مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ مهر ۱۳۲۱ نشست ۹۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۳
جلسه: ۹۰
صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه دوم مهر ماه ۱۳۲۱
فهرست مطالب
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بقیه شور دوم لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
۳- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای نخست وزیر و معرفی وزیر خواربار و وزیر جنگ
۴- بقیه شور دوم لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
۵- معرفی معاون وزارت جنگ از طرف آقای نخست وزیر و وزیر جنگ
۶- بقیه شور دوم لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
۷- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس یک ساعت و نیم پیش از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز ۲۹ شهریور ماه را آقای (طوسی) منشی قرائت نمودند. (اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غایبین با اجازه- آقایان: روحی، فرخ، ملکزاده آملی، فاطمی، دولتشاهی، مقدم، کازرونیان، حریری
غایبین بی‌اجازه- آقایان: دکتر ضیا، شهدوست، دکتر تاج‌بخش، محیط لاریجانی، مشار، ناصری، اکبر، امیر ابراهیمی، عطاءالله پالیزی، یاراحمدی، دبستانی، آصف، خسروشاهی، صادق وزیری، کامل ماکو، نصرتیان)
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس در صورت مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد:
ـ بقیه شور دوم لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه عمومی
(۲ـ بقیه شور دوم لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه عمومی)
رئیس شور دوم لایحه قانونی اصلاح قانون نظام وظیفه گزارش کمیسیون قرائت می‌شود:
کمیسیون نظام در تاریخ ۳۱ شهریور با حضور آقای نخست‌وزیر تشکیل و پیشنهادهای آقایان نمایندگان محترم را که مراجع بمواد ۵۶/۵۴/۵۳ اصلاح قانون نظام وظیفه تقدیم کرده بودند مطرح نموده و جمعی از آقایان نمایندگان هم که پیشنهاد داده بودند در کمیسیون حضور بهم رسانیده و هر یک در اطراف مواد نامبرده و پیشنهادهای آنها توضیحاتی دادند و از طرف دولت هم توضیحات کافیه با ادله و براهین در اطراف مواد پیشنهاد گزارش کمیسیون داده شد بالاخره کمیسیون عین مواد پیشنهادی خود را تأیید نموده اینک گزارش آن تقدیم می‌شود:
رئیس آقای طوسی:
طوسی عرض می‌کنم این پیشنهادها در آن جلسه کاملاً خوانده نشد بعضی از پیشنهادها هست بطوریکه یکی از آنها مربوط بخود بنده است بهیچوجه در اطراف آن در کمیسیون هیچ مذاکره نشد حتی اجازه خواستم نوبت به بنده برسد تا موفق بشوم توضیحاتی بدهم لهذا استدعا می‌کنم که پیشنهادم در مجلس خوانده شود و بفرض اینکه کمیسیون هم موافقت نکرده باشد بنده روی پیشنهاد خودم معتقدم تا نتیجه‌اش معلوم شود و استدعا می‌کنم که پیشنهاد بنده را قرائت بفرمایند که مجلس روی آن تصمیمی بگیرد.
رئیس آقای طباطبائی.
طباطبائی (رئیس کمیسیون نظام بجای مخبر کمیسیون نظام) عرض کنم اولاً اجازه بفرمائید بنده من باب توضیح فهرستی از تغییراتی ک در این قانون داده شده و اصلاحاتی که از طرف کمیسیون با موافقت دولت در قانون پیشنهادی بعمل آمده و تفاوتی که این قانون اصلاحی با قانون سال ۱۳۱۷ و قانونهای پیش‌تر دارد بعرض آقایان برسانم تا توجه بفرمائید که این اندازه ما موفق شده‌ایم قانون سال ۱۳۱۷ را اصلاح کنیم و حداکثر موافقت دولت را.
طوسی آن اندازة را که موفق نشده‌اید بفرمائید.
طباطبائی بلی عرض کنم آن اندازه که موفق نشده‌ایم اولاً داعیه کمیسیون را بنده اعتراف می‌کنم خیلی بیش از اینها بود یعنی ما می‌خواستیم تسهیلات و ارفاقها و گذشت‌هائی که نسبت بافراد و طبقات مشمولین باید فراهم شود نظر کمیسیون خیلی وسیعتر بود ولی عرض کردم آخر موافقت دولت هم در عمل شرط است بنا هم نبود که اگر لایحه احاله شد بیک کمیسیونی بدون موافقت نظر دولت کمیسیون هر کاری دلش می‌خواهد بکند و راپرت کند بمجلس همچو سابقة هم نیست بنابراین ما مجبور بودیم و اگر هم بیش از این نتوانسته‌ایم…
جهانشاهی علی‌الاصول مجبور بودید.
طباطبائی بلی عرض کردم از این نظر بود که ما نتوانستیم حداکثر موافقت دولت را در اصلاح این قاون و تسهیلاتی که باید برای مشمولین فراهم شود جلب کنیم و حالا آقای تهرانچی هم که خیلی علاقمند هستند باین قانون خواهش می‌کنم توجه بفرمایند.
تهرانچی چشم اطاعت می‌کنم.
طباطبائی ـ برای یادآوری عرض می‌کنم که اگر مطالعه نفرموده باشند حالا متذکر باشند و بدقت در خاطر آقایان باشد و بعد از توجه باین عرایض که می‌کنم تصور می‌کنم تسریع خواهد شد بگذراندن این قانون. در ماده ۵۴ پیشنهادی دولت راجع به (حالا این یادداشتهای بنده ممکن است یکقدری هم بی‌ترتیب باشد ولی علی ای حال یک فهرستی است که نشان می‌دهد چه تغییراتی کرده و چه تسهیلاتی فراهم شده است) رسیدگی باسناد مخدوش در ماده پیشنهادی دولت بکمیسیون احاله شده بود که هیئت رسیدگی و طرز عمل آنرا در آئین‌نامه که بتصویب هیئت وزیران می‌رسد معین نموده بودند ولی در کمیسیون نظام این ماده عوض شد و بطوری که در گزارش کمیسیون ملاحظه فرموده‌اید ماده ۵۴ با سه تبصره بعقیده بنده تکلیف مشمولین را بطور وضوح روشن کرده است. در ماده ۶۲ تبصرة اضافه شد که دانشجویان علوم دینیه را مشمول مواد ۷۲ و ۷۳ کرده‌ایم و در پیشنهاد دولت نبود در ماده ۶۳ پیشنهادی دولت خدمت متکلفین یکسال بود و نسبت بقانون ۱۳۱۷ که ۸ ماه بود چهارماه هم زیادتر بود ولی ما این مدت را تقلیل دادیم به شش ماه و با یکسال موافقت نکردیم دو ماه هم نسبت بقانون ۱۳۱۷ مدت را تقلیل دادیم در بند ۲ ماده ۶۳ در پیشنهادی دولت قید شده بود راجع باشخاص و جوانهای متکفل یک قیودی بود آنجا قید شده بود که جوانی معاف است و می‌تواند از آن ماده مربوطه به تکفل استفاده کند که عهده‌دار معاش عیال و اطفال خود بوده و در محل پدر یا پدرزن یا برادر زنی که وضعیت اعاشه آنها اجازه عهده‌داری معاش عیال و اولاد مشمول را بدهند نداشته باشد ما در کمیسیون کاری که کردیم گفتیم آقا کسی که دارای عیال و اولاد است بر فرض برادر زن داشته باشد کسی نمی‌آید با این اوضاع منقلب تکفل معاش دیگری را بکند و ما متکفل کسی را شناختیم که دارای عیال و اولاد باشد در ماده ۶۷ یک تبصرة علاوه شد که هر مامور یا کدخدائی بر خلاف حقیقت گواهی دهد طبق قانون تعقیب خواهد شد در فصل ۱۱ کادر افسری مواد ۷۸/۷۶و ۸۰ پیشنهادی دولت را بکلی عوض کردیم و تسهیلات بیشتری شده که قانون حاضر است ملاحظه بفرمائید و با قانون سابق مقایسه بفرمائید بعلاوه ماده ۷۹ قانون ۱۳۱۷ را که دولت اصلاحی برای آن پیشنهاد نکرده بود کمیسیون اصلاح کرد. در ماده ۹۰ مدت خدمت پزشکان و دام‌پزشکان و داروسازان و دندانسازان و بطور کلی لیسانسیه‌ها ۱۸ ماه معین شده بود و ما این مدت را تقلیل دادیم به دوازده ماه (یکسال) و اشخاصی که تحصلاتشان در حدود دوره کامل متوسطه است تقلیل دادیم مدت خدمتشان را از دو سال به ۱۸ ماه در ماده ۹۲ کمیسیون کلیه دانش‌آموزان را از حیث تکفل مشمول مقررات فصل نهم قرارداد بعلاوه تبصرة بآن افزوده شد که افسران وظیفة که در تاریخ اجرای این قانون در خدمت می‌باشند مشمول مقررات همین قانون خواهند بود. در فصل سیزدهم ماده ۹۴ اصل قانون مصوب ۱۳۱۷ که دولت اصلاح آنرا پیشنهاد نکرده بود در کمیسیون با موافقت دولت اصلاح شد و در گزارش کمیسیون بعرض مجلس می‌رسد و ماده ۱۴۴ پیشنهادی دولت را نیز اصلاح کردیم ماده ۱۵۶ اصل قانون ۱۳۱۷ راجع بمجازات فراریها و غائبینی که دولت پیشنهاد اصلاحی آنرا نکرده بود کمیسیون اصلاح کرده و تسهیلاتی لازم برای مشمولین قرار داده در ماده ۵۳ تبصرة اضافه شد که افسران از استفاده از سربازان ذیحرفه در خدمات خصوصی ممنوع داشته که در جلسه گذشته مطرح بود در تبصره ماده ۶۳ بطور مطلق نوشته بود هر کسی قبل از مشمولیت تاهل اختیار کند حق معافی بعنوان تکفل از خدمت سربازی را ندارد ولی در شور دوم قید کردیم از تاریخ تصویب این قانون در ماده ۶۴ در شور اول مشمولین از سال ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۰ معاف شده بودند اما با دو قید مشمولینی که بیمار بودند یا مشمولینی که متکفل بودند ما هر دو قید را برداشتیم (تهرانچی آنقدر تفاوتی نداشت) خوب باشد حالا ملاحظه میفرمائید از ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۰ بطور مطلق اعم از اینکه متکفل باشند یا نباشند بیمار باشند یا سالم معافشان کرده‌ایم. عرض کنم در پیشنهاد دولت بود قانون پیشنهادی دولت بنده خودم حالا تردید دارم در آن بود یا در آن قانون سابق که مثلاً فراری را در یک جائی دیدم که از حقوق مدنی و اجتماعی محروم شده بود ما اینها را اصلاح کردیم جلو گرفتیم و توجه کردیم و از بین بردیم. توجه فرمودید در قانون سابق سرباز را از تمام جاهای مملکت بحوزةهای سربازی احضار می‌کردند ولی ما قید کردیم و ملاحظه فرمودید به شش فرسخ تقلیل دادیم یعنی اگر از شش فرسخ تجاوز کرد حوزة فرعی بسراغ سرباز خواهد رفت و حق ندارند سرباز را بیش از شش فرسخ بطلبند. در قانون ۱۳۱۷ برای اینکه عده مشمولین سرباز زیاد شده باشد ملاحظه فرمودید قوزی کر لال چلاق شل کور مشمول بودند و ما اینها را بکلی معاف کردیم و حالا سربازی که وارد خدمت سربازی می‌شود سربازی است که دارای بدن سالم است. در قانون سابق اینجا در جلسه گذشته هم صحبت شد با علم قیافه ممکن بود یکنفری را مشمول قرار بدهند یک مرد چهل ساله چهل و پنج ساله را ممکن بود مأمور گریبانش را بگیرد و بگوید بحکم قیافه تو مشمولی و بگوید بنظر من تو بیش از ۲۷ سال نداری ما اینجا جلوگیری کردیم و ورقه شناسنامه را که ورق رسمی دولتی است ملاک عمل قرار دادیم و باز این جا ملاحظه میفرمائید بنده از متصدی کار کمیسیون فهرستی خواستم می‌بینم که خیلی طولانی است بنابراین اگر مقایسه بفرمائید خواهید دید که اصلاحاتی که ما کردیم در قانون سابق نیست و بنده بارها عرض کرده‌ام و چندین مرتبه این را در مجلس تکرار کردم و حالا هم عرض می‌کنم و البته تصمیم قطعی موکول بنظر مجلس شورای ملی است و ما هر نظر اصلاحی که برای ارفاق بمردم آقایان در نظر داشته باشند بنده بسهم خودم با کمال میل حاضرم اما راجع بکمیسیون که آقای طوسی فرمودند خود آقایانی که تشریف داشتند بنده خواستم که بنوبه و ترتیب موادی که می‌بایستی درش صحبت کنیم مطرح کنیم و صحبت کنیم پیشنهادها هم خوانده بشود خود آقایان اکثریت آقایان همه‌شان خواستند اول در ماده ۶۴ صحبت بشود و البته لازم نیست آنچه که در کمیسیون صحبت شد بنده اینجا عرض کنم ولی بطور کلی نتیجه بر این شد که قانون همین است که تنظیم شده است و باید در این مورد هم دست و بال دولت را یک قدری بازتر گذاشت و آقایان هم موافقت فرمودند و پیشنهادها را هم بنده عنوان کردم یکی‌یکی که مطالب این است و موادی که آقایان درش نظر دارند از این قرار است صحبت هم شد ولی بطور کلی اکثریت همه آقایان تصویب فرمودند که بهمین شکل گزارش کمیسیون را تنظیم کنیم و بعرض مجلس شورای ملی برسانیم حالا که بنده اینجا شرفیاب هستم یک قسمتی را هم برای استحضار مشمولین دانشکده احتیاط افسری باید عرض کنم که امسال از لحاظ ارفاق و رعایت احوال عدة که باید بدانشکده احتیاط افسری بروند وزارت جنگ اکتفا کرده است که صد نفر را بپذیرند در دانشکده و حال آنکه بنا بود چهار صد نفر بروند و مشغول خدمت بشوند و اکتفا شده است فقط بصد نفر البته بنده شنیده‌ام ده بیست نفر هم از مشمولین هستند که خودشان داوطلب هستند که چون خودشان داوطلب هستند می‌روند ولی از مشمولین چند نفر بیشتر نخواهند بود…
تهرانچی شما کار وزارت جنگ را توضیح دادید و خود معاون وزیر جنگ اینجا نشسته است.
طباطبائی و انتظار می‌رود زودتر تعیین تکلیف مشمولین و این لایحه در مجلس شورای ملی بشود:
رئیس آقای طوسی.
طوسی بنده اصلاً عنوان محاجه و مباحثه با رئیس محترم کمیسیون ندارم ولی عرض می‌کنم بنده شخصاً معتقدم که این اصلاحاتی را که فرموده که اصلاحات کامل و مؤثری شده معلولین را معاف فرموده‌اید آقا خدمت بدولت کرده‌اید چه کاری معلول برای دولت می‌کرد چه خدمت وظیفة انجام می‌داد جز اینکه آنجا می‌خوردند و می‌گشتند (صحیح است) و راه می‌رفتند از این قبیل اگر شما بخواهید در توی کوچه‌ها خیلی ریخته اگر نظام وظیفه اینطوری می‌خواهید خیلی زیاد است.
رئیس آقای اوحدی.
یکی از نمایندگان گزارش که مطرح نیست. مواد را طرح کنید.
اوحدی اشاره شده است در گزارش باینکه مواد مورد مذاکره و مطالعه مجلس که تکلیفش منوط به کفیل کمیسیون نظام مجلس است این مواد با حضور آقای نخست‌وزیر طرح شده و تصویب شده من نفهمیدم که این مواد چطور طرح شده و تصویب شده من نفهمیدم که این مواد چطور طرح شد بنده خودم از اول تا آخر بودم چطور تصویب شد. چیزی که طرح نشد همین مواد بود یکیش ماده ۵۴ بود که بنده پیشنهاد کردم در کمیسیون با حضور همه آقایانی که حاضر بودند اصلاً چیزی که هیچ مذاکره نشد مواد و پیشنهادات بود در کمیسیون فقط آنچه که مذاکره شد روی عیوب این قانون آقایان خیلی مذاکرات کردند اما مواد بخصوصی که بآنجا رجوع شده بود هیچیک از اینها طرح نشد حتی آن مادة که بنده پیشنهاد کرده بودم و آقایان دیگر پیشنهاد کرده بودند بنده پیشنهاد کردم در ماده ۵۴ که اعضای مجلس سربازگیری در خود قانون نظام وظیفه باید معین بشوند بعنوان قانون نه بعنوان آئین‌نامة که از طرف وزارت جنگ تهیه می‌شود و بتصویب هیئت وزیران می‌رسد برای چه این نظر را داشتم؟ برای اینکه این قانون یک ارکانی دارد و یک فروعاتی یکی از ارکان مسلمه قانون معرفی اعضاء مجلس سربازگیری است در خود قانون چنانچه در تمام قوانین نظام وظیفه ارسال ۱۳۰۴ و۱۳۱۰ و۱۳۱۷ در اینها همه اعضاء مجلس سربازگیری را در خود قانون معین و معرفی کرده بودند برای چه؟ برای اینکه این رکن است و نمی‌شود از آن صرف نظر کرد از یک رکن نمی‌شود صرف نظر کرد. رکن دیگر خود مشمول قانون نظام وظیفه است نمی‌شود گفت تکلیف مشمولین مطابق آئین‌نامه که بعداً تهیه می‌شود معین خواهد شد باید در خود قانون معین کنند که مشمول آقا کسی است که دارای این صفات باشد و این عیوب و این ترتیبات را نداشته باشد یعنی ۲۱ ساله باشد چه باشد و چه نباشد پس این هم رکن است رکن قانونی است مجلس سربازگیری هم رکن است و نمی‌شود از آن گذشت و در قانون ننوشت و موکول بآئین‌نامه کرد حقیقتاً خیلی تأثرآور است که برای دادگاه اعضاء و کارمندانش در قانون معین بشود اما برای حوزة سربازگیری مجلس سربازگیری معین نشود. این بود نظر بنده حالا هم باز تذکر دادم این مطلب را به آقای معاون وزارت جنگ که موافقت بفرمایند که اعضای مجلس سربازگیری در منطقه اصلی یک رئیس منطقه است یکی هم فرماندار محل بقیه را هم هر که را می‌خواهید معین کنید بکنید و موافقت بفرمائید که این جزو قانون بشود و موکول بآئین‌نامه نشود.
طباطبائی کدام ماده حالا مطرح است؟
رئیس گزارش کمیسیون مطرح است
طباطبائی ماده ۵۳ باید خوانده شود گزارش که مطرح نمی‌شود
رئیس آقای تهرانچی
تهرانچی بنده این قسمتی را که آقای طوسی راجع به کمیسیون فرمودند خواستم عرض کنم. کمیسیون اگر گزارش داده است با اجازة اعضاء کمیسیون نبوده بنده آخر جلسه رسیدم از اعضاء کمیسیون غیر از یکی دو نفر را ندیدم آقای رئیس و یکنفر دیگر و اشخاصی هم که در جلسات کمیسیون سابق می‌آمدند و توضیحاتی می‌دادند یکی دو نفر هم بیشتر آنجا نبودند و صحبت اکثریتی آنجا نبود که رأی گرفته شود و نمیدانم چه شده است در کمیسیون بنده آخر وقت آمدم و یکی دو نفر از آقایانی هم که در جلسات قبل می‌آمدند و آنجا بودند گفتند مجال صحبت بما داده نشد پس در اینصورت بنده نمیدانم این تصمیمی که گرفته شده چه صورتی دارد؟ شاید رسمیت ندارد برای اینکه از اعضاء کمیسیون فقط آقای سالار بنده دیگر کسی را آنجا ندیدم
دکتر جوان این مسئله قابل تعقیب است خلاف واقع نباید گزارش داده شود
طباطبائی اگر مصلحتی در این کار است که مردم را با این ترتیب بلاتکلیف بگذارید بنده نمیدانم
نراقی هو نکنید آقا
دکتر جوان این گزارش خلاف قانون است
طباطبائی این توضیحاتی که دادم آقایان توجه بفرمایند الآن از طرف وزارت جنگ اقدام باحضار مشمولین شده است و مرحلة دوم است یعنی این کار بایستی در اردیبهشت شده باشد و تأخیر افتاد و الآن بعرض آقایان رسیده است که اداره نظام وظیفه بموجب قانون ۱۳۱۷ مشغول احضار مشمولین است و این اصلاحاتی است که با تصویب آنها ارفاقهائی بهره‌مند شوند و استفاده کنند تقاضا می‌کنم با این ترتیب قانون را معطل نکنید و اگر بنابراین است که این قانون معطل بماند و نگذرد من عرضی ندارم. اما راجع به کمیسیون که فرمودند اکثریت نداشت عده اعضاء کمیسیون شش نفر که بیشتر نیست یکنفر که مسافر است یکنفر هم مریض بستری است و اصلاً نمی‌آید (طهرانچی پس باید چهار نفر دیگر باشند) اصلاً نیستند (طهرانچی وقتی نیستند اصلاً رسمیت ندارد) بعلاوه این جا بعرض آقایان رسید و آقایان در جلسه گذشته تصویب فرمودند عدة هم علاوه بر اعضاء کمیسیون تشریف بیاورند آن جا و با حضور آقای رئیس الوزارء مذاکره بشود و مطالب گفته شود و همینطور هم شد حتی پیشنهاداتی هم که رسیده بود خلاصه کردیم. و در اول جلسه خواندیم منتهی خود آقایان فرمودند که آن مطالب بماندوماده ۶۴ مطرح شود و خودتان با این ترتیب موافقت فرمودید و گزارش کمیسیون هم روی‌جریانی که واقع شدتهیه و تقدیم شده و آقایان هم موافقت فرمودند که بهمین ترتیب ییاید در مجلس و مطرح شود
دکترطاهری موادی که رفته بود به کمیسیون باید مطرح شود در کمیسیون
تهرانچی اصلاً آن مواد مطرح نشد
رئیس آقای مخبر فرهمند
مخبرفرهمندـ بنده خواستم در جواب مطالبی که آقای رئیس کمیسیون اظهار فرمودند که کمیسیون یک موادی را اصلاح کرده است خیر کمیسیون اصلاح نکرده است وهر نظری که پیشنهاد شد کمیسیون اداره نکرد اصلاً که لایحه را اصلاح بکند باین معنی که اصلاً نمی‌کند و بهمان نظر خودشش باقیست فقط این اصلاحاتی که شده است تمام در آن موقعی بودکه سرلشکر جهانبانی وزیر جنگ حضور داشتند وتوضیحاتی که کمیسیون می‌داد و پیشنهاداتی که می‌شد مطالعه می‌شد و کمال موافقت را با نظر کمیسیون می‌کردند و تمام توضیحات از روی اطلاعات قشونی و روی احصائیه‌های حقیقی بود و همچنین سرتیپ مقتدر هم یک مرد مطلعی بود تمام اصول کارهاو اطلاعات دردستش بودو اوموافقت می‌کرد (صحیح است) این اطلاحاتی که شده است کمیسیون باتفاق آن آقایان کرده‌است ونیشود گفت که کمیسیون همة این اصلاحات راکرده‌است‌اگرکمیسیون کرده است حالاچرانمیکندآقا؟ حالاچراهرپیشنهادی میشودقبول نمی‌شود یک (واو) هم‌اگر پیشنهادی کنند تغییر داده شود قبول نمی‌کند ؟(طباطبائی- کی قبول نمی‌کند؟)معاون‌وزارت جنگ شما توضیح میدهیدکه کمیسیون این خدمات و اصلاحات را کرده است بنده خواستم عرض کنم که کمیسیون فعلی نکرده است.
طباطبائی بنده که خودم توضیح دادم که کمیسیون با موافقت دولت این اصلاحات را کرده است مگرمامسئول هستیم که دولت با ما موافقت بکند یا نکند ؟!
- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای نخست وزیر و معرفی وزیر خواربار و وزیر جنگ
۳- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای نخست وزیر ومعرفی وزیر خواربار و وزیر جنگ}
رئیس آقای نخست وزیر فرمایشی دارند؟
نخست وزیرـ بطوری که آقایان مطلع هستند در برنامه پیش بینی شده بود که تأسیس وزارت خواربار بشود در این‌مدت دولت مشغول مطالعه بود و لایحةقانونی‌آن‌فعلاً تهیه شده و تقدیم مجلس می‌شود و بر حسب امر ملوکانه شورای ملی معرفی می‌شوند (صحیح است-مبارک است) وچنانچه متذکرهستیدوزیرجنگ معین نشده‌بودوبرحسب امر ملوکانه خودمن حالامتصدی وزارت جنگ‌شده‌ام (صحیح است)
-بقیه شوردوم لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
{ ۴-بقیه شوردوم لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه}
رئیس پیشنهادی رسیده است از آقای دهستانی قرائت می‌شود:
پیشنهادمیکنم قانون نظام وظیفه برای ارجاع به کمیسیون ومطالعه دراطراف پیشنهادات ازدستورخارج وقانون متهم بودجه در دستورامروزقرارگیرد
رئیس آقای‌دهستانی
دهستانی بنده اگربیشتر از آقایان نمایندگان از نظر امور کشاورزی علاقمند بقانون نظام وظیفه نباشم کمترهم نیستم شاید سه ماه قبل بود که ازآقایان استدعاکردم که آقایان :کشاورزان برای اجرای این قانون معطل هستندمحصلین و جوانان کشور بلاتکلیف هستندتوجه بفرمائیدکه این قانون زودتربتصویب مجلس برسد و مردم را مستخلص بکنید یگانه مخالفتی که بنده در قسمت قانون نظام وظیفه داشتم این بودکه مدت خدمت زیاداست یک کاری بکنید که مدت خدمت کمترباشد و داوطلب برای این کار بیشتر باشد که اسباب اذیت مردم ومعطل کردن کشاورزان و کارگران نشود حالابنده می‌بینم یک قانون زشتی که سابق بود ویک قانون خوبی از برای اصلاح آن به مجلس آمده بقدری آقایان معطل و پافشاری می‌کنند که پنج ماه است مجلس ومردم معطل هستند. بنده هیچ نخواستم این عانون از دستورخارج شودهمان طورکه آقایان عاطفه باین قانون دارند بنده هم دارم بنده هم جوان دارم بنده هم اقوام و اقارب دارم بنده این پیشنهادی را که کردم خواستم باین وسیله از آقایان استدعا کنم که توجه بفرمایند این قانون زودتر بگذرد در کمیسیون نظام با حضور آقای نخست‌وزیر دو موضوع مورد بحث شد یکی ماده ۱۶۴ (عدة از نمایندگان ماده ۶۴) و یک هم ماده ۵۳ در ماده ۶۴ آقای رئیس مجلس بودند آقای نخست‌وزیر تشریف داشتند قرار بر این شد که دست و بال دولت را نبندند و اجازه بدهند تا حداقلی که برای آنها ممکن است و لازم است همانطور خود دولت پیشنهاد کند و مجلس تصویب کند پس از مذاکرات زیادی که از طرف آقای نراقی و آقای معاون وزارت جنگ شد اینطور تصمیم گرفته شد که عرض کردم و در ماده ۵۳ هم که راجع بآن مصدرهای افسران بود در آنجا هم گفته شد خوب در هر حال افسر مصدر لازم دارد اگر بخواهید مصدر نداشته باشند باید یک مستخدم دیگری برای آنها معین شود رویهمرفته قرار بر این شد که بلایحة دولت آقایان نمایندگان توجه کنند و در اطراف آن کمتر صحبت کنند و بنده هم اینطور عقیده دارم که بلکه زودتر این قانون بگذرد و حالا پیشنهادم را پس می‌گیرم و تمنا می‌کنم که به این مردمی که می‌آیند اینجا و معطل هستند و باین کارگرها ترحمی بکنید که این لایحه زودتر بتصویب مجلس برسد
رئیس آقای ملک مدنی
ملک مدنی بیانات آقای دهستانی با پیشنهادشان خیلی اختلاف داشت شما یکدفعه اظهار می‌کنید که من طرفدار این قانون هستم و باید این قانون زودتر از مجلس بگذرد و بعد پیشنهاد می‌کنید که از دستور خارج شود و لایحه متمم بودجه مطرح شود آنوقت این پیشنهاد را هم پس می‌گیرید و الآن باین وسیله و در مجلس تکلیف آن معلوم شود (صحیح است)
رئیس آقای دکتر جوان
دکتر جوان بنده اساساً راجع به اصلاح قانون نظام وظیفه تاکنون صحبتی نکرده‌ام زیرا با این ترتیب نظام وظیفه مخالف بودم ولی امروز متأسفانه در طرح این قضیه و در این گزارش کمیسیون یک چیزهائی دیدم که بعقیدة بنده مخالف قانون بود و لازم دانستم بطور اختصار تذکر بدهم. اگر یک مأمور دولت و یک کارمند دولتی وقتی گزارش خلاف واقع می‌دهد مطابق قانون مورد تعقیب دادستان واقع می‌شود و از مرحله بازپرسی تا محاکمه او را تعقیب می‌کنند ولی اینطور که آقایان فرمودند گویا این کمیسیونی که تشکیل شده بوده اولاً اکثریت نداشته و ثانیاً در مذاکراتی که شده بود و گزارشش را آقای طباطبائی دادند اساساًاین گزارش مطابق واقع نبوده است و چند نفر آقایان آقای تهرانچی و آقای طوسی این مطلب را تذکر دادند و معلوم شد که این گزارش خلاف واقع بوده است این را بنده خواستم به مخبر کمیسیون تذکر بدهم که اگر ما قانون را رعایت نکنیم چطور توقع داریم که آن مأمور بدبختی که گزارش خلاف واقع داده است باید تعقیب شود بعقیدة بنده کمیسیون یک عملی را کرده است یا اکثریت داشته است یا نداشته است اگر اکثریت داشته است پس این صحبت‌ها که شد چه بوده در صورتیکه سه نفر بودند اعضاء کمیسیون و با این ترتیب اکثریت نداشته است پس چرا این گزارش را داده‌اند از آن گذشته حضرتعالی فرمودید که آنجا در اطراف پیشنهادات صحبت شده و مطرح شده در صورتی که اینجا صحبت شد و گفته شد در کمیسیون بهیچوجه راجع به پیشنهادات صحبت نشده چنانکه آقای اوحدی هم فرمودند پس چرا باید یک خبری که در کمیسیون اصلاً درش صحبت نشده گزارش داده شود که مذاکره و مطرح شد و خلاف واقع گزارش بدهند و بعقیدة بنده اگر یک کسی چه کارمند دولت باشد یا نمایندة مجلس باشد اگر گزارش خلاف واقع بدهد و عمل خلاف قانون انجام بدهد باید تعقیبش کرد
دکتر ملکزاده بنده اخطار نظامنامة دارم
رئیس بفرمائید
دکتر ملکزاده بعقیدة بنده این یکساعت صحبتی که می‌شود تمام برخلاف نظامنامه است و معلوم نیست روی چه موضوعی ما اینجا صحبت می‌کنیم اگر در کلیات است که این قانون مورد بحث واقع شد و در کلیات آن صحبت شد و رأی گرفته شد راجع بمواد هم که نیست و سابقه هم ندارد در کمیسیون مذاکرة بشود و روی آن مذاکرات در این جا بحث شود راپرت کمیسیون روی موادی است که گزارش داده شده و آن مواد باید یک‌یک در اینجا مورد مطالعه و بحث واقع گردد و مخبر کمیسیون هم در توضیحاتی بدهد (صحیح است) پس خوب است آقایان اجازه بفرمایند وارد در مواد بشویم و بیش از این هم وقت مجلس را تضییع نکنیم.
رئیس خلاف قانونی واقع نشده چون کمیسیون گزارش داده است باید روی آن گزارش کمیسیون صحبت شود.
عدة از نمایندگان خیر گزارش کمیسیون قابل طرح نیست باید مواد خوانده شود و مطرح شود.
رئیس ماده ۵۳ خوانده می‌شود:
ماده ۵۳ـ مشمولینی که اطلاعات فنی و تخصصی خود را در موقع رسیدگی مکتوم نمایند پس از ثبوت کتمان حرفه مدت سه‌ماه خدمت آنان تمدید یافته و در پیشة خود مورد استفاده ارتش واقع خواهند شد.
تبصره از سربازان ذیحرفه منحصراً در قسمتهای ارتش می‌توان استفاده کرد و تحت هیچ عنوان افسران نمی‌توانند بخدمات خصوصی خود از حرفه آنان استفاده نمایند
رئیس آقای انوار.
انوار همانطور که آقای دهستانی هم اشاره کردند این ماده در کمیسیون هم مطرح شد و خود ماده را هم مجلس رأی داده بود و تبصره را هم مجلس رأی داده بود فقط مذاکرة که شد این بود که در این عمل و منعی که در این تبصره برای افسران معین شده است اگر تخلف کرد کیفر آن چه چیز است بنده پیشنهادی کردم و آقای نقابت هم یک پیشنهادی داده بودند و در کمیسیون هم صحبت شد و آقای رئیس‌الوزارء هم موافقت کردند که در این تبصره برای این افسری که تخلف می‌کند کیفر برایش معین کنند حالا خود آقای معاون وزارت جنگ کیفری برای این کار معین کنند بنده در پیشنهادی که کرده بودم معین کرده‌ام که در محاکم نظامی محاکمه بشود و یکسال حبس بشود یا دویست تومان پول بدهد حالا هر کدامش را قبول می‌کنند خودشان پیشنهاد کنند بنده هم موافقت خواهم کرد.
نراقی مذاکره در ماده تمام نشده که به پیشنهادات برسد.
معاون وزارت جنگ بنده راجع به جریان شور در کمیسیون عرضی ندرام چون از وظایف مجلس است که تشخیص دهد کمیسیون کار خودش را کرده یا نکرده یا این که با عده کم حق تشکیل داشته است یا نداشته است آنچه میدانم با حضور جناب آقای نخست‌وزیر با تمام گرفتاری که داشتند تشریف آوردند به کمیسیون و مفصلات مهم قانون که یکی مسئله گماشته بود و یکی ماده ۶۴ حل شد و برای بقیه هم بنظر بنده مانعی ندارد که در همین جا عقبه کار گرفته شود الآن مذاکراتی که می‌شود مثل این که ما در شور کلیات هستیم در صورتیکه آقای آهی در موقعی که در اردیبهشت این لایحه بعرض مجلس رسید بما وعده دادند که ۱۵ روز این خواهد گذشت و الآن چندین ماه است که این قانون مطرح شده و شور اول هم تمام شده است و بقول خود آقایان در حضور آقای سرتیپ مقتدر تمام این قانون حلاجی شده است و با کمال دقت روشن شده است حالا از بنده می‌پرسند که چرا در یک (واو) مخالفت می‌کنم حالا اگر بنا باشد یک (واد) این جا اضافه شود یک جا یک (دال) اضافه شود یک چیزی در می‌آید که سر و ته ندارد اگر میل دارید که این قانون سه شوری بشود و بعد از شور دوم هم باز برود به کمیسیون آن مطلب دیگری است. آقای جهانبانی وزیر جنگ میل داشتند این قانون با یک شور بگذرد برای اینکه مردم راحت شوند و ما هم دست و بالمان راجع به سربازگیری باز شود متأسفانه این کار نشد و دو شوری شد حالا هم اگر مجلس شورای ملی لازم میداند که سه شوری بشود مانعی ندارد ولی عرض بنده بر این است که برای یک (واو) یا یک (ب) نباید دوباره رأی گرفته شود و برود به کمیسیون آنهم در یک قانونی که سه ماه حلاجی شده است و حالا استدعا دارم با این حلاجی که در این قانون شده است و ارفاقی که نسبت بهمه شده است این قانون را تصویب بفرمایند که ما هم بتوانیم سربازمان را در مهر روی این پایه بگیریم و اگر در عمل اشکالی بود برای آتیه که می‌خواهیم سرباز بگیریم و اگر در عمل اشکالی بود برای آتیه که می‌خواهیم سرباز بگیریم آنوقت بفرمائید که این ماده در عمل این عیب را داشته و اینطور بکنید. راجع به تبصرة راجع به گماشته هم برای اینکه آقای انوار هم مستحضر باشند عرض می‌کنم که در قوانین دادرسی ارتش بنده مراجعه کردم که برای این اشخاصی که من غیر حق اشخاص را بکارهائی می‌گمارند در آن قانون مجازات سخت معین شده است و برای اینکه آقایان مطمئن شوند به این ماده بنده موافقت می‌کنم که این جمله علاوه شود: در صورتیکه افسران یا درجه‌داران نسبت باین قبیل افراد برخلاف مقررات این ماده عمل نمایند مطابق قانون تعقیب و مجازات خواهند شد (عدة از نمایندگان مجازاتش باید معلوم شود) در قانون دادرسی هم مجازاتش پیش‌بینی شده. میفرمائید این ماده ناقص است بنده این تبصره را اینجور اصلاح کردم: از سربازان ذیحرفه منحصراً در قسمتهای ارتش می‌توان استفاده کرد و تحت هیچ عنوان افسران نمی‌توانند بخدمات خصوصی خود از حرفة آنان استفاده نمایند و در صورتیکه افسران یا درجه‌داران نسبت باین قبیل افراد برخلاف مقررات این ماده عمل نمایند مطابق قانون تعقیب و مجازات خواهند شد. و بنظر بنده این ماده کاملا کاف است و اینکه می‌فرمایند افسر گماشته نداشته باشد ما بجریان این موضوع رسیدگی کردیم دیدیم نمی‌شود با این نظر موافقت شود و در تمام دنیا هم افسر گماشته دارد و افسرانی که افراط می‌کردند، مطالعه کردیم عده محدودی هستند که چون آمر هستند تلفون می‌کنند بفلان هنگ که یک نفر برای من بفرستید و من غیر حق این کار را می‌کردند و راجع به این موضوع هم گفتیم که بآنها پول داده شود و عرض آن گماشته نوکر بگیرند والا مصدر و گماشته در تمام دنیا هست و ما هم مجبور هستیم داشته باشیم.
رئیس آقای مؤید احمدی.
مؤید احمدی بنده در این موضوع پیشنهادی با آقای امیرتیمور داده بودم و در جلسه قبل قرار شد جلسه ختم شود و در جلسه بعد مطرح شود و بعد که ماده ارجاع به کمیسیون شد آن پیشنهاد ماند. بنده خواستم در این موقع که خیلی خوشوقت هستم آقای نخست‌وزیر هم تشریف دارند و سمت وزارت جنگ را هم دارند از این جهت عرایضم را عرض کنم. بنده نمیدانم این انتشارات را کی می‌دهد و خیلی عجیب است حقیقتاً وقتی در مجلس یک پیشنهادی می‌شود راجع به یک ماده از قانون نظام وظیفه در خارج شهرت می‌دهند که مجلس با نظام وظیفه مخالف است یا فلان وکیل با ارتش مخالف است این چه حرفی است؟ چرا این را میگوئید؟ ما ایرانی هستیم ما مسلمان هستیم عقیدة اسلامی ما این است همانطور که در کتاب آسمانی ما راجع به روزه هست که کتب علیکم‌الصیام کما کتب علی‌الذین من قبلکم. راجع به نظام وظیفه هم می‌فرماید. کتب علیکم القتال و هو کره لکم و عسی آن تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم. پس همانطور که روزه بر ما واجب است جهاد هم همینطور بر ما واجب است این عقیدة مذهبی ما است پس کیست که بگوید من با ارتش مخالم؟ راجع به نظام باز هم آیه داریم در قرآن و اعدو لکم ما اسطعتم من قوه و من رباط الخیل ترهبون به عدو الله که می‌گوید همانطور که دشمنان شما اسلحه دارند شما هم همانطور اسلحه باید تهیه کنید. این دستور مذهبی ماست از آن طرف اینها را بر سایرین رجحان داده است می‌فرمایند فضل‌الله المجاهدین علی القاعدین فضیلت دارند اینهاپس هیچکس، هیچ مسلمان ایرانی با ارتش مخالف نیست آنوقت شاید هم بعرض آقای نخست‌وزیر یا مقامات بالاتر میرسانند که مجلس با ارتش مخالف است خیر آقا مجلس کاملا با ارتش همراه است منتهی چه بود یک قانونی اول داشتیم که در۱۳۰۴ گذشت که بنظر بنده یک قسمتش خیلی عالی بود و این بود که دولت هر قدر از قشون لازم دارد قرعه بکشد از مشمولین و این بسیار عالی بود ولی این را در ۱۳۱۰ بهم زدند آمدند و گفتند همه مشمول بشوند بعد در ۱۳۱۷ آمدند و این قانون ظالمانه را گذاشتند که کور شل قوزی هم بیایند خدمت کنند حتی فلان آدم که متکفل است پدر زنش مخارج عائله را تقبل کند و بدهد حالا هم دولت متوجه شده که این خوب قانونی نیست این طرح از طرف مجلس که پیشنهاد ندشه دولت این لایحه را آورده است که قانون نظام وظیفه ما بد است و ما می‌خواهیم این قانون را اصلاح کنیم. عملیات اعمال می‌کند خوب حالا اگر ما نظرمان بر این باشد که این ماده را اینجور اصلاح کنیم این مخالف با ارتش است، ما میگوئیم آقا این ماده بر ضرر دولت یا مملکت است این ماده را باید اصلاح کرد این دلیل بر مخالف نیست اما راجع به این ماده و این تبصره البته ما هم معتقدیم که افسر یکنفر مستخدم می‌خواهد بودجه شما آنقدر کافی نیست که برود از خارج نوکر بگیرد اما شما میدانید و ما هم میدانیم که اینها را بیک کارهائی وادار می‌کنند وقتیکه بنده می‌بینم یکنفر نظامی رخت حمام می‌برد متأسف می‌شوم نظامی بیچاره توی کوچه گریه می‌کرد معلوم شد که گوشت خریده بوده است که بکوبد گربه آمده خورده است حال در کوچه گریه می‌کرد که پول جمع کند و برود دو مرتبه گوشت بخرد و مردم جمع کردند و به دادند آخر اینکه مجلس نظری برای جلوگیری از این قبیل عملیات اعمال می‌کند روی علاقه به ارتش است روی دوستی با ارتش است این نهایت علاقه‌مندی به ارتش است که ما میگوئیم بکارهای پست افراد را وادار نکنند چرا این پیشنهادها را قبول نمی‌کنید اگر یک افسری برخلاف اصول و برخلاف وظیفه که یکنفر سرباز دارد کاری به او رجوع کرد این را جلوگیری کنید مجازاتش کنید اینکه مخالف با ارتش نیست.
رئیس آقای افشار.
افشارـ عرض کنم بنده هم در تعقیب فرمایشات آقای مؤید احمدی در قسمت پیشنهادی که در دو جلسه گذشته کرده بودیم معتقدم که گماشته بافسران داده نشود و اگر افسری احتیاج به مصدر داشته باشد این باید در خود اداره و نظام کار او را انجام بدهد یعنی اگر در اردو و یا در موقع جنگ است یا در سر خدمت نظامی است البته آنوقت مصدر لازم دارد و باید باو مصدر داده شود نه برای غیر آن. بنده خودم پریروز یک چیزی را با چشم خودم دیدم خواهش می‌کنم جناب آقای نخست‌وزیر هم توجه بفرمایند بنده رفته بودم جناب آقای نخست‌وزیر هم توجه بفرمایند بنده رفته بودم باراج در آنجا دیدم یکنفر نظامی با سر برهنه یک مقدار خشت گرفته و می‌برد گفتم این را کجا می‌بری گفت که من مصدر یک سروانی هستم آنجا سروان دارند یک خانه‌ای می‌سازند و مرا مجبور کرده‌اند که این خشت‌ها را از صبح تا غروب کول کنم و بآن عمارت ببرم برای ساختمان آقای سروان (نبیل سمیعی کجا) اراج شمیران. این را بنده خودم دیدم در اراج شمیران در جلسه گذشته هم عرض کردم که ما ارتش می‌خواهیم ارتش قوی ارتشی که بدرد کار بخورد ارتشی که فداکار باشد ارتشی می‌خواهیم که به وظایف خودش عمل کند که برای میهن خودش فداکاری کند شخص وقتی فداکاری می‌کند که در او حیثیت و در او عزت نفس و در او روح عالی را بگذارند باقی بماند (صحیح است) شما فرزند خودتان را که بار می‌آورید در بچگی باو هزار جور تلقینات وطن پرستی می‌کنید و باو می‌آموزید که بچه جان تو بایستی تحصیل کنی و بعد از تحصیل بروی در نظام بوطن خودت خدمت کنی و برای در راه وطن خدمت کنی و کشته شوی ولی وقتیکه شما می‌بینید که فرزند شما را بعوض آنکه مشق نظام یاد بدهند یا او را تیراندازی یاد بدهند کار یاد بدهند که در موقع فداکاری بکند و عزت نفس داشته باشد و برود در راه میهن کشته شود عوض این او را وامیدارند که برود برای ساختمان آقای سروان خشت بکشد یا بقچه حمام خانم سروان را بردارد وببرد بحمام این عمل را که می‌کند عزت نفس او از بین می‌رود و بعدها از این کار پشیمان خواهید شد بهمین جهت بنده تقاضی می‌کنم سرباز وظیفه را از گماشته شدن بردارند و اساساً وزارت جنگ یک مقرراتی وضع کند که بعد از این صاحبمنصبان حق نداشته باشند افراد را بکارهائی که شرم‌آور است وادار کنند. مصدر در واقع خدمت بکارهای نظامی است و برای کارهائی است که مربوط بارتش است برای راپرت دادن کاغذ آوردن کاغذ بردن نگاهداری اسب و این کارها لازم است ولی نه برای اینکه بقچه حمام خانم را بردارد و ببرد بحمام (صحیح است)
رئیس آقای دکتر ملکزاده.
دکتر ملکزاده بنده خیلی متأثرم که سه جلسه است راجع به یک موضوعی که با یک تبصره خیلی مختصری می‌شد تأمین کرد ما داریم بحث می‌کنیم و هنوز هم بجائی نرسیده‌ایم عرض می‌کنم بنده از اشخاصی هستم که معتقدم همانطور که برای یک طفلی آغوش و دامن مادر پاکدامن در زندگی او صددرصد تأثیر دارد همانطور خدمت نظام هم همان تأثیر را برای جامعه و ملت از نقطه‌نظر اخلاق و وطن‌پرستی دارد این نظر شخصی بنده است راجع بنظام وظیفه بدبختانه اغلب مذاکراتی که در اطراف بعضی مطالب می‌شود در نتیجه این است که بعضی مسائل جنبة حقیقی خودش را از دست داده است بیک صورت دیگری درآمده یا اینکه ما متوجه نیستیم عرض می‌کنم همه خیال می‌کنند که اصلاً استخدام و مستخدم داشتن فلسفه‌اش در روی تنبلی است این نیست فلسفه استخدام در دنیا این است که هرکس در جامعه یک عملی را می‌تواند انجام بدهد که دیگری نمی‌تواند یک جراحی که در نتیجه نیم ساعت عمل جراحی می‌تواند جان یک بشری را نجات دهد این شخص این نیم ساعت را نباید برود صرف خرید سبزی خوردن بکند باید یک نفری را بگمارد برای این کار و خودش در نتیجه یک عمل جراحی جان یک بدبختی را نجات بدهد همین فلسفه صددرصد در مسئله قشون و در مسئله نظام حکمفرما است و در دنیای متمدن حکمفرماست اولاً آقایان میدانند که در تمام دنیا این ممالک بزرگ که این جنگ را برپا کرده‌اند دارای اردوگاههای بزرگی هستند که عموماً صاحبمنصبان در آن اردوگاه‌ها مشغول عملیات هستند و وقتی که این عمل را تصدیق کردید که یکنفر ژنرال نباید تهیه غذای خودش را بکند و وقتش عزیزتر از این است که خودش جاروب بکند اطاق خودش را البته باید یک مستخدمی برای او تعیین شود تصدیق بفرمائید که در اردوهای نظامی هم فاصله سلطان بیگم را نمی‌شود مستخدم آنجا کرد باید یکنفر نظامی را گذاشت که انجام این کارها را بکند این جای شبهه و تردید نیست پس بنابراین صاحبمنصبان قشون بایستی یک کارهای بالاتری را انجام بدهند و برای کارهای شخصی آنها یک مستخدم که امروز اردنانس در دنیا می‌خوانند و ما مصدر میگوئیم بآنها بدهیم این اصل مسلم است منتها این است که باید طوری شود که صاحبمنصبان سوء‌استفاده از این افراد نکنند و عملی که برخلاف حیثیت و شرافت یکنفر سرباز است از او نخواهند این بود موضوع مطلب پس بعقیده بنده اگر مجازاتی برای مرتکبین قائل شوید تمام می‌شود
معاون وزارت جنگ در قانون پیش‌بینی شده
هاشمی پانزده تا پیشنهاد رسیده است که همه شباهت بهم دارد اگر اجازه بفرمائید یکی‌یکی را بخوانیم. پیشنهاد آقای اوحدی
تبصره زیر را بماده پنج پیشنهاد می‌نمایم
تبصره ۲ـ جز در سفر و مأموریت و امور اداری افسران حق ندارند سربازان را بعنوان مصدر بخدمت خانه و بچه‌داری بگمارند.
بعضی از نمایندن اگر کردند چی
پیشنهاد دیگر
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل بماده الحاق شود: هیچیک از افسران ارتش حق ندارند برای خدمات و کارهای خصوصی و شخصی خود از نظام وظیفه استفاده نمایند
رئیس آقای رئیس الوزاء اظهار می‌فرمایند قانون جدید را دولت حاضر پیشنهاد نکرده است صحیح هم می‌فرمایند سابق بوده است برای اینکه وقت مجلس تضییع نشود بهتر این است که قانون سابق اجرا بشود و دولت عملیات خودش را مطابق قانون تعقیب کند
طباطبائی آن شرح را بفرمائید منشی بخوانند
هاشمی خصوصی است بعنوان رئیس مجلس است (اینطور خواندند)
مطلع هستید که چون قانون جدید را دولت حاضر پیشنهاد نکرده برای اینکه وقت مجلس تضییع نشود دولت هم بکار خودش مشغول باشد بهتر این است که این قانون را دولت پس بگیرد و عجالتاً قانون سابق مجری باشد تا هرگاه نواقصی در عمل که غیر قابل اصلاح باشد ظهور کرد دولت نظریات خود بعد باطلاع مجلس شورای ملی خواهد رسانید
نراقی ما خودمان بطور طرح قانونی پیشنهاد می‌کنیم
طباطبائی این را خواستم بنده به آقای دکتر جوان عرض کنم که شما مطابق نظامنامه حق ندارید در مجلس از بنده استیضاح کنید حالا هم بنده بشما می‌گویم که شما باعث شدید که مردم در زحمت بیفتند وبیش از این در زحمت باشند بتصدیق مجلس
رئیس آقای دکتر ملکزاده
دکتر ملکزاده مذاکراتی که می‌شود بعقیده بنده جای تأسف است و از شأن مجلس خارج است از اینکه قانون گذشته یک نواقصی داشت و بر طبق حق و عدالت تأمین نشده بود جای شبهه و تردید نیست و دولت گذشته هم که این قانون را آورد منظورش این بود که تأمین شود و البته دولت فعلی هم همین نظر را دارد و جای تردید نیست بنده استدعا می‌کنم از جناب آقای نخست‌وزیر که موافقت بفرمایند چون که در شور دوم هستیم و چندین ماده هم تصویب شد بهتر این است که سیر طبیعی خودش را بکند و تمام شود (نخست‌وزیرـ سیر طبیعی چقدر است یکماه دیگر است چطور می‌شود؟) نه آقا اینطور نیست آقایان هم میدانند که دولت در زحمت است بنابراین بزودی خواهد گذشت و اگر آن قانون گذشته سرکار باشد باز همان بی‌عدالتی‌ها خواهد شد و خود دولت هم دچار اشکال خواهد شد بنده تصور می‌کنم موافقت بفرمایید و این پیشنهادتان را پس بگیرید.
رئیس بنده تصور نمی‌کنم مذاکره داشته باشد چون دولت پیش این قانون را آورده و دولت حاضر می‌گوید میخواهم تجدیدنظر بکنم بنابراین پس گرفته‌اند.
دکتر ملک زاده این نظر نیست که بخواهند تجدیدنظر بکنند بجهت این است که دست دولت بسته شده است و این قانون فعلی هم که نگذشته است و اگر هم زودتر بگذرد دست دولت هم باز می‌شود و بکار خودش می‌رسد.
معاون وزارت جنگ اجازه میفرمائید بنده یک توضیحی عرض کنم اولاً قانن سابق معطل نیست و بقوت خودش باقی است و قانونی است که بصحه همایونی موشح شده است و قانون مملکتی است اگر قانون سابق معطل بود که ما امروز یکنفر سرباز در سربازخانه نداشتیم و تا این قانون بتصویب نرسیده آن قانون بقوت خود باقی است و تا روزیکه نسخ نشده است هر دولتی هم که روی کار باشد آن را قانون میداند ما خواستیم یک ارفاقهائی بکنیم دولت وقت نظرش این بود که با تصویب نامه‌هائی اینکار را بکند جناب آقای آهی نظریه اعتماد کاملی که نسبت به اکثریت مجلس داشتند به این صورت تقدیم مجلس کردند که در ظرف ده پانزده روز بگذرد معذلک چون ما هم نمی‌خواستیم فشار بیاوریم این را با دو شور تقدیم کردیم و در شور اول در این قانون مذاکرات مفصل شد الان هم با این موادی که تنظیم شده است کاملاً موافق است اگر بهمین ترتیب بگذرد و حالا نظربه اینکه مذاکرات زیادی در اطراف این قانون می‌شود می‌خواستیم این قانون را پس بگیریم و یک مطالعات بیشتری در اطراف آن شده باشد.
رئیس آقای ملک مدنی
ملک مدنی این پیشنهادی را که آقای نخست وزیر فرمودند البته یک مطلب قانونی است و در هر موقعی دولت می‌تواند لایحه را پس بگیرد همانطور که گفته شد این قانون نظام وظیفه که آمد بمجلس یک نواقصی داشت و خود آقای سرتیپ ریاضی هم توجه بنواقص گذشته داشتند و اگر مجلس هم صحبتی با این قانون داشته باشند و با اینکه نظر داشته باشند که بتأخیر بیفتد بنده تصور می‌کنم که یک سوء تفاهمی شده است و جناب آقای نخست‌وزیر میدانند که مجلس همانطور نسبت بدولت ایشان اعتماد دارد این لایحه هم با عامه مردم تماس دارد طبقات عمومی هم انتظار دارند که یک قانونی که دولت در نظر گرفته در این موقع بصورتی خوبی اجرا شود بنده عقیده‌ام این است که این لایحه باید از مجلس بگذرد و آقای معاون وزارت جنگ هم موافقت می‌کنند که لایحه همینطوری که مطرح بوده است جریان خودش را در مجلس طی کند و البته آقایان هم هر نظری دارند نظریات خودشان را را موافقت آقای سرتیپ ریاضی تصحیح می‌کنند بنده خیال می‌کنم که بهتر این است که جناب آقای نخست‌وزیر هم موافقت بفرمایند چون همه مردم انتظار دارند گرفتار هستند قسمت تکفل و امثال اینها یک چیزهائی است که برای عامه مورد ابتلا است نظر آقای نخست وزیر و کمیسیون هم همین است و حالا اگر اشکالاتی پیدا شده است برای صلاح عامه و مردم و دولت است و بنظر بنده موافقت بفرمایند که اشکالات هم زودتر رفع شود و بنده اعتقادم این است که این جلسه و جلسه دیگر این قانون تمام می‌شود و خاتمه پیدا کند.
ـ معرفی معاون وزارت جنگ از طرف آقای نخست وزیر و وزیر جنگ
(۵ـ معرفی معاون وزارت جنگ از طرف آقای نخست وزیر و وزیر جنگ)
نخست‌وزیر چون باید بروم وقت داده‌ام سرتیپ ریاضی را بعاونت وزارت جنگ معرفی می‌کنم و مرخص می‌شوم اگر در مواردی هم که نوشته شده است موافقت می‌شود که بنده هم موافق هستم که بگذرد و اگر موافقت نمی‌شود که همانطور که عرض کردم.
ـ بقیه شور دوم لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
(۶ـ بقیه شور دوم لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه)
دکتر طاهری بنده منظورم این است که لایحه مطرح شود چون مدتها وقت مجلس صرف اصلاح این کار شده است دیگر شایسته نیست که از دستور خارج شود عقیده‌ام این است که لایحه همانطور مطرح شود و بگذرد.
رئیس آقای تهرانچی.
تهرانچی تصور می‌کنم فرمول خوبی نیست این فرمول برای آتیه مجلس و مشروطیت ایران این خوب نیست اگر دولت بخواهد لایحة بیاورد این جا و آقای معاون وزارت جنگ بگویند همینطور تصویب می‌کنید بسیار خوب من قبول می‌کنم والا پس می‌گیرم این برخلاف قانون اساسی است پس مجلس تمام قوانینش بی‌ربط بوده اگر اینطور است که هیچ قانونی نباید مطرح شود (صحیح است) مجلس حق دارد که نظرش را بگوید و در مواد شور بکند رویه همینطور است که قانونی که می‌آید در مجلس مطرح می‌شود (صحیح است) و البته مجلس حق دارد که در مواد نظر بدهد و شور ند آنوقت یا قبول می‌کند یا نمی‌کند یا رأی می‌دهد مجلس یا نمی‌دهد (صحیح است) و الا این چه فرمولی است؟
معاون وزارت جنگ اجازه بدهید توضیح بدهم سوء‌تفاهم نشود بنده معاون یک وزارتخانه بی‌وزیری بودم می‌آمدم اینجا در هر موضوع که بود دو روز صحبت می‌کردم و بحث می‌کردیم امروز جناب آقای نخست‌وزیر که خودشان وزیر جنگ هستند به بنده فرمودند این قانون اسباب زحمت شده این را پس بگیرید بنده بایشان عرض کردم در وهله اول بایستی کاملاً تحت شور اجرا گذاشت فرمودند اگر باین ترتیب بگذرد شما اختیار دارید موافقت کنید که این قانون بگذرد والا با حقی که رئیس دولت دارد که قانونی را که رئیس دولت سابق آورده است برای تجدید نظر پس بگیرد خلاف قانونی نشده است.
رئیس آقای دکتر سنگ.
دکتر سنگ بنده عرضی ندارم.
رئیس آقای نقابت.
نقابت عرض کنم با این موادی که مطرح شده است مجلس کاملاً موافقت کرد و حتی نظریات اصلاحی داشت نسبت به بعضی از مواد متأسفانه معاون وزارت جنگ بیشتر اطلاعات نظامی دارند و اطلاعات قانونی و قضائی ندارند و باینجهت بایستی نظر اشخاصی را که بیشتر اطلاع دارند بپذیرند وقتی که می‌گوید فلان عمل ممنوع قانونی است یعنی نبایستی مصدر داشت نباید مصدر را بکار غیر اداری گماشت نباید از حرفه اشخاص بنفع خودشان استفاده کرد این کلمه منع قانونی یک سانکسپون می‌خواهد باصطلاح علم حقوق یعنی یک مجازاتی می‌خواهد که اگر کسی کرد چه باید کرد وقتی که می‌گویند شب ساعت شش عصر درشکه باید چراغش را روشن کند فوراً پشت سرش می‌گویند اگر روشن نکرد چه باید کرد و یک مجازاتی برایش می‌گذارند (طباطبائی حالا که قانون مطرح نیست) اجازه بدهید آقای طباطبائی یکقدری با احساسات عمومی همراهی کنید.
رئیس اینجا نوشته‌اند که باید مجازات شوند دیگر چه میفرمائید؟
نقابت اجازه بفرمائید یک ماده هم قرائت فرمودند که در آئین‌نامه انضباطی هست که مطابق قانون تعقیب و مجازات خواهند شد مطابق کدام قانون و کدام مجازات چه مقدار مجازات؟ آئین دادرسی دو جور داریم یک آئین دادرسی ارتش داریم یعنی اصول محاکمه اولی که این رویه است و پرسدور است یک آئین دادرسی داریم که تعیین مجازات می‌کند تا وقتی که برای یک فعل منهی قانونی مقدار مجازات را معین نکرده باشد هیچ محکمه حق تعیین مجازات ندارد اینها یک اصول پیش پا افتاده است که ما نخواستیم از نظر حقوق بحث کنیم زیرا پیش آقایان مطلب معین است وقتی که معتقدند که سوء استفاده از حرفه نکنند وقتیکه گفتند باید تعقیب شوند بایستی گفت مجازاتش هم چقدر باید بشود باین جهت پیشنهاد کردم که متخلفین از تبصره مادة ۵۳ بفلان مقدار مجازات محکوم شوند این یک طرحی بود فقط ایستادگی و مقاومت دولت باعث شد این کار معطل بشود زیرا وقتی توجه اکثریت مجلس را احساس می‌کنند بیک حرفی است گو اینکه آن حرف غلط باشد باید آن نظر اکثریت را پذیریفت برای اینکه اکثریت مجلس نسبت به کشور حاکمیت دارد و این اکثریت قابل و باعث نشود که ما می‌خواهیم از زیر بار فشار بیرون بیائیم فرمش عوض بشود. (صحیح است)
معاون وزارت جنگ بنده مجبورم یک توضیحاتی عرض کنم هر مربوط به خود بنده است و هم مربوط باین قانون می‌فرمایند بنده اطلاعات نظامی دارم و اطلاعات کشوری ندارم (نقابت اطلاعات قضائی گفتم) بنده سی‌وسه سال سابقه خدمت دارم در این سی‌وسه سال در وزارت فوائد عامه بودم در وزارت دارائی بودم در وزارت امور خارجه بودم ۹ سال نماینده ایران در جامعه ملل بودم و قوانینی که آقایان نمایندگان سیاسی‌مان در طرحش عاجز می‌ماندند بنده طرحش را داده‌ام بنابراین آنقدرها بی‌اطلاع نیستم که تصور میفرمائید بنابراین از ارتش دنیا چنانچه معمول است با این لباس که دارم نمی‌توانم تخلف از آنرا قائل شوم در ارتش دنیا معمول است که هر افسری یک گماشته دارد و گماشته نداشته باشد میفرمائید بقچه حمام نباید ببرد باید این بقچه حمام را کی می‌برد؟ اولاً نظامی بی‌سواد که وضعیتش برای خدمت صف متناسب نیست او را می‌برند گماشته می‌کنند (یکی از نمایندگان معافش کنید) شش ماه چهار ماه خدمت اولیه را باید بکند برای کارهای نظامی بعد می‌آید پیش بنده کارهای مرا می‌کند بعد دو ماه به آخر خدمت مانده هم باز می‌گردد به صف و می‌رود بیرون این یک کمکی است که به افسر شده است برای اینکه افسری که ساعت چهار و پنج صبح باید بتعلیمات برود وقت ندارد برود کارخانه را هم بکند این کار برای او کمک است وقتی هم می‌رود اردو این گماشته با این افسر می‌رود و نظر بعلاقه و الفتی هم که بین این شخص و این افسر می‌رود و نظر بعلاقه و الفتی هم که بین این شخص و این افسر پیدا شده بسا شده است که در مخاطرات بسیار بزرگ افسر گماشته را نجات داده یا گماشته افسر را نجات داده است بنابراین این الفت باید بین افسر و بین سرباز باشد و باید دو نفر بشوند بنابراین این که میفرمائید در اردو یک نفر بدهند این طور نیست این در تمام دنیا معمول است و بطور دائم است مگر دولت ترکیه برادر ما نیست؟ همسایه ما نیست؟ خوب ببینم در ترکیه چه دارند خوب اگر مال ترکیه ارتش ترکیه چور دیگری است مال ما هم جور دیگر باشد میفرمائید اگر دفاعی می‌کنم این برای این است که در تمام دنیا هست وقتی که یک خدمتی در تمام دنیا هست چرا ما قائل نشویم؟ میفرمائید بقچه حمام می‌برد اگر من بروم حمام من خودم بقچه حمامم را زیر بغل بگذارم و ببرم عوض آن سرباز بی‌سواد؟ اینکه بدتر است. بنابراین در ماده ذکر کردیم که نبایستی افسری تخلف کند و یک گماشته هم لازم است که داشته باشد سوء استفاده را هم ما نوشتیم بر طبق مقررات قانون مجازت شوند (نقابت کدام قانون؟) قانون دارد و اینها را هم پیش‌بینی کرده است که اگر افسری عوض کارهای نظامی کارهای دیگری را ازش استفاده کند یا سرباز را به بیگاری و کارهای دیگر بگمارد یکی دو سال حبس دارد. می‌خواهید ماده‌اش هم ذکر شود آن قانون الآن نزد بنده نیست بنده می‌بینم و آن ماده قانون را هم اضافه می‌کنم ولی اینکه میفرمائید که یک کار استثنائی برای ارتش ایران بشود این را بنده مخالف هستم و ماده را پس می‌گیریم و اینکه می‌فرمایند این مخالف مقررات است اینطور نیست ما یک ماده را می‌خواهیم و ما در این مضمون موافق هستیم شما رأی می‌دهید مخالف هستیم این مثل رأی عدم اعتماد بکابینه است اگر شما رأی عدم اعتماد بکابینه داشته باشید نخست وزیر باید تکلیف خودش را معلوم کند پس ما کار خلاف قانونی نکرده‌ایم.
رئیس آقای امیر تیمور
امیر تیمور بنده فوق‌العاده از این صحبت‌هائی که می‌شود و مخصوصاً توضیحاتی که آقای سرتیپ ریاضی دادند متأثر هستم و اگر خودشان مراجعه بکنند به توضیحات‌شان بکلی خارج از موضوع است باز هم بیشتر متأسف هستم که گرهی که با دست می‌شود باز کرد چرا با دندان باز شود این اشخاص که اینجا مباحثاتی می‌کنند نه با مملکت خودشان ظرفیت و دشمنی دارند و نه کسی می‌خواهد عائق و مانع و پیشرفت کار شما بشود همة اینها طرفدار نظام وظیفه می‌باشد و نظام وظیفه را برای مملکت لازم میشمارند و مطابق قانون اساسی بآن احترام می‌کنند این یک چیزی است که نصب‌العین همه است مردمانی که دارای این عقیده و ایمان هستند شما نباید آنها را بطور دیگر معرفی بکنید شما اگر نظر توجه داشته باشد و توجه بکنید به مشکل اینها و بخواهید رفع مشکل بکنید کار خیلی آسانی است میفرمائید که افسر باید گماشته داشته باشد بنده هم می‌گویم که گماشته داشته بشاد تمام آقایانی هم که اینجا هستند می‌گویند که افسر باید گماشته داشته باشد خوب ولی چیزی که هست می‌گویند باین کیفیت از گماشته سوء‌استفاده نشود متأسفانه این افسران بدون استثناء اگر کسی هم منکر باشد بنده حاضرم اثبات کنم تا حالا سوء‌استفاده از موقعیت و هم از نظامی می‌کردند مطالب گفتنی بسیار است ولی نباید همه را گفت و بنده برای رفع این اشکال و حل قضیه یک پیشنهادی اینجا کردم که توجه میفرمائید که این پیشنهاد هم بنفع مملکت است و هم به عقیده بنده رفع این اشکال را می‌کند بنده پیشنهاد کردم بعد از تبصره ۲ باین ماده اضافه شود برای مصدری افسران منحصراً از نظامی‌های داوطلب یا از نظامی‌های کنتراتی باختیارشان گذاشته شود طبق مقررات سروان یکنفر مصدر می‌خواهد که بهش بدهند بجنابعالی هم اگر پنج نفر می‌رسد بدهند در نظام هم یک عده‌ای هستند که اگر ما منع‌شان بکنیم که الآن بروند خیلی متأسف و متأثر می‌شوند اینجا نان و آبش بیشتر است این بیچارة که ندارد و داوطلب است خوب است آنها مصدر بشوند شاید حقوقی می‌گیرند و میل دارند برای اینکه اگر مصدر باشد نانش راحت‌تر است آدم فقیر است بیچاره است از خودش چیزی ندارد می‌خواهد معاش بیشتری داشته باشد داوطلب است کار کند و با جان می‌خرد خوب خدمت افسر را ما میگوئیم یک عدة که اینطور هستند و داوطلب هستند از آن عده انتخاب کنید از سرباز وظیفه نمی‌خواهند شما در ارتش خودتان غیر از نفرات وظیفه کنتراتی هم دارید چطور؟ تحقیق بکنید دو سال نظامی خدمتش را می‌کند بعد از خاتمه خدمت می‌کنم الان هستند در ارتش از اینهائی که خودشان داوطلب هستند انتخاب بکنید هم منظور آقایان تأمین می‌شود و هم رفع اشکال برای شما می‌شود (معاون وزارت جنگ بنده موافقم با پیشنهاد)
امیر تیمور بآقای منشی می‌گویم بخوانید شما نمی‌خوانید پیشنهاد را آنوقت صحبت‌هائی که مصلحت نیست زده شود گفته می‌شود
معاون وزارت جنگ موضوع داوطلب را بنده قبول دارم چون عمل می‌شود اشتباهی که برای آقایان می‌شود این است که تصور می‌فرمایند که ما یکنفر لیسانسیه را می‌گیریم و میگوئیم برود گماشته بشود غیر ممکن است همچنین چیزی بنده خودم یکنفر مصدر دارم یک آدمی شلی بود که گماشته بنده بوده و خدمتش را کرد پیش بنده هم استفاده خوبی کرد و الان سه برابر سابق گیرش می‌آید زور که کسی بکسی نمی‌گوید میفرمائید داوطلب از بین افراد بی‌سواد برای مصدری گرفته بشود باین عنوان هم بنده حاضرم کلمه داوطلب نوشته شود
رئیس آقای دشتی
دشتی در حقیقت خود این لایحه مطرح نیست بلکه موضوع این حرفی است که آقای وزیر جنگ در مجلس زدند که اگر مجلس شورای ملی بهمین شکل قبول می‌کند این لایحه را ما تعقیب می‌کنیم و الا این لایحه را ما پس می‌گیریم اولاً این را عرض می‌کنم که ما نسبت به شخص آقای معاون وزارت جنگ هیچ نظری نداریم و بشخص شما اصلاً هیچ اعتراضی نیست و از نظر وضع یک معاون پارلمانی بسیار هم رویه پسندیده‌ای بود چندین روز آمدند اینجا و توضیح دادند مباحثه کردند و تمام کارهای ایشان موجب تقدیر و ستایش است و نسبت بشخص ایشان باندازه سر سوزنی ایراد نبوده و نیست بلکه مطالبی که میگوئیم راجع به همین حرفی است که اینجا آقای وزیر جنگ گفتند که اگر لایحه را بهمین شکل قبول می‌کنید ما تعقیب می‌کنیم والا پس می‌گریم یادم می‌آید در دو سه سال پیش از این یادداشتهای سرادواردگری وزیر امور خارجه انگلیس را می‌خواندم در یک فصلی که راجع بجنگ بین‌المللی بود می‌خواندم که نوشته بود اعتراض کرده بودند که اگر دولت انگلستان قبلاً اطلاع داده بود که ما برله فرانسه داخل جنگ می‌شویم آلمان اعلان جنگ نمی‌داد سرادواردگری برای تبرئه خودش می‌گوید من چطور می‌توانم یک چنین اطمینانی را قبلاً بدهم چون ما وزرای انگلیس نوکرهای مردمان توی خیابان هستیم چطور می‌توانیم اطلاع بدهیم هرچه افکار عمومی ملت به ما حکم می‌کند ما اطاعت می‌کنیم وقتی که جنگ شد اگر مردم انگلیس موافق بودند جنگ می‌کنند و برله فرانسه و روسیه وارد جنگ می‌شوند پس یک ملتی که ما در مشروطیت دنیا است و از بزرگترین ممالک ملی دنیا است و وزرایش این اندازه با کمال افتخار این حرف را می‌زنند که ما نوکر مردمان توی کوچه هستیم یا توی خیابان هستیم (و حقیقت شرف یک حکومت و یک دولتی هم این است که نوکر مردم باشد) و اگر نوکر مردم نخواهد بشوند همین زندگی است که ملاحظه میفرمائید اگر بخواهند آقا بالاسر مردم بشوند همین وضعیت است که ملاحظه میفرمائید (صحیح است) آنوقت بالاخره همان حکومتی می‌شود که متأسفانه که در شرق می‌کنند یکنفر پیدا می‌شود و مردم را در تحت فشار و زور خودش قرار می‌دهد پس درست است و دولت باید نوکر مردم باشد (صحیح است) مجلس شورای ملی نماینده افکار مردم است (صحیح است) مجلس شورای ملی هرچه می‌خواهد باشد امروز وکلای ملت‌اند و نماینده ملت‌اند سلطنت و حکومت با مجلس شورای ملی است (صحیح است) و من این را صریحاً می‌گویم این مجلس شورای ملی که می‌بینیم اینقدر مناعت و بلند نظری دارد که حاضر نیست بقدر یک سرسوزنی بقدر یک خط از حقوق حاکمیت خودش استفاده نکند (صحیح است صحیح است) یک نفر رئیس‌الوزرائی هیچ معنی ندارد که بگوید یا اینطور تصویب کنید یا اگر تصویب نکنید پس می‌گیریم این شکل گفتن این شایسته مجلس شورای ملی نیست. این معنی ندارد (صحیح است) بلکه حق این بود که اظهار می‌شد چون دولت جدید این لایحه را نخوانده است می‌خواهد یک مطالعه‌ای بکند و می‌خواهد این لایحه را که دولت سابق داده بود چون نخوانده و نظری درش بکنند (اگر نخوانده بودند و موافق بودند ممکن بود تشریف می‌آوردند و می‌گفتند چون دولت سابق تقدیم کرده و من وزیر جنگ شده‌ام میخواهم درش یک امعان نظری بکنم) از این نظر لایحه را پس می‌گیرم و بعد تقدیم می‌کنیم (وقت هم که داشتند) (صحیح است) نه این که اینجوری بگویند من این را پس می‌گیرم این معنی ندارد (صحیح است)؟! این در هیچیک از پارلمان‌های دنیا سابقه ندارد در پارلمان جهنم دره هم سابقه ندارد در حبشه هم سابقه ندارد این معنی ندارد آقا ما تازه از زیر استبداد رضا شاه بیرون رفته‌ایم حالا می‌افتیم زیر استبداد قوام‌السلطنه (صحیح است) عرض کنم آقای سرتیپ راجع باصل موضوعی که فرمودید این کاملاً صحیح است ولی از شما استدعا می‌کنم شما در فرنک بوده‌اید در ایران هم بوده‌اید واقعاً از شما انصاف میخواهم شما در اینجا با طبقه سوم هم معاشرت داشته‌اید آیا وضعیت ما با آنها شبیه است؟ آیا این حرفهائی که آقایان می‌زنند کدام یکش دروغ است؟! آیا این صحیح نیست آقا که افسرها سربازهای ما را بانواع کارهای پست وامیدارند؟ (صحیح است) علت این پیشنهادات آقایان هم همین چیزهائی است که دیده‌اند نظایری است که دیده‌اند حالا می‌گویند اینطور نباشد نباید هم باشد (صحیح است) می‌گویند اینطور نباشد نباید هم باشد (صحیح است) می‌گویند صاحب منصب مصدر لازم دارد بلی ولی باید قناعت بکند بیک نفر سرباز که برای او فقط در اردو و در کارهای سربازخانه‌ای و نظامی یک گماشته‌ای باشد که بآنها کمک بکند ولی همه آقایان دیده‌اند و بنده خودم هم شخصاً دیده‌ام واقعاً دیده‌ام سرباز آشپزی می‌کند سرباز عملگی می‌کند سرباز نجاری می‌کند هر کاری را سرباز می‌کند حتی ممکن است یک سرباز نجار باشد، نجار بوده است، صاحب منصب است یک سرباز نجار باشد، صاحب منصب او را برده است توی خانه و برای او مبل ساخته است علت این حرفها و این پیشنهادها این چیزها است! (صحیح است) حالا علی ای حال مجلس شورای ملی میگیود من این را قبول ندارم من میخواهم نظام وظیفه اینطور باشد شما چه حق دارید که بگوئید اگر اینطور نباشد پس می‌گیریم؟ و یا میگوئید مجلس شورای ملی اگر رأی بیک ماده نداد این رأی عدم اعتماد تلقی می‌شود. خوب بشود چه اهمیتی دارد؟ شما خیال می‌کنید که مجلس شورای ملی نمی‌تواند رأی عدم اعتماد بدهد بقوام‌السلطنه و آسمان بزمین می‌آید؟ (صحیح است ـ احسنت ـ آفرین).
جمعی از نمایندگان ختم جلسه ـ ختم جلسه (صحیح است).
ـ موقع و دستور جلسه آتیه ـ ختم جلسه
(۷ـ موقع و دستور جلسه آتیه ـ ختم جلسه)
رئیس اگر اجازه میفرمائید جلسه را ختم کنیم (صحیح است) جلسه آتیه روز یکشنبه پنجم مهرماه سه ساعت قبل از ظهر دستور هم بقیه این لایحه.
مجلس بیست دقیقه بعدازظهر ختم شد
رئیس مجلس شورای اسلامی حسن اسفندیاری