مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۵۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۵۷
مذاکرات روز شنبه ۸ صفر ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۶ صفر را آقا میرزا طاهر قرائت کرد.
احسن الدوله – جناب رئیس عرض دارم اجازه می‌فرمایید در خصوص گمرک وپست تبریز با وجود آن تلگرافیکه رسید جوابی دیده نشد تا کی باید ساکت بنشینیم وزیرمالیه ادای حق خودشانرا کرده‌اند یا نه وحالا هم تلگرافی رسیده قرائت شود.
تلگراف مزبور قرائت شد باین مضمون:
- جناب سعدالدوله و وکلای محترم آذربایجان این سوم تلگراف متحصنین اجزاء گمرک و پست است که مخابره کرده‌ایم تا حال جواب نرسیده اگر ترتیب در کار است چرا جواب نمی‌آید حجج اسلام بتنگ آمده‌اند ملت با جان ایستاده‌اند علی العجاله آقای ثقه الاسلام و جمعی حضور اعلیحضرت تلگرافاً عرض کرده‌اند صورت معاهده و قرارداد نامه استقراض از دولتین را خواسته‌اند که ملاحظه شود بر شما وکلای محترم لازم است که قراردادنامه استقراض را بخواهید و ملاحظه نموده اطلاع بدهید وعرایض اهالی آذربایجان را برسانید احقاق حق شود.
(صدیق حضرت و بعضی اظهار داشتند که اجزاء پست چرا خودشانرا داخل کرده و از دیروز ادارات ایرانی شده جواب داده شد هنوز اداره پست از بلژیکیها خارج نشده).
آقا میرزا ابوالحسن خان – کلیه باید این تلگرافات بوزارت داخله فرستاده شود و هم بوزیرمالیه اخطار شود تا ببینیم چه جواب می‌آید.
حاجی محمد آقا حریری – پس کی باید جواب خواست و بدهند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – جهت تاخیر جواب این بود که کابینه جدید وزرا معین شود ولی حالا مجلس می‌تواند جواب مطالبه نماید وآن روز در کمیسیون هم مذاکره شد گفتند باشد تا هیئت جدید وزرا مسئول معین شود.
سعدالدوله – ببینید چه قسم تلگراف شده مخابره کرده‌اند که معاهده و قراردادنامه استقراض دولتین را بوکلا اطلاع بدهید این همانست که من در چهار ماه قبل گفتم و در این نکته هست چرا آن نوشتجات را ارائه نمی‌کنند اگر مخفی است در کمیسیون مخصوص مذاکره و ارائه شود این پول را باید ملت بدهد نباید سند آنرا ببینند در این خصوص نکته بهست ومن چقدر اصرار کردم اگر بخواهید قراری در این کارها از گمرک و پستخانه و غیره بگذارید تمام بسته باین است که این قرارداد نامهای قروض را ببینید و بدانید.
حسنعلی خان – اجزاء پست و گمرک بتکلیف خود عمل نکرده‌اند اول نباید بمجلس اظهار کنند بلکه اول باید بوزیر خودشان اظهار بدارند اگر بعرض آنها رسیدگی نشد آنوقت بمجلس اظهار دارند و چند روز است مذاکره می‌شود که شما وکلا کار نمی‌کنید چرا جزئیات را داخل مجلس می‌نمایید ببینیم آیا در کدام مجلس ملی باید گفتگوی عزل حکومت بشود یا بعرایض دباغ یا اجزاء پست وغیره باید رسیدگی نماید این جزئیات ابداً ربطی بمجلس ندارد بایدمجلس شروع بنوشتن ووضع قوانین نماید چنانچه خود جناب سعدالدوله فرموند تکلیف مجلس نیست بجزئیات برسد بلی تلگرافی بتوسط مجلس برسد همین قدر تکلیف ما اینست بوزراء مسئول بفرستیم آنهم نه هر تشکیات را وهر اداره باید اول رجوع بوزیر خود نماید.
سعدالدوله – این بیاناتی که گفتید صحیح است و غالبا من گفتم که مجلس باید بوظیفه خود عمل نماید ولیکن چند ایراد دارم در مسئله عزل ظل السلطان چرا این ایراد را نکردید که امروز می‌کنید مجلس حق ندارد رسیدگی بتشکیات نماید.
حسنعلیخان – آن اهمیت داشت مثل وقعه تبریز.
سعدالدوله – اینهم اهمیت دارد تلگرافاتی چند روز قبل رسید ما را خواستند تلگرافخانه و این آقایان وکلا آذربایجان التماس کردند که جلو جمعیت را بگیرند تا وزرا معرفی شوند و تحصیل جواب نماییم امروز روزی است که وعده سر آمده و من یک حرفی دارم و آن اینستکه دولت پیش از انعقاد این مجلس دو قرض کرده و این برگردن ملت است یعنی ماها حال نباید نوشتجات و سند این را از وزارت خارجه بخواهیم و بگیریم وبدانیم هر کس شریک قول من است دست خود را بلند نماید (تمام وکلا دست خود را بلند نمودند و گفتند صحیح است باید نوشتجات را دید) حالا دیگر در این باب و قرارهای دیگر مادام که آن اسناد دیده نشده مذاکرات جایز نیست و اگر بخواهید درست از نکات کار بلژیکیها ملتفت شوید اینست که میگویند دولت روس متعهد شده مادامیکه قرض داده نشده ما را ابقا نماید و ما باید باشیم و خودم بوسائل مختلفه از خارج اطلاع حاصل کرده‌ام اما می‌خواهیم بدانیم در حقیقت این طور است که باید بلژیکیها سر کار بوده رسیدگی و اداره نمایند ما حق نداریم واگر اینطور نیست باید چاره کرد دولت با بانک روس طرف است و هر طور اطمینان می‌خواهد باو اطمینان می‌دهیم.
آقا میرزا ابوالحسنخان – در اینکه آن قراردادنامها را باید خواست ودید یا در این مجلس یا کمیسیون با شما هم رأیم اما در فقره مطالب بلژیکیها مسئله دیگری است ربط باین ندارد.
مستشارالدوله – همین مسئله را بعد از ختم مجلس بادارات لازمه و وزراء اخطار نماییم کنترات نامه و قرارنامه واسناد استقراض هر چه هست صورت آنها را بخواهیم زیرا که اینها فعلا اصول کار وقاع شده باید دیده شود.
سعدالدوله – در این باب مذاکره کردند و از وزارت خارجه خواسته شد و وزیر خارجه هم شخصا مرا دید گفت صورت اینها حاضر است می‌فرستم نمیدانم فرستاده‌اند یا نه.
آقا میرزا فضلعلی آقا – یکی هم فقره جنگل استارا بود نوشته بودند دوباره جنگل را اجاره کرده می‌خواهند تصرف نمایند و آن روز دبیرالملک بود قرارشد جواب بیاورد نیاورد قرارنامه آنهم باید خواست شود.
رئیس- این قرارنامه هم جزو همان قرارنامه‌ها است که باید خواسته شود و تا حال هم غیر از قرارنامه لیانازوف چیز دیگری بمجلس نفرستاده‌اند.
آقا میرزا فضلعلی آقا – اینکه گفتید قرار شده اجزاء پست اول باید بوزیر خود اظهار نمایند بعد بمجلس آیا در نظامنامه نوشته نشده که مجلس را واسطه قرار بدهند؟
حسنعلیخان – بطور کلی عرض کردم که حق ندارند عرایض را بمجلس اظهار کنند.
آقا میرا فضلعلی آقا – آن ادارات وزارت خانها بآن طوریکه نوشتند تصویب شده یا محتاج به مذاکره است و توهم نرود باینکه آن ترتیب مقبول شده.
آقا میرزا ابوالحسنخان – در هرمملکتی که حق بپادشاه داده شد وزرا را معین نماید حق دارد ادارات را هم خود پادشاه معین نماید و آنگهی جناب مستشارالدوله هم فرمودند که در کمیسیونی تجدید نظر شود.
آقا سید حسن تقی زاده – رسم است در اول هر سالی خلاصه اعمال سابقه هر اداره را منشتر می‌نمایند چون امسال سال نو است من می‌خواهم اعمال سال گذشته مجلس را منتشر نمایم یکی آن است که ما شش ماه می‌شود در اینجا نشسته‌ایم بعرایض مردم رسیدگی می‌نماییم مجلس نباید بعرایض رسیدگی نماید یک کمیسیونی قرار داده شود از هر جا تظلم می‌نمایند رجوع بآن کمیسیون نمایند دیگر بمجلس نباید و آن کمیسیون طرف و مسئول مجلس باشد دوم فراموش کاری است هر عنوانی که در مجلس می‌شود وچند روز اوقات مجلس را ضایع می‌نماید بعد از چند روز فراموش می‌شود و ناقصا می‌نماید.
آقا میرزا ابوالحسن خان – جواب مطلب اول این است قرار شد دوازده نفر برای انجمن رسیدگی بعرایض معین شود و اسامی هم نوشته شده نزد آقای حاجی سید نصرالله است.
آقا سید حسن تقی زاده – سعادت هر مملکتی بسته بقانون است ما که اینجا نشسته‌ایم باید وضع قوانین نماییم و مالیه را که روح مملکت است اصلاح نماییم و اینکه تا حال کار پیش نرفته بجهت همین تظلمات است که بمجلس اظهار شده.
سعدالدوله – شما چطور می‌خواهید قرار بدهید که وزیر مالیه حضور ندارد با من که نمی‌خواهید قرار بگذارید (جمعی گفتند فعلا حضور وزیر مالیه لازم نیست حالا مذاکره در خصوص آنست که تفاوت عمل در دستورالعمل جمع بشود یا نه بعد از تصویب مجلس آنوقت باید قرار و ترتیب وصول آن در کمیسیون با حضور وزیر مالیه داده شود.
آقا میرزا حسین طبیب – باید فهمید این تفاوت عمل بچه صیغه گرفته می‌شود.
وثوق الدوله – گفته شد تفاوت عملیکه سابق حکام کل می‌گرفتند و سنت شده بود امسال قرار شد جزو جمع کتابچه دیوانی شود.
سعدالدوله – تفاوت عمل دو قسم است یک قسم آن معین است اینجا دفتری بود و رعیت می‌دادند یک قسم دیگر معامله حکام است آن را بچه طور معین می‌نمایند.
وثوق الدوله – آنرا بوسائل سریه و غیره می‌توان معلوم کرد مثل اینکه مؤتمن الممالک حاضرند و صورت چند ولایت را می‌دهند واز مباشرین جزو هم صورت گرفته می‌شود بعد از تطبیق صورتها جمع کتابچه دستورالعمل می‌شود.
سعدالدوله – پس یک کمیسیونی لازم است این تحقیقات بشود بجهت اینکه این سفر که به یزد رفتم هر دهیکه حاکم تومانی چهار تومان مثلا معامله کرده بود خیلی شاکر بودند وچیزی شنیده‌ام بنظرها اغراق می‌آید در یک دهی پرسیدم مالیات اینجا چه قدر است گفت کدام مالیات را میگویید گفتم مگر دو مالیات دارد و گفت بلی مالیات آنجا شش هزار تومان است ولی حاکم بیست و پنج هزار تومان می‌گیرد خیلی اسباب حیرت و تعجب من گردید.
وثوق الدوله – عجب در این است که باین تفصیل تعدیات حکام مذاکره شد که تفاوت عمل جزو جمع دستورالعمل شود بعضی رأی ندادند.
سعدالدوله – خیلی عجب است آنهاییکه رأی ندادند یا معنی تفاوت عمل را نفهمیده‌اند با خیال حکومت دارند.
آقا میرزا فضلعلی – آنهاییکه رأی نداده‌اند یکی اینکه تفاوت عمل را نمیدانند و یکی اینکه میگویند تفاوت عمل مجهول را نمی‌شود رأی داد جزو جمع دستورالعمل شود از آنجمله بنده هستم که رأی نداده‌ام و نمی‌دهم زیرا که همینقدر مجلس اذن بدهد علاوه گرفته خواهد شد و این اذن بظلم ورزش کردن ما خواهد بود.
مؤتمن الممالک – تفاوت عمل مجهول نیست کرمان و بلوچستان یک تفاوت عمل دارد نوشته‌اند مثلا هشتادهزار تومان این ماخذش این است که سابق رعیت روپیه می‌داد و حالا ترقی کرده در حقیقت همین اصول مالیات را گرفته‌اند و این تفاوت بواسطه ترقی روپیه است.
سعدالدوله – یک کمیسیونی شد با حضور وزرا و مستوفیها بنده را هم دعوت کردند و بشاه عرض شد که از طرف وزارت مالیه آدم مخصوص برای وصول مالیات برود خیلی پسندیدند آیا این مجری خواهد شد.
وثوق الدوله – گویا مجری شود.
سعدالدوله – اگر این مجری شود تماما درست خواهد شد و گویا غالبا بآنطور رأی داده‌اند اگر این طور است پس در حکم گذشته است و تماما را مباشرین معزول دارند و مجلس رأی می‌دهد تفاوت عملهاییکه دو قسم است یکی آنکه جمع کتابچه بود و یکی دیگر معامله حکام کل در یک کمیسیونی تحقیق شده پس از تصویب جمع دستورالعمل شود.
حاجی امین الضرب – اینکه وصول مالیات امسال بوزیر هر ایالتی رجوع شد و وزیر مالیه از آنها صورت خواسته‌اند آنها هم صورتی داده‌اند بر وفق میل خودشانکه با سابق تومان پنجهزار تفاوت دارد.
حاجی محمد اسمعیل آقا – باید بوزیرمالیه اخطار شود این دو ولایت را که معین کرده‌اند صورت آنرا بفرستند مجلس ببیند اگر صحیح است معامله نماید و همچنین سایر جاها.
وثوق الدوله – تا دستورالعمل نوشتهش ود چهار ماه طول خواهد کشید شاید تا آنوقت صورت صحیح بدست بیاورند.
سعدالدوله – وقتیکه انجمن منعقد شد از برای تعیین مالیه اجزایی داخل شد که این مسائل هر چه مشکل باشد حل می‌شود یکی از آن وسائل این است هر که صورتی می‌دهد دیگر آنرا بجایی نمی‌فرستیم
در این موقع وکلاء را عقیده مختلف شد بعضی گفتند:
- باین ترتیب وصول مالیات تاخیر خواهد افتاد باید فکری برای حالیه کرد بعضی اظهار داشتند که فعلا اصل مالیات را بگیرند و هشت ماه طول دارد تا تمام مالیات وصول شود تا آنوقت ترتیبی برای تفاوت عمل داده می‌شود و بعضی چنین بیان کردند که اولا در اغلب ولایات سه ماه بعد از عید شروع بگرفتن مالیات می‌شود واز هر کس که گرفتند دیگر ممکن نیست چیزی از او گرفته شود و ثانیا گفتگو و مذاکره فعلا در خصوص طریق و راه تفاوت عمل نیست البته ترتیب و قرار وصول آن در حضور وزیر مالیه در کمیسیون علیحده داده خواهد شد حالا حرف در اینست که این تفاوت عمل را رأی می‌دهند جزو جمع دستورالعمل شده و وارد خزانه دولت شود یا بهمان ترتیب سابق دخل حکام باشد.
آقا سید حسن تقی زاده – این افزودن تفاوت عمل بر اصل مالیه برای اصلاح کسر جمع است و این در صورتی درست خواهد شد که ما بدانیم تعدیل علمی تا سال آینده یا دو سال دیگر تمام می‌شود و اطمینان حاصل کنیم اینرا ضروره باید اذن بدهیم ولی اگر ده سال طول بکشد این نمی‌شود بواسطه ترقیات مملکت ممکن نیست باید راه دیگر پیش گرفت.
مؤتمن الممالک – مأخذ این سئوال همان است که امسال مثل سابق معامله شود بعد ممیزی نمایند من حاضرم هفتاد و پنج محسنات برای ممیزی بشمارم.
آقا سید حسن تقی زاده – مقصود دانستن مدت تعدیل علمی است که دخالت در اینکار دارد.
وثوق الدوله – گمان نمی‌کنم ممکن باشد مدت ممیزی را معین کرد و دخالت این مدت ممیزی هم در تصویب تفاوت عمل گویا اشتباهی شده تفاوت عمل تقریبا یک معامله‌ایست که حکام همه ساله می‌کردند و خواهند کرد ووقتی نخواهند کرد که ممیزی علمی بشود.
آقا سید حسن تقی زاده – این را مفصلا میدانیم این که گفتیم تعیین مدت ممیزی دخالت دارد بجهت این است که ما می‌خواهیم تا پنج سال بعنوانات سابق رفتار نماییم نمی‌شود باید راه دیگری پیدا نماییم.
سعدالدوله – آن روز در باب تعدیل علمی صحبت شد هیچ حرفی نزدم چون امروز موقع رسید می‌گویم اولا علاوه کردن تفاوت عمل بر اصل مالیات بطور مطلق ماخذ صحیح نیست چیزی که هست می‌خواهیم آن تفاوت عمل معامله حکام کل داخل خزانه دولت شود ثانیا این که منتظر ممیزی علمی بشویم آنهم مناط نیست تعدیل علمی که جناب ناصرالملک گفتند ناپلئون ایجاد کرد و پنجاه سال طول کشید پس باید فکری کرد نه آن تعدیل علمی کامل ممکن است و نه باین طور صحیح است و می‌خواهید شروع بتعدیل علمی بکنید یا نکنید بحال امروزه ما ثمری ندارد باید از آن ممیزی صرف نظر کرد و یک ممیزی بین بین اختراع کرد بنده یک چیزی اختراع کردم و بجناب مشیرالدوله هم گفتیم پسندیدند.
آقا سید حسن تقی زاده – ما بخواهیم کارمان صحیح شود باید قول وزیر مالیه را صحیح بدانیم بجهت آنکه مجلس بخواهد در جزئیات مداخله کند نمی‌شود منحصرا باید حرف وزیر مالیه را مجری کنیم ومدت ممیزی هم باید معین شود.
اعضاء مجلس رادر اینموقع نیز اختلاف آراء پدیدار گشت جمعی گفتند مسئله ممیزی چند روز قبل مذاکره شده گذشته است جمعی در باب تفاوت عمل تردید رأی حاصل کردند که ممکن نیست بدون تعیین جمع دستورالعمل شود بالاخره پس از مذاکره و مباحثه زیاد جناب آقای سیدعبدالله مجتهد چنین عنوان کرد:
- که هر مطلبی را باید تأمل و تفکر کرد باز روی دقت و بصیرت رأی داده شود در این مسئله تفاوت عمل که مطرح مذاکره شده امساله از روی اضطرار جزو جمع دستورالعمل شود باز آقایان وکلا تجدید نظری نمایند شاید مطلب تازه بنظر بیاید ولی من یک مطلبی اظهار می‌دارم که مصدر و مطرح افکار باشد آن مسئله عشر و ممیزی است که باید این سنت سنیه انشاءالله جاری شود چیزیکه هست عشر در غلات اربعه واجب است و ما مستحبات را هم در اینجا ملحق کردیم و گفتیم که عشر گرفته شود و برای گرفتن این عشر مقدمه یک ممیزی بشود که از فلان جا یک صورت تخمین بیاورند آن را تطبیق کنند با آنچه در نقشه و کتابچه ممیزی است که صدق و کذب گیرنده عشر معلوم شود و نیز معین شود که فلان محل قابل این قدر عشر بوده یا نبوده و این ممیزی هم آن قدر طول و زحمت و مخارج ندارد واز امسال یک جا را شروع نمایند و شما هم نمی‌خواهید امساله رأی بدهید که تفاوت عمل جزو جمع بشود همانطوریکه هر سال عمل می‌کردند وزیر مالیه خودش بداند شما در فکر مقدمات سال دیگر باشید.
رئیس و جمعی دیگر اظهار داشتند صحیح می‌فرمایید ولی اصلاح مالیه کلیه از جمع وخرج مخصوص مجلس است و باید بتصویب مجلس باشد پس لابداً محتاج برای است و برای سال آتیه البته باید مقدمات عشر گرفتن را تهیه و تدارک کرد.