مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۳
جلسه ۱۳۳
صورت مشروح روز پنجشنبه ۱۹ شهر شعبان المعظم ۱۳۲۸
مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر در تحت ریاست آقای ذکاء الملک تشکیل شد. صورت مجلس روز سه شنبه ۱۷ را آقای معاضد الملک قرائت نمود.
رئیس ـ در باب صورت مجلس اگر ملاحظاتی هست بفرمائید.
افتخار الواعظین ـ در باب اختیارات بنده آن روز از وزیر عدلیه توضیح خواستم وایشان جواب دادند توضیح خواستن بنده نوشته شده نه جواب وزیر عدلیه .
معاضد الملک ـ در صورت مجلس سابق نوشته شده است دیگر لازم نبود ثانیاً تکرار شود.
محمد هاشم میرزا ـ بنده آن روز از وزیر مالیه سئوال کردم که مقصود از این تعدیل که در پروگرام نوشته شده است ممیز علمی است یا غیر علمی است و جواب بنده را ندادند در صورت مجلس قید نشده .
آقای میرزا احمد ـ در خصوص پروگرام اسامی رأی دهندگان و کسانیکه رأی نداده اند آن روز خوانده شد و در صورت مجلس نوشته نشده است ( گفتند باید در روزنامه نوشته شود نه در صورت مجلس ).
مؤتمن الملک ـ بنده روز سه شنبه با اجازه غایب بودم و در صورت مجلس نوشته نشده است ممکن بود بنده اگر در اینجا بودم به وزراء در خصوص پروگرام مذاکره می کردم.
معاضد الملک ـ چون تا به حال این طور سابقه نداشت که اشخاصی که با اجازه غایب هستند آنها را جزء غائبین بنویسیم و جزء حاضرین محسوب می شدند باین جهت اسم جنابعالی نوشته شده است .
مؤتمن الملک ـ این مسئله باید قید شود که بعد از یک ماه یا دو ماه اگر رجوع نمایند معلوم باشد بنده حاضر بودم یا خیر از این گذشته اگر بنده حاضر بودم شاید در موقع اخذ رأی امتناع م یکردم و جزء رأی دهندگان محسوب نمیشدم .
رئیس ـ دیگر ملاحظاتی در صورت ممکن هست ؟
آقای شیخ الرئیس ـ بنده کلمه ( عظام ) را بعد از ( وزراء ) لازم نمی دانم .
رئیس ـ به طوری که در صورت مجلس هم ذکر شده بود از طرف بعضی از نمایندگان تقاضا شده بود دیروز که روز چهارشنبه بود یک جلسه خصوصی تشکیل شود و در این جلسه مذاکراتی پیش آمد راجع به اینکه مجلس و نمایندگان باید یک پروگرامی از برای خودشان معین کنند یعنی بنشینند و ببینند که در امور این مملکت با این حال مالیه کدام یک از اصلاحاتش مقدم است و به چه نحو باید داخل آن اصلاحات شد و بدانند که دستوری که برای مجلس معین میشود و طرحهائی که آقایان نمایندگان پیشنهاد میکنند و قوانین باید در مجلس مطرح شود به چه ترتیب باشد و کدام یک را بر دیگری مقدم بدارند راست است که مجلس شورای ملی وظیفه اش وضع قوانین است و امرزو هم برای مملکت هم قسم قوانین لازم است ولی واضح است که بعضی از قوانین هست که مهم اتس و بعضی اهم از انهاست پس باید دید امروز کدام یکی از آنها مقدم است بر سایر مطالب بالاخره تمام تصدیق کردند که یک کمیسیون ۶ نفری انتخاب شود و در اصلاحات مملکتی مذاکره کرده این مسئله را معین کنند و در واقع یک پروگرامی برای مجلس بنویسند و در واقع این پینشهاد از طرف آقای مؤتمن الملک بود حالا نتیجه انتخاب آن کمیسیون قرائت میشود .
( آقا میرزا ابراهیم خان نتیجه آراء را به قرار ذیل قرائت نمود ).
مشیر الدوله ۵۹ رأی . مؤتمن الملک ۵۸ . صنیع الدوله ۵۰ . مستشار الدوله ۳۸ . ممتاز الدوله ۳۵ رأی . ذکاء الملک ۲۸ رأی .
رئیس ـ این آقایان باید بعد از آنکه مجلس ختم شد بنشینند هیئت رئیسه خود را انتخاب نمایند و داخل مذاکرات شوند دیگر اینکه لازم است به آقایان عرض کنم که برای اینکه اوقات مجلس تلف نشود و در سر موقع آقایان حاضر شوند در هیئت رئیسه مذاکره شده بالاخره رأی بر این قرار گرفت که در سر وقت هیئت رئیسه بیایند اینجا (مجلس) بنشینند ولو اینکه نمایندگان حاضر نباشند آن وقت که در این موقع حاضر نبود جزء غایبین محسوب شود و به جهت اینکه روزها یک قدری تفاوت پیدا کرده بود در وقت نیم ساعت توسعه دادیم یعنی قرار گذاشتیم سه ساعت و نیم قبل از ظهر مجلس منعقد شود و هر روز سه ساعت و نیم به ظهر مانده هیئت رئیسه در این جا حاضر است هر کس حاضر نبود غایب نوشته خواهد شد.(گفتند صحیح است.)
رئیس ـ امروز پنج شنبه است و چنانچه مقرر شده بود بنا بود کمیسیونها راپورت بدهند و به همان ترتیب راپورت خودشان را داده اند قرائت میشود.
(آقا میرزا ابراهم خان راپورت کمیسیونها را قرائت نمودند که جلسات آنها و اسامی غایبین از قرار ذیل بود:
۱. کمیسیون نظام روز چهارشنبه ۱۱ شعبان منعقد شده آقای سردار اسعد غایب بودند و روز ۱۸ شعبان که روز جلسه کمیسیون بود به واسطه غیبت آقایان سردار اسعد حاج - فاتح الملک - محمد کریم خان - دکتر امیر خان کمیسیون منعقد نشد.
۲. کمیسیون عرایض در اوقات مقرره که هفته چهار نوبت شنبه - دوشنبه - سه شنبه - پنچشنبه است منعقد و به انجام امورات مرجوعه مشغول بوده است به علاوه مجلس کثرت عرایض و جلسات فوق العاده نیز داشته از اعضای کمیسیون آقای بهجت با اجازه روز دوشنبه و آقای نیر السلطان روز دوشنبه و سه شنبه غایب بودند.
۳. کمیسیون عدلیه یک شنبه به واسطه عید تعطیل و روز چهارشنبه ۱۸ شعبان منعقد شده فقط آقای آقا سید محمد رضا غایب بودند.
۴. کمیسیون معارف روز چهارشنبه ۱۸ شعبان به قرار معمول منعقد از اعضای به استثنای آقای تربیت که کسالت مزاج داشتند کسی غایب نبود.
۵. کمیسیون خارجه روز سه شنبه ۱۰ شعبان منعقد و آقای معزز الملک به ریاست انتخاب و نیز روز شنبه ۱۴ و سه شنبه ۱۷ رجب معمول منعقد از اعضاء حاضره تهران کسی غایب نبوده.
۶. کمیسیون مبتکرات روز چهارشنبه ۱۸ شعبان منعقد و آقای آقا سید محمد رضا غایب بودند.
۷. کمیسیون بودجه سه شنبه ۱۸ شعبان منعقد و به واسطه استعفای آقایان حکیم الملک - صدیق حضرت - حسن علی خان - میرزا رضا خان - وکیل الرعایا از عضویت کمیسیون ابتدا شروع به انتخاب هیئت رئیسه شده حاج مصدق الممالک پس از سه مرتبه اخذ رأی با اکثریت رئیس - معین الرعایا نایب رئیس - منتصر السلطان به سمت منشی گری کمیسیون انتخاب شدند آقایان میرزا اسدالله خان - متین السلطنه - دکتر اسمعیل خان و تربیت بودند.
۸. آقا میرزا ابراهیم خان اظهار نمودند کمیسیون فواید عامه هم دیروز با حضور اعضائی که در تهران منعقد شد ولی هنوز تشریف نیاوردند.
۹. آقای آقا سید حسین کزازی اظهار نمودند کمیسیون داخله در روزهای معمولی منعقد آقای سپهدار اعظم در و جلسه و لوا الدوله در یک جلسه غایب بودند.
رئیس ـ استدعا دارم راپورت را کتبی بدهند.
(تلگراف جوابیه سردار ظفر بختیاری را که در جواب تلگراف به مجلس مخابره نموده بود آقای میرزا ابراهم خان قرائت نمودند مشعر بر اینکه تلگراف مبارک رسید و در رفع مجادله بین ایل بختیاری و قشقائی شخصا محض اطاعت اوامر مطاعه با تمام قوا جدا ایستادگی نموده و جلوگیری از هیجان ایل بختیاری نموده جمعیت آنها را که چندیست در چقا خود مقر حکومت جمع شده بودند متفرق نموده و موجبات اسکان آنها فراهم گردید.
راپورت کمیسیون عرایض قرائت مشعر بر اینکه عریضه از جناب آقا سید محمد باقر ادیب نماینده عربستان به کمیسیون رسید که برای معالجه نزد نزولی که درد چشم دارند یک ماهه تقاضای مرخصی را کرده بودند کمیسیون چون دلیل ایشان را موجه میداند تصویب میکند یک ماهه به ایشان اجازه داده میشود.
رئیس ـ کمیسیون عرایض تصویب نموده است یک ماهه به آقای آقا سید محمد باقر ادیب اجازه مرخصی داده شود در صورتی که مخالفی نباشد از مجلس رأی میگیریم.(گفتند مخالفی نیست رأی بگیرید.)
رئیس ـ کسانی که موافق راپورت کمیسیون اجازه مرخصی یک ماه آقای آقا سید محمد باقر ادیب تصویب مینمایند قیام نمایند.(اغلب قیام نمودند و با اکثریت تصویب شد.)
رئیس ـ امتیازنامه طلاشوئی عراق در اغلب موادش اخذ رأی شده فقط یک ماده هشتم و دو فقره پیشنهاد باقی است که رجوع شد به کمیسیون و راپورت داده اند و باید در آنها اخذ رأی شود ولی مخبر کمیسیون تقاضا کرده است که تمام مواد آن قرائت شود بعد در مواردی که رأی گرفته نشده است اخذ رأی شود این است که بر حسب تقاضای مخبر اولاً یک دفعه تمام مواد امتیاز نامه قرائت میشود بعد در موادی که باید مذاکره و شور کرده اخذ رأی مینمائیم.
(آقای میرزا ابراهیم خان امتیاز نامه را که مشتمل بر ۱۲ ماده بود قرائت نمود بعد راپورت کمیسیون راجع به دو فقره پیشنهاد آقایان شیبانی راجع به دادن یک شصت هزارم از خاک و میرزا اکبر خان راجع به فرستادن یک نفر مفتش با مخارج از کمپانی و پیشنهاد آقایان آقا شیخ ابراهیم زنجانی و فهیم الملک راجع به ماده هشتم امتیاز نامه قرائت شد در خصوص پیشنهاد آقای شیبانی چون خودشان در کمیسیون متقاعد شده بودند کمیسیون اظهاری را نکرده بود پیشنهادی میرزا اسدالله خان را کمیسیون پس از مذاکرات لازمه با حضور وزیر فواید عامه و نظریات کافیه تصویب نکرده بود.
ابتدا پیشنهاد آقای شیبانی مطرح شد بعد از مقداری مذاکره خود آقای شیبانی اظهار نمود که چون مقصود کمیسیون تشویق اهالی است و نمیخواهد حتی الامکان تحمیل زیادی به این قسم اشخاص بنماید بنده هم متقاعد میشوم و پیشنهاد خود را پس میگیرم.
ثانیاً پیشنهاد آقای میرزا اسدالله خان مطرح مذاکره شده بعد از مذاکرات بسیار اخذ رأی علنی با اوراق شده نتیجه از قرار ذیل به دست آمده و پیشنهاد ایشان با اکثریت رد شد و عده حضار ۶۶ ورقه سفید ۲۹ ورقه آبی ۲۸ امتناع ۹ در این موقع آقای میرزا اسدالله خان پیشنهاد خود را مسترد داشتند.
در خصوص پیشنهاد آقایان آقای شیخ ابراهیم زنجانی و فهیم الملک راجع به ماده هشتم امتیاز نامه کمیسیون بعد از مذاکره با اکثریت رأی داده بود که ماده هشتم به عبارت ذیل نوشته شود ماده هشتم هیچ یک از امتیاز و شرکا و اشخاصی که این امتیاز و حق شرکت به آنها منتقل میشود مجاز نخواهند بود قسمت خود را به تبعه خارجه انتقال و یا نزد آنها وثیقه و رهن بگذارند و هر گاه خود آنها یا یکی از ورثه آنها داخل در تبعیت خارجه شد این حق شرکت از او ساقط و باید حق شرکت خود را به تبعه داخلی انتقال بدهد این ماده مطرح شور شد بعد از مذاکرات رئیس به قیام و قعود از مجلس اخذ رأی نمود و با اکثریت تصویب شد بعدا آقای مؤتمن الملک اظهار نمود در این ماده یک قدری ملاحظات لازم است بشود آن این است که قید شده است اشخاصی که داخل در تبعه داخله میشوند باید حق شرکت خود را به تبعه داخله انتقال بدهند شاید کسی از اتباع داخله حاضر نشود برای خریدن در این صورت چه باید کرد این نکته انظار نمایندگان را جلب به خود نموده بعضی اظهار نمودند این ماده رجوع شود به کمیسیون که تجدید نظری در آن شده به مجلس عودت نماید.
آقای رئیس جواب دادند چون تصویب شده است نمیشود به کمیسیون رجوع شود بعضی از اظهار نمودند که خوب است یک جمله بعد از جمله (و باید حق شرکت خود را به تبعه داخله) به این عبارت زیاد شود.
(یا دولت انتقال بدهد) چون عبارت ماده از تصویب مجلس گذشته بود تصرف در آن را اکثر نپذیرفتند و برای رفع امکان چند فقره پیشنهاد از طرف نمایندگان به قرار ذیل پیشنهاد شد که به عنوان ماده الحاقیه به ماده هشتم ضمیمه شود.
۱. از طرف آقای مؤتمن الملک: هر گاه از تبعه داخله به قیمت عادله خریدار نباشد امتیاز به دولت تفویض خواهد شد.
۲. از طرف یکی از نمایندگان: در صورتی که خریدار حاضر برای ابتیاع سهم اتباع خارجه نباشد دولت سهم آنها را به قیمت عادله خریداری خواهد نمود.
۳. از طرف آقای دکتر علی خان: در صورتی که از تبعه داخله خریدار نباشد به قیمت عادله دولت خریداری خواهد نمود این پیشنهاد طرف توجه اکثر نمایندگان گردید بعد از مذاکره رئیس در الحاق آن به ماده هشتم از مجلس اخذ رأی نموده با اکثریت تصویب شد.
رئیس ـ در کلیه این امتیاز نامه رأی میگیریم کسانی که آن را تصویب مینمایند ورقه سفید خواهند انداخت (اوراق رأی اخذ و استخراج شده نتیجه از قرار ذیل قرائت شد)
معاضد الملک ـ عده حضار ۶۴ ورقه سفید ۵۴ ورقه آبی ۲ امتناع ۸.
رئیس ـ امتیاز نامه طلاشوئی عراق با اکثریت تصویب شد.
اسامی رد کنندگان:
مرتضی قلیخان - وکیل الرعایا - شیخ علی فارسی - شیبانی - شیخ علی خراسانی - دکتر اسمعیل خان - شیخ غلامحسین - میرزا ابراهیم خان - سردار اسعد - مؤتمن الملک - مصدق الممالک - ضیا الممالک - حاج محمد کریم خان - ادیب التجار - فاتح الملک - سید ابراهیم مدرسی - میرزا رضا خان - آقا شیخ ابراهیم زنجانی - عبدالحسین - عزالملک - سید حسین کزازی - شیخ رضا - سید جلیل - حسن علی خان - معاضد السلطنه - شیخ الرئیس - معتمد التجار - دکتر علیخان - سلیمان میرزا - سید حسین اردبیلی - میرزا احمد - نجات - عزالممالک - ناصر الاسلام - وکیل التجار - معین الرعایا - ارباب کیخسرو - نیر السلطان - افتخار الواعظین - صنیع الدوله - تربیت - ابو القاسم میرزا - سید محمد باقر ادیب - مشیر الدوله - معاضد الملک - معزز الملک - میرزا ابراهیم قمی - میرزا زین العابدین - شیخ اسمعیل هشترودی - سپهدار اعظم - ذکاءالملک - شیخ اسدالله - لسان الحکماء.
رئیس ـ راپورت کمیسیون قوانین مالیه است راجع به مواد پیشنهادهائی که در موقع شور اول به کمیسیون رجوع شده قرائت میشود که در آن شور اول به عمل بیاید (راپورت کمیسیون مالیه راجع به ماده ۳۹ قانون محاسبابت عمومی و ماده الحاقیه پیشنهاد آقای تقی زاده و نیز ۵ ماده الحاقیه دیگر به مواد قانون محاسبات عمومی تصویب شده بود اضافه شود قرائت شده و در هر یک از آنها جداگانه مذاکرات به عمل آمده شور اول در قانون محاسبات عمومی تمام شد.)
رئیس ـ آقای کاشف سئوالی داشتند از معاون وزارت عدلیه بفرمایند.
کاشف ـ لازم است که مقدمه این را عرض کنم که بعضی از آقایان مسبوق باشند اهم قوای ثلثه قوه قضائیه است که عدلیه باشد چون مدرم تا عدالت را ندانند معنی مشروطه را نمیدانند چیست بدبختانه چندی قبل هیئتی از طرف مجلس به جهت اصلاح امور عدلیه معین شدند که از آن جمله بنده هم بودم تقریبا چهل روز در مسئله عدلیه اقدامات کرده و به اندازه که لازم بود رسیدگی شد تا رسیدیم به جائی که مورد شکایات مردم بود و بنا بود که مشروحا راپورتی داده شود به بعضی ملاحظات آن هیئت متاسفانه منفصل شد ولی اشخاصی که در آن هیئت آمده بود شکایت کردند همه روزه اسباب زحمت مجلس شده اند و میایند در مجلس زن و بچه و مردم تظلم بنمایند گمان میکنم که وکلا اسباب زحمت آنها را فراهم کردند از این جهت بنده میخواستم از معاون وزارت عدلیه سئوال کنم که در خصوص رفع ظلم از این اشخاص چه اقدامی کرده اند و ما را میتوانند از اقدامات خودشان مسبوق کنند یا خیر.
معاون وزارت عدلیه ـ در خصوص رفع شکایات از این اشخاص مخصوص وزارت عدلیه اقدامی نکرده است ولی در ضمن رفع شکایت از آنها خواهد شد و علت اینکه تا به حال شکایات آنها مرتفع نشده است این بوده که دوسیه های آنها را آن هیئت مهر کرده بودند و این اوقات داده اند به وزارت عدلیه و یک هفته است آن دوسیه را تسلیم عدلیه کرده اند و حالا مشغول هستند تحویل بگیرند و لابد است که با آن کارهائی که اخیرا رسیده شده است و لازم است ابتدا رسیدگی تقریبا اوقا رسیدگی به این تظلمات چه راجع به این اشخاص چه راجع به سایرین کمال جد را خواهد کرد.
کاشف ـ اولاً آن هیئت دوسیه ها را مهر
نکرده بودند و به واسطه اطلاعاتی که ما در آن زمان تحصیل کردیم عده از این متظلمین واقعا مظلوم واقع شده اند و این قصور از اعضاء عدلیه بوده است نه از دیگران خصوصا در مسئله صدر الاسلام که مشکوه الاطبا و جمعی در حق او تصدیق دارند و با اینکه تصدیق داده اند نمیدانم چرا در این باب رسیدگی نمیکنند و همه این هیئت تصدیق دارند که این اشخاص مظلومند و به تظلمات اینها رسیدگی نمیکنند.
معاون عدلیه ـ دوسیه های این اشخاص که در تصرف این هیئت بود وزارت عدلیه نتوانسته است به آنها دست بزند و در این باب مکاتبات کردند و فقط در این اواخر این هیئت آمدند دوسیه ها را تسلیم عدلیه کردند و عدلیه هم نمیتواند تا دوسیه ها را تحویل نگیرد دست بزند این بود که به همان ترتیب بود تا اینکه یک نفر از طرف هیئت رئیسه معین شد و آمد دوسیه ها را تحویل داد اما در باب صدر الاسلام گمان نمیکنم درباره ایشان و آن هیئت ظلمی شده باشد خود بنده دخیل در کار بودم و میرفتیم به عدلیه هیئت رسیدگی کردند و واقعا ثابت کردند که به صدر الاسلام ظلمی شده است این طور نیست معین شده بود محاکمه کنند بین آن اشخاصی که ادعای ظلم میکنند و اشخاصی که میدانند که بر این شخص ظلمی نشده است ممکن بود که حکم بدهند و به موقع اجرا گذاشته شود و البته وزارت عدلیه اجرا میکرد امروز میگویند رسیدگی کردیم ظلم درباره صدر الاسلام شده است بدون اینکه ثابت شود و مجازات او معین شده باشد و در این باب صدر الاسلام به تازگی به مقام مجلس شورای ملی نیابت سلطنت عظمی و وزارت عدلیه عریضه داده است که مشغول رسیدگی است ولی این از مشکل ترین کارهائی است که به این زودی رسیدگی نخواهد شد به جهت آنکه صدر الاسلام متهم است در وکالت به کاغذ سازی متهم است به رشوه دادن به این جهت وزارت عدلیه نمیتواند یک حکمی از روی صحت بدهد و الان درباره صدر الاسلام مجددا از طرف وزارت عدلیه تاکید شده است که تحقیقات را زودتر بکنند به واسطه اینکه اسباب تحقیقات فراهم نبود و مسئله کاغذ سازها یک مسئله است که هنوز دولت تکلیف عدلیه را در این باب معین نکرده است که تحقیقات خود را در این باب بنمائیم و هنوز تحقیقات لازمه نشده است و باید باشد تا در موقع درست تحقیقات شود این است که مسئله صدر الاسلام همین طور مانده است و همین طور کاغذ سازها ولی حالا ممکن است تشکی بکند از اعضاء عدلیه یعنی بدون اینکه ملاحظه آن را بکنند که این شخص کاغذ ساز است یا اینکه متهم به این فعل شنیع است یا خیر مجددا تعاقب بشود ولی د رخصوص ادعائی که از اعضاء عدلیه میکند این مسئله در تحقیق است و معلوم خواهد شد.
کاشف ـ بنده از طرف هیئت کاملاً رد میکند فرمایشات ایشان را.
رئیس ـ التفات بفرمائید که ایشان میفرمایند هیئت در این خصوص حکمی نداده اند.
کاشف ـ بنده بعد از این در این خصوص استیضاح دارم.
رئیس ـ آقای ابو القاسم میرزا شما هم از معاون عدلیه سئوالی داشتید بفرمائید.
ابو القاسم میرزا ـ قریب سه چهار ماه است امین عدلیه کرمانشاهان استعفا داده است و آمده است و مکرر به وزارت عدلیه عرض شده است که امین عدلیه معین شود و بفرستند به جهت اینکه امور عدلیه آنجا از هم گسیخته نشود و هنوز نفرستاده اند خواستم ببینم که امین عدلیه برای کرمانشاهان معین کردند و اگر معین کردند چه وقت حرکت خواهند کرد.
معاون وزارت عدلیه ـ از ولایات خیلی جا هست که این روزها امین عدلیه ندارد به واسط دقتی که وزیر عدلیه میخواهد در انتخاب امنای عدلیه بنمایند این است که فرستادن امین عدلیه به تأخیر افتاده است در ظرف همین هفته برای جاهائی که امین عدلیه ندارد مخصوصا برای کرمانشاهان معین و فرستاده خواهد شد برای دو سه جای دیگر هم معین شده است حرکت میکند دستور روز شنبه تعیین تکلیف حاج عبدالسلطنه تتمه قانون معارف و شور اول در قانون دیوان محاسبات.
(مجلس یک ربع بعد از ظهر ختم گردید.)