مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ اردیبهشت ۱۳۳۳ نشست ۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۴
سال یازدهم
شماره مسلسل
دوره هجدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۱۸
جلسه: ۵
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه دوم اردیبهشت ماه ۱۳۳۳.
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس جلسات ۲۹ و ۳۱ فروردین ۱۳۳۳
۲- بیانات قبل از دستور آقایان شوشتری، دکتر شاهکار
۳- قرائت گزارش انتخاب اعضا کمیسیون‌ها از شعب
۴- تصویب سه فقره اعتبارنامه و مخالفت با یک اعتبارنامه دیگر
۵- انتخاب دو نفر جهت عضویت هیئت نظارت ذخیره اسکناس
۶- استرداد آقای بوربور مخالفت خود را با اعتبارنامه آقای ایلخانی‌زاده
۷- اعلام تصویب نمایندگی آقای کریمی پس از استردادمخالفت آقای میراشرافی
۸- معرفی هیئت وزیران و تقدیم برنامه دولت به وسیله تیمسار سپهبد زاهدی نخست وزیر
۹- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس جلسات ۲۹ و ۳۱ فروردین ۱۳۳۳.
رئیس- صورت اسامی غائبین جلسات قبل قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد).
جلسه سوم صبح یکشنبه ۲۹ فروردین ماه ۱۳۳۳.
غائبین بی‌اجازه: آقایان: سلطانی، بروجردی، طباطبایی، صفاری، بهبهانی، ابراهیمی.
دیر آمده بی‌اجازه: آقای کیکاوسی ۴۵ دقیقه.
غائبین در رأی: آقای مسعودی یک رأی، آقای دکتر شاهکار دو رأی.
جلسه چهارم صبح سه‌شنبه ۳۱ فروردین ۱۳۳۳.
عائبین بی‌اجازه: آقایان: کیکاوسی، معین‌زاده، سالار بهزادی، مرآت اسفندیاری، دکتر سعید حکمت، صدقی، بهبهانی، ابراهیمی، احمد صفایی، بروجردی، طباطبایی، سلطانی.
رئیس- نسبت به صورت مجلس جلسه قبل که به آقایان رسید اعتراضی نیست؟
دکتر نیرومند- خواستم عرض کنم آقای صدقی کسالت داشتند.
رئیس- آقای سعید مهدوی نسبت به صورت جلسه فرمایشی دارید؟
سعید مهدوی- بله یک تلگراف‌هایی از اهالی زنجان رسیده توسط بنده که به مقام ریاست عرض کردم تقدیم می‌کنم تا در پرونده ضبط شود.
رئیس- آقای بوربور نسبت به صورت مجلس اعتراضی دارید بفرمایید.
بوربور- در صورت مجلس نوشته‌اند که بنده مخالفتم را نسبت به آقای ایلخانی‌زاده پس گرفته‌ام در صورتی که بنده پس نگرفتم.
عبدالرحمن فرامرزی- شما پس گرفتید آن روز.
بوربور- خیر پس نگرفتم.
رئیس- بسیار خوب فرقی نمی‌کند، آقای دکترنیرومند.
دکتر نیرومند- راجع به آقای صدقی بنده عرض کردم مریض بودند.
رئیس- آقای بهادری.
بهادری- یک تلگراف‌هایی از مهاباد به وسیله بنده رسیده است می‌خواستم تقدیم بکنم به مقام ریاست.
رئیس- دیگر نسبت به صورت جلسه اعتراضی نیست؟ (گفته شد- خیر).
رئیس- صورت جلسه‌های روز ۲۹ و ۳۱ فروردین تصویب شد.
۲- بیانات قبل از دستور: آقایان: شوشتری و دکتر شاهکار.
رئیس- سه نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند. آقای شوشتری بفرمایید.
شوشتری- بسم الله الرحمن الرحیم، بدواً از مخبرین محترم جراید استدعا دارم توجه بفرمایند نطق نمایندگان بالاخص ارادتمندشان طوری نوشته شود که جملات آن نیفتد و عبارات از فصاحت و بلاغت خارج نشود زیرا در روزنامه شریفه اطلاعات و غیره دیدم اختلافاتی در بیانات بنده بود الان صورت مجلس دستم است من نمی‌گویم مشخصات، گفتم شخصیات، در بلاغت خیلی عوض می‌شود و همین طور کاذب یا راستگو، لغت کاذب مفهوم نداشت دقت بفرمایید که خدای نخواسته در خارج منعکس نشود که مخبر متوجه نیست و یا معلومات او وافی نیست و یا خدای نخواسته نظر خاصی در بین است و اما مطلب: قوانین موضوعه که به دست بشر عادی به نام نمایندگان و یا کمیسیون‌ها یا هر تعبیری که بفرمایید وضع می‌شود روی حوایج و ضروریات زمان است برای مردم از این جهت آقایان که هر یک از بنده افضلند و با سیاست دنیا و علم قانونگذاری آشناترند، می‌دانند گاهی پیدا می‌شود قوانین اساسی ممالک عالم یک ماده صد ماده و یا اصل آن نسخ می‌شود تبدیل می‌شود و همین طور در قوانین قضایی و قوانین عمومی در مملکت ما در آغاز مشروطیت که مجاهدین صدر مشروطیت و فداکاری عموم ملت ایران این اساس را برای ما فراهم ساخت و برای تمام مملکت از نظر پارلمان و مجلس شورای ملی مرکز ثقل قانونگذاری قائل شد. راجع به انتخاب و عده نمایندگان مجلس شورای ملی دو مرتبه، یک مرتبه در بدو امر که انتخابات دو درجه و صنفی بوده یک مرتبه بعد که احتیاج پیدا شد که تجدیدنظر بشود چون آذربایجان عزیز عضو لاینفک و چشم و چراغ ایران زحمت زیاد کشیده بود و فداکاری زیاد کرده بود آن تجدید نظر را زحمت دادم به انجمن آذربایجان و این جدول شد و آن روز با آن فرصت، با آن ارتباطات و با آن عدم ربط راه‌ها و عدم اطلاع افراد به جمعیت شهرستان‌ها و سرعت عمل البته بهترین عمل انجام شد ولی امروز با وضع ایران وضع کشور عزیز ما که جمعیت او مسلماً روی حساب دقیق از بیست میلیون متجاوز شده است شهرستان‌ها تماماً و یا بعضی از آنها تصور می‌رود نسبت به آنها اعتدال و نصفت به عمل نیامده (بعضی از نمایندگان صحیح است) تصور می‌کنم مجلس شورای ملی و نمایندگان محترم و دولت خدمتگزار باید این بی عدالتی را به یک صورت خوشی از بین ببرند و مرکز قانونگذاری تعمیم جامعه نسبت به تمام افراد مملکت پیدا کند بنابراین مقدمه یک مقدمه دیگر هم عرض بکنم و آن این است که در قانون تصریح شده است راجع به دو سال آقایان خوب می‌دانند بعدی‌ها هم خواهند تصدیق فرمود قبلی‌ها هم تصدیق کرده‌اند که شش ماه اول مجلس آن طوری که شایسته است و باید کار بکند نمی‌تواند وارد کار بشود تا بخواهد چرخ‌ها را به گردش در بیاورد از ۶ ماه تجاوز می‌کند در ۶ ماه آخر هم که در سراشیب سقوط است وضعیت طوری می‌شود که باز نمی‌تواند کار اساسی انجام بدهد می‌ماند یک سال. و آن یک سالی که با تزلزل است، از نظر مملکت کار مفیدی که ما بیاییم تمام جهات و دقایق و اطرافش را توجه کنیم در آن یک سال بیشتر نیست، بنا علیهذا مجلس که منشا و صدر و مرکز ثقل مملکت است باید این دو نقیصه را مرتفع کند در مؤسسان دوم من آن اول هم عضو بودم در دور دوم هم عضو بودم، متممی را فکر کردیم و در قانون اساسی وارد ساختیم و جز متمم را می‌خوانم، آقایان توجه بفرمایند و بعضی‌ها در خارج تصوری می‌کنند که خدای ناخواسته به طوری که عرض می‌شود نظر به موارد خاص و زمان معینی است بلکه از نظر اصلاح این موضوع را در نظر گرفتم که بگویم این در متمم این طور است استدعا دارم آقایان دقت بفرمایند چون در یک جمله این آقایان وکلای دادگستری که از اصول قضایی کاملا مستحضرند ارادتمند آنها هم یک قدری با قانون سر و کار داشته است این جز این قانون است در اصل الحاقی متممش است «در مورد اصول ۴ و ۵ و ۶ و ۷ قانون اساسی و تفسیر مربوط به اصل ۷ و همچنین در اصل ۸ قانون اساسی و اصل ۴۹ متمم آن با توجه به سابقه و قوانینی که نسبت به بعضی از این اصول وضع شده است یک بار» این یک بار هر وقت میسر شد اطلاق می‌شود ولو به دوره چهلم برسد «یک بار» نگفته زمان معین وقت معینی یک بار یعنی هر وقت برای ما میسر بشود. «یک بار مجلس شورای ملی و مجلس سنا که پس از تصویب این اصل منعقد خواهد شد بلافاصله پس از رسمیت یافتن مجلسین در اصول مزبور تجدید نظر خواهند نمود و برای این منظور مجلس واحدی تحت ریاست رئیس مجلس سنا تشکیل داده و اصلاحات لازم را با کثریت دو ثلث آرا کلیه اعضا مجلسین به عمل خواهد آورد تا پس از آنکه از طرف اعلیحضرت همایون شاهنشاهی تأیید گردید به صحه ملوکانه توشیح شده معتبر و مجری خواهد بود» با قسمت مقدم و جملات مقدمی که عرض کردم با نیاز کشور و چشمی که دوخته‌اند شهرستان‌ها که خود را از قسمت محروم تشخیص داده‌اند بیشتر توضیح نمی‌دهم ولی تشکیل این کنگره و مجلسین به این صورت با آن عرایضی که در جلسه قبل کردم به عقیده این خدمتگزار غلام این مملکت یک وحدتی بین مجلس سنا و مجلس شورای ملی ایجاد خواهد شد. این طور تصور می‌کنم ممکن است فکری به شکل دیگر پیشنهاد کنید چون افکار باید آزادانه برخلاف آن اصولی که می‌گفتند وکیل نباید آزاد باشد به عقیده من نمایندگان محترم باید آزادانه فکر خودشان را بگویند و اگر این فکر قابل تحلیل و تجزیه و جد باشد وکیل دیگر برمی‌خیزد و با استدلال و ادب آن فکر را رد کند چون مجلس شورای ملی باید سرمشق دیگران باشد من این اصل را امروز خدمت آقایان تذکر دادم پس از آنکه دولت از طرف اعلیحضرت همایونی حالا معین شده و رأی اعتماد از مجلس شورای ملی می‌گیرد به عقیده اینجانب بلافاصله باید این مجلسین بیایند و کنگره را تشکیل بدهند و این دو ظلمی که به عده‌ای از شهرستان‌ها شده است این دو ظلم برداشته بشود و جایگزین آن عدالت و تعدیل بشود بنا علیهذا این عرضم را کردم، عرض دیگر که بعضی آقایان تصور می‌کنند که خدای ناخواسته روی افکار دیگر هستم، امیدوارم تا زنده‌ام و هر وقت موفق شدم در مجلس شورای ملی خدمت به کشور بکنم شخصیات به قدر بال به عوضه‌ای در من راه نیابد آقایان ماده ۱۴ قانون انتخابات فلسفه دارد ماده ۱۴ چه می‌گوید؟ می‌گوید به محض وصول دستور ازطرف وزارت داخله آنجا عبارت داخله است بلافاصله فرماندار ۲۴ نفر از طبقات شش‌گانه را دعوت می‌کند یعنی از هر طبقه ۶ نفر و ۱۲ نفر از معتمدین به اختیار فرماندار می‌گذارد که ۳۶ نفر دعوت بشوند و ۹ نفر اعضا اصلی را از بین خود انتخاب کنند با تجربه و عملی که در وزارت داخله بود و فلسفه قانون و اصل مصرح قانون اگر دعوت ۳۵ نفر بشود آن دعوت باطل است و باید تجدید بشود. و اگر ۳۷ نفر بشود باز باطل است. و با ز باید تجدید بشود. و این ۲۴ نفر را که از مردم گذاشته‌اند و ۱۲ نفر را به اختیار فرماندار واضعین قانون فلسفی دیده‌اند برای جلوگیری از تطمیع از تهدید از تزویر از اعمال نفوذ فرماندار یا متنفذین بوده زیرا از این دو قوه اقلیت به دست فرماندار است و اکثریت به دست مردم و مردم در ۲۴ نفر ممکن نیست که ما حکم کنیم که خائن باشند اینها برای شهرستان‌ها این را حساب کرده‌اند و ۳۶ نفر وضع کرده‌اند این من درآوردی و گتره نبوده ولی آمدند در دوره سابق عملی کردند که واقعا خیلی مضحک است مضحک به السکا آمده‌اند ۱۰۸ نفر را روی تصویب نامه بر خلاف قانون دعوت کردند وقتی که اختیاراتی نبوده در حقیقت انتخابات دوره ۱۷ انتسابات بوده، معذرت می‌خواهم که یک عده نمایندگان اینجا تشریف دارند گرچه نمی‌شود اینها را انتقاد کرد حقیقتاً بسیار خوب کردند اگر نمی‌رفتند و نمی‌کردند چه می‌کردیم خدا پدر اینها را بیامرزد که لااقل آنها بودند مخالفت کردند و این حرف را بزنند چون من دوره ۱۷ را انتسابات می‌دانم و در این انتسابات هم عرض می‌کنم یک کسی اگر الزاماً رفت به میخانه وارد شد ولی میخواران را نصیحت کرد و نهی از منکر کرد عبادت کرده و رود او اجباری بوده است آقایان رفتند و زحمت کشیدند ولی دعوت ۱۰۸ نفر را بر خلاف قانون کرده‌اند یک جا ۹۰ نفر دعوت کردند، یک جا ۷۰ نفر، یک جا ۳۶ نفردعوت شده یک تلگرافی به بهبهان زده می‌شود که کیک غروی مردی برای انتخابات می‌آید تجلیل کنید مصرحاً با امضای وزیر کشور از این آقایان می‌پرسند اگر دعوت ۱۰۸ نفر صحیح بود، ۹۰ نفر چیست؟ ۷۰ نفر چیست؟ ۳۶ نفر چیست؟ آقایان نمایندگان محترم کلکم راع و کلکم مسئول نگذارید این پایه‌های کج توی مملکت اساسی بشود شریک عمل باید از هر حقوق مدنی محروم بشود شریک خلاف و برخلاف مصالح مملکت ایران باید مجازات شود آقایان چرا این طور می‌فرمایید چرا بعضی‌ها فکر می‌کنند من با امیر تیمور کلالی سابقه دارم در خراسان زحمت کشیدم خدمت کردم من تعقیب نکرده‌ام قضیه را مگر برای این که این عمل صحیح در ایران و در مجلس و در مملکت سابقه پیدا بکند آقایان این عرایض ارادتمند است امیدوارم از عرایض من خسته نشوید باید این کنگره تشکیل شود تا وکلای ولایات موکلین‌شان را راضی کنند جمعیت ایران ۲۰ میلیون است باید به تناسب هر ۱۰۰ هزار نفر یک نفر وکیل بدهند بیایند با ما تشریک مساعی کنند و همین طور نسبت به عمر مجلس فکری بفرمایید که بدون تزلزل ما بتوانیم کار کنیم عرایض خود را به اینجا خاتمه می‌دهم و خیلی از آقایان معذرت می‌طلبم.
ارسلان خلعتبری- بنده اجازه می‌خواهم.
رئیس- راجع به چه موضوعی؟
خلعتبری- راجع به همین موضوع می‌خواستم اگر وقت باشد صحبت کنم. بنده با این نظر مخالفم.
صدرزاده- بنده هم با این نظر مخالفم و اگر اجازه فرمایند و فرصت بدهند صحبت کنم.
رئیس- نطق قبل از دستور است. شما می‌توانید بعداً اسم بنویسید و صحبت کنید. آقای دکتر شاهکار بفرمایید.
دکتر شاهکار- در آستانه شروع مجلس هجدهمین دوره تقنینیه مجلس شورای ملی اجازه خواسته بودم که مطالبی به عرض نمایندگان مجلس شورای ملی برسانم و محرک من از تصدیع همکاران عزیز سوگندی است که چندی پیش در این مکان شریف ایراد کردم. منظوری که برای آن امر نوشته بودم و اجازه خواسته بودم مربوط به حفظ و صیانت و تحکیم مقررات مقدس قانون اساسی ایران بود (احسنت) لیکن اظهارات جناب آقای شوشتری مرا بر آن داشت که از آن موضوعی که به جهت آن اسم نوشته بودم صرف‌نظر کنم و آن را برای دفعه دیگری بگذارم که با رخصت آقایان اگر اجازه فرمودند به عرض‌شان برسانم و امروز در دنبال مطالب ایراد شده از طرف آقای محترم جناب شوشتری راجع به قسمت متمم اصل الحاقی اردیبهشت ۱۳۲۸ خاطر نمایندگان محترم را به نکاتی چند متذکر شوم البته حفظ و تقویت و تحکیم و تشیید مبانی قانون اساسی وظیفه هر فرد اصیل ایرانی است چه به عنوان یک فرد عادی، چه به عنوان وکیل بهر تأویل برای اینجانب اصالتاً و وکالتاً وظیفه بسیار زیبایی است در این مکان مقدس انجام وظیفه بکنم، آقای شوشتری اشاره کردند از قسمت اخیر مادة الحاقی اردیبهشت ۲۸ بر این که بلافاصله پس از رسمیت یافتن مجلس کنگره فوراً تشکیل شود به ریاست مجلس سنا به منظور اصلاح اصولی چند از قانون اساسی آن اصول به صراحتاً ذکر شده است اصل ۴ و ۵ و ۶ و ۷ قانون اساسی و تفسیر مربوط به اصل ۷ و همچنین اصل ۸ قانون اساسی و اصل ۴۹ قانون اساسی که اشتباهاً نوشته شده است ۴۹ متمم، بنده وارد این بحث نمی‌شوم جناب آقای میراشرافی بنده وارد این اصل نمی‌شوم که چگونه است جریان مجلس مؤسسان (امیر اشرافی- وارد آن بحث هم بشوید اشکالی ندارد) ولی اگر جناب آقای شوشتری اجازه بدهند عرض کنم سر مرده را می‌برید و این بسیار تأسف‌آور است که من عرض کنم قانون اساسی یا میثاقی که برای ملت ایران بسیار سنگین و گران تمام شد نسبت به بعضی از اصول آن با کجدارومریض رفتار می‌شود و در این میثاق مقدس ما اصولی است که منسوخ است و متروک. از نظر قضایی آقایان قانون اساسی که طبق تشریفات خاص ممکن است تغییری در آن داده شود طبق قوانین عادی تغییر یافته است و بعضی از اصول آن اساساً متروک است، من از تذکر آقای شوشتری حداکثر استفاده را می‌کنم برای این که حتماً باید نسبت به این مطلب یک توجه بسیار دقیقی بشود، قانون اساسی ما تحقیقاً ۴۸ سال شمسی و ۴۹ سال قمری از سنش می‌گذرد البته با امکانات و تغییرات و تحولاتی که در نیم قرن اخیر در دنیا پیدا شد لازم است که آن امکانات را ما در نظر بگیریم و با زمانه پیش برویم بعضی از اصول قانون اساسی ما لاتغییر است و هزاران سال دیگر هم که بگذرد آن اصول جز خون ماست، جز حیثیت ماست، جز ملیت ماست و آن مذهب است و سلطنت است. (صحیح است- احسنت) که به هیچ وجه هیچ وقت در اطرافش
هیچ‌گونه بحثی نخواهد شد و زبانش بریده باد که در این دو اصل یا برای این دو اصل بتواند سخن بگوید (احسنت) لیکن مطالبی هست که در شرایطی با در نظر گرفتن اوضاع زمان و مکان تدوین شده در ۵۰ سال پیش جناب آقای شوشتری بخاطر دارند بنده هنوز به دنیا نیامده بودم آمدن از تبریز به تهران ۳ ماه وقت می‌خواهد در قانون اساسی یک اصلی است که می‌گوید وکلای ولایات مکلفند بعد از سه ماه در تهران باشند یا خود وکلای تهران را می‌گوید بعد از یک ماه فرض کنید آمدن از دماوند به تهران ممکن بود دچار اشکالاتی بشود یا جمعیت طوری بود که همین طور که آقا تذکر دادند یک نسبتی رعایت نشده باشد یا حداکثر مردم، مردم به طور قطع و این یک نکته‌ای است که من به آن اشاره خواهم کرد و نمی‌دانم نظر همکاران محترم چیست، ولی به ضرورت اصول پارلمانی بدیهی است تمکین نظر اکثریت خواهد بود. مثلا ۵۰ سال پیش اکثریت قریب به اتفاق مملکت ما بی‌سواد بوده‌اند ولیکن حالا با پیشرفت فرهنگ ما امیدواریم بعداً هم بیشتر اکثریت با این کلاس باشد پس باید برای کلاس تحصیل کرده یعنی باسواد باید حقوق بیشتری قائل شد از این جهت باید در نظر گرفت که با امکانات روز و با پیشرفت زمان نقایصی که در قانون اساسی ما به ضرورت وقت نوشته شده بود مرتفع شود.
آقایان نمایندگان محترم قانون انتخابات ما قانونی است که از نظر قضایی دقت بفرمایید چه عرض می‌کنم امیدوارم از عهده برآیم بیرون، این مطلبی که عرض می‌کنم جنبه قانونی ندارد مثل قانون اصول محاکمات جزایی است که مردم را به دار می‌آویزند بدون این که قانونی از نظر اصول محاکمات جزایی ما داشته باشیم و اما تعجب نفرمایید که یک نفر دکتر حقوق وکیل دادگستری عرض می‌کند در مجلس شورای ملی که قانون انتخابات ما به تأویل و تفسیری که عرض خواهم کرد جنبه قانونی ندارد از این لحاظ است جناب آقای شوشتری از نظر قضایی بنده عقیده ندارم که تشکیل کنگره لازم باشد از برای اصلاحاتی و بعد از برای این اصلاحات عرض می‌کنم که این اصلاحات لازم است و آن که آقا اشاره فرمودند به چگونگی انتخابات مجلس شورای ملی نمایندگان معظم همه‌شان به خاطر دارند ولی برای تجدید خاطره آقایان اجازه می‌خواهم در ظرف دو سه دقیقه عرض کنم این مطلب را چون مطلب بسیار گزاف بود آنچه گفتم و باید آن را ثابت کنم. بعد از اعطای فرمان مشروطیت از طرف مظفرالدین شاه در جمادی‌الاخر ۱۳۲۴ محمدعلی شاه که شخصاً مرد مستبدی بود و علاقمند به مشروطیت نبود و مخصوصاً تحت تحریک اجانب بود مجلس اول را به توپ بست و مجلس قبل از این که رسمی بشود (میراشرافی- مصدق هم به توپ بست آقای دکتر مجلس را) قبل از این که رسمی بشود بنده از این لغاتی که استعمال می‌کنم بعداً استفاده می‌کنم مجلس شورای ملی قبل از این که رسمیت پیدا کند منحل شد و محمدعلی شاه بعد مجبور شد در نتیجه پشتکار آزادی‌خواهان و سرسختان آزادی مجبور شد که فرمان مشروطیت را مجدداً بدهد و برای این کار یک دلخوری بزرگی داشت که ارکان مملکت و مشروطیت به دست اصناف باشد، به قول خودش به دست بقال و چقال باشد، هیئتی تشکیل شد هیئتی که آقای شوشتری اشاره کردند یک هیئت ۲۰ نفری از اشخاص که یکی دو نفر آنها هنوز در قید حیات هستند نظام نامه‌ای نوشتند از برای انتخابات مجلس شورای ملی. این هیئت انتخابات مجلس شورای ملی را دو درجه معین کرد یعنی عده نمایندگان را به ۱۲۰ نفر تعیین نمود که ۳۶۰ نفر انتخاب بشوند و از این سیصد و شصت ۱۲۰ نفر وکیل مجلس بشود این حرف بر خلاف اصل ۴ قانون اساسی بود یا اصل سوم و در ضمن در نظام نامه‌ای که این هیئت ۲۰ نفری نوشته ۴ اصل از اصول مسلم قانون اساسی به کلی تغییر پیدا کرد و سر و صدایی پیدا شد که آقایان اطلاع دارید قضیه را این طوری حل کردند که مراجعه بشود به افکار عمومی یعنی مراجعه بشود و محول بشود به انجمن‌های ایالتی و ولایتی. که آقای شوشتری تذکر دادند انجمن‌های ایالتی و ولایتی این اختیار را دادند به انجمن آذربایجان که مهد آزادی‌خواهان و مشروطه‌طلبان سرسخت بود (صحیح است) انجمن آذربایجان اینجا یک لیست مویتوی پیدا کرد به قول فرهنگی‌ها یک راه سازش پیدا کرد و آن این بود که در تماس تلگرافی و در تماسی که پیدا کرد با هیئت بیست نفری این طور قرار گذاشت که مجلس طبق نظام نامه‌ای که آن بیست نفر معین کرده‌اند و بر خلاف اصول چهارگانه قانون اساسی است، تشکیل بشود و مجلس دوم نظام‌نامه انتخابات و قانون انتخابات بنویسد مجلس دوم آقایان نمایندگان محترم می‌دانند که این طوری تشکیل شد. پس باز تشکیل مجلس دوم برخلاف اصول چهارگانه قانون اساسی است این مجلس تشکیل شد بعد قانون انتخابات ۱۳۲۹ به وجود آمد در قانون انتخابات ۱۳۲۹ عده وکلای مجلس شورای ملی شد یک درجه و مستقیم ۱۳۶ نفر این هم باز مخالف اصل قانون اساسی است که عده وکلا را حداقل ۱۶۲ نفر تعیین کرده که تا ۲۰۰ نفر هم می‌تواند تجاوز بکند.
رئیس- آقای دکتر شاهکار تأمل بفرمایید. یک ربع وقت آقای دکتر شاهکار تمام شد. آقای دکتر افشار یک ربع وقت خودشان را که نام نویسی کرده‌اند به ایشان واگذار کرده‌اند. بنابراین می‌توانند یک ربع دیگر صحبت کنند.
دکتر شاهکار- متشکرم، این مطلب را دقت بفرمایید خواهش می‌کنم با ۱۳۶ نفر در نطق یکی از آقایان تعیین می‌کند قضیه دو سال را می‌گوید چون هنوز مردم به اصول مشروطیت جدیدالعهد هستند برای این که بتوانند زودتر نمایندگان عوض بشوند. فعلا ما دوره دو سال را در نظر می‌گیریم ولی اشاره نمی‌شود به اصلی که در قانون اساسی دو سال تعیین کرده برای تأیید این مطلب عرض می‌کنم که بعد از این که دو سال منقضی شد، مجلس دوم خودش را منحل نکرد و تمدید کرد و قریب دو ماه به کار ادامه می‌داد تا ناصرالملک آمد و مجلس را بست. یعنی اگر ناصرالملک نمی‌آمد و مجلس را نمی‌بست تا امروز که بنده خدمت آقایان هستم آن مجلس ادامه پیدا می‌کرد پس این نکته دومی بود که در این قسمت مراعات شد گفتند جدیدالعهدند مردم نسبت به مشروطیت و پس از دو سال خودش را تمدید کرد بعد هم که ناصرالملکی آمد و مجلس را بست سپس در ادوار مختلف که آقایان به خوبی می‌دانند در قانون انتخابات ۱۳۲۹ در شهریور ماه و ۱۲ مهرماه ۱۳۰۴ و در ۲۸ مرداد ۱۳۰۶ و ۱۰ مرداد ۱۳۱۳ و ۲۷ مرداد ۱۳۲۲ و غیره اصلاح شد. و تصویب شد اما آقایان چه جور شد؟ کنگره‌ای تشکیل نشد، مجلس مؤسسانی نشد، غیر یک مقدار قانون عادی که مجلس شورای ملی می‌گذراند و قدرت قانونی که از مجلس مؤسسان می‌گذرد ندارد اصول قانون اساسی را عملاَ نسخ کرد. یک عده اصول دیگری است که متروک است که آقایان می‌دانند و چون عملاً هم اجرای آنها ممکن نیست، من اشاره نمی‌کنم، بنابراین ما در مقابل یک عده مواد قانون اساسی هستیم که مقررات آن به وسیله قانون عادی نسخ شده است، نسخ صریح یا نسخ ضمنی شده است یعنی در عمل متروک شده است برای جبران این نقیصه در متمم قانون اساسی که آقای شوشتری به آن اشاره کردند یعنی در اصل الحاقی چند ماده در نظر گرفته شده است که این چند ماده باید اصلاح بشود. بنده عرض می‌کنم که به هیچ وجه در دوره مجلس نظری ندارم که باید دو سال باشد یا کمتر یا زیادتر. ولی در یک مطلب کلی عرض دارم و امیدوارم که من را خواهید بخشید و مرا به عنوان یک عضو کوچک در نظر بگیرید اگر خدای نخواسته به مذاق بعضی آقایان خوش نیامد این را از سر بزرگی عفو بفرمایید. برنامه دولت سابق دو رکن داشت یکی اصلاح قانون انتخابات یکی قضیه نفت. یعنی بزرگترین نویدی بود به مردم آزادی‌خواه ایران و به مردم علاقمند به وطن داده شد (شوشتری- قانون که اصلاح نشد) آنچه مسلم است قانون انتخابات اصلاح نشد، و آنچه مسلم است قانون انتخابات طوری است که واقع و نفی الامر قضیه غیر از عنوان آن است یعنی من یک لغتی را استعمال کردم و عرض کردم به هر تأویل اصالتاً یا وکالتاً به عنوان یک فرد ایرانی دارم اینجا صحبت می‌کنم، اشاره به این مطلب بود که قانون انتخابات ما طوری است که یک شکافی هست بین مردم و بعضی از نمایندگان ایشان و خدا شاهد است که نه تقصیر از مردم ایران است و نه از نمایندگان بلکه تقصیر از قانون و چگونگی آن است. (محمدعلی مسعودی- صحیح است) برای آن که عنوان نماینده مجلس به اعضا واقعی آن تطبیق کند آقایان من التماس می‌کنم و ستدعا می‌کنم طوری بفرمایید که قانون انتخابات ما اصلاح بشود با امکانات روز با پیشرفت زمانه و با پیشرفت تحصیلات و با خواسته‌های مردم تطبیق بکند طوری باشد که فقط ملاک کار وجدان و ایمان مردم باشد روی انتخاب نماینده تا نماینده بتواند مطالبی را بگوید که به اتکا گفتار خودش بداند مردم تمام پشت سر او هستند (صحیح است) بنظر بنده کنگره لازم نیست بلکه باید قانون انتخابات اصلاح بشود و اصلاح قانون انتخابات طوری است که به عرض‌تان می‌رسانم بر آقایان ثابت شده است و یکی از اصول مسلم روانشناسی است که وقتی قلم در دست فردی باشد که مقام شامخ اولیا را ندارد غریزه بشری آن فرد را می‌کشاند که در موقع نوشتن ولو این که کلیات و دستوراتی است که عنوان مقدس قانون را دارد آمال و آرزوهای خودش را در آن بگنجاند (صحیح است) این یک غریزه طبیعی است پس اگر دولت موظف شود که قانون انتخابات بنویسد دولت به ضرورت دولت بودن با حسن نیتش سعی خواهد کرد مطالبی بگنجاند که دست و بالش باز باشد این غریزه بشریت من نمایندة مجلس هم اگر قرار باشد که قانون بنویسم سعی خواهم کرد که آمال و آرزوهای خودم در آن گنجانده شود و با نهایت ظرافت و زرنگی این کار را خواهم کرد من آقایان خودم را عرض می‌کنم این غریزه بشری است از این جهت است که اگر تدوین قانون یعنی تنظیم تهیه مواد آن را بدهید در دست دولت همین کار را خواهد کرد همان طور که شد اگر بدهید در دست محمد شاهکار وامثال او سعی خواهد کرد بنویسد که اشخاصی که ۴۰ سال کمتر دارند و مویشان سیاه است انتخاب بشوند یا امثال اینها یا سر سفیدها قانون بنویسند باز همین طور یا همین طور که آقای شوشتری فرمودند این طور ممکن است تصور شود که ایشان نظر خصوصی دارند این است راه حل قضیه این است که اگر آقایان اجازه بفرمایند من این مطلب را عرض می‌کنم و بعد اگر موافقت فرمودند راهی طبق تشریفات قانونی پیدا خواهیم کرد نظر بنده این است که باید از پنج دسته، از پنج دسته مختلف کمیسیونی تشکیل بدهید برای اصلاح این قانون سه نفر از مجلس
شورای ملی سه نفر از سنا سه نفر از دانشگاه سه نفر از هیئت دولت سه نفر از معمرین و رجال وارد در مشروطیت و قوانین دنیا که این ۱۵ نفر فقط منافع خود را در نظر نمی‌گیرند و غریزه طبیعی آنها در اکثریتی که تشکیل می‌شود از بین می‌رود قانون انتخاباتی بنویسند و بعد یک طرحی تهیه بکنند این طرح را بگذارند واقعاً و حقیقتاً و عملاً به قضاوت مردم روشنفکر و بعد که در اطرافش بحث و قضاوت شد این را بیاورند در مجلس مقدس شورای ملی بحث بکنند قانون را بگذراند بعد تشریفاتش انجام بشود و به صحه ملوکانه برسد و قانون انتخابات مجلس شورای ملی به معنای واقعی بشود امروز پیشنهاد جناب آقای شوشتری این عیب را دارد که اولا اشاره فرمودند به دو اصل، یکی مقدار نمایندگان و یکی دوره نمایندگی که این فکر پیش می‌آید که اولین قدمی که نمایندگان مجلس شورای ملی برداشتند این بود که دوره نمایندگی خودشان را از دو سال چهار سال یا ۵ سال بکنند زنهار نظر آقای شوشتری و سایر آقایان نمایندگان محترم این نیست بلکه باید قدم بالاتری برداریم و آن قدم این است که اصلاحات را آقایان از خودمان شروع بکنیم کشور ما احتیاج به اصلاحات بسیار عمیق دارد چه بهتر که ما شروع بکنیم این اصلاحات را از خودمان شرافتمندانه و صادقانه اعتراف بکنیم که قانون انتخاباتی که طبق آن امکانات زمان و خواسته‌های ملت ایران نیست تقصیر نه از مردم است نه از نمایندگان پس سعی بکنید بیشتر این قانون با خواسته‌های مردم تطبیق بکند تا مجلس شورای ملی همان عنوانی را که داشت و دارد و آن عنوان مجلس مقدس شورای ملی است داشته باشد یک وقتی به نظر من جناب آقای حائری‌زاده فرمودند که مرحوم مدرس که تمام فرزندان ایران به این اسم مباهات می‌کنند افتخار داشت که نایب رئیس مجلسی بشود که ریاست مجلس با مرحوم مؤتمن الملک بود بعد مجلس را در دوره‌های گذشته بروزی انداختند و در این مجلس لغاتی استعمال شد که در هیچ جای دنیا ممکن نیست که در یک جلسه‌ای که یک عده‌ای نشسته باشند یک چنین لغاتی استعمال شود من از گذشته حرفی ندارم ولی شرط اعاده حیثیت یک مجلس، مجلسی که حیثیتش را دارد و مصنوعاً نتوانستند روی آن یک پرده‌ای بکشند تا این که این مرکز ملی را ضعیف بکنند این است که اصلاحات باید از خودمان شروع بشود اصلاحات هم با اصل ۵ و ۶ قانون اساسی نخواهد شد یعنی با بالا بردن تعداد و بالا بردن دوره نمی‌شود این دو مطلب صحیح، تصحیح قانون انتخابات باید مورد نظر قرار بگیرد تا وقتی که مردم ایران مطمئن شدند که نمایندگان واقعی طبق قانون انتخابات خواهند داشت این دو اصل را هم اصلاح خواهند کرد بنابراین عرض بندهدر این بود که ما در این دوره در این موقعی که در آستانه اولین جلسه رسمیت یافتن مجلس هستیم این مطلب مورد توجه همکاران محترم قرار بگیرد که راجع به اصلاح قانون انتخابات که عرض کردم قوانین عادی سبب تغییر آن شد اقدامی بفرمایید تا معنی حقیقی کلمه که انتخابات آزاد و از طرف مردم است موفق بشویم و مجلس شورای ملی عنوانی پیدا کند که نام و عنوان حقیقیش شایسته آن مقام است (میراشرافی- مگر حالا حقیقت ندارد) دارد، عرض کردم.
شوشتری- مادة ۹۰.
ارسلان خلعتبری- بنده اخطار نظام نامه‌ای طبق مادة ۷۶ دارم.
رئیس- مادة ۷۶ راجع به خروج از موضوع است.
ارسلان خلعتبری- مادة ۷۶ می‌گوید هر یک از نمایندگان حق دارند در صورتی که تخلفی از نظام‌نامه مشاهده کردند آن تخلف را بگویند.
رئیس- طبق مادة ۷۶ اگر اعتراضی دارید بفرمایید.
ارسلان خلعتبری- در مورد اظهارات جناب آقای شوشتری بنده اجازه خواستم که صحبت کنم فرمودید که اجازه نیست بیانات ایشان درست است که نطق قبل از دستور است، ولی نطق قبل از دستور یک وقت است که یک مسئله کلی است، یک وقت است که یک مسئله کلی نیست و مسئله خاصی است، امری که ایشان گفتند اگر نظر ایشان صحیح باشد آن وقت جز وظایف مجلس می‌شود پس این مجلس وظیفه دارد که کنگره را دعوت بکند بنابراین اگر کسی مخالف این نظر است باید اجازه بدهید که صحبت بکند.
رئیس- پس جنابعالی توجه به مفهوم نطق قبل از دستور نفرمودید نطق قبل از دستور خارج از دستور است هر یک از نمایندگان می‌توانند یک ربع ساعت در هر مطلبی می‌خواهند صحبت کنند آقا هم می‌توانید فردا ثبت نام کنید و جواب بیانات ایشان را بدهید دستور وقتی است که مطالبی که مربوط به اوضاع مملکت است داخل دستور مجلس شود الآن وارد دستور می‌شویم و اسامی اعضا کمیسیون‌هایی که انتخاب شده‌اند قرائت می‌شود و روز شنبه هم آقایان حاضر می‌شوند و هیئت رئیسه کمیسیون‌ها را انتخاب می‌کنند. آقای بوربور فرمایشی دارید؟ می‌خواهید مخالفت خود را پس بگیرید؟
بوربور- بنده می‌خواهم توضیحات مختصری در اطراف مخالفتم بدهم.
رئیس- مخالفت را باید پس گرفت یا باید به مان حال باقی باشد اگر می‌خواهید پس بگیرید پس بگیرید، بفرمایید بیانتان را بکنید (بوربور- می‌خواستم با یک توضیحاتی پس بگیرم) بسیار خوب حالا پس از این که اسامی اعضا کمیسیون‌ها قرائت شد بیانتان را بکنید.
۳- قرائت گزارش انتخاب اعضا کمیسیون‌ها از شعب
رئیس- اسامی اعضا کمیسیون‌ها قرائت می‌شود. (صورت اسامی اعضا کمیسیون‌ها توسط آقای مسعودی (منشی) به شرح زیر قرائت شد).
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
بنا بوقتی که قبلاً تعیین شده بود روز چهارشنبه اول اردیبهشت ماه ۱۳۳۳ ساعت ۹ صبح شعب شش گانه مجلس تشکیل و کمیسیون‌های پارلمانی را به شرحی که ذیلا به عرض می‌رسد انتخاب نمودند.
کمیسیون بودجه ۱۸ نفر:
از شعبه اول آقایان پورسرتیب، قوامی، محمود رضایی.
از شعبه دوم آقایان سنندجی، نصیری، جلیلی.
از شعبه سوم آقایان: امید سالار،. مشایخی، اورنگ.
از شعبه چهارم آقایان: حشمتی، موسوی، بهبهانی.
از شعبه پنجم آقایان: اسکندری (امیر نصرت) عرب شیبانی، درخشش.
از شعبه ششم آقایان: دکتر مشیر فاطمی، بزرگ نیا، عاملی.
کمیسیون دارایی ۱۸ نفر:
از شعبه اول آقایان: صارمی، میر اشرافی، شفیعی.
از شعبه دوم آقایان: مهدوی، داراب، پیراسته.
از شعبه سوم آقایان: شادمان، صادق بوشهری، بوربور.
از شعبه چهارم آقایان: تجدد، خرازی، مراد بختیار.
از شعبه پنجم آقایان: مرتضی حکمت، جلیلوند، محمودی.
از شعبه ششم آقایان: لاری، احمداخوان، صرافزاده.
کمیسیون دادگستری ۱۸ نفر:
از شعبه اول آقایان: صارمی، دکتر سعید حکمت، مسعودی.
از شعبه دوم آقایان: نورالدین امامی، پیراسته، هدی.
از شعبه سوم آقایان: خاکباز، عماد تربتی، اورنگ.
از شعبه چهارم آقایان: خلعتبری، بهبهانی، مراد بختیار.
از شعبه پنجم آقایان: عمیدی نوری، عبدالرحمن فرامرزی، دکتر افشار.
از شعبه ششم آقایان: دکتر شاهکار، نقابت، برومند.
کمیسیون امور خارجه ۱۸ نفر:
از شعبه اول آقایان: حائری‌زاده، صارمی، زنگنه.
از شعبه دوم آقایان: سنندجی، شاهرخ شاهی، فرود.
از شعبه سوم آقایان: اردلان، مشایخی، اریه.
از شعبه چهارم آقایان: مرآت اسفندیاری، باقر بوشهری، خلعتبری.
از شعبه پنجم آقایان: عمیدی نوری، عبدالرحمن فرامرزی، پناهی.
از شعبه ششم آقایان: محمود افشار، دکتر مشیر فاطمی، نقابت.
کمیسیون کشور ۱۸ نفر:
از شعبه اول آقایان: قوامی، صفاری، شفیعی.
از شعبه دوم آقایان: حمیدیه، مهدوی، بیوک اردبیلی.
از شعبه سوم آقایان: توماج، کریمی (نادعلی)، سعیدی.
از شعبه چهارم آقایان: ایلخانی‌زاده، مرآت اسفندیاری، باقر بوشهری.
از شعبه پنجم آقایان: صالح شیبانی، مکرم، کاشانی.
از شعبه ششم آقایان: احمد فرامرزی، رضا کدیور، سالار بهزادی.
کمیسیون کشاورزی ۱۸ نفر:
از شعبه اول آقایان: دکتر حمزوی، عزیز اعظم زنگنه، قوامی.
از شعبه دوم آقایان: یار افشار، بیوک اردبیلی، هدی.
از شعبه سوم آقایان: شادمان، عبدالحمید بختیار، دهقان.
از شعبه چهارم آقایان: نراقی، محسن اکبر، حشمتی.
از شعبه پنجم آقایان: قراگزلو، بیات ماکو، مرتضی حکمت.
از شعبه ششم آقایان: خزیمه علم، قرشی، محمود افشار.
کمیسیون برنامه ۱۸ نفر:
از شعبه اول آقایان: میر اشرافی، تفضلی، تیمورتاش.
از شعبه دوم آقایان: دکتر بینا، نورالدین امامی، پیراسته.
از شعبه سوم آقایان: صدقی، دکتر سیدامامی، کی‌قباد ظفر.
از شعبه چهارم آقایان: کی نژاد، ثقه‌الاسلامی، دکتر جزایری.
از شعبه پنجم آقایان: مهندس جفرودی، دکتر افشار، دکتر آهی.
از شعبه ششم آقایان: قرشی، صرافزاده، خزیمه علم.
کمیسیون فرهنگ ۱۲ نفر:
از شعبه اول آقایان: صدرزاده، دکتر عمید.
از شعبه دوم آقایان: دکتر بینا، بیوک اردبیلی.
از شعبه سوم آقایان: سعیدی، دکتر سید امامی.
از شعبه چهارم آقایان: محمدحسین استخر، دکتر جزایری.
از شعبه پنجم آقایان: حسام دولت آبادی، محمد درخشش.
از شعبه ششم آقایان: برومند، عاملی.
کمیسیون اقتصاد ملی ۱۲ نفر:
از شعبه اول آقایان: دکتر حمزوی، رضایی.
از شعبه دوم آقایان: داراب، حمیدیه.
از شعبه سوم آقایان: کاشانیان، اردلان.
از شعبه چهارم آقایان: تجدد، خرازی.
از شعبه پنجم آقایان: کاشانی (مصطفی)، پناهی.
از شعبه ششم آقایان: اخوان، لاری.
کمیسیون امور اجتماعی ۱۲ نفر:
از شعبه اول آقایان: دکتر سعید حکمت، بزرگ ابراهیمی.
از شعبه دوم آقایان: سید احمد صفایی، دکتر بینا.
از شعبه سوم آقایان: دکتر عدل، مشایخی.
از شعبه چهارم آقایان: ایلخانی‌زاده، عباسی.
از شعبه پنجم آقایان: دکتر افشار، قراگزلو.
از شعبه ششم آقایان: بزرگ نیا، نقابت.
کمیسیون راه ۱۲ نفر:
از شعبه اول آقایان: میر اشرافی، تیمورتاش.
از شعبه دوم آقایان: بهادری، فرود.
از شعبه سوم آقایان: کاشانیان، عبدالحمید بختیار.
از شعبه چهارم آقایان: محسن اکبر، بوشهری.
از شعبه پنجم آقایان: جلیلوند، شادلو.
از شعبه ششم آقایان: رضا افشار، فرید اراکی.
کمیسیون بهداری ۱۲ نفر:
از شعبه اول آقایان: دکتر سعید حکمت، صدرزاده.
از شعبه دوم آقایان: محمود جلیلی، معین‌زاده باقری.
از شعبه سوم آقایان: صادق بوشهری، دکتر سید امامی.
از شعبه چهارم آقایان: دکتر نیرومند، دکتر هاشم وکیل.
از شعبه پنجم آقایان: دکتر آهی، محمودی.
از شعبه ششم آقایان: رضا کدیور، سالار بهزادی.
کمیسیون دفاع ملی نفر:
از شعبه اول آقایان: کیکاوسی، صفاری.
از شعبه دوم آقایان: افشار صادقی، دکتر پیرنیا.
از شعبه سوم آقایان: توماج، نادعلی کریمی.
از شعبه چهارم آقایان: حشمتی، عباسی.
از شعبه پنجم آقایان: کاظم شیبانی، بیات ماکو.
از شعبه ششم آقایان: غضنفری، امیر احتشامی.
کمیسیون پست و تلگراف ۱۲ نفر:
از شعبه اول آقایان: دکتر حمزوی، عزیز اعظم زنگنه.
از شعبه دوم آقایان: بهادری، افشار صادقی.
از شعبه سوم آقایان: شادمان، بوشهری.
از شعبه چهارم آقایان: نراقی، محسن اکبر.
از شعبه پنجم آقایان: مکرم، مهندس جفرودی.
از شعبه ششم آقایان: قرشی، عاملی.
کمیسیون امور استخدام ۱۲ نفر:
آقایان: کیکاوسی، پور سرتیپ، دکتر پیرنیا، بهادری، عبدالحمید بختیار، اریه، نراقی، ثقه الاسلامی، عبدالرحمن فرامرزی، عرب شیبانی، بزرگ نیا، دکتر مشیر فاطمی.
کمیسیون عرایض آقایان: شوشتری، فرود، صدقی، خلعتبری، عمیدی نوری، دکتر شاهکار.
کمیسیون محاسبات ۶ نفر آقایان: عبدالصاحب صفایی، پیراسته، عماد تربتی، دکتر نیرومند، حسام‌الدین دولت آبادی، صرافزاده.
رئیس اداره کمیسیون‌ها و شعب مجلس شورای ملی- محمد تاج.
بزرگ‌نیا- بنده از عضویت کمیسیون امور اجتماعی استعفا دادم.
رئیس- بنابراین روز شنبه ساعت ۱۰ آقایان حاضر شوند در کمیسیون‌ها و انتخابات هیئت رئیسه کمیسیون‌ها را به عمل بیاورند.
۴- تصویب ۳ فقره اعتبار نامه و مخالفت با یک فقره دیگر
رئیس- گزارش انتخابات کرمانشاه به مجلس شورای ملی رسیده است که مطرح می‌شود: آقای عمیدی نوری بفرمایید.
(گزارش شعبه راجع‌به انتخابات کرمانشاه و نمایندگی آقای عزیز اعظم زنگنه توسط آقای عمیدی نوری به شرح زیر قرائت شد.)
جریان انتخابات کرمانشاهان در دوره ۱۸ مجلس شورای ملی به شرحی است که ذیلاً توضیح می‌دهد.
در تاریخ ۲۲ اسفند ماه ۳۲ طبقات شش گانه و معتمدین محل در فرمانداری دعوت می‌شوند که از بین خود اعضا اصلی و علی البدل انجمن نظارت انتخابات را تعیین کنند.
پس از انجام تشریفات قانونی و تعیین انجمن‌ها در تاریخ ۲۹/۱۲/۳۲ آگهی لازم منتشر و ایام ۷ و ۸ و ۹ فروردین ۳۳ برای توزیع تعرفه و اخذ رأی در کلیه حوزه‌ها تعیین می‌شود.
پس از اخذ آرا و شمارش آنها و ابطال آرا نشان‌دار تعداد ۲۰۱۲۱ رأی خوانده شده که آقایان عزیز اعظم زنگنه و عبدالحسین امیر احتشامی و ابوالفتح دولت شاهی و نادعلی کریمی به ترتیب حائز اکثریت می‌شوند.
انجمن نتیجه را آگهی نموده و یک هفته برای قبول اعتراضات معترضین وقت معین می‌نماید.
در مدت مقرر اعتراض و شکایتی به انجمن نمی‌رسد و در تاریخ ۲۶/۱/۳۳ اعتبارنامه به نام آقایان صادر می‌شود.
شعبه پنجم پرونده انتخابات کرمانشاه را مورد رسیدگی قرار داده و اوراق مربوطه را قرائت ایرادی به نظر نرسید شعبه صحت انتخابات کرمانشاهان را تصدیق و چون آقای عزیز اعظم زنگنه در درجه اول دارای ۱۹۰۱۰ رأی از کل ۲۰۱۲۱ رأی بودند نمایندگی ایشان تصویب و اینک گزارش آن را تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
مخبر شعبه پنجم- عمیدی نوری
رئیس- نمایندگی آقای زنگنه از کرمانشاه تصویب شد. مبارک است.
(گزارش شعبه دایر نمایندگی آقای امیر احتشامی توسط آقای عمیدی نوری بدین شرح قرائت شد) عطف به گزارش شماره ۲۳ راجع به انتخابات کرمانشاه و نمایندگی آقای عزیز اعظم زنگنه چون آقای عبدالحسین امیر احتشامی در درجه دوم دارای ۱۸۷۲۶ رأی از کل آرا مأخوذه بودند نمایندگی ایشان تصویب و اینک به عرض مجلس شورای ملی می‌رسد.
مخبر شعبه پنجم- عمیدی نوری
رئیس- نمایندگی آقای امیر احتشامی تصویب شد. (مبارک است- مبارک است).
(گزارش شعبه پنجم دایر به نمایندگی آقای دولتشاهی توسط آقای عمیدی نوری مخبر شعبه به این شرح قرائت شد).
پیرو گزارش شماره ۲۳ راجع به انتخابات کرمانشاه نظر به آنکه آقای ابوالفتح دولتشاهی با ۱۸۷۱۷ رأی در درجه سوم حائز اکثریت بودند شعبه نمایندگی ایشان را هم تصویب و اینک گزارش آن را تقدیم می‌دارد.
مخبر شعبه پنجم- عمیدی نوری
رئیس- نمایندگی آقای دولتشاهی تصویب شد.
(آقای عمیدی نوری مخبر شعبه ۵ گزارش شعبه دایر به نمایندگی آقای نادعلی کریمی را به شرح زیر قرائت کردند).
پیرو گزارش شماره ۲۳ راجع به انتخابات کرمانشاه آقای نادعلی کریمی در درجه چهارم دارای ۱۸۰۵۷ رأی بوده و حائز اکثریت شناخته شده‌اند شعبه با نمایندگی ایشان موافقت نموده و اینک گزارش آن را به عرض مجلس شورای ملی می‌رساند.
مخبر شعبه پنجم- عمیدی نوری
میر اشرافی- بنده مخالفم.
رئیس- مخالفید؟ به کمیسیون تحقیق فرستاده می‌شود.
۱۰- انتخاب دو نفر جهت عضویت هیئت نظارت ذخیره اسکناس
رئیس- حالا طبق تبصره سوم از قانون اساسنامه بانک ملی ایران در اولین جلسه اردیبهشت باید دو نفر از طرف مجلس به عنوان نظار بانک انتخاب شوند، شروع می‌کنیم به انتخاب دو نفر برای نظارت بانک، آقای دکتر افشار بیانتان را بفرمایید.
افشار صادقی- می‌خواستم به استحضار آقایان محترم و دوستان برسانم.
رئیس- آقای دکتر افشار را گفتم آقای افشار صادقی را عرض نکردم.
دکتر افشار- بنده خواستم عرض کنم که آقایانی که اظهار لطف کردند و بنده را کاندید کرده‌اند بنده کاندیدا نیستم و آقایانی که به بنده لطف فرموده‌اند به آقای صفایی و آقای عرب شیبانی رأی لطف بفرمایند.
رئیس- آقای افشار صادقی.
افشار صادقی- بنده می‌خواستم به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم برای این که در اخذ آرا تشتتی ایجاد نشود اسم بنده را ننویسید.
رئیس- آقای خلعتبری.
خلعتبری- بعضی از آقایان تصور فرموده‌اند که آقای جهانگیر تفضلی داوطلب این قسمت است برای این که آقایان رأی‌شان را تلف نکنند از طرف ایشان عرض می‌کنم که آقای تفضلی داوطلب نیستند.
رئیس- آقای سیداحمد صفایی.
سید احمد صفایی- نظر به این که در مجلس دو نفر نماینده داریم که هویت‌شان صفایی است جناب آقای عبدالصاحب هم نام فامیل‌شان صفایی است، بنده هم نام فامیلم صفایی است و این اشتراک لفظی باعث اشتباه می‌شود چنان که در مورد اعلام جرم هم اشتباه شده و مجلة کاویان حتی عکس بنده را در مورد اعلام جرم گراور کرده بود (خنده نمایندگان) خواهش می‌کنم آقایان بعد از این موقع نوشتن رأی اسم کوچک ما را هم بنویسند و همچنین آقایان تندنویس‌ها و آقایان مخبرین جراید.
رئیس- حالا در این مورد هر رأیی
به اسم صفایی بیرون می‌آید به حساب آقای عبدالصاحب صفایی می‌گذاریم حالا سه نفر به م قرعه برای نظارت در استخراج تعیین می‌شود هر وقت از آقایان نام بردند و صدا کردند برای رأی تشریف بیاورند. (اقتراع به عمل آمده، آقایان: محمدعلی صفاری و علی‌محمد دهقان و مهندس ظفر تعیین شدند).
(اسامی آقایان نمایندگان به وسیله آقای محمدعلی مسعودی اعلام و آقایان به ترتیب ذیل در محل نطق حاضر شده و رأی دادند).
آقایان: رضایی، قنات آبادی، حائری‌زاده، زنگنه، دکتر عدل، دکتر بینا، بهادری، تربتی، تجدد، هدی، نورالدین امامی، موسوی، باقر بوشهری، احمد فرامرزی، حبیب پناهی، دکتر آهی، حشمتی، مهندس جفرودی، محمود افشار، سنندجی، عباسی، دکتر وکیل، ایلخانی زاده، کاشانی، کریمی، کاشانیان، پیراسته، شفیعی، بیات ماکو، افشار صادقی، اخوان، صارمی، صدرزاده، محمودی، بزرگ‌نیا، شادمان، پور سرتیپ، غضنفری، نراقی، میر اشرافی، عبدالصاحب صفایی، تیمورتاش، مشایخی، قراگزلو، بوربور، جلیلوند، عبدالرحمن فرامرزی، امیر احتشامی، اردلان، کدیور، خاکباز، نقابت، کیکاوسی، بختیار، صادق بوشهری، شیبانی، مهندس اردبیلی، شاهرخ‌شاهی، دکتر ثقه‌الاسلامی، توماج، برومند، امید سالار، عاملی، صدقی، دکتر مشیر فاطمی، مکرم، قرشی، مهدوی، لاری، فرید اراکی، سعیدی، شادلو، اورنگ، تفضلی، فرود، دکتر افشار، درخشش، خرازی، بهبهانی، دکتر شاهکار، کی‌نژاد، دکتر عمید، خلعتبری، دکتر جزایری، احمد صفایی، نیرومند، اسکندری، مرآت اسفندیاری، محسن اکبر، عمیدی نوری، نصیری، دکتر پیرنیا، استخر، صرافزاده، خزیمه علم، مرتضی حکمت، عرب شیبانی، قوامی، معین زاده، دولت آبادی، حمید بختیار، اریه، سالار بهزادی، رضا افشار، جلیلی، حمیدیه، ظفر، دهقان، صفاری، یار افشار، مسعودی.
استخراج آرا به عمل آمده نتیجه به شرح زیر حاصل شد: مهره تفتیشیه ۱۱۴، ورقه رأی ۱۱۴.
آقای عبدالصاحب صفایی ۸۴ رأی، آقای عرب شیبانی ۷۷ رأی، آقای احمد فرامرزی ۴۳ رأی، آقای تجدد ۴ رأی، آقای افشار صادقی ۲ رأی، آقایان: کاشانی، شاهرخ‌شاهی، شادمان و داراب هر یک ۱ رأی، ورقه سفید یک برگ.
رئیس- آقایان صفایی و عرب شیبانی به سمت نظار بانک ملی ایران انتخاب شدند چون هیئت دولت به مجلس تشریف آورده‌اند ده دقیقه تنفس داده می‌شود بعد آقایان تشریف می‌آورند.
(مجلس یک ساعت و پنجاه دقیقه قبل از ظهر به عنوان تنفس تعطیل و مجددا ده دقیقه بعد تشکیل گردید.)
۶- استرداد آقای بوربور مخالفت خود را با اعتبارنامه آقای ایلخانی‌زاده.
رئیس- آقای بوربور گویا بیاناتی داشتند، بفرمایید ولی مختصرش بفرمایید.
بوربور- بنده اولا متأسفم از این که بعضی از اوقات در قضاوت قدری عجله می‌شود بعضی‌ها تصور می‌کنند اگر به یک کسی اتهامی و نسبتی داده شد واقعا آن شخص مقصر است البته در این مجلس محترم آقایان قضاوت‌شان این طور نیست مخالفتی که بنده با اعتبارنامه جناب آقای ایلخانی‌زاده کردم یک مخالفت اصولی است و کاملا اصولی (صحیح است) و به هیچ وجه نظری نسبت به شخص ایشان نبوده و نیست (میر اشرافی- هیچ کس نظری ندارد) و این مخالفت نسبت به آن روشی است که یک عده خائن در این مملکت پیش گرفته بودند (پیراسته- حزب ایران بوده و حزب توده) نمی‌خواهم اسم ببرم ولی مردم ایران سختی‌هایی کشیدند این عملیاتی که یک عده در این مملکت کردند و کارهای آنها فوق‌العاده شرم‌آور بود و مردم اینها را فراموش نمی‌کنند تحقیقاتی که بنده در اطراف نسبت‌هایی که به آقای ایلخانی‌زاده داده مشد کردم به بنده ثابت شد و محقق شد که ایشان مرد شریفی هستند (صحیح است) و مبری هستند از این اتهامات (صحیح است) به این مناسبت خواستم در محضر آقایان مخالفت خودم را پس بگیرم (احسنت) و از آقای میراشرافی هم استدعا می‌کنم که مخالفت‌شان را پس بگیرند.
میراشرافی- بنده پس نمی‌گیریم اجازه می‌فرمایید یک عرض مختصری دارم راجع به اعتبار نامه آقای نادعلی‌خان کریمی.
۷- اعلام تصویب نمایندگی آقای کریمی پس از استرداد مخالفت آقای میراشرافی.
رئیس- آقای میراشرافی.
میر اشرافی- راجع به اعتبارنامه آقای نادعلی‌خان کریمی که بنده مخالفت کرده بودم به احترام ورود جناب آقای سپهبد زاهدی که مورد احترام عموم هستند (صحیح است) و از رفقای ما بودند در آن روزهای فوق‌العاده خطیر و همه‌مان در خطر بودیم و همین آقای نادعلی‌خان هم با ما همکاری کردند و مبارزه کردند به احترام ورود آقای نخست وزیر مخالفت خودم را پس می‌گیریم.
رئیس- اعتبارنامه آقای کریمی تصویب شد.
۸- معرفی هیئت وزیران و تقدیم برنامه دولت به وسیله تیمسار سپهبد زاهدی نخست وزیر
رئیس- آقای نخست وزیر فرمایشی داشتید بفرمایید.
نخست وزیر (سپهبد زاهدی)- خاطر نمایندگان محترم مستحضر است که بر حسب فرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی در مرداد سال ۱۳۳۲ مأموریت تشکیل دولت و قبول مسئولیت به منظور رفع مشکلات به اینجانب محول گردید برای اطاعت از امر و جهت ایفا تعهد و سوگندی که در ابتدای خدمت سربازی یاد کرده بودم به امید خدای بزرگ و قدرت معنوی اعلیحضرت همایون شاهنشاه عظیم الشأن و به اتکا و پشتیبانی ملت ایران امر همایونی را اطاعت کرده در موقعی زمام امور را به دست گرفتم که شیرازه امور کشور از هم گسیخته شده و بی‌وطنان و آشوب طلبان قوای قانونی مملکت را از بین برده و عرصه زندگی را بر ملت ایران تنگ کرده بودند یقین دارم آن جریانات وحشت‌انگیز و آن خاطرات تلخ برای نسل حاضر فراموش شدنی نیست. آقایان نمایندگان محترم و ملت ایران خود شاهد آن وضعیت تأسف‌آور بودند عده‌ای ماجراجو و بی‌وطن قوای قانونی مملکت را از هم متلاشی کرده از یک طرف مجلس سنا با طرز عجیبی که از آن مستحضرند بسته شد و از طرف دیگر مجلس شورای ملی را با رفراندم ساختگی بر خلاف قانون اساسی (عبدالرحمن فرامرزی- و بر خلاف تمام قوانین اساسی دنیا) و قوانین مملکتی از بین برده (صحیح است) و نمایندگان با وضعی عجیب و تأسف آور به سر می‌بردند (صحیح است) آزادی‌خواهان و مردمان شریف و وطن‌پرست را مورد آزار و شکنجه قرار داده وعده زیادی در گوشه‌های زندان و جماعتی از بیم شریران در انزوا می‌زیستند و قوه قضاییه مملکت را مبتذل نموده و دیوان عالی کشور را منحل کردند (یک نفر از نمایندگان- حقیقتاً این طور است) هر آن با تصویب قوانین عجیب عرصه را بر آحاد وافراد ملت تنگ کرده و قوای ثلاثه مملکت را که طبق قانون اساسی از یکدیگر مجزی هستند و هیچ قوه‌ای حق دخالت در کار قوه دیگر را ندارد در اختیار فرد واحدی قرار دادند (صحیح است) قوه مجریه را فاقد اثر واقعی نموده و اشخاص معلوم الحال را حاکم بر مقدرات کشور و مردم نمودند (صحیح است). اغلب سران آرتش و شهربانی و ژاندارمری را از کار برکنار کرده و عده زیادی از آنها را زندانی نمودند. افسران وطن‌پرست و شاه‌دوست را بروزی نشاندند که برای حفظ حیثیت خود اغلب ناگزیر بودند بدون در بر داشتن لباس پرافتخار سربازی در کوچه و خیابان‌ها ظاهر شوند با اهانت به مأمورین شهربانی و ژاندارمری قدرت قانونی آنان را از بین برده و یک مشت شریر و رجاله حاکم بر مقدرات مردم گردیده و در نتیجه عصیان و لجام گسیختگی در سراسر مملکت حکمفرما بود. (صحیح است). مقدمات ملی و قوانین مملکتی مورد ملعبه قرار گرفته به طوری که احترام پدر نزد فرزند و استاد نزد شاگرد و رئیس نزد مرئوس بکلی از میان رفته بود. (صحیح است). ذخائر ارزی مملکت و دارایی دولت را از بین بردند و صدها میلیون ریال اسکناس پنهانی و بی‌اطلاع ملت منتشر نمودند. و گرانی امروز کشور معلول این سیاست غلط اقتصادی است (صحیح است- صحیح است) برای تحصیل ارز حتی به گاو و گوسفند مردم ابقا نکرده و آنها را به خارج کشور فروختند (صحیح است) (موسوی- با تصویب نامه) (عبدالرحمن فرامرزی- و ده برابر بیشتر از تصویب نامه) فقر و گرسنگی توأم با ترس و وحشت مردم را فرا گرفته و این ترس و حیرت زدگی بین رجال کشور نیز کاملا آشکار گردیده بود.
در سرتاسر مملکت فعالیت‌های خطرناک با علی درجه رسیده اهانت و اسائه ادب به مقدسات ملی رایج و متداول گردیده و کار جسارت و خودسری به جایی رسیده بود که مجسمه‌های اعلیحضرت فقید و اعلیحضرت همایونی را که زینت بخش میدان‌های مهم تهران و سایر شهرستان‌هاست و مظهر خدمات گران‌بهایی باین آب و خاک می‌باشد از بین بردند در غالب نقاط کشور عمال اجنبی و ماجراجویان به تحریک و تبلیغ مشغول بودند، روابط ما اغلب از دول جهان به تاریک‌ترین مراحل خود رسیده بود از حسن نیت و وطن خواهی مردم حد اعلای سوء استفاده را کرده و بر ضرر آنان دست به اقدامات خطرناکی زدند.
در چنین زمانی که خودسری و دیکتاتوری بحد اعلا رسیده بود مأمور تشکیل دول گردیده و برای گرفتن زمام امور از دست دولت غیر قانونی و آشوب طلب به میدان مبارزه شتافته خود و عائله و فرزندم را در خطر نیستی قرار دادم. و به فضل خداوند متعال با یاری ملت نجیب ایران و کمک هم قطاران عزیز کشور را از خطر سقوط حتمی نجات داده و آن طور که شرافت سربازیم اجازه می‌داد رضایت خاطر خطیر ملوکانه و ملت ایران را فراهم کردم.
اینک که به حمدالله مجلس را آماده می‌بینم و امنیت را در سرتاسر کشور مشاهده می‌کنم نمی‌توانم از اظهار مسرت خودداری نمایم، خدای بزرگ ما را یاری کرد تا از این همه مخاطرات گذشته استقلال وطن را نجات
بخشیدیم (الحمدالله) و آنچه در این مدت در مقابل آنهمه مصایب و شکنجه‌های جسمی و روحی مرا تسلی می‌داد توجهات و عنایات شاهنشاه و فداکاری رشیدانه ملت ایران و افسران و درجه داران و افراد فداکار ارتش و ژاندارمری و شهربانی بود که بر تمام مخالفین ثابت گردید اگرملت ایران به تمام مصایب شخصی تن در دهد محال است در حفظ استقلال وطن دست اجنبی پرستان را باز گذارد (صحیح است) و همچنین روح وطن‌پرستی است که دنیا را به تحسین و تمجید واداشته و همین نیروی ملی است که تضمین کننده استقلال فناناپذیر ما می‌باشد.
بلافاصله پس از فراغت از مبارزه در صدد انجام وظایفی که به عهده گرفته بودم برآمده اقدامات لازم را برای رفع علت بدبختی‌های ملت که قسمت عمده آن بستگی به فقر اقتصادی دارد نموده و به عقیده من تا زمانی که ثروت و قدرت تولیدی ما کافی برا معیشت مردم نباشد اقدامی جهت انجام اصلاحات میسور نیست برای حل موضوع نفت که از اهم مسائل است اقدامات لازم طبق قوانین مصوب مجلسین به عمل آمده و مشغول مذاکراتی هستیم که البته گزارش آن به استحضار مجلسین خواهد رسید و با خواست خداوند متعال و راهنمایی نمایندگان محترم این مشکل بزرگ را به نحوی که منافع ملت ایران در آن کاملاً ملحوظ شده باشد حل خواهیم کرد (انشاء‌الله).
رجا واثق دارم که از این میدان آبرومند بیرون آمده و بر مشکلات فایق خواهیم شد (انشاء‌الله) و چون اینجانب جز عظمت کشور و رفاه ملت عزیز آرزویی ندارم از هیچ گونه فداکاری برای انجام اصلاحات فروگذار نخواهم کرد (احسنت).
اطمینان دارم از پشتیبانی نمایندگان محترم برخوردار بوده و آقایان نمایندگان در تمام اموری که به نفع کشور و هموطنان می‌باشد با اینجانب متفق و همصدا خواهند بود (صحیح است). اینک هیئت دولت را به شرح زیر معرفی می‌نمایم. وزارت کشور با خود اینجانب است.
جناب آقای احمد حسن عدل وزیر کشاورزی (مبارک است). جناب آقای دکتر سیدفخرالدین شادمان وزیر اقتصاد ملی (مبارک است).
جناب آقای دکتر علی امینی وزیر دارایی (مبارک است). تیمسار سرلشکر هدایت (عبدالله) وزیر دفاع ملی (مبارک است). جناب آقای دکتر جهانشاه صالح وزیر بهداری (مبارک است).
جناب آقای جمال الدین اخوی وزیر دادگستری (مبارکست). جناب آقای امیر حسین ظفر ایلخان بختیار وزیر مشاور (احسنت- مبارک است).
(تیمورتاش- آقا وزیر خارجه) جناب آقای عبدالله انتظام وزیر امور خارجه (مبارک است). تیمسار سرتیپ محمد حسین جهانبانی وزیر مشاور (مبارک است).
تیمسار سرلشکر عباس گرزن وزیر راه (مبارک است). تیمسار سرتیپ عباس فرزانگان وزیر پست و تلگراف و تلفن (مبارک است). جناب آقای رضا جعفری وزیر فرهنگ (مبارک است).
(یک نفر از نمایندگان- آقا معاونین را معرفی نفرمودید) می‌خواستم معرفی کنم، ضمناً آقای موسی سرابندی را به معاونت اداری و آقای فولادوند را به معاونت پارلمانی خود معرفی می‌نمایم (احسنت- مبارک است). و با توجه به مطالبی که اشعار گردیده رئوس مطالب برنامه دولت خود را به استحضار آقایان نمایندگان محترم می‌رسانم.
۱- سیاست خارجی دولت اینجانب مبتنی بر احترام و دوستی متقابل با تمام همسایگان و ملل آزاد جهان وعلاقه‌مندی مخصوص به منشور سازمان ملل متحد به آزادی و استقلال سیاسی و تمامیت ارضی تمام دنیاست می‌باشد.
۲- سعی در تحکیم و بسط اصول عدل اجتماعی به قسمی که هیچ یک از افراد ملت ایران محتاج و محروم و هیچ نوع استعدادی ضایع نماند.
۳- حفظ امنیت موجود با قدرت قانون و از بین بردن روح تمرد و عصیانی که نسبت به قوانین و مقررات و نظامات پیدا شده بود و امنیت و آسایش ملت را تهدید می‌کرد. و مبارزه با هر گونه فسادی که در دستگاه‌های دولتی می‌باشد.
۴- تقویت و افزایش قدرت قوای تأمینیه کشور بحدی که با احتیاجات و حفظ استقلال کشور شاهنشاهی تطبیق نماید.
۵- تجدید نظر در قوانین مالیاتی و تطبیق آن با احتیاجات روز و به خصوص رعایت عدالت به طوری که تحمیل مالیات به تناسب قدرت پرداخت مؤدیان باشد اصلاح امور مالی کشور از راه تقلیل کسر بودجه و تأمین موازنه آن به وسیله نظارت شدید در هزینه‌های عادی و فوق‌العاده اعم از آنچه در بودجه عمومی کشور منظور یا خارج از بودجه باشد و مراقبت کامل در وصول درآمدها.
۶- تخصیص عواید حاصله از نفت برای تقویت بنیه اقتصادی مملکت و توسعه دستگاه‌های تولیدی و عمرانی که متضمن رفاه و آسایش عمومی است.
۷- رفع نقایص دستگاه‌های قضایی و تأمین وسایل لازم برای تسریع در رسیدگی به دعاوی و تظلمات مردم به نحوی که امنیت کامل قضایی ایجاد و حکمفرما گردد.
۸- توسعه وسایل ارتباطی کشور با ازدیاد وسایل تلگراف با سیم و بی‌سیم و رفع نیازمندی تلفنی در پایتخت و شهرستان‌ها.
۹- ترمیم و توسعه راه‌های موجود کشور و تعمیر و تکمیل راه‌آهن ایران.
۱۰- ایجاد حسن روابط بین کارگر و کارفرما و تهیه مسکن و خانه‌های ارزان قیمت برای کارمندان و اشخاص کم بضاعت.
۱۱- پیشرفت در امور کشاورزی با توجه به توسعه امور آبیاری و دفع آفات نباتی و حیوانی و حداکثر استفاده از ماشین‌های کشاورزی و تأمین رفاه حال کشاورزان.
۱۲- توسعه تعلیمات عمومی و اجرای قانون تعلیمات اجباری و تأسیس مدارس حرفة و روستایی تأمین وسایل زندگی معلمین و تهیه خانه برای آنان.
۱۳- تمرکز امور صحی کشور تحت نظارت وزارت بهداری و طرح برنامه مشخص چند ساله برای ایجاد وسایل درمانی و بهداشتی درتمام کشور.
۱۴- حمایت و هدایت صنایع کشور توسط دستگاهی که مأمور پیشرفت صنایع شده است و تشویق ارباب صنایع و حرف به تولید مصنوعات مرغوب.
مسلم است نیات اصلاحی دولت اینجانب منحصر به موادی نیست که اشعار گردد و در موقع لزوم لوایح ضروری را برای تصویب تقدیم خواهد نمود و جای کمال خوشوقتی خواهد بود که نمایندگان محترم راهنمایی‌های لازم را برای اصلاحات به دولت بفرمایند.
عبدالرحمن فرامرزی- اشاره به فرمان جدید نفرمودید در صورتی که دولت استعفا داده و مجدداً تشکیل شده است و فرمان دریافت کرده است. این را بنده عرض کردم برای این که بعدها بدعت می‌شود.
نخست وزیر- بسیار خوب عین فرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی را برای استحضار آقایان قرائت می‌کنم. (بدین شرح قرائت نمودند).
تیمسار سپهبد فضل‌الله زاهدی نخست وزیر نظر به اطمینانی که به مراتب لیاقت و شایستگی شما داریم به موجب این دست‌خط به سمت نخست وزیری منصوب می‌شوید (مبارک است).
۹- تعیین موقع و دستور جلسة بعد- ختم جلسه
رئیس- جلسه آینده روز یکشنبه خواهد بود. البته برنامه دولت چاپ و منتشر می‌شود بین نمایندگان که ۲۴ ساعت قبل برسد. دیگر حالا کاری در دستور نداریم جلسه را ختم می‌کنیم یکشنبه برنامه دولت مطرح خواهد شد.
مشایخی- اسم بنده را بنویسید به عنوان موافق برای جلسه بعد.
پیراسته- بنده را هم مخالف برنامه دولت بنویسید. بنده مخالف برنامه دولت هستم.
رئیس- ثبت اسم یک شرایط و مقرراتی دارد که باید طبق آن رفتار شود. (مجلس بیست دقیقه به ظهر ختم شد).
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت