مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ آبان ۱۳۳۸ نشست ۳۴۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۳۴۰
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه دوم آبان ماه ۱۳۳۸
فهرست مطالب:
۱-طرح صورت مجلس
۲-بیانات آقای نایب‌رئیس به مناسبت روز مولود اعلیحضرت همایون شاهنشاه و روز ملل متحد
۳-سؤال آقای خلعتبری راجع به کارخانه ذوب‌آهن و جواب آقای وزیر صنایع و معادن.
۴-اعلام تصویب صورت مجلس
۵-شور دوم و تصویب گزارش دادگستری راجع به اجازه قبول توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ مربوط به آموزش حرفه‌ای در کشاورزی و ارسال به مجلس سنا
۶-طرح گزارش کمیسیون دادگشستری راجع به مرور زمان کیفری
۷-تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس یک ساعت و پنجاه دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای دکتر موسی عمید نائب رئیس تشکیل گردید.
۱- طرح صورت مجلس
نائب رئیس- صورت اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه آقایان: کدیور- شادمان- اکبر- هدی ساگینیان- امیدسالار- عماد تربتی- دکتر سعید حکمت- اسفندیاری- عامری- ذوالفقاری- دکتر نفیسی- بزرگ‌نیا- محمودی- پناهی- بزرگ‌ابراهیمی- دکتر امین ثقةالاسلامی- عبدالحمید بختیار- طباطبایی- قمی- قراگزالو- دکتر حسن افشار- رامبد سعیدی- مهندس فیرز- مرتضی حکمت- دکتر دیبا- آقایان حکیمی- اورنگ- مهندس جفرودی- دکتر امیر حکمت- اریه- اعظم زنگنه- سالاربهزادی- صراف‌زاده- امامی- خویی- صادق بوشهری.
غائبین بی‌اجازه آقایان: دکتر طاهری. قرشی.
زود رفته با اجازه آقای: جلیلی.
نائب رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) پس از حصول اکثریت تصویب صورت جلسه اعلام می‌شود.
۲- بیانات آقای نائب رئیس به مناسبت روز مولود مسعود اعلیحضرت همایون شاهنشاه و روز ملل متحد
نائب رئیس- خاطر آقایان مستحضر است روز چهارم آبان مصادف است با روز ولادت باسعادت اعلیحضرت همایون شاهنشاهی این روز برای ملت ایران روز بسیار مبارک و میمونی است (صحیح است) زیرا در این روز فرخنده خداوند متعال چنین مولود همایون و در نتیجه چنین شاهنشاه عدالت‌گستر و رئوف و دمکرات و دانش‌پروری را به این کشور عنایت فرموده (صحیح است) و ملت ایران به وجود شاهنشاه خود مفتخر و سرافراز و مباهی است و به خود می‌بالد که چنین رهبری عطوف و مهربان و پیشوایی دانا و توانا دارد که با هدایت و راهنمایی‌های خردمندانه و با افکار روشن و عالی و عزم جازم و راسخ خود ملت ایران را به سوی ترقی و تعالی سوق می‌دهند (صحیح است) ملت شاه‌دوست و وطن‌پرست ایران افتخار دارد که به پیروی از دستورات حکیمانه شاهنشاه معظم خود در سایه آسایش و آرامش زیسته و به سوی آینده‌ای درخشان گام‌های سریعی برمی‌دارد انشاءالله مجلس شورای ملی به نمایندگی از طرف قاطبه اهالی کشور این روز سعید را تبریک عرض کرده و دوام عمر و بقای سلطنت اعلیحضرت همایونی محمدرضا شاه پهلوی را از قادر متعال درخواست می‌نماید انشاءالله چون دیروز شنبه اول آبان برابر ۲۴ اکتبر بود چهارده سال قبل در چنین روزی منشور ملل متحد رسمیت یافت و ممل عضو سازمان این روز را روز ملل متحد نام نهادند و نسبت به آن ابراز علاقه و احترام می‌نمایند (صحیح است) مجلس شورای ملی ایران که در شهریورماه ۱۳۲۴ منشور ملل متحد را تصویب نموده است به نام ملت صلح‌دوست و آزادی‌خواه کشور ایران که از وفادارترین و صمیمی‌ترین اعضاء این سازمان می‌باشد این روز فرخنده را به عموم ملل آزاد جهان و اعضاء این سازمان تبریک می‌گوید این سازمان که متعلق به کلیه کشورها و ملل جهان می‌باشد جز صلح و آرامش و جلوگیری از اشتغال نایره جنگ نظری نداشته و پیوسته در پیشرفت امور اجتماعی و اقتصادی دنیا و اجرای عدالت و مساوات کوشا بوده است (صحیح است) اعلیحضرت همایون شاهنشاهی که همیشه پشتیبانی و تأیید سازمان ملل را ترغیب و تشویق فرموده‌اند با قبول ریاست عالیه جمعیت ایرانی طرفدار ملل متحد علاقه‌مندی و طرفداری و تأیید سازمان ملل را اثبات فرموده‌اند توفیق کامل این سازمان مقدس جهانی را در راه پیشرفت مقاصد عالیه و امور عامل‌المنفعه و نیل به هدف‌های عالی و مفید آن را از خداوند بزرگ خواهانیم انشاءالله (احسنت- احسنت)
۳- سؤال آقای خلعتبری راجع به کارخانه ذوب‌آهن و جواب آقا وزیر صنایع و معادن
نائب رئیس- سؤالات مطرح است آقای خلعتبری بفرمایید.
خلعتبری- آقای وزیر صنایع و معادن تشریف ندارند.
نائب رئیس- استدعا می‌کنم تأمل بفرمایید تا تشریف بیاورند پس از چند دقیقه آقای وزیر صنایع و معادن وارد تالار جلسه شدند بفرمایید.
خلعتبری- سؤال بنده مربوط است به کارخانه ذوب‌آهن خاطر آقایان محترم مسبوق است که تأسیس کارخانه ذوب‌آهن علاوه بر این که یک احتیاج مهم مملکتی است مدت‌ها است که تقریباً یک آرزوی ملی هم به شمار می‌رود (صحیح است) خیلی از مردم در انتظار این کارخانه بوده‌اند و هستند و خوشبختانه در دوره گذشته در زمان اعلیحضرت فقید اقداماتی شد و شهری هم برای این کار تأسیس شد و ماشین‌آلاتی هم خریداریش شد ولی متأسفانه این ماشین‌آلات در زمان جنگ گرفتار شد از بین رفت و بعد هم ما نفهمیدیم که با کارخانه‌های فروشنده چه عملی شد و جریان به کجا رسید اینها را تقریباً ما همه بی‌اطلاع هستیم گذشته‌ها گذشته کاری نداریم این بدبختی بود که جنگ برای ما پیش آورد و چه خساراتی به ما وارد آورد و یک همچو امر مهمی متوقف شد عرض بنده این است که در آن موقع مطالعه شده بود که این کار امکان داشت و سنگ و آهن و مواد اولیه هم در مملکت داشتیم و ساختنش هم لازم تشخیص شده بود و به همان سابقه در برنامه دوم یکی از مسایل مهم که فکر می‌کردیم انجام خواهد گرفت همین مسأله کارخانه ذوب‌آهن بود که برای آن پافشاری شد و در برنامه پیش‌بینی شد و بنده یادم هست که سال گذشته در مصاحبه‌ای که آقای مهندس زنجانی متصدی این کار در سازمان برنامه در روزنامه اطلاعات کرده بود نوشته بود در سال ۳۴ ما شروع به اقدام به این کار کردیم ولی تا الان که تقریباً ۵ سال گذشته است که شروع به این کار شده است ما از جریان مذاکرات و این که این کار به کجا کشیده و به کجا منتهی شد هیچ خبری نداریم در روزنامه‌ها هم همه این موضوع را زیاد می‌نویسند و چیزی که در روزنامه‌ها زیاد نوشته شد به عقیده بنده یک کارهایی شده است باید به اطلاع مردم برسد و اگر کارهایی در نظر است بشود آن هم باید به اطلاع مردم برسد تا مردم از جریان این کارها باخبر باشند (صحیح است) و خود آقای مهندس شریف امامی که اینجا تشریف دارند خود جناب ایشان از دو سال پیش یک برنامه‌ای را شروع کردند و با این که یک پولی بود از پشتوانه اسکناس به دست آورده بودند معذلک بنده واقعاً می‌توانم بگویم یکی از آن کارهای خیلی پر قیمتی است که در مملکت شده است و البته همه توجه دارند ولی بنده متأسفم که همه مردم به برنامه خوب آن توجهی که باید داشته باشند ندارند و در ظرف یک سال و نیمی که ایشان و دولت این اقدام را کرده‌اند و بعضی کارخانه‌ها که وارد شده و این برنامه‌هایی که هست برای رفع احتیاجات داخلی در بعضی قسمت‌ها از ورود محصول خارجی تقریباً بی‌نیاز شده‌ایم و به طوری که در قسمت قماش منسوجات قماش دیگر اجازه تأسیس کارخانه نمی‌دهند چون به حد نصاب رسیده است و تا دو سال دیگر کشور ما از ورود قماش خارج بی‌نیاز است بنده که در مورد کارخانه ذوب‌آهن سؤال می‌کنم غرضم روشن شدن است و برای این است که مردم مطلع بشوند و از آن طرف یک خدمتی را که دولت خودش کرده است و دارد می‌کند مطلع بشوند و این را هم عرض می‌کنم که در حینی که یک چنین برنامه‌های صنعتی صحیحی در شرف اجراست ما می‌خواهیم ببینیم که این کارخانه ذوب‌آهن چه خواهد شد و چه اقداماتی در گذشته شده و چه اقداماتی در این چهار ماه که دولت متصدی سازمان برنامه است شده به اطلاع مجلس برسانند.
نائب رئیس- آقای وزیر صنایع و معادن بفرمایید.
وزیر صنایع و معادن (مهندس شریف امامی)- بنده عازم بودم که در یک آتیه خیلی نزدیکی گزارش مبسوطی راجع‌به ذوب‌آهن به عرض مجلس شورای ملی برسانم یعنی موقعی که کار به کلی به کلی تمام شده باشد و به مرحله اجرای واقعی رسیده باشد آن موقع یک گزارش مبسوطی به عرض آقایان برسانم ولی خوب سؤالی شده و بنده این گزارش که الان در مرحله نهایی کار هست تا اینجا را می‌توانم از حضور آقایان استفاده بکنم و آنچه که تا به حال شده است به عرض آقایان محترم برسانم راجع به لزوم ذوب‌آهن و این که ما باید ذوب‌آهن داشته باشیم بنده خودم را مستغنی می‌دانم از این که عرایضی بکنم زیرا خیال نمی‌کنم که هیچ ایرانی باشد که به این مطلب معتقد نباشد (صحیح است) و از مسائلی که باید بهش توجه بکنیم کارخانه ذوب‌آهن است تا این که ما واقعاً به طور اصیل صنایع خودمان را نتوانیم ایجاد بکنیم و توسعه بدهیم (صحیح است) تا هر سال مبالغ مهمی دلار و ارز خودمان ندهیم برای خرید ماشین‌آلات البته در مراحل اولیه که ما بایستی صنعتی بشویم شاید این کار مجاز باشد اما ادامه این وضع مسلماً برای اقتصاد مملکت صلاح نیست و باید سعی و کوشش‌مان را صرف این بکنیم که این ماشین‌آلات را در خود کشور به دست خود ایرانی‌ها بسازیم (صحیح است) بدین منظور در درجه اول ما احتیاج به ذوب‌آهن داریم با این که مواد اولیه کارمان را در داخل داشته باشیم البته ذوب‌آهن که از معادن خودمان بشود ازش استفاده بشود و مواد اولیه آن را تهیه بکنیم این فکر همیشه در مدنظر دولت‌ها بوده است متصدیان امر متوجه اهمیت این مطلب بوده‌اند ولی حالا در بعضی از موارد شاید آن طور که باید بهش توجه بکنند و دقت به اهمیتی که دارد نشده ولی هیچ گاه فراموش نشده.
البته در زمان مرحوم رضاشاه کبیر نسبت به احداث ذوب‌آهن همان‌طور که اشاره فرمودید اقدام شد ولی یک کارخانه خیلی کوچک که نه از لحاظ اقتصادی صرف داشت که به آن ظرفیت باید و نه مطالعات وافی شده بود از لحاظ مواد اولیه و از لحاظ اقتصادی فولادی که ما تهیه می‌کنیم قابل رقابت باشد ولی به هر حال این اقدامی که در آن موقع شد باعث شد که این امر وارد مرحله جدیدی بشود ودولت‌ها که دست به این اقدام می‌زنند موجباتش فراهم بشود متأسفانه جنگ پیش آمد و آن سفارشاتی که داده شده بود تمام آنها در کشتی که حمل می‌شد به نام آرابیا در بندر عصب تخلیه شد و مقدار زیادی از محمولات به کلی از بین رفت و آنچه هم که رسید اینجا در زمان جنگ و اشغال بود که نتوانستند از آن استفاده اصلی را بکنند و برای جنگ از آن استفاده کردند و به کلی محمولات و ماشین‌آلات و موادی که آمده بود برای ذوب‌آهن طوری متفرق و متشتت شد که از آن جز مختصری باقی نمانده است چند وقت پیش که بنده رفته بودم به کرج انبارهای ذوب‌آهن را نگاه می‌کردم واقعاً انسان متأثر می‌شود که از این ماشین‌آلات شاید یک دهم آن باقی نمانده باشد تمامش از بین رفته است پس آنچه که شده بود در واقع هباء منثورا و از بین رفته است و بایستی فکر وسایل جدیدی می‌شد در سال ۳۶ سازمان برنامه یک قراردادی با موسسه دماک کروپ منعقد می‌کند به این که اینها مطالعه جدیدی بکنند برای کی کارخانه‌ای به ظرفیت ۳۰ هزار تن تا ۶۰ هزار تن و از محل طلب‌هایی که دولت از موسسه داشته است خرج این مطالعات پرداخت بشود البته آنها هم این مطالبات را پذیرفتند به همین شرط که به خرج این کار برود و بیش از آن میزانی که طبق قرارهایی که با آلمانی‌ها گذاشتند آنها حاضر شدند که مطالبات ما را بپردازند این مطالعات در سال ۳۷ تسلیم شد یعنی در دو مرحله یکی مطالعاتی بود برای طرح اصولی کار که مورد پذیرش سازمان برنامه قرار گرفت و بعد براساس آن طرح اصولی طرح اجرایی و نهایی تهیه کردند و یک مطالعات خیلی مبسوطی است که در ۵۰ جلد تسلیم سازمان برنامه شد متأسفانه میزان اعتبارتی که در اختیار سازمان برنامه بود در خلال این مدت برای امور دیگری تعهد شده بود که برای ذوب‌آهن محل دیگری باقی نمانده بود در این فرصتی که پیش آمد که وزیر اقتصاد آلمان به ایران آمده بود این موضوع چون مورد کمال علاقه دولت ایران بود با او در میان گذاشته شد و بعد در بررسی‌هایی که شد معلوم شد به این که ما سنگ آهن داریم و این بررسی‌ها این نتیجه را محرز کرده است که به قدر کافی سنگ آهن در اختیار هست در موقع ذوب ولی راجع به ذغال هنوز بررسی‌های قطعی نشده بود که ما از کجا و با چه کیفیتی و به چه مقدار زغال داریم آنچه مسلم است با بررسی‌هایی که الان در دست هست در داخل کشور ما به قدر کافی زغال خواهیم داشت در نقاط مختلف مطلبی که بایستی روشن بشود این است که از کدام معدن و به چه ترتیبی و به چه مقدار زغال استخراج بشود که از لحاظ حمل و نقل مطابق اصول اقتصادی و نفی باشد این مسئله‌ای است که ما هنوز مشغول بررسی هستیم و هنوز آن را به پایان نرسانده‌ایم از این جهت موقعی که با آنها مذاکره کردیم در موقعی که وزیر اقتصاد آلمان در تهران بود توافقی به عمل آمد که کارخانه ذوب‌آهن ایران در دو مرحله انجام بشود یکی در مرحله‌ای که شامل کارخانه نورد و یکی کوره ذوب و سایر تأسیساتی که برای شروع به کار لازم است از قبیل ساختمان راه‌های مربوط به پل‌ها و شهرسازی که اینها جز مرحله اول منظور شده است بر این اساس خود بنده در موقعی که رفتم به آلمان با دولت آلمان خودم را در تماس قرار دادم و با دستگاه‌های مربوطه نشستیم با دقت میزان اعتباراتی که برای تمام این مراحل لازم بود موافقت کلی و اصولی گرفتیم و این گزارش را بنده به عرض هیأت دولت و پیشگاه مبارک ملوکانه رساندم خوشبختانه به علت این که احساسی که خود بنده کردم این است که شخص اعلیحضرت همایونی از هر کس واقعاً بیشتر طرفدار این طرح هستند و فشار می‌آورند که این کار هر چه زودتر بایستی عملی بشود و به همین دلیل هم فرمودند من دو مرحله کار را نمی‌خواهم باید کار در یک مرحله تمام بشود و البته اگر این موضوع دو مرحله قبول می‌شد الان کار شروع شده بود و ما می‌توانستیم دست به اقدام بزنیم ولی بعد از این که این امر صادر شد که کار را در یک جا و در یک مرحله از اولین مرحله که سنگ را از معدن در می‌آورند و ذوب می‌کنند و تبدیل به فولاد می‌کنند و کارهای دیگر تمام در یک مرحله انجام بشود ما ناچار شدیم که مجدداً با آنها وارد مذاکره بشویم و چون طرح علاوه می‌شد اعتبارات بیشتری می‌خواست و نکات بیشتری بود و اقدامات بیشتری برای کار لازم بود از لحاظ زغال به خصوص یک اقداماتی اولاً برای رفع ابهامات بشود و ثانیاً اقدام بشود برای این که اعتبارات بیشتری بگیریم این اقدامات الان در جریان است و تا به حال به خوبی پیشرفت کرده است البته به مراحل نهایی و قطعی خودش نرسیده است زیرا بعضی از مطالب هست که ناچار بودیم صبر بکنیم تا روشن بشود و براساس آن عواملی که در دست هست بتوانیم تصمیم بگیریم مثلاً یکی از مسایلی که مشکل کار ما را ایجاد می‌کرد این بود که نحوه ذوب چون از طریق کوره‌های الکتریکی است و تولید نیروی برق لازم دارد اگر سد دز ساخته بشود و تولید نیرو از آنجا بشود ما احتیاجی به کارخانه برق دیگر نخواهیم داشت و این خودش یک رقم مهمی از خرج ما را خواهد کاست و اگر این سد ساخته نشود و برق نداشته باشیم ناچار بایستی یک کارخانه برق بزرگی خودمان تأسیس بکنیم که نیروی برقمان را تأمین
بکنیم از این جهت منتظر مذاکره با بانک بین‌المللی بودیم که موضوع روشن بشود و خوشبختانه طبق اطلاعاتی که بنده از آقای مهندس هدایت دارم این است که به طور کلی موافقت با ساختمان سد دز کرده‌اند و مخصوصاً براساس تولید نیروی برق و از این جهت یکی از اقلام مهم خرج کار کاسته خواهد شد این عوامل که روشن بشود که تقریباً تمام آنها در مراحل نهایی است و وقت زیادی دیگر طول نخواهد کشید که اینها روشن خواهد شد و ما قراردادی بایستی تهیه بکنیم که به عرض آقایان خواهد رسید برای تحصیل اعتبار کلی و این که با آلمان‌ها آن طرح را که مقدار آنها اعتبار می‌دهند و چه مقدار خودمان می‌پردازیم با چه ربحی و با چه شرایطی قراردادمان خواهد بود مدت آن چه خواهد بود و اینها برای تصویب تقدیم مجلس شوای ملی خواهد شد برای گردش کار هم یک دستگاهی به وجود آمده است که طبق تصویب‌نامه هیأت وزیران در وزارت صنایع و معادن شروع به کار کرده است قریب سه ماه است که این انتقال صورت گرفته است و الان آن مهندسینی که در سازمان برنامه مشغول بودند به وزارت صنایع و معادن منتقل شده‌اند و این کاری است که خود بنده هر روز مقداری از وقتم صرف این کار می‌شود و یک ثانیه حتی از دست داده نخواهد شد که این کار مرتباً جلوتر برود بنده کمال امیدواری را دارم و می‌خواهم اینجا به صراحت حضور آقایان عرض بکنم که ما دیگر مشکل اساسی نداریم و این طرح انشاءالله به زودی به مرحله عمل در خواهد آمد و چنانچه عرض کردم این عوامل که مهم بود و ناچار بودیم که آنها را مشخص بکنیم موجب بود که تا اندازه‌ای وقت بگیرد ولی این کارها همه خوشبختانه شده و بنده امیدوارم که در آتیه بسیار نزدیکی طرح قانونی که برای این کار لازم است تقدیم آقایان بکنم و از حالا هم می‌توانم حضور آقایان عرض کنم که اشکال اساسی در این کار مطلقاً وجود ندارد البته اگر در جزییاتی لازم باشد که اطلاعات بیشتری در اطراف آن لازم به نظر برسد بفرمایید که به عرض برسانم این مقدار کلی فکر می‌کنم نظر آقایان را تأمین بکند.
نائب رئیس- آقای خلعتبری.
خلعتبری- عرض کنم اظهارات جناب آقا مهندس شریف امامی وزیر صنایع و معادن موضع سؤال را تا اندازه‌ای روشن کرد بنده هم شخصاً به ایشان اعتقاد دارم که از لحاظ فنی وارد در کار هستند و واقعاً یک مهندس بسیار لایقی هستند کارشان هم خیلی خوب است ولی بیاناتی که در اینجا اظهار کردند چند مورد را بنده می‌خواهم به ایشان تذکر بدهم و مطالبی عرض کنم الان در کارهای اقتصادی در دنیای فعلی دو چیز خیلی مناط اعتبار است یکی کار علمی و صحیح کردن یکی هم به موقع و به سرعت انجام دادن کار یعنی اگر یک کاری فوریت داشته که باید در یک سال انجام بشود اگر این کار در چهار سال انجام بشود نتیجه صحیح نخواهد داد در این قسمت ممالک دقیق هستند و از این فرصت استفاده می‌کنند امروز خداوند یک فرصتی به ما داده است وضع دنیا طوری است که ما با کمال آرامش می‌توانیم برنامه‌های اقتصادی خودمان تقریباً بدون مانع انجام بدهیم (صحیح است) به نظر بنده دیگر مانع وجود ندارد بیانات ایشان بنده را به یک مطلبی توجه داد و آن این که وقتی که برنامه هفت ساله مطرح بود بنده همیشه و چندین مرتبه به عرض مجلس رساندم که به نظر بنده این برنامه‌های ما ناقص است حالا امروز که ایشان توضیح فرمودند مثلاً برای کارخانه ذوب‌آهن ما دویست میلیون تومان فقط اعتبار پیش‌بینی کرده‌ایم در صورتی که بنده از خارج می‌شنوم که کارخانه شاید کمتر از هزار میلیون تومان خرج نداشته باشد نمی‌دانم آنچه که بنده می‌شنوم می‌گویند از هزار میلیون کمترخرج نخواهد داشت بنابراین ما بعد از چهار سال می‌فهمیم که اعتبار این کار را نداریم و اعتباری هم که داشتیم صرف مطالعات یا امور دیگری شده است بنابراین جناب آقای وزیرصنایع و معادن جنابعالی در درجه اول محتاج هستید به تأمین اعتبار این تأمین اعتبار را اگر بخواهید از برنامه هفت ساله تأمین بکنید دیگر برای شما مقدور نیست برای این که اینها تمام پیش‌بینی شده و تمام پیش خرج شده است مقداری هم ما قرض کرده‌ایم برای راه‌سازی و سدسازی و کارهای دیگر پس بنابراین بنده می‌خواهم ببینم که این اعتباری که شما لازم خواهید داشت از کجا تهیه خواهید کرد این اعتبار از کجا تهیه خواهد شد چون ممکن است بلکه حتم دارم جنابعالی نیت دارید و دولت می‌خواهد که این کار بشود و اعلیحضرت همایون شاهنشاه مسلماً از هر کس بیشتر علاقه‌مند به این کار است و این که فرمودند که این دو برنامه را با هم اجرا کنید برای این است که ایشان می‌خواهند که حتماً این کار اجرا بشود والا می‌فرمودند که اولی را اجرا کنید و دومی باشد بنابراین بنده می‌خواستم از جنابعالی این مطلب را سؤال کنم که برای کسب اعتبار شاید خودتان را محتاج بدانید که خارجی‌ها در این کار شریک بشوند و سرمایه خارجی بیاورید بنده معتقد هستم که برای کسر اعتبار اگر می‌خواهید سرمایه خارجی را دعوت بکنید اینها از لحاظ این که حس می‌کنند ما احتیاج داریم ممکن است شرایطی به ما تحمیل بکنند که صلاح نباشد از طرفی آدمی که احتیاج دارد ناچار می‌شود مقداری از شرایط طرف را قبول بکند بنابراین بنده معتقد هستم حالا که منظور انجام این کار است و این جزو برنامه است که با سرعت پیشرفت بکند به این مسئله توجه بفرمایید که اگر خارجی‌ها در کارخانه ذوب آهن یک سهم هم نداشته باشند بیشتر به صلاح ما است.
یعنی ما اگر این سرمایه را بتوانیم در داخله مملکت یا از پول‌های خودمان یا از پول مردم کمک بگیریم و استفاده بکنیم به نظر بنده بهتر و زودتر پیشرفت می‌کند بنده که طرفدار تز اقتصاد آزاد هستم و معتقد هستم که هر کاری را مردم اقلاً چهل درصد ارزان‌تر از دولت انجام می‌دهند و اصلاً یک ثلث یا نصف وقت زودتر انجام می‌دهند بنده معتقدم دولت هم همین فکر را دارد بنده معتقد هستم اگر مقدور باشد این کارخانه ذوب‌آهن با سرمایه خصوصی ساخته بشود چون یک مسئله‌ای است که تماس با افکار و آرزوهای مردم پیدا کرده (صحیح است) یک مسئله‌ای است که تقریباً جنبه ملی پیدا کرده اگر جنابعالی می‌توایند یک عده اشخاص سرمایه‌دار این مملکت را حاضر کنید اینها هم فداکاری بکنند در عین این که پروژه‌ها و طرح‌ها را تهیه می‌فرمایید در عین حال با آنها هم صحبت بفرمایید اگر در داخله مملکت اشخاصی پیدا شوند که این کارخانه ذوب آهن را با سرمایه خصوصی خودشان تهیه بکنند و به نود هزار تن و دویست هزار تن هم قناعت نکنید این مقدار نود هزار تن یا صد هزار تن حداقل احتیاج است گر چه ممکن است بعد آن را توسعه داد ولی هندوستان در چهار سال اخیر چهار کارخانه ذوب‌آهن هر یک به ظرفیت یک میلیون تن خواسته که یک دستگاه به ظرفیت یک میلیون تن را کارش را تمام کرده و سه دستگاه یعنی سه میلیون تن دیگر در شرف و در وسط کار است و آن هم به زودی تمام خواهد شد بنابراین بنده معتقد هستم حالا که به اینجا رسیده است یک قدری بزرگتر بگیرید و طوری بکنید که لااقل هشتاد درصد احتیاج ما را اگر صددرصد را نتوانیم هشتاد درصد احتیاجات آهن ما با صرف وقت و با صرف این سرمایه در داخل مملکت تهیه بشود همان طوری که فرمودید خیلی مزایا دارد ارز ما به خارج نمی‌رود برای مردم کار تهیه می‌شود سطح زندگی مردم در اثر این کار بالا می‌آید و ما هم به یک آرزوی ملی خودمان می‌رسیم این است که بنده از جنابعالی تقاضا می‌کنم این مسئله را از این طریق مورد مطالعه قرار بدهید یا دولت سی درصد و چهل درصد از سهام این را برای خودش بردارد و برای شصت درصد دیگر دولت جلو بیفتد اعلیحضرت همایونی جلو بیفتد هر کس این را یک مسئله ملی تلقی بکند بنده گمان می‌کنم قسمت زیادی از مردم اگر به حسن اداره آن عقیده داشته باشند پول خواهند داد آقایان ببینید مردم خیلی برای این قبیل کارها حاضرند خدمت بکنند اگر طرف اشخاصی باشند از سرمایه‌دارها که مورد اعتماد مردم باشند و سوابق خوبی داشته باشند و دولت هم بگوید شما این پولی که می‌خواهید خرج کنید و پست یا سیصد میلیون اعتبار دارید و این را قرض بدهید به پنج شش نفر سرمایه‌دار که اینها بیایند و این کارخانه را تأسیس بکنند و کمک‌های فنی بکنید بعد این پول را از آنها پس بگیرید و به مصرف کارهای دیگری برسانید و کارخانه کارخانه خصوصی بشود دولت هم خرج نکند و دچار اشکال هزینه‌ای نشود این کار هم زودتر انجام بشود چون اگر مردم انجام بدهند بنده خیال می‌کنم که در نصف مدت می‌توانید انجام بدهند به نظر بنده این کار برای صنعت آینده ایران که به دست خود مردم اداره بشود لازم است بنده این اظهارات و تذکرات را لازم دانستم عرض کنم حالا از لحاظ فنی اگر اشکال دارد اصرار نمی‌کنم ولی بنده فکر می‌کنم که این کار بهتر است با سرمایه مردم بشود این که وعده دادید و مژده دادید که خود جنابعالی در جریان کار هستید و مراقبت می‌کنید بنده تشکر می‌کنم و امیدوارم که این مراقبت را ادامه بدهید که مردم زودتر به نتیجه برسند احسنت.
۴- اعلام تصویب صورت مجلس
نائب رئیس- چون اکثریت حاصل است تصویب صورت مجلس اعلام می‌شود ۵ شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اجازه قبول توصیه‌نامه بین‌الملی شماره ۱۰۱ مربوط به آموزش حرفه‌ای در کشاورزی و ارسال به مجلس سنا.
نائب رئیس- شور دوم لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع‌به اجازه قبول و اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ مطرح است گزارش کمیسیون‌ها قرائت می‌شود به شرح ذیل قرائت شد.
گزارش از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲۴ فروردین ماه ۱۳۳۸ لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به اجازه قبول و اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ در خصوص آموزش حرفه‌ای در کشاورزی را با حضور نماینده دولت مطرح و ماده واحده و دو تبصره و توصیه‌نامه شماره ۱۰۱ ضمیمه را عیناً تصویب و اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد ماده واحده قبول اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ راجع‌به آموزش حرفه‌ای در کشاورزی که مشتمل بر شش قسمت ۳۷ بند است تصویب می‌شود.
تبصره ۱- وزارتخانه‌های فرهنگ کشاورزی و کار مکلفند آیین‌نامه‌های
اجرایی این قانون را با توجه به پیشنهادات توصیه‌نامه مزبور و اوضاع و احوال کشور تهیه و پس از تصویب هیئت وزیران به مقوع اجرا گذارند تبصره ۲ کسانی که بر خلاف آیین‌نامه‌های اجرایی مذکور رفتار نمایند در هر مورد به پرداخت غرامت نقدی از دو هزار ریال تا بیست هزار ریال محکوم خواهند شد مخبر کمیسیون امور خارجه مرآت اسفندیاری
گزارش از کمیسیون فرهنگ به مجلس شورای ملی کمیسیون فرهنگ در جلسه ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۳۳۸ لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع‌به اجازه قبول و اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ در خصوص آموزش حرفه‌ای در کشاورزی را با حضور آقای وزیر کار مورد رسیدگی قرار داده با ماده واحده مصوب کمیسیون امور خارجه موافقت نمود و اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد مخبر کمیسیون فرهنگ مهندس جفرودی
گزارش از کمیسیون امور اجتماعی و کار به مجلس شورای ملی کمیسیون امور اجتماعی و کار در جلسه پنجم اردیبهشت ماه ۱۳۳۸ لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به اجازه قبول و اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ در خصوص آموزش حرفه‌ای در کشاورزی را با حضور آقای وزیر کار در مورد شور و رسیدگی قرار داده خبر کمیسیون امور خارجه را تأیید و اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون امور اجتماعی و کار مهندس هدایت
گزارش از کمیسیون کشاورزی به مجلس شورای ملی
کمیسیون کشاورزی در جلسه هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۳۸ لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع‌به اجازه قبول و اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ در خصوص آموزش حرفه‌ای در کشاورزی را با حضور آقای وزیر کار و آقای معاون وزارت کشاورزی مطرح ماده واحده مصوب مجلس سنا را عیناً تصویب و اینک گزارش آن را در تأیید خبر کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد مخبر کمیسیون کشاورزی رامبد گزارش از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی کمیسیون دادگستری در جلسه ۲۱ مهرماه ۱۳۳۸ با حضور آقایان معاونین وزارتخانه‌های دادگستری و کار لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به اجازه قبول و اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ در خصوص آموزش حرفه‌ای در کشاورزی را مورد رسیدگی قرار داده و با توجه به پیشنهاد واصله آن را با اصلاحاتی تصویب نمود و اینک گزارش آن را به شرح زیر به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد
ماده واحده- قبول اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ راجع‌به آموزش حرفه‌ای در کشاورزی که مشتمل بر شش قسمت ۳۷ بند است تصویب می‌شود
تبصره- وزارتخانه‌های فرهنگ کشاورزی کار و دادگستری مکلفند آیین‌نامه‌هایی اجرایی این قانون را با توجه به پیشنهادات توصیه‌نامه مزبور و اوضاع و احوال کشور تهیه و پس از تصویب کمیسیون مشترک دادگستری مجلس به مقوع اجرا گذارند و در آیین‌نامه مزبور برای متخلفین غرامت نقدی حداکثر تا بیش از ده هزار ریال منظور نخواهد شد.
مخبر کمیسیون دادگستری عمیدی نوری
نائب رئیس- وارد بحث در کلیات می‌شویم نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی گرفته‌ایم شود برای ورود در ماده واحده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد. ماده واحده قرائت می‌شود.
به شرح زیر خوانده شد:
ماده واحده- قبول اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ راجع‌به آموزش حرفه‌ای در کشاورزی که مشتمل بر شش قسمت ۳۷ بند است تصویب می‌شود تبصره وزارتخانه‌های فرهنگ کشاورزی و کار مکلفند آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون را با توجه به پیشنهاد توصیه‌نامه مزبور و اوضاع و احوال کشور تهیه و پس از تصویب هیأت وزیران به موقع اجرا گذارند تبصره ۲ کسانی که بر خلاف آیین‌نامه‌های اجرایی مذکور رفتار نمایند در هر مورد به پرداخت غرامت نقدی از دو هزار ریال تا بیست هزار ریال محکوم خواهند شد.
نائب رئیس- مخالفی نیست. اظهاری نشد؟ پیشنهادی رسیده که قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد):
ریاست محترم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید تبصره ۲ ماده واحده به طریق ذیل اصلاح شود:
تبصره ۲- حداکثر غرامتی که در آیین‌نامه‌های مذکور در تبصره ۱ پیش‌بینی خواهد شد ده هزار ریال خواهد بود چند نفر از نمایندگان شور دوم است نمی‌شود پیشنهاد داد دکتر مشیر فاطمی اصلاح عبارتی است.
نائب رئیس- شور دوم است مانعی ندارد آقای دکتر مشیر فاطمی بفرمایید توضیح بدهید.
دکترمشیرفاطمی- مطلبی است که بنده پیشنهاد کردم عین همان مطلب است که در گزارش هست عبارتی که کمیسیون دادگستری پیشنهاد کرده یک قدری نارسا است از نظر قانونگذاری و مجلس شاید بهتر بود به این طریق نوشته بشود و بنده خیال می‌کنم که فرقی نکند چنانچه آقای وزیر دادگستری یا معاون ایشان که حضور دارند قبول بفرمایند تصور می‌کنم این عبارت پیشنهادی بنده بهتراست چون نوشته شده حداکثر تا بیش از ده هزار ریال منظور نخواهد شد این منظور نخواهد شد یا عبارت قانونی درست جور در نمی‌آید.
نائب رئیس- آقای معاون وزارت کار.
معاون وزارت کار دکتر بهرامی- بنده می‌خواستم به عرض آقایان برسانم که توصیه‌نامه شماره ۱۰۱ و ماده واحده‌ای که تقدیم شده بود در اثر مذاکراتی که جلسه علنی به عمل آمد به کمیسیون دادگستری رفت و در کمیسیون دادگستری با مطالعه و دقت تمام یک اصلاحاتی به عمل آمد و حالا باید که نتیجه کار کمیسیون دادگستری به نظر بنده در اینجا مطرح بشود و آن ماده واحده که اصلاح شده است قرائت بشود و روی آن پیشنهاداتی داده بشود ماده واحده‌ای که در کمیسیون دادگستری اصلاح شد به این ترتیب است قبول اجرای اصول پیشنهادی توصیه‌نامه بین‌المللی شماره ۱۰۱ راجع به آموزش حرفه‌ای در کشاورزی که مشتمل بر ۶ قسمت و ۳۷ بند است تصویب می‌شود
تبصره- وزارتخانه‌های فرهنگ کشاورزی کار و دادگستری مکلفند آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون را با توجه به پیشنهادات توصیه‌نامه مزبور و اوضاع و احوال کشور تهیه و پس از تصویب کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین به موقع اجرا گذارند و در آیین‌نامه‌های مزبور برای متخلفین غرامت نقدی حداکثر تا بیش از ده هزار ریال منظور نخواهد شد به طوری که آقایان محترم ملاحظه می‌فرمایند در کمیسیون محترم دادگستری چند قسمت اصلاح شد یکی از آنها این بود که وزارت دادگستری اضافه شد به وزارتخانه‌هایی که باید آیین‌نامه‌های مربوطه را تهیه بکنند و این البته توجه خوبی بود و دولت کاملاً موافق با این امر است موضوع دوم این بود که اصولاً آیین‌نامه‌ها در کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین مورد تصویب قرار بگیرد و پس از تصویب به مورد اجرا گذارده بشود که دولت هم با این نظر موافق بود و این موضوعی که اینجا به نظر بنده قابل ملاحظه و بحث است یک موضوع فرم پیش می‌آید و آن این است که در اینجا گفته می‌شود که پس از تصویب کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین به موقع اجرا گذارده شود و در آیین‌نامه مزبور برای متخلفین غرامتی پیش‌بینی می‌شود که در نظر گرفته شود همان طوری که قبلاً هم عرض کردم این قانون ده دوازده یا تعداد بیشتری آیین‌نامه می‌خواهد بنابراین در اینجا باید گفته شود که آیین‌نامه‌های مزبور برای این که در هر یک از این آیین‌نامه‌ها ممکن است ضمانت اجرایی در نظر گرفته بشود و بعد هم با پیشنهاد جناب آقا دکتر مشیر فاطمی که این طور بنده استنباط کردم که این ماده واحده دو تبصره خواهد داشت تبصره ۱ همان است که عرض شد و برای این که در تبصره یک مرجع رسیدگی به آیین‌نامه‌ها و آن دستگاه‌هایی که در اینجا می‌نویسند تعیین می‌شود و ایشان پیشنهاد فرموده‌اند که تبصره ۲ به آن اضافه بشود و در آن گفته بشود که حداکثر غرامت نقدی که در آیین‌نامه مذکور در تبصره ۱ پیش‌بینی خواهد ده هزار ریال خواهد بود و دولت با این پیشنهاد کاملاً موافق است.
نائب رئیس- مخالفی نیست آقای مهندس هدایت بفرمایید.
مهندس هدایت- در جلسه قبل که این گزارش مطرح بود آقایان فرمودند که این لایحه به کمیسیون دادگستری نرفته حالا این گزارش رفته به کمیسیون دادگستری و در آنجا اصلاح شد ولی آن اصلاح کمیسیون دادگستری به کمیسیون ما در مراجع نشده و گزارش کمیسیون ما در مخالف گزارش کمیسیون دادگستری است بنابراین لازم بود که برمی‌گشت به کمیسیون کار و امور اجتماعی و در آنجا این مطلب رسیدگی می‌شد و یک گزارش تهیه می‌شد حالا بنده نمی‌دانم که مجلس شورای ملی به کدام گزارش می‌خواهد رأی بگیرد به گزارش کمیسیون دادگستری می‌خواهد رأی بگیرد یا به گزارش کمیسیون کار و امور اجتماعی چون بنده مخبر کمیسیون کار و امور اجتماعی هستم این مطلب را عرض کردم.
نائب رئیس- به گزارش کمیسیون دادگستری رأی می‌گیریم که آقای معاون وزارت کار هم با اصلاحاتی که در کمیسیون دادگستری شده موافقت کردند ابتدا پیشنهاد مجدداً قرائت می‌شود بعد رأی می‌گیریم پیشنهاد به شرح سابق خوانده شد.
نائب رئیس- در این پیشنهاد میزان غرامت هم از بیست هزار ریال به ده هزار ریال تخفیف داده شده است رأی گرفته می‌شود
عمیدی نوری- که به جای چه باشد.
نائب رئیس- اصلاح عبارتی است که در تبصره این طور اصلاح می‌شود که تهیه و پس از تصویب کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین به موقع اجرا گذارند و در آیین‌نامه‌های مزبور حداکثر غرامتی که پیش‌بینی خواهد شد ده هزار ریال خواهد بود حالا رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد به خود ماده واحده رأی گرفته می‌شود با این پیشنهاد اصلاحی آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد به مجلس سنا فرستاده می‌شود
۶ - طرح گزارش کمیسیون دادگستری راجع به مرور زمان کیفری.
نائب رئیس- شور در لایحه یک فوری مرور زمان کیفری ارجاعی از مجلس سنا آغاز می‌شود گزارش کمیسیون قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری در جلسه چهارشنبه هفتم مهرماه ۱۳۳۸ با حضور آقای دکتر هدایتی وزیر دادگستری لایحه مرور زمان کیفری که بر حسب پیشنهاد و تصویب مجلس شورای ملی مجدداً به کمیسیون ارجاع شده بود مورد رسیدگی قرار داده و پس از بحث و شور لازم و رسیدگی به پیشنهادات واصله خبر کمیسیون را با جزیی اصلاحی به شرح زیر تصویب و اینک گزارش آن را تقدیم می‌دارد
ماده اول- امور خلافی که از تاریخ ارتکاب آن تا تاریخ تصویب این قانون لااقل یک سال تمام شمسی گذشته و حکم نهایی صادر نشده و همچنین جنحه‌هایی که از تاریخ ارتکاب تا تاریخ تصویب این قانون پنج سال تمام شمسی گذشته و حکم نهایی قابل اجرا صادر نشده و نیز امور جنایی که از تاریخ ارتکاب تا تاریخ تصویب این قانون ده سال تمام شمسی گذشته و در طی این مدت کیفرخواست صادر نشده قابل تعقیب کیفری نیست و مرجع مربوط مکلف است قرار موقوفی تعقیب را صادر نماید تبصره یک در صورتی که تاریخ ارتکاب معلوم نباشد از تاریخ اولین اقدام تعقیبی از ناحیه شاکی یا مقامات صالحه در صورتی که پرونده امر شاکی نداشته باشد اولین اقدام تعقیبی مقامات صالحه مبدأ مدت محسوب خواهد شد
تبصره ۲ - حکم این ماده تأثیری در حق متضررین از جرم نخواهد داشت و متضرر می‌تواند در حدود قوانین ضرر و زیان خود را با مطالبه نماید و چنانچه قبلاً دادخواست ضرر و زیان داده باشد پرونده امر به تقاضای ذی‌نفع به مراجع صالحه حقوقی احاله خواهد شد
تبصره ۳- جرایم مذکور در قانون ثبت اسناد و املاک و جرایمی که از آنها مستقیماً به خزانه دولت ضرری وارد شده و جرایم مربوط به مقدمین علیه امنیت و استقلال کشور و همچنین جرایمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه‌های اختصاصی است مشمول این قانون نخواهد بود ماده دوم وزارت دادگستری مأمور اجرای این قانون می‌باشد از طرف مخبر کمیسیون دادگستری امیرحسین فولادوند.
نائب رئیس- کلیات مطرح است آقای ارباب
ارباب- چون حال بنده مقتضی نیست امیدوارم که کمتر مصدع بشوم ولی این لایحه که مطرح می‌شود هر کسی در حدود اطلاعات خودش اظهار عقیده می‌کند بنده هم در حدود اطلاعات و سوابقی که دارم عرض می‌کنم البته مربوط به زمان وزارت جناب آقای دکتر هدایتی نیست ولی ایشان می‌خواهند یک سوابقی شسته بشود و برود به ضبط راکد و بنده با فهم خودم این لایحه را مشوق گناهکاران می‌دانم با این که در دادگستری مسلماً قضات بسیار شریفی در آن هست ولی نخواستند جرایم را تعقیب بکنند اگر می‌خواستند تعقیب کنند این پرونده‌ها این قدر انباشته نمی‌شد چندی پیش جناب آقای وزیز دادگستری شاید تشریف نداشتند جناب آقای دکتر عاملی برای جواب تشریف آوردند اینجا بنده یک سؤالی کردم راجع‌به جعفر شیوایی نامی که قریب ۲۰ سال پیش متصدی دارایی ایران‌شهر بلوچستان بود خودش پول را اختلاس می‌کند و این پرونده را در همه جا با او کمک کردند و بالاخره سر و ته موضوع را قطع کردند عاقبت یک مقداری ماند و این شخص که متهم به اختلاس است مجدداً در املاک دولت سال‌ها است سوءاستفاده می‌کند به علاوه تحریکاتی می‌کند تبلیغاتی می‌کند که شاید موجب قتل‌هایی شده و شاید خواهد شد حالا توجه به فساد عمل و عقیده این شخص می‌شود کاری ندارم بنده معتقدم که اگر باید به این شخص کمک بشود و عنصری است که حتماً مورد رعایت هست دستشان باز است بیایند و او را تبرئه کنند متهم حاضر محکمه حاضر پرونده حاضر ۲۰ سال طول می‌کشد تکلیف آن معلوم نیست نظایر این را امروز ما می‌شنویم و می‌گذاریم کنار کاری ندارد اگر این مورد طرف توجه اشخاصی یا یک جاهایی است یا نظیرش هست تبرئه‌اش کنید حکم برائتش را صادر بکنید پرونده را بگذارید کنار خاطرم می‌آید اگر جناب آقای فولادوند بگذارند جناب آقای وزیر توجه کنند چون در گذشته است و برای آینده مفید است و توجه خواهند فرمود بنده خودم دو فقره شکایت چند سال پیش که وکیل مجلس هم بودم نسبت به جعل سند و خبر و اکاذیب و اهانت به دادسرا در دو مرتبه شکایت کردم آنچه تعقیب می‌کردم توجه نمی‌شد یک روز رفتم موضوع را دنبال کردم دیدم در پرونده مأمور اخطار نوشته برای تحقیق ارباب را احضار کردیم ساری رفته بود تهران نبود به خدای متعال از ۵ سال جلوتر تا حالا من ساری نرفته‌ایم این عوامل این طور پرونده می‌سازند جایی که می‌خواهند تعقیب کنند با یک شدتی تعقیب می‌کنند بعضی جاها مقررات و قوانین را هم زیر پا می‌گذارند اما آنجا که نمی‌خواهند تعقیب کنند می‌نویسند بنده رفته‌ام ساری بنده که در تهران هستم و سمت نمایندگی مجلس را دارم و آدرس بنده واضح و روشن است در ساری هستم اینها را برای استحضار جناب آقای وزیر عرض می‌کنم زمان ایشان نبوده ایشان در تسریع کارها کوشش دارند ما ممنون هستیم ولی می‌خواهم بدانند که در این لایحه چه اثری دارد فرخ‌زاد نامی را در دوره ۱۴ در بلوچستان قطعه قطعه‌اش کردند پرونده قتل او تعقیب شد و هنوز هم پرونده‌اش مفتوح است بنده مقصودم امروز این نیست که حساب‌هایی را تعقیب بکنم چیزهایی که بنده خودم وارد هستم و مطلع هستم عرض می‌کنم خیلی موارد هست که من اطلاع ندارم شاید آقایان اطلاع دارند و یا شاید دیگران اطلاع دارند عقیده بنده این است به جای تقدیم این گونه لوایح کوشش کنید قاضی تربیت کنید آدم پیدا کنید دستگاه قضا را بسط و توسعه بدهید که برای یک موضوع کوچکی یک بدبخت و فقیر و بیچاره‌ای از قم اجبار نداشته باشد برود به کرمان یا از چاه‌بهار اجبار نداشته باشد برود زاهدان و مشهد دستگاه را کامل بکنید و الّا این لایحه هم تصویب شد یک عده گناهکار تبرئه می‌شوند و اینها غسل می‌کنند و تمیز می‌شوند یک ادکلین مرور زمان هم به خودشان می‌زنند یک دسته دیگر می‌آیند و باز دو مرتبه یک لایحه دیگر چند سال دیگر خدمتتان می‌آید یک مرد خیری که می‌خواهد کارها زود به هم بپیچد و تمام بکند و مثل این پرونده‌ها وجود نداشته باشد تقاضای تصویب لایحه دیگری را می‌کند این دور تسلسل پیدا می‌کند آقایان با این وضع گناهکار تشویق می‌شود یا نمی‌شود (صارمی- خیر) من بیشتر مصدع نمی‌شوم به عقیده بنده این لایحه مصلحت نیست با این که به شخص جناب آقای وزیر ارادت دارم با این که موافق دولت هستم مع‌الوصف این لایحه را مضر می‌دانم و عواقب بسیار بدی پیش‌بینی می‌کنم و اینجا پشت تریبون عرض می‌کنم یادداشت نمایید یک روزی یا می‌گویند ارباب خوب گفت یا می‌گویند بد
گفت اگر خوب گفته بودم خدا رحمت کند پدر بنده را.
نائب رئیس- آقای عمیدی‌نوری.
عمیدی‌نوری- بنده در این لایحه چنان که در جلسه آخر قبل از تعطیل مجلس شورای ملی بود به عنوان مخالف عرایضی به پیشگاه مجلس محترم عرض کردم بعداً هم ارجاع شد به کمیسیون دادگستری در جلسه‌ای که رسیدگی می‌شد و تصویب شد شرکت کردم در آن جلسه هم رأی ندادم به این لایحه و به نام مخالف هم اسم نوشته‌ام و عقیده دارم این گونه مسایل چون یک جنبه‌های علمی و عمومی و مملکتی دارد اقتضایش این است که توجه خاص مجلس شورای ملی به این گونه مسایل بکند ما از یک طرف وارد این بحث‌های اصولی هستیم به عنوان مرور زمان این لایحه در مطبوعات و اجتماعات معروف شده است به لایحه مرور زمان کیفری عنوان این است در مطبوعات و در اجتماع هم این طور تلقی شده است و به همین استدلال است که طبق این ماده واحده یک پرونده‌هایی را می‌خواهیم ببندیم به استدلال مرور زمان وقتی وارد استدلال مرور زمان شدیم ما وارد یک مطلب علمی جهانی هستیم از نظر قانونگذاری اقتضاء این است وقتی که مطلب علمی جهانی را بهش توجه می‌کنیم سعی کنیم که خودمان را لااقل شاگرد علم دیگران بدانیم و قانونی که می‌گذرانیم از لحاظ علمی منطبق با اصول علمی باشد مخصوصاً در امریکا مجتهد علمای جهان هستند و ما مقلد هستیم آقایان محترم توجه دارند که اصل مرور زمان یک اصل علمی فرنگی است و این اصل از نظر فقهی که ما تا به حال قبل از قوانین عرفی به قوانین فقهی و شرعی توجه داشتیم شناخته نشده این را از نظر تشریح مطلب عرض می‌کنم در شرع گفته شده است که حق همیشه قابل مطالبه است زمان نمی‌خواهد علمای فرنگی که ما قوانین عرفی را از آنها گرفتیم و کاملاً (صحیح است) معتقدند که بایستی مبانی منظم اجتماعی را در قوانین رعایت کرد و مرور زمان یک اصلی است که برای حفظ نظام اجتماع لازم است و ما باید اگر یک امری یک دعوایی یک حقی در مدت معین اساساً اقامه نشد و مطالبه نشد وقتی ذی‌حق در ظرف ۲۰ سال دعوای خود را تعقیب نکرد و شکایت نکرد خودش دیگر صرف‌نظر از حق خودش کرده است بعد از ۲۰ سال نمی‌شود دلایل و شواهد و بینه‌اش را اقامه کرد و استدلال کرد به این جهت است که ما هم از نظر وصول به حق و هم از نظر حفظ نظام اجتماع معتقد به مرور زمان هستم و اصل مرور زمان در قوانین ما هم در قوانین حقوقی در قوانین جزایی پذیرفته شده است و ما امروز در قوانین خودمان مرور زمان را قبول کرده‌ایم و مفید هم واقع شده است
از نظر نظم اجتماعی و در حقوق جزای ما هست اما عرض من این است ما حالا که مقلد دیگران از نظر علمی در مرور زمان شدیم دیگر نمی‌توانیم خودمان یک مرور زمان ابداعی و اختراعی به وجود بیاوریم یعنی ما باید تابع همان اصل علمی باشیم که دنیا قبولش کرده است اولین امری که از نظر علمی در مرور زمان هست که به عقیده بنده ترجمه لغت مرور زمان معنی علمی را در نظر ما محو کرد آقایان کلمه مرور زمان را از خاطر دور کنید فقط پرسکریپسیون که کلمه فرنگی آن است در نظر بگیرید مرور زمان معنایش این نیست اولین شرطی که در حقوق هست راجع به مرور زمان توقف قضیه است یعنی فرض کنید در یک امر جزایی یک جرمی واقع شد از تاریخ ارتکاب تا سه سال شاکی نرفته است شکایت کند دادستان هم اعلام جرم نکرده است سه سال وقفه ایجاد شد از تاریخ ارتکاب این می‌شود مرور زمان یا این امر جزایی در مدت معین تعقیب شد اما در دادسرا در مرحله بازپرسی ۵ سال متوقف ماند یا بعد از این که حکم صادر شد به مرحله اجرا رسید در حین اجرا عمل نشد شخص فرار کرده است رفته است به خارج از ایران ده سال یک قاتلی حکم اجراییش اجرا نشد پس در هر سه موردی که به عرض‌تان رساندم لازمه مرور زمان وقفه است توقف است اما اگر امر جزایی یا حقوقی متوقف نباشد جریان داشته باشد این کفر است که بگوییم مرور زمان این مثل این است که به شب بگوییم روز و به روز بگوییم شب این اصل علمی مرور زمان بود که حضورتان عرض کردم ولی بنده خیال نمی‌کنم بر این که کسی خلاف این اصل یعنی خلاف آنچه که بنده عرض کردم استنباطی داشته باشد چون هم قوانین ناظر بر این است و هم عمل بر این است و ما این اصل علمی جهانی را در قوانین جزایی خودمان داریم و الان هم عمل می‌کنیم الان همه این مرور زمان‌های خلافی و جنحه و جنایی را ما در قانون مجازات خودمان داریم یعنی اگر یک خلافی داریم مدت معین یک سال تعقیب نشده باشد و متوقف باشد دیگر تعقیب نمی‌شود اگر امری جنحه است ۵ سال متوقف باشد هیچ جنایی ده سال متوقف باشد هیچ اما ایراد بنده از نظر علمی این است که برای جاری نمی‌توانیم بگوییم مرور زمان مثل این است که به روز بگوییم شب و به شب بگوییم روز بنده از نظر علمی و از نظر معنای مرور زمان از نظر اصطلاح حقوق جزایی به این لایحه ایراد علمی و فنی دارم و بنده معتقد نیستم به این که قانونی از مجلس شورای ملی گذرد که عنوان علمی و فنی دارم و بنده معتقد نیستم به این که قانونی از مجلس شورای ملی بگذرد که عنوان علمی و فنی داشته باشد و عنوان علمی و فنیش منطبق با آن نباشد بلکه عکس او باشد من بحثم در این قانون و این که نام‌نویسی کردم از نظر این بحث علمی است البته این بحث پیش آمد بین بنده و جناب آقای وزیر دادگستری که در کمیسیون فرمودند که در قوانین فرنگی است که می‌شود در یک امری که جاری باشد مرور زمان باشد گفتم اگر چنین چیزی باشد بیاورید البته راست است که بنده در ۳۴ سال پیش در مدرسه حقوق درس خوانده‌ام و لیسانسم را گرفته‌ام آن روز جناب آقای دکتر هدایتی در خارج تحصیل می‌کردند و بنده خدمت پدر مکرم‌شان که یکی از قضات خوب دادگستری بودند خیلی محاکمات داشتیم و با آن قوانینی که عمل می‌کردیم این‌طور بود که مرور زمان به امور متوقف شامل می‌شد نه در امر جاری گفتیم قوانین را بیاورید بخوانیم آوردیم قرائت فرمودند و یکی از مواد قانون سویس و یکی هم ایتالیا همان جا هم معلوم شد که مرور زمان به امر جاری تعلق نمی‌گیرد بلکه به امر متوقف تعلق می‌گیرد و آن ماده استنادشان این بود که اگر یک امر جزایی در بازپرسی مطرح بود اما تعقیب نشد یعنی مستنطق به یک سببی جریان را متوقف کرد وقتی متوقف کرد می‌تواند چند مرتبه این متوقف را قطع کند یعنی مثلاً اگر یک قتلی که مرور زمانش ده سال است دو سال متوقف شد هشت سال باقی می‌ماند از مدت مرور زمان آن مدت ۸ سال نصف می‌شود یعنی ۴ سال دیگر می‌شود تعقیب کرد اگر باز هم ادامه داد برای تحقیقات باز هم در مرتبه دوم قابل رسیدگی نشد مثلاً برخورد به یک متهم که غایب بود و حضور پیدا نکرد رأی دفعه دوم هم که باز متوقف شد آن ۴ سال نصف می‌شود دو سال باقی می‌ماند پس چندین دفعه مرور زمان قابل انقطاع است تا برسد به جایی که نصف و نصف که تمام شد می‌شود هیچ این ماده‌ای هم که قرائت فرمودند بعضی از آقایان آقای صدرزاده تشریف داشتند آقای طباطبایی تشریف داشتند آقای فولادوند تشریف داشتند آقای موسوی و آقای دکتر مشیر فاطمی تشریف داشتند که به این مطلب رسیدگی می‌کرد این مواد هم قرائت شد و معلوم شد که همان مطلی بود که ما در حقوق جزا خواندیم که مرور زمان معنایش ملازمه با توقف دارد البته همان طور که گفته شد هم در قانون و هم به طور مطلق هست که هر وقت امر جزا در دادسرا آن هم مربوط به دادسرا مربوط به محاکم نیست توجه داشته باشید در دادسرا متوقف شد ما به طور مبهم و کلی در قوانین سابق مرور زمان را قایل شده‌ایم چون قانون مجازات عمومی ما در ۱۳۰۴ وضع شده است خدا بیامرزد مرحوم مشیرالدوله مرحوم موتمن‌الملک اینها در این کار دخالت داشتند و در واقع این قانون مجازاتی که در ۱۳۰۴ مجلس شورای ملی وضع کرد از روی قوانین اروپایی بود ولی بعدها وقتی که علمای حقوق مطالعاتی کردند دیدند که نمی‌شود دائماً این مرور زمان را قطع کرد گفتند چند دفعه می‌شود قطع کرد هر دفعه نصف مدت را می‌شود کم کرد این هم آخرین مطالعه‌ای است که علمای حقوق ایتالیا و سویس کرده‌اند و در کد خودشان گذاشته بودند و این مطلب هم در کمیسیون دادگستری مطرح شد.
بنابراین بنده بعد از این مطالعه‌ای که در این دو موضوع کردم دیدم که اصلی را که معتقدم که اصلی را که مرور زمان ملازمه با توقف دارد این را علمای قضایی جدید هم معتقدند و این اصل به قوت خودش باقی است البته جناب آقای وزیر دادگستری از موقعی که در وزارت دادگستری تشریف آوردند قوانین جدید و لوایح جدیدی از نظر اصولی آوردند و الحق که کمیسیون دادگستری بر عکس آنچه که گفته بودند کمیسیون دادگستری به جای هفته‌ای یک جلسه اغلب هفته‌ای دو جلسه تشکیل شده و چهار ساعت و پنج ساعت راجع به لوایح دادگستری بحث کرده و مطالعه کرده حرف زده و تصمیم گرفته است گزارش داده است و الان هم به حجم گزارش‌های کمیسیون دادگستری توجه شود مقایسه بفرمایید با سایر کمیسیون‌ها خیال می‌کنم که کمیسیون دادگستری اگر بیش از چند برابر کمیسیون‌های دیگر حجم کارش نباشد کمتر از آنها نخواهد بود خلاصه در کمیسیون دادگستری لوایح ایشان مورد توجه و مورد مطالعه واقع شده و یکی از دلایل مورد توجه بودنش همین که آن قدر بحث کرده‌ایم و می‌کنیم ایراد بنده این است که این لایحه هیچ ربطی به مرور زمان ندارد این لایحه منحصراً ناظر بر این است که یک پرونده‌هایی بسته شود حالا این پرونده‌ها بعضی‌ها هنوز به محکمه نیامده است پرونده‌های جنایی گفته است اگر ده سال از تاریخ ارتکاب تا تاریخ تصویب این قانون اعانامه رویش صادر نشده باشد در حالی که این هم از نقطه‌نظر علمی منطبق با مرور زمان زمان نیست برای این که ده سال یک پرونده قتل همان طوری که فرمودند پرونده قتل فرخ‌زاد که راجع به انتخابات بود ده سال بیشتر است نزدیک بیست سال است که این پرونده ممکن است در دادگاه مانده باشد ولی احضار کردید جلب کردید از متهم تحقیقات کردید و کاملاً در جریان است یعنی ده سال در جریان باشد منطبق با مرور زمان نشده حالا اینجا ما آمده‌ایم در این لایحه گفته‌ایم که امور جنایی از تاریخ ارتکاب تا تاریخ تصویب این قانون اگر ده سال مدتش گذشته باشد و متوقف باشد نگفته از این ده سال چهار سالش بلاتعقیب مانده باشد چون ممکن است یک پرونده‌هایی ده سال در جریان باشد و ممکن است یک پرونده‌هایی یک سال متوقف باشد.
امر بدیهی و عادی است و اینجا در امور جنایی گفته‌اند از تاریخ ارتکاب تا تاریخ تصویب این قانون ده سال گذشته باشد خیلی از قتل‌های را می‌دانم در این مملکت که در ظرف ده سال در دادسرا بوده است هنوز ادعانامه‌اش صادر نشده است آیا اقتضا دارد که ما بگوییم که پروندهای که ده سال در جریان رسیدگی است و اغلب آقایان می‌دانند که کسانی که ده سال پرونده‌شان متوقف بوده یا در جریان رسیدگی عقب می‌افتد کسانی هستند که قوی هستند تصدیق طبیب خوب می‌توانند تهیه کنند بفرستند به محکمه که مریض بوده‌اند تذکره خوب می‌توانند به دست بیاورند که بروند به خارج با پولی که دارند زندگی کنند آقا ببخشید می‌گویند گوساله بسته لب کارد است آن متهم ضعیف آن کسی که ملجای ندارد آن کسی که تصدیق طبیب نمی‌تواند تهیه کند آن کسی که حتی وکیل عدلیه نمی‌تواند انتخاب کند ندارد پول بدهد تا وکیل عدلیه هم محاکمه بکند و جریان محاکمه عقب بیفتد این زود محاکمه می‌شود و هیچ وقت مشمول ده سال نمی‌شود.
حالا اقتضای سیاسی این مملکت است که بگوییم امور جنایی قتل غارت این کارهای بزرگ چون ده سال در دادسرا مانده بگوییم هیچ آن دیگر تشخیص و تصدیقش با نمایندگان معظم مجلس شورای ملی است که یک چنین نظری بدهند فقط من همین قدر می‌دانم که یکی از بزرگ‌ترین ایراداتی که به مجلس ۱۷ در این مملکت گرفتند گفتند که یک قاتلی را مجلس ۱۷ رأی داده مبری است و بعد هم دیدیم که چون این رأی قابل هضم نبود به جایی نرسیده و آن نظر لغو شد و آن قاتل محاکمه شد و محکوم به اعدام شد آن هم خلیل طهماسبی بود بنابراین در یک قتل که آقایان یادتان هست که قوه مقننه دخالت در امر قوه قضائیه کرد یعنی یک امری را در جریان محاکمه جنایی قوه مقننه گفت هیچ این اثر خوب در اجتماع نکرد و بالاخره باز قاتل قاتل بود و به مجازات خودش رسید من توجه‌تان را جلب می‌کنم به قسمت عبارت آخر ماده به این جمله که نسبت به امور جنایی که از تاریخ ارتکاب تا این تاریخ ده سال گذشته باشد بسیاری از قاتلین در اکناف و اطراف این کشور هستند که آنها از این استفاده می‌کنند و تعقیب و رسیدگی‌شان موقوف‌الاجرا خواهد شد و آن وقت من نمی‌دانم چه امنیتی به مملکت ما برای جلوگیری از قتل می‌دهیم اینجا آقای پردلی نیستند ولی یادم می‌آید آن روزی که این لایحه مطرح بود در آخرین جلسه آمدند گفتند چه می‌کنید با این لایحه گفتم چطور گفتند بعضی از قاتلین در سیستان هستند که قتل کرده‌اند غارت کرده‌اند و اینها در پناه بعضی از بند و بست‌ها با بعضی از مأمورین جز ژاندارمری اخطاریه که می‌رود به آنجا
می‌رسد می‌گویند بنویسید مرده و فوت کرده بعد حی و حاضر مشغول کار خودشان هستند پرونده قتل به عنوان مرده یا پیدا نشد یا اخطاریه ابلاغ نشد که خیلی از این چیزها را ما در دستگاه می‌بینیم اصلاح عدلیه اینهاست این چیزهای کوچکی که به نظر کوچک می‌آید و خیلی مهم است ابلاغ اخطاریه جلب متهم پرونده‌ها را به جریان می‌اندازد نه اعلام ناتوانی و ضعف که ما چون نمی‌توانیم به پرونده‌ها رسیدگی کنیم می‌گوییم که هیچ کجای دنیا این اصل قبول نشده است که به عذر ناتوانی و ادعای این که من قدرت تعقیب ندارم بگوییم هیچ این صحیح نیست آن وقت ما تحت عبارت آخر این ماده امور جنایی قتل غارت جرح و بسیاری از این جرایم بزرگ نسبت به بعضی از متهمین که توانسته‌اند خودشان را از پنجه تعقیب و رسیدگی خارج کنند یک اغماض به دلایل می‌کنیم و با کمال تأسف اسمش را مرور زمان کیفری می‌گذاریم یعنی یک اسم علمی اسمی که شاید با این استدلال و با تشریحی که عرض کردم ایشان را تسلیم می‌کرد که این عنوان علمی ندارد این امر جاری است امر توقف نیست مرور زمان امر توقف را ما در قوانین جزایی خودمان داریم این راجع به جنایی آن وقت راجع‌به جنحه می‌گوید در این عبارت که جنحه‌هایی که از تاریخ ارتکاب تا این تاریخ ۵ سال گذشته باشد و حکم قابل اجرا صادر نشده باشد این یعنی چه این را بنده کراراً در شمیران دیده‌ام منزل بنده نزدیک خیابان است اتومبیل زیاد می‌آید اکثراً صدای این ناله اتومبیل را می‌شنوم آنجا سراشیبی است بالای زرگنده تا به حال سه چهار قتل آنجا پیش آمده است یک همچو ورثه بدبخت متوفای زیرا اتومبیل می‌آیند به عدلیه شکایت می‌کنند این کار در دادسرا و محکمه جنحه و استیناف و دیوان عالی کشور باید رسیدگی شود در چهار مرحله باید رسیدگی شود قتل به وسیله اتومبیل قتل غیرعمد است و جنحه است البته متهم هم اغلب پیش می‌آید ممکن است وکیل داشته باشد قوی باشد مبارزه کند اگر پیدا کردند یکی از این اتفاقات را در یک افراد تا حدی متوسط که می‌توانند وکیل مدافع برای خودشان معلوم کنند که پنج سال تا این تاریخ کارش در دیوان کشور تمام شده باشد که به اجرا برسد بنده قبول دارم که ده یک از آن پرونده‌ها قابل رسیدگی خواهد بود.
اما وقتی شما یک همچو چیزی تصویب کنید که کلیه جنحه‌هایی که از تاریخ ارتکاب تا این تاریخ حکم نهایی اجرایی برایش صادر نشده باشد بلاتعقیب است چطور ممکن است این قاتل تعقیب شود آخر اغلب حکم اینها می‌رود به دیوان کشور یعنی دادستان می‌گوید مجرم است و قاتل تعقیب پرونده می‌رود به محکمه ابتدایی او هم می‌گوید به این دلایل مجرم است می‌رود به محکمه استیناف می‌گوید به این دلایل مجرم است می‌رود دیوان کشور دیوان کشور می‌گوید به دلیل این که آن اخطاریه‌ای را که مأمور ابلاغ در فلان جا تصدیق کرده بود که ابلاغ شده است به جای دو امضاء یک امضاء شده لغو می‌شود و نقضش می‌کنند بر می‌گردد دو مرتبه محاکمه می‌شود خوب آن وقت منطبق با این می‌شود یعنی شما هزارها اشخاص دارید با این که حکم ابتدایی و حکم استیناف صادر شده است بر مجرمیتش پرونده هم در جریان رسیدگی است می‌گویید هیچ چیز آقا مگر مقنن می‌تواند اثر حکم قضاییه را از بین ببرد مگر ما معتقد به اصل تفکیک قوا نیستیم چه طور ما می‌توانیم با قنون حکم صادره از محکمه بر ثبوت مجرمیت را بی‌اثر بکنیم فقط ما یک راه داریم راه عفو پس فردا روز مسعود و مبارک این کشور است شخص اعلیحضرت همایونی دارای این اختیار عالی هستند که می‌توانند مجرمین را با یک دلایلی که به عرض‌شان می‌رسد عفو بفرمایند ما راه عفو داریم چرا از عفو استفاده نمی‌کنید ما تمام این مقررات اصولی را در دنیا داریم عیب ما این است که در اجرای بعضی از قسمت‌ها تسامح و تهاون داریم بعد بر می‌خوریم به یک مشکلاتی که برای حل آن مشکلات راه‌های دیگری می‌رویم اگر کسی که محکوم شده و مجرم است بخواهیم مجازاتش را اغماض بکنیم راه عفو است و اگر کسی پرونده‌اش از جریان متوقف شد که قابل رسیدگی نبود مرور زمان داریم اما برای پرونده‌هایی که احکام محاکم صادر شده باشد والله بالله خدا شاهد است که برای اینگونه پرونده‌های غیرمنطبق با عنوان مرور زمان ولو برای مصلحت سیاسی هم باشد نباید چنین رأی بدهیم و بگوییم کسی که حکم محکومیت جزایی او صادر شده مجلس شورای ملی یک قیام و قعود بکند دسته جمعی به عنوان تاریخ ارتکاب و تعقیب بگوید هیچ اینهاست که به نظر بنده خلاف اصل است خدا شاهد است بنده با حداکثر ارادتی که به شخص دکتر هدایتی دارم برای این که دوستی وارادت من با جناب آقای دکتر هدایتی از مجلس شروع نشده به شهادت خودشان ارادت ما خانوادگی است خدا بیامرزد پدر من معلم بود و این جناب دکتر هدایتی شاگرد بود من در خانواده خودم از پدرم شنیدم که از شاگردهایی که تعریف می‌کرد این جناب دکتر هدایتی بود و من خوشوقت می‌شوم برای این که ایشان تشریف آوردند نبوغی داشتند از بچگی پیدا بود که استعداد دارند و شده‌اند وزیر عدلیه بعد هم ما در جریان وکالت عدلیه در خیلی موارد با هم همکاری داشتیم و رفیق شفیق بودیم بعد هم در سیاست در مبارزه برعلیه دکتر مصدق هم جلسات شبانه‌ای داشتیم که هم منزل بنده و هم منزل ایشان جلسه تشکیل می‌شد این دوستی‌ها بود و در مجلس هم با هم کار می‌کردیم ولی ایشان می‌دانند که من همیشه عقیده‌ام را اظهار می‌کنم و خلاف عقیده‌ام چیزی عرض نمی‌کنم من از نظر عقیده قضایی این لایحه را مضر می‌دانم.
بنده معتقدم که اگر جناب آقای دکتر هدایتی از روز اول این لایحه را نمی‌دادند و بعد که می‌خواستند بدهند نمی‌دادند ایشان حق دارند وقتی که آمدند به مقام وزارت دادگستری رسیدند مواجه شدند با یک عدلیه‌ای که بنده ایراد هم داشتم به ترتیب اداره وزیر سابق عدلیه یعنی آقای گلشاییان و اوضاع عدلیه یک قدری نامنظم بود ایشان مواجه شدند با این که یک اصلاح فوری بکنند خلوت کردن عدلیه یکی در مورد کارهای حقوقی بود و یکی هم کارهای جزایی برای کار جزایی این طور فکر کردند برای کار حقوقی هم یک لایحه‌ای آوردند که بیشتر پرونده‌ها برود به حکمیت و پیش خودشان فکر کردند که بهترین راه خلوت کردن عدلیه از دعواهای جزایی این است که بگوییم دعواهای جزایی که از سابق مانده است هیچی و حقوق‌ها را هم خارج بکنیم بگوییم حکم‌ها را رسیدگی بکنند این بسیار خوب بود برای خلوت کردن عدلیه ولی خوشبختانه با متدی که خودشان برای اصلاح عدلیه فکر کردند و عمل کردند آقایان جلسه پری روز را فراموش نمی‌کنید که اینجا از ایشان تعریف شد و من تبریک می‌گویم به ایشان که گفتنند در امریکا یک پرونده از ابتدای امر که برود به محکمه تا وقتی که تمام شود چهار سال طول می‌کشد و ایشان احکام‌شان یک ماه دارد صادر می‌شود و تمام می‌شود اما شما که با این متد علمی تدریجی کامل خودتان توانستید عدلیه را به این پایه برسانید که الان محاکمات در عدلیه ما سرعت دارند چه نگرانی دارید از یک پرونده‌هایی که در ضمن این پرونده‌ها یک اشخاصی هم هستند که خودشان را از تعقیب برکنار داشته‌اند و آن وقت حالا بروند کنار آن روز شاید فکرتان صحیح بود که از این راه قسمتی از دادگاه‌ها را خلوت بکنند ولی حالا شما کار خودتان را کرده‌اید پرونده‌ها جریان پیدا کرده محاکمات سرعت دارد و در تهران دادسراهای متعددی تشکیل داده‌اید تشکیلات شهرستان‌ها را توسعه داده‌اید بسیار کار خوبی کرده‌اید ولی اجازه ندهید در عین حالی که تشکیلات خودتان را توسعه می‌دهید یکی از این قاتلینی که ما خیال می‌کنیم این طور است روی قانون معاف شود بگذارید روی حکم محکمه محکوم یا تبرئه شود خدا شاهد است اینها را که من می‌گویم از روی علاقه و احترام به دستگاه قضایی مملکت و احترام به این امر که مردم این مملکت بیش از اینها اعتقاد پیدا بکنند چون این کار تالی فاسد دارد وقتی امروز ما این را تصویب کردیم می‌شود سابقهٔ سابقه این است که در این مملکت سابقه‌ای ایجاد شد که می‌شود جنایات و جرایمی را به اتکای این که مدتی در عدلیه مانده معاف از تعقیب کرد چون سابقه شده است این سابقه وقتی پیش آمد فردا اشخاصی که فکر ناراحت و جزایی دارند از این سابقه استفاده می‌کنند در ارتکاب جرایم‌شان تشویق می‌شوند بعد هم می‌گویند خوب باز این پرونده‌ها می‌ماند در عدلیه مملکت و یک وزیر عدلیه هم می‌آید می‌گوید نظر به سابقه باز هم یک لایحه می‌آوریم می‌گوییم کلیه پرونده‌هایی که از این تاریخ تا این تاریخ پنج سال گذشته معاف و این معنی ندارد چه امنیتی است امنیت قضایی در یک مملکت وقتی قابل اطمینان است که ثابت شود در آن مملکت هیچ ظالمی نمی‌تواند به مظلومی زور بگوید و از دستگاه قضایی آن مملکت خارج شود مگر بر طبق اصول قانونی این را می‌گویند امنیت قضایی اما اگر امنیت یک مملکتی به این شکل در آمد به نظر من آن اصلی را که همه به آن معتقد هستیم و به اصل امنیت قضایی بیش از همه اعتقاد داریم و می‌گوییم چاره درد این مملکت تأمین امنیت قضایی است آن را متزلزل کرده‌ایم مخصوصاً توجه‌تان را جلب می‌کنم آقایان نمایندگان محترم که خود این لایحه تعارض در خودش دارد خودش جوابگویی خودش است خودش می‌گوید این امنیت را من متزلزل کردم برای این که به تبصره یک و دو برسید می‌بینید که یک چیزهایی را استثنا کرده گفته که مال دولت استثنا است و محکم تعقیبش کنید تا کار و ماهی تا هزار سال دیگر اما این که مال مردم است کلاه من تاجر را کسی برداشته می‌شود مشمول مرور زمان غارت کرده یک جایی را می‌شود مشمول مرور زمان آدم کشته می‌شود مشمول مرور زمان اما مال دولت را کسی که یک اختلاس کوچک کرده است صد سال قبل در امور ثبت اسنادی دخالت کرده مشمول مرور زمان نیست.
نائب رئیس- آقای عمیدی وقتتان تمام شده است
عمیدی‌نوری- خلاصه این نکاتی که عرض کردم با کمال خلوص از نظر علاقه‌ای که به حفظ امنیت دارم عرض کردم و تشکر می‌کنم از این تذکر بقیه عرایضم را در متن ماده عرض می‌کنم.
نائب رئیس- آقای وزیر دادگستری.
وزیر دادگستری دکتر هدایتی- از اظهار لطفی که نمایندگان محترم جناب آقای ارباب و جناب آقای عمیدی نوری نسبت به شخص بنده کردند نهایت متشکرم ولیکن چون همان‌طوری که اشاره شد این
مطلب مربوط به مملکت است و ربطی به سوابق اشخاص با هم ندارد از این جهت بنده هم آنچه که به نظرم می‌رسد به عرض نمایندگان محترم می‌رسانم و چون بسیار زیاد راجع به این موضوع صحبت شده است مصدع نخواهم شد توضیحات زیاد داده شده است بنده بعد از توضیحات مختصری که عرض می‌کنم نظری که آقایان دارند البته مثل همیشه تابع نظر آقایان خواهم بود جناب آقای عمیدی‌نوری ضمن صحبت‌هایشان فرمودند که در آن موقعی که در سویس تحصیل می‌کردم ایشان هم در معیت پدر من در عدلیه کار می‌کردند (صحیح است) اما در آن موقع که بیست سال پیش است هنوز نه فقط در ایران بلکه در اروپا هم جز یک مملکت این قانون را قبول نکرده بود این قانون مربوط به زمانی که متجاوز از بیست سال از آن گذشته نیست ممالکی که این قانون راجع به مرور زمان مطلقی را پیش‌بینی کرده‌اند بنده آوردم در کمیسیون و قرائت کردم آقایان توجه فرمودند که این قوانین همه‌اش مدرن و جدید است علت این که این قانون پیدا شد راجع به مرور زمان کیفری و سابق هم نبود این را هم در کمیسیون بنده گفتم و اینجا هم عرض می‌کنم و در نتیجه توضیحات بنده در کمیسیون تمام اعضای محترم دادگستری که الان هم در اینجا حاضرند قانع شدند و به این لایحه رأی دادند تنها مخالفی که بود جناب آقای عمیدی‌نوری بودند که البته روی عقیده خودشان ایستادگی فرمودند بنده همان‌طوری که فرمودند یک توضیحاتی راجع به اصل مطلب عرض می‌کنم و بعد هم یکی دو مطلب را که فرمودند و اشاره شد و به نظر بنده صحیح نیست جواب می‌دهم اصل مطلب این است که مرور زمان کیفری را امروز قوانین جزایی ایران شناخته است فقط امروز هم نشناخته از بیست و چند سال پیش شناخته شده و در قانون ما موجود است قانون موجود که الان هست این اصل مرور زمان را پیش‌بینی کرده چون اشاره‌ای شد که در قوانین شرعی نیست و عرفی هست (صحیح است) ولی این قانون هست یک وقتی هست که مرور زمان را قبول ندارید اصلاً بنده نمی‌بینیم اگر بخواهید زیر مرور زمان بزنید عیبی نمی‌بینم تصویب بفرمایید اما یک وقتی هست که مرور زمان از بیست سال پیش در مملکت ما هست ولی چون این ناقص است مفاسدی به وجود آورده تصدیق بفرمایید وقتی که حکم موجود مفاسدی را به وجود آورده باشد یا باید آن مفاسد را از بین ببریم و یا این که قانون مرور زمان ماده ۵۱ و ۵۲ قانون مجازات را حذف بفرمایید چون مرور زمان را قوانین ما پذیرفته‌اند ماده ۵۱ می‌گوید هر کسی مرتکب جرمی شده در مورد خلاف در ظرف یک سال و در مورد جنحه در ظرف سه سال و در جنایت در ظرف ده سال جرم او تعقیب نشده باشد دیگر تعقیب از مجرم نمی‌شود این قانون هست الان یک سال و سه سال و ده سال بسته به این که جرم از درجه خلاف یا جنحه یا جنایت باشد اگر تعقیب نشد در هر حال مشمول مرور زمان است اگر جانی بالفطره باشد اگر خدای نکرده مرتکب بزرگ‌ترین جنایت شده باشد جنایاتی را که از بردن اسمش هم شرم دارم این قانون در دست است و آقایان وضع فرمودند مجلس شورای ملی وضع کرده و مجریان آن قضات ما هستند بعد از ده سال اگر تعقیب نشد مشمول مرور زمان است (عمیدی‌نوری- تعقیب نشده نه جاری) اجازه بفرمایید بنده خیلی سکوت کردم و جزئیات بیانات شما را دقت کردم و یادداشت کردم شرطش این است که تعقیب نشده باشد یعنی اگر تعقیب شده باشد.
مرور زمان جاری نخواهد شد (خلعتبری- ماده ۵۲ را بفرمایید) تا کی جاری نخواهد شد اجازه بفرمایید استدعا می‌کنم مطلب همین جاست یک کسی هست هیچ کس را ندارد در عدلیه احضارش می‌کنند می‌آید پرونده‌اش به جریان می‌افتد جریان خود را طی می‌کند و محکوم می‌شود این که می‌گویند عدلیه عاجزکش است از همین جاست از اینجا ناشی شده اما یک کسی هست که توانایی دارد دوست دارد رفیق دارد می‌رود بالای سر آن مستنطق می‌گوید این دفعه را تعقیب نکنید یا اخطاریه درست ابلاغ نشود ابلاغ نمی‌شود بعد از این که ابلاغ نشد و متهم احضار نشد مشمول مرور زمان می‌شود اما اگر ابلاغ شد و احضار شد تعقیبش می‌کنند و تمام می‌شود اما اینجا یک عبارتی را فرمودید که من هنوز نشنیده بودم و آن این است که گوساله بسته دم کارد است یک اصطلاح دیگر هم هست که عدلیه آفتابه دزد را می‌گیرد و این هم هست گوساله بسته دم کارد می‌رود یعنی کسی که هیچ کس را ندارد احضارش می‌کنند بازپرسی می‌کنند حبسش می‌کنند اما اگر کسی بود اگر بی‌کس نبود این شخص احضار نمی‌شود پرونده‌اش می‌ماند آنجا تا مشمول مرور زمان شود اما سؤال آقای بهبهانی که هنوز منتظر جوابش هستند اینجا در قانون نوشته که شرط حصول مرور زمان این است که تعقیبات قطع نشده باشد یعنی اگر تعقیبات قطع شد (تیمورتاش- قطع نفرمایید؟) یعنی مدت مرور زمان قطع شود یعنی ده سال متوالی نه مدعی خصوصی و نه مدعی‌العموم در مقام تعقیب برنیامده باشند اما اگر احضار کردند و تعقیب کردند مطابق این قانون هیچ وقت مشمول مرور زمان نمی‌شود و برای این که مشمول مرور زمان نشود هر شش هفت ماه یا یک سال یک احضاریه از طرف مستنطق فرستاده می‌شود که بنده دوسیه‌ای را در این مورد آوردم مجلس و قرائت کردم که از ۳۵- ۴۰ سال پیش متهمی وجود ندارد ولی مستنطق مرور زمان را قطع می‌کند هی احضاریه برایش می‌فرستد متهم نیست احضاریه فرستاده می‌شود که مرور زمان قطع بشود و دوسیه سر جایش هست متهم نیست متهم فرار کرده ولی دوسیه هست نتیجه این است که ماندن این دوسیه‌ها روی هم رفته اشکال کار عدلیه ما را به وجود آورده است و علت غایی و اصل اساس این لایحه است یعنی وقتی که مرور زمان را قطع می‌کند و مستنطق علیه بنده که تحت تعقیب هستم احضاریه صادر می‌کند و می‌نویسد برای فلان روز تعیین وقت می‌شود چهار تای دیگر هم همان جور می‌نویسد یعنی روزی چهار تا وقت داده می‌شود و بیش از این در روز وقت نمی‌دهد امروز برای این چهار تا و فردا برای آن چهار تا و همین طور می‌رود برای شش ماه دیگر ولی عملاً دوسیه‌هایی است که کسی از آنها پیدا نیست و همین‌طور روی میز مستنطق مانده است و اگر امروز یک قتلی بیفتد که تحقیقاتش تمام شده و باید رسیدگی شود وقتی به محکمه می‌ورد تعیین وقت برای ۸ ماه دیگر می‌کند چرا برای این که الان وقت محکمه را این قبیل دوسیه‌ها گرفته دوسیه‌هایی که کسی نیست مقابل ما (صحیح است) خدا نخواسته باشد بنده لایحه‌ای بیاورم اینجا یک مجرمی که از مجازات معاف شود و به عکس یک بی‌گناهی گرفتار عقاب بشود چنین روزی نیاید ولی یک مطلبی هست شما مسئولیت می‌خواهید ما مسئول هستیم در مقابل مجلسین در مقابل مردم کار باید بکنیم من الان جواب آقای ارباب مهدی را چه بدهم ایشان می‌گویند از ده سال ۱۵ سال پیش این پرونده‌ها مانده است همین‌جور یک کلمه عرض می‌کنم شما در عالم خودتان خیلی خوب ایراد کردید و جوابش را هم خودتان دادید فرمودید که توسعه تشکیلات بدهید کار را درست بکنید این کاری است که داریم می‌کنیم ولی در مقابل این قبیل پرونده‌ها که خدمتتان توضیح دادم پرونده‌هایی هست که دسترسی به متهم‌شان نیست و وقت محاکم را گرفته است نه ماه هیچ مملکتی نمی‌تواند و چاره‌ای پیدا نکرده است غیر از این مرور زمان که اسمش را گذاشته‌اند مرور زمان مطلق در مقابل آن مرور زمان عادی که هست و قرائت کردم در سایر ممالک هم همین بلا به سرشان آمده بود فکری که کردند گفتند یک سال و ۳ سال و ده سال در صورتی که تعقیب نشده باشد مشمول مرور زمان می‌شود اما اگر تعقیب شد باز یک حدی برایش معین می‌کنیم که الی الابد تا صد سال دیگر این دعوا در عدلیه نماند مرور زمان عادی که در اینجا هست یک سال و ۳ سال و ده سال شرطش این است که تعقیب از جرم به عمل نیامده باشد اما اگر تعقیب هم به عمل آمد.
امروز علمای جزا قبول کردند که صد سال معقول نیست که پروندهای در عدلیه بچرخد و از این میز به آن میز برود چه گفتند گفتند یک مدتی برایش معین می‌کنیم که ولو این که مرور زمان هم قطع شده باشد بعد از گذشتن آن مرور زمان دیگر اصلاً دعوای جزایی تعقیب نشود یعنی در مورد قتل مثلاً گفتند مرور زمان ده سال است اگر تعقیب نشود ولو این که تعقیب هم شد در مدت ۲۰ سال که ۲ برابر ده سال است اگر به نتیجه نرسید قطع است چرا این حرف را زدند جهت اولش این است که پرونده‌ها عدلیه را از کار نیندازد و جهت دومش این است که دلایل جرم از بین می‌رود قتلی که در ۲۰ سال پیش اتفاق افتاده است اگر خود متهم وجود داشته باشد دلایلش کجاست شهودی هم اگر باشد پس از ۲۰ سال ۳۰ سال حتماً مرده‌اند یا اگر باشند خاطرات انسانی فراموش شدنی است انسان فراموش کار است خاطراتش از بین رفته جامعه این را فراموش کرده می‌آید شهادت غلطی می‌دهد و خدای نکرده حکم غلطی هم صادر می‌شود به علاوه از لحاظ اجتماعی شما نگذارید مردم به عدلیه این طور نگاه بکنند که یک قتلی که ۴۰ سال پیش اتفاق افتاده است امروز تعقیب کنند و رسیدگی کنند هیچ جا این اصل را قبول نکرده‌اند (صحیح است) می‌گویند.
این کسی که ده سال از تعقیب محفوظ مانده است اول دلایل ضعیف شده و نتیجه دوم که می‌گیرند این است که مجازات برای اصلاح حال مجرم است بعد از ده سال شاید اصلاح شده باشد برای انتقام که نیست دیگر این که همین فرار از مجازات هم که ده سال این شخص متواری بوده است یک نوع مجازاتی است اینها اصولی است که پذیرفته شده است در خارجه دوم این که این مرور زمان مشکلی را که بنده پیشنهاد کردم به وجود آورد بنده باز از آقای عمیدی‌نوری متشکرم چون آقایانی که با عدلیه سروکار دارند بهترین شهود بنده هستند چشم‌ها و گوشهای دادگستری هستند که شهادت می‌دهند در ظرف این چند وقت بسیار کارها پیشرفت کرده است (صحیح است) و همین طور که فرمودند شاید از نظر تراکم خاصی که در اول کار در نظر داشتم (صحیح است) عمیدی‌نوری پس بگیرید پس نمی‌گیرم چون این لایحه از جهات دیگر مفید است آوردم در کمیسیون دادگستری برای جنابعالی قرائت کردم قانون کشور سوئد را (عمیدی‌نوری- متن آن ماده را بخوانید اگر راست می‌گویید) بنده عادت ندارم دروغ بگویم استدعا می‌کنم همان طور که فرمایشات جنابعالی را گوش کردم شما هم گوش کنید شما به من نفرمایید که دروغ می‌گویم بنده سعی می‌کنم که جواب‌های شما را جواب علمی بدهم
عمیدی‌نوری- متن را بخوانید حل شود شما استاد دانشکده حقوق هستید ریاست دانشکده حقوق آن بالا نشسته هیچ جای دنیا جاری را نمی‌گویند وقفه مرور زمان مسئله توقف است
صفاری- شما آقای وزیر دادگستری فرمایش خودتان را بفرمایید
نائب رئیس- بین‌الاثنین صحبت نفرمایید مطلب علمی است جنابعالی صحبت خودتان را فرمودید آقای وزیر دادگستری هم دارند بحث می‌کنند انشاءالله بعد از آن به نتیجه خواهیم رسید.
وزیر دادگستری- بنده عرض کردم خدمتتان که موجبات این لایحه خیلی چیز است اول احتیاج مبرمی است که مملکت به وجود آن دارد با تمام سرعتی که در کار دادگستری پیش آمده است ما هم مثل سایر ممالک که کار دادگستری آنها بسیار کم است ولی این قبیل قوانین را دارند ما هم احتیاج داریم دیگر آن که می‌خواستم عرض کنم و یادم رفت چون صحبت بنده را قطع کردند ایشان وقتی که ما می‌گوییم اصل مرور زمان را می‌پذیریم مقصود این است که جامعه میل ندارد و نمی‌خواهد بعد از گذشتن مدتی از زمان بعضی از جرایم تعقیب شود بعد از یک سال خلاف بعد از سه سال جنحه و بعد از ده سال جنایت جامعه نمی‌خواهد تعقیب شود وقتی جامعه این فکر را قبول کرد شما چطور اجازه می‌دهید که در بعضی از موارد بعد از چهل سال یک دعوایی را تعقیب بکنند یعنی این وضع موجود و این پرونده‌های ما تباین است با قانون مرور زمان که فلسفه‌اش را پذیرفتیم من برای این که آقای عمیدی‌نوری در کمیسیون هم گفته شد در اینجا هم یادآوری می‌کنم که این مطلب این اصل کسانی که میل داشته باشند چون اصرار کردند ماده ۷۲ قانون مجازات سویس است ماده اینجا است و در سال ۱۹۴۲ تصویب شد و امروز از مدرن‌ترین قانون دنیا است و ماده ۱۶۰ قانون مجازات ایتالیا است آقایان که این قانون را دارند مراجعه بفرمایند در ۱۹۳۰ تصویب شده و همین قانون مجازات لهستان ماده ۸۷ خیلی معذرت می‌خواهم بنده عادت ندارم که فضل فروشی بکنم بنده خیلی مرد خاضع و خاشعی هستم و میل هم نداشتم وارد این جزییات بشوم در اینجا ولی آقایان بیست سال است استاد دانشگاه هستم بعضی از شاگردهای من همین جا نشسته‌اند و افتخار می‌کنم که رئیس کمیسیون دادگستری هم از همان آقایان است این اشخاص هستند نفرمایید که بنده دروغ می‌گویم این توهین به دانشگاه و جامعه‌ای است که بنده متعلق به آن جامعه هستم و در قانون کشورهای اسلامی چون صحبت از مقررات مذهبی هم شد توجه آقایان را به قانون مجازات مصر هم جلب می‌کنم همین مطلب دیگری که در تأیید عرایضم بایستی عرض بکنم این است که آقایان وکلای دادگستری که اینجا هستند می‌دانند که این مرور زمان هم در قانون مدنی هست و هم در قوانین کیفری در قانون اصول محاکمات حقوقی ما صریح است که مرور زمان مدنی را بیش از یک مرتبه نمی‌شود قطع کرد پس یک دعوایی من دارم علیه کسی این دعوا را یک مرتبه مرور زمان بیشتر نمی‌تواند قطع کند مراجعه بفرمایید به ماده ۷۶۵ آیین دادرسی مدنی که موجود است مرور زمان مدنی را بیش از یک مرتبه نمی‌شود قطع کرد اما مرور زمان کیفری الی غیرالنهایه می‌شود قطع کرد.
تنها ایرادی که به این لایحه از اول گرفته شد و بعضی از دوستان دانشمند و عزیز من را ناراحت کرد این بود که این لایحه ممکن است به حقوق اشخاص متضرر از جرم خللی وارد بیاورد یعنی اشخاص زیان دیده از جرم خدمتشان عرض کردم که این دعوای متضرر از جرم یک دعوای حقوقی است و مرجع دعوای حقوقی هم محکمه حقوق است این شخص می‌رود در محکمه حقوق اقامه دعوا می‌کند با وجود این چون پیشنهاد کرده بودند در کمیسیون پذیرفتم و تصریح شد در متن قانون که حکم این ماده تأثیری در حقوق متضررین از جرم نخواهد داشت و متضرر می‌تواند در حدود قوانین ضرر و زیان خود را مطالبه نماید و چنانچه قبلاً دادخواست ضرر و زیان داده شده باشد پرونده امر به تقاضای ذی‌نفع به مراجع صالحه ارجاع خواهد شد یکی دو نکته هم اشاره فرمودند که بایستی جواب عرض کنم اشاره‌ای فرمودید به مجلس هفدهم و قانونی که راجع به خلیل طهماسبی گذشت و به آنجا کشید که این لایحه را دخالت قوه مققننه در کار قوه قضاییه تلقی کردند می‌گویند وکیل دادگستری خوب اطلاق به کسی می‌ود که از موکلش خوب دفاع کند ولی بنده معتقدم که وکیل دادگستری خوب کسی است که از حق دفاع کند اگر کسی یک دعوای بی‌ربطی دارد به من مراجعه کند من که وکیل دادگستری هستم قبول نمی‌کنم یا این که اگر کسی آدمی بکشد و من وکیل او باشم می‌آیم به آقای رئیس محکمه می‌گویم این شخص آدم کشته است ولی دلایلش این است یا او را معاف کنید یا ببخشید یا تخفیف دهید خلیل طهماسبی چه مربوط به این قانون است کار عفو خلیل طهماسبی بسیار غلط و برخلاف قانون بود که مجلس هفدهم کرد (صحیح است) همان طور که ملاحظه فرمودید یک حکمی در مورد خاصی در اوضاع و شرایط خاصی گذشت مجلس هیجدهم هم برگرداند و بسیار کار خوبی کرد آیا ما اینجا همچو کاری کردیم آقایان این به هم ربطی دارد دخالت قوه مقننه در قضائیه است این قانون یک قانونی است راجع‌به مرور زمان اصل مرور زمان در قوانین ما هست در ماده ۵۱ قانون مجازات عمومی ولی این اصل ناقص است همان طور که سایر ممالک اصلاح کردند بنده که در رأس وزارت دادگستری هستم استدعا می‌کنم بپذیرید از دو حال خارج نیست آقایان همه داور هستند اگر مصلحت می‌دانید تصویب بفرمایید اگر مصلحت نمی‌دانید تصویب نفرمایید (نمایندگان- احسنت. )
نائب رئیس- آقای دولت‌آبادی.
حسام‌الدین دولت‌آبادی- این لایحه مرور زمان کیفری که مجلس امروز با آن مواجه است یک کار بسیار دقیق و حساس است که هر چه در او بحث بشود کم است و راستی باید روشن بشود این که تعبیر می‌شود که با این قانون افرادی از مجازات فرار می‌کنند این قابل توجه است که همه را متأثر می‌کند می‌خواهیم بدانیم این حقیقت دارد یا نه اما دو تعبیر می‌شود در این باره کرد که قابل توجه است یکی می‌گوییم با تصویب این قانون عده‌ای که مرتکب جرایمی شده‌اند آن هم جرایم جنایی فرار می‌کنند آیا جا ندارد که متوجه بشویم به آنهایی که ده سال به صرف اتهام از کار خوشان باز مانده‌اند به این نکته هم باید توجه بکنیم آقایان که اینجا صحبت فرمودند یکی آقای ارباب صحبت فرمودند و درد دلی کردند که همه از اوضاع دادگستری مملکت داریم و خود آقای وزیر دادگستری با صراحت فرمودند بیاناتی هم که جناب آقای عمیدی نوری فرمودند بسیار مفصل البته قابل توجه است راجع به پرونده‌های جنایی که در جریان است و قطع این جریان را چطور می‌شود با قانون کرد این نکته قابل توجه است آقا ما اینجا نشسته‌ایم که در مقابل وظایف دشواری که از نظر اداره مملکت در پیش داریم دستمان را روی دستمان بگذاریم اگر بخواهیم همه این مطالب را خلاصه کنیم به این نتیجه خواهیم رسید که سازمان دادگستری ما لااقل ناقص است اگر ما قاضی خوب به اندازه کافی داشته باشیم نبایستی وضعیت دادگستری ما تا اینجا بکشد اگر ما سازمان وسیعی داشتیم که برای یک کار ساده تصدیق انحصار وراثت که جریان عادی دارد مجبور بشود یک مرزنشین ۷۰ فرسخ راه طی کند و بیاید خودش را برساند به یک دادگاه بخش این همه بدبختی و بیچارگی و تعطیل وقت پیش نمی‌آمد امور مملکت تماماً به هم پیوسته نواقصی در همه امور که هست مجموعاً می‌شود ناراحتی و نگرانی و ما وظیفه داریم و قصدم از ذکر این مقدمه این است که مشکل را حل کنیم برای خود بنده که آمدم اینجا پشت تریبون صحبت بکنم راستی قطع مرور زمان برای جنایاتی که در جریان رسیدگی است دشوار است اما آقایان همکاران عزیزی که اینجا وظیفه قانونگذاری دارید.
آیا باید اجازه داد در تمام ایام این جریان باقی بماند یا یک مرتبه قطع شود مطلب قابل توجه است آیا خوب است که ما بنشینیم ناظر این باشیم که جرمی امروز واقع می‌شود و ده سال دیگر مجرمش مجازات نمی‌شود یا این که آن کسی که سی سال پیش از این جرمی کرده است و مجازات هنوز نشده است ما دلمان را خوش کنیم که آن پرونده هست این اساس مطلب است و اگر ما بخواهیم به جای تبریک که وظیفه ما است به جای انتقاد که تکلیف ما است به جای آن راه چاره را باز کنیم که ببینیم چطور می‌شود رفع نواقص دادگستری را کرد و از امروز گفت هیچ حقی باطل نشود این مطلبی که است که بنده را حکم کرد وجداناً بیایم اینجا و این مطالب را دنبال آنچه که گفته شد عرض کنم به نظر بنده اگر دقیق شویم و از این ساعت جلوگیری بکنیم از این که جرایمی واقع نشود چون اساس این است چون مفاد لکم فی‌القصاص حیوه یا اولوالالباب مسلم بدانید جلوی جرایم گرفته خواهد شد و اگر یک کسی بیست سال پیش از این مرتکب جنایتی شده باشد و امروز ما بیاییم او را در فلان ده مجازاتش کنیم این خلاف لکم فی‌القصاص حیوه یا اولوالالباب نیست این حقیقت مطلب است ما باید سازمان دادگستری را تکمیل کنیم این آرزوی همه ماهاست ما باید قاضی تربیت کنیم و در وضعیت حاضر در همه جا در دسترس مردم قضات لایق و شایسته قرار دهیم و اما اگر این کار را نتوانستیم بکنیم وسع آن را نداشته باشیم بایستی سعی کنیم که مطلب را کوچک بکنیم و در آنجایی که می‌توانیم مشکل را حل بکنیم قوای خودمان را صرف این کار بکنیم بنده این لایحه را خواندم دفعه گذشته هم که اینجا طرح شد خاطر آقایان مطلع است که بنده هم جز موافقین برگشت این لایحه به کمیسیون بودم همه آقایان شاهدند اما بنده روی سخنم به جناب آقای دکتر شاهکار- جناب آقای عمیدی- جناب آقای خلعتبری- جناب آقای طباطبایی- جناب آقای صدرزاده است که اینها عناصری هستند وکیل و قاضی مطلع به جریان و ما نخبه‌ترین افراد صالح را فرستادیم به کمیسیون دادگستری مجلس برای این که این امور ر وجداناً برای ما تسهیل بکنند این حقیقت قضیه است با برگشتن این لایحه به کمیسیون دادگستری که بر طبق بیان جناب آقای وزیر دادگستری و جناب آقای عمیدی نوری که بیانات مستدل و مفصلی فرمودند دیگران تسلیم شدند و رأی دادند به راستی این طور بوده است یا نبوده است بنده میل دارم آقایان این حقیقت را بفرمایند که ما مطمئن شویم وقتی که این لایحه برگشت دوباره به کمیسیون دادگستری یعنی عناصر وارد مطلع ما که در کمیسیون دادگستری هستند به استدلالات وزیر دادگستری توجه کردند اساس تقسیم کار در کمیسیون‌های مجلس و سپردن آن به دست افراد واردتر مفهوم همکاری است اگر قرار باشد که تمام لوایح برود به کمیسیون‌ها مخصوصاً یک لوایح مهمی را
رأی بدهیم برگردد به کمیسیون بحث شود بعد اکثریت کمیسیون آن گزارش را بفرستند به مجلس برای ما وظیفه دشوار وجدانی دیگر ندارد یعنی اگر مجلس شورای ملی کاری را به دست کمیسیون صالحی سپرد و اکثریت آن را تصویب کرد در حقیقت باید بگوییم این اکثریت مجلس است که آن را تصویب کرده بنابراین بنده برمی‌گردم به مطلب اصلی خودم آقایان نظرتان اصلاح امر و حل مشکل است دولت که مسئولیت مستقیم اداره قوه قضاییه را بر عهده دارد می‌گوید من برای پیشرفت در کار احتیاج به این لایحه دارم بنده به طوری که یک بار هم اشاره کردم نمی‌توان با فرار از انجام وظیفه انجام وظیفه کرده باشیم اینجا جای بحث است من انتظار دارم آقایان اعضای کمیسیون حالا که برخلاف اصل این مطلب دوباره نو می‌شود بگوییم چه کنیم راه حل به ما بگویند من خودم قسمت‌های مهمی از این راه حل شده می‌دانم یعنی در جرایم خلافی و جنحه آن قدر مهم نیست این کار باید حل شود نمی‌شود امر گذشته را معوق کرد و وضع حاضر را در بلاتکلیفی نگاه داشت یک مطلب دیگر هم که بنده باید اشاره کنم که آقایان کمال توجه دقت را دارند این است که با تغیر اوضاع زندگی و با سرعتی که در کار زندگی‌مان هست و به ناچار گوشهای از دنیای سریع دونده هستیم در تمام امور طرز جرایم هم فرق کرده است اگر در چند سال پیش در بیابان بر سر یک دو شتر با هم دعوا می‌کردند و یکیشان کشته می‌شد و امروز بعد از سی سال نمی‌دانیم آیا می‌شود تعقیب کرد یا نه امروز ما باید وضع دستگاه‌هایمان را طوری تجهیز بکنیم که هر روز بتوانیم به امور جزایی رسیدگی کنیم آقایان توجه به این نکات داشته باشند بنده فکر می‌کنم آقایان محترم اگر هم این مطالب را به جای این که بزرگ بکنند کوچک بکنند و در یک نقطه کوتاه قابل توجه قطع مرور زمان نسبت به پرونده‌های جاری و آن هم رویش منصفانه رأی بدهند که آیا می‌ارزد که قیام کنیم و این قدم را برداریم این مشکل حل می‌شود.
نائب رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌نمایم. مشایخی.
نائب رئیس- آقای مشایخی.
مهدی مشایخی- بنده نسبت به این لایحه در جلسات قبل و در جلسه امروز خودم را موظف دانستم که کمال دقت را بکنم که از مجموع مذاکرات بتوانم یک قضاوتی منصفانه بکنم البته استادان معظم کسانی که در حرفه قضاوت و کار دادگستری کار کرده‌اند در اینجا مقدم هستند برای اظهار عقیده ولی عقیده دارم ما نمایندگان و ما شنوندگان هم که می‌خواهیم رأی بدهیم بایستی پس از استماع بیانات موافق و مخالف در هر موضوعی کی عقیده جزمی و قطعی و راسخ نسبت به هر موضوعی اتخاذ بکنیم شاید بعضی از آقایان تعجب می‌کنند از این که بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات دادم لکن به عرض می‌رسانم که مخصوصاً در این موضوع خودم را موظف دانستم که پیشنهاد کفایت مذاکرات بکنم زیرا براساس توضیحاتی که داده شد گفته شد در قانون مجازات عمومی ما اصل مرور زمان که مرور زمان عادی است مورد قبول واقع شده و ۲۰ سال است که در کشور ما اصل مرور زمان مورد اجرا واقع شده و بیست سال است که مرور زمان حقوق و جزایی داریم ولی مرور زمان مالیاتی نداریم و بنده توجه آقایان را می‌خواهم جلب کنم که حالا که می‌خواهیم قوانین مرور زمان را اصلاح کنیم در قوانین مرور زمان مالیاتی هم باید توجه بشود وقتی که اصل مرور زمان را قبول کردیم که بعد از یک مدت معینی در امور جنحه و بعد از انقضای مدت بیشتری در امور جزایی جامعه مقید است که در این مورد بایستی شروع مجازات و تعقیب را کان لم یکن تلق کند بنابراین وقتی در دستگاه دادگستری ما وزیر دادگستری با صراحت هر چه تمام‌تر بیان می‌کند که تعداد زیادی پرونده هست که دست و بال ما را بسته است که متهمینش در دسترس نیستند و ابلاغی که می‌فرستند به آنها نمی‌رسد و این اصل را دنیای متمدن قبول کرده‌اند و علاوه بر مرور زمان عادی مرور زمان مطلق را آورده‌اند و سه ماده از قوانین ایتالیا و سویس و لهسان را هم بیان فرمودند (عمیدی‌نوری- چنین چیزی نیست) من به نام یک نفر وکیل بیان وزیر دادگستری را مقرون به حقیقت می‌دانم مگر این که شما ماده قانون را بیاورید بخوانید اینجا و بگویید نیست بنا علیهذا با توجه به این اصل که اصل مرور زمان عادی که در قوانین ما شناخته شده است و دولت که سر کار هست مورد عنایت مجلس شورای ملی است و از نظر اصلاح دادگستری صلاح می‌داند که مرور زمان مطلق را اعمال کند و با دلایل بسیار محکم و منطقی لزوم وضع این قانون را توضیح دادند معتقد هستم که موقع آن رسیده است که در مورد کفایت مذاکرات اظهار عقیده بکنم حالا اگر در مواد لایحه اصلاحاتی لازم است پیشنهاد بکنیم و بحث بکنیم جناب آقای دولت‌آبادی فرمودند که این موضوع برگشته است به کمیسیون دادگستری چه نظری داده است بنده می‌خواهم عرض کنم وقتی گزارش را کمیسیون دادگستری داد یعنی به اکثریت آرای مورد قبول واقع شده یعنی نشسته‌اند اقناع شده‌اند به بعضی فصول قانونی جزایی دنیای متمدن ما هم باید همان راه را برویم اما راجع به مرور زمان مالیاتی هم که عرض کردم توجه جنابعالی را جلب می‌کنم که در موضع مالیات بر درآمد می‌گویند به محض صدور اخطار مرور زمان قطع می‌شود چند سال هم اگر گذشت کمیسیون‌ها رأی ندادند این امر باقی و جاری است حالا به عقیده بنده خوبست برای بهبود امر مالیات کشور برای این که مالیات‌های بلاوصول به طور قطع تکلیفش معلوم بشود و در جزء جمع دارایی مملکت محسوب بشود گذشتن چندی سال از تاریخ اخطار اگر باز هم دسترس به مودی نداشتند آن مودی را از صف مودیان خارج کنند و خوب است جنابعالی هم توجه بفرمایید.
نائب رئیس- آقای بهبهانی مخالفید بفرمایید.
بهبهانی- بنده اجازه خواستم که در متن لایحه که مطرح است مطالبی که دارم به عرض آقایان نمایندگان برسانم ولی به طور خلاصه عرض کنم که اینجا خیلی دقت کردم به این که مطالب موافق و مخالف را گوش کنم و پهلوی وجدان خودم قضاوت کنم ببینم حق با کدام طرف است چون قضیه قضیه مالی نیست قضیه قضیه خیلی مهم‌تر از مالی است قضیه وجدانی است قضیه قتل است شستن قتل و از بین بردن جرم قاتل و محکوم کردن یک عده‌ای که در ردیف قاتل هستند یعنی اگر یک کسی ۵ روز پیش حکمش صادر شده باشد این باید ده سال حبس شود اما آن کسی که مدت‌هاست پرونده را عقب انداخته و حکمش صادر نشده بایستی محکوم نشود و فرار بکند این خیل مهم است یک نکته که جناب آقای عمیدی‌نوری فرمودند خیلی مهم‌تر است که عرض کردم این است که سابقه می‌شود این کار متأسفانه و همیشه آقایان در یک دولت نیستند همین است یک وزیری بیاید روی سیاست روی اغراض شخصی یک لایحه بیاورد برای این که پرونده‌های دیگر را از بین ببرد پرونده‌هایی که تا پارسال رسیدگی نشده است اینها مشمول مرور زمان بشود کار جنحه و جنایت کار قضاوت و جرم این چیزها کار سدبندی و سدسازی نیست کاری نیست که اگر ده سال وقت مملکت از بین رفت و مال مملکت تلف شد قابل جبران باشد اگر ده میلیون پول از بین رفت می‌شود پنج سال دیگر جبران کرد اگر راه نساختند می‌شود سال دیگر ساخت ولی این لایحه به نظر بنده چیزی نیست که زود آقای مشایخی پیشنهاد کفایت مذاکرات بدهند اشخاصی هم بلند بشوند رأی بدهند به نظر بنده آقایان باید مطالب خودشان را بگویند بنده از آن کسانی هستم که تا به حال نتوانستم تصمیمی بگیرم که به این لایحه رأی بدهم یا ندهم و هنوز مطالب آقای وزیر دادگستری بنده را قانع نکرده است و می‌خواستم تقاضا کنم که راجع به آن چیزهایی که بنا بود بخوانند آن مواد قوانین خارجی راجع به مرور زمان را بفرمایند و نظر خودشان را بیایند اینجا توضیح بدهند آقایان مخالفین مخصوصاً از آقای دکتر شاهکار که ایشان عضو کمیسیون دادگستری هستند قاضا می‌کنم بیایند اینجا نظر خودشان را بدهند این آقایان بگویند نظرشان چیست جناب آقای صدرزاده جناب آقای خلعتبری تشریف بیاورند اینجا نظرشان را بفرمایند که ما بدانیم چطور باید رأی بدهیم مشایخی بنده چون احساس کردم که آقایان می‌خواهند صحبت کنند پیشنهاد خود را پس گرفتم.
۷- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
نائب رئیس- آقایان صارمی خلعتبری و بهبهانی در اصل مطلب اجازه صحبت خواسته‌اند چون آقایان دو ساعت و نیم بعدازظهر هم باید در تشریفات افتتاح پرورشگاه شرکت فرمایند جلسه را ختم می‌کنیم و بقیه مذاکره در این گزارش به جلسه آینده که روز پنجشنبه ساعت ۹ صبح خواهد بود موکول می‌شود.
(مجلس نیم ساعت بعدازظهر ختم شد)
نائب رئیس مجلس شورای ملی- دکتر موسی عمید