مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ مهر ۱۳۳۵ نشست ۲۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیونها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۲۹ مهر ۱۳۳۵ نشست ۲۴
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۲۴
صورت‌مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۲۹ مهرماه ۱۳۳۵
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت‌مجلس
۲ - بیانات قبل از دستور - آقایان: دکتر هدایتی - ارباب
۳ - تقدیم دو فقره سؤال به وسیله آقایان عمیدی‌نوری - ارباب
۴ - طرح و خاتمه مذاکره در گزارش دولت در باب امور جاری کشور
۵ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس ساعت ۹ و چهل و پنج دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس رئیس ـ صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(بشرح زیر خوانده شد)
غائبین با اجازه ـ آقایان: خرازی. هدی. دولت آبادی. امید سالار. برومند. دکتر سید امامی. قبادیان. سعیدی. پناهی. کدیور. مرتضی حکمت. سلطان مراد بختیار. محمود. ذوالفقاری. دیهیم. مهندس اردبیلی. دکتر سعید حکمت. اورنگ. امامی خوئی
غائبین بی اجازه ـ آقایان دکتر بینا. عامری. مهندس هدایت. دکتر طاهری. دکتر امیر اصلان افشار. معنی زاده. قرشی. تیمور تاش. تجدد. دکتر دادفر. مسعودی. دهقان. اریه
دیر آمدگان و زود رفتگان با اجازه ـ آقایان: خزیمه. علم. دکتر ضیائی. اقبال. عبدالحمید بختیار. موسوی. اردلان. قنات آبادی.
رئیس ـ آقای ارباب
ارباب ـ در طبق بیانات جلسة گذشته بنده اشتباهاتی دارد اصلاح می‌کنم میدهم به تند نویسی
رئیس ـ بدهید به تند نویسی دیگ اعتراضی نسبت بصورت مجلس نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس جلسه قبل تصویب شد
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر هدایتی ـ ارباب
رئیس ـ دو نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند (چند نفر از نمایندگان ـ دستور) ابتدا نطق قبل از دستور می‌شود دو نفر هم بیشتر هم نام نویسی نکرده‌اند بعد وارد دستور می‌شویم، آقای دکتر هدایتی
. دکتر هدایتی ـ چند روز پیش گزارش سی و نهمین دوره اجلاسیه سازمان بین المللی کار که در سه ماه قبل در ژنو منعقد شده بود برای من رسید از مطالعه‌این گزارش بنده بسیار متأثر و متأسف شدم برای اینکه در این گزارش تعریضات و اشاراتی نسبت بایران شده بود و تلویحاً این تعریضات را متوجه مجلس می‌کردند بنده برخوردم فرض و لازم دانستم که مطلب را بعرض آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی برسانم آقایان نمایندگان محترم استحضار دارند که سازمان بین المللی کار که مرکز آن در شهر ژنو است یکی از تأسیسات قدیمی بین المللی است که بعد از جنگ اول بین المللی با انعقاد معاهده و رسای بوجود آمد و بعد از جنگ بین المللی دوم هم تا امروز یکی از مؤسسات مهم تخصصی سازمان ملل متحد است. دولت ایران از ابتدای تأسیس این مؤسسه برای کمک به بهبود وضع کار گران و کشاورزان و همچنین کمک بحفظ صلح جهانی عضویت این سازمان را پذیرفت و از همان سال اول هم حق عضویت خویش ا باین سازمان که قریب ۳۵ سال می‌شود ایران عضویت دارد حق عضویت خودش را از بودجةناچیز مملکت پرداخت و چندین سال هم هست که مرتب نماینده خودش را بعلاوة نمایندگان کارگران ایران و کارفرمایان ایران بکنفرانس اعزام می‌دارد.
بر طبق اساس نامه سازمان بین المللی کار تصمیمات کنفرانس کار که یکی از ارکان سه گانه سازمان بین المللی کار است بصورت مقاوله نامه و توصیه نامه اتخاذ می‌شود و دول عضو سازمان بموجب اساسنامه تعهد دارند که در ظرف یکسال از تاریخ تصویب این مقاله نامه‌ها و توصیه نامه‌ها آنها را بمقامات مقننه خودشان پیشنهاد کند تکلیف دولتها عبارت از پیشنهاد این مقاوله نامه‌ها و توصیه نامه‌ها کارگران بمقامات مقننه است که مقامات مقننه با مداقه در این مصوبات کنفرانس بین المللی کار از کنوانسیون و گمانداسیون آنچه را که برای کشور خودشان نافع و لازم میدانند تصویب کنند و نسبت بسایر موارد آن که غیر ضروری است از اظهار نظر خودداری کنند و وقتی که این مصوبات از طرف مقامات قانونی تصویب شد از طرف قوه مقننه بصورت قانون در می‌آید و بموفع اجرا گذارده می‌شود متأسفانه در گذشته از گذشتة دور توجهی از طرف دولتها وقت باین تعهد بین المللی خودشان که عبارت بود از عرضة این توصیه نامه‌ها و مقاوله نامه‌ها بمجلس نمی‌شد تا اینکه در سال ۱۳۲۹ که افتخار ریاست کمیسیون امور اجتماعی مجلس شورای ملی به بنده واگذار شده بود بنده از وزارت کار که تصور می‌کنم بعهده جناب آقای علم بود تقاضا کردم اصرار کردم ک کمیسیون شکیل شود و در وزارت کار و نسبت باین مصوبات سازمان کنفرانس بین المللی خود دولت اظهار نظر بکند و آنچه را که لازم میداند بمجلس تقدیم کند این کار شد کمیسیون در وزارت کار تشکیل شد و در حدود ۲۰ یا ۲۵ فقره از مقاوله نامه‌های بین المللی کار کمیسیون تصویب کرد و آماده شد برای اینکه بمجلس تقدیم شود متأسفانه از آن تاریخ این مقاوله نامه‌ها در آرشیو مجلس دفن شد و دیگر صدائی از آن در نیامد تا این چند ماه پیش که راجع به تعیین انتخاب رئیس کنفرانس بین المللی که برای اولین مرتبه در تاریخ ۳۶ ساله خودش امسال انتخاب رئیس کمیسیون را به رأی اعضا در جلسه علنی واگذار کرد قبل از اینکه تاریخ همیشه انتخاب رئیس
+کمیسیون با مشورت و موافقت قبلی در خارج از کنفرانس و با تأیید و تحسین و دست زدن در کنفرانس بعمل می‌آمد ولی امسال که نوبت کاندیدای مابود قرار شد که اینکار بجلسه علنی کنفرانس واگذار شود دو نفر کاندیدای ریاست بودند یکی آقای دکتر نصر وزیر کار ایران یکی آقای رشید وزیر کار دولت بیرمانی نماینده فرانسه ابتدا پیشنهاد کرد نظر بحق دولت ایران که در گذشته در سال پیش از حق ریاست که خودش بنفع رئیس وقت صرفنظر کرد و نظر بشخصیت سیاسی و اجتماعی ممتاز جناب آقای دکتر نصر این مقام بایشان سپرده شود در مقابل نماینده هندوستان پیشنهاد کرد که باز نظر بمراتب لیاقت و کاردانی آقای رشید نماینده بیرمانی ایشان شایسته هستند برای احراز این مقام بالاخره بعد از گفتگو نماینده کارگر سیلان بلند شد و مطلب را از جهت دیگر مورد مذاکره قرار داد او گفت شخصیت کاندیداها برای ما مساوی است از نظر سیاسی و اجتماعی هر دو ممتازند ولی از جهت دیگر این موضوع را مطالعه می‌کنیم و آن این است که دولت بیرمانی فقط از ۱۹۴۸ بعضویت کنفرانس در آمده و بیش از هشت سال از تاریخ عضویت این دولت در سازمان بین المللی کار نمی‌گذرد (سنندجی ـ این صحبت‌ها چه اهمیتی دارد برای ایران) چه فرمودید آقای سنندجی (نمایندگان ـ بفرمائید ـ بفرمائید) اگر دقت بفرمائید باهمیت آن توجه خواهید فرمود جنابعالی رئیس کمیسیون خارجه هستید بهمین جهت استدعا می‌کنم توجه بفرمائید نماینده سیلان مطلب را باینطریق عنوان کرد که بیرمانی ۸ سال است عضویت این سازمان را قبول کرده است و متجاوز است ولی دولت ایران که از ۱۹۱۹ تا این تاریخ عضویت کنفرانس را دارد تا حال یکی از مقاوله نامه‌ها و توصیه نامه‌های سازمان را نپذیرفته البته شخصیت جناب آقای دکتر نصر و حقانیت دولت ایران موجب شد که ریاست کنفرانس بایشان واگذار شد و با کمال شایستگی هم اداره کردند ولی انصاف بدهید که نماینده دولت ایران در آن کنفرانس بین المللی جواب دندان شکنی برای نمایندة کارگران سیلان نداشته (فرود ـ این مقاوله نامه‌ها در کمیسیونها تصویب شده)
البته صحیح است که قانوناً و حقاَ قوةمقننه هیچگونه تکلیفی بتصویب این مقاوله نامه‌ها و توصیه نامه‌ها ندارد تنها تعهدی که برای دولت ایران بود عرضه آنها بمجلسین بود که یک مقدار از اینها هم عرضه شده است ولی مطلب در این است که آن مقداری که عرضه شده تاکنون در مجلس بلاتکلیف مانده این است که مخواهم عرض کنم اینجانب سؤال می‌کنم که راست است بموجب قانون کار بسیار از شرایط کار در مملکت ما پیش بینی شده است ولی تصدیق میفرمائید که قانون کار ما قانونی است ناقص و احتیاج دارد که تکمیل شود آیا نیازی به تصویب مقررات لازمة کار که در سایر ممالک هست و برای بهبود وضع کارگران مؤثر است نیست بنده تصور نمی‌کنم آقایان چنین عقیده‌ای داشته باشند بعضی از این مقاوله نامه‌ها که در کمیسیون بتصویب رسیده است همانطوری که جناب آقای فرود فرمودند بایستی در مجلس هم بتصویب برسد ولی در حدود ۶ سال است که معوق مانده است مقاوله نامه‌ها از این قرار است مقاوله نامه راجع بمدت مکار در صنایع، راجع به تعیین حداقل سن کودکان در صنعت مقاوله نامه، راجع باستراحت هفتگی در موسسات صنعتی، راجع بجریان خسارات ناشی از کار، راجع بحداقل دستمزد راجع بمرخصی سالیانه یا استفاده از حقوق، مقاوله نامه راجع بتشکیل سازمانها کاریابی و همچنین مقاوله نامه، راجع به مقررات بازرسی کار و غیره و غیره در یک جدولی که برای بنده در دو ماه پیش رسیده و میزان مقاوله نامه هائی که کشور را تصویبت کرده‌اند نشان می‌داد در یک ستون عمودی اسامی کشورها نوشته شده و در ستون مقابل تعداد مقاوله نامه‌ها و توصیه نامه هائی که کشورها تصویب کرده‌اند هر یک از کشورهای جبشه، یونان، بلژیک، فرانسه، آمریکا، انگلیس مقدار زیادی از این کنوانسیونها و مقاوله نامه‌ها را تصویب کرده‌اند آقایان تصور میفرمائید که در مقابل اسم ایران چه عددی قرار گرفته باشد؟ صفر و تا آنجائیکه بنده اطلاع دارم تنها دولتی که در جلویش عدد صفر قرار گرفته است متأسفانه ایران است بنده مخواستم از نمایندگان محترم مجلس که بپیروی از نیات رعیت پرورانه و عدالت خواهانه ملوکانه و همچنین با توجه باوضاع اجتماعی جهان در قرنی که ما درش زندگی می‌کنیم و باز بخاطر بهبود اوضاع کارگران و کمی جمعیت ایران و مداقه وتأمل بحال آنها بجای مباحثات طولانی روی جزئیات و بعضی مذاکرات بی حاصل موافقت بفرمایند که این کنوانسیونها که در کمیسیون کار مجلس شورای ملی تصویب شده است در مجلس عنوان بشود شاید با تصویب اینها در مجامع بین المللی صحبت از بیوفائی ما نسبت بآن سازمانها نشود و همچنین بخواست خداوند تبارک و تعالی بتوانیم کمکی به بهبود حال کارگران کشاورزان ایران بکنیم (قنات آبادی ـ جناب آقای دکتر هدایتی اینها را دولت‌های گذشته داده‌اند باید این دولت تقاضای طرح آنها را بکند) آقایان باید گفتةشاعر شیرین سخن را در نظر داشته باشند که می‌فرماید ساقی بجام عدل بده باده تا گدا ـ غیرت نیاورد که جهان پر بال کند (احسنت ـ احسنت)
رئیس ـ در کمیسیون کار ۵ لایحه گزارشش حاضر شده باید در مجلس مطرح شود یکی محدود شدن ساعت کار یکی بازرسی در صنعت ـ مزد مساوی برای زن ومرد در کار متساوی ـ لغو کار اجباری منتهی چیزی که هست لوایح زیادتری هم هست آقایان باید بیشتر کمیسیونها را تشکیل بدهند لوایحی که در دست اقدام است گزارش‌های آنرا تهیه و مطرح کنند و اصلاح کنند و بفرستند برای مجلس، آقای مهدی ارباب.
ارباب ـ بنده با اینکه امروزهم قدری کسالت دارم و دیدم کسی اسم ننوشته در قبل از دستور دو دقیقه از موقع استفاده می‌کنم برای عرض یک موضع حیاتی و یاد آوری آن. آقایان قوانینی که در مجلس شورا ملی تصویب می‌شود برای این است که اجرا شود نه اینکه بلاتکلیف بماند یک قانونی راجع باضافه حقوق پزشکان گذشته چندین ماه می‌گذرد و هنوز اجرا نشده از مقام ریاست استدعا می‌کنم مقرر بفرمایند تکلیف این قانون معلوم شود اگر اصلاحی لازم دارد اصلاح بفرمایند اگر باید فرقی بین حقوق پزشکان ولایات با مرکز بگذارند تصریح کنند باز در این هفته بنده متجاوز از ۱۵ تلگراف دارم که در نواحی بندر عباس مردم مریض هستند و پزشک ندارند وزارت بهداری می‌گوید با این حقوق پزشک حاضر نیست برود بآن نواحی استدعا می‌کنم در این قسمت توجه بفرمائید تکلیف قانونی که تصویب شده تعیین بفرمائید و این یک امر حیاتی است که تمام مردم خاصه سکنه دور از مرکز چشمشان، چشم امیدشان بمجلس شورای ملی دوخته شده است اینست که بنده استدعا می‌کنم این موضوع را مرود توجه قرار بدهید و تکلیف این قانون را با هر اصلاحی که لازم دارد تعیین بفرمائید (صدر زاده و دکتر راجی ـ در سنا باید تکلیف آن معلوم شود)
رئیس ـ وارد دستور می‌شویم آقای بهبهانی.
بهبهانی ـ یک شکایتی است بوسیله بنده رسیده است تقدیم می‌کنم
۳- تقدیم دو فقره سؤال بوسیله آقایان: عمیدی نوری و ارباب ـ
رئیس ـ بسیار خوب آقای عمیدی نوری.
عمیدی نوری ـ بنده سؤالی دارم تقدیم می‌کنم
رئیس ـ بدهید (آقای ارباب
ارباب ـ بنده هم سؤالی دارم از وزارت بازرگانی که تقدیم می‌کنم
۴- طرح و خاتمه مذاکره در گزارش دولت در باب امور جاری کشور
رئیس ـ گزارش دولت مطرح است آقای صدر زاده
صدر زاده ـ در جلسه گذشته اشاره کردم که این اقدام دولت در تقدیم گزارش برای اینکه عملیات خودش را در معرض بحث و انتقاد قرار داده است فی حد ذاته عمل مستحسن و پسندیده این است وظیفه ما هم اینست که برروی این گزارش منصفانه و عادلانه قضاوت کنیم و هر جا خدمات و اقداماتی از طرف دولت انجام یافته است مورد قدردانی و تمجید قرار دهیم و هر چه نواقص و معایبی هست تذکر بدهیم (قنات آبادی ـ نواقصی که نیست) استدعا می‌کنم بنده در بین فرمایشات حضرتعالی هیچ صحبتی نکردم بنده حواسم پرت نمی‌شود ولی تمنی می‌کنم فرصت بدهید بنده هم صحبت کنم بنده عقیده دارم این سنتی که الان در مجلس جریان پیدا کرده استمرار یابد هر دولتی بتواند با کمال رغبت گزارش عملیات خود را بمجلس تقدیم کند تا مورد قضاوت قرار گیرد بنظر بنده این گزارش که تقدیم شده است چند نقص دارد که باید بعرض برسانم یکی این است که گزارش تفصیلی وزارتخانه‌ها را همراه ندارد و چه بسا اگر در همان موقع که این گزارش طبع و توزیع می‌شد گزارش تفصیلی وزارتخانه را هم ضمیمه می‌داشت سطح انتقادات بسیار تنزل پیدا می‌کرد بنده بخصوص یکی دو تا از این گزارشها را که مربوط بوزارت فرهنگ و وزارت کشور بوده مورد مطالعه قرار دادم و احساس نمودم که در این دو وزارتخانه کارهائی صورت گرفته است و همچنین وزارت دارائی که گزارشش را امروز منتشر کرده است و تصور می‌کنم که اگر این گزارشها قبلا طبع و توزیع شده بود اطلاعات جامعتری بود و شاید برای دولت هم نتیجه بهتری می‌داد نقص دومی که این گزار دارد این است راجع بوزارت جنگ این گزارش ساکت است وزارت جنگ و ارتش جوان ایران از سه جهت مورد علاقه ماست اول اینکه یک رقم عمده‌ای از بودجه کشور مصرف این وزارتخانه می‌شود دوم این است که جوانان این مملکت بهترین دوره عمر خود را در این خدمت مقدس بیابان میرسانند و سوم از لحاظ وظیفه و نوعی خدمتی است که این طبقه دارند که در حقیقت با جان خودشان مکلف هستند که از حیثیت و استقلال و تمامیت این مملکت در هر موقعی که لازم شود دفاع کنند بنا براین سزاوار بود از یک چنین موضوعی که از سه جهت مورد علاقه است یک گزارش تفصیلی و یا یک اشاره‌ای اقلا در این گزارش شده بود البته من توقع ندارم که اسرار نظامی در این گزارش بیاید ولی بسیاری از
+مطالب هست که هیچ عنوان اسرار نظامی دارد و وقوف مجلس و مردم بان نکات و جهات موجب کمال مسرت و خوشوقتی خواهد شد حالا شروع می‌کنم و در باب این گزارش بحث می‌کنم اول راجع سیاست خارجی دولت است من تصور می‌کنم سیاست خارجی دولت بسیار خوب بوده است و نقشی را که در سیاست بین المللی دولت ایران بازی کرده است از هر جهت رسا و قابل تمجید می‌باشد (صحیح است) مخصوصاً آنکه غالباً باظهارات آقایانی که بعنوان مخالف در جلسه بیاناتی می‌فرمایند دقیقاً گوش میدهم و می‌بینم ه نسبت بسیاست خارجی دولت یا اعتراض نکردند یا اینکه تأیید و تمجید کردند (قنات آبادی ـ تأیید کردیم) خوب ملاحظه بفرمائید در جائی که اشخاصی که با دولت نظر مخالف دارند نسبت بسیاست خارجی دولت اظهار نیک می‌کنند در این صورت تصور می‌کنم دیگر باید گفت که تمام مجلس نسبت بسیاست خارجی دولت موافقند (صحیح است) اخبار هم که ما در جراید می‌خوانیم میدانیم که در صحنه بین المللی هم نسبت بروش و رویه دولت ایران اظهار خوش بینی شده است مخصوصاً در مورد کانال سوئز رویه عادلانه و عاقلانه‌ای دولت ایران اتخاذ کرده است تنها در این گزارش که موضوع است که هنوز نا تمام بیان شده است و آن مسئله رود هیرمند و مسئله شط العرب است من از نظر عقیده شخصی خودم ناچارم اینجا یک تذکر بدهم و یک گله ی بکنم ملاحظه بفرمائید ما با ملل اسلامی دارای یک علائق معنوی و دینی هستیم دیانت مقدس اسلامی علاقه و ارتباط مسلمین را یکدیگر تا سر حد برادری رسانده است همیشه دولت ایران تا آنجائی که مقدور بوده با ملل اسلامی از ابراز موافقت و معاضدت و مسائل بین المللی و غیره کوتاهی و دریغ کرده است البته با این نظر بسیار جای تأسف است که همسایگان ما که با ما هم کیش هستند و روابط فرهنگی و اقتصادی و هم کیشی داریم و با یکی از اینها در یک پیمان درد هستیم و هم پیمان هستیم آنوقت مسائل مربوط فیمابین معوق و لاینجل مانده باشد امیدوارم با مساعی دولت و جناب آقای وزیر خارجه این مسائل هم بزودی حل و فصل بشد و مژده آنرا بعرض مجلس شورا ملی برسانند (انشاءالله) من از نظر اینکه در اغلب دوره هائی که افتخار نمایندگی آن را داشته‌ام در کمیسیون سازمان برنامه عضویت داشته ـ ام و راجع بمسائلی که مربوط باین دستگاهها هست تا حدود اطلاعات دارم و از جریانات آنان باخبر هستم می‌خواهم بهمین ترتیب بدواً راجع به این دو سه وزارتخانه صحبت کنم بعداَ هم اگر آقایان وقتی برای بنده تصویب فرمودند و عنایت فرمودند نسبت بسایر وزارتخانه‌ها صحبت کنم.
اما در خصوص وزارت بهداری باید این را تذکر بدهم که تمام محافل صحی و پزشکی بین المللی اقدام دولت ایران را در مسئله منع کشت خشخاش و مبارزه با اعتیاد ستوده‌اند و حقاً باید گفت که راهنمائی شاهنشاه ما در این موضوع بسیار مؤثر واقع گردید تا آن که خطر این سم مهلک که برای جوانان ایران یک مرگ تدریجی بود از میان برداشته شد و من تصور می‌کنم که نسبت باین قسمت ما باید از دولت و وزیر بهداری که این وظیفه سنگین باین قسمت ما باید از دولت و وزیر بهداری که این وظیفه سنگین را بانجام رسانده است بی شایبه اظهار قدردانی بکنیم اتفاقاً آئین نامه مربوط بمنع کشت خشخاش و مبارزه با اعتیاد ترک در یک سو کمیسیون که بنده و جناب آقای عمیدی نوری و جناب آقای لسانی در آن عضویت داشتیم به تصویب رسیده در آنجا چند مطلب مورد توجه و نظر بوده یکی مبارزه و جلوگیری از اعتیاد، یکی درمان معتادین و یکی هم جبران خسارت کشتکاران خشخاش که از منع کشت خشخاش متضرر می‌شود (صحیح است) در آئین نامه تمام این نکات را ما ملحوظ داشته‌ایم در تمام آن قسمتی که مربوط بمنع کشت خشخاش و مبارزه با اعتیاد بوده است اطلاع داریم که دولت موفقیت کاملی پیدا کرده است مخصوصاً در گزارش مفصلی که جناب آقای علم برای بنده فرستاده‌اند و ملاحظه کرده‌ام ر آنجا دیدم که ۵۲۶۴ مزرعه در سال گذشته که اقدام بکشت خشخاش کرده بودند بوسیله دستگاه وزارت کشور امحاء شده است (صحیح است) و تصور می‌کنم که در سال حاضر دیگر مزرعه خشخاش در ایران وجود نداشته باشد ولی نسبت بفارس می‌توانم بطور قطع اظهار نظر بکنم که در آنجا اهتمام شده است برای اینکار و کشتی بعمل نیامده (غضنفری ـ در لرستان هم همینطور) و این اقدامات وزارت کشور مورد تقدیر و قدردانی مجلس باید واقع شود (صحیح است) اما یک نکته‌ای در اینجا هست و آن اینستکه ما در نظر گرفتنیم اشخاصیکه معتاد هستند باید حتی المقدور در معالجه و بهداری در حدود مقدورات و ممکنات خودش نسبت باین موضع اقدام کرده است ولی بتفصیل نمیدانم و سزاوار است که آقای وزیر بهداری گزارش تفصیلی خودش را هم در این قسمت بعرض مجلس شورا ملی برساند اما نکته‌ای که مورد توجه است اینستکه در حدود ۲۰ میلیون تومان برای جبران خسارات اشخاصیکه سابقةکشت خشخاش دارند مصرف بشود یعنی بعنوان وام برای امور قنائی بآنها داده بشود البته کمیسیون سازمان برنامه این مبلغ را تصویب کرد در سازمان برنامه هم این مبلغ تصویب شد و طرح اجرائی آنرا هم تصویب کردند ولی من بهیچوجه خبر ندارم که از این پول و این اعتبار در راه جبران زیان کشتکاران خشخاش اقدامی شده است یا نه و بهر حال در خطةفارس میدانم که هیچ کمک و مساعدتی نشده است (یکی از نمایندگان ـ در هیچ جا نشده است) و از دولت تمنی می‌کنم که هر چه زودتر این اقدام را بکند و از اعتباری که برای اینکار تصویب شده و در سازمان برنامه موجود است به کشت کاران خشخاش و اشخاصی که از کشت تریاک استفاده هائی داشته‌اند کمک بشود تا بتوانند زراعت دیگری را جایگزین زراعت تریاک بکنند و از این راه تا حدی جبران زیان اقتصادی مردم بشود (خلعتبری ـ این مطلب صحیح است) در مورد وزارت دارائی اگر یک سابقه‌ای در نظر بگیریم آنوقت بهتر می‌توانیم نسبت به عملیات وزیر دارائی در این دوره قضاوت کنیم بنده خودم از دوره پانزدهم افتخار نمایندگی داشته‌ام و در این چند دوره گذشته فقط یک بودجه در دوره ۱۵ تقدیم شد بقیه ادوار بطوریکه آقایان سابقه دارند بیک دوازدهم و دو دوازدهم کار بودجه مملکت گذشته است تازه هم صورت تعادل نداشت یعنی می‌آمدند در بودجه یک مبلغی برای عمران تعیین می‌کردند و یک مبلغی هم برای حقوق مستخدمین اینها نمی‌توانستند معادل تمام مبلغی را که پیش بینی کرده‌اند بحیطه وصول بیاورند نتیجه این می‌شد که حقوق مستخدمین دولت را هم بسختی و زحمت می‌پرداختند و دیناری صرف کاراهی عمرانی نمی‌شد اما دولت حاضر و وزیر دارائی موفق شده است که بودجه خودش را در موقع قانونی برای تمام سال بمجلس بدهد و مجلس شورا ملی را از زحمت یک کار نامناسبی که عبارت باشد از تصویبات یک دوازدهم و دو دوازدهم حقوق راحت کند ثانیاً اینکه در سال جاری وزیر دارائی توانسته است تا حالا که نیمه سال است تعادلی در بودجه بوجود آورد البته آن قسمتی از بودجه و عوائد کشور که بر اثر وضع مالیات پیدا شده است تشکر آنرا باید از مردمی کرد که این مالیات را بر دوش گرفته و پرداخته‌اند اما وزارت دارائی هم اقداماتی کرده است و آن اقدامات اینست که توانسته است مالیات را از اشخاصی که شانه از پرداخت آن خالی میکرده‌اند بگیرد و لابد تا یک مقداری هم موفق شده است که اقلام زائد خرج را حذف کند تا در نتیجه بتواند بودجه مملکت را تعدیل کند
من بسیار علاقمند که جناب آقای وزیر دارائی در مجلس این مطلب را روشن کنند و توضیح بدهند که از بابت حذف اقلام بیهوده و مخارج زائد تا چه حد موفقیت پیدا کرده‌اند زیرا که قدردانی ما متناسب با اقدامی است که وزارت دارائی در این باب کرده والا بوسیله مالیات عوائدی بدست آوردن البته کار مشکلی است اما یاد قابل تقدیر نیست مطلب دیگری که من می‌خواستم راجع بوزارت دارائی تذکر بدهم راجع بمسئله دیوان محاسبات است این مسئله از سالها درازی در مجلس بحث می‌شود و مخصوصاً هر وقت که بودجه دولت مطرح می‌شود این مسئله دیوان محاسبات بصورت یک نقطه ضعیفی مورد مباحثه برای دولت قرار می‌گیرد دیوان محاسبات به وضع حاضر برای مملکت هیچ تأثیری ندارد برا اینکه در اصل ۱۰۲ قانون متمم قانون اساسی وظیفه اساسی دیوان محاسبات تعیین شده است و آن تفریغ بودجه و نظارت در آن است که هیچ دخل و خرجی زائد از مقررات قانونی بعمل نیاید بنده آنچه که شنیده‌ام و اطلاع دارم گویا یکمرتبه فقط در تمام این ۵۰ سال مشروطیت لایحه تفریغ بودجه بمجلس تقدیم شده است و بعد از آن دیگر اطلاع دقیقی در این باب ندارم حالا اگر منظور اینستکه باحترام قانون اساسی فقط اسمی از دویان محاسبات باشد و در یک اطاق وزارت دارائی تابلوئی بنام دیوان محاسبات بزنید و یک بودجه سنگین هم از این بابت تحمیل مردم بکنید که نتیجه ندارد ولی اگر معناً و واقعیت است خوب است که دیوان محاسبات را مکلف کنید که وظیفه قانونی خودش را عمل بکند و وزیر دارائی وقت اینرا جزو افتخارات خودش قرار بدهد که توانسته است دیوان محاسبات را بکار خودش وادار بکند و حتی اگر قانون دیوان محاسبات و تشکیلات آن متناسب با وقت و زمان فعلی نیست ممکن است اصلاح او را بخواهید بهر حال این برای وزارت دارائی برای بودجه کشور و مملکت یک نقیصه ایست که باید هر چه زودتر این نقیصه مرتفع شود راجع بوزارت بازرگانی جناب آقای دکتر شاهکار در جلسه قبل بحث مفصلی فرمودند و نیاز باین ندارد که دیگر بنده در این باب بحثی بکنم فقط یک نکته را باید تذکر بدهم و آن این است که سیاست دولت یا بهتر بگویم عقیده دولت باینکه باید تجارت آزاد باشد و حمایت از صنایع داخلی بشود بسیار عقیده پسندیده‌ای است اما حالا این عقیده تا چه اندازه بمرحله عمل رسیده است این مورد بحث است بنده در اخبار جراید چندین روز قبل خواندم که در آنجا نوشته است تجارت و مبادلات ایران بانگلستان و امریکا در حدود سه برابر تا سال گذشته توسعه یافته است البته تجارت ما در سالها قبل یک تفاوتی داشت باین معنی که واردات برصادرات فزونی داشت وقتی که مقایسه بکینم که‌ای مبادلات سه برابر شده بهمان تناسب هم آن ما به التفاوت فزونی پیدا خواهد کرد یعنی مثلا اگر مردم سال گذشته یا دو سال قبل صد تومان صادره داشتیم و دویست تومان وارده داشتیم تفاوت صد تومان بود وقتی که این سه برا بر شود این ما به التفاوت سه برابر یعنی سیصد تومان می‌شود و ان مآل خوبی برای اقتصاد کشور ندارد
+البته این نکته را هم میدانم که در این سال حاضر و یکی چند سال قبل بعد ما مغول اجرای برنامه ۷ ساله هستیم یک احتیاجات زیادی بواردات داریم کارخانه قند و کارخانه سیمان باید وارد بکنیم بنابراین واردات ما طبعاً فزونی خواهد داشت این مقصود ما طبعاً فزونی خواهد داشت این مقصود و منظور را که من مورد سؤال از جناب آقای وزیر بازرگانی قرار می‌دهد اینست که در حال حاضر تجارت و مبادلات عادی ما با خارج چه صورتی دارد و تفاوت از چه قرار است اگر تفاوت بسیار زیاد باشد من تصور می‌کنم که همان مسئله قرار داد تجارت پایاپای و تهاتری بحال انفع باشد. اما راجع بحمایت از مصنوعات داخلی من باین مطلب بسیار علاقمندم ولی ممکن است در طرز حمایت با افکار بعضی از آقایان اختلاف نظر داشته باشم حمایت این نیست که ما در و دروازه این مملکت را ببندیم و مصرف کنندگان این مملکت را در اختیار یک عده کمی تولید کننده قرار بدهیم و بآنها فرصت بدهیم. این حمایت از مصنوعات داخلی نیست بلکه حمایت از مصنوعات داخلی این است که ما کارخانجات را تقویت بکنیم بآنها اعتبار بدهیم تولیدات خودشانرا زیاد بکنند و در عین حال هم دولت کنترل بکند که آن وارد تولید شده و محصولات بیقیمت عادله در دسترس مردم قرار بگیرد البته خاطره ایام جنگ گذشته از نظر آقایان محو نشده است و ملاحظه فرمودند که مصرف کنند گاه که عده کثیری از این مملکت را تشکیل می‌دهند در چه مضیقه‌ای قرار گرفتند اگر حمایت باین معنی باشد تصور می‌کنم این حمایت مورد قبول و تصویب آقایان نباشد عملیات وزارت بازرگانی زیاد توسعه پیدا نکرده است حالا ممکنست علتهائی داشته باشد که بر بنده مجهول باشد من میدانم و شاید جناب آقای گلشائیان در موقعیکه در فارس تشریف داشتند بخوبی مطلعند که کارخانه‌های فارس احتیاج بتوسعه دارد و از دولت تقاضا می‌کردند که به آنها کمک بدهد وام بدهد اعتبار بدهد که آنها دستگاههای پارچه باقی ضمیمه کارخانه‌ها بکنند تا بتوانند محصولات خودشان را زیاد بکنند و باز میدانم که از همان سال تا حالا هم روزه این مطلب مورد مکاتبه و مبادله نامه بین اطاق تجارت واداره بازرگانی و صنایع و غیره است ولی گویا هنوز منشاء‌اثر نشده است و همچنین راجع بچای که همیشه جناب آقای ارسلان خلعتبری در این باب صحبت می‌فرمایند و ما را مستفیض می‌فرمایند من در یک کتاب خواندم که اولین بوتةچای که بایران آمده کاشف السلطنه آورده است که از آن موقع تا حال ۵۰ سال می‌گذرد و حالا پس از ۵۰ سال هنوز گفتگو داریم که روی چای خارجه چه مبلغی تحمیل کنیم برای حمایت چای داخلی بعد از ۵۰ سال و نیم قرن البته این بحساب دولت حاضر نیست می‌خواهم بگویم که وضع ما در گذشته یک سیر نملی و مورچه ایست والا برای توسعه یک زراعت چای ۵۰ سال وقت خیلی بوده است که حالا یک ثلث مایحتاج مملکت را تهیه می‌کند (اکبرـ حمایت نکرده‌اند) (صفاری ـ دلایل دیگری دارد) حالا امیدوارم که دولت حاضر و سازمان برنامه ووزارت کشاورزی یک اهتمامی در موضوع این محصولات داخلی از چای و خرما که مربوط بصفحات جنوب است و غیره بعمل بیاورند و وضع اقتصادی ما را از لحاظ محصولات کشاورزی یک بهبودی کاملی بدهند و اینجا چون صحبت از محصولات داخلی و کمک دولت نسبت بترویج صنایع و کشاورزی پیش آمد اجازه می‌خواهم یک تذکری راجع ببانک کشاورزی حضور آقایان عرض کنم این مجله بانک که در اینجا هست که بیلان سال ۱۳۳۳ در این درج شده است در این سال سرمایه بانک کشاورزی در حدود ۶۰ میلیون تومان بوده است و از این ۶۰ میلیون تومان که بکارانداخته است در تمام سال ۹ میلیون و سیصد هزار و کسری تومان استفاده کرده است از محل بهره و دستمزد، من باین مطلب اعتراض دارم برای اینکه بانک کشاورزی و بانک رهنی برای تحصیل سود نیست این بانکها بموجب قوانینی که دارند برای کمک به کشاورزان و برای کمک بساختمان و مردم است اینها باید یک عایداتی بدست بیاورند که متناسب با حداقل مخارجشان باشد و این کار صحیح نیست.
رئیس ـ آقای صدر زاده نیم ساعت وقت شما تمام شد. صدر زاده نمیساعت وقت می‌خواهم چون بنده در این دوره استفاده از تریبون نکرده‌ام تصور می‌کنم این حق را داشته باشم که از آقایان استدعا کنم که اینوقت را مرحمت بفرمایند.
رئیس ـ آقایانی که موافقند آقای صدر زاده نیمساعت بصحبتشان ادامه بدهند قیام فرمایند (اکثر برخاستند ـ تصویب شد بفرمایئد.
صدر زاده ـ یکی از اقداماتی که در کمیسیون سازمان برنامه مورد تصویب واقع شده و آقای ابتهاج هم با حسن نیت موافقت کرد و اقلامی که کمیسیون پیشنهاد کرد پذیرفت صد میلیون تومان برای مخارج قنائی بود و من تا آنجائی که میدانم این صد میلیون تومانی هم اعتبارش در سازمان برنامه محفوظ است و برای پرداخت آن هم هیچ اشکالی ندارد و حتی یک مبلغی از آن پرداخته‌اند ولی تاکنون بدست ارباب حاجت و متقاضی نرسیده است برای اینکه وزارت کشاورزی بنگاه آبیاری و بانک کشاورزی و ادارات دیگر در این کار مداخله می‌کنند ولی سبب بطوء جریان است من می‌خواهم از دولت تمنی بکنم که راجع باین قسمت توجه مخصوصی مبذول بفرمایند که برای ترمیمی این قنواتی که مخصوصاَ در سال جاری قسمت عمده آنها در اثر سیل خراب شده است این اعتبار در اختیار مردم قرار بگیرد تا بتوانند قنوات خودشان را مرمت کنند
مطلب دیگر راجع بموضوع فرهنگ است این روزها بنده می‌بینم که غالباً بعضی از آقایان محترم باقدام فرهنگ که چند باب مدرسه را ملی کرده است و شهریه دریافت می‌کند کم و بیش اعتراض می‌کنند و تصور می‌کنند که وزارت فرهنگ این عمل را از طرف خود کرده است در صورتیکه بموجب قانون که در ۱۶ فروردین همین سال از تصویب مجلس شورای ملی گذشته است بوزارت فرهنگی اجازه داده شده است که ‹‹ وزارت فرهنگ مجاز است هر یک از دبیرستانها را که مقتضی بداند بصورتی اداره نماید که در اینگونه دبیرستانها از دانش آموزان شهریه‌ای بتصویب شورای عالی فرهنگ در طهران و شعب آن در شهرستانها دریافت شود وجوه حاصله از این بابت بمصرف توسعه و تکمیل همان دبیرستان از قسمت تهیه آزمایشگاه و کتابخانه و لوازم ورزشی تربیتی در مرحله اول و چنانچه زائد آمد در مرحله ثانی بمصرف تکمیل و توسعه ساختمان مدارس دولتی برسانند ›› این قانون است اگر اعتراضی خدای نخواسته باین عمل بشود شاید تا حدی متوجه مجلس شورای ملی باشد و من بتنهائی حاضرم که جواب این اعتراض را بدهم آقایان ملاحظه بفرمایند این یک آماری است در اینجا و البته در عین حال موجب کمال خوشوقتی است عده‌ای که امسال برای تحصیل در مدارس اسم نویسی کرده‌اند ۱۰۵۲۶۳۰ نفر بوده که ۸۳۷۲۰ نفر بر سال گذشته فزونی داشته‌اند البته این کم است و حتماً در سالهای آینده بیشتر خواهد شد ولی این را هم توجه بفرمائید که این یک مبلغ هنگفتی خرج دارد البته بوجه دولت و خزانه مملکت بیش از این مقداری که اختصاص داده است برای بودجه وزارت فرهنگ امکان نداشته است خوب در اینجا ما فکر کردیم در کمیسیون فرهنگ که چه باید کرد وزیر فرهنگ پیشنهاد کرد که ممکن است یک عده‌ای از دبیرستانها را ملی بکنیم تا اشخاص متمکن و متمول حقوق و مخارج هزینه تحصیلی اطفال خودشان را بپردازند اگر در تمام نقاط امکان داشته باشد ولی آنطور که در جناب آقای پرفسور اعلم فرمودند در اکثر نقاط دنیا معمول است که مخارج متوسطه را از محل شهریه دانش آموزان تأمین می‌کنند مخصوصاً طبقه متمکن این آقا زاده متمولی که اگر اینجا دبیرستان و وسائل تحصیلی در اختیار شان قرار نگیرد امکان دارد که برود بخارجه تحصیل بکند و مبلغ هنگفتی بپردازد چه مانعی دارد فرض کنید ۳۰ تومان مخارج تحصیل بپردازد و بعلاوه اگر بنا باشد مجانی باشد این طبقه زودتر می‌روند نام نویسی می‌کنند و فلان بیچاره‌ای که دو تا بچه دارد وقتی می‌رود و می‌گویند جا نداریم پس در حقیقت این فکری که وزارت فرهنگ کرد و مورد تصویب مجلس شورای ملی واقع شد در حقیقت یک فکر اساسی و دقیقی بوده است از او مطالبه پول کرده باشد و یا کسی که تمول داشته او را مجانی پذیرفته‌اند این مورد نمونه‌ای از این کار را سراغ دارند با اسم و رسم در اینجا بیان کنند و تذکر بدهند که رفع این تبعیض بشود دیگر شکایاتی که می‌شود راجع به دبیر و معلم است بنده خودم هم این شکایت را دارم و یک نامه از رئیس فرهنگ شیراز داشتم که نوشته بود احتیاج به ۵۰ نفر آموزگار و دبیر دارم باز این آمار نشان می‌دهد که عدة آموزگاران و دبیران در سراسر کشور ۳۷۰۷۱ نفرند و در این سال ۳۷۳۳ نفر بر تعداد سابق فزونی داشته‌اند دبیر و آموزگار یک مسئله این نیست دبیر آن کسی است که حدلقل ۱۵ سال تحصیلات داشته باشد دانشسرای مقدماتی دانشسرای عالی را طی کرده باشد تا دبیر شده باشد و خلاصه زمان وقت می‌خواهد تا بتوان یک عده دبیر و آموزگار تربیت کرد وزارت فرهنگ یک عده دبیر و آموزگان ندارد که آنها را در تهران ظبط کرده باشد و از وجود آنها استفاده‌ای نکند ولی از فرستادن آنها برولایات دریغ کرده باشد نه اینطور نیست احتیاجات روز افزون است و هنوز احتیاج از بابت آموزگار و دبیر تأمین نشده است و من می‌خواهم این نکته را بدولت جناب آقای علاء تذکر بدهم که این اشکال فرهنگ از لحاظ بودجه از لحاظ توسعه که باید در مدارس بشود باین تقاضای روزافزونی که از طرف مردم می‌شود بهیچوجه کافی نیست و باید در موقع تنظیم بودجه یک وجه بسیار کافی زیادی برای وزارت فرهنگ تخصیص بدهد تا جواب حوائج مردم را بدهند در موضوع کتاب در اینجا بحث شد من خودم شخصاً با این روش که در باب کتب دبستان و دبیرستان اتخاذ شده است که هر مدرسه‌ای کتاب یک مؤلف بخصوص که آن کتابها بطور آزاد در خارج طبع شده و ربطی بوزارت فرهنگ نداشته باشد انتقاد دارم و معتقد هستم که باید فرهنگ کشور مخصوصاً از لحاظ
+کتب تدریس حتی المقدور هم آهنگی داشته باشد در شهر تهران در یک مدرسه یک کتابی تدریس می‌کنند و در یک مدرسه دیگری کتاب باید سطح معلومات در یک حدود معین بالا برده بشود اما راجع بکتابی که برای مبارزه با بیسوادی طبع شده است یک نسخه از آنرا من در اینجا حاضر کرده‌ام بتشویق و ترغیب و راهنمائی اعلیحضرت همایون شاهنشاه وزارت فرهنگ و سایر سازمانها دولتی در مقام مبارزه با بیسوادی بر آمدند و مقدم بر همه دیدند که کتاب لازم است وزارت فرهنگ طبعاً استطاعتی ندارند با کمک اداره املاک پهلوی کمک سازمان برنامه و کمک خود وزارت فرهنگ چهار صد هزار جلد از این کتاب در چاپخانه بانک ملی طبع شده است ببهترین وجه و بهترین اصول و قیمت آن هم برای تمام کشور پنج ریال تعیین گردیده و اگر بخواهند این را بطور آزاد بطبع برسانند و این کمک از طرف این مؤسسات نشده بود این کتاب با این نقاشی و این ظرافتی که دارد در طبع ممکن بود به ۳ الی ۴ تومان تمام بشود (حشمتی ـ عکس‌هایش خیلی قشنگ است) بنابراین عمل وزارت فرهنگ در این خصوص و اداره املاک پهلوی و سازمان برنامه از نظر فرهنگیان مورد تقدیر می‌باشد حالا اجازه بفرمائید چون در این گزارش راجع به اوقاف نوشته بودند
راجع به اوقاف هم یک بحث مختصری بکنم و متأسفم که این بحث من انتقاد آمیز است اوقاف هم دوش فرهنگ ترقی نکرده است یک قانونی اوقاف دارد که در سال ۱۳۱۳ بتصویب مجلس شورای ملی رسیده و یک آئین نامه‌ای هم که در همان سال تدوین شده و تا بحال هیچ تغییری پیدا نکرده است آنروز از آن قانون و از آن آئین نامه منظور این بود که این ادارات و این املاک موقوفه را تقویت بکنند و مساعدت بکنند که بتوانند محصولات زیادتری را بدست بیاورند و اداره اوقاف هم بتواند از املاک و همچنین از محل نیم عشر و سایر وجوهی که قانوناً در اختیارش قرار می‌گیرد در توسعه فرهنگ و تعظیم شعائر اسلامی صرف کند و در محلهائی که واقف تعیین کرده است بمصرف برسد ولی متأسفانه الان اینطور نیست غالباً دیده می‌شود بسیار از موقوفات خراب است و هیچیک از مؤسسات و هیچ بانکی از بانکها دولت و سازمانها دیناری به اوقاف کمک نمی‌کنند چیز عجیبی است با این که منظور از قانون حمایت از این املاک بوده است املاک موقوفه از هیچ بانکی استفاده نمی‌کند همین قدر که برود ببانک کشاورزی یا بانک رهنی بگویند که این ملک یا این ساختمان وقف است جواب رد می‌دهد و مساعدت نمی‌کند و عجیب در این است که در تمام این مدت وزارت فرهنگ و اداره اوقاف هم بخیال نیافتاده است که یک راهی بیندیشد که از مساعدتهائی که دولت یا این مؤسسات نسبت با ملاک خصوصی و شخصی می‌کنند نسبت با ملاک موقوفه هم بعمل بیاورند امروز وضع اوقاف اینطور است که یک عایدات بسیار مختصری از اوقاف بدست بیاید و بیشتر اوقاتشان هم صرف کشمکش با متوالی و یا کشمکش متوالی با آنها می‌شود و آن عایدات مختصری هم که بدست میاورند صرف نگاهداری آن املاک نمی‌کنند و یک قسمت جزئی را هم شاید فرهنگ از آن منتفع می‌شود من می‌خواستم از جناب آقای وزیر فرهنگ و چون اینجا تشریف ندارند از آقای یزدانفر معاون وزارت فرهنگ تقاضا کنم که راجع بمسئله اوقاف بطور کلی و بهبودی وضع اوقاف یک توجه مخصوصی مبذول بفرمایند و اگر هم احتیاج باصلاح قوانین گذشته دارد اصلاح کنند زیرا که مجلس با این قبیل اصلاحات همیشه روی موافق نشان داده است (فضائلی ـ از دست موقوفه حوزه‌های بزرگ تهران خلاصش کنید) اما راجع بسازمان برنامه بحث در این باب یک کمی محتاج باستدلال است باید در این باب یک استدلالی کرد تا خاطر بعضی از آقایان که در شبهه هستند از شبهه بیرون بیاید بیشتر گله هائی که راجع بسازمان برنامه می‌شود راجع بطول مدت کار است اولا باید ببینیم کار سازمان برنامه چه کاری است و آیا انجام کار اقتضای طول مدت دارد یا نه و کم حوصلگی نباید بشود سد کرج را می‌خواهند بسازند این را که یک روز و دو روز نمی‌شود ساخت مطالعه می‌خواهد وقت لازم دارد ممکن است چهار سال پنجسال تمام بشود از آنروزی که صحبت سد کرج می‌شود تا چهار پنجسال که مطالعات بنتیجه می‌رسد و بهره برداری شروع می‌شود هر روز گفتگو بشود که سازمان برنامه در سد کرج چه کرده است وهر روز بیاید جواب بدهد این که کار دشواری است و بسیار دشوار است، کارخانه سیمان، همینطور است کارخانه قند و سیمان را ما در شیراز و در نقاط دیگر دیده‌ایم دو سال، سه سال، چهل سال طول می‌کشد وقت می‌خواهد البته چون در طی این سالها یک اصلاحات عمده‌ای در ایران صورت نگرفته است مردم و نمایندگان تشنه اصلاحت هستند و حق هم دارند که تشنة اصلاحات باشند ولی باید تذکر داد که این اصلاحات مدت می‌خواهد وقت می‌خواهد من در موقعی که آقای ابتهاج هنوز مسافرت بآمریکا نکرده بودند در یکی دو ماه قبل در کمیسیون برنامه بایشان تذکر دادم که آقای مردم تشنة اصلاحات هستند و خیلی ناراحت هستند و شما ممکن است که یک تدبیری در این کار بکار ببرید که هم رضایت مردم را جلب کند و هم کارهای اساسی انجام شد و آن این است که بعضی کارها هست که با چهار ماه و شش ماه نهایت یکسال انجام می‌گیرد آنها را جلو بیاندازید و آن کارهای دیگر که مدت لازم دارد در اثنای این کارها آنها هم انجام بدهید (صحیح است) این گزارش هائی که سازمان برنامه می‌دهد و یک مقداری هم جزء‌گزارشی که جناب آقای وزیر کشور داده‌اند و بنده ملاحظه کرده‌ام سازمان برنامه یکمقداری از این کارها را انجام داده است اما نه زیاد که بتواند رضایت خاطر آقایان را فراهم کند اگر سازمان برنامه کوشش بیشتری در موضوع عملیات شهرسازی و اجتماعی که مبتلا به تمام شهرهای ایران است بکند گمان می‌کنم یک مقدار بسیار زیادی از مشکلات مردم رفع خواهد شد و باعث رضایت مردم و موفقیت سازمان برنامه در کارها بزرگ خواهد شد، البته لازم است که بنده راجع بحوزه خودم هم عرض کنم که سد درودزن را فراموش نفرمائید بیش از چند سال است که مانده است.
در خصوص وزارت دادگستری در این گزارش خیلی اظهار مختصری شده من شخصاً معتقد هستم که هنوز زود است راجع بوزارت دادگستری بحث کنیم اما یک نکته‌ای را باقتضای سالیان متمادی که در دستگاه قضائی بوده‌ام عرض می‌کنم که دستگاه دادگستری از لحاظ قضات عالیمقام و درستکار چندی فقیر نیست شکایت و نارضامندی مردم بیشتر از جهت بطوء جریان و کندی است و این هم زیاد مربوط بقاضی نیست بنده و جناب آقای خلعتبری و سایر آقایان که در عدلیه کار کرده ـ اند میدانیم که قسمت عمده این بطوء جریان بر سر تشریفات اولیه ابلاغ و احضار است اگر وزارت دادگستری این مطلب را مقدمتاً مورد توجه فوری قرار بدهد و کارهای مقدماتی را که البته احتیاج به قانون ندارد طوری تنظیم بکند که بتوانند وسایل تشریفات مقدماتی را فراهم بکنند که سریعتر انجام شود در بهبود کار عدلیه و سرعت انجام کار رضایت مردم خیلی تأثیر دارد باز این نکته را باید اضافه کنم که تصفیه و اصلاح دادگستری باین نیست که یک وزیری تشخیص بدهد ولو اینکه تشخیص بجائی باشد که فلان قاضی منحرف است و باید از کار برکنار باشد تجربه داریم که این جور تصفیه‌ها دوام و ثباتی ندارد بهتر این است که اگر قاضی منحرف بود و متخلف بود و یان تخلف هم خواهد از نظر تحت نفوذ واقع شدند و خواهد تحت توصیه واقع شدن و هر عملی که موجب انحراف او بشود و موجب برکناری او این را باید بحکم قانون و بحکم محکمه از کار خارج ساخت تا دیگر عدلیه مبتلا بوجود این اشخاص نشود و در عین حال هم عبرتی برای دیگران باشد این کار اساسی است که می‌تواند ضامن اصلاح عدلیه باشد برای همیشه ولی اگر غیر از این باشد اصلاحاتی اگر بشود موقتی خواهد بود و تأثیری در امور قضائی ندارد (حشمتی ـ المعنی فی بطن شاعر نباشد) راجع باین گزارش وزارت کشور من گزارش تفصیلی وزارت کشور را مطالعه و دقت کردم و اگر این گزارش قبلا طبع و توزیع شده بود جلب توجه آقایان را قطعاُ می‌کرد و قسمت دستگاه عمرانی کشور در اینجا تذکر دادند که در حدود ۶ هزار انجمن عمرانی در دهات تشکیل شده است و آنهائیکه باین رقم کار آشنائی دارند میدانند که تشکیل شش هزار انجمن در یک مدت کوتاهی بدون این که جاروجنجالی راه بیندازند یکی از کارهای بسیار مفید و قابل تقدیر وزارت کشور می‌باشد و در رقم دیگری در همین فصل می‌بینید که اقدام بتأسیس ۱۳ شرکت تعاون روستائی شده است و اقدام به عملیات ساختمانی عمرانی دهات در تمام کشور از قبیل انجام حمام و مسجد و دبستان و آب مشروب و غسالخانه و رختشوی خانه در قراء و قصبات کشور که ۴۰۲۰ فقره آن انجام شده و هزار و خورده‌ای نیمه تمام و در حدود ۲۰۵۹ فقره آن نقشه اش تهیه و در دسترس اقدام است دیگر از اقدامات وزارت کشور راجع بتأسیس انجمن شهرداری در سراسر کشور است و خود آقایان نمایندگان محترم حاضر و ناظر بوده‌اند و ملاحظه کرده‌اند که تقریباً در تمام نقاطی که می‌بایست انجمن تشکیل بشود تشکیل شده و الان کار مردم دست خود مردم است و خود آنها وظیفه شان را انجام می‌دهند اما اجازه می‌دهند جناب آقای وزیر کشور من این کلمه را عرض کنم که در تشکیل انجمن تهران بسیار تأخیر کرده است اما این نقص این دولت نیست جناب آقای حاج عزالممالک اردلان خودشان وزیر کشور بودند بنده از ایشان سؤال کردم که چرا انجمن شهر تهران را تشکیل نمی‌دهند ایشان هم با کمال حسن نیت فرمودند که قریباً تشکیل خواهیم داد و واقعاً هم چنین نظری داشتند الان خود آقای اردلان از جناب آقای علم می‌پرسند که چرا انجمن شهر تهران را تشکیل نمی‌دهند و شاید یک روزی که آقای علم انشاءالله وکیل می‌شوید از جانشین خود سؤال بکند که چرا انجمن تهران تشکیل نداده‌اید من چون میدانم که جناب آقای علم راستگو هستند و مجلس هم بیانات ایشان اعتماد دارند و در این جا قول بدهند و گویا قول هم دادند و نظر اینست که قریباً انجمن تهران را تشکیل بدهند و از نظر شخص خودشان هم بی نتیجه نیست، الان یک اعتراضاتی راجع بعملیات شهرداری تهران شده است من نمی‌خواهم در این باب بحث کنم که این اعتراضات وارد است یا نیست و می‌خواهم که بعد از مباحثات جنابعالی و جناب آقای نیک پور که در مجلس سنا انجام می‌گیرد قضاوت کنم ولی در هر حال اگر انجمن شهر تشکیل یافته بود و این اعتراضات هم اگر وارد بود ارتباطی با ساحت جنابعالی پیدا نمی‌کرد (وزیر کشور ـ صحیح است)
+من در این مورد از این فرصت استفاده می‌کنم و راجع به اوضاع اقتصادی فارس تذکراتی که لازم است عرض می‌کنم رئیس اطاق بازرگانی فارس که یکی از مردان درست و اصیل است شرح مفصلی بمقام ریاست مجلس عرض کرده است و رونوشتی از آن را هم برای بنده فرستاده است خدمت آقای کاشانی وزیر بازرگانی میدهم که مورد مطالعه قرار بدهند و اگر اقداماتی لازم میدانند نسبت ببهبود وضع اقتصادی فارس انجام بدهند و مطالب دیگری دارم و از اینکه اوقات آقایان را زیاد مشغول کردم معذرت می‌خواهم و بیش از این مزاحم نمی‌شوم.
صارمی ـ اخطار دارم طبق ماده ۱۳۷ نظامنامه واصل ۲۶ قانون اساسی
رئیس ـ اگر طبق ماده ۱۳۷ آئین نامه است همانجا بفرمائید.
صارمی ـ و طبق اصل ۲۶ قانون اساسی و یک قدری مفصل است.
رئیس ـ بفرمائید.
صارمی ـ اخطار بنده راجع باحداث راه آهنهای جدید است که بر طبق اصل ۲۶ قانون اساسی بایستی با تصویب مجلس شورای ملی باشد، در گزارش دولت نسبت باین موضوع اشاره‌ای شده است اگر اجازه بفرمائید توضیح بیشتری عرض کنم.
رئیس ـ معلوم نیست که اگر بخواهند شروع کنند اجازه از مجلس نگیرند.
صارمی ـ تهیه پروژه و نقشه برداری در گزارش قید شده است که شروع شده است بنابراین یک هزینه‌ای را دولت برای این کار کرده و یک نقشه‌ای را شروع کرده و قبل از اینکه این موضع را شروع کند باید باطلاع مجلس برساند.
رئیس ـ این درست است ولی هنوز در دست مطالعه است.
صارمی ـ مطالعه هم مستلزم یک هزینه ایست که اگر مطابق قانون اساسی این را باطلاع مجلس نرسانند آن مخارج بهرد خواهد رفت.
رئیس ـ البته آقای وزیر راه توضیح خواهند داد آقای مهندس خسرو هدایت.
مهندس خسرو هدایت (معاون نخست وزیر)ـجناب آقای نماینده محترم راجع بکمکی که سازمان برنامه می‌بایستی بکشاورزانی که خشخاش می‌کاشتند و حالا ممنوع شده بنماید اظهار بی اطلاعی فرمودند می‌خواستم بعرضشان برسانم که برای این کمک همانطوری که فرمودند ۲۰۰ میلیون ریال پیش بینی شده است هفتاد میلیون ریال ببانک کشاورزی پرداختیم و می‌بایستی که هفتاد میلیون ریال دیگر هم در امسال بپردازیم و شصت میلیون ریال هم در سال ۳۶، هفتاد میلیون ریال دوم را از ریال دوم را از این جهت نپرداختیم که هفتاد میلیون ریال اول هنوز خرج نشده اینجا بانک کشاورزی باید طبق ماده ۱۸ آئین نامه خرج کند و وقتی که خرج شد ما بپردازیم و خرج نشده است بنابراین سازمان برنامه آنچه که می‌بایستی بکند کرده هفتاد میلیون ریال دوم را در وقتی که هفتاد میلیون ریال اول تمام شد خواهد پرداخت راجع بوام قنائی آنچه که در بودجه ۳۵ پیش بینی شده صد میلیون ریال بوده که تمام پرداخت شده است و حتی چون بر اثر سیل هائی که آمد یک هزینه‌های غیر مترقبه‌ای را پیش آورد ما اجازه گرفتیم از شورای عالی سازمان برنامه که بیست در صد سهم قناتی ۳۶ را در سال ۳۵ بپردازیم راجع بجای هم اشاره فرمودند بنده بطور بسیار مختصر عرض مینکنم از لحاظ کشت غفلت نشده یعنی قبل از جنگ آنچه که زیر کشت بوده پنج هزار هکتار بوده ولی امسال۱۴۵۰۰ هکتار است (صفاری ـ با همت مردم) با همت مردم اهالی ایران در آن نقطه‌ای که چای در آنجا به عمل می‌آید زحمت می‌کشند و همت کردند حتی خسارت دیدند و این محصول داخلی را که مصرفش بسیار زیاد است بسیار ترقی دادند حالا یک شورای عالی چای هست که می‌بایستی نسبت بجمع آوری چای، بسته بندی چای و طرز تولید و توزیعش ترتیبی بدهد که مشکل جدیدی در این کار پیش نیاید (خلعتبری ـ امسال دولت فقط کمک کرده) بهر حال امسال سازمان برنامه آن کمکی را که باید بکند کرده است البته برای کارخانجاتی هم که برای چای بوجود آمده است کمکهائی که لازم باشد از طرف بانک عمران صنعتی بعمل خواهد آمد.
رئیس ـ آقا وزیر بازرگانی.
وزیر بازرگانی ـ کاشانی راجع به عدم تعادل واردات و صادرات نماینده محترم شرحی فرمودند که لازم است بعرض برسانم اینکه فرمودند واردات و صادرات ما تعادل ندارد این یک سوء تفاهم کوچکی است و آن این است که یک قلم عمده صادرات ما را در نظر نمی‌گیرد و غالبا در روزنامه‌ها هم مقالاتی در این خصوص نوشته می‌شود چند مرتبه هم توضیح داده شده منتهی بعضی‌ها توجه نمی‌کنند و باز هم مقالاتی نوشته می‌شود و آن صادرات نفت است ما صادراتمان غیر از نفت در حدود هفتاد تا هشتاد میلیون دلار در سال است در صورتی که صادرات نفت را حساب بکنیم بمراتب بیش از این است و در حدود سه برابر این می‌شود و روز بروز هم زیادتر می‌شود بنابراین نباید گفت صادرات ما کمتر از واردات است این بار وضع اقتصادی مملکت خوب نیست بنده لازم میدانم این جا بطور خیلی مختصر وضع ارزی خودمان را بعرض آقایان برسانم همینطور که عرض کردم ما در حدود هفتاد میلیون دلار صادرات داریم ولی عوائد ارزی دیگر داریم که قلم عمده اش عوائد ارزی نفت است، اعم از آنچه عائد خزانه دولت می‌شود یا بسازمان برناه برای کارهای عمرانی داده می‌شود و بشرکت نفت می‌رسد آنچه بسازمان برنامه می‌رود دو قسم است یک قسمتی را سازمان برنامه برای احتیاجات ارزی خودش نگهمیدارد و برای آن قسمتهائی که از خارج لازم دارد بمصرف میرساند و یک قسمت دیگر را برای احتیاجات ریالی ببانک ملی ایران مفروشد بنابراین بانک ملی ایران ارزهائی که بدست می‌آورد و می‌خرد یکی از صادر کنندگان است و یکی از سازمان برنامه یکی از دولت، یکی هم از شرکتهای عامل شرکت نفت که برای احتیاجات ریالی خودشان ارز می‌فروشد برای اینکه ریال آنرا در اینجا خرج می‌کنند حال اگر نظر این باشد که تعادل صادرات با واردات بکنیم این چندین عیب دارد اولا بانک ملی ریالهائی که داده است برای خرید ارز اگر ارز را بلوکه نگهدارد قدرت ریالیش کم می‌شود پس ناچار است این ارز‌هایی که خرید کرده است بفروشد و باید بفروشد برای واردات،
ثانیاً اگر این را نفروشیم و واردات نشود بواسطه کمی زمینه کالا در داخله کاراهای وارداتی قیمتهایش خیلی بالا می‌رود بنده در جلسه قبل توضیح عرض کردم نظر این است حالا که وضع ارزی ما خوب است باندازه کافی جنس بیاید در مملکت و تدریجاً قیمتها خود بخود پائین بیاید و یکی از این کارهائی که این دولت می‌کند این است که این ارزها بلا استفاده نماند آنچه که برای کارهای عمرانی مصرف می‌شود بشود و آنچه که فروش می‌شود برای بدست آوردن ریال آنها را ببانک ملی می‌فروشد برای واردات پس بنابر این نمی‌شود گفت که واردات و صادرات ما توازن ندارد اگر نفت را در نظر بگیریم این تعادل و توازن هست مقدار خیلی کمی هم ارز داریم که صادراتی نیست و خرج غیر صادراتی داریم آن ارزهائی که کمک می‌شود غیر صادراتی است ما آنها را می‌خریم از مسافرین و از محلهای دیگر چیزی نیست در مقابل ارز نفت و ارز صادرات چیز مهمی نیست مطلب دومی که نماینده محترم فرمودند موضوع کمک بصنایع است بنده خیلی خوشوقتم از تذکر ایشان ولی همانطور که در جلسه قبل عرض کردم کمک این نیست که جلوی واردات را بگیریم و مصرف کننده جنس را بقیمت گران بخرد و مصرف کند اما از جنبه کمکهای فنی چون بنده مدت زیادی در بانک ملی بوده‌ام خوب واردم یعنی آن موقع که بودم بتمام کارخانجات بانک ملی کمک کرده است منتهی بانک ملی یک بانک مخصوص صنایع نبوده که تمام همش را برای کمک بصنایع مصرف کند بانک ملی ایران مثل همه بانکهای تجارتی دنیا یک قانونی دارد که نسبت بمقدورات و حسن شهرت یک تاجر کمکهائی می‌کند و پول می‌دهد اگر سرمایه اش یک میلیون تومان است ممکن است بیست و پنج درصد کومک بکند بیش از این نمی‌توانسته است کمک بکند و صالحش هم بتوده است حالا با قانونی که بتصویب رسیده است و بانک توسعه صنایع بوجود آمده است امید می‌رود که این کمکهای بوجه بهتری بشود اما این کمکها که به کارخانجات می‌شود باید با مطالعه بیشتری باشد و مثل سابق نباشد که پول را بگیرند و هیچ کاری نکنند و هر روز تقاضای پول بکنند این رویه صحیح نبوده است و باید با رویه صحیحی باشد.
راجع بچای فرمودند که پنجاه سال است کشت چای شروع شده و زیاد پیشرفت نکرده بله درست است که پیشرفت نکرده و باین زودی هم پیشرفت نخواهد کرد بنده در جلسه قبل توضیح عرض کردم که پیشرفت کار چای وقت می‌خواهد توضیح عرض کردم که ما زمین خریده‌ایم بذر مرغوب می‌خریم و می‌کاریم نهال ارزان می‌فروشیم کود شیمیائی وارد کردیم همین الان کود شیمیائی وار شده است و فرستاده‌ایم بشمال و به نصف قیمت بزارعین می‌فروشیم و یادشان می‌دهیم که چکار بکند و حتی به بعضی مجانی هم می‌دهیم این کارهائی است که ما هشت یا نه ماه یا یکسال است شروع کرده‌ایم و انبظار نباید داشت که در ظرف یک سال یا حتی سال آتیه به نتیجه برسیم این کار سه یا چهار سال وقت می‌خواهد تا نهال بدست بیاید و ارزان بفروشیم که توسعه پیدا بکند کمکی که امسال کرده‌ایم در هیچ سالی نشده هجده میلیون تومان امسال برای چای کاری کمک کردیم ده میلیون برای اجازه کارخانجات چای تصویب کرده‌ایم که شرکت چای سازمان برنامه کارخانجات چای را اجاره بکند شش میلیون تومان به بانک کشاورزی دادیم که برای کمک بکارخانجات تولید کننده چای بپردازد و شورای عالی چای دو ملیون تومان داد برای کمک بجای (صحیح است) بیش از این ما نمی‌توانیم و قدرت نداریم سال بسال امیدواریم این کمکهائیکه می‌کنیم زیادتر بشود و آن نتیجه مطلوبی که منظور نظر جنابعالی است به آن نتیجه برسیم (خلعتبری ـ ما امسال متشکریم)
رئیس ـ آقای مهندس جفرودی مهندس.
جفرودی ـ بازار این روزهای مجلس گرم است نمایندگان مطبوعات و مردم یعنی صاحبان حقیقی این خانه مقدس بتعداد بیشتر و با رغیب زیادتر بخانه خود می‌آیند و اعمال ما را که بنام نماینده آنها در این جا جمع شده‌ایم از نزدیک می‌نگرند و سعی دارند بر میزان قدرت و نفوذ معنوی ما در اصلاح امور میهن خویش پی ببرند. آرزوی من این است که ما بتوانیم با کردار و گفتار خویش اعتقاد صادق آنها را بمراتب خدمتگزاری خود جلب کنیم
+از نظر روانشناسی وضع آنروزها مجلس بدان ماند که عقده‌ای از دلها برداشته شده و سبب آن اینست که در دو ماهه اول افتتاح مجلس و سپس تعطیلات دو ماهه تابستان دولت فرصتی نیافت که بر سم مشروطیت در برابر مجلس و مجلسیان حاضر شود و بحثی پیش بیاورد و قضاوت اعمال گذشته خود را با توجه ببعضی از مقتضیات از ما بخواهد شاید علت دیگری را نیز بتوان برای تشریح وضع خاص اینروزها مجلس بیان نمود و آن اینکه مجلس سنا مانند مجلس شورای همه لوایح دولت را بسهولت نپذیرفت و حتی بعضی از آنها مانند لایحه ظالمانه مطبوعات را بنفع دولت و ملت تشخیص نداد. نتیجه آنکه دولت گذشت کارهای خود را در مجلس شورای ملی آسانتر یافت و بهمین سبب و یا بجهات دیگر تمام لوایح خود را اول تقدیم مجلس سنا نمود. شاید این مطلب نیز طبیعت حساس عده‌ای از ما را تحریک نمود و حرارت مشروطه خواهی ما را زیاد کرد.
بهر صورت چنین بنظر می‌رسد که دولت خود متوجه این نکات حساس شده است و باب مراوده را از این پس با ما مفتوح خواهد داشت و در این فصل زمستان با ما گرم تر خواهد گرفت چندین روز پیش یکی از همکاران محترم مجلس بعضی جریان‌های کوچک یکی از وزارت خانه‌ها را بباد انتقاد گرفت و بدلایلی که قبلا بیان کردم آن انتقاد مورد تأیید عده‌ای از آقایان نمایندگان محترم قرار گرفت. در جلسه گذشته یکی از دوستان ارجمند و عزیز من غالب اعمال گذشته دولت حاضر را بشدت مورد ایراد قرار داد و مطلبی اظهار داشت که اگر همه آنها بدان صورت محقق می‌بود دولت نباید در مجلس با شخصیت اکثریتی داشته باشد و چون من یقین دارم که اکثریت قابل ملاحظه‌ای بدولت حاضر رأی اعتماد خواهد داد وظیفه خود دانستم که جهات موجه این اعتماد را با ذکر شواهد و دلایل تشریح کنم تا بد بینان نگویند که مجلس یکسره مطیع بوده و مجلسیان فاقد اراده هستند.
رئیس ـ هر کس بگوید غلط گفته است مجلس باید همیشه اظهار عقیده خودش را بکند هر وقت هم هر کس چیزی مخالف قانون دید با کمال شهامت باید رأی مخالفش را بدهد (صحیح است).
مهندس جفرودی ـ ممکن است پاره ملاحظات راهنمای حیات کوتاه پارلمانی ما باشد ولی ما از نظر نسل آینده و آتیه این کشور باید وظایف خود را تا سر حد امکان در نهایت صداقت و امانت انجام بدهیم تا روح شهامت و از خود گذشتگی برای همیشه از میان رخت بر نبندد. مردم را از لحاظ استنباطی که از بیانات نمایندگان و رجال کشور دارند بسه طبقه می‌توان تقسیم نمود. یکی طبقه بدبینان و بداندیشان و منفی بافان است که بهمه کس و همه چیز بنظر سوء ظن می‌نگرند و در اظهارات هیچکس آثار صداقت و امانت و قصد خدمت بمیهن نمی‌بینند. یکی طبق گروه کثیری از مردم که همه نوع اظهارات بخصوص آنهائی را که حاکی از آلام درونی مردم است بطور در بست و سطحی می‌پذیرد و غالباً تحت تأثیر شدید آنها قرار می‌گیرد چه بسا که گمراه می‌شود و فریب می‌خورد.
طبق سوم شامل متفکرین و مطلعین اجتماع است که هیچ مطلبی را بدون غور و بررسی و بدون تطبیق آن با مشهودات خود که گاهی بصورت غیر قابل انکاری تجلی می‌کند نمی‌پذیرد. گفتار و کردار ما نباید چنان باشد که مردم طبق اول بدبین تر و عامه طبق دوم گمراه تر گشته و وطن خواهان طبقه سوم مأیوس تر گردند. وظیفه نماینده حقیقی و بی غرض مردم آن است که مسائل را آن چنانکه هست به مردم تفهیم نماید تا استنباط نا روائی از آنان پیدا نشود و گروه کثیری ناراضی نگردند و در پی فرصت نیفتند. مادر گذشته و بهمان اندازه که از انتقادات بجا و شهامت و فداکاری برخی افراد بهره مند گشتیم از ایرادات و سخنان آلوده بعضی دیگر زیان فراوان بردیم. من هم بروش فعلی کار فرهنگ انتقاداتی دارم ولی این انتقادات صورت ایراد ببرخی جریانها یا سهل انگاریها و یا پاره مسائل کوچک ندارد. انتقاد من متوجه برنامه فعلی دروس دبیرستانها است که بهیچوجه با فعالیت‌های حاضر کارهای درخشان آینده کشور متناسب نمی‌باشد. کشور ایران فاقد هنر و هنرمند است و برنامه‌های صنعتی و عمرانی آن انجام نخواهد شد مگر آنکه در فرهنگ ما با سرعت و تدبیر انقلاب و نهضتی بزرگ بوجود آید و پایه و اساس برنامه‌های فعلی دروس بکلی عوض شود و از صورت نظری خارج گردد و بهمین منظور برنامه هنری جدیدی جانشین برنامه نظری دانشسرای عالی گردد تا برای سه سال دیگر دبیران هنرمند برای اجرای برنامه‌های مترقی آماده خدمت گردند و در اعضای شورای عالی فرهنگ تغییرات فاحشی داده شود. من تصدیق می‌کنم که وزارت فرهنگ تا بحال اقداماتی را این زمینه کرده است در تمام دبیرستانها کارهای حرفه‌ای دایر کرده و دست ناپاکان را از وزارت فرهنگ کوتاه کرده است اما این کارها کافی نیست. من بطرز کار رئیس شهربانی نیز انتقاداتی دارم و معتقدیم که اعمال ایشان مخصوصاً موجب عدم رضایت مردم از دولت می‌شود.
و اما اینها مطالبی نیست که یا دولت بآنها توجهی نداشته باشد و یا نخواهد تذکرات مفید و معتدل آقایان نمایندگان را بموقع اجرا بگذارد. من هم مانند شما معتقدم که هنوز بسیار از آلام و مصائب مردم محروم این کشور رفع نشده است ودر بعضی دستگاهها فساد و رشوه خواری بصورت سابق همچنان رواج بازار است ولی اینها را نمی‌توان علت اساسی عدم رضایتی دانست که غالب مردم بدان تظاهر می‌کنند در کشورهای مسیحی جهان روزهای دوشنبه همه مردم از هر طبق که باشند از خوشیها و لذات روز تعطیل یکشنبه خود برای دیگری سخن میرانند. یکی از غذای لذیذ دیگری از هوای لطیف و آن سومی از فیلم عالی گفتگو می‌کنند. در کشور ما متأسفانه همه از اوضاع می‌نالند و همه از ایام گذشته حیات خویش ناراضی هستند. آن شاگرد مدرسه‌ای که در امتحان توفیق یافته است آثار وجد و شعف خود را در قیافه خسته و نگران روزهای قبل خود مکتوم می‌دارد. آن بازرگانی که سود فراوانی نصیب وی گردیده است از زیان یکی از معاملات گذشته خویش گفتگو می‌کند. آن منتظر الو کاله‌ای که اعتبار نامه خود را گرفته است بدون توجه بنحوه انتخاب خود بر اعمال دولت خرده می‌گیرد.
حتی آن کس که شب را بخوشی بسر برده است بامداد روز بعد خود را محروم از لذات جهانی نشان می‌دهد. این عدم رضایت از دولت ما غالباً ناشی از عادتی است که بدان اشاره کرده‌ام و بهمین سبب نباید آنرا بتنهائی ملاک قضات اعمال آنها دانست. چنانکه کنت دو گوبونو در کتاب معروف خود در صد سال پیش گفته است ایرانیان بسهولت اطاعت از دولتها را گردن می‌نهند ولی حال آنرا ندارد که بیکی از آنها علاقمند شده و بآن بگروند. من منکر این حقیقت تلخ نیستم که گروه کثیری از مردم ایران ما از بسیار از مزایای تمدن صنعتی محروم بوده و با صبر و شکیبائی و تحمل شدائد بار سنگین مالیات‌ها را بر دوش دارند و با کار و فعالیت خود ضامن استقلال حقیقی میهن خود هستند و اما دولت حاضر را نباید مسئول و سبب اصلی فقدان وسایل رفاه عامه دانست. نماینده‌ای که مخواهد از اعمال دولتی از پشت تریبون مجلس سخن بگوید باید با وزارتخانه‌ها و دستگاههای آن از نزدیک تماس بگیرد و کارهای انجام یافته را با توجه بکادر انسانی و امکانات مالی و وسائل کار مورد مطالعه قرار دهد. من این وظیفه خود را انجام داده‌ام و اینک برای توجیه رأی اعتمادی که بدولت حاضر خواهم داد شمه‌ای از آن را بعرض آقایان نمایندگان محترم میرسانم. (دکتر راجی ـ دولت که رأی اعتماد نخواسته) در سیاست خارجی.
وزارت خارجه ایران. بعد از یکصد و پنجاه سال تردید و تأمل سرانجام دست از بی طرفی کشید و رویه روشنی اتخاذ کرد بشهادت تاریخ یکصد و پنجاه سال گذشته ملت و کشور ایران از سیاست بی طرفی همواره زیانهای فراوان دید (صحیح است) ملتی را بی طرف گویند که دیگران نسبت بسرنوشت آن تصمیم بگیرند. چنانکه در جنگ جهانگیر دوم ملل روس، انگلیس و آمریکا نسبت بسرنوشت ایران بی ـ طرف تصمیم گرفته و آنرا میدان هجوم و تاخت و تاز لشگر یان خود قرار دادند. شاید مردمی در ایران باشند که الحاق ایران را به پیمان بغداد با نظر بدبینی بنگرند ولی منکر این حقیقت نمی‌توان شد که بر اثر اتخاذ همین روش نوین سیاسی بعضی از همسایه‌ها را نیز بحساب آورده و برای ما احترامی قائل شده‌اند (صحیح است) همین سیاست روشن موجب آن گردیده است که دولت ایران در غائله کانال سوئز اظهار نظر کرده و ضمن تأیید حق حاکمیت ملت مبارز مصر تأمین منافع ملل آسیائی را خواستار شده است. از فرصت استفاده می‌کنم و بنام یک نفر ایرانی از زعمای قوم ملت مصر خواستارم که فداکاریهای ملت ایران را در مبارزات گذشته در نظر بگیرند و از خود خواهیها منفی بافیها و اشتباهاتی که ممکن است مبارزه ملت مصر را عقیم گذشته با شکست مواجه سازد احتراز بجویند (دکتر راجی ـ احسنت) در سیاست داخلی روش دولت ایران روشن تر و صریح تر بوده است این مبارزه پیگیر و بنیان براندازی که در زمان دولت فعلی با منحرفین ادامه یافت در تاریخ ملل جهان کمیاب و بی نظیر است (صحیح است) من کاری بعلت این مبارزه تاریخی و اسباب کار آن ندارم ولی اثرات ثمر بخش آن یکی اینست که میهن عزیز ما تا مدتی از قلمرو تبلیغات سوء برخی کشورها در امان بوده و جوانان ساده لوح و گمراه ایران دیگر فریب افسون بیگانگان و بیگانه پرستان را نمیخوده و مام میهن را از سرانجام غم انگیز خود داغدار نمی‌سازند (صحیح است) در وزارت کشور مردم صالح و پاک دامن جانشین دسته‌ای گشته‌اند که بعضی از آنها در ناپاکی و رشوه خواری رسوای عام بودند. غالب استانداران و فرمانداران از
+میان مردمی انتخاب می‌شوند ک از بسیاری از اتهامات مبرا هستند. یکقدم اساسی و امید بخش این دستگاه امر سرشماری است که قریباً انجام خواهد شد. یا انجام این امر جمعیت ایران برای نخستین بار معین گشته و نیازمندیهای مردم ایران بتدریح روشن می‌گردد و طرق صحیحی برای تأمین آنها پیموده خواهد شد. ملتی که تعداد نفوس او معلوم نباشد چگونه می‌خواهد از لحاظ تهیه مواد اولیه زندگی و وسایل ترقی دارای برنامة موزون و مترقی گردد. یکی از نتایج بسیار مهم سرشماری تغییر و تعدیل برخی برنامه‌های عمرانی است که تا بحال بدون اطلاعات و معلومات کافی تنظیم شده است و ممکن بود کشور ایران را دچار عواقبی سازد که کشور ترکیه بدان مبتلا گردید. از اقدامات بسیار اساسی و تاریخی وزارت بهداری اجرای قانون منع کشت خشخاش است بر هیچکس پوشیده نیست که جمع کثیری از مردم ایران از طبقات مختلفت گرفتار این سم خانمان برانداز بودند و چه بسا رجال و خاندانهائی که بر اثر اعتیاد بدان شخصیت و حیثیت خود را از دست داده و بخاک سیاه نشستند. تأثیر وجود این قانون و مبارزه‌ای که در راه اجرای آن شروع شده است بحدی است که امروز بسیار از معتادین بخصوص آنهائی که منقل و وافور در مجالس عیش و عشرت آنا همواره تجلی می‌کرد بمیل و رغبت دست از این عادت مذموم کشیده و از آثار شوم آن نجات یافتند.
ما تمام اهمیت و اثراتی را که نتایج این اقدامات اساسی در بر خواهد داشت در نظر نمی‌گیریم و اجرای آنا را مانند اجرای بسیار از قوانین عادی تلقی می‌کنیم ولی روزی فرا رسد که بر اثر همین اقدامات مردم ایران مؤمن و متقی از ذخایر گران بهای خاک ایران بهره برداری کرده و همچو اقوام اسکاندینا و در شمار ملل مترقی جهان در آید با یک مثال می‌شود این را ثابت کرد که ملل اسکاندینا و از منابع طبیعی خودش نود و چهار درصد بهره برداری می‌کند و حال اینکه ملل آسیائی یک چهار درصد فقط توانسته است از منابع طبیعی خودش استفاده کند این نمونه بارزی برای نشان دان ترقی یک قوم است ایرادات زیادی به مؤسسه مفید سازمان برنامه سد و حملات بسیار متوجه آن گردید. با اذعان به این مطلب که در بعضی امور گردش کارها دوی این موسسه مقید بسیار بطئی است اینک خلاصه از کارهائی را که در ۶ ماهه اول سال جاری انحام گرفته ذکر می‌نمایم. در ۶ ماهه اول این سال در حدود ۳۵۰ میلیون تومان برای انجام کارهای مختلف خرج شده است از این مبلغ ۷۸ میلیون تومان صرف ساختمان راه و راه آهن شده است و در نتیجه ریل گذاری ۲۱۶ کیلومتر از راه آهن مشهد و۷۰ کیلومتر از راه آهن تبریز پایان یافته است و در میان شهرهائی مانند گرگان ـ مشهد ـ سنندج ـ سقز ـ تهران ـ سازه ـ همدان ـ تهران ـ ساوه ـ اصفهان ـ قم ـ کاشان ـ رشت ـ گرگان ـ بیجار ـ دیوان دره راههای تازه مدرنی در دست ساختمان است و در بعضی از این راهها بیش از نصف عملیات انجام شده است در قسمت صد سازی و آبیاری اقدامات شروع شده است که از جمله
۱- ادامه عملیات آبیاری دشت مغان است که تا بحال ۴۵ میلیون تومان در آن خرج شده است و بیست میلیون تومان دیگر عملیات باقیمانده است از محل این تأسیسات جمعاً ۲۵ هزار هکتار آبیاری خواهد شد در سال جاری آبیاری ۹ هزار هکتار آن عملی خواهد شد
۲- ادامه عملیات سد سفید رود عملیات صد عظیم سفید رود با جدیت و فعالیت شروع شده است و تا این تاریخ کلیه قسمت‌های آن طبق برنامه پیش بینی شده در دست اجرا است و سال دیگر در همین تاریخ ساختمان تونلهای انحراف آب آن پایان یافته و بتن ریزی سد اصلی شروع می‌شود بشت این سد یک میلیارد و هشتصد میلیون متر مکعب آب جمع می‌شود و بطور دائم سی هزار کیلو وات برق از آن بدست خواهد آمد.
۳- سد کرج همانطور ک آقایان محترم استحضار دارند ساختمان این سد دچار اختلافات و نوساناتی گردید و نزدیک بود پایتخت ایران از ثمرات وجود یک سد بزرگ محروم گردد خوشبختانه بر اثر مساعی فوق العاده و حسن تدبیر رؤسا و مشاورین ایرانی سازمان برنامه مشکل این سد بزرگ نیز حل گردید و هم اکنون مشغول تهیه نقشه‌های اجرائی آن هستند و قرار داد با پیمانکار دردست تهیه است و در ظرف چهار الی پنج سال شهر تهران با صرف ۵۱ میلیون دلار از آب و برق تا حد امکان بی نیاز خواهد گردید.
۴- سد کرخه چون هنگام ساختن سد کرخه مطالعات کافی بعمل نیامده بود و بعد‌ها مشکلاتی در بهره برداری از آن بوجود آمد بنابراین سد و اراضی اطراف آن مجدداً بصورت مجموعه‌ای مورد مطالعه قرار گرفت. از این سد ۳۵ هزار هکتار اراضی آبیاری خواهد شد که آبیاری ۵ هزار هکتار آن در سال جاری عملی خواهد شد. یکی دیگر از اقدامات بسیار مهم و اساسی سازمان برنامه در دو ساله اخیر مطالعاتی است که از لحاظ سد سازی و آبیاری در نقاط مهم و مختلف کشور بعمل آمده که از آن جمله :۱- مطالعات عمومی خوزستان است در استان بسیار مستعد خوزستان منافع طبیعی سرشار جود دارد که بهره بر داری از آنها جز در سایه مطالعات دقیق و عمیق امکان پذیر نبوده این مطالعات بمؤسسه مشهود لیالیانتال سپرده شده. اهمیت این اقدام بحدی زیاد است که برای بانیان آن بزرگترین آثار خدمتگزاری بمیهن عزیز محسوب خواهد شد نتیجه این مطالعات یقیناً آن خواهد شد که منابع سرشار ثروت‌های دیگری که شاید اهمیت آنها از نفت جنوب کمتر نخواهد بود بوجود خواهد آمد و نسلهای آینده با بهره برداری از آنها نسبت بگذشتگان سپاسگزار خواهندبود. در نتیجه مطالعات اولیه چند محل در نقاط کوهستانی بدون راه روی رودهای کارون ـ کرخه و دز برای ایجاد سد و تأسیسات آبی معین گردیده که اکنون مشغول نقشه برداری و جمع آوری اطلاعات اولیه از نقاط مزبور هستند پیش بینی می‌شود که علاوه بر مقادیر هنگفتی آب در حدود دو میلیون و نیم کیلو وات برق از این تأسیسات بدست خواهد آمد (قنات آبادی ـ چشم ما را از حالا دارد می‌زند) این را به عنوان یکنفر مهندس از پشت این تریبون عرض می‌کنم (قنات آبادی ـ حالا که نیست بگوئید ۱۰ میلیون چراغ موشیهای تهران را می‌بینید بگوئید پنجاه میلیون کیلو وات) (زنگ رئیس) ملاحظه بفرمائید که از این میزان نیرو تا چه حد بعمران و آبادی استان خوزستان استفاده خواهد شد (سلطانی ـ مرحمت فرمودید آقا) حوصله داشته باشید آهار خدمات این دولت را ببینید
۲- مطالعات عمومی و آبیاری جلگه مازندران بین هراز و تجن و در این جلگه سد رودخانه مهم هراز ـ تجن و طالار واقع شده است که از لحاظ امکان سد سازی آب یاری و نوع زراعت مطالعات مهمی در ین جلگه بعمل می‌آید و تا یک ماه دیگر گزارش اولیه مربوط باینکار آماده خواهد شد امید زیاد می‌رود که این منطقه را نیز بتوان بجلگه زرخیزی مبدل ساخت
۳-سد گوتوند ـ مطالعات اولیه نشان داده است که در محلی که کاروان از کوه سرا زیر شده وارد دشت می‌گردد می‌توان سدی بزرگ ساخت و باساختمان آن در حدود هشتاد هزار هکتار اراضی شعیبه و دیمچه را آبیاری نمود مطالعات اولیه اینکار پایان یافته و اکنون مشغول تهیه پروژه آن می‌باشد
۴-مطالعه مهم در رودخانه‌های گرگان ـ آجی چای تبریز قم در سرتاسر مسیر بعمل می‌آید
۵-مطالعه شبکه سد سفید رود ـ سد هائیکه تا بحال ساخته شده است چون مطالعاتی برای ساختمان شبکه آب و برق آنها بعمل نیامده است متأسفانه باید گفت که از آنها در حال حاضر بهره برداری نمی‌شود چنانکه بهره برداری از تونل بزرگ کوهرنگ و سد گلپایگان که ساختمان هر دو بیابان رسیده است هنوز شروع نشده است بهمین سبب سازمان برنامه از هم اکنون اقدام بمطالعه شبکه آب و برق سد سفید رود نموده است تا بتواند بدان وسیله ۱۲۰ هکتار اراضی را بلافاصله پس از ساختمان سد مشروب نمود اهمیت این اقدام بهیچوجه از اهمیت ساختمان خود سد کمتر نمی‌باشد رئیس ـ وقت شما تمام شد آقای مهندس جفرودی (مهندس جفرودی پنجدقیقه وقت به بنده لطف بفرمایئد)
رئیس ـ آقایانی که با پنج دقیقه ادامه صحبت آقای جفرودی موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد بفرمائید
مهندس جفرودی ـ یکی دیگری از اقدامات بسیار مهم و مفید دیگر سازمان برنامه مطالعه در اطراف آبهای زیر زمینی است سازمان برنامه انجام این کار را به موسسه مشهور بین المللی گوتا (Cotha) سپرده است که در آن سوابق ممتد و تجربه فراوانی دارد و مهندسین آن در آتیه بسیار نزدیکی مطالعاتی خود را باز فومنات و گرگان شروع خواهد نمود آقایان محترم نمایندگان این بود دورنمائی از اقدامات بسیار مهم و اساسی که غالب آنها از دو سال پیش بدست دولت حاضر شروع شده است گفته می‌شود که در سازمان برنامه مبالغ هنگفتی برایگان در جیب مهندسین مشاور خارجی ریخته می‌شود و قسمت مهمی از عملیات آن روی نظریات سیاسی انجام می‌شود. آیا شما در ناصیه مردان وطن پرست و پشت کارداری مانند هدایت‌ها ـ اصفیاها و سایر متخصصین ایرانی که در سازمان برنامه شب و روز خدمت می‌کنند آثار خیانت و بیگانه پرستی می‌بینید؟ (شمس قنات آبادی ـ ابداُ ابداً) من وظیفه خود دانستم ه با ذکر کارها و اقدامات مثبت و بسیار مهم آنها توجه آقایان نمایندگان محترم و ملت ایران را بطرف آنها جلب نموده موجبات تشویق و دلگرمی آنها را با بیان این حقایق فراهم بیاوریم و از اطاله کلام خود معذرت می‌خواهم
رئیس ـ آقای وزیر بهداری.
وزیر بهداری (دکتر جهانشاهی صالح)ـ در غیاب بنده دو نفر از نمایندگان محترم راجع به عملیاتی که این دولت در وزارت بهداری کرده است مخصوصاً راجع به تریاک فرمایشاتی فرمودند گر چه بنده مستغنی هستم از اینکه با تشویقی که آقایان فرمودند عرایضی بکنم اما خواستم برای تأمین نظر جناب آقای صدر زاده و جناب آقای مهندس فرودی عرض بکنم که بدستور دولت و تحت توجهات اعلیحضرت همایونی
+که علاقه مفرطی باین برنامه مبارزه با تریاک دارند دولت با جدیت کامل این موضع را تا حصول موفقیت نهائی تعقیبت خواهم کرد اما راجع بموضوع کشت اینجا صحبت شده بود چند روز پیش از طرف جناب آقای قنات آبادی که بنده از ایشان خیلی همیشه متشکر بودم زیرا در موقعی که این لایحه مطرح شد بی نهایت در تصویب این لایحه کمک کردند ولی این مرتبه خیلی زیاد مته را سر خشخاش گذاشته و فرموده‌اند که چرا خشخاش پیدا شده است (قنات آبادی ـ خشخاش را سر مته گذاشته‌ام) خواستم عرض کنم که پیدا شدن خشخاش دلیل بر این نیست که دولت عملی نکرده باشد چهار ده هزار و دویست و شصت و سه هکتار مطابق صورت زیر که خدمتشان تقدیم خواهم کرد دولت برگرداند در صورتیکه در اواخر پائیز این قانون گذشته و اول ماهی که این قانون گذشت اینکار شد و اگر امروز خشخاش پیدا بشوید دلیل بر این نیست که دولت در بر گردانیدن خشخاش غفلت کرده است (قنات آبادی ـ مال سنوات سابق است) مال سنوات سابق است بنابراین بنده از آقای قنات آبادی متشکرم و خواستم عرض بکنم که سازمان برنامه پولی داده است به وزارت کشاورزی و چون مقدار این پول کم بوده است منتظریم که با کمک شایانی که سازمان متحد قرار است بکند همانطوری که جناب آقای ارسلان خلعتبری در دو سه جلسه قبل در غیاب بنده فرموده بودند و بنده را تشویق فرموده بودند صورتی بسازمان ملل متحد فرستاده‌ایم و آقای اردلان در آمریکا جدیت می‌فرمایند و یقین داریم که کمک شایانی از طرف سازمان ملل متحد هم خواهد شد بنابراین بکمک و با حمایت آقایان نمایندگان محترم امیدواریم که این ننگ را بکلی از صفحه تاریخ ایران براندازیم (حمید بختیار ـ راجع به مسلولین خوزستان هم یک اقدام فوری بفرمائید)
رئیس ـ آقای وزیر راه.
وزیر راه (سر لشگر انصاری)ـ جناب آقای صارمی نماینده محترم تذکر بسیار اساسی و مفیدی فرمودند که بنده از ایشان بینهایت متشکرم لازم شد که توضیح مختصری بعرض مجلس محترم برسانم قبل از شهریور ۲۰ بین تبریز و مرز ترکیه مطالعات مقدماتی بمنظور احداث راه آهن شروع شده بود همچنین بین قم و کاشان و یزد خاکریزی راه آهن انجام شده بود و بین یزد و کرمان و از کرمان تا زاهدان مطالعاتی برای شناسائی مسیر بعمل آمده بود موقعی که قانون برنامه ۷ ساله آمد بمجلس و تقدیم مجلس شورای ملی گردید برای اینکه کسب اجازه‌ای شده باشد برای ساختمان راه آهن شاهرود بمشهد و میانه به تبریز و تکمیل ساختمان راه آهن شاهروز به مشهد میانه با تبریز و مطالعه و ساختمان خطوط دیگر کست اجازه شد و در هزار و یکصد و بیست و پنج میلیون ریال برابر ارتباطات و مخابرات بودجه تأمین شد بنابراین مطالعاتی که در حال حاضر بین کاشان و یزد انجام می‌شود با اجازه مجلس محترم شورای ملی است و هر آینه آقایان نمایندگان محترم لازم بدانند که اجازه دیگری کسب شود با کمال افتخار لایحه اش را تقدیم می‌کنم (احسنت).
رئیس ـ پیشنهاد کفایت مذاکرات از آقای دکتر مشیر فاطمی رسیده است قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
چون بنظر این بنده نسبت بگزارش دولت تذکرات لازم داده شده پیشنهاد می‌نمایم مذاکرات کافی باشد دکتر مشیر فاطمی (یکی از نمایندگان ـ آقای دکتر فاطمی تشریف ندارند).
رئیس ـ پیشنهاد دیگری در همین زمینه از چند نفر از آقایان دیگر رسیده که قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی
نظر باینکه پس از نطق دو نفر دیگر از ناطقین محترم در جلسه امروز مذاکرات کافی بنظر می‌رسد لذا پیشنهاد کفایت مذاکرات را پس از ایراد بیانات دو نفر از نمایندگان محترم تقدیم می‌دارم بور بور ـ دکتر نیرومند ـ فرود ـ کورس ـ عماد تربتی ـ جلیلی ـ محمود ذوالفقاری ـ صرافزاده ـ افخمی ـ دولتشاهی ـ اعظم ـ زنگنه ـ توماج ـ فولادوند ـ بزرگ نیا ـ دکتر اسدی ـ مهندس ظفر ـ مهندس فروغی ـ شادلوـ خزیمه علم ـ مرآت اسفندیاری ـ رستم بختیار.
رئیس ـ آقای دکتر مشیر فاطمی
دکتر مشیر فاطمی ـ بنده اجازه می‌خواستم عرض کنم اولا دادن پیشنهاد کفایت مذاکرات مخصوص همکار محترم ما جناب آقای مسعودی بود که حالا بنده جانشین ایشان شده‌ام بنده با این که در تابلو اسم نوشته بودم و یک تذکراتی داشتم که بعرض مجلس و هیئت محترم دولت برسانم ولی فکر می‌کنم که چهار نفر از همکاران محترم باندازه کافی بیانات فرمودند (ارباب ـ یکقدری هم زیادتر) که بنده دقیقاً کوش می‌دادم و بیاناتشان را خلاصه کردم و تمامش از نظر مصالح عمومی بوده و هیچ عرضی و مرضی در بین نبوده است
رئیس ـ کسی نگفت که غرض و مرض بوده است
دکتر مشیر فاطمی ـ خواستم بنده توضیح بدهم خلاصه این عرایضی که آقایان کردند خالصه اش را با اجازه مقام ریاست عرض کنم و استدعا می‌کنم توجه بفرمائید و بنده خیال می‌کنم اگر این اصلاحات که در این خلاصه ذکر شده بشود این مجلس یک پارچه در اختیار دولت خواهد بود
رئیس ـ مجلس هم یکپارچه اختیار دولت نیست مگر اینکه کارهای خوب دولت را مجلس البته تقویت می‌کند
دکتر مشیر فاطمی ـ یعنی تقویت می‌کند ایجاد عدالت اجتماعی یعنی همان چیزی را که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی در تمام موارد سالهاست تذکر می‌دهند تقویت کشاورزی نه با این صورتی که الان هست معنی داد وام برای ایجاد قنوات و تشکیل صندوقها تعاونی سوم چیزی که خیلی باعث رنجیدگی خاطر کارمندان دولت است موضوع حقوقهاست که باید یکنواخت بشود راهسازی و تعمیر راهها ایجاد مدارس حرفه‌ای و اگر می‌گویند معلم نداریم از خارج بیاورید لغو مقررات و قوانین پیچ در پیچ.
رئیس (آقای دکتر فاطمی شما هم دارید تذکرات می‌دهید. دکتر مشیر فاطمی ـ بنده عرضم این بود که خلاصه تمام مطالب گفته شده است حالا بر دولت است که برود و نتیجه این مذاکراتی که دو روز روزی چندین ساعت آقایان گفته‌اند عمل بکند اگر عمل کردند مجلس قطعاً رأی خواهد داد و تصویب خواهد کرد و اگر عمل نکردند ما هم که موافق هستیم ممکن است مخالف بشویم. رئیس ـ قنات آبادی
قنات آبادی ـ دلیل بنده برای عدم کفایت مذاکرات دو چیز است یکی فرمایشات خود آقای دکتر فاطمی چون بعد از همه این فرمایشاتی که شده ایشان یک مقدار مطالبی یادداشت فرموده‌اند که بعنوان موافقت با کفایت مذاکرات خواستند بگویند که این مطالب هم هست این یکی و اما دلیل دیگری که دارم این است که دولت جناب آقای علاء مدعی هستند که یک کارهای مثبتی کرده‌اند یک عده از آقایان نمایندگان محترم هم عقیده شان بر این است که یاین مطالبی که دولت جناب آقای علاء می‌فرمایند و گزارشش را هم به مجلس داده‌اند درست و کارهای مثبتی شده است (بیات ماکو ـ همینطور هم هست) اجازه بفرمائید بنده دارم از قول جنابعالی عرض می‌کنم (بیات ماکو ـ از قول خودتان بگوئید) از قول خودم هم عرض می‌کنم بنابراین دولت جناب آقای علاء و طرفداران و معتقدین به انجام اعمال مثبته دولت جناب آقای علاء اصلا احتیاجی بمذاکراه نداشتند برای اینکه بنده وقتی بگویم که یکساعت خریده‌اند برای تریبون مجلس و این ساعت اینجا وجود داشته باشد همه افراد ناس چه حلال زاده و چه غیر حلال زاده این ساعت را اینجا می‌بینند اگر این ساعت اینجا نباشد و من هی بگویم یک ساعت برای تریبون مجلس کی می بیندش؟ با حرف و صحبت درست نمی‌شود بنابراین کار مثبت و عمل مثبت آن چنان عملی است که افراد یک جمعیت افراد یک مملکت یک قوم، دهاتی، شهری، باسواد، بیسواد می‌بینند. کار مثبت که رجز خوانی دارد نه یقه درانی نه فریاد دارد نه داد دارد بلکه بالحس و العیان در معرض مجرئی و منظر مردم است و اما ما یعنی بنده کمترین که معتقدم همان طوری که آقایانی که بعنوان تأیید گزارش جناب آقای نخست وزیر بیاناتی فرمودند از حدود مطالعه خارج نشدند و گفتند در دسترس مطالعه است و مشغول مطالعه هستند و من به آقایان عرض می‌کنم که این مطالعه حالا حالاها ادامه پیدا خواهد کرد اما بنده‌ای که آن پیشنهاد را امضاء کردم و بسهم خودم استدعا کردم که گزارش جناب آقای نخست وزیر مطرح بشود در مجلس برای یک جهت خاص عقلائی بوده است و آن جهت این است که در تمام پارلمانهای دنیا مرسوم است که اقلیت یعنی آن دسته‌ای که بنام مصلحت مملکت و برای روشن شدن حقایق تحمل می‌کنند و ناراحتی را برای خودشان می‌خرند و میایند انتقاد می‌کنند برای اینکه نقطه‌های تاریک از بین برود و تبدیل بنقاط روشن بشود آقایان نمایندگان ما که حقی داریم و می‌خواهیم انتقاد بکنیم با کسی سر جنگ و دشمنی نداریم کس با ما دشمنی ندارد و ما با کسی دشمنی نداریم عناد شخصی ندرایم تماس منعفت و تماس ملکی و تماس کاری و تماس شغلی نه با آقایان وزراء و نه با رئیس محترم دولت و نه با هیچیک از طرفداران ایشان نداشته و نداریم بلکه معتقدیم که در هر پارلمانی باید یکعده‌ای باشند با کمال شجاعت و صراحت و شهامت انگشت روی نقاط ضعف بگذارند دولت و مملکت و اولیای امور را متوجه کنند تا آن نقاط از بین برود بنابراین بنده که یکنفر مخالف دولت هستم و در این صورت اسم نوشته‌ام آقایان نمایندگان محترم عرض می‌کنم که این موافقت با کفایت مذاکرات معنایش این است که اجازه ندهند بیک فردی که می‌خواهد انتقاد بکند و انگشت روی نقاط ضعف بگذارد و نقطه‌های تاریک را برای روشن شدن راه دولت و حفظ مصلحت مملکت بگوید بنابراین بنام اینکه در تمام مجالس دنیا اکثریت باقلیتها اجازه می‌دهند که انتقاد بکنند و نقاط تاریک را روشن بکنند من از مجلس شورای ملی تقاضا می‌کنم بکفایت مذاکرات رأی بدهند.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود بکفایت مذاکرات آقایان نمایندگان که با کفایت مذاکرات در گزارش دولت موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد آقای نخست وزیر فرمایشی دارید بفرمائید
+ نخست وزیر (حسین علاء) بعقیده بنده بحث در اطراف گزارش دولت بسیار مفید و لازم بود (صحیح است) و امیدوارم این رویه پسندیده ادامه پیدا بکند گاهگاهی راجع بسیاست خارجه، داخله، اقتصادی و اجتماعی دولت مذاکراتی بشود تبادل افکار بشد و باین ترتیب یک تماس نزدیک تر و یک حسن تفاهم کاملتری بین دولت و مجلس برقرار بشود یک حسن دیگری هم دارد و آن این است که شاید باین ترتیب باموافقت خود آقایان تقلیلی در نطق قبل از دستور داده بشود. آقایان مطمئن باشند که وزراء همیشه از انتقادات و تذکرات آقایان خوشوقت هستند مغتنم میشمارند و از نظریات آقایان استفاده می‌کنند و این است که بنده عرض می‌کنم که با تشکر و سپاسگزاری از بیانات منصفانه آقایان و مخصوصاً از حقگوئی و تأییدات جناب آقای جفرودی و تذکرات مفید آقای شاهکار، مدعی شاهکار نیستیم همینقدر هست که ما مخواهیم باراستی و درستی و حسن نیت وظیفه خودمان را در انجام خدمات باین مردم انجام بدهیم ولی از طرف دیگر تصور می‌کنم که هر قدر هم خوب کار بکنیم ولو فرض ما شق القمر هم بنمائیم آنی به به جناب آقای بهبهانی را بخود متوجه نخواهیم ساخت.
۵- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
رئیس ـ جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه خواهد بود اول سؤالات مطرح خواهد شد و دستور هم دو لایحه است یکی راجع بترمیم حقوق افسران ارتش و ژاندارمری و یکی هم شور دوم معافیت مالیاتی مرزنشینها
(مجلس مقارن ظهر ختم شد)
رئیس جلسه شورای ملی- رضا حکمت