مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ مهر ۱۳۲۷ نشست ۱۱۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
مدیر سید محمد هاشمی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۵
جلسه ۱۱۰
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۲۹ مهر ماه ۱۳۲۷
فهرست مطالب:
۱. تصویب صورت مجلس
۲. طرح پیشنهادی آقای رحیمیان
۳. طرح استیضاح
۴. اقتراع برای شرفیابی به حضور ملوکانه
۵. تعیین موقع و دستور جلسه آینده - ختم جلسه
مجلس ساعت یازده و پانزده دقیقه صبح به ریاست آقا رضا حکمت تشکیل گردید.
۱. تصویب صورت مجلس
صورت جلسه قبل را آقای فولادوند (منشی) قرائت کردند.
یک ساعت به ظهر روز یکشنبه ۲۵ مهر مجلس به ریاست آقا رضا حکمت تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت گردید.
اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غایبین بااجازه - آقایان: بیات. صاحب‌جمع. محمد ذوالفقاری. ظفر بختیار. نبوی. رضوی. نیک‌پور. صاحب‌دیوانی. دکتر دفتری.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: محمدحسین قشقایی. حاذقی. شادلو. قبادیان. دادور. تولیت. رضا رفیع. کامل ماکویی. اخوان. ابوالقاسم بهبهانی. گرگانی. امیر تیمور. آصف. دکتر عبده. حسین وکیل. بهار. یمین اسفندیاری. دکتر ملکی. فاضلی. صفا امامی. باتمانقلیج.
دیرآمدگان بی‌اجازه - آقایان: مهدی ارباب. دکتر اعتبار. کشاورز صدر. عزیز زنگنه. معتمد دماوندی. سلطانی. آقا خان بختیار. منصف. نراقی. ملک‌پور. شریعت‌زاده. صادقی. مسعود ثابتی. مشایخی. قهرمان. گلبادی. نیک‌پی. کهبد.
آقای رحیمیان راجع به زلزله درگز و باجگیران که موجب بی‌خانمانی شش هزار نفر و نهصد هزار نفر تلفات و زخمی داشته است و اقداماتی که به عمل آمده شرحی ایراد نموده با توضیحی از وضع املاک آن حدود و مالکیت آستانه از اعلیحضرت همایونی تقاضا نمودند عایدات یک ساله املاک آن ناحیه به زلزله‌زدگان اختصاص داده شود و نیز طرحی تقدیم داشتند که وجوه دریافتی از پروانه‌های صادره و وارده راجع به حزب دموکرات و توقیف شده از طرف وزارت دادگستری به نسبت جمعیت بین زلزله‌زدگان درگز باجگیران تقسیم شود.
در این موقع صورت مجلس تصویب گردید و آقای اردلان در پاسخ بیانات آقای نخست وزیر نسبت به استیضاح مربوط به تصویب‌نامه ارزی توضیحی دادند که هیچ گاه تقاضای ارز از آقای نخست وزیر نکرده بودند و این استیضاح روی مصالح مملکت بوده است
آقای نخست وزیر بیان داشتند که آقای آزاد در جلسه گذشته استیضاح دیگری تقدیم نموده‌اند چون تقاضا می‌کنم استیضاح ایشان فی الفور مطرح و نظر اکثریت مجلس نسبت به دولت روشن شود.
آقای رئیس اظهار نمودند که آقای آزاد مطلع نبودند و غایب هستند به نظر مجلس ممکن است روز سه‌شنبه مقرر گردد. آقای نخست وزیر گفتند در اینجا هر نماینده حق دارد هر وقت دولت را استیضاح کند ولی در ممالک دیگر و بعضی مجالس وضع و ترتیب خاصی
داردکه پس از هر استیضاح تا شش ماه دیگر دولت استیضاح نمی‌شود و چون اکنون وضع دنیا و داخلی کشور ایجاب می‌کند که تکلیف دولت روشن باشد تقاضای رأی اعتماد می‌کنم
ماده ۴۴ نظامنامه قرائت گردید و آقای فرامرزی با این تقاضای دولت مخالف بودند و آقای نخست وزیر مجددا تقاضای خود را تکرار نمودند.
آقای عباس اسکندری گفتند مذاکراتی که آقای نخست وزیر کردند باید توضیح دهند که مستقلا رأی اعتماد می‌خواهند
آقای رئیس بیان داشتند موضوع استیضاح روز سه‌شنبه مطرح می‌شود و رأی اعتماد امری جداگانه است
آقای حائری‌زاده گفتند آن موضوع سابقه نداشتنه است و ممکن است دولت از غیبت مخالفین بخواهد استفاده کند
طبق ماده ۹۲ اخذ رأی به عمل آمد از ۸۸ نفر عده حاضر ۶۴ نفر به دولت آقای هژیر رأی اعتماد دادند و آقای نخست وزیر اظهار امتنان نمودند
در این موقع طرحی از طرف آقای رحیمیان و جمعی دیگر از نمایندگان امضا و تقدیم شده بود قرائت و فوریت آن مطرح گردید
آقای عباس اسکندری با فوریت آن مخالف و معتقد بودند که این پیشنهاد به هیچ صورت قابل طرح نیست و مجلس نمی‌تواند چنین تصمیمی اتخاذ کند
آقای رحیمیان گفتند وجوه شخص معینی نیست این پولی است که گفته شده است مردم برای نجات کشور داده‌اند و بهترین محل مصرف آن فعلاً کمک به زلزله‌زدگان بی‌خانمان است
یک ربع بعد از ظهر مجلس خاتمه یافت و جلسه آینده با همین دستور به روز سه‌شنبه محول گردید
رئیس - آقای آزاد به صورت مجلس ایراد دارید؟
آزاد - بله بله
رئیس - بفرمایید
آزاد - این یک چیزی است که باید عرض کنم در جلسه روز یکشنبه که الان صورت جلسه را خواندند آقای رئیس دولت تشریف آورند اینجا و گفتند...
رئیس - آقای آزاد بنده عرض کردم نسبت به صورت مجلس اگر اعتراضی دارید بفرمایید
آزاد - همین است بنده می‌خواهم روی صورت مجلس اعتراض کنم و بگویم که چرا آن روز اینجا نبودم
رئیس - موضوع ندارد پس هر کس از آقایان نمایندگان که نبودند باید اینجا توضیح بدهند که چرا نبودند بنده سؤال کردم از آقا اگر اعتراضی به صورت مجلس دارید بفرمایید
آزاد - از همان نقطه نظر است در صورت مجلس اگر موافقت بفرمایید بنده توضیح بدهم که چرا اینجا نبودم
رئیس - پس مختصر بفرمایید
آزاد - عرض کنم که آقای رضا رئیس‌التجار عقیده‌اش این بود که مرد آن است که املاک مردم را به زور بگیرد (دهقان - کی عقیده‌اش این بود؟) رئیس‌التجار می‌گفت پول دادن و ملک خریدن کار بیوه‌زنان است و روی این قسمت املاک مردم را ایشان حتی شجاع‌الدوله قوچانی را از بین بردند و املاکش را هم از بین بردند و بعد آمدند با سفر این و یک عده املاک مردم را از بین بردند و رسیدند به سزوار در سبزوار هم یک ملکی همین طور بود که سابقاً محلی بود خیلی کوچک این را ۵۰ تومان یک کسی فروخته بود به کسی دیگر اتفاقاً بعد از چند سال دیگر یک سیلی می‌آید
رئیس - به بنده اعتراض که چرا نظم مجلس مراعات نمی‌شود خواهش می‌کنم اجازه بفرمایید نظم مجلس مرتب باشد
آزاد - چشم پس اجازه بفرمایید قبل از دستور عرایضم را بکنم
رئیس - آقای دکتر شفق نسبت به صورت مجلس اعتراضی دارید؟ بفرمایید
دکتر شفق - مجلس طبق صورت جلسه قرار بود روز سه‌شنبه باشد بعد از روز یکشنبه هم روز سه‌شنبه که جلسه رسمی نشد در باب اشخاصی که در آخر جلسه غایب می‌شوند یا به دلایلی و یا من غیر دلیلی به مقام ریاست عرض شده و در جلسه‌ای که جلسه تشکیل نشد به آقای نایب رئیس هم به تمام وضوع گفتم و آقایان حاضرین هم عقیده‌شان بر این بود که تکلیف آنهایی که اینجا حاضر می‌شوند آنهایی که اینجا حاضر نمی‌شوند یک دفعه معین شوند (صحیح است) آنهایی که می‌آیند حاضر می‌شوند در جلسه من نمی‌دانم چه گناهی کرده‌اند و به چه مناسبت چه مسئولیتی دارند بایستی بیایند یک مقدار زیادی یک ساعت اینجا بنشینند (صحیح است) آقیان البته وکیل آزاد است می‌تواند به دلائل سیاسی ملکی حاضر نشود ولی مقام ریاست رسماً اعلام فرمودند که دو کار بشود این گونه اشخاصی که به این جهات نمی‌آیند اسامی‌شان جداگانه گفته شود و در جراید نوشته شود یکی هم آقایانی که حاضر می‌شوند فوراً تکلیف‌شان معین شود بنده نسبت به خودم چنین تلقی می‌کنم که باید بلاتکلیف بدون اطلاع و بدون حذف به مجلس بیاییم یک ساعت و نیم اینجا بنشینیم بعد بیایند به من بگویند که بفرمایید بیرون برای این که دیگر آن نمی‌خواهند بیایند بایستی قبلاً یک وقتی معین فرموده بودید ده دقیقه یک ربع آنهایی که حاضر می‌شوند تکلیف‌شان روشن بشود و آنهایی که حاضر نمی‌شوند آنهایی هم که حاضر نمی‌شوند عرض می‌کنم آزادانه ولی اسامی‌شان بایستی در مطبوعات باشد تا شناخته شوند این وضع مجلس نیست (صحیح است - احسنت)
رئیس - بین بنده و آقایان یک آیین‌نامه حاکم است آقایان باید رعایت بکنند تا من اجرا کنم دیر آمدن آقایان مشمول یک ماده است که جریمه تعیین می‌گردد ولی برای رفتن بیرون از مجلس مجازاتی در نظر ندارد
فرامرزی - دارد
رئیس - بفرمایید مطابق کدام ماده این است که بعضی آقایان بیرون می‌روند بنده باید به ایشان اخطار بکنم که بیرون نروند ولی وقتی رفتند باید اطلاع بدهم که در جلسه حاضر بشوند و وقتی که حاضر نشوند کاری نمی‌شود کرد در صورت جلسه اسم آن آقایانی که حاضر نمی‌شوند ذکر می‌شود اما اسم آن آقایانی که در آخر جلسه حاضر نشوند در صورت مجلس ذکر نمی‌شود غیر از این هم عملی نمی‌شود مگر این که آیین‌نامه دیگری نوشته شود
یکی از نمایندگان - مقصود آقای دکتر شفق این بود که صورت اسامی ایشان در جلسه خوانده شود
فرامرزی - عرض کنم اولاً راجع به صورت جلسه استدعا می‌خواستم بکنم علت این که بنده مخالف کردم با تقاضای رأی اعتماد آقای نخست وزیر اینجا قید شود چون بنده معتقد بودم که روز یکشنبه برای استیضاحی که روز سه‌شنبه باید به عمل بیاید نباید رأی اعتماد گرفته شود علتش نوشته نشده است و آن قسمت‌ها را ماده تعیین می‌نماید یادم نیست ولی در یک جایی هست که اگر وکیلی در رأی شرکت نکرد ...
رئیس - اگر سه مرتبه متوالی در رأی شرکت نکرد مشمول یک جریمه هست اگر سه رأی متوالی گرفته بشود و غایب بماند (مربته اول) این لفظ نظامنامه است دیگر نسبت به صورت مجلس نظامنامه است دیگر نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟
ارباب - بنده را از غایبین با دیرآمدگان بی‌اجازه نوشته بودند در صورتی که بنده هیچ وقت دیر نمی‌آیم و غایب هم نبودم
رئیس - بسیار خوب اصلاح می‌شود
فولادوند - هر جلسه‌ای که غایب بوده می‌نویسند
اسکندری - موضوعی که در جلسه قبل با اجازه مقام ریاست بنده به عرض آقایان رساندم قابل تلخیص نبود به این معنی بنده عرض کردم مجلس شورای ملی نمی‌تواند طرحی را مورد مذاکره قرار بدهد که مخالف صریح قانون اساسی است به این معنی که ما نمی‌توانیم مالیاتی را بدون این که دولت لایحه‌ای داده باشد وضع کنیم (یکی از نمایندگان - این که در صورت مجلس نیست) و نه مصادره اموال مردم وظیفه ماست چون در قانون اساسی می‌نویسد هیچ کاری نمی‌شود کرد مگر به حکم قانون و وزارت دادگستری و هیئت قضائیه مملکت و قوه قضائیه اصلاً تفکیک است از قوه تقنینیه.
دهقان - اصلاً این مربوط به صورت مجلس نیست و مجلس هم بالاتر از تفینیه است
اسکندری - تقاضای بنده این است که آنچه را عرض کردم قابل تلخیص نیست یادداشت بشود در صورت جلسه بماند
رئیس - البته تمام بیانات در صورت مشروح مجلس هست و هر طرحی که ۱۵ نفر از آقایان نمایندگان بدهند قابل بحث است (صحیح است) و ماده قانون اساسی است که هیچ ملک را و هیچ مالی را از ید متصرف نمی‌توان منتزع کرد مگر به موجب قانون آقای تقی‌زاده نسبت به صورت مجلس است؟ بفرمایید.
تقی‌زاده - بنده آن چیزی که می‌خواهم عرض بکنم کاملاً مربوط به صورت مجلس نمی‌شود و عرض هم نمی‌کنم می‌خواستم عرض به این ترتیبی که پیش آمده و آقایان تشریف نمی‌آوردند به مجلس بنده دو سه کلمه عرض لازم دارم که بیش از ۳ دقیقه وقت مجلس را نمی‌گیرد اگر آقایان اجازه بدهند عرض می‌کنم و الا عرض نمی‌کنم
۲. طرح پیشنهاد آقای رحیمیان
رئیس - دیگر نظری نسبت به صورت مجلس نیست؟ صورت مجلس روز یکشنبه تصویب شده عده‌ای تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند
عده‌ای از نمایندگان - دستور - دستور
فرامرزی - پیشنهاد بنده قرائت شود موافق با ورود در دستور نیست
رئیس - پیشنهاد آقا رسیده ولی درجلسه پیش موضوعی که مطرح بود موافق و مخالف صحبت کرده‌اند و اعلام رأی هم شده آن تکلیفش باید تعیین شود
فرامرزی - بعد از رأی
رئیس - بسیار خوب یک پیشنهادی رسید که با ورقه به فوریت رأی گرفته شود
دکتر راجی - من مخالفم
رئیس - اول که نفرمودید گفته شد من پرسیدم که کسی با ورود در دستور مخالف است کسی نگفت
دکتر راجی - متوجه نشدم
عباس مسعودی - اعلام رأی شد
رئیس - دو پیشنهاد رسیده است که با ورقه به فوریت رأی گرفته شود
امضای پیشنهادات عباسی دکتر مصباح‌زاده اسلامی خسرو هدایت کشاورز صدر رحیمیان و چند امصای دیگر
یکی از نمایندگان - کافی است آقا
مهندس رضوی - که چی؟
رئیس - که به فوریت رأی گرفته شود
عباس اسکندری - امضای آقا بنده را هم اضافه بفرمایید بنده هم طرفدار اخذ رأی با ورقه هستم
سزاوار - نوشتن اسم لازم نیست
رئیس - ورقه باید اسم داشته باشد رأی منبث امضا می‌خواهد برای اطلاع آقایان اظهار می‌کنم و اگر اسم نداشته باشد ممتنع است
دهقان - آقا تأکید بفرمایید که ورقه سفید موافق است
رئیس - بسیار خوب. رأی گرفته می‌شود
(اخذ و استخراج آرا به عمل آمد و نتیجه به قرار زیر اعلام شد)
رئیس - از ۸۱ نفر عده حاضر ۲۶ نفر رأی موافق داده‌اند تصویب نشد. به طور عادی به کمیسیون می‌رود
اسامی رأی‌دهندگان:
آقایان موافقین: مامقانی - رحیمیان - کشاورز صدر - افشار - صفوی - مهندس هدایت - صاحب‌جمع - دکتر بقایی - حبیب‌الله امین - دکتر آشتیانی - دکتر مصباح‌زاده - معین‌زاده - امیر نصرت - دکتر مجتهدی - دکتر معظمی - امامی اهری - گنابادی - مهندس رضوی - بهادری - نورالدین امامی - عباس مسعودی - گنجه‌ای - محمدعلی مسعودی - سلطانی - دهقان - برزین
اسامی مخالفین آقایان: دکتر شفق - مشایخی - عباس اسکندری - کهبد - عدل اسفندیاری - مهدی ارباب - صادقی - دولتشاهی - جواد عامری - سزاوار - علی بهبهانی - دکتر امینی - شهاب خسروانی
بقیه ممتنع
رئیس - امروز دستور این طرح بود و موضوع استیضاح آقای فرامرزی پیشنهاد کرده‌اند که قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که بودجه کل کشور مقدم بر سایر مطالب در جزو دستور قرار گیرد.
فرامرزی - باز آخر ماه است و باز مواجه خواهیم شد با یک‌دوازدهم ضرر این یک‌دوازدهم‌ها به قدری زیاد است که هیچ کار مملکت و هیچ کاری که به درد مردم بخورد صورت نمی‌گیرد آن وقت وضع ما کار ما در مجلس شبیه است به یک داستانی که پیش ما دهاتی‌های لارستان هست ببخشد چون من خودم دهاتی هستم همیشه مثلم مال دهاتی است می‌گویند یک کسی که آنجا درخت ندارد جره خرما می‌گویند که یکی از این چادر نشین‌ها گفت این تاجیکی‌ها زنبیل درست می‌کنند لیف خرما درست می‌کنند من هم باید زنبیلی درست کنم این زنبیل که درست می‌کنند درست است یک نقشه روی کاغذ ندارد ولی آن که زنبیل درست می‌کند یک نقشه ذهنی دارد هر کسی که آن مواد را بردارد سوزن چوبی بردارد مثل او بدوزد طنبیل نمی‌شود معلوم نیست چه می‌شود اولش نمی‌شود پیش‌بینی کرد که این چه می‌شود چون نقشه ندارد آن یار و زنبیلش را درست کرد بعد دید که این خیلی گرد شد گفت خوب حالا زنبیل نشد کلاهش می‌کنم بعد دید باریک شد چون ساززن بود گفت حالا جامه سازش می‌کنم بعد یک چیز دیگری شد گفت خوب این یک چیزی دیگرش می‌کنم آخرش که رسید دید به درد نمی‌خورد انداختش دور، لوایحی که در مجلس ما و مطالبی که در مجلس ما از اول مطرح می‌شود تا آخر ماه این طور است به طوری است که مثل کتاب الف لیل یا کلیه و دمنه یک حکایتی شروع می‌شود بعد وسط حکایت یکی می‌پرسد که چگونه بوده است آن حکایت یک حکایت دیگری می‌آید روی کار باز ممکن است آدمی فکر که اولی را در ذهنم می‌سپارد آن دومی هم که تمام می‌شده است بماند مانند هزار و یک شب به این ترتیب می‌گذرد یعنی مطالبی که در مجلس مطرح می‌شود متأسفانه غالباً این طور است و بعضی اوقات هم برخلاف صریح نظامنامه عمل می‌شود مثلاً در همین ماده ۹۷ ماده‌ای است که می‌نویسد: هر گاه شخصی مشغول نطق در مسئله اصلی شده باشد تا نطق او تمام نشود مطالب مذکوره تقاضا نمی‌شود «یعنی یک چیز دیگری جای آن را بگیرد» که ما همه‌مان می‌دانیم که آقای صفوی مشغول نطق بودند مطالب‌شان تمام نشده بود...
رئیس - نطق‌شان تمام شده مقصود آن روز است
فرامرزی - بسیار خوب آن وقت بد تر از همه این است که قاعد تاً هم مطابق آیین‌نامه است باید در هر جلسه‌ای دستور جلسه بعد معین باشد چرا؟ برای این که یک وکیلی باید یک لایحه را مطالعه بکند روی فهم روی فکر حرف بزند روی فکر رأی بدهد اگر نقصی در او می‌بیند روی فکر تبصره‌هایی در آن اصافه بکند هر روز که ما می‌آییم اینجا مسئله شوری نیست مسئله غافلگیر کردن است چند نفر که قبلاً شب با همدیگر قرار و مداری بدهند می‌توانند وارد مجلس بشوند سایر وکلا که ذهن‌شان خالی است آنها حاکم بر مجلس می‌شوند آن روز آدم یک رأی می‌دهد که اصلاً مطالعه نکرده است این است که اینها در نظر بنده هیچ درست نیست و بدبختی این است که یک نقص دیگری همان طور که سایر آقایان تذکر دادند و بنده خواستم آنها را به عنوان اخطار و نظامنامه‌ای حرف بزنم ولی حالا اینجا می‌گویم برای این که مربوط به همین موضوع است قانون اساسی ما یک مقصر دارد و آن این است که چند نفر وکیل اگر در مجلس حاضر نشوند می‌توانند تمام وکلا را فلج بکنند یا از مجلس می‌روند بیرون از اکثریت می‌اندازند یا در مجلس حاضر نمی‌شوند نمی‌دانم آیا واقعاً متوجه هستند که این عمل چقدر رسوایی دارد یا این که انسان تحت تأثیر چیزهایی قرار می‌گیرد که آن هوش طبیعی و عقل سلیمش را نمی‌گویم از دستش می‌گیرند تحت یک حجاب قرار می‌دهند مثل آدمی هست که نمی‌بیند مردم را در آن ساعت اشخاص و یک مطالبی به قدری در اینها رسوخ پیدا می‌کند که به آن معتقد می‌شوند که متوجه معایب دیگری که به آنها و به مجلس و به مملکت رخ می‌دهد نیستند به قول جناب آقای دکتر شفق ما چه گناهی داریم اینجا که هر روز در روزنامه‌ها و میان مردم به ما فحش بدهند که مجلس این قدر خراب است حتی تشکیل هم نمی‌شود (صحیح است) ما چه گناهی داریم و چند دفعه هم جناب آقای رئیس وعده دادند و هیئت رئیسه که ما اعلام می‌کنیم آن آقایانی که حاضر نمی‌شوند در جلسه یعنی ابسترکسیون می‌کنند البته غایب می‌نویسند (اردلان - شاید گرفتار باشند) فرق است آقای اردلان بین آن کسی که صبح خواهش می‌برد نمی‌تواند به مجلس برسد با یک کسی که مریض است و نمی‌تواند به مجلس بیاید و آن کسی که اینجا هست مخصوصاً نمی‌آید و مجلس را از اکثریت می‌اندازد تفاوت است صحیح نیست چون این مطالبی که بعد از طرح بودجه آمده است وارد بر بودجه کل کشور شده مطالبی است که عموماً به طور غافلگیر و سورپریز وارده شده من تقاضا می‌کنم که آنها برود کنار و بودجه کل کشور مطرح شد.
کشاورز صدر - من مخالفم
اردلان - من هم مخالفم
رئیس - اولاً اینجا دو موضوع صحبت کردند آقای فرامرزی قسمت تعیین دستور روز بعد در جلسه حاضر حق با ایشان است ماده ۱۱۵ این کار را تعیین کرده است ولی متأسفانه آقایان نمی‌مانند در مجلس و غالباً مجلس از اکثریت می‌افتد این ماده قرائت می‌شود اما این که گفتند وسط نطق نطق آن نیست که اگر مجلس
هم ختم شد وسط نطق او تلقی شود وسط نطق او وقتی است که حرف می‌زند و الا ممکن است که یک نفر ده روز صحبت کند و مجلس می‌تواند دستورش را تغییر بدهد توجه کنید این برای این است که من می‌خواهم آخر وقت بنشینند و دستور جلسه بعد را معین کنیم (صحیح است) و اگر نشینند توی مجلس همین هرج و مرج‌ها تولید می‌شود.
(ماده ۱۱۵ به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۱۵، رئیس قبل از این که جلسه را ختم نماید در باب دستور جلسه آتیه یعنی تعیین روز و ساعت و موضوع مذاکرات به مجلس رجوع می‌نماید دستوری که به این ترتیب قرار داده شده است در محوطه و در روزنامه رسمی اعلان خواهد شد ولی مجلس در موقعی که لازم بداند می‌تواند دستور خود را تغییر بدهد. همین امروز دستور استیضاح بود ولی وقتی که یک پیشنهادی می‌رسد در تغییر دستور باید قرائت بشود بسته به نظر مجلس است.
کشاورز صدر - بنده مخالفم.
فرامرزی - بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم.
رئیس - پیشنهادی هم آقای اقبال کردند که قرائت می‌شود.
دکتر معظمی - بنده مخالفم.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که استیضاح دولت از دستور خارج شود.
فولادوند - آقای اقبال پیشنهاد کردند که استیضاح از دستور خارج شود.
رئیس - آقای اقبال توضیحی دارید؟ بفرمایید.
اقبال - بنده قبل از این که دلایلی در باب این پیشنهاد عرض کنم شرحی می‌خواهم به آقای فرامرزی در باب این مطلبی که گفتند عرض کنم (کشاورز صدر - پس گرفتند آقا) (دهقان - موضوع منتفی است) خواهش می‌کنم توی صحبت من حرف نزنید خواستم عرض بکنم که مجلس شورای ملی مرکز ثقل مملکت است (صحیح است) و حاکم و فرمانروای مطلق بر تمام مملکت است (صحیح است) اشخاصی که به نمایندگی مجلس مفتخر می‌شوند و در اینجا انجام وظیفه می‌کنند اینها در حکم شاگرد مدرسه نیستند منشأ خرابی مجلس آقای فرامرزی بایستی در خارج جستجو کنید تمام اعضای مملکت، اعلیحضرت همایون شاهنشاهی: وکلا، وزرا تمام در حکم اعضای یک جامعه هستند وقتی که هر عضوی به وظیفه خودش عمل کرد نتیجه‌اش صحت و سلامت مملکت است بنابراین شما نمی‌توانید بفرمایید چرا فلان وکیل از جلسه بیرون رفت می‌رود از جلسه بیرون که مجلس از اکثریت بیفتد و فلان رأی را ندهد و حق دارد مطابق نظامنامه این کار را بکند هی می‌گویید اسمش را بنویسید خوب اسمش را هم نوشتید. من هیچ فراموش نمی‌کنم که آقای محتشم‌السلطنه اسفندیاری اینجا رئیس مجلس بود. خدا رحمتش بکند و آقای سید یعقوب انوار هم وکیل آمد اینجا پشت تریبون هی حرف زد رئیس گفت اخطار می‌کنم اخطار کن و هی صحبت کرد مرحوم حاج محتشم‌السلطنه گفت باز اخطار می‌کنم گفت بابا اخطار کن من را کشتی.
رئیس - برای اطلاع آقایان عرض کنم که بدانند مطابق نظامنامه از حق خودم در نظامنامه استفاده می‌کنم.
اقبال - به حضرتعالی کسی نبود قبول دارم این را ولی حق وکیل را به هیچ عنوان نمی‌توان سلب کرد عرض کنم همان طوری که مقام ریاست فرمودند و در نظامنامه هم تصریح شده است دستور جلسه مجلس را خود مجلس خواهد داد مجلس یک نفر نیست خود مجلس یعنی رأی مجلس در چند جلسه پیش بنده یک پیشنهادی کردم که پرونده اعلام جرمی که بر علیه قوام‌السلطنه داده شده و کمیسیون دادگستری که رأی بر تبرئه ایشان داده است مطرح بشود و دلایلم را هم عرض کردم و تقریباً اکثریت قریب به اتفاق هم رأی دادند و مطرح شد آقای صفوی دوست عزیز من که من به حسن‌نیت و صداقت و پاکدامنی ایشان کمال اعتقاد را دارم دو جلسه متوالی در این باره صحبت کردند اگر ده جلسه دیگر هم صحبت می‌کردند باید ایشان صحبت‌شان را می‌کردند و ما هم گوش می‌دادیم و بعد هم اگر موافقی بود آن هم صحبتش را می‌کرد و ما هم گوش می‌دادیم و بعد هم رأی مجلس قاطع است رأی مجلس یک چیزی است که دیگر قابل علاج نیست حکومت مشروطیت حکومت عدد است اگر این طور نباشد اختلافات که رد نمی‌شود چند نفر وکیل است هر کس عقیده‌ای دارد و همه هم حق دارند دلایل‌شان را بگویند بعد رأی مجلس حکومت می‌کند اولاً این نکته‌ای که فرمودید نطق آقای صفوی تمام شده بود تمام نشده بود این ماده که در آیین‌نامه هست مقصود این نیست که اگر در یک جلسه مجلس ختم شد این نطقش تمام شده باشد.
رئیس - نخیر این طور است بین نطق نه این که نطق تمام بشود.
اقبال - بین نطق ناطق یعنی از اولش تا آخرش و لو این که ۱۰ جلسه طول بکشد نطق یعنی آن چیزی است که ناطق می‌گوید نه این که ۵ دقیقه ناطق حرف بزند و مجلس ختم بشود (صحیح است) بنابراین ماده نظامنامه صریح است که بین ناطق به هیچ وجه نمی‌توان کار دیگری کرد .....
رئیس - نخیر این طور نیست.
اقبال - .... و نطق هم باز تأیید می‌کند که مقصود این نیست که در یک جلسه تمام شده باشد هر وقت که نطقش تمام بشود و لو این که ده جلسه طول بکشد این عقیده بنده است و اما در باب استیضاح و این که چرا بنده مخالفم به این که نباید استیضاح مطرح بشود بنده این ماده نظامنامه را می‌خوانم.
(به شرح زیر قرائت نمودند)
ماده چهل و چهارم - هر نماینده‌ای که از وزیری می‌خواهد استیضاحی نماید باید تقاضای خود را کتباً به رئیس داده و موضوع استیضاح را در ضمن معین نماید رئیس آن را در مجلس قرائت می‌کند و مجلس باید آن تقاضا را قبول نموده و پس از آن که از اظهارات وزیر یا وزرا در باب تعیین روزی که استیضاح باید به عمل آید مستحضر شد بدون مباحثه در اصل موضوع قرار روز استیضاح را بدهد. یعنی به دولت مربوط نیست دولت می‌گوید آمادگی خودش را یعنی همین طور آقای نخست وزیر فرمودند گفتند امروز هم اگر بخواهید حاضرم صد و سی و شش نفر نماینده ملت اکثریت آنها یعنی مجلس یعنی آنهایی که حکومت می‌کنند بنابراین وقتی آقای هژیر گفتند که من حاضرم برای استیضاح موضوع باید مطرح شود و روز استیضاح معلوم شود روز سه‌شنبه استیضاح بود و پیشنهاد بنده قرائت نشد در صورتی که پیشنهاد بنده بایستی قرائت بشود که من دلایلم را می‌گفتم و مجلس هم حکومت می‌کرد خواستم بگویم که مجلس شورای ملی باید سرمشق نظم و انضباط باشد مجلس شورای ملی باید این کار را بکند حیثیت مجلس شورای ملی در درجه اول در این است که پیش از همه کس قوانین و مقررات را رعایت کند و بنده حالا این پیشنهادم را پس می‌گیرم و خواستم این مطالب را بگویم که خاطر آقایان مسبوق باشد.
دکتر معظمی - اجازه بفرمایید بنده مطالبی دارم که باید گفته شود
رئیس - آقای دکتر معظمی بفرمایید.
مهندس رضوی - بنده مطابق ماده ۱۰۹ اخطار دارم.
رئیس - به شما چیزی گفته‌اند؟
مهندس رضوی - بلی.
رئیس - بسیار خوب حق شما محفوظ است چون ایشان اول مخالفت کردند نوبت ایشان است.
دکتر معظمی - عرض کنم که آقای اقبال یک مطالبی فرمودند چون ممکن است که سکوتش به ضرر مجلس شورای ملی و حق اقلیت تمام بشود بنده به عنوان این اخطار که اصلاً وکیل حق ندارد در موضوع استیضاح پیشنهادی بکند که استیضاح به تأخیر خواستم تذکری بدهم (صحیح است) اصلاً حتی پیشنهادی قابل طرح نیست که جناب عالی تشریف بیاورند اینجا صحبت بفرمایید که استیضاح باید به تأخیر بیفتد استیضاح حق اقلیت و بعد حق دولت است دولت حق دارد که پافشاری کند که من می‌خواهم جواب بدهم و اگر با اقلیت توافق کردند می‌توانند استیضاح را به تأخیر بیندازند ولی اگر توفق نکردند نمی‌توان به چنین پیشنهادی رأی گرفت (صحیح است) و به علاوه می‌خواستم از موقع استفاده بکنم و مطالبی به عرض آقایان برسانم می‌خواستم عرض کنم با این مشکل دنیایی من خیال می‌کنم مجلس شورای ملی و دولت ایران زشت‌ترین منظره‌ای که ممکن است به ملت ایران و به دنیا نشان بدهد (صحیح است) نشان داده است در این موقع مشکل دنیا آیا جای این صحبت‌ها هست که ما بیاییم برای این کارهای کوچک توی سر هم بزنیم؟ و این صحبت‌ها را بکنیم شما بایستی امروز یک اتحاد و اتفاق داشته باشید (صحیح است) و یک دولتی هم داشته باشید که از او پشتیبانی بکنید و مصالح ملی و وطنی خودتان را انجام بدهید (صحیح است) آقایان ما به کجا داریم می‌رویم؟ این چه وضعی است من این جا مخصوصاً خطاب می‌کنم به اعلیحضرت همایون شاهنشاهی که مورد کمال علاقه و احترام و محبت ملت ایران هستند (صحیح است) و از ایشان خواهش می‌کنم که قدرت معنوی‌شان را
به کار ببرند و این تشنجی را اکنون در مملکت هست ازبین ببرند به شما نمایندگان خطاب می‌کنم که این سستی و اهمال‌تان مملکت را به پرتگاه نیستی می‌برد و ما نمی‌توانیم هر روز این جا بنشینیم و به این منظره زشت نگاه کنیم (صحیح است) شما آقایان اینجا آمده‌اید و قسم خورده‌اید که به ملت خدمت کنید در این موقع مشکل دنیا که یک خطر عظیمی متوجه مملکت شده است این چه بازی است که ما اینجا می‌آییم و به همدیگر خدمت می‌کنیم به هر حال آقایان باید متوجه موقعیت وخیم مملکت و مسئولیت خودشان باشند و من هم اینجا عرض کردم و از اعلیحضرت همایونی درخواست کردم که در رفع تشنیج فعلی اقدام فرمایند و به دولت هم باز خطاب می‌کنم دولت فعلی بایستی از خودش شخصیت نشان بدهد و این طرز تسلیم منافع و اغراض خصوصی اشخاص نشود (صحیح است) من پرپروز متأسف شدم که ۱۲ نفر وزیر اینجا نشسته‌اند ۲ نفر از آقایان پیشنهاد کردند که پرونده اعلام جرم مقدم بر بودجه شود نفس دولت درنیامد در صورتی که بزرگ‌ترین مرحله‌ای که برای بهبود وضع مملکت باشد مرحله بودجه است (صحیح است) که نه مجلس وظیفه‌اش را انجام می‌دهد و نه دولت و این مملکت را به پرتگاه نیستی می‌کشانید و ما نمی‌توانیم این منظره را ببینیم (احسنت)
رئیس - فلسفه این که بدون مباحثه باید مجلس استیضاح را قبول کند برای همین است و الا اگر دولتی اکثریت داشته باشد که رأی بدهند فلان روز استیضاح باشد در این صورت حق اقلیت از بین می‌رود و استیضاح حق اقلیت است و اکثریت نمی‌تواند استیضاح را از بین ببرد آقای فرامرزی فرمایشی دارید بفرمایید
فرامرزی - عرض کنم جناب آقای اقبال بایک طرز تعرض‌آمیزی به بنده فرمودند که وکیل شاگردی مدرسه نیست و خرابی را باید در جای دیگر جستجو کردند در خود مجلس. آقای اقبال اگر یک وقتی وکیل از شاگرد مدرسه هم بدتر بود و به قدر شاگرد مدرسه وظیفه‌اش را انجام نداد تکلیف چیست (یکی از نمایندگان - آن وکیل نیست) می‌فرمایید وکیل اختیار دارد شما حق ندارید از او بپرسید که از مجلس چرا می‌رود بیرون؟ چرا بنده حق دارم از همه جا بپرسم ولی از وکیل نمی‌توانم سؤال کنم که شما چرا می‌روید بیرون (صحیح است) بنده به عنوان یک فرد ملت ایران می‌توانم بگویم که چرا این کار را می‌کنید (صحیح است) آقایان می‌گویند مجلس اختیار دارد وکیل آزاد است خیلی معذرت می‌خواهم از این مثل وقتی یک جوی آبی رد می‌شد یک کسی داشت توی آب چیزی بد می‌ریخت یکی گفت چرا این عمل را می‌کنی گفت من خودم عضو بلدیه‌ام مگر عضو بلدیه حق دارد که آب جوی را کثیف کند (خنده حضار) یک نفر وکیل مجلس چون اختیار دارد که از کار بد جلوگیری کند حق دارد که خودش کار بد بکند؟ می‌فرمایید که در جای دیگر جستجو بکنیم شما خودتان می‌گویید قدرت اینجاست شما خودتان می‌گویید قدرت اینجاست شما خودتان می‌گویید اختیار اینجا است این جایی که اختیار دارد نمی‌تواند خودش را اصلاح کند کارش خراب است من بروم جای دیگر ببینم که چرا این جا خراب است قربان همین جا خراب است و از همین جا باید جستجو کرد (احسنت)
رئیس - چون این پیشنهاد سابقه در مجلس خواهد گذاشت به آن رأی گرفته نمی‌شود آقای آزاد بفرمایید استیضاح خودتان را مطرح کنید اجازه بفرمایید آقای آزاد این مواردی که مربوط به آقایان ارباب جراید و تماشاچیان است قرائت شود که کاملاً رعایت نظم جلسه را بکنند و البته در مذاکره هم چه از طرف دولت و چه از طرف استیضاح کننده رعایت نزاکت باید معمول گردد
(ماده ۱۴۲ و ۱۴۴ نظامنامه به شرح زیر قرائت شد)
ماده صد و چهل و دوم - مخبرین جراید و تماشاچیان با داشتن بلیط در محل مخصوص که خارج از محل اجلاس نمایندگان برای آنها معین شده است حق دخول دارند
ماده صد و چهل و چهارم - هرتماشاچی که باعث اغتشاش مذاکرات یا اختلال نظم شود فوراً به محاکم مرجع جلب می‌شود.
۳. طرح استیضاح آقای آزاد
رئیس - بفرمایید آقای آزاد.
آزاد - بنده در اول جلسه خواستم توضیح بدهم که چرا روز یکشنبه در مجلس حاضر نبودم و مطابق اخطار جناب آقای رئیس صلاحیت نداشت که آن موقع بگویم ولی الان می‌خواهم عرض کنم و تا اندازه‌ای هم مربوط به استیضاح هست و آن دو سه کلمه‌ای که گفتم راجع به رئیس‌التجار روی این موضوع بود که او معتقد بود بایستی املاک مردم را به روز گرفت و خریدن املاک کار بیوه‌زنان است، یک مقدار زیاد از املاکی که در قوچان و اسفراین بود به زور گرفت بعد آمد به طرف سبزوار، در سبزوار یک ایلی هست معروف به تریکانلو در حدود سیصد، چهارصد سال است در یک محلی که معروف به سرولایت است بین قوچان و سبزوار و نیشابور واقع شده است آنجا سکنی دارند در آن قسمت یک آب زیاد و رودخانه‌های متعدی نبود یک چشمه‌های کوچکی بود که اغنام و احشام خودشان را در آن جا می چرانیدند و زمستان هم می‌رفتند به طرف جنوب سبزوار، در یکی از آن چشمه‌سارها که متعلق به چند نفر از این کردها بود در هفتاد هشتاد سال پیش از این، یک کسی یک قسمت از این چشمه را می‌فروشد گویا به بیست تومان یا سی تومان، بعد یک کس دیگری کاغذی می‌نویسد به مرحوم نجدالسلطنه که در آن موقع پیشکار دارایی بوده است این در زمان قدیم که دوره استبداد بوده می‌باشد اتفاقاً یک سیلی می‌آید و یک مقدار زیادی از اراضی را با خود می‌برد وقتی که سیل تمام می‌شود از تمام جاهایی که شسته شده چشمه‌های زیادی پیدا می‌شود و آب از آنها بیرون می‌آید به قدر یک سوم آب کرج و این افراد شروع می‌کنند به زراعت کردن و رئیس‌التجار که می‌بیند چنین آبی احداث شده می‌رود کاغذ را از نجدالسطنه می‌گیرد و می‌گوید که این مال من است و در عدلیه هم شکایت می‌کند، طرف او هم کرد بود و صحرانشین، و ۱۰ سال، ۵ سال یک مرتبه به شهر نمی‌آمدند و ایشان هم وکیل مجلس و شخص مقتدری بودند بالاخره درسنه ۱۳۱۴ یا ۱۵ موقعی که جناب آقای گنابادی آنجا تشریف داشتند این حکم اجرا شده آمده‌اند یک عده زیادی کردها را بیرون کرده‌اند و رئیس‌التجار هم یک عده‌ای از مشهد همراه خود آورده بود در آنجا و چندین مرتبه این دو دسته با یکدیگر نزاع کردند، یکی دو سه چهار نفر از طرفین کشته شدند و این جریان تا شهریور ۲۰ بود و بعد از شهریور این کردها رفتند باز آنجا را تصرف کردند البته آقایان قضات می‌دانند مطابق قانون وقتی که یک حکمی قطعیت پیدا کرد به اصطلاح در دادگستری اجرا شد اگر در دو ساعت دیگر کسی آن ملک را از تصرف صاحبش خارج کرد دیگر دادگستری مجبور نیست که آن ملک را دوباره به او برگرداند مگر این که مطابق قانون عرض‌حال تصرف عدوانی بدهد ورثه رئیس‌التجار رفتند آنجا شکایت کردند که این املاک را این املاک را اینها به طور غصب آمده‌اند از تصرف ما خارج کرده‌اند الان پرونده در عدلیه مطرح است و چند پرونده دیگر هم اینها دارند که مشغول مذاکره هستند سعید مهدوی پسر رئیس‌التجار خواست وکیل شود که به زور وکالت شاید این املاک را از دست آنها خارج کند در دوره چهارده یک مقداری در حدود سی چهل هزار تومان داد و موفق نشد از سبزوار وکیل شود در دوره ۱۵ املاکی که رئیس‌التجار روی آن دست گذاشته بود فروخت به ۱۲۰ هزار تومان ۸۳ هزار تومان مطابق چک‌هایی که به بانک داده در سبزوار خرج کرد باز هم وکیل نشد بعد از این که وکیل نشد خواست شغل دولتی پیدا کند که به زور دولت این املاک را بگیرد من نمی‌دانم به چه مناسبت دولت آقای هژیر این شخص را شهردار خراسان کرده است در صورتی که مطابق قانون اشخاصی که سابقه خدمت دولتی ندارد دولت حق ندارد آنها را استخدام بکند شنیدم که چند تا قالی و قالیچه آورده اینجا و به بعضی از اشخاص هم پول‌هایی داده‌اند و ایشان را رئیس شهرداری مشهد کرده‌اند بعد از این که ایشان شهردار شدند درصدد افتادند که رئیس ژاندارمری آنجا را عوض کنند و یک نفر را که آقایان تبریزی‌ها تا اندازه‌ای می‌شناسند و او یک شخصی است که اولاً در تبریز به حزب توده و به پیشه‌وری کمک کرده است، آدم نادرستی هم هست این شخص را برداشته‌اند در مشهد رئیس ژاندارمری مشهد کرده‌اند (امیر نصرت اسکندری - صحیح است) و طبق تلگرافات و گزارشاتی که به بنده رسیده سعید مهدوی که شده آنجا زیاد تماس داشته صد و پنجاه هزار تومان پول به اشخاص مقتدری مثل رئیس قشون و رئیس ژاندارمری که کارمندان دولت بوده‌اند داده که آنها بروند این املاک را به تصرف سعید مهدوی بدهند و آمده‌اند در سبزوار و پانزده هزار تومان خرج کرده که به رئیس ژاندارمری پنج هزار تومان نقد داده و پنج هزار تومان دیگر هم تعهد کرده، قبض داده که بپردازد پنج هزار تومان هم داده است به رئیس اجرا در این بین هم گزارشی رسیده است به اداره ژاندارمری که در آن گزارش گفته شده است که من با رئیس ژاندارمری و قشون آن جا صحبت کردم و آنها موافقند که ما این املاک را از تصرف کردها بگیریم و بدهیم به تصرف آقای
سعید مهدوی در این بین آقای گلشائیان وزیر دادگستری شدند آمدند به سبزوار و راجع به این این قضیه یک مذاکراتی کردند رئیس اجرای عدلیه متوسل شده است به این که آقای گلشائیان به من حضوراً دستور دادند که بروم و این حکم را اجرا کنم از مشهد رئیس ژاندارمری با چند نفر ژاندارم با رئیس اجراء حمله می‌کنند به طرف دهنه شور آقای گلشائیان که تشریف آوردند بنده به اتفاق آقای حائری‌زاده رفتیم حضورشان و گفتیم که تلگرافی رسیده است که شما شفاهاً دستور داده‌اید بروند این املاک را از دست آنها خارج بکنید، گفتند من همچون دستوری ندادم، من به آقای لطفی گفتم که شما رسیدگی بکنید اگر حق به جانب سعید مهدوی بوده گزارش بدهید و اگر حق به جانب او هم نبود گزارش بدهید در این بین آقای لطفی وارد شد و گزارش داد که نخیر حق به جانب آقای سعید مهدوی بود ولی این حکم یک مرتبه اجرا شده و دفعه دیگر نباید اجرا بشود ایشان هم برداشتند یک تلگرافی کردند به سبزوار که مأمورین از آنجا برگردند مطابق دستور تلگرافی رسیده است از سبزوار برای آقایان می‌خوانم آقای وزیر دادگستری رونوشت آقای آزاد به تلگراف شماره ۳۲۱۶۰ - ۲۴ - ۷ - ۲۷ اعتنا نکردند و قلعه‌جات دهنه را مأمورین ژاندارمری و اجرا و سرگرد فتح‌پور و رئیس ژاندارمری سبزوار و ایل جار مهدوی خراب و اموال و گوسفند و پنبه و غله را غارت مهدوی‌ها یکصد و پنجاه هزار تومان پول داده‌اند که به نام اجرای حکم و دایر کردن پاسگاه ایل را متمرد و در نظر هیئت دولت ایل و دعاگویان را متجاسر و متمرد قلمداد کنند. رئیس عدلیه سبزوار هم آمده است اینجا که رئیس اجراء پنج هزار تومان پول گرفته است بدون این که به ما اطلاع بدهد پرونده را برداشته فرار کرده بعد از آن یک تلگراف دیگری در تعقیب آن بازرسی کل کرده که آقا بر گردید باز هم اعتنا نکرده‌اند رفته‌اند سه هزار گوسفند اینها را غارت کرده‌اند و مردم تلگراف کرده‌اند که دویست هزار تومان اموال و اغنام و احشام‌شان را برده‌اند و غارت کرده‌اند با این که وزارت دادگستری دو مرتبه تلگراف کرده آقایان برگردید آنها همین طور مشغول پیشروی هستند و چادرها را سوزاندند و قلعه‌ها را خراب کردند، من آن روزی که آقای نخست وزیر آمده بودند به اداره ژاندارمری رفته بودم و به رئیس ژاندارمری گفتم که ژاندارم‌های شما این کار را کردند گفت اگر من هم تلگراف کنم ممکن است به تلگراف من هم اعتنا نکنند من یک نفر را می‌فرستم برود آنجا رسیدگی کند، مطابق اطلاعاتی که دیروز به بنده رسیده در آنجا پس از آن که حکم وزارت دادگستری را آقایان اجرا نکردند ده نفر در آنجا کشته شده برای این که ژاندارم‌ها شروع کرده‌اند به حمله و غارت در مقابل آنها هم کردها مقاومت کرده‌اند و ده نفر کشته شده است، بنده می‌خواهم این قسمت ر ا به جناب آقای وزیر جنگ عرض کنم که اینجا تشریف آوردند و گفتند که ایلات مردمان وطن‌پرستی هستند و اینجا از آنها دفاع کردند و یکی از آنها چند روز قبل اینجا بود و اعلیحضرت همایونی به دست خودش به سینه او مدال نصب کردند که شاید در یک روزهای خیلی سختی آنها به درد مملکت بخورند با وجود این حکومتی که آقای هژیر تشکیل داده است ۱۵۰ هزار تومان از شخصی می‌گیرند سی هزار تومان فرمانده لشگر گرفته است و سی هزار تومان استانداری و به کسان دیگری هم که در آنجا بوده‌اند چهل هزار تومان داده‌اند به رئیس ژاندارمری آنجا (امامی - اخوی آقای اسدی) که برای صد و پنجاه هزار تومان صد و پنجاه نفر ژاندارم را با یک عمده دیگر اعزام داشته‌اند و فرستاده‌اند آنجا و این قسم نا امنی در آنجا فراهم کرده‌اند این یکی از آن کارهایی است که آقای هژیر کرده‌اند (بعضی از نمایندگان - به آقای هژیر مربوط نیست) توجه بفرمایید آقایان رئیس دولت البته باید یک شخصی باشد که مسلط به کارهای دولتی باشد چگونه می‌شود که رئیس اجرای عدلیه ۵ هزار تومان بگیرد و تمام پرونده‌ها را بردارد و فرار بکند و هر چه به او تلگراف بکنند که برگردید برنگردد و اعتنایی هم نکند تقصیر این کار با کی است؟ تقصیر با بنده است اگر تقصیر با رئیس دولت نیست پس تقصیر با کی است آقای وزیر دادگستری تلگراف می‌کند که برگردید می‌گویند اعتنا نکرده است آقای وزیر دادگستری؟! هی مشغول چپاول و غارت هستند، اینها به عهده کی است؟ اینها به عهده ایشان است روز اولی که آقای هژیر نخست وزیر شدند یک عده از آقایان امیدوار بودند که شاید ایشان بتوانند یک قدرتی نشان بدهند بیش از یک ماه تقریباً طول نکشید اغلب آقایان صحبت می‌کردند که آقای هژیر یک مردی که بتواند مسلط بر اوضاع بشود نیست و واقعاً هم این طور است برای این که روز به روز وضعیت مملکت پریشان‌تر شده و این که ملاحظه می‌فرمایید با این ۱۵۰ هزار تومان پولی گرفته‌اند یک قسمت عمده خراسان را مغشوش کردند در صورتی که از آنجا تا سرحد روسیه شاید سه وجب راه باشد بیست هزار نفر هم دارند با هم کشت و کشتار می‌کنند حالا اگر یک حادثه بدتری پیش بیاید مسئولیت آن با کی است؟ من شنیده‌ام که آقای هژیر هم آگرمان خود را برای لندن گرفته و می‌رود بعد معلوم نیست که چه خواهد شد من می‌خواهم یک موضوعی را (در این موقع مجلس از اکثریت افتاده و پس از یک دقیقه اکثریت حاصل شد) تذکر بدهم به آقایان نمایندگان محترم که خاطرشان مستحضر باشد ۱۴ ماه است که بنده در مجلس شورای ملی هستیم و در این مدت ۱۴ ماه بنده مکرر دیده‌ام که آقایان از دولت‌ها سؤال‌هایی کرده‌اند و سه فقره هم استیضاح بوده است ولی آقایان وزرا که آمدند در مقابل این سؤال‌ها جواب‌هایی بدهند و یا در موقع استیضاح جواب بدهند تمامش سفسطه بوده یا دروغ بوده است دو موضوع از این قسمت‌ها را به عرض آقایان می‌رسانم که ممکن است باز که از اینجا می‌آیم پایین بیایند و همین صحبت‌ها را بکنند و آقایان هم گوش بدهند و بعد هم تمام شود و برود بنده یک مثلی می‌زنم که دو نفر بودند با همدیگر نشسته بودند صحبت می‌کردند آن یکی از دیگری پرسید که وسط دنیا کجاست گفت که وسط دنیا آنجایی است که من میخ طویله اسب خودم را کوبیده‌ام گفت همچون چیزی نمی‌شود جواب داد اگر باور نداری برو قدم کن ببین اینجا هست یا نه؟ این یک مثلی است که می‌زنند آقایان وزرا می‌آیند اینجا برخلاف قاعده یک جواب‌هایی به سؤال‌ها می‌دهند برای این که تاکنون دیده نشده است اگر یک وزیری برخلاف واقع صحبت می‌کرد چند نفر از وکلا بیایند و مچش را بگیرند که بیا ثابت کن این حرفی که شما می‌زنید روی چه دلیلی گفته‌اند تا حالا دیده نشده هر چه آمده‌اند و گفته‌اند یک اشخاصی هم با آن وزیر موافق بودند گفتند صحیح است و تمام شده رفته است در صورتی که حقیقت جز این بوده بنده در چند روز قبل صحبت کردم راجع به حیات داودی برای این که حیات داودی آمده است و بوشهر را هم غارت کرده است در مقابل این سؤال بنده تیمسار وزیر جنگ عوض این که راجع به حیات داودی جواب بدهند گفتند که ایلات مردمان وطن‌پرستی هستند البته بنده منکر وطن‌پرستی ایلات نیستم صحبت من راجع به یک شخصی بود بایستی راجع به این موضوع جواب می‌دادند که این کاری که من نسبت می‌دهم کرده است یا نکرده است و ولی این اصلاً می‌دانید خلط مبحث بود بنده الان یک این تلگرافی است که حیات داودی موقعی که بوشهر را تصرف کرده است ارتباط تلگرافی قطع بود از طریق لندن به تهران مخابره کرده (صحیح است) «تیمسار سرلشگر رزم‌آرا ریاست ستاد ارتش تهران سلامتی کلیه افسران و ارتش و نگهبان بوشهر را پس از سقوط پادگان به خانواده آنها اطلاع دهید عموم تحت محاکمه می‌باشند. فتح‌الله حیات داودی - علی جاه پیری تنگستانی» این تلگرافی است که بعد از آن که طریق لندن به تهران مخابره می‌کنند و امضاءش هم امضای خودش هست حالا جواب آقای سپهبد رزم‌آرا به حیات داودی و تنگستانی «فتح‌الله حیات داودی و علی تنگستانی بوشهر تلگراف شما که سند خیانت و وطن‌فروشی شما بود رسید ارتش برای خدمت به کشور و حفظ میهن تشکیل شده افسران رشید و افراد شجاع بوشهر وظیفه خود را در مقابل شما خائنین انجام داده به هیچ وجه از محاکمه و مرگ به دست خیانتکاران و میهن‌فروشان ترسی ندارند تلگراف شما بزرگ‌ترین سند خیانت شما به زودی داده خواهد شد این هم جوابی است آقای سپهبد رزم‌آرا از طریق لندن داده‌اند (یکی از نمایندگان - به امضای که بوده؟) به امضای سپهبد رزم‌آرا (دکتر بقایی - بله ولی ننوشته‌اند جوابش چه بوده مقصود همین بوده که به او مدال می‌دهند پول هم به او می‌دهند) (خنده نمایندگان) آن وقت یک چنین آدمی است به تحریک اجانب پادگان را خلع سلاح کرده و بوشهر را غارت کرده (صفوی - بوشهر غارت نشده) (دکتر بقایی - فقط شکرهایش را برده‌اند!) بوشهر سنگ‌هایش را که نمی‌خواستند ببرند آن چیزی که آنجا بود بردند آن وقت یک چنین تلگرافی را می‌کند و سپهبد رزم‌آرا هم به او جواب می‌دهد چنین شخصی را دعوت می‌کنند تهران به او جواب می‌دهد چنین شخصی را دعوت می‌کنند تهران و روزی هشتصد تومان برای مخارج و تفریح آنها وزارت جنگ پول داده است روزی هشتصد تومان پول داده‌اند آن وقت با همین تیمسار محترم که این تلگراف را می‌کند که جزای شما داده خواهد شد می‌رود چایی می‌خورد و با او دست هم می‌دهند و در حدود ۳۱ شهریور ماه همان شهریور گذشته هم
روز چهارشنبه اعلیحضرت همایونی را می‌برند آنجا به دست خودش به او مدال می‌دهد آن وقت شما از این مملکت چه چیز می‌خواهید این چه جور مملکتی است که یک نفر آدم به تحریک اجنبی بیاید غارت بکند زن و بچه مردم را اسیر بکند و قشون را خلع سلاح بکند و شکرها را ببرد و بعد بردارند و بیاورندش و شاه را هم وادار بکنند که مدال به سینه‌اش نصب کند آن وقت در این مملکت آبرو می‌خواهید؟ من گمان می‌کنم که داریم خودمان را گول می‌زنیم و مسخره می‌کنیم (صحیح است) دنیا را داریم مسخره می‌کنیم (صحیح است) بنده یک موضوع دیگر را هم عرض می‌کنم و بعد وارد صحبت می‌شود این را برای این عرض می‌کنم که وقتی که فردا باز آمدند اینجا چیزهایی گفتند باز ما بله بله نگوییم اگر آقایان به خاطر شان باشد من موقعی که آقای حکیمی را استیضاح کردم راجع به مکیده صحبت کردم که این میکده عضو شرکت ری هم هست و در عین حال معاون وزارت راه هم هست برای شرکت ری به دستور وزارت راه یک حکمی صادر شده است که اجرا کرده‌اند و آن روز آقای اردلان وزیر راه بود خواست صحبتی بکند که نشد بعد از چندی آقای مهندس رضوی یا دیگری بود یک صحبتی کردند ایشان آمدند یک گزارشی در اینجا خواندند و تمام قضایا را تکذیب کردند و گفتند که آن گزارش را رئیس دفترشان داده است. حقیقت را عرض کنم شرکتی تشکیل می‌شود در اواخر ۱۳۱۹ به عضویت آقای یمین اسفندیاری وثوق و میکده اینها در اوایل ۱۳۲۰ ساختمان استاسیون مشهد را مقاطعه می‌کنند چهارصد هزار تومان هم پول از دولت می‌گیرند که بروند آنجا را درست کنند در این بین قشون روس وارد می‌شود عملیات هم خاتمه پیدا می‌کنید بعد از دو سال وزارت دارایی می‌رود مطالبه پول را می‌کند که آقا چهارصد هزار تومان پولی را که گرفته‌اید پس بدهید آنها جواب می‌دهند که ما متحمل خسارات زیادی شده‌ایم می‌گویند چه خسارتی می‌گویند چون قشون روس وارد شده است ما متحمل خساراتی شده‌ایم وزارت دارایی جواب می‌دهد که ورود قشون روس یک فرس‌ماژوی بوده است خیلی‌ها متضرر شده‌اند به هیچ وجه من الوجه دولت موظف نیست که حرف شما را گوش بدهد اینها از وزارت دارایی مأیوس می‌شوند و می‌روند وزارت راه در آنجا بند و بست می‌کنند وزارت راه یک کاغذی می‌نویسد به وزارت دارایی که رسیدگی به این موضوع در صلاحیت وزارت راه است و مربوط به وزارت دارایی نیست آنها هم حرفی نمی‌زنند بعد اینها می‌روند ادعای خسارت می‌کنند که به واسطه ورود قشون روس ما ۲۴۰ هزار تومان خسارت داریم فوری وزارت راه هم این را ارجاع می‌ند به حکمیت و حکم‌ها حکم می‌دهند که این ۲۴۰ هزار تومان به آنها ضرر وارد شده است (یکی از نمایندگان - حکم‌ها که بوده‌اند؟) نمی‌دانم (کشاورز صدر - اینها چه ربطی به این دولت دارد؟!) فرق نمی‌کند الان هم می‌رسیم برادر اینجا هست (خنده نمایندگان) عجله نکن، بله بعد از این که آنها گزارش می‌دهند که این ضرر وارد است وزارت راه اعلام می‌کند به وزارت دارایی که اینها ۲۴۰ هزار تومان تحمل خسارت کرده‌اند و حکم‌ها هم تصدیق می‌کنند وزارت دارایی هم اخطار می‌کند که بسیارخوب چهارصد هزار تومانش را خسارت دیدند بایستی ۱۶۰ هزار تومان دیگر را بدهند اینها می‌بینند که کار بد شد، باز می‌روند ادعای خسارت می‌کنند باز هم حکم معین می‌شود می‌آیند ۵۰ هزار تومان دیگر هم می‌گیرند این تمام چیزهایی است که من در وزارت دارایی دیده‌ام و در وزارت راه ندیده‌ام ولی جریانی که در وزارت دارایی بوده و پرونده حاکی بوده است آقای اردلان تشریف آوردند دفاع کردند گفتند که خیر ابداً به هیچ وجه من الوجوه همچون چیزی نبوده است بنابراین می‌خواهم عرض کنم آقایان این مطالب که اینجا گفته می‌شود چون می‌بینند که هیچ وقت از طرف مجلس شورای ملی گفته نمی‌شود که فوراً آقا یک کمیسیونی تشکیل می‌دهیم این اسناد و مدارکش را بیاورید تا ببینیم راست است یا دروغ هیچ وقت همچون چیزی دیده نشد او گفت وسط دنیا اینجاست زیرا که می‌دانست که کسی رسیدگی نمی‌کند (دهقان - کمیسیون هم تبرئه می‌کند) به قول شما کمیسیون هم تبرئه می‌کند قبل از این که بنده وارد موضوع استیضاح بشوم می‌خواهم چند کلمه راجع به قدرت مجلس و وظایفی که دولت دارد صحبت کنم تا این که یک قدری ذهن‌ها بیشتر روشن بشود. ضمن این مسائلی که بنده می‌خواهم عرض کنم شاید یک عده آقایانی که تحصیل حقوقی کرده‌اند می‌دانند و دیگران هم به طور کلی مسبوق باشند ولی همان قسم که خداوند در قرآن می‌فرماید «فذکران الذکر تنفع المؤمنین» تذکرش به عقیده من شاید ضرری نداشته باشد در تمام دنیا پیش تمام علمای حقوق این قضیه محرز است و قدرت ملت ما فوق تمام قدرت‌ها است هیچ قدرتی. هیچ شخصیتی در مقابل قدرت ملت نمب‌تواند کوچک‌ترین مقاومتی از خود نشان بدهد بر فرض هم که مقاومت بکند فوراً محو و نابود می‌شود تاریخ و حوادث دنیا هم تقریباً این موضوع را در تمام موارد اثبات کرده است وقتی که یک ملتی اراده کرد یک عملی را انجام بدهد هیچ شخصی حتی هیچ قدرتی هم نمی‌تواند جلوگیری بکند ملت که عبارت از میلیون‌ها افرادی است که در یک سرزمین گرد هم جمع شده‌اند و با یکدیگر زندگی می‌کنند برای اموری که متعلق به خودشان است از قبیل امنیت و عدالت و کارهای دیگری که فرد فرد اگر بخواهند برای خودشان انجام بدهند غیرممکن هست حتی یک شخصی واحد نمی‌تواند در عین حال رئیس عدلیه باشد ژاندارم باشد پاسبان باشد یا شخص دیگری بنابراین برای این که مردم هر کس به کار خودش برسد و امور مملکت هم اداره بشود ملت یک نمایندگانی از خودش انتخاب می‌کند برای این که این نمایندگان از طرف ملت که دارای اختیارات کافی هستند وضعیت امور عدالت امنیت دارایی و غیرذلک را نظارت کنند بنابراین مجلس شورای ملی مرکز قدرت مملکت است و نمایندگان افراد یک ملت حاکم بر کلیه مقدرات هستند اشخاصی را که مجلس شورای ملی برای اداره امور مملکت انتخاب می‌کند کسانی هستند که اجیر ملتند ملت به آنها حقوق می‌دهد زندگی آنها را تأمین می‌کند برای اموری که مجلس شورای ملی به آنها امر می‌کند و دستور می‌دهد غیر از این دیگر عنوانی ندارند فقط این اشخاص را که مجلس شورای ملی برای خدمت به مملکت انتخاب می‌کند فرق‌شان با ملازمی که یک نفر برای خودش انتخاب می‌کند این است که اگر شخصی یک پیشخدمتی دارد هر امری که به او می‌کند او ناچار است اجزا بکند و اطاعت بکند ولی مأموریتی که مجلس شورای ملی برای کارهای دولت انتخاب می‌کند اگر اینها بخواهند به فرد فرد اشخاص حکم بکنند غیرممکن است تشنج و تزلزل پیش می‌آید بنابراین مجلس شورای ملی به اکثرت یا به اتفاق آرا دستورالعمل‌هایی که اسم او بعد به نام قانون نامیده می‌شود وضع می‌کنند به دولت و به کارمندان دولت می‌دهند که مطابق آنها رفتار بکنند و در هر موردی که یکی از اینها از آن دستورالمعل‌ها تخلف می‌کند مورد مسئولیت و مجازات از طرف مجلس شورای ملی که مظهر اراده ملت است واقع می‌شوند بنده دو سه جمله می‌خواهم راجع به قدرت مجلس شورای ملی و سایر مقامات عرض کنم البته شاه شخص اول است در هر مملکتی ولی مجلس شورای ملی حقوق شاه را تعیین می‌کند بدون این که شاه بتواند یک شاهی زیادی خرج کند ولی حقوق مجلس شورای ملی را خودش معلوم می‌کند و هیچ کس هم حق ندارد که بگوید کم است یا زیاد اگر یک وقتی شاه خواسته باشد بگوید نمایندگان ملت ماهی یک مرتبه باید بیایند به دربار و سلام بدهند اگر کسی نرقت هیچ گونه مسئولیتی ندارد ولی اگر مجلس شورای ملی تقاضا کرد که شاه ماهی یک مرتبه بیاید پشت این تریبون و به ملت ایران سلام بگویند باید بیایند اگر یک وقت مجلس شورای ملی یک عملی برخلاف قانون از شاه مشاهده کند می‌تواند از او بازخواست کند (نخست وزیر - شاه مسئول نیست) بلی مثلاً می‌گویم بر سبیل مثل می‌خواهم صحبت کنم (نخست وزیر - مثل چیست مثل دیگری بزنید) (جمعی از نمایندگان - شاه صیانت دارد) بلی میدانم صیانت دارد خوب مثل دیگر می‌زنم ولی مجلس شورای ملی هر چه بگوید قانون است این فرق دارد (مهندس رضوی - اصولی هم دارد) بلی هر چه که اکثریت گفت قانون است (بعضی از نمایندگان - مطابق قانون اساسی) (دهقان - با یک مختصر تفاوتی) ولی وزرا چه وظیفه‌ای در مقابل مجلس شورای ملی دارند وزرا کسانی هستند که مجلس شورای ملی به میل و علاقه خودش از میان مردم انتخاب می‌کند فقط برای دستور و اوامری که مجلس به آنها می‌دهد (نخست وزیر - مجلس انتخاب نمی‌کند مجلس رأی اعتماد می‌دهد) رأی اعتماد همان انتخاب است فرق نمی‌کند شما در کلیات صحبت می‌کنید یک کسی پرسید که قرمه باغین است یا با قاف گفت با گوشت است و روغن، صحبت سر کلیات نیست، اصل موضوع این است که ما شما را انتخاب کرده‌ایم (نخست وزیر - اگر شما انتخاب می‌کردند که استیضاح نمی‌کردید) یک ساعت دیگر معلوم می‌شود هر کسی به شما رأی بدهد آن وقت معلوم می‌شود که شما را ما انتخاب کرده‌ایم یاخیر
بعضی از نمایندگان - اکثریت نیست
آزاد - عرایض بنده دو سه روز طول دارد
۴. اقتراع برای شرفیابی به حضور ملوکانه
رئیس - امروز باید برای شرفیابی فردا که عید غدیر است اقتراع به عمل آید بیانات ایشان همان طور
که می‌فرمایند مفصل هم باید جواب بدهد.
بعضی از نمایندگان - شنبه مقرر بفرمایید مجلس باشد برای این که استیضاح تمام بشود.
دهقان - مستخدمین دولت هم باید تکلیف‌شان معلوم بشود.
آزاد - آقای دهقان استیضاح سه روز طول می‌کشد.
افخمی - چند ساعت طول خواهد داشت؟
رئیس - آقای آزاد بنابراین بقیه مذاکرات شما برای روز یکشنبه می‌ماند.
(اقتراع به عمل آمد و نتیجه به قرار ذیل قرائت شد)
آقای فتحعلی افشار، آقای مهدوی ارباب، آقای دکتر عبدالله معظمی، آقای شهاب خسروانی، آقای هاشم وکیل، آقای احمد دهقان، آقای ارباب گیو (ارباب گیو - بنده چون در شهر نیستم خواهش می‌کنم یک نفر دیگر را انتخاب بفرمایید) آقای سزاوار، آقای نواب یزدی، آقای افخمی، آقای ظفری، آقای محمدعلی مسعودی، آقای سید اسدالله موسوی (رئیس چون ایشان جزو هیئت رئیسه هستند یک نفر دیگر انتخاب می‌شود) آقای ملکی.
رئیس - قبل از این که جلسه را ختم کنیم آقای دکتر راجی چند کلمه می‌خواهند صحبت کنند بعد از صحبت ایشان تعیین دستور است. آقای دکتر راجی
دکتر راجی - خاطر آقایان مستحضر است که یکی از جلسات سازمان ملل متحد پیشنهاد شد و به تصویب شورای سازمان ملل متحد رسید روز ۲۴ اکتبر که روز تأسیس سازمان بوده در دنیا روز تعطیل عمومی باشد و کلیه ممالکی که عضو سازمان هستند در کشور خود دعا بکنند که خداوند بشر را از خطر جنگ آتیه بدهد (نمایندگان - انشاءالله) بنده می‌خواستم در مجلس متذکر شوم که ایران از ممالکی است که عضویت سازمان مال متحد را با کمال حسن نیت پذیرفته است و اثر این سازمان برای منفعت مملکت ما محسوس بوده است چنان که در غائله پیشه‌وری با این که تدابیر اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و سیاست کابینه وقت موجبات رفع بحران را تهیه کرد معذلک پیشتیبانی سازمان ملل متحد عمل بسیار مؤثری برای حل آن قضیه شد (صحیح است) (صفوی - خدمات و فداکاری آقای علاء هم مؤثر بود) لذا می‌خواستم اگر امروز بودجه مطرح شود در بودجه و اگر یک دوازدهم بود در یک‌دوازدهم پیشنهاد کنیم که روز ۲۴ اکتبر در ایران روز سازمان ملل متحد شناخته شود و مجلس و ملت ایران همگی دعا کنند که خطر جنگ از بشر مرتفع شود بنده میدانم که عدم بروز جنگ آرزوی هر ایرانی است (صحیح است) و هر ملت کوچکی مثل ما آرزو دارد (صحیح است) مسلم است که در جنگی هر که فاتح شد هر که باشد غرامت دهنده و مغلوب ملل ضعیف هستند (صحیح است) و اگر جنگی اتفاق بیفتد ما باید غرامت بدهیم لذا عضویت سازمان ملل متحد که برای نفع ملت ایران کار کرده و روز ۲۴ اکتبر را هم عید سازمان گرفته است بنده پیشنهاد می‌کنم که آن روز هم در ایران روز سازمان ملل متحد شناخته شود.
نمایندگان - صحیح است، احسنت
جمعی از نمایندگان - مخالفی نیست
رئیس - دو پیشنهاد رسیده که هیچکدام مورد ندارد یکی راجع به روز شنبه برای یک‌دوازدهم و یکی هم روز یکشنبه برای یک‌دوازدهم چون لایحه‌اش هنوز نرسیده است دستور استیضاح است
دهقان - لایحه‌اش حاضر است بنده پیشنهاد کردم
رئیس - پیشنهاد آقای دهقان قرائت می‌شود
(پیشنهاد می‌کنم برای تعیین تکلیف یک‌دوازدهم روز شنبه جلسه تشکیل شود و روز یکشنبه دنباله استیضاح باشد)
دهقان - توضیح زیادی بنده ندارم چون روز ۲۹ برنج است و مستخدمین باید حقوق‌شان را بگیرند بنده از اشخاصی هستم که خودم با یک‌دوازدهم مخالفم ولی چاره‌ای نداریم چون فرصت برای تصویب بودجه نیست آقایان موافقت بفرمایند که روز شنبه یک‌دوازدهم را تصویب کنند و روز یکشنبه هم دنباله استیضاح باشد آقای آزاد موافقند
رئیس - آقای فولادوند
فولادوند - بنده با این پیشنهاد مخالفم دلیل مخالفت بنده هم این است که آقایان نمایندگان به جهاتی که پیش ما روشن نیست بعضی از آقایان نمی‌گذارند بودجه تصویب شود هر ماه ما باید وقت‌مان را تلف کنیم تا روز ۲۹ آن وقت شروع کنیم به گریه کردن برای مستخدمین در صورتی که مستخدمین نه گدا هستند نه خیانتی کرده‌اند نه خلافی آنها با کمال سربلندی خدمت می‌کنند بایستی به آنها حقوق بدهند این هم مجلس نمی‌شود که ما الان چهارده ماه است با این خفت تا آخر برج هی حرف می‌زنیم با اخطارات نظامنامه و ابسترکسیون بنده با ابسترکسیون حرفی ندارم و مخالف نیستم ولی بی‌جهت می‌آییم اینجا چایی می‌خوریم قهوه می‌خوریم و هی وقت مجلس را تلف می‌کینم آن وقت آخر برج برای مستخدمین گریه می‌کنیم بنده مخالفم با این که آقایان در آخر ماه می‌آیند اینجا و صحبت از یک‌دوازدهم می‌کنند نبایستی آقایان به این موضوع رأی بدهند تا این که مستخدمین بیایند اینجا داد بکشند و ما این بودجه را تصویب بکنیم و الا تا آخر مجلس این بودجه تصویب نخواهد شد
دهقان - بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم
رئیس - پیشنهاد اخطاری ندارد
دهقان - چرا صحبت‌های بنده را تعریف کردند بنده کی گفتم که مستخدمین گدا هستند بدبخت هستند بنده گفتم که تکلیف آنها معین بشود و بعد استیضاح مطرح بشود و چون فرصت تصویب بودجه نیست حقوق مستخدمین داده شود
۵. موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - رأی گرفته می‌شود برای روز شنبه آقایانی که برای تشکیل جلسه در روز شنبه برای یک‌دوازدهم موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد بنابر این مجلس روز یکشنبه خواهد بود و دستور هم استیضاح است
(مجلس پنجاه و پنج دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت