مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ تیر (سرطان) ۱۳۰۳ نشست ۳۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ تیر (سرطان) ۱۳۰۳ نشست ۳۸
جلسه ۳۸
صورت مشروح مجلس یوم یکشنبه ۲۹ سرطان ۱۳۰۳ مطابق ۱۷ ذی حجه ۱۳۴۲
مجلس دو ساعت ونیم قبل از ظهر بریاست آ قای مو تمن الملک تشکیل گردید)
صورت مجلس یوم پنجشبه ۲۶ سرطان را آ قا میرزا شهاب قرائت نمودند
رئیس ـ آ قا ی حاج میرزا عبد الوهاب (ا جازه)
حاج میرطا عبد الوهاب ـ یک جز ء از عرایض بنده را که در جلسه قبل در موقع مذ اکره در کلیات لا یحه نفت راجع بمندرجات روزنامه ایران بنده سوال کردم در صورت مجلس ننوشته‌اند بفرمائید اصلاع نمایند
رئیس ـ آ ن روز مذاکر ه شد وگفته شد هر چه گفته می‌شود تما ماُ نباید در صورت مجلس نوشته شود
حاج میرزا عبدالوهاب ـ بسیا ر خوب.
رئیس دیگر ایرادی نیست یکنفر از نما یند گان خیر.
رئیس ـ قبل از این که داخل دستور شویم چند کلمه عرض خدمت آ قا یان داشتم. البته! قضیه فاجعه روز جمعه وقتل قنسول ناکام امریکا آ قا یا ن همه مطلع هستند ولازم نیست توضیح واضحی کرد وعرض کنم از این قضیه بهت آ ور متالم ومتاثریم.
عموم نمایندگان ـ صحیح است بلکه می‌توانیم عرض کنم تما م ملت ملت ایران از این واقعه مولمه متاثر هستند وخبر این واقعه را با کمال تنفروخشم وغضب تلقی خواهند کرد. نما یند گا ن ـ صحیح ا ست برای اینکه ما یک ملت غریب ومهمان نوازی هستیم که هیچ نوع حسیات سوئی نسبت بخارجی‌ها نداریم و همیشه آ نها را با یک آ غوش باز پذیر فته ا یم مخصوصا آ نهائیکه می‌توانسته‌اند یک درس هائی بما یاد بدهند ودر طریق تعالی وتربی بما کمک بکنند. غرض از عرض بنده این بود که هر کس در همچو موقعی یک تکلیفی دارد و البته باید بتکلیف خودش عمل بکند ودولت تکلیفش این است که جداُ این امر را تعقیب بکند ومرتکبین را بدست آ ورده ومجازات نماید
(نما یند گا ن صحیح است)
ما هم بنوبت خودما ن بنام انسا نیت و بنام حفظ شئونات ملی وبنام حفظ نام نیک ایران بایستی کمک‌ها ومعاونت هائی بکنیم که این لکه سرخی که در تاریخ ما پیدا شده است زا ئل شود واگر اثرات سوئی بر خلاف واقع وحقیقت واقع شده بز ودی مرتفع شود
(نمایندگا ن صحیح ا ست)
وزیر امور خارجه بیا نا ت شافی و و ا فی که آ قای رئیس محترم مجلس شورای ملی راجع بتاسف و تا لم ا ز و قوع واقعه روز جمعه فرمود ند هئیت دولت را مستغنیی می‌کند از این که در اظهار تا سف و تا لم ازاین و ا قعه شرح و بطی بدهد بیانات ایشان ا لبته احساسات کلیه ملت ایران است.
(نما یند گا ن صحیح ا ست)
حاجت نیست با ا ینکه عرض کنم هئیت دولت کاملا وتماما با این احساسات همراه ا ست واقعة روز جمعه یکی از بزرگترین ضرباتی که بقلب ملت ایران است وارد آ مده تلقی می‌کند. زیرا هما نطو که آ قای رئیس فرمودند ملت ایران همیشه ملت مهمان نوازی بوده است ومی‌توان گفت این واقعه بی نظیر است و روح ملت ایران وروح مسلمانان ایران مسلمانا نیکه یکی از تعلیمات دین آ نها این است که باید بمهمان ا کرام و ا حترام نمود ا ز ا ین مطلب مزجر است
(نما بند گا ن صحیح ا ست)
اما ا ینکه فرمودند هر کس یک تکلیفی دارد و با ید تکلیف خود را ادا کند فرمایش خیلی صحیحی ا ست و هئیت دولت هم کا ملا در ا ین عقیده است و عز م دارد و تصمیم کرده است که تکلیف خودش ر ا کا ملا ادا کند نظر بیک مصا لحی و بر ای ا ینکه بعضی تصورات بی ما خذ برا ی مردم حاصل نشود آ قا ی ر ئیس الوزراء و هئیت د و لت مخصو صا د ر ا ین اوقات اخیر همیشه توصیه و تاکید می‌کردند. برو ساعو افراد قشونی که نسبت بمردم با حسن سلوک و مدارا رفتار کنند و هیچو نت یک ترتیبی پیش نیاورند که موجب طر فیت قوای ملت با خود دولت شود باین مناسبت قوای نظامی دولت ساعی بوده ا ست که همیشه با کمال بردباری رفتار کند و نظر بهمان عقایدی که ما داریم و تصور می‌کنیم. با وجود ا ین واقعه اسف انگیز د ر عقیده خودمان اشتباه نکرده باشیم و از طرف ملت ایران حرکات فجیعی سر نمی‌زند تصور نمی‌شد یک امر با ین تا گواری واقع شود والا هئیت دولت هم قبلا اقدامات لا زمه می‌کرد برای پیش بینی از یک همچو اموری که برای ما غیر مترقب ا ست حالا دیده می‌شود که آ ن مدارا وحسن سلوکی که هئیت محترم دولت و ر ئیس و موجد قوه ثامینیه ا ین مملکت در نظر داشته ا ست شاید در بعضی از اذهان حمل بضعف وسستی می‌شود معلوم شد که باید هئیت دولت بنمایاند که این رفتار معتد لا نه که می‌کرد از روی ضعف نبوده وقدرت دولت بحمداللهّ در منتهای کمال ا ست و عزم دولت هم در حفظ امنیت وجلوگیری ا ز اعمال شناعت وجنایت کا ر انه کامل ا ست و بهمین مناسبت امروز برای آ نکه ملت بسرعت وفورا ا ین تصمیم دولت را مطلع شود و دولت مجبور نشو د بواسطه یک عملیاتی ا ین قدرت و تصمیم خود را ا عمال نماید اعلا ن حکومت نظامی داده ا ست و تا درجه آ خر عزم و تصمیم دارد در کشف قضیه و تعقیب مر تکبین کوشش نماید و ا مید ا ست که کاملا هم موفق شود و اگر چه نمی‌توانم عرض کنم واقعه روز جمعه جبران پذ یر ا ست ولی تا اندازه که ممکن باشد جبران خواهد نمود ر ئیس در ا ین مسئله باید مذ اکراتی بشود یا داخل در دستور مدرس بنده اجازه خواسته‌ام ر ئیس جمعی اجازه خواسته‌اند. مدرس موقع فوق العاده ا ست و عر ایضم را عرض کنم. آ قا سید یعقوب خوب ا ست رای بگیرید. مدرس خیر لازم ندارد من با حکومت نظامی مخا لفم و اجازه هم خواسته‌ام باید عرایضم را عرض کنم آ قای سید یعقوب با مر شما که نمی‌شود که مملکت ایران که مال شما نیست
(صدای زنگ ر ئیس دعوت بسکوت)
مدرس بلی می‌شود من وکیل ایرانم مملکت هم متعلق بمن ا ست مملکت مال من ا ست خوبست عوض شما دیگری را جلوی من و ا د ا ر د
(صدای زنگ)
آ قا سید یعقوب خیر متملق بهمه ا ست
(صدای زنگ)
ر ئیس اگر می‌خواهید راجع باین مطلب صحبتی بکنند خوب ا ست بگذ ا رید برای موقع دیگر مدر س آ قای وزیر امور خار جه این جا فرمایشاتی فرمودند بنده هم خواستم هم از جهت جنبه یافتم اظهار تاسف کنم و هم راجع به حکومت نظامی اظهاراتی بنما یم.
ر ئیس با ترتیب صحیحی هم صحبت نمی نمائید مدرس منی گذ ارند همهمه بین نما یند گا ن صدای زنگ
(د ر ا ین موقع آ قای ر ئیس از مجلس خارج شدند جلسه تعطیل وپس از ۱۰ دقیقه مجدد اُ تشکیل گردید)
ر ئیس آ قای مدرس می‌خواستید اظهاراتی بفرمائید را جع بچه مطلب ا ست ؟مدرس عرض کردم دو فقره ا ست که می‌خواهم عر ض کنم یکی تاسف از واقعه که اتفاق افتاده ا ست و یکی هم راجع به حکومت نظامی ر ئیس قسمت اولش را عجا لتا بفرمائید
مدرس بسیا ر خوب قسمت ثانی را موقع دیگر عرض می‌کنم البته اظهارات وبیا نا ت ا ست در وقایع ولیکن من هم از حیثیی دوست د اشتم بعد از بیانات آقای ر ئیس وآ قای وزیر خارجه عرایضی بکنم و ظا هرا آ قایان هم نظیرش را باز شنیده ا ند و عرض کرده‌ام. ملت ایران چون مسلمان هستند ودینشان هم اقتضا داشته ا ست که ملل متنوعه را از هر حیث محتر م بدارند
(نما یند گان صحیح است)
جاناً و ما لاً و شرعاً کما اینکه تاریخ ما هم نشان می‌دهد ودر نمام انقلا بات ملا حظه فرموده‌اید هرنحو ا نقلا بی که و ا قع می‌شد نیست بملل متنوعه بن احترامی نشده و کما ل آ سایش را داشته‌اند حتی آ ن بیا بانی‌ها هم حیثیت علم وعملشان کم ا ست این مسئله را سفارش روسای اسلام می‌دانستند که آ نها را مهما اسکن محفو ظ بدارند و من خیلی تاسف می‌خورم از اینکه این واقعه اتفاق افتاده ا ست که نباید اتفاق افتاده باشد وانشا اللهّ الرحمن نظیر هم دیگر پیدا نخواهد کرد ۰۰۰
کاز رونی ـ انشاء اللهّ
مدرس ـ و البته همه ماها متاسفیم غرض بنده از جانب خودم و از جانب هم دین‌های خودم که در حقیقت همه ملت ایران باشد اظها ر تاسف می‌کنم اما در مسئله دیگر که آ قای ر ئیس صلاح دانستند تفکیک شود بنده هم اطاعت می‌کنم ولی عقیده‌ام این ا ست که تا موضوع حکومت نظامی بمجلس نیاید و در مجلی مورد بحث واقع نشود نباید در خارج ترتیب اثری باو داده شود.
رئیس ـ آ قای حا ئری زاده (اجازه)
حائری زاده ـ بنده عرضی ندارم عرایض بنده همان بود که آ قای مدرس فرمودند
ر ئیس ـ آ قای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا ـ هرچند علی الاصول بعد از آ نکه آ قای ر ئیس فرمایشاتی فرمودند. که البته آ ن فرما یشات بنام عموم و کلا واهالی مملکت ایران بود دیگر صحبت کردن بهده و سایر رفقا تکرار ا ست و اگر هم خیلی زحمت بکشیم شاید صد یک فرمایشات آ قای ر ئیس را نتوانیم تکرار کنیم ولیکن چون صحبت شروع شد بنده هم بی موقع ندانستم چند کلمه اظهار تاسف و تا لم از ا ین واقعه که در تاریخ ایران و مخصوصا مشروطیت ایران هیچ سابقه نداشته ا ست بکنم و با لعکس وقتی که در د وره اول مشروطیت اردوی محمد علی شاه بطرف ما می‌آید واشخاصی که در آ ن دوره آزادی خواه بودند تفنک در دست گرفته و در سنگرها باقشون ار تجاع مقابله می‌کردند می کشتند وکشته می‌شدند و بار بختن خون‌های خودشان ثابت می‌کردند که د ا ر ای یک عقیده ثابت می‌باشند وقتی که پا لکویک و سایر صاحمنصبهای روس د ر تیررس میآ مدند بیکدیگر نصیحت می‌کردند که چون این اشخاص اتباع خارجه هستند ما نباید بآنها شلیک بکنیم ۰ (بعضی از نما یند گان صحیح ا ست) در موقعی که کشته می‌شوند واز طرف آنهاشلیک می‌شد اشخاص آزادخواه با این حال کشته می‌شدند و نمی‌کشتند و اگر آ قایان در نظر داشته باشند انعکاس این مطلب واین موقع شناسی و ا ین دوستی ومهمان نوازی وحقط سیاست که نشان می‌دادند باعث شد که در جرائد اروپا مقالا ت بسیاری نوشته شد و تمجیدات بسیاری از آ زاد یخواهان ایران نمودند که بعض از آن مقالات را بعد‌ها ترجمه کرده و در جرائد ایران هم نوشتند با یک چنین احساسات و عقاید باعث و راسخ برای ایرانی‌ها وآ زا د یخوا‌ها وقوع یک چنین قضیه قابل مقیاس و سنجش نیست که یک چنین قضیه از طرف یکعده جا هل از روی جهالت اتفاق افتد البته هر قدر ما اظهار تاسف کنیم کم ا ست و امیدوار هستیم که در سایه فعالیت و قدرت دولت حاضر ه بزودی اشخاص که سبب و مر تکب ا ین قضا یا بوده‌اند گرفتار وبشدت مجازات شوند تا بر عا لمیان ثابت شود که ایرانیان همان ایرانی‌های قدیم وهمان آزاد یخواهان سابق هستند ودر حفظ اصول مملکت خودشان کا ملا ساعی ومجدند چون مسئله نفط هم جز ء دستور ا ست بنابر این بنده خودم را اجازه نمی‌دهم که بیش ا ز این داخل در این مذ اکره شوم ویکمرتبه دیگر هم عرض می‌کنم که وقوع این مسئله منتها درجه اسباب تاسف عموم اهالی مملکت ا ست ر ئیس ـ اگر تصویب میفرمائید مذ اکرات ختم شود.
(جمعی از نما یند گان صحیح است)
ر ئیس ـ د ا خل دستور می‌شویم ماده دوم لا یحه نفظ مطرح است
مخبر ـ برای تذ کر خاطر محترم آ قا یان عرض می‌کنم ماده اول قانون که در جلسه گذشته از طرف کمیسیون مسترد شده ویک ماده اول دیگری نوشته شد ودر مجلس رای گرفته وتصویب شد نسبت به قسمت دوم ماده اول سابق که طبع و توز یع شده اصلا حاتی در نظر بود که آ ن اصلا حا ت حاضر ا ست ولی چون امروز صبح موفق به تشکیل جلسه کمیسیون نشدیم و از نظر محترم آ قایان اعضاء کمیسیون کاملا نگذشته است باین ملاحظه بنده تقاضا می‌کنم که ماده دوم امتیاز که راجع بمدت است حالا باسم ماده سوم تحت شود بیاید وبعد شش ماده دوم که قسمت ثانی ماده اول سابق خواهد بود از طرف کمیسیون تقدیم خواهد شد
رئیس ـ ماده دوم لایحه که حالا ماده سه می‌شود قرائت می‌شود:
(بشرح ذیل قرائت شد)
ماده ۳- مدت این امتیاز پنجاه سال ورسمیت اعطای آن از تاریخ روزی خواهد بود که تصویب مجلس شورای ملی برسد
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ موافقم
رئیس ـ آقای داور (اجازه)
داور ـ موافقم
رئیس ـ آقا ی سهام السلطنه ـ
سهام السلطنه. موافقم
رئیس ـ آقای شیروانی
شیروانی ـ موافقم
رئیس ـ آقای مشارا عظم
مشار اعظم ـ موافقم
رئیس ـ آقای تدین
تدین ـ موافقم
رئیس ـ آقای حائری زاده
حائری زاده ـ بدیهی است که امتیاز نامه مثل سایر قوانین مملکتی نیست که ما بیائیم حد و حدودی برایش معین کنیم باید طرفین راضی بشوند که مدت را کم یا زیاد قرار بدهیم ولی برای اینکه خاطر آقایان را مسبوق سازم به سایر مواد این امتیاز نامه مراجعه می‌دهیم آقایان را که در این مدت پنجاه سال که کمپانی متعهد شده است ۲۴ چاه حفر کند و مطابق نصف ماده اول هم که بعنوان ماده اول گذشت ۴ ایالت هم به صاحب امتیاز واگذار شده چاه نفت هم مثل چاه قنات یک حریمی باید برایش منضور شود و البته وقتیکه بنا شد نفت از چاه استخراج بشود هزار ذرع دو هزار ذرع بلکه ده هزار ذرع حریم ان خواهد بود که کس دیگر در اطرافش چاه حفر نکند که بتواند نفت خودش را استخراج کند در این اراضی وسهیه وقتی به کمپانی اجازه داده‌ایم که در مدت پنجاه سال ۲۴ چاه حفر کند و در مدت ۸ سال هشت صد هزار دلار خرج کند این چیزی نیست که بگوئیم هشت صد هزار دلار فقرای ما را به کار وا می‌دارد و وسایل آسایش آنها را فراهم می‌آورد خیر این طور نیست ۲۴ چاه در مدت۵۰ سال با این وسعت ارضی غیر از این که تصدیق کنیم که خودما ن نمی‌توانیم این اراضی را احتکار کنیم و کمپانی باید احتکار کند چیز دیگری نیست من خیال می‌کنم که ممکن است مدت این امتیاز راکمتر قرار بدهند وسایر شرایطش راقبول کنند یاسایر شرایط راتغییر بدهند مدت کمتر بشود من این مدت ۵۰ سال رازیاد میدانم و خیال می‌کنم که با این ترتیب ما گفته‌ایم که برای احتکار این اراضی کمپانی اولویب دارد وخودمان نمی‌توانیم احتکار کنیم ازاین جهت مخالفم
مخبر ـ آقای حائری زاده خودشان عضو کمیسیون نفت هستند ومتاسفانه در کمیسیون هم اغلب همینطور اختلاف نظر مابین ایشان وسایر اعضاء کمیسیون بئد در این موضوع بخصوص در کمیسیون همچو بخاطر دارم که خیلی مذاکره شد گذشته از اینکه در دوره چهارم در موقعی که قانون نفت تصویب می‌شد راجع بمدت خیلی صحبت شد ودلایل وایراداتی از طرفین ذکر شد وبالاخره عین همین ماده در دوزه چهارم تصویب شد. درکمیسیونهم دلایل لازمه رابرای اقناع آقای حائری زاده اقامه کرده‌ایم ولی متاسفانه اقناع نشده‌اند این قسمت هم که حالا فرمودند رباجع بحریم چاهها وچاه قنوات نفتی گمان می‌کنم این طرز جدیدی باشد ودر آتیه بتوان این اصول راقبول کرد دیگران هم این طرز را ازمما تقلید کنند وفعلا از نقطه نظر اینکه این امر و این قانون دوسه سال است در مملکت ما پیش آمده وحالا می‌رود بمنزلگاه آخر ش برسد مدت ۵۰ سال را کمیسیون تصویب کرده است. در دوره چهارم هم ۵۰ سال تصویب شده است والبته تصدیق میفرمائید که اگر ممکن بود مدت را کمتر بکنیم هم در دوره چهارم وهم دراین دوره مضایقه نمی دیدیم ناچار یک مسائلی در بین بوده است که مجبور باین ترتیب شده‌ایم وحالا هم بنده از طرف کمیسیون تمنا می‌کنم که مجلس شورای ملی این ماده راکه یکی از مواد مهمه این قانون است بهمین ترتیب تصویب بفرمایند.
(جمعی از نمایندگان مداکرات کافی است)
رئیس – کافی است چند نفر از نمایندگان بلی کافی است)
رئیس ـ رای می‌گیریم بماده دوم که ماده سوم شده آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رویس ـ تصویب شد. ماه چهار قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده ۴- صاحب امتیاز متعهد است که درظرف سشماه از تاریخ تصویب امتیاز در مجلس متخصصسن خود رابایران اعزام نماید که تفتیشات وتحقیقات لا زمه معرفة الارض وامتحانات وجود نفت راکه از علائم طبیعت اراضی شناخته می‌شود در قطعات ۴ گانه بعمل آودند.
رئیس ـ آقای آقاسید یعقوب (اجازه)
آقاسید یعقوب ـ موافقم
دئیس ـ آقای تدین
تدین ـ موافقم
رئیس ـ آقای داور
داور ـ موافقم.
رئیس ـ آقای سلیمان میرزا.
سلیمان میرزا ـ موافقم.
رئیس ـ آقای اخگر (اجازه)
اخگر ـ از آنجائیکه بنده بسهم خود خیلی شایق هستم که نفت زودتر استخراج شود بنده مدت سه سال رابرا نقشه برداری زیاد میدانم.
بعضی از نمایندگان - آق اشتباه کرده‌اید آن ماده پنجم است
اخگر ـ این جا می‌نویسد صاحب امتیاز متعهد است که در ظرف سه سال …
بعضی از نمایندگان (بطور همهمه) اشتباه کرده‌اید در ظرف ششماه
(صدای زنگ رئیس)
رئیس آن ماده چهارم لایحه است که ماده ۵ می‌شود. آ قای دست غیب (اجازه)
دست غیب ـ اینجا می‌نویسد صاحب امتیاز متعهد است در ظرف ششماه از تاریخ تصویت امتیاز در مجلس متخصصین خودرا بایران اعزام نماید بنده این ششماه رامنطقی برایش نمی‌بینم زیرا اگر این مدت برای بعد مسافت باشد ششماه زیاد است واگر برای این باشد که می‌خواهد متخصصینش را در آنجا معین کند البعه مهلوم ومعین است واین ششماه بعقیده بنده برای اعزام متخصصین زیاداست.
رئیس ـ آقای آقاسید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ در دوره چهارم هم بنده بخا طر دارم که آقای دست غیب همین فرمایش را فرمودند ولی در آنوقت هم مذاکره شد که در ظرف ششماه نوشته شده یهنی ششماه رباطرف عمل قرار داده‌اند که در ظرف این ششماه متخصصینش را روانه کند ودر ظرف همین ششماه تفتیشات خودشان راخاتمه بدهند و البته تصدیق می‌فرمایند که در ظرف ۴ قطعه ار قطعات مملکت ما که راه آهن و وسایل تقلید ندارد ششماه برای تفتیشات زیاد نیست
رئیس ـ پیشنهادی از طرف آقای زعیم رسیده است قرائت می‌شود
(بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم عبارت اعزام نماید بعبارت اتعزام داشته باشد تبدیل گردد
رئیس ـ توضیح دارید؟
زعیم ـ بلی بنده نمیدانم آن عبارت (تکس) قرار داد چه باشد شاید این اعزام داشته باشد از آن مفهوم ولی اینجا کلمه اعزام نماید مثل این می‌ماند که در اخر ششماه متخصصین بایران بیاید. و نظر باینکه ما باید سعی کنیم هر چه زود تر با این کار دست بزنند برای رسیدن ما بمقصود وجلب سرمایه‌ها به این جهت بنده پیشنهاد کردم که اعزام نماید باعزام داشته باشد تبدیل شود.
مخبر ـ بنده تفاوتی در این اصلاح عبارتی نمی‌بینم. چه بنویسم بایران اعزامداشته باشد چه بنویسم بنماید در هر حال مقصود این است که کمپانی ششماه وقت و مدت دارد برای اینکه متخصصین معرفة الارض را در این مدت با اسباب و آلات لازمه اعزام نماید. مخصوصاً آقای دست غیب هم متذکر باشد که این متخصصین که می‌آیند باید یک اسبابهائی بخرند و یک تهیه هائی به بینند که در این مدت ششماه خودشان با اسباب کارشان در تهران حاضر با شند وحالا چه اعزام نماید و چه اعزام داشته باشد فرقی نمی‌کنند و اگر آقایان تصور می‌فرمایند تفاوتی دارد در اصل قضیه فرقی می‌کند عرضی ندارم. اما از نقطه نظر فرانسه هم (آن ووایه) است که مصدر است وبمعنی اعزام داشتن است علی ای حال مقصود این است که در این مدت متخصصین خودش را با اسبا بهای لازمه بایران بفرسند
رئیس ـ آقای شیخ الرئیس (اجازه)
محمد هاشم میرزا شیخ الرئیس حالا آقای مخبر آن تکس فرانسه را معنی کردند نمیدانم ولی اعزام داشته باشد صحیح نیست و اعزام کاملاً واقعی و مقصود را میرساند رئیس ـ رای می‌گیریم بقابل توجه بودن این پیشنهاد ۰۰۰
مدرس پس می‌گیرند
رئیس ـ استرداد مینمائم؟
زعیم ـ بلی
رئیس ـ رای می‌گیریم بما ده چهارم آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام نمائند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد ماده پنجم قرائت می‌شود (بترتیب ذیل قرائت شد)
ماده پنجم ـ صاحب امتیاز متعهد است که در ظرف سه سال از تاریخی که امتیاز از تصویب مجلس شورای ملی بگذرد نقشه‌ها و راپرت‌ها خود را که راجع به تحقیقات مقدماتی مذکور در ماده سوم است باتمام رسانده بدولت تقدیم نمائد
رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ موافقم
روئیس ـ آقای مشارا عظم (اجازه)
مشاراعظم ـ موافقم
رئیس ـ آقای داور
داور ـ موافقم
رئیس ـ آ قای کازرونی
کازرونی ـ موافقم
رئیس ـ آقای اخگر (اجازه)
اخگر ـ اولا باید عرض کنم مقصود آ قایان نمایندگان از اعطای امتیاز نفت شمال آ نطور که بنده می‌فهمم اینطور است که برای مملکت تولید ثروت وکار کنند و برای همین اصل هم ماده اول یعنی واگذاری نفت شمال تصویب شده ا ست و بهمین دلیل هم در کلیات کسی مخالفت نکرده ا ست بجهة ا ینکه همه معتقد هستیم که باید نفت شمال امتیازش داده شود ولی در موضوعات جزئی البته وکیل مجلس که قسم خورده ا ست بقرآ ن که بعلت و مملکت خیانت نکنند برای این ا ست که آ نچه صرفه وصلا ح ملت ا ست وبنظرش می‌رسد عرض کند ونباید در خارج حمل بر مخالفت با اصل شود
بعضی از نمایندگان ـ صحیح است.
اخگر ـ بنده معتقدم که مدت سه سال برای تقدیم نقشه‌ها و راپورتها زیاد ا ست البته بعد از آنکه تصویب شد که در مدت ششماه متخصصیتش را بایران اعزام دارد اینطور معلوم می‌شود که بعد از شش ماه متخصصینش بایران رسیده‌اند وآ نطورکه آ قای مخبر توضیح دادند برای کشیدن نقشه‌ها وتعیین محل‌های نفتی دو سال ونیم باقی ا ست وبعقیده من خیلی زیاد ا ست. البته ما باید سعی کنیم این امتیاز را که بکمپا نی می‌دهیم حتی المقدور بمنفعت خودمان نزدیکتر باشد وباید سعی کنیم هد چه زودتر نفت استخراج شود برای اینکه پول وارد مملکت ما بشود ومنابع طبیعی مملکت بکار افتد وهر قدر مدت استخراج متمادیتر باشد البته مقاصد ما که عبارت از حصول ثروت وبکار وا داشتن اشخاص بیکار ا ست میسور نخواهد شد علی ای حال بنده عقیده‌ام این ا ست که اگر یکسال تعیین کنیم ششماه هم که علاوه می‌شود رویهم رفته یک سال ونیم می‌شود وگمان می‌کنم این مدت برای آ مدن متخصصین ونقشه برداری کا فی باشد
ر ئیس ـ آ قای آ قا سید یعقوب (اجازه)
تدین ـ بنده هم اجازه خواسته بودم
ر ئیس ـ ایشان اسمشان را ثبت کرده‌اند.
آ قای سید یعقوب ـ (خطاب به آ قای تدین) می‌خواهید بشما واگذار کنم اهمیتی ندارد
. تدین ـ خیر
آ قای سید یعقوب - عرض می‌کنم خدمت آ قای اخگر که در دوره چهارم در موضوع همین ماده مذ اکرات زیاد شد و خمیم ایرادی که حا لا آ قای اخگر کردند و فرمودند مدت سه سال زیاد ا ست در آ نوقت هم شد آ ن وقت مخبر شاهزاده نصرت الدوله بودند وهمه ماها مدافع بودیم ودر آ نوقت هم بقدری مخالف داشتیم که جواب دادن آ ن مخالفت‌ها وایرادها خیلی مشکل بود نظرباینکه مملکت ما بحمد اللهّ وسیع ا ست و وسائل نقلیه بهیووجه نداریم وعبور ومرور در مملکت نسبتا سخت ا ست ویک زحمات فوق ا لعاده دارد از این جهت مدت را این قسم قرار دادند مثلا برای اینکه بفهمند این نفت روی زمین یا زیر زمین ا ست و اطلاع پیدا کردن بخصوصیات ایالا ت ونظر بعدم وسائل حمل ونقل که در بعضی جاها مجبور هستند با مال بروند وبهضی جاها پیاده از این جهت وقتی درست ملاحظه کنید می‌بینید این مدت رویهم رفته زیاد نسبت زیرا ششماه که از اول برای آمدن متخصصین موضوع می‌شود باقی می‌ماند دوسال ونیم واین مدت هم گمان نمی‌کنم اینقدرها مهم باشد که مذاکره لازم داشته باشد ما هر چه زودتر این قانون را بگذرانیم دو ماه سه ماه جلوتر می‌افتیم وهمین که آ نها وارد شوند عمله‌های ما بکار می‌افتند و مقدمات اقتصاد در مملکت فراهم می‌شود از این جهت گمان نمی‌کنم اشکالی داشته باشد.
(جمعی گفتند مذاکرات کافی ا ست)
ر ئیس ـ آ قایان مذاکرات را کافی میدانند؟
سردار معظم ـ یک اصلا ح عبارتی ا ست که باید عرض کنم
ر ئیس ـ بفرمائید
سردار معظم ـ ماده سه باید مبدل به ماده چهار بشود
ر ئیس ـ اصلا حاتی رسیده ا ست قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آ قای امیر احتشام بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌نمایم که قبل از جمله (در ظرف) کلمه (متدرجه) علاوه شود
ر ئیس ـ توضیح بدهید
امیر ا حتشام ـ پیشنهاد بنده جمع ما بین اظهارات آ قایان ا ست مقصود این است که متدرجا حا ضر کرده تقدیم دولت کند.
مخبر ـ گمان نمی‌کنم باین اصلاح احتیاجی باشد زیرا از عبارت (در ظرف سه سال همین معنا را می‌شود استفاده کرد مسلم است اینکارها تدریجی است یکمرتبه که نمی‌شود تمام مقدمات را تهیه کرد در این ماده هم همینطور که آ قای سردار معظم کردادند از نقطه نظر ماده بندی بایستی ماده سوم مبدل بماده چهارم بشود رئیس ـ رای می‌گیریم پیشنهاد آ قای ا میر احتشام آ قای یانیکه تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد. پیشنهاد آ قای اخگر قرائت می‌شود
(بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاده می‌کنم مدت ۳ سال بیکسال ونیم تبدیل شود
رئیس ـ توضیح که دادید باز هم لازم است.
رئیس ـ توضیحاتیکه لازم بود قبلا عرض کرده ولی بازهم عرض می‌کنم که در بعصی جاها ست که نسبتا بیشتر نفت دارد وکمپانی هم پیش از یکی در چاه بیشتر نمی‌تواند حفر کند وممکن است ابتداء در همان یکی دو جا شروع کند ومابقی را تعد شروع کند از این جهت بنده معتقدم یکسال ونیم برای مدت کافی است. ر ئیس ـ عقیده کمیسیون چیست؟
مخبر ـ کمیسیون با این پیشنهاد مخالف ا ست
آقای تدین (اجازه)
تدین ـ بنده تصور می‌کنم ازاین عبارتی که در این ماده نوشته شده که (درظرف ۳ سال نقشه‌ها درراپورتهاباتمام رسانیده بدولت تقدیم می‌کنند) یک سوء تفاهمی حاصل شده است و گویا این طور تعبیر شده که در این مدت فقط نقشه‌ها برداشته و بدولت تقدیم شود. خیر اینطور نیست این ماده مربوط به ماده قبل است و مقصوداین است که بعد از اینکه متخصصین بایران وارد شدند باید مشغول تفتیشات وتحقیقات لازمه معرفة الارض و امتحانات نفتی درمواضع عدیده باشد و بعد از اینکه تحقیقات کردند وتمام شد که در فلان نقطه معرفة الارض نفت هست باید نقشه‌های آن را برداشته وراپورت این قضایارا بدولت بدهد پس فقط کارش نقشه برداری نیست باید کلیه مقدمات نقشه برداری را در نظر بگیرد. بنابر این دو سال ونیم زیاد نیست و بعلاوه همانطوری که فرمودند همه هم علاقه مندیم که زودتر نفت استخراج شود بدیهی است که کمپانی هم از لحاظ منافع خود علاقه مند است که هر چه زودتر استخراج شود رئیس ـ رای می‌گیریم بقابل توجه بودن این پیشنهاد آ قایانیکه تصویب می‌کنند قیام کنند.
(یکی دونفر قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد. اصلای آقای شریعتمدار قرائت می‌شود (بشرح آ تی خوانده شد این بنده پیشنهاد می‌کنم که در ماده ۵ صاحب امتیاز متعهد باشد که در مدت یک سال نقشه‌ها را بر داشته تقدیم دولت بنماید
رئیس ـ یکسال ونیم رد شد
شریعتمدار ـ بنده استرداد می‌کنم
رئیس ـ استرداد میفر مائید؟
شریعتمدار ـ بلی
رئیس ـ اصلاحی شاهزاده شیخ الرئیس پیشنهاد کرده‌اند (بدین مضموم قرائت می‌شود)
بنده پیشنهاد می‌کنم در اول این نفت تمام علاوه شود. نقشه‌ها و راپورتهای خود را
رئیس ـ (خطاب به شاهزاده شیخ الرئیس این توضیح لازم دارد آقا)
شاهزاده شیخ الرئیس ـ عرض می‌کنم قضیه راپورتها ونقشه‌ها که در اینجا نوشته شده است از قضایای مهمله است و دلالت نمی‌کند بر تمام راپورتها ونقشه‌ها از این جهت بنده معتقدم که باید نوشته شود تمام نقشه‌ها و راپورتها
مخبر ـ اگر حضرت والا یک عطف توجهی به قسمت دیگر این ماده بفرمائید که می‌گوید ۰ مقشه‌ها وراپورتهای خود را که راجع بتحقیقات مقدماتی مذکوره در ماده چهار است با تمام رسانده بدولت تقدیم نماید) ملا حظه حواهند فرمود که این جمله آ خر ی خوب مطلب را توضیح می‌دهد آن عبارت راهم اگر ما بنویسیم مضر نیست ولی زائد است.
رئیس ـ رای می‌گیریم بقابل توجه بودن اصلاح شاهزاده شیخ الرئیس آ قایانیکه تصویب می‌کنند قیام نمایند
(چند نفری قیام کردند)
رئیس ـ قابل توجه نشد. رای می‌گیریم بماده پنجم با تبدیل (ماده سوم) به (ماده چهارم) آ قایانیکه این ماد ه را باین اصلاح تصویب می‌کنند قیام نمایند
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. ماده شش قرائت می‌شود
(بشرح ذیل قرائت شد)
ماده ۶ـ بمحض اختتام وتقدیم نقشه وراپورتهای فوق ا لذکر بامراعت این شرط که ا متیاز بقا نونیت ورسمیت خود بافی باشد صاحب امتیاز بوسیله متخصصین خود عملیات تحقیقه وا کتشافیه خود را که معمولا ضرورت دارد ودوام خواعد داد تا معین نماید که در قطعات چهار گانه نفت‌ها و گازهای طبیعی وموم طبیعی (هید رو کاربود) متجانس نفت بمقدار کافی برای استخراج وتجا رت یافت می‌شود یا نه دولت هم متعهد است (بغیر از مواقع فورس ماژور) از صاحب امتیاز تقویت نماید واجزا ء واموال مشار الیه را از هر گونه تجاوز مصون داشته وبطور کلی استفاده از حقوق. مزایائیکه بموجب این امتیاز نامه دارا است تامین نماید وهمچنین اگر شخص ثالثی بخواهد مانع از اجرای حقوق ومزایای منظوره در این امتیاز بشود از صاحب امتیاز حمایت نماید
رئیس ـ آ قای تدین هم موافقند.
آقای آقا تدین ـ بلی
رئیس ـ آ قای داورهم موافقند. آقای آقا سید یعقوب چطور موافقند؟
آقا سید یعقوب ـ بنده مخالفم رئیس ـ بفر مائید آ قا سید یعقوب ـ بنده چون درست از بعضی کلمات مستحضر نیستم از این جهت یک سوالی از آ قای مخبر ومجلس دارم یک کلمه در اینجا هست که در ماده اول هم گذشته است بنده می‌خواهم تقاضا کنم که این کلمه را تغییر بدهند. در این ماده نوشته شد. (سایر مواد متجانس نفت) اگر آ قای مخبر قبول بکنند که این کلمه متجانس رابر دارند وهم جنس نفط یا یک جمله دیگری که عنوان تجانس دو جسم مشترک را در یک صنعت نداشته باشند بنویسند بهتر است مثلا ممکن است ذوغال سنگ یک جنس دیگری باشد که دارای خا صیت نفت است این دو جسم متجانسند یعنی دو جنسند دارای یک صفت چون بنده یک اطلا عات عمیقی ندارم خوب است عبارت متجانس را بردارند واز جنس نقط باشد و اگر این اصلا ح راقبول بفرمایند عبارت خیلی صریح الدلاله بر واضح تر می‌شود. مسئله دیگر اینجا می‌گوید دولت مبوجب این امتیاز نامه متعهد است بغیر از مواقه فورس ماژوراز صاحب امتیاز تقویت نماید اگر چه در دوره چهارم هم در این باب مذاکره شد وگفته شد که فورس ماژور یا مسئله نیست که ما بتوانیم مدتش را همین نمائیم ولی چون این یا مسئله تعهدی است اگر بتوانیم مفهومش را مشخص کنیم که موارد فرس ماژور تا چه اندازه است بهتر است وعبارت هم واضح بر می‌شود عرض ثالثم این است که می‌گویند اگر شخص ثالثی بخواهد مانع از اجرای حقوق و مزایای منظوره در این امتیاز بشود از صاحب امتیاز حمایت نماید) گرچه نظر بنده گذرانیدن قانون است ودر گذرانیدن قانون با یک منافع همه را ملاحظه کنیم. بنده عرض می‌کنم قانونیکه از مجلس می‌گذرد دولت مکلف است که اگر شخصی مانع ار اجرای حقوق صاحب امتیاز بشود آ نرا دفع کند معنی اجرای قانون این است که دولت باید مجری قانون باشد بنده محکوم هستم بحکم قانونیکه دولت اجرا کننده قانون باشیم دولت مجری قانون است اگر کسی بخواهد در امتیاز اتیکه دولت می‌دهد مزاحمت کند دولت باید او را منع کند نه حمایت واز این عبارت که نوشته صاحب امتیاز را حمایت کند مثل این است که صاحب امتیاز خودش قیام نماید ودولت از او حمایت کند خوب است آ قای مخبر جواب این سه فقره عرض بنده را بدهند.
ر ئیس ـ آ قای تدین (اجازه)
تدین ـ اولا کلمه متجانس در ماده اول تصویب شد و حالا هم برای رفع سوء تفاهم آ قای آقا سید یعقوب عرض می‌کنم اگر بنویسیم (از جنس نقط) فقط شامل خود نفط می‌شود زیرا موم مهدنی وقیر از جنس نفط نیست در صورتیکه مقصود ما این است که تمام مواد متجا نس نفطرا هم شامل شود. اما راجع بمسئله فورس ماژور تصور می‌کنم آ قا این لا یحه را تا آخر مطالعه نکرده‌اند والا اگر مطالعه کرده بودند ملاحظه می‌فرمودند در ماده بیست ویکم مسئله قورس ماژور توضیح داده شده وتمام مسائل مهمه در آنجا ذکر شده وحتی برای مواقع طوفان وزلزله یا انقلاب که مطلقا جزوفورس ماژور نیست یک شروطی قائل شده است که چه قبیل قضایا وحوادث می‌تواند مانع عملیات او باشد تمام این مراتب را در آ نجا دارد قسمت دیگر که اعتراض کردند کلمه حمایت مورد ندارد بنده زیاد نمی‌خواهم داخل این موضوع شوم ولی اگر قدری دقت نمایند ملاحظه خواهند نمود که اگر این حق بدولت داده شود و کمپانی را آ زاد نگذارند بهتر است بعضی از نمایند گان ـ مذاکرات کافی است وجمعی دیگر کافی نیست)
رئیس ـ رای می‌گیریم.
آ قایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس. معلوم می‌شود کافی است. اصلاحات قرائت می‌شود. پیشنهاد آ قای شریعتمدار بضمون ذیل قرائت شد این بنده پیشنهاد می‌کنم که لفظ مزایا چون ممکن است بمعنای وسیعی تعبیر شود اسقاط شود وفقط بلفظ حقوق قناعت شود که دولت متعهد است حقوق کمپانی را بطور کلی تامین نماید.
رئیس ـ آ قای شریعتمدار (اجازه)
شریعتمدار ـ بنده چون فلسفه این لفظ مزایا را نمی‌فهمم فقط دولت متعهد است که حقوق کمپانی حقوق مشروعش را که بموجب این امتتیاز باوداده شده است حفظ کند وچون لفظ مزایا ممکن است معانی پیدا کند که استفاده نداشته باشد از این جهت بنده این نفط را زائد میدانم ومعتقدم باید حذف شود. مخبر ـ من خیلی ممنون می‌شوم از آ قای شریعتمدار اگر توضیح می‌دادند که از چه نقطه نظر لفظ مزایا ممکن است معانی پیدا کند واسباب اشکال بشود. زیرا ما در این ماده قید کر ده‌ایم بطور کلی استفاده از حقوق و مزایا و اینهم از نقطه نظر ترجمه و تطابق کامل فارسی با فرانسه است این دو کلمه مترادف بود که از زبان فرانسه بفارسی ترجمه کردیم و گمان می‌کنم روشن تر هم باشد. حالا این ممکن است گفته شود که آنچه در تلو لفظ مزایا خوانده شود در تلو معنای حقوق هم میآ ید اما مفهوم مخالفتش را که آقا اعتراض دارند بنده درست ملتفت نمی‌شوم خوبست بفرمایند در چه موقع در کجا مصداقش مخالف با مقصود است کلمه مزایا وحقوق چون در نسخه فرانسه این راپرت نوشته شده بود از این جهت ما هم نوشتیم و البته باید کمپانی نسبت بحقوق خود طرف حمایت دولت باشد
رئیس ـ رای می‌گیریم بقابل توجه بودن پیشنهاد آ قای شریعتمدار آ قایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(چند نفر ی قیام نمودند)
رئیس ـ رد شد. اصلا ح دیگر قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم عبارت (نفطو گازهای طبیعی تا کلمه بمقدار کافی حذ ف شود وبجای آن عبارت (مواد مذ کوره در ماده یک) نوشته شود ـ اخگر
رئیس ـ آ قای اخگر (اجازه)
اخگر ـ در ضمن بحث در ماده یک مذاکره شد که برای رفع اشتبا ه و عدم پیش آمدها در آتیه خوبست یک تصویحاتی بشود بالاخده آ قای مخبر کمیسیون جمله (مواد مذکوره را) قبول فرمودند این برای این بود که در سایر موا دی که اینجا نوشته است در آتیه یک سوء تعبیرانی نشود دو حالا مجدا آن عبارت در اینجا تکرار شده است علا وه براینکه این مربوط بماده اول ودر ماده اول هم بآن ترتیب تصویب شده تکرار عبارت هم در اینجا لزومی ندارد اگر مواد مذکوره در ماده یک بجای این عبارت نوشته شود سوء تفاهمی نمی‌شود و در آتیه هم اسباب زحمت نمی‌شود.
مخبر ـ البته آ قایان تصدیق میفرما یند که وظیفه بنده یک وظیفه خیلی مشکلی است یعنی وظیفه هر مخبری در مجلس مشکل است زیرا مجبور است یک و کالت هائی هم از طرف همکارهای خودش بکند در صورتی که با انها قبلا نمی‌تواند مشورت کند باین ملا حظه میفرمائید وقتی مخبر می‌تواند قبول کند که همکاران اوهم قول کنند یا لا اقلا پیشنهاد کننده یک دلائل خیلی قوی داشته باشد وکافی از برای قبول کردن آن پیشنهاد یا اصلاح اگر این توضیح را بنده در آینجا می‌دهم برای این است که بنده خیلی مقید م و هم کارهای کمیسیون خودم را خیلی مفید می دانم باین که هیچوقت اصرار ولجاجی نداشته باشیم در اینکه حتما آ نچه را که گفته‌ایم باین صورتی که اینجاست باید قبول شود. خیر اینطور نیست منتهی اگر ما یک اشتباهی کردیم مملکنست رفع آن اشتباه را بادلایل قوی بفرمایند آن وقت ممکنست پذیرفت ولی اینکه آ قای اخگر می‌فرمایند این تکرار را برداریم بعقیده بنده بودن این تکرار ضرری ندارد واگر آ قای اخگر اصرار دارند که بنده از طرف رفقای خودم فضولتا قبول کنم این نمی‌شود وباید از طرف آنها قبول شود وخودم نمی‌توانم. رئیس ـ آ قایان که اصلا ح آ قای اخگر را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(دو سه نفر قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد پییشنهاد آ قای مشار اعظم.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشتهاد می‌کنم عبارت: «بطور کلی استفاده از حقوق و مزایائی که بموجب این امتیاز نانه دارا است تامین نماید»
رئیس ـ آ قا مشاور اعظم. (اجازه)
مشاور اعظم ـ در عبارت که «بطور کلی استفاده از حقوق ومزایا» نوشته شده منکنست تولید اشکالاتی بنماید چون کلمه استفاده از حقوق ومزایا قابل تعییرات مهتلفه است بنا براین بنده اصح میدانم این عبارت اصلا ح شود چون در این جمله«بطور کلی استفاده ا ز حقوق ومزایا) ممکنست سوء تفاهم بشود وتغییراتی بشود وکه دولت رابه اشکالات بیندازد. لذا پیشنها د کردم که اینطور اصلاح شود: حقوق و مزایای صاحب امتیاز رابه موجب مواد این قررداد تامین نماید
مخبر – بنده تقا ضا می‌کنم این اصلاحی را که آقای مشار اعظم پیشنهاد کرده‌اند دو مرتبه بخوانند بنده بفهمم
(مجددا بمضمون گذشته قرائت)
رئیس ـ رای می‌گیریم بقابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(دو سه نفری قیاتم نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد. اصلاح دیگر یست قرائت می‌شود.
(اصلاح آ قای آقا شیخ محمد علی طهرانی (بمضمون ذیل قرائت شد) بنده پیشنهاد می‌نمایم این عبارت اسقاط شود:
(با مراعات این شرط که امتیاز بقا نونبت ورسمیت خود باقی باشد.
رئیس ـ آقای تهرانی .(اجازه)
آقا شیخ محمد طهرانی ـ بنده عرض می‌کنم پیشنهاد‌ها مبادیش مختلفست این عبارتی که در امتیاز نوشته شده تقریبا یک موادیست ترجمه از فرانسه و تقریبا طابق النعل با النعل ترجمه کرده‌اند وما متخصص در زبان فارسی دارین نمی‌توانیم از معانی این عبارت چیز بفهمیم لـهذا پیشنهاد اتی می‌کنیم از برای فهمیدنآنها استدعامیکنم از آقای مخبر که بیان بفرمایند فایده این ماده چیست معلو مست ما امتیاز بر یمیت خودش باقیست و دیگر اینکه اینجا می‌نویسد امتیاز بر سمیت خودش باقی باشد این منطق ندارد وبا این ترتیب ممکنست در هد ماده بنویسند با رسمیت داشتن ماده قیل فلان شرط را می‌کنیم مثلا در ماده دوم دوم بتویسند بارسنیت داشتن ماده اول ودر ماده سوم بنویسند با رسمیت دا شتن ماده دوم وهگذا. در صورتیکه بد یهیست امتیاز نامه رسمی است واگر رسمی نباشد معنی ندارد باین جهت تقاضا می‌کنم یا توضیح بدهند که بنده قانع شوم یا اینکه این عبارت را حذف کنند.
مخبر ـ دراین قسمت فرمایش آ قابنده اعتراضی ندارم که امتیاز نامه چنا نکه گفته شد از فرانسه بفارسی ترجمه شده ولی باید تصدیق بفرمایند که اختلا ف معانی تولید نمی‌کند واز آنطرف آن تخصصی که راجع بزیان فارسی فرمودند یک چیز مشترکیست بین خیلی اشخاص واما اینکه می‌فرمایند: بامراعت این شرط که این امتیاز به رسمیت خود باقی باشد، اینرا برای چه نوشته‌اند البته از نقطه نظر اصلی اعتراضی ندارد زیرا امتیاز در هر موقع از مواقع از رسمیت بیفتد نمی‌توان قائل شد که صاحب امتیاز یک عملیاتی را ادامه دهد اما علت اینکه در این ماده بالا ختصاص این مساله ذکر شده ودر جاهای دیگر ذکر نشده مثلا شش ماه مدت برای اعزام متخصصین وسه سال برای نقشه برداری وهشت سال برای کارهای دیگر چنانکه درمواد بعد معین می‌شود با هم یک مواعدی معین شده که هر کدام از آن مواعد مورد الغل امتیاز می‌شود چون یک تعهد خاصی است از طرف صاحب امتیاز که اگر در آنموقع بعهد خودش را انجام تداد موجب الغاء امتیازخواهد بودوبایداین ماده‌ها را به همدیگر نزدیک کرد که از معانی آنها استفاده بشود واین مسئله از نقطه نظر محکم کاری است واساسا آقایان باید در نظر داشته باشند که معمولا در این قبیل نوشتجات در اروپا معتقدند که از قضا یار اموجب تحکیم میدانند وحقیقتا هم تا یک اندازه همینطور است وچون در زبان آنها یک فواعد را منطئر می‌دارند ودر حقیقت مرعی داشتن این احتیاط هم خوبست ماهم نباید مضایقه بکنیم از اینکه چرا یک مساله روشن بدیهی در یک موقع مکررذ کر شده.
آقا شیخ محمدعلی ـ پیشنهاد خود را مستردمیدارم.
رئیس. مستردداشتید؟
آقاشیخ محمدعلی. بلی
(پیشنهادآقای شیروانی بمضمون ذیل قرائت شد)
مقام منبع ریاست محترم شورای ملی بنده از چندین نقطه نظرکه در ضمن توضیح عرض خواهم کرد بکلی این ماده زائد میدانم پیشنهاد می‌کنم که حذف شود.
رئیس. بحذف رای نمی‌گیریم در موقعیکه بماده رای می‌گیریم نشخاصی که قابل بعد فند رای نمی‌دهند. پیشنهدآقای یاسائی قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
مقام منیع ریاست مجلس شورای ملی بنده پیشنهاد می‌کنم بعد از کلمه متجانس نفط نوشته شود بزور بین الهلا لین (باستثنای زغال سنگ)
رئیس. آقای یاسائی (اجازه)
یاسائی ـ چون از این کلمه هیدر وکربورکه اینجا نوشته شده است ما از آن چیزی نمی‌فهمیم وکلمه فارسی وعربی هم ندارد که درست مفهوم شود وشاید بعضی تصور کنند که زغال سنگ هم داخل در اشیاء متجانس نفتست بنابراین خوبست آنرا مستثنی کنند.
مخبروزغال سنگ را بنده مخصوصا توضیح دادم که یکی از دلایلی که ما هیدر وکاربور متجانس نفت نوشتهایم برای اینست که زغال سنگ رامستثنی بکنیم واشخاصی که با اصول شیمیائی آشنا هستند می‌گویند که زغال سنگ منجانس نفت نیست.
یا سائی ـ استراد می‌کنم.
مخبر ـ قبل از آنکه رای گرفته شود یکی از همکاران محترم من تذکرداده است اند که در سطر دوم کلمه تحقیق به تحقیقبه تبدیل شود وچوم از نقطه نظر روال عبارت تغییر این کلمه عیب ندارد بنده قبول می‌کنم واین اصلاح را خودم می‌کنم که کلمه بحقیق تحقیقبه شود. رئیس ـ رای می‌گیریم بماده ششم با تبدیل تحقیق به تحقیقبه آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب نمایندگان قیام نمودند
رئیس ـ تصویب شد.
آقای ماک الشعراء پیشنهاد تنفس کرده‌اند.
(از طرف نمایندگان صحیح است)
در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل وپس از نیمساعت مجددا تشکیل ولی عده بقدر کفایت در مجلس حاصر نشد) رئیس ـ چون عده کافی نیست جلسه را ختم می‌کنیم. جلسه آتیه روز سه شنبه چهار ساعت قبل اظهر دستور هم لایحه نفت است.
(مجلس ده دقیقه قبل ازظهرخنم شد)
م ـ شهاب. منشی معظم السلطان
رئیس مجلس شورای ملی موتمن ا لـملک