مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ اسفند ۱۳۲۱ نشست ۱۴۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
جلسه ۱۴۳
شماره مسلسل ۱۱۷۶
صورت مشروح مجلس روز شنبه ۲۹ اسفند ۱۳۲۱ نشست ۱۴۳
فهرست مطالب:
- ۱ - تصویب صورت مجلس
- ۲ - لایحه راجع به ترمیم کسر عیدی کارگران چاپخانه مجلس و تصویب آن
- ۳ ـ بقیه شور اول لایحه قرارداد مالی و رأی بورود در شور دوم
- ۴ - بقیه شور دوم لایحه نظام وظیفه عمومی و تصویب آن
- ۵ - موقع و دستور جلسه آتیه - ختم جلسه
- ۶ - قانون های تصویب شده
- ۶.۱ قانون اجاره پرداخت کسر محل عیدی کارگران چاپخانه مجلس
- ۶،۲ قانون اصلاح پاره از فصول و مواد قانون نظام وظیفه
(مجلس یکساعت و بیست دقیقه پیش از ظهر بریاست آقای اسفندیاری تصویب گردید)
صورت مجلس روز ۲۷ اسفند ماه را آقای (طوسی) منشی قرائت نمودند
- تصویب صورت مجلس
۱ - تصویب صورت مجلس
رئیس - در صورت مجلس نظری نیست؟ آقای محیط لاریجانی در صورت مجلس فرمایشی داشتید؟
محیط لاریجانی - در صورت مجلس بنده را جزو غائبین بی اجازه نوشته‌اند در صورتیکه بنده کسالت داشتم و اجازه هم خواسته بودم.
رئیس - صورت مجلس تصویب شد.
جمعی از نمایندگان - دستور. دستور.
رئیس - وارد دستور می‌شویم ولی چند نفر قبل از دستور اجازه خواسته بودند. البته رأی مجلس شورای ملی مقدم است چون آقایان از نظر کمی وقت عقیده شان این است که وارد دستور بشویم (صحیح است) آقایانی که مطالبی دارند بعد می‌فرمایند چون البته رأی مجلس مطاع است. آقای فریدونی مطلبی داشتند؟
- لایحه راجع به ترمیم کسر عیدی کارگران چاپخانه مجلس و تصویب آن
۲ – لایحه راجع به ترمیم کسر عیدی کارگران چاپخانه مجلس و تصویب آن
فریدونی - عرض کنم در امسال از طرف دولت تصویب نامه صادر شده که یکماه عیدی بکارگران کارخانه جات دولتی داده شود از طرف آقای نخست وزیر هم اقدام شده که نسبت بکارخانجات ملی هم موافقت کنند که این موضوع عملی شود و بموقع اجرا گذارده شود موافقت هم شده‌است بنابراین لایحه به قید دو فوریت تهیه شده‌است
جمعی از نمایندگان - دو فوریت نه آقا. یک فوریت فریدونی - برای کارگران چاپخانه مجلس که نیم ماه تصویب شده‌است قبلاًکه بهشان داده شود بنابراین برای نیم ماه دیگر لایحه بقید دو فوریت تهیه شده که تقدیم می‌شود تا بتصویب مجلس شورای ملی برسد و بآنها هم یکماه داده شود
(لایحه را تقدیم نمودند و بشرح ذیل خوانده شد)
مجلس شورای ملی
طبق تصویب نامه اخیر هیئت وزیران که مقرر شده‌است یکماه حقوق بعنوان عیدی بکارگران کارخانه‌ها پرداخته شود چون در بودجه چاپخانه مجلس فقط به میزان نصف حقوق ماهیانه اعتبار عیدی پیش بینی گردیده‌است و نصف آن کسر است بنابراین ماده واحده زیر را بقید فوریت پیشنهاد و تقاضای تصویب آنرا می‌نمایند.
ماده واحده - مجلس شورای ملی بکارپردازی مجلس اجازه می‌دهد که از محل صرفه جوئی بودجه چاپخانه مجلس معادل ۶۱۷۴۱ ریال برای جبران کسر محل عیدی کارگران چاپخانه مجلس پرداخت نمایند.
جمعی از نمایندگان - صحیح است. بسیار خوب است
طوسی - دو فوریت اشتباه است باید یک فوریت نوشته شود. چون لایحه مالی است (صحیح است)
رئیس - فوریت لایحه مطرح است. آقای ملک مدنی
امیرتیمور - مخالفی ندارد آقا. رأی بگیرید
ملک مدنی - بنده با فوریت لایحه و با اصل لایحه موافقم چون این لایحه خیلی مفیدی است که کارپردازی مجلس شورای ملی تهیه کرده‌است و بنده هم خواستم این عمل کارپردازی را تقدیر کرده باشم زیرا کارگرهای کارخانجات در تمام کشورها بوضعیتشان توجه می‌شود همینطور که کارپردازی مجلس هم توجه کرده‌است یک مساعدتهائی هم از طرف دولت از طرف خود مؤسسات آزاد و ملی شده‌است و بنظر بنده اگر محل می‌داشتند که بیشتر کمک بکنند خیلی بجا و بموقع بود (صحیح است - کافی است مذاکرات) رئیس - یک عده از آقایان بدون اسنکه اجازه بگیرند مسافرت کرده‌اند و با اینکه همه شان می‌دانستند که کارهای مجلس شورای ملی مخصوصاً در این موقع آخر سال خیلی زیاد و محل حاجت است و زودتر باید جلسات تشکیل شود این است که بنده از آقایانی که تشریف دارند مخصوصاً تقاضی می‌کنم غیبت نکنند که فردا هم بتوانیم جلسه را تشکیل بدهیم و کارهای معوقه را که منظور نظر است انجام بدهیم که معوق نماند (صحیح است) موافقین با فوریت لایحه کارپردازی برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده واحده مطرح است مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) موافقین با ماده واحده ورقه سفید خواهند داد.
(اخذ و استخراج آراء بعمل آمده ۷۹ورقه سفید شمرده شد)
رئیس - عده حضار موقع اعلام رأی ۸۵ نفر با کثریت ۷۹ رأی تصویب شد.
ـ بقیه شور اول لایحه قرارداد مالی و رأی بورود شور دوم
۳ ـ بقیه شور اول لایحه قرارداد مالی و رأی بورود شور دوم
رئیس ـ لایحه قرارداد مالی مطرح است. شور اول است در مقدمه که در ماده اول و دوم و سوم وچهارم و پنجم و ششم و هفتم و هشتم و نهم و دهم و یازدهم و دوازدهم و سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم اعتراض شده‌است اعتراضات بعرض مجلس می‌رسد
اعتراض آقای نوبخت در مقدمه:
درباره قرارداد مالی مابین دولت شاهنشاهی ایران و دولت بریتانیای کبیر نسبت به مقدمه و مواد آن معترض هستم و به طریق ذیل پیشنهاد می‌کنم مقدمه قرارداد مذکور را بدین طریق پیشنهاد می‌کنم که اصلاح شود:
دولت شاهنشاهی ایران و بریتانیای کبیر برای رفع احتیاجات مالی و جنسی یکدیگر برای عقد یک قرارداد موقتی در مواد ذیل موافقت نمودند
رئیس ـ اعتراض آقای نوبخت در ماده اول:
در ماده اول بنده پیشنهاد می‌کنم که بدین طریق نوشته شود:
عنوان بانک مجاز در ایران در هر موقع ببانک ملی ایران اطلاق می‌شود و سایر بانکهای ایران در این گونه موارد تابع بانک ملی خواهند بود
نوبخت ـ یک ماده نیست که بنده اعتراض دارم بنده در مقدمه و همه موارد اعتراض دارم تمام موارد را بفرمائید بخوانند بعد بنده همه را توضیح می‌دهم
جمعی از نمایندگان ـ نمی‌شود آقا
رئیس ـ باید ماده به ماده باشد. آقایانیکه اعتراضات آقای نوبخت را در ماده اول قابل توجه نمیدانند قیام فرمایند (دو سه نفر قیام نمودند)قابل توجه نشد. اعتراضات آقای نوبخت در ماده دوم:
در ماده دوم باین طریق پیشنهاد می‌کنم ـ دولت مملکت انگلستان اقدامات لازمه بعمل خواهد آورد که کالاهائیکه دولت ایران ضروری تشخیص می‌دهد بمرز ایران برسد
طوسی ـ در آخر ماده دوم هم پیشنهادی دارند که قرائت می‌شود
در آخر ماده دوم پیشنهادی من این جمله اضافه شود و کالاهائیکه دولت ایران صدور آنرا لازم میداند دولت انگلیس می‌باید خریداری نماید.
رئیس ـ آقای نوبخت
نوبخت ـ عرض کردم همه را بخوانید یکجا توضیح بدهم
رئیس ـ بنده هم گفتم نمی‌شود باید ماده به ماده خوانده شود و توضیح بدهید (صحیح است)
امیر تیمور ـ حالا آقای نوبخت شما هم ماده بماده توضیح بدهید.
رئیس ـ رأی می‌گیریم بقابل توجه بودن اعتراضات آقای نوبخت در ماده دوم آقایانیکه قابل توجه میدانند برخیزند (چند نفر قیام نمودند) رد شد.
اعتراضات آقای نوبخت در ماده سوم:
- ماده سوم را بدین طریق پیشنهاد می‌کنم: دولت شاهنشاهی ایران اقدامات لازمه را که با اوضاع کشور تطبیق نماید بعمل خواهد آورد که پول رایج ایران جهة معاملات بازرگانی بین گروه استرلینک از طرفی و بانک ملی ایران از طرف دیگر در دسترس باشد.
نوبخت ـ اجازه بدهید توضیح عرض کنم. نسبت بهمه مواد.
رئیس ـ اعتراضات نوشته شده‌است چاپ شده‌است قرائت شد دیگر چه چیز را توضیح بدهید؟ می‌رود بکمیسیون مذاکره می‌کنند دیگر آقایانیکه اعتراضات آقای نوبخت در ماده سوم قابل توجه میدانند برخیزند (دو سه نفر قیام نمودند) رد شد. اعتراضات آقای نوبخت در ماده چهارم:
- ماده چهارم را بدین طریق پیشنهاد می‌کنم: خرید و فروش پولهتی گروه استرلینک در ایران تماماً بوسیله بانک ملی ایران صورت خواهد گرفت.
رئیس ـ آقای نوبخت.
نوبخت ـ عرض کنم بنده در تمام مواد و در مقدمه اعتراضی دارم و مثل دوره گذشته که تمام بیانات خود را یکجا ایراد کردم استدعا کردم از آقایان نمایندگان اجازه بدهند که در تمام اعتراضاتن خودم را که خیلی مختصر است عرض کنم چون صحبتهای خود را به طور مفصل آنروز در کلیات گفتم ولی این موارد چون مختصر است تا ماده سه که مقام ریاست فرمودند گذشته بسیار خوب حالا اجازه بفرمائید از ماده چهارم تا آخرش تئضیحاتم را بدهم بعد بالاخره یکی یکی از این مواد را رأی می‌گیرند اگر تصویب شد که شد اگر نشد که هیچ.
رئیس - نمی‌شود آقا باید ماده بماده صحبت کنید (صحیح است).
ملک مدنی - در ماده چهار بخصوص باید صحبت بفرمائید (صحیح است)
نوبخت - در ماده چهر نوشته شده‌است خرید و فروش پولهای استرلینک در ایران تماماً بوسیله بانکهای مجاز در ایران صورت خواهد گرفت بعقیده من بانک ملی ایران بگانه بانک مجاز است و بر سایر بانکهای ایران برتری دارد و بهتر این است که ماده مذکور بهمین ترتیب که بنده پیشنهاد کردم اصلاح شود علاوه بر این جمله از طرف بانک ملی ایران یا از مجرای آن این را بنده نفهمیدم مقصود چیست مقصود و منظور از جمله مجرای آنرا استدعا می‌کنم آقای وزیر دارائی یا آقای نخست وزیر توضیح بدهند.
رئیس - رأی می‌گیریم بقابل توجه بودن اعتراض آقای نوبخت در ماده چهارم آقایان موافقین برخیزند (چند نفری برخاستند)تصویب نشد. اعتراض آقای نوبخت در ماده پنجم: ماده پنجم را بدین طرق پیشنهاد منیکنم: دولت ایران پولهای استرلینک را که جهة هزینه‌های دولت مملکت متحده انگلستان در مدت جنگ در ایران عرضه می‌شود بر طبق ارزی که بانک ملی ایران تعیین خواهد نمود خریداری خواهد کرد.
نوبخت - در ماده پنجم در بند الف اشعار شده‌است دولت شاهنشاهی ایران پولهای استرلینک را که جهة هزینه‌های دولت انگلستان است بنرخ معین در ماده ۶ بریال خریداری خواهد کرد و در بند ب هم تأکید می‌کند که هیچگونه تضییقات غیر موجهی را دولت ایران در مورد سایر معاملاتیکه به پول گروه استرلینک صورت می‌گیرد مخصوصاً در خرید این پولها بریال معمول نخواهد داشت. این ماده چون مربوط به ماده ۶ است در ماده ۶ هم معین می‌کند نرخ لیره را که صدی بیست و هشت ریال خریداری می‌کنند بعلاوه نرخ فروش را مقرر داشته‌اند که نبایستی از دو ریال از نرخ خرید تجاوز نماید البته دولت ایران باید در این قرارداد نفع ایران را در نظر بگیرد و در این صورت البته تصدیق خواهید فرمود که نعیین نرخ برای یک پول خارجی در یک مملکت مستقلی شاید سابقه نداشته باشد و نه بصلاح کشور است نه بصلاح بانک ملی زیرا کشور ما مثل سایر کشورهای کاملاً مستقل دارای یک پول رایجی است که قیمت آن تغییر ناپذیر است ولی پول انگلیسی یا پول آمریکائی که بالبداهه در این مملکت پول خارجی است و بر طبق تمام قوانین و مقررات جاریه در تمام دنیا تابع تن - زل و ترقی خواهد بود و این موضوع از بدیهیات است و بزور استدلال هم نمی‌توان آنرا ثابت کرد که بر خلاف مقررات رایج بین المللی رفتار کنند زیرا چنین عملی بر طبق مقررات بین المللی صحیح نیست که بخواهند لیره را با یک قیمت عالی بما بفروشند و بانک ما را هم مجبور کنند که خریداری بکند و نباید با ما بر خلاف مقررات عمومی دنیا رفتار کنند و نمی‌توان بانک را در این خصوص مقید کرد بلکه بانک با هر قیمتی که می‌خواهد بخرد یعنی تابع تنزل و ترقی باشد نه اینکه به صورت مقید و غیر قابل تغییر در بیاورند زیرا این ترتیب بر خلاف قوانین جاریه و مقررات عمومی است و حکم تجبار را پیدا می‌کند و هرجا که پای اجبار بمیان آمد دیگر استحکامی برای سایر قوانین باقی نخواهد ماند.
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن اعتراض آقای نوبخت در ماده پنجم. آقایان موافق برخیزند (چند نفر قیام نمودند) رد شد. در ماده ششم چند فقره اعتراض رسیده‌است یکی مال آقای نوبخت است که اول قرائت می‌شود:
- ماده ششم را بدین طریق پیشنهاد می‌کنم: دولت شاهنشاهی ایران نرخ‌های خرید و فروش دلار ایالت متحده امریکا را بریال بر طبق ارزی که بانک ملی تعیین می‌نماید معین خواهد نمود.
نوبخت - در این موضوع راجع به نرخ لیره بود که توضیح دادم دیگر عرضی ندارم.
رئیس - رأی می‌گیریم به اعتراض آقای نوبخت در ماده ششم. موافقین برخیزند (چند نفر برخاستند) رد شد. اعتراض آقای طباطبائی در ماده ششم:
در ماده ششم قرارداد مالی معترضم و اعتراض مزبور این است که بهای لیره صدی بیست و هشت ریال تعیین و تثبیت شده و این مسئله موجب تنزل اسکناس و ترقی روزافزون اجناس می‌باشد
طباطبائی - راجع به این ماده اولاً بنده درست ملتفت نشدم که در یک قرارداد مالی چه جای این است که برای یک جنس برای یک متاعی ولو طلا باشد یا پول کاغذی باشد یک ماده تویش بگنجانند و بنویسند که این را بیک نرخ ثابت طرفین تعهد کنند که از آن نرخ پائین نیاید بالا هم نرود بنده نظر و عقیده‌ام این است که این موضوع مربوط به قرارداد مالی نیست بلکه اصلاً قرارداد مالی مطلقاً یک مفاهیم و یک مصداق‌های علیحده دارد که غیر از این مسئله‌است قیمت پول قیمت جنس همیشه تابع عرضه و تقاضا است (لیقوانی - نه حالا) همیشه متناسب با اوضاع اقتصادی مملکت و تابع پیش آمدها و حوادثات است اگر ممکن بود یک قراردادی نوشت و یک تعهدی کرد که وضعیت ولو برای یک مدتی (که این مدت هم ندارد) به یک حال ثابت بماند ممکن بود که این تعهد معنی و منطق داشته باشد که طرفیت تعهد بکنند که نرخ لیره یا نرخ یک جنس دیگر بیک حال باقی بماند و ثابت باشد این یک عمل در واقع صرافی است که مربوط به بازار است مربوط به وضعیت عمومی دنیا و مملکت است چطور می‌شود این را ما تعهد کنیم و به یک میزان ثابت نگاه داریم بعلاوه تا کی؟ مضافاً به اینکه راجع به نرخ لیره و تأثیرات این نرخ در اوضاع اقتصادی و زندگانی عمومی مملکت چندین بار اینجا صحبت شد در جلسات خصوصی هم صحبت کردیم و همیشه به دولتهای وقت تذکر هم شد که آقا این نرخ نرخ طبیعی و واقعی لیره نیست سهل است خیلی بیشتر از آن چیزی است که میوشد برایش فرض کرد و بنده خیال می‌کنم که اذهان و افکار همه آقایان متوجه این معنی هست و لازم نیست که زیاد توضیح بدهم که چقدر همین نرخ ۱۲۸ریال لیره در زندگی ما و بدی زندگی ما تأثیر کرده (فرخ - وعده اصلاح هم داده بودند) بله عرض کنم که این واقعاً حقیقتی است که مکرر گفته می‌شود که یک قسمت از مخارج جنک را آنچه که در مملکت ما است یعنی ارتباط با مملکت ما دارد تحمیل به ملت ایران شده‌است و این صحبت بنایش همان نرخ لیره‌است ملاحظه بفرمائید برای یک ساختمان برای یک متر جاده اگر بنا بشود ساخته شود و شوسه بشود آنجا اگر چهار نفر عمله کار کنند و باین‌ها چهار تا دو تومان داده شود می‌شود هشت تومان آنوقت نرخ لیره را بگیریم سیزده تومان اگر از آن سمت توجه بفرمائید که نرخ واقعی لیره را اگر الآن ببریم و در بازار آزاد عرضه بکنیم مسلماً بیش از شش هفت تومان ارزش ندارد آنوقت به هر عمله داده شده‌است با این حسابی که عرض کردم یک تومان آن یک تومان دیگر را کی داده‌است؟ ما و بر زندگی ما تحمیل شده‌است به مردم تحمیل شده‌است اینکه گفته می‌شود البته آقایان مستحضر هستند متوجه هستند خواستم بیشتر توجه بفرمائید که بنایش کجاست و چیست یک جنسی را اگر فرض بفرمائید قیمت واقعی اش صد تومان باشد اگر قیمت واقعی اش را بخواهیم بالیره خریداری کنیم هشت ده تومان هشتاد تومان هشت سه تومان و چهار تومان صدوچهار تومان با این نرخ ما باید تقویم کنیم و حال آنکه نرخ واقعی لیره را تگر ما هشت تومان بدهیم چقدر باید لیره بدهیم تقریباً شانزده تا پس ماالآان داریم چقدر لیره می‌دهیم و یک جنس صد تومانی را می‌خریم؟ به صد تومان چقدر لیره می‌دهیم؟ در مقابل آن یک خروار سیب زمینی را می‌خریم چند تا لیره می‌دهیم؟ هشت تا آن هشت تای دیگر چطور شد افتاد روی زندگی مردم این است که این وضعیت را ایجاد کرده که ملاحظه میفرمائید بزندگانی عمومی مملکت تحمیل شده این مضیقه عمومی از لحاظ اقتصاد مملکت پیش آمده بنده نمی‌خواهم عرض کنم همه صددرصد نتیجه این عمل است نتیجه نرخ لیره‌است با همین کمیسیون عرضی است که بلای جان این مملکت شده‌است و نمی‌رود از بین صددرصد البته این طور نیست عوامل دیگر هم هست موجبات دیگر هم هست اوضاع طبیعی و عمومی دنیا هم هست کمک کرده‌است ولی شصت یا هفتاد درصدش نتیجه و اثر همین وضعیتی است که باینطور ثابت مانده از کابینه مرحوم فروغی تا بحال ما دچار این مصیبت هستیم و همینطور که فرمودید وعده شد که اصلاح بشود و نشد سهل است که حالا بنده می‌بینم توی این قرارداد هم این موضوع گنجانده شده یعنی یک امیدی هم که ما داشتیم این امید هم از بین رفت بنابراین بنده خیال می‌کنم توی مجلس شورای ملی و بین آقایان کسی باشد که فکر این قسمت باشد که لااقل نرخ لیره در صد و بیست و هشت ریال یک موضوع قابل توجه و قابل مطالعه ایست بنابراین بنده استدعایم این است آقایان موافقت بفرمایند با این نظری که بنده پیشنهاد کردم و این پیشنها ارجاع شود بکمیسیون دولت هم هست آقایان محترم هم هستند تشریف می‌آورند در کمیسیون یک فکری می‌کنند که البته طرف مقابل ما هم انشاءالله قبول می‌کند و بلکه بتوانیم جلب نظر طرف را هم بکنیم یک دقت بیشتری بشود و اگر لازم شد یک نرخ منصفانه تر و عادلانه تری معین شده و در ماده بنویسند.
وزیر بازرگانی و پیشه هنر (آقای بدر) - عرض کنم حضور آقایان بنده خیال داشتم همانطور که در جلسه قبل بعرض رساندم یک توضیحات مفصلی راجع باین قرارداد که فعلاً مطرح است بعرض آقایان برسانم البته موقع نرسید و اعتراضات هم مال آقای نوبخت و بعد مال آقای طباطبائی مطرح شد و اینطور بنظر رسید اول مجلس شورای ملی در این باب اظهار نظر می‌فرمایند بعداً بنده توضیحات کلی که دارم عرض می‌کنم ولی چون حالا آقای طباطبائی در قسمتهای مختلف این پیمان وارد شدند بنده هم شاید مناسب باشد که توضیحات خودم را فعلاً عرض کنم و بعدرأی گرفته شود عرض کنم این پیمان در ۶ خرداد سال ۱۳۲۱بامضا رسید و روی او عمل شد البته عمل بطوریکه در جلسه قبل هم خدمتتان عرض کردم خرید و فروش ارز بود و تعیین نرخش این هم بر حسب اختیاری بود که دولت داشت و هنوز هم دارد و رویش عمل می‌شود ولی چون غیر از این چیز دیگری نبود حالا نتیجه این ده ماهه را باید ببینیم چه بوده‌است چون اگر در رقم وارد شویم بعقیده بنده بهتر است چون رقم همیشه ثابت کننده قضایا است و گمان می‌کنم خیلی نظریات است که وقتی رقمش ثابت شد آن نظر هم تغییر می‌کند این است که بنده امروز می‌خواهم شمه ازاین ارقام را عرض کنم که حتی برای خود بنده هم تازگی داشت برای اینکه مدتی بود که داخل در کار نبودم و حالا برای برای من صورتی رسید و باین ارقام و بمعاملات ارز که مراجعه کردم این ارقام را که تحصیل کردم واقعاً برای بنده هم خیلی چیزها روشن شد و این ارقام تازگی داشت و البته برای آقایان بیشتر تازگی خواهد داشت این است که بنده شروع می‌کنم ببینم از ۶ خرداد تا ۲۰ اسفند یعنی تا چند روز قبل که تقریباً ده ماه و نیم می‌شود چه عملی کردیم طبق این قرارداد. این ارقام را عرض کردم از دفاتر رسمی کمیسیون ارز استخراج کردم این است که رسمیت دارد ما از متفقین خود ما در این مدت لیره خریدیم در حدود ۱۸۳۵۹۵۱۲ لیره در این مدت ده ماه و نیم ما این قدر لیره از آنها خریداری کردیم از متفرقه خریداری شده یعنی..
چند نفر از نمایندگان - آقا نمی‌شنویم بلندتر.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - توجه بفرمائید بنده بلند عرض می‌کنم تا آقایان هم بشنوند از متفرقه خریده شده علاوه از متفقین از بازرگانان و غیره طبق قانون ارز خریده شده و آنها فروخته‌اند در حدود ۵۰۰۴۷۱۰ لیره که من حیث المجموع ما در تمام این مدت ۲۳۲۶۴۲۲۲ لیره خریده‌ایم حالا این ارز را چکار کردیم در آسمان مانده یا خرج کرده‌ایم؟ این عملی است که ما کرده‌ایم: معاملاتی که شده‌است برای خرید اجناس و احتیاجات و معاملات بازرگانی که شده در حدود ۱۳۱۰۶۷۸۲لیره برای خرید اجناس و احتیاجات رفته‌اند از بانگها و اشخاص متفرقه خریداری کرده‌اند طلا خریدیم بموجب اجازه مخصوص مجلس شورای ملی ۱۹۹۵۲۵۳ لیره ۲۳۰ انس طلائی بوده‌است که ما باستناد قانون ۲۸ مهر گذشته طلا خریدیم طبق پیمان.
طبق پیمان نقره خریداری شده صد و بیست تن که وارد تهران شده‌است ۶۶۳۰۵۳ لیره تعهداتی دارند بازرگانان که اول سفارش می‌دهند بعد که رسید آن تعهد را باید بدهند که آن را هم خرج شده می‌شود فرض کرد ۱۵۴۶/۵۳۵ لیره بعد هم اگر این پیمان بتصویب برسد در آخر دسامبر گذشته می‌بایستی باز لیره هایمان را تبدیل کنیم در حدود ۵/۲۸۸/۵۵/ لیره پس اینهائی که خرج شده و بعداً خرج خواهیم کرد می‌شود ۲۲۶۰۰۱۷۶ لیره که ما خرج کرده‌ایم و خرید کرده‌ایم تا حال طلا خریده‌ایم نقره خریده‌ایم و وارد کرده‌ایم خوب چه باقی می‌ماند از این ارقام و این جمع و خرج؟ ۶۶۴۰۵۴ لیره برای ما باقی می‌ماند پس اینکه گفته می‌شود لیره تا این حد رسیده و ما داریم خفه می‌شویم و لیره‌ها زیاد شده‌است در تمام این مدت ده ماه و نیم که عرض کردم همین مقدار است که باقی مانده ۶۶۴۰۵۴ لیره که حالا بر این باید اضافه کرد عایدات خزانه داری کل را که بارز است ارز آن هم در همین تاریخ یعنی در بیستم اسفند بالغ بر۶۳۴۲۶۵۶لیره‌است عایدات خود خزانه‌است که دوتا را روی هم بگذاریم و جمع کنیم مجموعش می‌شود ۳۰۰۶۷۰۲لیره. این را بنده عرض می‌کنم که در هیچ تاریخی در این هفت ساله اخیر کمتر از این دولت و کشور لیره نداشت همیشه پنج میلیون شش میلیون ما ذخیره داشتیم امروز تمام پول لیره ما بعد از وضع تعهدات مان سه میلیون لیره‌است و این کمترین مبلغی است که بنده در این مدت ده پانزده سالی که در مالیه بودم دیده‌ام پس اگر آقایان تصور کرده‌اند و می‌گفتند در این ایام که اگر اینطور باشد میلیون‌ها لیره تهیه می‌شود و ما در این لیره‌ها غرق می‌شویم و می‌خواهیم چکار کنیم اینطورها هم نبوده‌است. حالا عرض می‌کنم از این ارقام و اقلامیکه عرض کردم ما دو نتیجه مهم گرفتیم یکی اینکه قریب ۱۴۶۵۳۱۱۷ لیره...... (صحبت جمعی از نمایندگان)
طباطبائی - آقای رئیس زنگ بزنید. خودتان که نمی‌گذارید دارید صحبت می‌کنید با منشیان
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - عرض کردم یکی اینکه مخا قریب ۱۴۶۵۳۱۱۷ لیره کالا برای این مملکت وارد کرده‌ایم از این پول و این لیره کالا از خارج وارد کرده‌ایم دو اینکه مبلغ ۷۲۸۳۸۰۰لیره از این پول طلا خریده‌ایم یا خواهیم خرید (نراقی - تهیه شد. خریده شد) سوم اینکه ۶۶۳۰۰۰لیره هم نقره خریده‌ایم که بر دارائی کشور افزوده شود این بود نتیجه عمل این ده ماه و نیمه ما و بنظر بنده اگر این جمع و خرج را ملاحظه و مطالعه بفرمائید بسیار معامله خوبی بوده‌است ما اولاً چهارده میلیون کالا خریده‌ایم یا بالاخره ذخیره کرده‌ایم و قریب هشت میلیون هم طلا و نقره خریده‌ایم بنظر بنده اگر هر شخصی وضعیت خودشرا هم که نگاه کند بعد از ده ماه معامله بین دونفر آدم اگر این نتیجه را بگیرید نتیجه خیلی خوبی است نتیجه بدی نیست. اما برگردیم به رقم بازرگانی واردات و صادرتمان عرض کنم حضورتان این عمل صرافی و پول بود حالا....
شاهرودی - راجع بدلار
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - راجع بدلار بعد عرض می‌کنم و عجالةً تطبیق نمی‌کنم آمار گمرکی را با این آماری که راجع به پول داده‌اند برای اینکه آمار گمرکی را دیرتر می‌دهند و نتوانستم برای همین مدت تحصیل کرده بعرض برسانم حالا من یکسال را می‌گیرم یعنی سالیکه از اول مهر ۱۳۲۰ شروع می‌شود و بآخر شهریور ۱۳۲۱ ختم می‌شود آمار واردات از کشورهای متفقین را در این یکسال بنده می‌گیرم: در این مدت یکسال مجموع واردات ما از کشورهای متفقین باستثنای شوروی که مال شوروی را بعد عرض می‌کنم ۶۹۲۶۳۶۰۰۰ ریال بوده‌است این مبلغ ریال ما جنس از ممالک مختلفه متفقین وارد کرده‌ایم این را وقتی می‌سنجیم با تجارت عادی مان با یان کشورها می‌بینیم زیاد شده‌است که کم نشده‌است اقلام مهمی که وارد کرده‌ایم و غلات و آرد گندم بوده ۶۷۶۷۹۰۰۰ ریال قند و شکر وارد کرده‌ایم ۱۶۱۲۲۹۰۰۰ ریال چای وارد کرده‌ایم ۱۸۸۳۷۹۰۰۰ ریال پارچه وارد کرده‌ایم ۹۲۰۰۰۰۰۰ رزین و لاستیک وارد کرده‌ایم ۵۴۰۰۰۰۰اتومبیل سواری و باری وارد کرده‌ایم ۱۰۰۰۰۰۰۰ ریال واردات شوروی البته عرض کردم جزو این جمع و این ارقام نیست پس ملاحظه میفرمائید جنسهای ما در این یکسال اخیر یعنی از مهر ۱۳۲۰ تا آخر شهریور ۱۳۲۱ما این اجناس را وارد کرده‌ایم ماههای بعد هم در حدود همین منوال است و به محض اینکه ارقامش را گمرک تهیه کرد بعرض آقایان میرسانم نکته قابل توجه این است که این اجنا که وارد شده‌است با اینکه موقع غیرعادی و وسائل هم حقیقةً مشکل بوده‌است باز میزان دادوستد ما با متفقین کمتر از سنوات عادی نبوده و این اجناس را هم ما ارزان خریده‌ایم قند را تنی سی لیره گندم را که خیلی هم کرایه اش را داده‌ایم خریده‌ایم ۸۵ دلار تقریباً در حدود خرواری ۹۰۰ریال همچنین چیزهای دیگر را بهمین میزان خریده‌ایم مناسب خریده‌ایم مثلاً قند در حدود کیلوئی سه ریال و نود دینار که هر تن تقریباً سی لیره می‌شود در هر حال مقصودم این است که این چیزها خریداری شده و صورتش هم حاضر است البته گران تر از وضعیت قبل از جنگ است ولی بهرحال گران هم نخریده‌ایم عرض کنم از بدو....
(تهرانچی - پس چرا قیمتها اینقدر بالا می‌رود) عرض کردم این مربوط به وضع داخلی است مقدار زیادی هم از این چیزها مالیاتهائی است که دولت می‌گیرد و کرایه‌ها و حق انحصار و غیره‌است که اینها را هم ممکن اسن صورتش را بدهم (تهرانچی پس خود دولت باعث گرانی است) یلی یک قسمتش میدانید مالیات است که (عرض کردم بعدها اگر خواستید صورتش را می‌دهم) دولت می‌گیرد یک قسمت هم البته من نمیدانم که عرض کنم چه علت دارد اما علت اصلی و اساسی بدی وضع ما و علت اینکه وضع ما چرا بد است این است که آقایان ما از بدو شروع جنگ در دنیا و بدون اینکه جنگ بایران سرایت کرده باشد یا لااقل از بدو سرایت آن بایران و از موقعی که این آتش مشتعل شد ما وفق ندادیم اقتصادیات خودمان را با اقتصادیات فوق العاده جنگی دنیا و همینطور ما اقتصاد عادی خودمان را داشتیم یعنی خرید و فروش و وضعیت ما بطور عادی بود عرض کردم وضعیت ما بما اینطور اجازه داد اینطور رفتار کردیم و همچو عملی شد نتیجه اش هم این است که ملاحظه میفرمائید اگر ما از همان وقت فکری کرده بودیم از بدو جنگ واقعاً اقتصادیات مانرا همان طور که تمام ممالک کرده‌اند روی یک پایه گذاشته بودیم با همین جنسی که وارد شده و با همین جنسی که در خود این مملکت داشتیم رفاه کامل بر قرار بود و شاید روزگار کشوردچار این مشکلات نمی‌گردید ولی علت عمده اش این بود که ما ول کردیم و خیال کردیم که وضع وضع عادی است و باید ول کرد و همینطور هم شد البته وضع برای ما عادی بود و برای ما عادی تصور می‌شد و آنرا تطبیق نکردیم با وضع اقتصادی دنیا و اینطور شد که ملاحظه فرمودید و اشخاصیکه جنس زیاد داشتند بتدریج قیمت آن جنس را زیاد کردند و این هم یک علتی شد که یواش یواش گران شد عرض کنم اشخاصی هم هستند البته همین طور که آقای طباطبائی فرمودند هستند عده که عقیده دارند که علت العلل تمام این گرانیها این است که متفقین چون تسهیلاتی برایشان فراهم شده‌است و پول زیادی بدست می‌آورند و این خرجی که اینجا می‌کنند و مصرف زیاد آنها باعث گرانی وضع زندگی ما شده‌است.
بعقیده بنده البته بازار ما میدانید که خیلی محدود و هیچوقت یک همچو مشتری عمده در بازارهای ما نبوده‌است مشتری که در سال دویست سیصد میلیون تومان دو سه هزار میلیون ریال خرج بکننند البته این ترتیب هم یک وضعیت غیر عادی را ایجاب می‌کند ولی این را نمی‌توان علت العلل دانست البته اینها که آمدن اینجا البته احتیاج بخرج دارند و مصرف آنها هم بیش از گنجایش اقتصادی ما است و تا حدی موجبات عدم تعادل را در زندگانی کشور فراهم نموده ولی عرض کردم آنها هم احتیاج بخرج دارند بی خرج که نمی‌شود و یقین بدانید که یک دینار هم بیش از آنچه که واقعاً لازم داشته باشند و احتیاج داشته باشند خرج نمی‌کنند سفیه که نیستند که پولشان را دور بریزند لابد خرجی است ضروری و ضرورت ایجاب می‌نماید و این را هم عرض کردم چون وضعیت ما مرتب نشده بود ایجاد این عمل و این جریان شد که ملاحظه کردید و اگر از اول همانطور که عرض کردم ما هم وضعیت مان را با وضع اقتصاد جنگی دنیا تطبیق کرده بودیم یعنی اجناس را کلیتاً دولت در دست می‌گرفت و با همین اشخاصی که اینجا هستند همانطور عمل می‌کردیم که ما برای مملکت می‌کردیم اگر این وضعیت مرتب می‌شد برای ما البته اشکالی نداشت که مهمانهای لهستانی را هم خودمان روزی سیصد گرم چهارصد گرم نان بهشان می‌دادیم یا اگر داشتیم گوشت را اینطور با طرز جیره بندی بآنها می‌دادیم البته با اینکه آنها اینجا بودند وضعیت ما را خراب نمی‌کرد بودن آنها کار را اینطور نکرد ما طریق عادی مانرا بطریق فوق العاده تبدیل نکردیم نتیجه اش این شد این وضعیتی است که ملاحظه میفرمائید پس بنابراین نتیجه عرض بنده این است که اگر چه مخارجی که متفقین این جا می‌کنند و خریدهائی که می‌کنند و مصارفی که می‌کنند یگانه علت نیست و علل دیگری هم در کار هست که لازم بود جلوگیری بشود و اگر جلوگیری می‌شد و اگر ما در بدو امر شروع می‌کردیم می‌شد جلوگیری کنیم (روحی - حالا بکنید) راجع به حالا عرض می‌کنم اما اینکه یک قسمتی از مردم شاکی هستند که مقدار لازم جنس نیست و مایل هستند که باندازه زمان عادی جنس در دسترس شان باشد الآن موقعی است که نمی‌شود این را قبول کرد بجهت اینکه جنگ موجب گردید ما نتوانستیم بقدر احتیاج جنس از خارج وارد کنیم و اینرا هم باید دانست که اینوضع تقریباً امروزه عمومیت دارد و آقایان مستحضرند که ممالک بسیار ثروتمندی مانند آمریکا و انگلستان واقعاً باید بفرمائید که از هیچ جهت نباید در مضیقه باشند امروز در مضیقه هستند و اکثر چیزهایشان جیره بندی شده‌است امروز دنیا در مضیقه هست و هیچ کشوری امروز نیست که بقدری که مورد مصرف دارد جنس در اختیار خود داشته باشد این قطعی است ولی البته باید طوری کرد که این مضیقه محصوص نباشد و توازن و تعادلی در کار باشد ولی اینکه امروز این انتظار را داشته باشیم که همان میزان قند و چای و قماش که قبل از جنگ برای ما وارد می‌شد و در دسترس ما بود در دسترس ما باشد بنظر بنده آق این یک توقع بیجائی است و مورد ندارد عرض کنم یک مسئله هم هست که آقای نوبخت فرمودند آقای طباطبائی هم فرمودند که تثبیت نرخ در قرارداد مالی مورد ندارد بنظر بنده اینطور نیست و بنظر بنده یگانه چیزیست که مورد دارد مثلاً ملاحظه بفرمائید از موقعی که جنگ شروع شد بین تمام کشورها البته آنهائی که در جنگ هم نبودند با هم قراردادی تصویب کردند و پولشان را روی قراردادهائی تثبیت کردند اکثر از ممالک اینکار را کردند یعنی گفتند چهار دلار یک لیره حتی کشورهای بی طرف مثل سوئد و سوئیس و غیره با آنها هم قراری گذاشتند که نرخ بایستی در بین باشد و بالا و پائین نرود تماماً تثبیت کردند و الآن دیگر نرخ نقود در جاهای مختلفه دنیا تثبیت شده و بالا و پائین نمی‌رود و امکان عقلی نداشت که یک مملکتی بیاید و با ما پیمان مالی ببندد و تثبیت نرخ در بین نباشد و آنوقت بگذاریم هر روز و هر دقیقه قیمت لیره بالا و پائین برود و فلان قدر بشود این معنی ندارد اول شرط عمل مالی و بازرگانی بین دو کشور دوست در یک همچو موقعی تثبیت نفوذ بین خودشان است (یکی از نمایندگان - با اعتدال) اما اینکه آیا میزانی که معین شده‌است کم است یا زیاد بنده در زیاده روی این قسمت صحبت نمی‌کنم بجهت اینکه اینرا خود آقایان ممکن است بقضاوت شخصی شان رجوع بفرمایند.
طباطبائی - خود آقا میفرمائید که این قسمت خوب است؟ و معتقدید که منصفانه‌است.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - حالا عرض می‌کنم قیمت لیره را ملاحظه بفرمائید در دنیا یک پولی که امروز صحبت می‌کنند لیره یا دلار یا ریال این یک چیز موهومی است این را بنده می‌خواهم عرض کنم که ریال یا دلار یا لیره یا فلان پول این را یک وقتی می‌گویند می‌خواهند بفهمند با ارزش آن چقدر می‌شود چیز خرید. ارزش پولی امروز ما با قبل جنگ و ارزش ریال قبل از جنگ را با هم بگیرید و تناسبش را هم بگیرید نرخ آنوقت را بگیرید و حالا را هم بگیرید و بسنجید که آیا این قیمت زیاد است یانه؟ قبل از جنگ سابق میفرمائید لیره بود ۲۵ ریال (تهرانچی ۱۸ ریال) هیجده ریال قیمت لیره بود خیلی خوب حالا بنده عرض می‌کنم قوه خرید هیجده ریال را از آن روز قبل از جنگ با امروز تطبیق بفرمائید (تهرانچی – کی اینکار را کرده‌است؟) با ۱۲۸ ریال امروز و تناسب و قوه خرید این دوتا را با هم در نظر بگیرید (تهرانچی – همین کار ریال را اینطور کرده‌است) حالا این را هم بنده عرض می‌کنم بنده عرض می‌کنم تطبیق بفرمائید با وضع قبل از انعقاد پیمان نه حالا حالا که قابل تطبیق نیست آنوقت شما یک عمله را استخدام می‌کردید دو ریال باو آنوقت یعنی قبل از جنگ ۱۹۱۴ می‌دادید.
تهرانچی - یک ریال.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - یک ریال ما سی شاهی الان بیک عمله باید بدهید دو تومان
تهرانچی - آنوقت که قرارداد را بستید بفرمائید.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - همانوقت را عرض می‌کنم آنوقت دو تومان بود
تهرانچی - هفت قران بود
روحی - نه قران نه قران
طباطبائی - هشت قران بود.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - پارسال گذشته دو تومان بود
تهرانچی - نه خیر. نبود
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - دو تومان بود بنده خاطرم هست عمله داشتم و دو تومان می‌دادم.
تهرانچی - ینده هم داشتم مختلف هفت قران و هشت قران و نه قران می‌دادم.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - بنده خرداد ۱۳۲۰را عرض می‌کنم. حالا بفرمائید جنسهای دیگر را بگیریم و تطبیق کنیم وقتی تطبیق کنیم اینها را همه اش را ممکن است بنده خدمت تان حساب بدهم راهش حساب است حساب شده‌است تا کنون و نقدیم می‌کنم که قیمت بسیاری از اجناس که قبل از جنگ ۱۹۱۴ در ایران خریداری می‌شد و حالا خریده می‌شود با مقایسه قوه خرید لیره در آن تاریخ و قوه خرید لیره در این تاریخ را ملاحظه بفرمائید معلوم می‌شود و الا به صرف اینکه در سابق ۱۸ ریال بود و چرا حالا ۱۸ ریال نیست نمی‌شود قضاوت کرد قضاوت وقتی است که خوب حساب را در نظر بگیرید و این دو را در نظر بگیرید و تطبیق کنید و تناسبش را با هم بسنجید این را هم بنده حسابش را کرده‌ام و خدمت آقایان تقدیم می‌کنم و آقایان ملاحظه خواهند فرمود اگر اعتراضی دارند بفرمائید (تهرانچی - راجع بشهریور ماه بفرمائید) بنده از تاریخ شهریور ماه اطلاع ندارم همین جریانات همین نرخها سبب افتادن ریال شد) حالا گذشته‌است و از گذشته نباید صحبت کرد البته صحبت از گذشته مفید است ولی بیشتر باید صحبت از آینده کرد که چه باید بکنیم که از این ترتیب فعلی و از این وضعیت خلاص بشویم از گذشته هر چه صحبت بکنیم باعث تأسف است بایستی از گذشته تلخ عبرت بگیریم.
گذشته یک تجربه ایست و ما باید این تجربه تلخ را در نظر بگیریم که برای آتیه یک راه حلی باشد و بنظر بنده و دولت اینطور می‌رسد که ما از چند راه است که باید اقدام بکنیم و شروع هم باین اقدامات کرده‌ایم یکی اینکه تولید خودمان را زیاد کنیم اعم از قسمتهای کشاورزی یا صنعتی زیرا اگر در سال گذشته ملاحظه فرموده باشید یعنی در امسال در این مملکت ان اندازه هم سخت نشد بیرای همین اقداماتی بود که در بهاره کاری سال گذشته شد امسال هم همین کار را باید بکنیم و باید تولید خودمان را بهر راهی که شده در قسمت کشاورزی زیاد بکنیم همینطور تولیدات صنعتی خودمان را هم باید زیاد بکنیم بنده از بدو ورود بخدمت در وزارت بازرگانی و پیشه و هنر سعی کرده‌ام حتی المقدور کارخانجات ما اگر ممکن است دودسته عمله بگذارند و کار کنند شب و روز (پارسا - اگر نفت بدهند و اشکال نکنند نفت نمی‌دهند) بلی دودسته عمله بگذارند که شب و روز کار کنند باید این کار را کرد و باید همه کارخانجات را مجبور کرد تا این کار بشود و همه کارخانجات این کار را انجام بدهند زیرا این کارخانه هائی که دایر شده و امروز موجود است همه برای امروز ما است و برای یک همچو روزی است والا موقعی که دربهای اروپا باز شد همه چیز می‌توانیم وارد کنیم و مصرف کنیم ولی امروز این کارخانه‌ها چه کارخانه‌های دولتی و چه کارخانه‌های ملی بایستی دو دسته کارگر بگذارند که کار کنند (صحیح است) یکی دیگر جمع آوری مرتب محصولات و تولیدات است که توزیع و تقسیم آن منظم باشد (صحیح است) اما اینکه فرمودید نفت نمی‌دهند باید رفع محظور را کرد باید اقدام کرد این را که عرض می‌کنم برای همین است دیگر.
قسمت سوم اقدامی که باید کرد این است که حتی المقدور باید از مخارج جلوگیری کرد و مخارج زیاد است که یاعث می‌شود قیمت مان بالا برود و باید دولت و مردم حتی المقدور سعی کنند که از مخارجی که مولد ثروت نیست کم کنند این را باید همه ماها بدانیم که خرج در این مدت باید طوری بکنیم که فقط برای ضرورت باشد یا برای چیزهائی باشد که از آن تولید ثروتی بشود (صحیح است) که بدرد احتیاجات مملکت بخورد و در غیر اینصورت باید جلو گیری کنیم البته این تنها وظیفه دولت نیست همه باید این منظور را داشته باشند (صحیح است) ولی ما یک توقعاتی هم از متفقین خودمان داریم و آن توقعات البته دو چیز است یکی این است همانطور که در پیمان هم ذکر شده‌است و تابحال هم کرده‌اند و امیدوار هستیم در آتیه هم بکنند این است که مایحتاج ما را برسانند زیرا که ما مایحتاج کافی نداریم یعنی ما قند باندازه کفایت نداریم قماش نداریم باندازه کفایت خلاصه آنچه مایحتاج نداریم بما برسانند دیگر اینکه عرض کردم از این بازار محدودی که هرکس وارد آن بشود یک تشنجی در آن ایجاد می‌کند اولاً آنها هم مثل ما خیلی صرفه جوئی بکنند که اسراف و تبذبر تشود تا اینکه بوسیله خود ما بوسیله خود دولت خریدشان را بکنند یا با اطلاع دولت بکنند که دستهای مختلفه در این بازار نیاید که باعث اشکال بشود این دو توقعی است که ما از اول هم داشتیم حالا هم بیشتر خواهیم داشت و یقین دارم که این بنفع آنها هم خواهد بود آنها هم میل ندارند که دائماً لیره خرج کنند چون نفع آنها هم در همان ترتیبی است که عرض کردم و من امیدوارم که آنها هم کمک بکنند و مساعدت بکنند و امیدوار هستم با تقویت و کمک و مساعدت آقایان نمایندگان محترم که همیشه دولت مترصد تقویت آقایان بوده و همیشه تقویت هم فرموده‌اید سال آینده ما بهتر بتوانیم موفق بشویم و این تضییقات برای ما یک تجربه تلخ و یک درس عبرتی باشد و امیدوارم در سال آینده جبران این سختی‌های گذشته بشود.
نراقی - بنده یک توضیحی دارم اجازه میفرمائید؟
رئیس - بفرمائید
نراقی - آقای وزیر پیشه و هنر در ضمن آن صورتی که خواندند از موجودیهای لیره که ۲۳ میلیون لیره بود یک رقمی هم بود که در آخر دسامبر ۶ میلیون هم باید تبدیل بطلا شده باشد و نشده گویا این گزارش که بایشان داده شده قبل از هفته گذشته بوده و روز چهارشنبه این لیره‌ها تحویل هیئت نظارت شد (بسیار خوب صحیح است) و این امانت ماست در افریقای جنوبی (صحیح است)
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن اعتراض آقای طباطبائی آقایان موافقین برخیزند (عده کمی برخاستند) رد شد. اعتراض دیگر در ماده ششم از آقای تهرانچی است خوانده می‌شود:
- اعتراضات این جانب تهرانچی بمواد قرارداد مالی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت امپراطوری انگلستان: این قرارداد با توجه بمقررات ماده۷ پیمان اتحاد منعقده در ۹ بهمن ماه ۱۳۲۰ بسته شده فصل ۷ پیمان مذکور دولت انگلستان و دولت اتحاد جماهیر شوروی را منتشر کا متعهد می‌نماید بهترین مساعی خود را بکار برند که حیات اقتصادی ملت ایران را در مقابل تضییقات واشکالاتی که در نتیجه جنگ حاضر پیش بیاید محفوظ بدارد (هر چند که تا کنون عملی در این باب نفرموده و نتیجتاً تضییقات و اشکالات فعلی از هر حیث فراهم و حیات اقتصادی ملت ایران دارد بممات تبدیل می‌گردد) چون این تعهد محدود و نیست بعکس ماده ۲ قرارداد مالی که انجام یک جزئی از تعهد وسیع فصل هفت پیمان مذکور است تأمین کالاهای مورد احتیاج کشور ایران را محدود بآنچه که در حیطه اختیار دولت انگلستان و تعلیق به تطبیق باوضاع مقتضیات جنگ می‌نماید بعقیده بنده تعهد مطلق فصل ۷ پیمان را لوث و هیچگونه الزام قطعی بدادن کالاهای مورد لزوم کشور ایران که طبق فصل نامبرده متعهدند و جزء حیات اقتصادی ملت ایران است در بر ندارد. بعکس مواد ۳ و۴و۵و۶ این قرارداد مالی که دولت ایران را ومتعهد و ملزم بانجام اعمالی مافوق قوه مالی ملت کرده‌است که در پیمان اتحاد منعقده ۹ بهمن ۱۳۲۰ دولت ایران هیچگونه الزام و تعهدی برای انجام مقررات مذکور در این مواد نداشته بعلاوه مقررات مزبور باعث ضعف و از بین رفتن حیات اقتصادی ملت ایران باشد که دول متحده طبق فصل ۷ قانون پیمان اتحاد متعهد بحفظ آن هستند.
تهرانچی - البته آقایان فصل ۷ قرارداد اتحاد مابین دولت ایران و متفقین در خاطر دارند که اگر ندارند بنده اینجا بعرض میرسانم. فصل هفتم می‌گوید:
- دول متحده مشترکاً متعهد می‌شوند که بهترین مساعی خود را بکار ببرند که حیات اقتصادی ملت ایران را در مقابل تضییقات و اشکالاتی که در نتیجه جنگ حاضر پیش بیاید محفوظ بدارند. پس از آنکه این پیمان اعتبار یافت برای بهترین وجه عمل کردن باین تعهد مابین دولت ایران و دول متحده مذاکرات شروع خواهد شد. اینجا یک تعهدی است که خیلی وسیع است و این ماده ۲ قرارداد مالی بکلی این تعهد را از بین برده و محدود کرده‌است بآنچه را که در اختیار دولت انگلستان است بعد هم متعلق کرده‌است بمقتضیات اوضاع عمومی جنگ در صورتی که در فصل ۷ ابداً اینها نیست حتی می‌گویند اینجا که باید بهترین مساعی خود را بکار ببرند که حیات اقتصادی ملت ایران را در مقابل تضییقات و اشکالی که در نتیجه جنگ حاضر پیش بیاید محفوظ بدارند تمام این تعهدات اینجا شده ولی اینجا آمده‌اند و در ماده ۲ این فصل و این تعهد وسیع را متعلق به یک تعلیقات و محدود بیک اختیارتی نموده‌اند که واقعاً من نمیدانم مقصود چیست؟
من واقعاً نمیدانم که حدود اختیارات دولت انگلستان طبق قوانین انگلیس چه اندازه‌است چه چیزهائی در اختیار دولت نیست ما که از قوانین انگلستان اطلاعی نداریم لیکن در مواد ۳و۴و۵و۶ عرض کنم بعکس برای دولت ایران یک تعهداتی را قبول کرده‌است که هر چه آنها بما پول عرضه بدارند ما فوراً مجبور باشیم بقیمت ۱۲۸ ریال بخریم. آقای وزیر بازرگانی توضیح فرمودند که قوه خرید لیره را می‌خواستید بگیرید ما زمان جنگ بین المللی اولاً حالا مناط اعتباز نیست آقا و تاریخ شهریور ۱۳۲۰ مناط اعتبار است اگر آن حساب را بفرمائید می‌بینید که چقدر بما تحمیل شده‌است در ۱۲۸ ریال چون این ترقی فاحشی که در تمام اجناس ما پیدا شده‌است و قوه خرید ریال بفرمایش ایشان کم شده‌است چرا مال دولت انگلستان را میفرمائید نشده‌است و لیره نشده‌است در ممالک خودشان؟ اینها برای این است که آنها هنوز دو برابر اسکناس قبل از جنگ را ندارد آقا علتش این است. چرا این را نمی‌فرمائید آقای وزیر پیشه و هنر و حال آنکه مال ما به شش برابر رسیده‌است به پنج برابر رسیده‌است در مقابل چه چیز رسیده‌است در مقابل این قرارداد رسیده‌است دیگر آقا. باید واقعاً دید که چه شده‌است قوای خرید لیره آنها در ممالک خودشان بالا نرفته‌است یکی از اعتراضات من بدولتمان این است که چرا قوه خرید ریال را پائین آورده‌است. یکی از علت العللش بعقیده من همین قرارداد است و اگر بخواهید مقایسه کنید زمان جنگ بین المللی را با حالا قابل مقایسه نیست زیرا حالا با گذراندن آن لایحه انتشار اسکناس از مجلس شورای ملی و چه و چه و همین ازدیاد اسکناس بدون ذخیره در مملکت سبب شده‌است که یک همچو وضعیتی برای ما پیش آمده یعنی آن حیات اقتصادی ایران را که تعهد کرده و تضمین کرده‌اند الان تبدیل بممات شده‌است تقریباً اگر مراجعه بفرمائید در فصل هفتم پیمان متعهدند که یکی از آن متعهدین دولت انگلستان است که تعهد کرده‌اند حیات اقتصادی ملت ایران را در مقابل تضییقات و اشکالات جنگ حاضر محفوظ بدارند الان این حیات تبدیل شده‌است دارد هم می‌شود عرض کنم اگر قوای خرید ما در شهریور گذشته و قبل از ازدیاد انتشار اسکناس را در نظر بگیریم می‌بینیم که مسلماً خیلی بیش از اینها بوده‌است همانطور که عمله را مثل زدند عمله آنوقت شش ریال شش ریال و نیم و هفت ریال بیشتر نبود و صد و بیست میلیون هم بیشتر اسکناس در انتشار نداشتیم بعد که اضافه کردید بدون ذخیره موجود باین جهت شده‌است که امروز رسیده‌است به دو تومان و ممکن است به سه تومان و چهار تومان و بیشتر هم برسد و اعتراض بنده همین است که این حیات اقتصادی ما را تبدیل بممات کرده‌است آنها تعهد بیشتری داشته‌اند و در نتیجه این قرارداد بکلی از بین رفته و محدود و معلق شده‌است ما هم نداشتیم اساساً یک تعهداتی را قبول کردیم که مرگ آور است یعنی حیات اقتصادی ما را حقیقة تبدیل به ممات می‌کند این است که من تقاضا می‌کنم از آقایان نمایندگان و استدعا دارم که در این قسمت ۲ قرارداد که دولت کرده و آورده‌است یک توجه بیشتری بفرمائید زیرا این ماده ۲ آن فصل ۷ پیمان را متزلزل می‌کند و بعکس مواد ۳و۴و۵و۶ این قرارداد دولت را ملزم به انجام اعمالی مافوق قوه مالی ملت کرده‌است که در پیمان هیچگونه الزام و تعهدی برای انجام این مقررات نداشته و واقعاً اینها یک تحمیلاتی است برای ملت ایران برای اینکه ملت ایران بنیه و قوه و قدرت و استطاعت این را ندارد و نمی‌تواند این اندازه تحمیل بکند (صحیح است) مثل اینکه تابحال برای او شده‌است البته اگر آقایان توجه بفرمایند باین موضوع ارجاع بکمیسیون نشود واقعاً حیات اقتصادی ما را از بین می‌برد و ما را بیک افلاس خیلی بدی می‌کشاند و تهدید می‌کند. این بود خلاصه اعتراض بنده (صحیح است).
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - بنده اینجا ماده ۲ قرارداد را می‌خوانم آقایان توجه بفرمائید بنده نمیدانم چطور محدود کرده‌است یا ممنوع کرده‌است. نوشته‌است دولت مملکت متحده انگلستان هر اقدامی که در حیطه اختیار او باشد و تطبیق با مقتضیات اوضاع عمومی جنگ نماید برای تأمین فروش کالاهای ضروری بایران بعمل خواهد آورد
تهرانچی - آن چیزی که در اختیار او و حیطه اختیار اوست بکند؟... این یعنی چه؟ وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - البته هر اقدامی را که از هر کس انتظار داریم اقدامی است که در حدود دو حیطه اختیارات او باشد در اقتدار او باشد والا اگر خارج از اقتدار او باشد بفرض اینکه او تعهد هم بکند ما چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم
تهرانچی - قوانین داخلی را باید نگاه کرد که بتواند.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - و یکی دیگر اینکه آقایان مخصوصاً باید توجه فرموده باشند که بنده ارقام واردات یکساله اخیر را بآقایان عرض کردم و نشان دادم که این اجناسی که وارد شده اگر از میزان گذشته بیشتر نبوده کمتر هم نبوده ولی حقیقةً میزان احتیاجات ما این روزها بیشتر بوده‌است و باید هم بیشتر بدهند و این توقع را داریم ولی نباید هم بگوئیم که هیچ مساعدتی بما نکرده‌اند اگر چنانچه نکرده باشند پس قندمان را ازر کجا می‌آوریم قماشمان را از کجا می‌آوریم این هفتاد هشتاد هزار تن گندمی را که آمده از کجا بدست آورده‌ایم؟ (نوبخت داشتیم آقا. داشتیم. همه چیز داشتیم) عرض کنم خدمت آقایان این اجناسی که وارد شده و بمملکت آمده‌است امری است واقع و آمده‌است ولی این را هم بگویم بدیهی است که اگر وضعیت این مملکت مرتب و منظم نباشد ممکن است چندین برابر این مقدار هم جنس بیاید ولی بدست مصرف کننده واقعی و حقیقی آن که لازم دارد نرسد اگر چه آقا تردید می‌کنند که آن چیزی که ما لازم داشتیم بما نداده‌اند ولی این را نمی‌شود درش تردید کرد ولی نمی‌شود هم گفت که در واقع اقتدار این را داشته‌اند که بیشتر بدهند و نداده‌اند بعد هم عرض می‌کنم قبلاً هم تذکر دادم یکی از توقعات ما این است که ما بمیزانی که قبل از جنگ در زمان رفاه و آسایش جنس در دسترس داشتیم حالا هم داشته باشیم حالا نمی‌شود توقع زیاد هم داشت که زیادتر بکنیم این توقع ما جائی نرفته ما جنس می‌خواهیم و توقع داریم آن چیزی را که داریم زیادترش بکنند آنها هم که زیادی ندارند.
ما طبق ماده ۷ پیمان محق هستیم که از آنها کالاهائی بخواهیم که وضعیت اقتصادی ما را احیاء بکند آنها هم چیزی را از بین نبردند حالا اگر آقا میفرمائید آنها چنین عقیده را ندارند بنده عرض نمی‌کنم ولی آنها عقیده شان بر این است که این قرارداد تشدید کرده‌است سر هم باید بدهند چیزی هم از آن کم نکرده‌است این نظر آنها است طرفی که باید بدهد اینطور می‌گوید حالا آقا میفرمائید کم کرده بنده چه عرض کنم باین جهت بنده می‌خواهم عرض کنم این قرارداد که ملاحظه میفرمائید این از روی واقع است ما از آنها یک چیزهائی می‌خواهیم که در حدود اختیارات و مقتضیات جنگ است اگر امروز کشتی باشد که برای ما جنس حمل بکند و بتوانیم بگیریم از آنها مانعی ندارد و آنها هم می‌دهند پس چیزی که می‌خواهیم باید کشتی داشته باشند وسیله نقلیه باشد تا برسانند. عرض کنم حضورتان راجع به قسمت نرخ که فرمودید ۷ ریال هم که بفرض آقا بگیرید تا قبل از جنگ (تهرانچی جنگ بین المللی) چهار مقابل بالا رفته‌است (تهرانچی هفت برابر) آنوقت که میفرمائید یک ریال بود (تهرانچی دو ریال بود) خیر یک ریال و نیم بود در آنوقت ممکن است سئوال بفرمائید. تحقیق بفرمائید. اخیراً هفت ریال بود و حالا چهار مقابل بالا رفته‌است حالا بنده با آن صورتی که تقدیم خواهم کرد.... البته قرارداد دو طرفه‌است و توضیحات آقا هم همین‌ها بود چون قرارداد دو طرفه‌است ما باید استرضای آنها را فراهم کنیم آنها هم باید استرضای خاطر ما را فراهم کنند اما آنطور که شما میفرمائید و تصر میفرمائید البته همچو چیزی در این دنیا الان میسر نیست بعدها چه عرض کنم
رئیس - آقایانی که اعتراضات آقای تهرانچی را قابل توجه میدانند برخیزند (عده کمی برخاستند)رد شد.
اعتراض آقای امیر تیمور بماده ششم بعنوان ارجاع به کمیسیون معترض و اصلاح آنرا بشرح ذیل پیشنهاد می‌کنم.
- ماده ۶ - نرخ خرید و فروش لیره انگلیسی بمظنه روز در بازار آزاد تعیین و یا بنرخ قبل از شهریور ۱۳۲۰ از طرف دولت خرید و فروش شود
امیر تیمور - عرض کنم بنده از آقای وزیر پیشه و هنر تمنی می‌کنم که بعد که فراغت حاصل کردند به بیانات آقای تهرانچی یک مراجعه بفرمایند در خلوت که تنها بودند این بیانات آقای تهرانچی و فرمایشات خودشان را جلو بگذارند و به بینند آیا هیچ ارتباطی بهم داشت آقای تهرانچی درست فرمودند تصدیق بفرمائید وجداناً که جواب بیانات آقای تهرانچی فرمایشات حضرت اجل عالی نبود کاملاً آقای تهرانچی صحیح فرمودند که ماده ۲ این قرارداد بکلی اثرات ماده ۷ پیمان را که متفقین ما تعهد کرده‌اند که بهترین کمک و مساعدت را برای حفظ حیات اقتصادی ایران بنمایند این ماده عملاً آن را از بین می‌برد این یک عرضی است که کردم و استدعا می‌کنم بعد که خلوت شد پیش خودشان از روی وجدان ملاحظه و مطالعه و دقت بفرمایند تا عرایض بنده را تصدیق بفرمایند امروز بعقیده همه و اکثر اهالی این کشور محل شبهه و تردید نیست که بیشتر مشکلات اقتصادی زندگانی ما و ترقی فاحش معیشت روی همین نرخی است که دولت برای خرید و فروش لیره تعیین نموده اول به ۱۴ تومان و بعد به دوازده تومان و هشت قران (آقای یمین اسفندیاری مشغول صحبت بودند)
امیر تیمور - آقای یمین این یک مسئله اساسی است مسئله ایست حیاتی که مربوط بشما و مملکت است. مملکت شما است این آخرین فرصت شما است آقا گوش بدهید توجه بفرمائید بعد همه کار می‌توانید بکنید. خواهش می‌کنم دقت بفرمائید.
یمین اسفندیاری - صحیح است.
امیر تیمور- عرض کنم این خیلی حساب روشنی دارد فرض بفرمائید اگر شما یک بار شکر را می‌خواستید بخرید بده لیره ده شش تومان می‌دادید بشصت تومان حالا اگر بخواهید بخرید ده سیزده تومان صد و شصت تومان باید بدهید این است که بالا رفته و باینطور که دارد بالا می‌رود شما را بدبخت می‌کند سطح زندگی را بالا می‌برد و قوه خرید را کم می‌کند و ما را بیچاره می‌کند البته متاع آنها گرانتر می‌شود و مال ما برعکس فرض کنید آنها می‌خواستند بیایند اینجا جنسی بخرند فرضاً صد من می‌خواستند گندم بخرند در ده لیره باید برای صد من ده لیره باید از قرار شش تومان بدهند حالا می‌دهند برای صد من گندم چهار لیره و بچهار لیره خرید می‌شود این یک حساب خیلی روشن و واضح و بدیهی و آشکاری است که از هردو طرفش به ضرر و زیان ما تمام می‌شود هم از جهت خرید هم از لحاظ فروش (صحیح است) این عقیده بنده‌است (صحیح است) مخصوصاً این یک موضوع و این یک ماده بخصوص بعقیده من موضوعی است که لازم است در کمیسیون روی آن بحث و دقت بشود و فقط اگر حقیقةً این قضیه اصلاح بشود در باقی چیزها بنده با شما موافقت می‌کنم و ممکن است این ملت ایران همه این بدبختیها را تحمل کنند و خواهد کرد ولی این رویه اگر ادامهپیده کند و این لیره از قرار ۱۲۸ ریال تا آخر مدت جنگ با تعهدی که شما کرده‌اید که تما احتیاجات ریالی انگلستان را ایران بپردازد و متحمل است این احتیاجات ریالی بماهی دویست میلیون سیصد میلیون برسد و بالغ شود این موضوع برای مملکت ما غیر قابل تحمل است کمر شکن است شما خورد می‌شوید زیر این بار این را من از آقایان رفقای عزیز خودم استدعا می‌کنم که از این آخرین فرصت استفاده بکنند و با این پیشنهاد موافقت بفرمایند که ارجاع بکمیسیون بشود و برود بکمیسیون وقتی موافقت فرمودید و رفت بکمیسیون این یک حربه می‌دهد بدستدولت که دولت باتکاأ باین حربه برود با متفقین ما صحبت بکند بگوید حرف بزند حل کند که آقا تمام مملکت طرفدار دوستی شما هستند و قرارداد شما را صمیمانه و با حسن نظر می‌گذرانند ولی از نظر همکاری این قسمت را که خیلی کمر شکن است باین جهت و این جهت شما باظهارات اینها یک توجهی بکنید و حل کنید و این موضوع از نو یک مجالی می‌دهد بدولت که مذاکره تجدید شود و از این آخرین فرصت استفاده بشود و خوب بشود (صحیح است) و استدعا می‌کنم موافقت بفرمائید. زمین و آسمان هم بهم نمی‌خورد. بیش از این هم چیز دیگری عرض نمی‌کنم.
رئیس - آقایانی که اعتراض آقای امیر تیمور را قابل توجه میدانند برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ارجاع می‌شود بکمیسیون. اعتراض آقای سزاوار هم در همین زمینه‌است خوانده می‌شود.
چون در ماده ۶ نرخ خرید لیره را در ۱۲۸ ریال بطور ثابت تعیین نموده‌اند این تثبیت نرخ بر خلاف میزان عدالت و انصاف است و بایستی تعیین نرخ لیره بمقتضیات زمان قابل تجدید نظر باشد.
رئیس - اعتراض آقای دشتی هم خوانده می‌شود:
من در ماده ۶ این قرارداد و تعیین قیمت لیره اعتراض دارم.
رئیس - همین بود که آقای امیر تیمور فرمودند ماده بکمیسیون ارجاع می‌شود. در ماده هفتم اعتراض آقای نوبخت خوانده می‌شود:
ماده هفتم را بدین طریق پیشنهاد می‌کنم:
- موجودی لیره و دلار بحساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران در حساب بانک ملی ایران نگاهداری خواهد شد و هر موقع که دولت ایران بخواهد آن را نقل و انتقال خواهد داد.
نوبخت - در ماده ۷ اظهار شده‌است که موجودیهای لیره و دلار در حساب بانکهای مجاز ایران و بنده پیشنهاد کرده‌ام در حساب بانک ملی ایران باشد و همچنین اضافه بشود که هر وقتدولتایران صلاح بداند و بخواهد می‌تواند آنرا نقل وانتقال بدهد البته اگر این جمله اضافه نشود بطوری که بنده در جلسه سابق هم توضیح دادم راجع باین موضوع مثل این اسنکه سلب مالکیت از ما شده باشد ولی وقتی موضوع مسلم این است که ما یعنی ایران مالک این لیره‌های موجودی و مالک این دلار‌های موجودی است و وقتی که مالک شد بنابراین است که مالک می‌تواند در مال خود همه نوع تصرف بکند و نقل و انتقال بدهد و هر جور بخواهد می‌تواند تصرفات در آن بکند (صحیح است) ولی وقتی کهماده باین ترتیب که نوشته شده امضا بشود نتیجه این می‌شود که مالک در این ملک خودش و در این موجودی خودش تصرفی نخواهد داشت بنابر این بنده پیشنهاد کردم که در ماده ۷ اضافه شود موجودیهای لیره و دلار که بحساب بستانکار ایران است در هر موقع که بخواهد آن را نقل و انتقال خواهد داد این یک موضوع موضوع دیگر اینکه عرض کنم در بند ب این ماده هم درست مطلب واضح نیست و یک عبارتی نوشته شده که مفهومی ندارد نوشته شده: به طریقی که بعداً بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت مملکت متحده انگلستان موافقت شود تعیین خواهد شد و برای تعیین موجودیهای مزبور دولت شاهنشاهی ایران هر گونه تسهیلات مقتضی را فراهم خواهد نمود مقصود از این چیست؟ معلوم نیست دولت ایران چه تسهیلاتی باید فراهم نماید؟ این مبهم است و قالب جملات این ماده مبهم است و بنده نفهمیدم مقصود چیست؟ و من درست نتوانستم یعنی آقای رئیس هم اجازه نفرمودند که من در مواد اول و دوم و سوم هم که خیلی بهام داشت توضیحاتی عرض کنم. یک توضیح دیگر هم می‌دهم و آن این است که چند نفر از آقایان اظهار داشتند و حیات اقتصادی ایران را صحبت کردند. بنده مکرر عرض کردم حیات اقتصادی ایران مربوط به خود ایران است شما مواد اقتصادی ایران را می‌گوئید.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - عرض کنم قسمت اول ماده ۷ که آقای نوبخت فرمودند برای چیست؟ حالا بنده توضیح می‌دهم اینکه نوشته شده‌است که در ممالک متحده انگلستان و ایالت متحده امریکا نگاهداری خواهد شد این بهیچ وجه حق ما را سلب نکرده‌است. سلب حق مالکیت ما را نکرده‌است نوشته‌است نگاهداری خواهد شد.
نوبخت - خوب این را بنویسید.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - و سلب حقی از ما نشده‌است و ما همین کار را کرده‌ایم و بحساب بستانکار ما نگاهداری خواهد شد و هر ورز هم بخواهیم نقل و انتقال می‌دهیم هر کجا که خرج داشته باشیم از همین لیره‌ها و دلار‌ها خرج می‌کنیم پس از کجا خرج می‌کنیم حق انتقال را کسی از ما نگرفته و سلب نشده‌است اما راجع باینکه فرمودند نوشته شده‌است بعداً بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت مملکت متحده انگلستان موافقت شود تعیین خواهد شد و برای تعیین موجودیهای مزبور دولت شاهنشاهی ایران هر گونه تسهیلات مقتضی را فراهم خواهد نمود. این از برای این است که عرض می‌کنم نه این است که می‌بایستی شصت در صد از این موجودیمانرا بطلا تبدیل کنیم این را می‌نویسد که باید اول موجودی مان را نشان بدهیم بآنها تا بعد شصت در صدش را طلا بدهند باید اول تسعیر کرد و نشان داد که آقا ما فلان قدر موجودی لیره داریم و در فلان جا است و فلان قدر و فلان میزان است آنوقت بما صدی شصت طلا بدهند. رئیس - آقایانی که اعتراض آقای نوبخت را قابل توجه میدانند برخیزند (دو سه نفر برخاستند) رد شد. در ماده هشتم اعتراض آقای نوبخت خوانده می‌شود:
ماده ۸ را بدین طریق اصلاح نموده پیشنهاد می‌کنم:
- ماده ۸ - در صورت وقوع هر گونه تغییری در بهای رسمی زر در قسمتهای موجودیهای لیره بحساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران تغییری داده نخواهد شد و قیمت قطعی آن بر طبق ارزشی است که بانک ملی ایران معین نماید.
رئیس - آقای نوبخت.
نوبخت - واضح است احتیاج به توضیح ندارد.
رئیس - رأی می‌گیریم باعتراض آقای نوبخت و قابل توجه بودن آن آقایان موافق بر خیزند (چند نفر قیام می‌کنند) ردشد. در ماده نهم اعتراض آقای یمین اسفندیاری خوانده می‌شود: بماده ۹ معترض می‌باشم و اصلاح آنرا بشرح پائید پیشنهاد می‌کنم:
یمین اسفندیاری
- ماده ۹ - هرگاه در مواردی دولت شاهنشاهی ایران به منظور تأمین بهای کالا هائی که از امریکای شمالی وارد ایران خواهد نمود احتیاج بدلار داشته باشد و موجودیهای دلار به حساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران تکافوی پرداخت بهای کالاهای مزبور را ننماید دولت شاهنشاهی ایران می‌تواند از محل موجودیهای لیره مبلغی که برای تأمین کسر مذکور لازم است برداشت و بمصرف خرید زر از بانک انگلستان به بها و شرایط مصرحه در ماده۱۱ زیر برساند - مقصود از کلمه بالا (کالاهای مندرج در این ماده لوازم مورد احتیاج است که برای صدور از امریکای شمالی بایران موجود باشد و بتوان آنرا از امریکای شمالی بایران حمل نمود و همچنین نباید مشمول تسهیلاتی باشد که دولت ایالات متحده امریکا بموجب قانون وام و اجاره در موارد مختلف برای ایران فراهم نماید.
یمین اسفندیاری - اعتراض من باین ماده و تقاضای حذف قسمتی از آن طبق پیشنهادی که کردم از این لحاظ می‌باشد
- اولاً کمیسیون ارزی که دولت تأسیس آنرا لازم دانشته ممکن است امروز یا روز دیگر مقتضی بداند این کمیسیون را منحل کند باین تعهدیکه در این قرارداد می‌نماید غیر ممکن خواهد بود.
- دوم - بطوریکه طبق اظهارات دولت وقت در جلسه خصوصی در موقعی که این لایحه بین دولت ایران و دولت بریتانیای کبیر مورد مذاکره بود دولت ایران اظهار داشت ارزهائی که در اختیار دولت ایران گذاشته می‌شود بدون شرط قابل تبدیل بدلار خواهد بود در صورتیکه مطابق این ماده تبدیل لیره بدلار موکول بشروطی شده که در موقع احتیاج خالی از اشکال نخواهدبود چنانچه یکی از شرایط تبدیل استرلینک دولت به دولار هم منوط باخذ نآقابلی است که ممکن است بعضی از اشخاص مقیم ایران دشاته باشند قرار داده شده.
- سوم - در صورتیکه دولتین ایران و انگلستان موافقت نموده‌اند هر قدر ریالیکه احتیاج دارند در اختیار آنها گذاشته شود جای تردید نیست ارزهائیکه در مقابل ریال بدولت ایران داده شده و می‌شود باید وسایل تبدیل آنها را به ریال چه از راه خرید کالا به قیمت‌های معتدل و چه از راه فروش باشخاصی که طالب ارز یباشند باید فراهم آورد تا مقدار ریالی که دولت ایران بابت ارز تسلیم می‌نماید تدریجاً و سریعاً بدستش برگردد و این شرط مندرجه و مصرحه در این ماده اعتماد مردم را نسبت بخرید ارز سلب و بر خلاف منظور و مصالح دولتین ایران وانگلیس خواهد بود.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - عرض کنم در ماده ۹ ذکر شده‌است بر طبق مقررات قانون ارز ایران این دلیل بر این نیست که اگر یک وقتی مجلس شورای ملی بخواهد آنرا لغو کند یا بردارد نتواند و این موضوع اشکالی تولید کند البته قوانین زیادی مملکت دارد و در یک مواردی هم اشاره بآن قوانین می‌شود حتماً اگر در یک پیمانی موقعی اشاره بیک قانون مملکتی شده باشد حتماً باید لازم باشد که دائماً آن قانون باقی باشد؟ اینطور که نیست و بنابراین بنده تصور می‌کنم که سوء تفاهم شده باشد در این باب همچون مقررات ارز در کشور بود لازم بود مقررات ارز هم ذکر شود که هر کس از راه بازرگانی دارای یک ارزی شد باید بدولت بفروشد مادام که این قانون هست البته باید مردم بفروشند اگر بعد دولت مقتضی دید قانون ارز را تغییر بدهد و مجلس شورای ملی تصویب کرد خوب اشکالی ندارد مقررات کشور است بهرحال نظر بنده این است که عرض کردم و تصور می‌کنم که برای آقای یمین اسفندیاری شاید سوء تفاهم شده باشد و ذکر این جمله اشکالی ندارد اما اینکه فرمودند این شرط شرط حسابی نیست این را باید عرض کنم که این شرط نبودن دلار بحساب دولت ایران شرط تبدیل است و فرمودید که این شرط شرط منطقی نیست بنظر بنده خیلی منطقی است چون وقتی ما بخواهیم تقاضی کنیم بدلار تبدیل کنند که خودمان نداشته باشیم اگر داشته باشیم خودمان که در حساب خودمان باندازه که رفع احتیاج ما را بکند که دیگر احتیاجی نیست تبدیل بدلار بکنیم تا حالا هم می‌کردیم و حالا هم کمتر از سابق نیست دلار ما چون این مقدارش زیاد شده‌است باین جهت اینجا تصریح شده وقتی نداشته باشیم بتوانیم تقاضای تبدیل بکنیم البته وقتی داشته باشیم منطقی نیست که ما بیائیم و تقاضای تبدیل بکنیم در صورتیکه خودمان دلار داریم بودن و ذکر مقررات ارز هم سلب حقی از دولت ایران نمی‌کند که اگر یک وقتی بخواهید قانون ارز را تغییر بدهند نتوانند.
یمین اسفندیاری - قسمت سوم را چیزی نفرمودید جواب آن را هم اگر بفرمائید بنده قانع می‌شوم راجع به قانون وام و اجاره.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - راجع بقانون وام و اجاره این هم ذکر کرده‌اند آنها که اگر ما بتوانیم بحساب و ترتیب وام و اجاره اجناس را از امریکا خریداری کنیم دیگر چه ضرورت دارد که ما بیائیم لیره را تبدیل به دلار کنیم و آنها را بگیریم و این عمل را انجام دهیم متأسفانه هنوز که از بابت وام و اجاره هنوز عمل مهمی نشده ولی اگر واقعاً بعدها یک قراری با امریکا داده شود و ما بتوانیم یک اجناسی را بآن تحصیل کنیم شاید برای مملکت هم مفید باشد این یک اختیاری است برای دولت می‌آید وارد یک قراردادی می‌شوید و از قبیل وام و اجاره وقتی دید صرفه اشن اقتضاء نمی‌کند و صرفه اش را در آن ندید می‌گوید نمی‌خواهم لیرا را تبدیل می‌کند به دلار اگر دید از قانون وام و اجاره صرفه می‌برد و مفید است که استفاده خواهد نمود این در اختیار دولت است اگر صرفه اش بود یک قراری می‌گذارد چون وام و اجاره راجه بهر موردی است مثلاً می‌خواهیم قند بخریم نگاه می‌کنیم اگر دیدیم صرفه باین است که از طریق وام و اجاره بخریم که می‌خریم اگر صرفه در تبدیل لیره بدلار است که آن را تبدیل می‌کنیم و از این راه می‌خریم این اختیاری است که دولت دارد هیچ ضرری هم از این طریق نمی‌کند بعقیده بنده.
یمین اسفندیاری - با این توضیحاتی که آقای وزیر پیشه و هنر دادند قانع شدم و مسترد می‌کنم.
رئیس - اعتراض آقای تهرانچی در ماده نهم قرائت می‌شود:
- در ماده ۹ مقید کردن دولت شاهنشاهی ایران را بدست آوردن کلیه موجودیهای دلار اشخاص مقیم ایران بعقیده بنده بی مورد است زیرا اجرای این ماده را در موارد لزوم دچار اشکال خواهد کرد.
تهرانچی - با توضیحاتی که آقای وزیر بازرگانی و پیشه وهنر از طرف دولت فرمودند بنده اتخاذ سند می‌کنم و اعتراض خود را پس می‌گیرم باین معنی که فرمودند مقصود از این جمله (جهت بدست آوردن کلیه موجودیهای دلار امریکائی ایالت متحده که در تصر اشخاص مقیم ایران هستند بعمل آورده باشد) مقصود اشخاص نیست یعنی همان است که کمیسیون ارز در دست دارد. وزیر بازرگانی و پیشه وهنر - طبق قانون ارز.
تهرانچی - قانون ارز که گفته‌است هر کس آنها را آورد باید بفروشد پس باشخاص مرتبط نمی‌شود اینها را چون اسم بردند که در تصرف اشخاص است هر وقت می‌گویند که ما بیک مقدار دلار احتیاج داریم میگو یند دلار دارید و یک کسی.
امیر تیمور - مثل گندم که می‌گویند خودتان دارید.
تهرانچی - راهم پیدا می‌کنند که ده تا دلار آنجا دارد که بکمیسیون ارز هم نرفته‌است حالا توضیح فرمودند و بنده از این بیان اتخاذ سند می‌کنم که مقصود ازین عبارت آن چیزی است که کمیسیون ارز طبق قانون ارز در اختیار دارد و هر وقت هم کمیسیون ارز و قانون ارز تغییر نمود و از بین رفت در کشور ایران دیگر این جمله مورد پیدا نمی‌کند. با این توضیحی که آقا دادند بنده اتخاذ سند می‌کنم و اعتراضم را پس می‌گیرم.
رئیس - اعتراضات آقای نوبخت در ماده دهم.
ماده دهم را بطریق ذیل اصلاح و پیشنهاد می‌کنم:
- ماده ۱۰ - موجودیهای لیره استر لینک بحساب دولت شاهنشاهی ایران در تاریخ ۳ ژوئن ۱۹۴۲ یکماه پس از تصویب این قرارداد بدولت ایرای تحویل داده می‌شود دولت انگلستان متعهد می‌شود که از موجودیهای مذکور شصت در صد آن را مسکوک زر یاشمش زرناب بقیمت حاضر ببانک ایران تحویل بدهد. موجودیهای لیره در آخر شش ماه که بعد از شش ماهی است که به ۳۰ ژوئن ۱۹۴۲ منتهی می‌شود نیز در اختیار ایران خواهد بود و دولت انگلستان تعهد می‌کند که شصت در صد آن را زر تحویل بدهد و بموجب لایحه ۱۹ شهریور که بتصویب مجلس رسیده‌است باید بایران حمل شود.
نوبخت - عرض کنم در سابق هم این را عرض کردم و توضیح دادم که اگر صددرصد هم زر بگیرید این هیچ قابل استفاده برای ما نیست و فایده ندارد این عقیده بنده‌است.
نخست وزیر - آخر چرا؟
رئیس - رأی می‌گیریم بقابل توجه بودن اعتراض آقای نوبخت آقایان موافقین برخیزند (دو سه نفر بر خاستند) رد شد.
اعتراض آقای نوبخت در ماده یازدهم:
- ماده یازدهم را بطریق ذیل اصلاح و پیشنهاد می‌کنم.
ماده ۱۱ - زری که در ۹و۱۰ این قرارداد ذکر شده‌است در مرز ایران تحویل داده می‌شود و بهای آن طبق مظنه نرخ رسمی لیره و دلار بر طبق مقررات ارزی که در ایران معمول است حساب خواهد شد.
نوبخت - این موضوع هم همان است چون این مواد بهم مرتبط است نوشته‌اند در انگلستان یا در آتاوایا افریقای جنوبی تحویل و نگاهداشته می‌شود این فایده ندارد باید در مرز ایران تحویل داده شود
رئیس - آقایانیکه اعتراض آقای نوبخت را قابل توجه میدانند برخیزند (کسی قیام نکرد) رد شد. اعتراض آقای تهرانچی در ماده ۱۲ خوانده می‌شود:
- ماده ۱۲ - که دولت شاهنشاهی ایران را از رساندن زرهای تحصیل شده طبق این قرارداد بمصرف معاملات بازرگانی با ایالات متحده امریکا در حین جنگ فعلی ممنوع می‌دارد بنظر بنده با ماده ۹ همین قرارداد مالی مغایرت دارد و باید اصلاح شود.
تهرانچی - توجه بفرمائید تبدیل دلار را با لیره موکول بزر کرده‌است نه خود دلار زیرا در ماده ۹ نوشته شده‌است که هرگاه در مواردی دولت شاهنشاهی ایران بمنظور تأمین بهای کالاهائی که از امریکای شمالی وارد ایران خواهد نمود احتیاج بدلار داشته باشد و موجودیهای دلار بحساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران تکافوی پرداخت بهای کالاهای مزبور را ننماید دولت شاهنشاهی ایران می‌تواند از محل موجودیهای لیره مبلغی را که برای تأمین کسر مذکور لازم است برداشت و بمصرف خرید زر از بانک انگلستان به بها و شرایط مصرحه در ماده ۱۱ زیر برساند با شرط اینکه الی آخر فلان و فلان پس باید زر بخرد آنوقت زر را تبدیل بدلار بکند در ماده ۱۲ ملاحظه میفرمائید شرط کرده‌اند که دولت شاهنشاهی ایران هیچ مقدار از زر تحصیل شده تحت شرایط این قرارداد را مادام که جنگ فعلی ادامه دارد بمصرف معاملات بازرگانی با هیچیک از کشورها جز ممالک گروه استرلینگ کانادا و ایالات متحده امریکا نخواهد رسانید بکانادا هم حق ندارد برساند که جزء ممالک و کشورهای گروه استرلینگ است
یکی از نمایندگان - کانادا هم جزو گروه استر لینگ امریکائی است
وزیر بازرگانی و پیشه وهنر - کانادا هم جزو گروه استرلینگ است. صحیح است
تهرانچی - و این عبارت مثل این است که ایالات متحده امریکائی را استثنا کرده باشد
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - خیر مستثنی نیست عبارت این است با هیچ یک از کشورها جزو ممالک گروه استر لینگ و کانادا هم هست جزو گروه استرلینگ است
تهرانچی - خوب اگر اینطور است اگر کانادا هم جزء هست بنده پس می‌گیرم
رئیس - اعتراض آقای نوبخت در ماده ۱۲ خوانده می‌شود:
ماده دوازدهم را بدین طریق اصلاح و پیشنهاد می‌کنم
- ماده ۱۲ - دولت شاهنشاهی ایران هر مقداری از زر تحصیل شده در هر وقت می‌تواند بمصرف معاملات بازرگانی با هر کشوری که بخواهد برساند
نوبخت - عرض کنم در ماده ۱۲ قید شده‌است که دولت ایران جز با ممالک گروه استرلینگ کانادا و آمریکا نمی‌تواند معامله بازرگانی بکند بنده عرض می‌کنم مثل سایر مواردی که در قراردادها هست مملکت ایران آزاد است با هر مملکتی که می‌خواهد معامله بازرگانی بکند می‌تواند بکند و مجاز و مختار باشد قید را بنده خواستم بردارم با هرکس و هر کشوری که بخواهد معامله بکند مجاز و مختار است
وزیر بازرگانی و پیشه وهنر - تقاضای آنها بنظر بنده خیلی منطقی است اولاً امروز با همه کشورها که دو دنیا هستند که نمی‌وشد معامله کرد و آنها نخواستند با یک کشورهائی که با آنها دوست نیستند و در حال جنگ هستند معامله بشود ما هم دیدیم معاملاتمان با آنها است و ما تقاضای آنها را قبول می‌کنیم و بنظر بنده این تقاضی هم منطقی است و بهیچ جای ما ضرری نمی‌زند
نوبخت - مقید بودن غلط است
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - نمی‌شود راه و وسیله معامله نیست (صحیح است. رأی رأی)
رئیس - رأی می‌گیریم باعتراض آقای نوبخت: آقایانی که قابل توجه میدانند برخیزند (دو سه نفر برخاستند) رد شد.
در ماده ۱۳ اعتراض آقای نوبخت خوانده می‌شود:
ماده سیزدهم را بدین طریق اصلاح و پیشنهاد می‌کنم:
- ماده ۱۳ - موجودیهای لیره و زر مذکور در این قرارداد در تحت اختیار کامل دولت ایران است که بهرگونه مصرفی بخواهد برساند
رئیس - آقای نوبخت توضیح بدهید
نوبخت - توضیح ندارد. توضیح دادم مطالب بهم مربوط است.
رئیس - آقایانی که این اعتراض را قابل توجه میدانند برخیزند (دو سه نفر برخاستند) رد شد. اعتراض آقای نوبخت در ماده چهاردهم
ماده چهاردهم را بدین طریق اصلاح و پیشنهاد می‌کنم:
- ماده ۱۴ - دولتین تعهد می‌نمایند که این قرارداد را کاملاً در تمام مدت جنگ بموقع اجرا بگذارند
نوبخت - یعنی این موادی را که بنده پیشنهاد کرده‌ام نه آن مقررات را
رئیس - رأی می‌گیریم باین اعتراض آقایان موافقین برخیزند (هیچکس برنخاست) قابل توجه نشد.
اعتراض آقای نوبخت در ماده پانزدهم خوانده می‌شود
ماده ۱۵ را بدین طریق اصلاح و پیشنهاد می‌کنم
- ماده ۱۵ - این قرارداد از حین تصویب در مجلس بموقع اجرا گذاشته شده و در آخر جنگ مدت آن منقضی خواهد گردید.
انوار - طلاهای سابق مان را هم نگیریم؟
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - در خود ماده هم هست تا آخر جنگ. در تمام مدت جنگ است
نوبخت - مگر این قرارداد موقتی نیست؟
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر - چرا تا موقع جنگ است
نمایندگان - رأی رأی
رئیس - آقایانی که اعتراض آقای نوبخت را قابل توجه میدانند برخیزند (دو سه نفر برخاستند) رد شد
اعتراض آقای تهرانچی در ماده ۱۵ خوانده می‌شود:
- بند (ج) ماده ۱۵ که موجودی لیره دولت شاهنشاهی ایران را پس از اختتام جنگ و قرارداد بر طبق ماده ۱۳ فقط برای پرداخت در ممالک گروه استرلینگ ملزم می‌کند بیمورد است زیرا با اختتام جنگ دیگر قید مذکور مورد ندارد
تهرانچی - عرض کنم که بند ج ماده ۲۵ برای بعد از جنگ هم ممنوع است و این قید را برای ما نگاهداشته‌است و این البته بنفع ما نیست که تا بعد از جنگ هم باشد البته تا موقعی که جنگ است خیلی خوب می‌گویند مادام که جنگ است موجودی لیره‌های تحصیل شده را با گروه استرلینگ معامله می‌کنیم اما بعد از جنگ دیگر مورد ندارد اما چون اینجا برای بعد از جنگ هم دارد ما را مقید می‌کند و می‌گوید مادام که موجودی لیره بحساب مخصوصتماماً مصرف نشده باشد مقررات مواد هشت و سیزده نسبت بآن موجودی مجری خواهد گردید و ماده ۱۳ هم موجودی لیره را فقط مقید و ملزم بپرداخت و مصرف در ممالک گروه استرلینگ نموده عرض کردم تا جنگ است بسیار خوب ولی برای بعد از اختتام جنگ دیگر چرا این قید باشد و بعقیده بنده بیمورد است لطف میفرمائید؟ اگر ملغی است توضیح بدهید اگر بنا است این قید باشد بعقیده بنده مورد ندارد. ملاحظه بفرمائید بند ج را می‌گوید مادام که موجودی لیره بحساب مخصوص تماماً مصرف نشده باشد مقررات مواد هشت و سیزده نسبت بآن موجودی مجری خواهد گردید و مقررات ماده ۲ نیز بقوت خود باقی خواهد بود یعنی پس از خاتمه جنگ دیگر برای انگلستان شرط تطبیق مقتضیات اوضاع عمومی جنگ که در ماده ۲ نوشته شده مورد پیدا نمی‌کند پس این بند ج که ماده ۱۵ را بماده ۲ مربوط می‌کند مورد ندارد زیرا آنوقت جنگی نیست که بمقتضیات جنگ مربوطش کنند و ماده ۱۳ هم مربوط بزمان جنگ است و پس از خاتمه جنگ چرا باید این قید برای ما باقی باشد که اینجا در بند ج می‌گوید مقررات ماده ۸ و ۱۳ نسبت بموجودی لیره مجری است؟ من نمی‌فهمم یعنی چه. بعد از جنگ لیره ما مال ما است بهرجا ایران بخواهد می‌تواند تجارت کند تجارت دنیا هم آزاد است.
حمزه تالش - در ماده ۱۵ نظر آقا تأمین شده‌است.
تهرانچی - چه میفرمائید آقا؟ همین بند ج ماده ۱۵ است که اعتراض دارم کجا نظر مرا تأمین می‌کند؟ بخوانید آقا ماده را. بند ج می‌گوید مادام که موجودی لیره بحساب مخصوص تماماً مصرف نشده باشد مقررات مواد ۸ و ۱۳نسبت به آن موجودی مجری خواهد گردید و مقررات ماده ۲ نیز بقوت خود باقی خواهد بود یعنی تا پس از جنگ و خاتمه جنگ هم حق نداشته باشیم جز با ممالک استرلینک با جای دیگر معامله بکنیم و موجودی لیره حساب ستانکار‌ها فقط برای پرداخت در ممالک گروه استرلینگ هست ملاحظه فرمودید؟ بنده در موقع جنگ را قبول دارم خودم تصدیق می‌کنم اولاً ما راه نداریم که بیاوریم و راهی جز ممالک متفق خودمان نداریم که جنس بیاوریم ولی تصدیق میفرمائید که بعد از جنگ البته تجارت آزاد خواهد شد و اگر کسی دیگر در آن موقع نصف قیمت بما بدهد ما نباید بخریم؟ این اسباب زحمت می‌شود این است که اینرا توجه بفرمائید حالا در رد و قبولش آقایان مختارند.
وزیر پیشه و هنر - عرض کنم این قسمت ج از ماده ۱۵ منظورش این است که اگر ما مقداری لیره داشته باشیم این لیره‌ها بعد از جنگ هم در واقع نسبت بطلا تضمین شده باشد یعنی ماده هشت که می‌گوید ما قیمت لیره را نگاه می‌داریم نسبت بطلائی که داریم می‌گوید حتی وقتی که جنگ هم تمام شد ما این حق را داشته باشیم ملاحظه بفرمائید ماده هشت می‌نویسد: در صورت وقوع هرگونه تغییری در بهای رسمی زر در لندن موجودیهای لیره بحساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران در آخر ختم معامله روز قبل از تغییر تعیین و تشخیص داده شود براساس نرخ رسمی جدید زر زیاد و کم نخواهد گردید. این را معتقد هستیم بعد از جنگ هم باید داشته باشد تا یک لیره هم که ما داریم باید باشد اینها می‌گویند بسیار خوب ما این کار را می‌کنیم برای شما ولی شما هم آن قید دیگری که این پولها فقط در ممالک و غیره خرج شود بگذارید ما دیدیم این حق را که ما داریم و دلار را هم که بهرجای دیگر بخواهیم تغییر بدهیم این فقط صورت ظاهر است اما در معنی اختیارش با ما است یعنی منظور این است که اگر در آخر جنگ ما دو میلیون لیره داشتیم اگر هر صورتی لیره بخودش بگیرد این را ما تثبیت می‌کنیم و از هر تغییری که ممکنست در لیره رخ بدهد بدهد ما مصون داشته‌ایم چون تثبیت می‌شود بطلا حالا چه ضرری دارد که این لیره که روی طلا تثبیت و معین شده‌است و این البته بهتر است و همین را در موقع لازم در خود آن ممالک بمصرف میرسانیم و بمصرف رساندن در جای دیگر هم اینقدرها مشکل نیست و مانعی ندارد تبدیل بدلار می‌کنیم و دلار را هم بعداً تبدیل به پولهای دیگر می‌کنیم (تهرانچی - اگر می‌توانیم که خوب) البته این اجازه تبدیل به دلار را دارد اما حسنش برای ما چیست حسنش برای ما این است که ما از کجا بدانیم که دو میلیون که شما داشتید همان دو میلیونی که در سوئد است و یا در نروژ است این همان دو میلیون است که تثبیتش می‌کنند روی طلا وقتی که ما تقاضی کردیم تا دینار آخر لیره‌ها بایذ تثبیت شود آنها هم می‌گویند باید روی یک حسابی باشد که تحت نظرما باشد و بدانیم که کجا است و این تضمین را بکنیم که تثبیت بشود این شرط است و ضروری ندارد و آقا متوجه باشید وقتی که حق تغییر را با لیره و لیره را بدلار داشته باشیم این ضروری ندارد ندارد بلکه حسنی هم دارد که تا دینار آخرش تضمین و تثبیت شده‌است. تهرانچی - با این توضیح که فرمودند بنده از این اتخاذ سند می‌کنم که ما حق تبدیل بدلار را داریم و می‌توانیم تبدیل کنیم و یا پول ممالک دیگر عوض بتوانیم بکنیم بنده با این شرط مسترد می‌کنم نه اینکه ما حق تبدیل و حق خرید نداشته باشیم. ولی با این توضیحی که دادند بنده مسترد می‌کنم. وزیر پیشه و هنر - بنده همچو حرفی را نزدم. راجع به تبدیل لیره بدلار که فرمودند ممکن است سوء تفاهمی بشود که تبدیل کنیم بهر شکلی و پولی را از آنجا بیاوریم دولت همچو عملی نمی‌کند دولت آزاد است در اینجا چون آزاد است ما می‌توانیم هر چیز را با دلار بخریم این را بنده عرض کردم کار دیگر نمی‌کنیم که تعبیر باین بکنند که دولت برخلاف تعهدش رفتار می‌کند دولت هیچوقت برخلاف تعهد رفتار نمی‌کند. دولت آزاد است و عرض کردم می‌تواند هرچیز را با دلار بخرد.
رئیس - آقای نوبخت.
نوبخت - بنده هم یک سئوالی دارم توجه میفرمائید آقای نخست وزیر اینکه اینجا نوشته: در ماده ۱۴ دولتین شاهنشاهی ایران و مملکت متحده انگلستان تعهد می‌کنند برای اجرای قرارداد در موقع لزوم هرگونه مقررات قانونی وضع می‌کند این را بنده نفهمیدم که مقصود چیست آیا مقصود این است که هم به دولت ایران و هم بدولت انگلستان اجازه می‌دهد که مقرران قانونی وضع کند؟ این را بنده نفهمیدم توضیح بفرمائید. وزیر پیشه وهنر - عرض کنم مقصود از این مقررات قانونی یعنی مقرراتی که در حدود قانون برای مملکت الزم باشد امروز در حدود قانون برتعهداتی که وضع می‌کند برای اجرای این پیمان و هرنوع مقرراتی که مستند بقانون باشد عملی است و مقررات خلاف قانون که وضع نمی‌شود.
رئیس - آقای بیات.
بیات - آقا اجازه میفرمائید اینجا یک توضیح لازم است یدهیم یک قراردادی هم بعد هست که باید بعد از این قرارداد بیاید ومتمم این قرار داد است تذکر بدهند که تصویب می‌شود آن متمم این هم هست.
- بقیه شور دوم لایحه نظام وظیفه عمومی و تصویب آن
وزیر پیشه و هنر- بلی عرض کنم چون آن قرارداد اصلاح ایران قرارداد و متمم است اول این تصویب می‌شود بعد آن قرارداد الحاقی تقدیم می‌شود. بنابراین اینکه تصویب شد آنهم بعد بلافاصله آن قرارداد اصلاحی تقدیم می‌شود.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به ورود در شور دوم موافقین برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
بعضی از نمایندگان- قانون نظام وظیفه مطرح شود.
مخبر- ماده ۶۵ را بخوانند باقی بماند برای جلسه آینده رئیس- آقای ملک مدنی ملک مدنی- تمام آقایان میل دارند که ا ین قانون نظام وظیفه در آخر امسال از تصویب مجلس بگذرد چون قانون طرف احتیاج کشور است بنده می‌خواستم عرض کنم اگر موافقت بفرمایند جلسه را فردا صبح قرار بدهیم که این قانون تمام بشود.
مخبر کمیسیون نظام (آقای تهرانچی) – اگر ممکن است ماده شصت و چهار خوانده شود چون چند دقیقه بیشتر وقت نمی‌خواهد اگر نه برای بعد از ظهر جلسه بشود که این قانون مورد ابتلا است بگذرد.
بعضی از نمایندگان- فردا صبح بهتر از عصر است.
رئیس – آقای انوار
انوار- فردا غالباً چون شب عید است می‌روند به قم و نمی‌آیند موافقت بکنید که امروز جلسه باشد (بعضی از نمایندگان- نمی‌روند فردا بهتر است) می‌روند آقا والله می‌روند (افشار- بگذارید بروند) آقا بیست و چهار ساعت کار می‌کنیم ما الآن می‌رویم ناهار می‌خوریم و بر می‌گردیم این کار را تمام می‌کنیم.
تهرانچی- تنفس بدهیم.
رئیس- اگر تصویب میفرمائید تنفس می‌دهیم جلسة آینده عصر سه ساعت بعد از ظهر دستور لایحه نظام وظیفه (مجلس یک ساعت بعد از ظهر برای تنفس تعطیل و پنج ساعت بعد از ظهر مجدداً تشکیل گردید)
- بقیه شور دوم لایحه نظام وظیفه عمومی و تصویب آن
[۴- بقیه شور دوم لایحه نظام وظیفه عمومی و تصویب آن]
رئیس- ماده ۶۵ قانون نظام وظیفه که قسمتی از مذاکره اش باقی مانده‌است بعضی از آقایان اجازه خواسته بودند صحبت کنند. آقای ملک مدنی در ماده ۶۵ اجازه خواسته بودید سرکار؟ ملک مدنی- عرض کنم آقایان بخاطر دارند که قوانین ما دو شوری است ولی این قانون چهار شوری شده‌است زیرا سابقاً در مجلس شورای ملی صحبت شد بعد آقای قوام (دولت سابق) این لایحه را پس گرفت و دو مرتبه یک لایحه آوردند و این ماده شصت و پنج خیلی در اطرافش صحبت شد و در کمیسیون هم مطرح شده و مذاکره شده و بالاخره موافقت بین مجلس شورای ملی و کمیسیون و وزارت جنگ حاصل شده و بنظر بنده مصلحت نیست که ما دیگر در این حرف بزنیم چون آقا بالاخره ما معتقدیم که ارتش لازم داریم و بالاخره برای حفظ انتظامات داخلی و برای حفظ حدود و سرحدات مان احتیاج به بوجود ارتش داریم و این قانون نظام وظیفه را هم ما خودمان گذراندیم الآن یکدسته مردمی هستند که به همین ده دوره که معاف شدهاند اعتراض دارند و می‌گویند آقا یک عده آمده‌اند باصطلاح خوش حسابی کرده‌اند و نظام وظیفه خود را انجام داده‌اند آنکه نیامده‌است حالا چرا معاف باشد حالا میفرمائید ما بیائیم پنج دوره دیگر را هم ضمیمه اش بکنیم؟ این نظر بنده صحیح نیست و استدعا می‌کنم موافقت بفرمائید همینطور که کمیسیون موافقت کرده‌است و تنظیم کرده‌است ماده را بگذرد.
رئیس- پیشنهادها خوانده می‌شود
پیشنهاد آقای طوسی
- اصلاح تبصره چهار را به طریق ذیل پیشنهاد می‌کنم: بعد از جمله کسور تقاعد اضافه شود به مأخذ حقوق پایه‌ای که فعل دارا می‌باشد جزء مدت خدمت رسمی آنان و مدت اقامت در پایه‌ای که حقوق بازنشستگی آنرا می‌پردازند محسوب بوده ترفیع آنها از تاریخ استحقاق اعطا خواهد شد بعلاوه جز در مورد بسیج الی آخر
رئیس- آقای طوسی
طوسی- اینجا قربان چیزی که هست از روز اولی که این کمیسیون محترم نظام تشکیل شد البته دیده شده که جز حسن نظر نظری نبوده‌است تنها وقتی که اینجا مذاکره می‌شود پیشنهاد تقدیم می‌شود برای اشکالاتی است که غالباً در اداره تقاعد ایجاد می‌شود بدون جهت برای کارمندانی که می‌روند به خدمت و بر می‌گردند و البته به آنها هم تا حدی نمی‌شود اعتراض کرد زیرا آنها هم تا حدی حق دارند موادی که می‌گذرد آنطور که باید صریح نیست حالا بنده پیشنهادی تقدیم کردم ولی در ضمن پیشنهادات دیگر را می‌خوانیم اگر محتاج به توضیح نبود قبول فرمودند که هیچ و اگر قبول نفرمودند پیشنهاد دیگری را قبول بفرمائید.
مخبر- عرض کنم که منظور راجع به این ماده البته همانطوری که عرض کردم این است که از ترفیع استفاده بکنند چون این عبارت رسا نیست و آن عبارت رسا است. بنده قبول می‌کنم که این قسمت همانطوری که پیشنهاد فرمودند نوشته شود.
معاون وزارت جنگ- بنده هم قبول کردم موافقم
امیر تیمور- بسیار خوب آقا هم موافقند یک مرتبه دیگر بخوانند
(پیشنهاد آقای طوسی مجدداً خوانده شد)
رئیس- آقای انوار
انوار- سوابقی که بوده‌است و همینطور قانون اساسی را آقایان باید توجه داشته باشند حالا آقایان جدیداً اگر توجه ندارند آقایان دیگر که هستند میدانند که مخبر خود بخود نمی‌تواند مطلقاً بگوید من قبول می‌کنم آنوقت وزیر هم بگوید من قبول کردم نه این نیست مخبر باید از طرف کمیسیون قبول بکند یعنی باید رجوع بکند به اعضاء کمیسیون اجمالاً که فلان موضوع در مجلس مطرح شده و رأی اعضاء کمیسیون را اجمالاً در نظر بگیرد نظامنامه این را توضیح داده‌است قانون اساسی این را توضیح داده‌است سوابق عملیات مجلس هست حالا اگر آقایان جدید این توجه را نداشته باشند اما هستند آقای بیات آقای دکتر طاهری باید بدانند که مخبر خود بخود و بطور مطلق نمی‌تواند بگوید من قبول می‌کنم. آنوقت رئیس هم به وزیر بگوید قبول می‌کنی او هم بگوید قبول می‌کنم. حالا مقصودم آقای تهرانچی نیست مدت‌ها است خواستم عرض کنم که یک دفع یک مخبر که بگوید من قبول می‌کنم این تمام شد؟ خیر آقا تو از طرف خودت این قبول کردی کمیسیون که رأی نداده‌است الآن وارد شده‌است. آن وزیر هم چون مخبر قبول کرد می‌گوید من هم قبول کردم این تمام شده است؟ معذلک حالا من عرض می‌کنم با حسن ظنی که به آقای مخبر دارم موافقت می‌کنم که ایشان غالباً نظر اکثریت را در نظر دارند اما بعد از این آقای رئیس توجه داشته باشند و هم مخبر توجه داشته باشند که مخبر حق مطلق ندارد.
مخبر- آقای انوار توجه میفرمائید که اولاً این عبارت پیشنهاد مغایرت با مطلب و مقصود نداشت و اگر یک موضوعی بود که مغایرت با مواد تصویبی داشت البته بنده قبول نمی‌کردم و البته همانطوری که می‌فرمایند بایستی از کمیسیون کسب نظر بشود اگر اکثریت کمیسیون قبول می‌کرد بنده هم قبول کنم بنده در جواب ایشان که قبول کردم عرض کردم که منظور کمیسیون هم از این ماده همین بود که مدت خدمت وظیفه شان را جزء سنوات خدمت بیاورند ولی چون عبارت رساتر است آنطور بنویسند.
رئیس- پیشنهاد آقای معدل
در ماده ۶۵ اشخاصی که مطابق این قانون از خدمت معاف ولی قبل از اجرای این قانون خدمت زیر پرچم را انجام داده‌اند مدت خدمت زیر پرچم آنها جزء سنین خدمت رسمی با رتبه که فعلاً دارا هستند محسوب و باید کسور تقاعد را بپردازند.
رئیس- آقای معدل
معدل- بنده پریروز در اینجا شرحی توضیح داده‌ام در این قسمت راجع به اشخاصی است که خدمت خودشان را انجام داده‌اند و حالا در ادارات دولتی مشغول خدمت هستند اگر این سنواتی که خدمت زیر پرچم کرده‌اند حالا جزء رتبه فعلی آنان محسوب نشود برای آنها نتیجه‌ای نخواهد داشت در حالی که برای ما فرقی نمی‌کند این پیشنهاد بنده بود.
مخبر- این پیشنهادی را که فرمودید همین اصلاحی که آقای طوسی فرمودند همین نظر آقا را تأمین می‌کند و بنده هم عرض کردم که مقصود این است که مدت خدمتشان جزء سنین خدمت محسوب شود و از ترفیع رتبه هم استفاده کنند (معدل- رتبه فعلی) بلی در رتبة فعلی که دارند آن مدت خدمتشان محسوب می‌شود و اگر مستحق ترفیع بیشتری باشند خواهند گرفت با ضمیمه شدن آن مدت برای خدمتشان.
معدل- قبول فرمودید؟
مخبر- بلی بلی (معدل- آقای معاون هم قبول فرمودند) بلی بلی.
پیشنهاد آقای بیات در ماده ۶۵ زیر را به آخر ماده پیشنهاد می‌نمایم:
- بعلاوه اعم از مستخدمین دولتی یا طبقات دیگر که خدمت خود را در سنوات فوق انجام داده‌اند جز در موارد بسیج طبقه مربوطه دیگر برای خدمت یک ماهه احضار نخواهند شد
رئیس- آقای بیات
بیات- بنده قبلاً تذکر دادم که عبارتی که در آخر ماده نوشته شده و بعلاوه جز در موارد بسیج طبقه مربوطه دیگر برای خدمت یکماهه احضار نخواهند شد این عبارت طوری نوشته شده، مثل اینکه فقط شامل مستخدمین است چون دنباله آن قسمت می‌نویسد همان قسمت را می‌گیرد، بنده پیشنهاد کردم برای اینکه همه را شامل بشود عبارت اینطور نوشته شود: بعلاوه اعم از مستخدمین دولتی یا طبقات دیگر که خدمت خود را انجام داده‌اند جز در موارد بسیج دیگر برای خدمت یک ماهه احضار نخواهند شد. و بنده این قسمت را در موقعی که توضیح می‌دادم عرض کردم آقای مخبر و آقای سرتیپ هم متوجه شدند حالا هم عقیدة بنده این است که چون نظرشان این است که کلیه معاف باشند این عبارت اگر نوشته شود آن سوء تفاهم را رفع می‌کند خواهش می‌کنم این قسمت را قبول کنند.
مخبر- عرض کنم که اگر موافقت میفرمائید چون منظور بنده قبول این پیشنهاد آقا است عبارتش را اینطور بنویسم: بعلاوه تمام مشمولین از ۱۲۸۴ الی ۱۲۹۴ که خدمت زیر پرچم خود را انجام داده‌اند بنده به این ترتیب پیشنهاد ایشان را قبول می‌کنم.
بیات- بسیار خوب همینطور بهتر است.
پیشنهاد آقای معدل در ماده ۶۵
- از مشمولین طبات ۱۲۸۴ الی ۱۲۹۹ الی آخر. در آخر ماده این جمله اضافه شود: دولت می‌تواند هر وقت احتیاج پیدا نماید هر یک از متولدین سنوات بالا را احضار نماید به موجب تصویب نامة هیئت وزیران
رئیس- آقای معدل
معدل- بنده منظورم را جلسه ماقبل عرض کردم و آن معاف کردن مشمولین تا سال ۱۲۹۹ بود برای اینکه نظر دولت هم تأمین شده باشد و مجلس آن اظهاراتی را که آقای معاون فرمودند از نظر دو نداشته باشد بنده این جمله را اضافه کردم یعنی پیشنهاد کردم که تا ۱۲۹۹ معاف بشوند. استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند که بعد از بیانات بنده ممکن است شخص دیگری صحبت کند یا آقای معاون وزارت جنگ و یا فرصتی بدست بنده نیفتد که این توضیح بنده فراموش آقایان بشود بنده عرض می‌کنم که تا ۹۹ اگر معاف بشوند تبعیض درباره کسی نشده فرصتی هم بدست مأمورین بدکار برای استفاده نیفتاده بنده پیشنهاد کردم در صورتی که دولت حاجت پیدا کرد به موجب تصویب نامه هیئت دولت این معاف شدگان را می‌تواند احضار کند طبقه به طبقه مثلاً حالا لازم دارند ۹۹ را احضار کنند بعد لازم داشتند بگویند ۹۸ را احضار کنند و بعد ۹۷ را احضار می‌کنند ما تبعیض نکرده‌ایم و در عین حال اختیار را به دست دولت داده‌ایم که اگر احتیاج پیدا بشود احضار بکنند و اگر احتیاج نبود احضار نمی‌کنند.
مخبر- در این قسمت در جلسه گذشته هم عرایضی عرض کردم و حالا تکرار می‌کنم. آقای معدل تصور می‌کنند که این لایحه بدون غوررسی و بدون مطالعه و بدون اینکه تمام احتیاجات را در نظر بگیریم پیش بینی شده‌است به این جهت می‌فرمایند تا ۹۹ معاف باشد. بعد هم دولت بیاید هر طبقه را که محتاج است به تصویب نامه هیئت وزیران احضار کنند آقا همین احتیاج مطالعه شده‌است. نماینده نظام وظیفه خود آقای وزیر جنگ نماینده آمار نماینده فرهنگ تمام اینها آمده‌اند جلسات متعدد همین قسمت‌ها را که فرمودند موکول به تصویب هیئت وزراء بکنیم مورد مطالعه شده‌است و تشخیص شده‌است که تا ۱۲۹۴ معاف بشود. نظر با اشخاص دیگر هم مشورت شده‌است. با آمریکائی‌هایی که اینجا آمده‌اند چون مستشار نیستند هنوز لایحه آنها در مجلس تصویب نشده‌است. مشورت شده‌است. نظرشان این است که کسانی که از بیست و هفت سال به بالا باشند دیگر مستعد نیستند برای خدمت نظام و از ۹۴ ببعد که به ۲۷ سالگی نرسیده‌اند مورد احتیاج وزارت جنگ است. پس اینها را لازم دارند. حالا چرا دیگر موکول کنیم که یک تصویب نامه هم هیئت وزراء ثانیاً صادر بکنند و همین که در خود ماده نوشته شده کافی است.
رئیس- موافقین با پیشنهاد آقای معدل برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
پیشنهاد آقای دکتر سنگ
- کلیه مشمولین سنوات ۱۲۸۴ تا پایان ۱۲۹۴ که خدمت نظام خود را انجام داده‌اند یا در حین انجام هستند برای همیشه معاف باشند.
دکتر سنگ- چون موافقت شده‌است دیگر عرضی ندارم.
رئیس- پیشنهاد آقای سزاوار.
بعضی از نمایندگان- نیستند آقا رأی بگیرید.
امیرتیمور- بخوانند شاید کسی دیگر پیشنهادشان را قبول بکند.
مخبر- این موضوع چون در کمیسیون مطرح نبوده‌است و اسمی از کنتراتی‌ها برده نشده‌است، بنده البته نمی‌توانم این موضوع را قبول کنم. خواهش می‌کنم که این بماند.
پیشنهاد آقای سزاوار
- قسمت آخر ماده ۶۵ به طریق زیر اصلاح شود: برای خدمت زیر پرچم احضار نشده و معاف از خدمت نظام وظیفه خواهند بود.
مخبر- بنده اشاره کردم با کنتراتی‌ها البته این صحیح است و توضیح واضحات است که اینها دیگر احضار نخواهند شد یعنی معاف هستند. پس این اصلاح عبارتی است و بنده هم قبول می‌کنم. بنده اول خیال کردم راجع به کنتراتی‌ها است واِلا این پیشنهاد را بنده قبول دارم و توضیح واضحات است و البته معاف هستند.
پیشنهاد آقای افشار: پیشنهاد می‌کنم در پایان ماده ۶۵ اضافه شود. طبقات از ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۴ که در زیر پرچم خدمت کرده‌اند جزء نفرات احتیاط منظور نخواهند شد.
رئیس- آقای افشار
افشار- این نظر بنده که پیشنهاد کردم عیناً تطبیق می‌کند با پیشنهاد آقای بیات لذا چون آنرا دولت قبول فرمودند بنده این را پس می‌گیرم.
پیشنهاد آقای دکتر سمیعی:
- پیشنهاد می‌نمایم کارمندان کنتراتی دولت هم مشمول ماده ۶۵ بشوند.
رئیس- آقای دکتر سمیعی
دکتر سمیعی- عرض کنم که در این ماده فقط نسبت به مستخدمین دولت پیش بینی شده و نسبت به مستخدمین کنتراتی دولت اینجا ذکری نشده‌است. بنده در شور اول هم پیشنهاد کردم مذاکره هم شد حالا هم پیشنهاد کردم آقای معاون وزارت جنگ هم موافقت دارند با این نظر
معاون وزارت جنگ- راجع به مزایائی که برای اشخاصی که خدمت نظام را انجام داده‌اند قائل شدند بنده عرض کردم که وزارت جنگ هم بیشتر در نظر دارد که اشخاصی که با طیب خاطر آمده‌اند خدمت را انجام داده‌اند در این جامعه باید مزیتی نسبت به دیگران داشته باشند. حتی یکی از آقایان محترم امروز به بنده پیشنهاد کردند که برای اینها در جامعه یک امتیازی قائل بشویم. بنده عرض کردم مخالفتی ندارم ولی راجع به کنتراتی‌ها در کمیسیون مطرح شد بنده روی همان مقصود عرض کردم مخالفتی ندارم ولی عده زیادی هستند از اینها که خدمت شان دوساله و سه ساله بوده‌است. موعدشان منقضی شده‌است. خصوصاً ممکن است مشکلاتی برای تقاعد و اینها پیش بیاید اگر مشکلاتی پیش نیاید بنده مخالفتی ندارم.
بعضی از نمایندگان- دومرتبه بخوانند.
(پیشنهاد آقای دکتر سمیعی مجدداً خوانده شد)
مخبر- آقای رئیس کمیسیون می‌فرمایند مطرح بوده‌است و بنده دیرتر آمدم ولی ملتفت نشدم منظور چیست.
دکتر سمیعی- منظور این است که دو ساله خدمتشان جزء خدمات دولت منظور شود تفاوت نمی‌کند ما وقتی که به اشخاصی که دارای رتبه رسمی هستند این ارفاق را کردیم البته اینها هم باید بشود ولی اگر سابقه خدمت ندارند اما از یک مزایای دیگر استفاده می‌کنند.
مخبر- البته خوب کنتراتی که سابقه خدمت ندارد اما اگر یک فوائدی برای آنها باشد می‌توانند استفاده بکنند واِلا سابقه خدمت ندارند که مدتش زیاد شود.
رئیس- آقای ملک مدنی
ملک مدنی- این پیشنهاد بنظر بنده صحیح است آقای تهرانچی توجه بفرمائید این یک حقی است که بنده حالا توضیح می‌دهم عرض کردم این پیشنهاد بنظر بنده قابل توجه‌است. منطقش هم همراه خودش هست. حالا بنده توضیح می‌دهم که آقای سرتیپ هم متوجه باشند. عرض کنم یک دسته از این محصلینی که به فرنگ رفته‌اند تحصیلات کرده‌اند و برگشته‌اند برای یک سال به عنوان کنترات و قرارداد آمده‌اند در یک وزارتخانه مستخدم شدهاند بعد یک سال دیگر رفته‌اند در دانشکده و خدمتشان را انجام داده‌اند و بعد حالا دو مرتبه آمده‌اند داخل در خدمت وزارتخانه شدهاند قانونی که ما راجع به افزایش حقوق گذراندیم برای آن طبقه کنتراتی‌ها و قراردادی‌ها مزیتی قائل شدیم به این معنی که یک سنین خدمتی برای آنها قائل شدیم که اضافات را باید از روی آن بدهیم. فرض کنید دکتری است رفته فرنگ، آمده دکتر شده رفته در وزارت عدلیه کنترات شده نه مستخدم رسمی بعد مشمول شده رفته خدمتش را انجام داده آمده‌است حالا مشمول این قانون شده‌است. از نظر سنین خدمت مقصود آقای دکتر سمیعی این است که بتواند استفاده کند. همینطور که در این ماده برای مستخدمین رسمی که دوره وظیفه شان را انجام داده‌اند گفتیم جزء خدمت رسمی شان حساب شود اینها هم مشمول باشند که اگر یک وقتی قانونی گذشت در واقع پایه استخدامی برای آنها قائل شدند این دو سال هم در واقع جزء خدمتش محسوب شود. اصل منظور این است.
رئیس- آقای انوار
انوار- اولاً معذرت می‌خواهم از آقای ملک مدنی که خودشان می‌فرمایند باید مطابق نظامنامه صحبت کرد. آقا شور ثانی بود، پیشنهاد بود، پیشنهاد را هم آقای دکتر سمیعی کردند. شما هم که عضو کمیسیون بودید توضیح فرمودید این برخلاف نظامنامه بود. تصدیق میفرمائید که حق نداشتید. آقای رئیس هم چون آخر وقت است اخطار نمی‌فرمایند. اما اصل موضوع را صحبت کنم. بنده با اینکه آقای دکتر سمیعی از رفقای صمیمی بنده هستند می‌فرمایند شما مخالفت نکنید ولی بنده عرض می‌کنم که یک عده هستند، جسارت می‌کنم، حاضر نمی‌شوند مستخدم رسمی بشوند چرا؟ به علت اینکه اگر مستخدم کنتراتی از هر حیث راحت تر است هم حقوق بیشتر داده می‌شود هم تقاعد نمی‌دهد، آنوقت در اینجا، که برای مستخدمین رسمی که در وزارتخانه‌ها کار کرده‌اند زحمت کشیده‌اند حقوق تقاعد داده‌اند خواستیم برای آنها یک فضیلتی قائل شویم حالا می‌گوئید به آنها هم که کنتراتی هستند این فضیلت را بدهیم اینها دارای سنین خدمت رسمی هستند که می‌توانند سنوات خدمتشان را ضبط بکنند ولی اینکه نمی‌تواند در آنجا بیاید اما اینکه فرمودند محصلین و دانشجویان که از طرف دولت رفته‌اند اینها یک قانون خاصی دارند، قانون درباره شان اجرا می‌شود وقتی که وارد شدند اولاً رتبه سه می‌گیرند بعداً تا رتبه پنج زودتر بالا می‌روند اینها یک تفضلاتی است که وزارت جنگ نسبت به قانون نظام وظیفه اعمال کرده‌است. به عقیده بنده جسارت می‌نم، غلط بوده‌است این تفضل را کرده‌است. چرا؟ برای خاطر اینکه آقا قانون نظام و قانون مالیات قانونی است که مربوط به اصل حاکمیت دولت است به این ملاحظاتی جزئی نباید آزادی صرف در آن کرد اینها یک قوانین عادله‌ای است که عنوان قرارداد را دارد قرارداد است مابین دولت و ملت و نماینده ه۸ای ملت. این افراد قرارداد را قبول می‌کنند و این قوانین برای حفظ امنیت جمعیت است. این قوانین ناشی از حق حاکمیت دولت است، ناشی از حاکمیت دولت که شد دیگر اینقدر انگشت درش نمی‌کنند. این بدبخت‌هایی که از ولایات آمده‌اند خدمت کرده‌اند جان کنده‌اند در موقع هم قراولی دادند در موقع هم خدمت کرده‌اند اینها تمام خدمتشان هیچ؟ به جهنم؟ اما چهار نفر که رفته‌اند پشت میز نشسته‌اند و سر ساعت هم حاضر نشده‌اند هر وقت هم میل کردند آن وکیل باشی را دیدند، آقای وکیل باش هم به آنها مرخصی داد رفته راحت کرده حالا که ما آمدیم میگوئیم باید بیایند خدمت کند می‌گوئید نیایند. ملاحظه بفرمائید باید تمام این آقایان بیایند برای مملکت خدمت بکنند تمام باید یک روح سلحشوری داشته باشند. قانون نظام وظیفه را نباید اینقدر درش انگشت کنید و ایراد کنید. ما یک ملت سلحشور و جنگجوئی بودیم، حالا به این روز افتادیم.
رئیس- آقای طباطبائی
طباطبائی- عرض کنم خود آقای انوار هم که مأنوس به نظامنامه هستید ملاحظه فرمودید که ... (انوار- آقا عضو کمیسیون هستم باید حرف بزنم. کجا هستید آقا) بله نطق مفصل بود واِلا عیب نداشت. اما استدلالی که فرمودند بنده نفهمیدم نتیجه اش چه شد. سلحشور هستیم و موقع جنگ است و این مطالب که فرمودند نه اینطور نیست. موقع سلحشوری ما هم انشاءالله بعد است و در موقعی است که وقت بیشتری پیدا کنیم انشاءالله. عرض کنم اینجا پیشنهاد آقای دکتر سمیعی بنظر بنده خیلی منطقی است. در این ماده نوشته شده‌است این دو سال خدمت نظام وظیفه جزء سنین خدمات دولتی شان باشد برای قراردادهای‌ها هم قوانینی وضع کرده‌اند و اجرا شده‌است و مثل قانون استخدام شده‌است. الآن هم در وزارت خانه‌ها خیلی کنتراتی هستند و نمی‌شود از کار خارجشان کرد. هم دولت غالباً به آنها احتیاج دارد و هم آنها از نظر معیشت و زندگی محتاج بودند در ادارات هستند. این یک قیدی است در اینجا شد که اگر یک مزیت هائی هست که ممکن است به حال اینها مفید باشد چرا ما مضایقه کنیم. خیلی هم مفید است خیلی هم خوب است. سابقاً هم در کمیسیون نظام این موضوع مختصر مذاکره‌ای شد نمایندگان دولت هم موافق بودند. کسی هم مخالفت نکرد حالا بنده خیال می‌کنم این از قلم افتاده‌است اگر این کنتراتی‌ها را هم در این ماده بگنجانیم آقای مخبر هم که قبول کردند اینها هم استفاده می‌کنند.
رئیس- آقای هاشمی
روحی- بنده اخطار دارم در یک پیشنهاد یک نفر موافق و یک نفر مخالف حرف بزند.
هاشمی- بنده عضو کمیسیون هستم به اسم دفاع از کمیسیون حرف می‌زنم.
روحی- آقا بنده حق مجلس را دافع می‌کنم. حق مجلس مقدم است.
بعضی از نمایندگان- فرمائید آقا
هاشمی- عرض می‌شود بنده با هر تبعیضی مخالفم اگر گفتند ملت ایران تا ۱۲۹۴ از خدمت معاف است بهیچوجه من الوجوه تبعیض قائل نشدند اما در اینجا کمیسیون یا نویسنده قانون نسبت به مستخدمین رسمی دولت یک تبعیضی قائل شدند. حتی در اینجا یک اشتباه دیگری هم علاوه کردند و آن این بود که سنین خدمت سربازی را مؤثر در ترفیع قرار دادند در حالی که ما اگر درست فکر کنیم می‌بینیم آیا درست در می‌آید؟ بعد از اینکه مستخدمی در کاری مهارت پیدا کرد طبعاً مستوجب یک رتبه بالاتر می‌شود ولی اگر یک کار خازجی اشتغال کرد هر قدر مقدس باشد آن کار ببینیم آیا منظور تأمین است و حقیقتاً درخور این است که یک رتبه بالا برود باز هم کمیسیون اینطور موافقت کرد در حالی که در قانون سابق فقط مؤثر در تقاعد بود حالا در اینجا آمده‌است موضوع مستخدمین قراردادی را هم ضمیمه کرده‌است. بنده مناع للخیر نیستم ولی گمان می‌کنم در اینجا موافقت کمیسیون نظام و کمیسیون دارائی و کمیسیون بودجه هر سه لازم است.
رئیس- موافقین با پیشنهاد آقای دکتر سمیعی برخیزند (عده کمی برخاستند) رد شد. پیشنهاد آقای اورنگ
اورنگ- نمی‌خواهم پس گرفتم
رئیس- آقای دهستانی
دهستانی- نخوانید پس گرفتم
رئیس- پیشنهاد آقای ملک مدنی
- اشخاصی که کنترات و قراردادی هستند دوره خدمت وظیفه آنها جزء سنین خدمت آنها محسوب می‌شود.
جمعی از نمایندگان- رد شده مشابهش
رئیس- آقای ملک مدنی
ملک مدنی- بنده در مجلس هیچوقت برخلاف نزاکت حرفی نمی‌زنم و همیشه احترام اشخاصی که سبقت دارند پیش بنده محفوظ است. یکی از آن اشخاص هم آقای انوار است چون آقا در مشروطیت مقدم بوده‌اند خدمت بیشتر کرده‌اند ولی بنده می‌خواهم از ایشان گله کنم. اولاً اختیار و اجازه با آقای رئیس است که اگر بنده برخلاف نظامنامه رفتار کردم اختیارش با آقای رئیس است. ثانیاً آقای هاشمی هم آمدند صحبت کردند و بالاخره هم مقام ریاست اجازه دادند و مجلس هم در واقع سکوت کرد. پس عملاً کار خلاف ترتیبی یا تقصیری از طرف بنده واقع نشده و بنده هم واقعاً متوجه نشده بودم. اما در این قسمت باز یک توضیحی بدهم که آقایان توجه بفرمایند و شاید هم مخالفین قانع بشوند. یک کسی که آمده‌است وظیفه اش را انجام داده‌است و بالاخره فرار نکرده، ورقه معافی تهیه نکرده، عذر نیاورده، این بیچاره بالاخره دو سال خدمتش جزء سنین خدمت او حساب نشود بالاخره این صحبت سلحشوری نیست، بلکه این تأیید کرده‌است روح سلحشوری را. مثلاً یک نفر دکتر با لیسانسیه رفته‌است خدمتش را انجام داده‌است ما میگوئیم این دو سال خدمتش جزء سنین خدمت او حساب بشود. ما که چیز علاوه نخواستیم. به چه مناسبت بگوئیم آنکه دارای خدمت رسمی است استفاده بکند کنتراتی نکند این تبعیض از کجا پیدا شده‌است. امیدوارم آقای معاون و آقای تهرانچی که به این منطق توجه دارند و وارد هست موافقت بفرمایند. مجلس شورای ملی هم شایسته‌است که به کسی که وظیفه اش را انجام داده و اطاعت از قانون کرده و نخواسته‌است سرپیچی بکند پاداش بدهد تشویق بکند نه این که یک همچو پیشنهادی را توجه نکند.
مخبر- چون البته یک فرقی بین کنتراتی‌ها و رتبه‌ها در حقوق شان هست خواستم استدعا کنم از آقای ملک مدنی این پیشنهاد را مسترد بفرمایند چون بیشتر اعضاء کمیسیون حق دارند حرف می‌زنند درش اختلاف هست. بنده نمی‌توانم قبول کنم و بعلاوه مشابهش هم در مجلس رد شده‌است و اگر هم قبول شود بر می‌گردد به کمیسیون و کمیسیون هم موافق نیست استدعا می‌کنم مسترد بفرمایند.
ملک مدنی – پس می‌گیرم
رئیس- موافقین با ماده شصت و پنج با اصلاحاتی که شد برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده شصت و شش.
- ماده ۶۶- بطور کلی از دو و یا سه برادر سالم که در یک سال به خدمت احضار شده باشند به انتخاب پدر و در صورت نبودن پدر به انتخاب مادر به یکی از آنان و همچنین از ۴ و ۵ برادر دو نفر آنان موقتاً از خدمت سربازی معاف و پس از خاتمه خدمت برادران دیگر بنوبه احضار خواهند شد. و در صورت نبودن پدر و مادر این معافیت موقت به حکم قرعه در بین برادران تعیین خواهد شد.
رئیس- آقای روحی
روحی- موافقم
رئیس- آقای نراقی
نراقی- موافقم
رئیس- آقای طباطبائی
طباطبائی- بنده خواستم تقاضا کنم که بقیه مواد را بگذاریم برای بعد از تعطیل چون در موقع رأی عده کافی نیست.
رئیس- (خطاب به آقای نراقی) خواهشم می‌کنم این یک چند دقیقه را هم موافقت بفرمائید که رأی گرفته شود. آقایان موافقین با ماده شصت و شش برخیزند. (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده شصت و هفت.
- ماده ۶۷- متکفلین بایستی رونوشت برگ شناسنامه افراد مورد کفالت را با استشهاد تهیه و تا یک ماه قبل از سال احضار به حوزه‌های سربازگیری تسلیم نمایند.
تبصره- برگهای استشهاد مطابق نمونهای خواهد بود که در ادارات شهربانی و ژاندارمری و نزد کدخدایان از طرف حوزه‌های سربازگیری در دسترس مشمولین گذارده خواهد شد.
رئیس- پیشنهاد فرمانفرمائیان در ماده ۶۷ تبصره‌ها حذف شود.
مخبر- تبصره دو نداریم در ا ین ماده
طوسی- دو را زیادی گذاشته‌اند. تبصره حذف شود.
رئیس- آقای فرمانفرمائیان
فرمانفرمائیان- هیچ جا نیست که کدخدا نباشد. بالاخره واحدی که از تشکیلات امروزی است ده و قریه‌است که کدخدا قطعاً در آنجا هست دیگر دخالت مأمورین ژاندارم در آنجاها به عقیده بنده زاید است.
مخبر- آقای فرمانفرمائیان اشتباه بزرگی کرده‌اند برای اینکه این ماده شصت و هفت است و تبصره هم ندارد که حذف شود.
رئیس- موافقین با ماده شصت و هفت برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده شصت و هشت.
- ماده ۶۸- تصدیق و رونوشت برگهای شناسنامه افراد مورد کفالت و همچنین صحت مندرجات استشهاد و شناسائی امضاء کنندگان در شهرها به عهده ادارات شهربانی و در دهات به عهده کدخدایان محول می‌گردد و این مأمورین مکلفند بازجوئی‌های لازمه را نسبت به مندرجات برگ استشهاد معمول داشته و صحت آنرا تصدیق نمایند.
تبصره ۱- هر مأمور یا کدخدائی که برخلاف حقیقت تصدیق نماید طبق قانون تعقیب خواهد شد.
تبصره ۲- در نقاطی که اداره شهربانی و کدخدا نباشد در صورت بودن ژاندارم اجرای مقررات این ماده بعهده آنان محول می‌گردد.
تبصره ۳- مأمورینی که در بالا گفته شد مکلفند به مراجعه کنندگان رسید کتبی داده و در ظرف مدتی که از ۱۵ روز تجاوز ننماید بازجوئی‌های لازمه را معمول و استشهاد و رونوشت شناسنامه را گواهی نموده و به تقاضا کننده تسلیم دارند. (عده برای اخذ رأی کافی نبود)
رئیس- واقعاً بنده متعجبم که چرا آقایان ترتیب مجلس را رعایت نمی‌کنند. آقا هر ساعت که نمی‌شود معطل شد که بتوانیم رأی بگیریم. موافقین با ماده هشتاد و شش برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده شصت و نه.
- ماده ۶۹- پسر یا دختر که تحت کفالت است از لحاظ اجرای این قانون تا آخر سن هیجده سالگی تحت کفالت شناخته می‌شود.
رئیس- موافقین با ماده ۶۹ برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده هفتاد و سه
فصل دهم- دانش آموزان و دانشجویان
ماده ۷۳- تمام دانش آموزان و دانشجویان مشمول به محض ترک تحصیل یا فراغت از تحصیل به خدمت زیر پرچم احضار می‌شوند.
رئیس- موافقین با ماده هفتاد و سه برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۷۴
- ماده ۷۴- کسانی که دوره تحصیلات آنان کمتر از دوره کامل متوسطه باشد مشمول مقررات مربوط به سایر افراد وظیفه خواهند بود.
رئیس- آقای امیرتیمور
امیر تیمور- استنباط بنده از ماده قبل که تصویب شده این بود که یک دانشجوئی که مشغول تحصیل است تا هنگامی که تحصیل او در ابتدائی و متوسطه و عالی انجام نشده‌است البته به خدمت زیر پرچم احضار نمی‌شود مگر اینکه خود او ترک تحصیل کند یا از تحصیل فراغت حاصل کند که اگر اینطور که بنده استنباط کردم نیست آقای مخبر توضیح بفرمائید.
مخبر- عین همین استنباط حضرتعالی صحیح است و منظور همین است. معاون وزارت جنگ- اجازه بفرمائید در این موضوع بنده یک توضیحی عرض کنم و آن این است که بر طبق قانون اشخاصی که در سنین سربازی در سیکل اول متوسطه هستند آنها می‌آیند خدمتشان را می‌کنند ولی آن هائی که در سیکل دوم هستند و یا مشغول تحصیلات عالیه هستند تا خاتمه تحصیلات حق دارند مشغول باشند واِلا یک بچه تنبلی اگر بخواهد همینطور در سیکل اول بماند ما میگوئیم.
مخبر- آنوقت آن بچه را اخراج می‌کنند از مدرسه
رئیس- موافقین با ماده هفتاد و چهار برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده هفتاد و شش.
فصل یازدهم- کادر افسری احتیاط و ذخیره
ماده ۷۶- دانش آموزانی که دوره تحصیلات آنان مطابق دوره کامل متوسطه یا کمتر از لیسانس باشد پس از شش ماه تعلیمات مقدماتی در و داشتن استعداد و لیاقت افسری از بین آنان کسانی که داوطلب به ورود به دانشکده افسری احتیاط باشند از روی آزمایش انتخاب و به دانشکده اعزام و معرفی می‌شوند.
رئیس- آقای رضوی
رضوی- عرض کنم که یک عده از آقایان دیپلمه‌ها که در مدارس عالی بوده ا ند و بالخصوص دستهای که در دانشسرای مقدماتی موفق شدهاند و دیپلم گرفته‌اند و به شغل آموزگاری مشغولند اینها تلگرافی کرده بودند مخصوصاً توسط بنده به مقام ریاست و به خود آقای معاون وزارت جنگ و سایر رفقا توسل جسته بودند و یک عرضی داشتند و آن این بود که در قانونی که در ۱۳۱۰ تصویب شده معتقدند که رعایت حق دیپلمه‌ها بهتر از این قانون شده‌است به این معنی که فقط فرق مابین دیپلمه‌ها و لیسانسیه‌ها را در قانون سابق از حیث مدت فرق گذاشته که لیسانسیه‌ها دوازده ماه مشغول خدمت زیر پرچم و دیپلمه‌ها هیجده ماه بودند اما در این قانون در خدمت صف از جهت مدت افسری شان هم تفاوت قائل شدهاند و آنها معتقدند که یک قدری از آن حقی که قانون سابق قائل شده بود فوت شده‌است و تقاضا کرده بودند که رعایت این حق برای آنها بشود بنده هم تصور می‌کنم با اعتراف به اینکه اگر بنا باشد امتیاز فضلی منشاء اثر باشد همینطور هم در مراتب باید تفاوت وجود داشته باشد. البته هر کسی که بیشتر تحصیل کرده‌است از مزایای بیشتری باید برخوردا شود ولی چون این دسته که این تقاضا را دارند می‌گویند با اینکه اگر ما می‌دانستیم که این تفاوت‌ها موجود بود ممکن بود که باز هم تحصیل کنیم و رویهمرفته اینها اغلب از مشمولین هستند که سابق مشمول شدهاند منتها چندین دفعه هم آمده‌اند معرفی کرده‌اند برای اینکه خدمت زیر پرچم را انجام بدهند و اگر آنها را پذیرفته بودند آن مزایای سابق را داشتند. این است که اینها می‌گویند چندین دفع ما حاضر شدیم تقاضا کردیم خدمت کنیم و از آن مزایا بهره مند شویم و نشده‌ایم در این موقع تقاضا می‌کنند دولت به آنها یا بطور کلی نسبت به دیپلمه‌ها این ارفاق را بکند که فقط از حیث مدت خدمت تفاوت برای آنها قائل شوند نه از حیث خدمت صف و سایر قسمت‌هایی که فرق بی دیپلمه‌ها و لیسانسیه‌ها گذاشته شده‌است. بنده خواستم تقاضا کنم اگر ممکن ا ست آقای معاون و آقای مخبر این تقاضا را قبول کنند.
معاون وزارت جنگ- بنده ناگزیرم یک توضیح کاملتری عرض کنم و در کمیسیون هم مفصل در این باب مذاکره شد و همه آقایان اعضاء کمیسیون متقاعد شدند ما سابق یک ارتش صد و پنجاه هزار نفری داشتیم که روی دویست هزار نفر می‌رفت و شاید افسرانی که مورد احتیاج ما بود در حدود بیست هزار نفر بود و شاید کافی هم نبود. دیپلمه‌ها و لیسانسیه‌ها برای تعداد افسرانی که لازم داشتیم حتی اگر آقایانی که با فرهنگ تماس دارند تصدیق می‌فرمایند دیپلم‌ها خیلی خیلی مصنوعی شده بود خیلی هم به سرعت بالا می‌رفت برای اینکه مورد احتیاج ارتش بود فرهنگ تبعیت می‌کرد تند تند می‌داد بیرون الآن ما یک ارتش هشتاد نود هزار نفره داریم که کادر افسری اش هم خیلی کمتر است و ما برای فارغ التحصیلان یک تخصصی قائل شدیم گفتیم از لیسانس به بالا یک سال از لیسانس به پائین یک سال و نیم البته دکترها و مهندسین آنها که جنبة فنی دارند حتی دیپلمه‌های حقوق خدمت شان منحصراً در قسمت کار خودشان خواهد بود مهندس در قسمت مهندسی می‌رود یا توپخانه می‌رود حقوق دان را در دادسراها می‌بریم کار می‌دهیم سایرین هم مطابق تخصص شان به این جهت ما ضرر نمی‌کنیم شش ماه می‌بریم در مدرسه کارهای صفی آنچه که مربوط به وظایف افسری است به او تعلیم می‌دهیم شش ماه هم از آنها استفاده می‌کنیم و اما قسمت اعظم آن هائی که از لیسانس به پائین هستند و شاید عده شان در حدود دو سه هزار نفر باشد اگر ما بخواهیم تمام آنها را وارد دانشکده بکنیم دانشکدة ما جا ندارد تازه جا هم پیدا کنیم اینهمه افسر مناسبت ندارد با سازمان این ارتش. این است که ما آنها را یک سال و نیم قرار دادیم شش ماه آزمایش بشوند آن هائی که استعداد افسری دارند می‌روند به دانشکده شش ماه تعلیم می‌گیرند شش ماه هم به سمت افسری استفاده می‌کنند و آنها هم که استعداد افسری ندارند باقی خدمتشان را در صف انجام خواهند کرد و گمان می‌کنم که برای ارتش ما بیش از این لازم نیست.
رئیس- موافقین با ماده هفتاد و شش برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده هفتاد و هفت
- ماده ۷۷- دانش آموزان اعزامی به دانشکده افسری احتیاط پس از طی دوره دانشکده در صورتی که از عهده امتحانات نهائی برآیند مطابق مقررات فصل پنجم قانون ترفیعات به درجه افسری نائل و شش ماه با درجه افسری در صف خدمت خواهند نمود.
رئیس- موافقین با ماده هفتاد و هفت برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده هفتاد و هشت: ماده ۷۸- دانش آموزانی که مشمول مقررات ماده ۷۶ نشده باشند باقیمانده دوره خدمت زیر پرچم خود را مانند سایر افراد وظیفه در صف انجام و آموزشگاه گروهبانی احتیاط را طی خواهند نمود.
رئیس- موافقین ما ماده هفتاد و هشت برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده هفتاد و نه:
- ماده ۷۹- دانشکده افسری احتیاط هر سال در اول مهرماه تشکیل و دوره آن شش ماه خواهد بود.
رئیس- موافقین با ماده هفتاد و نه برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده هشتاد:
- ماده ۸۰- کسانی که دوره تحصیلات آنان معادل لیسانس یا دکترا باشد بطور کلی دوازده ماه در خدمت زیر پرچم خواهند بود که پس از طی دوره دانشکده افسری احتیاط در صورتیکه از عهدة امتحانات نهائی برآیند مطابق فصل پنجم قانون ترفیعات به درجه افسری نائل و شش ماه با درجه افسری در صف خدمت خواهند نمود.
رئیس- آقای نراقی
نراقی- آقایان متوجه هستند در این قانون نظام وظیفه به موجب این فصل ۱۱ که از ماده ۷۶ الی ماده ۸۰ است یک مزایائی برای دیپلمه‌ها و لیسانسیه‌ها و دکترها قائل شدهاند. دکترهائی که مشمول این قسمت هستند (پزشک نیستند این را باید توجه داشته باشند) کسانی هستند که در رشته‌های دیگر دکتر شدهاند (پزشک‌ها مشمول فصل ۱۲ هستند) به موجب این قانون دیپلمه‌های متوسط خدمتشان به یک سال و نیم تقلیل پیدا می‌کند و لیسانسیه و بالاتر از آن به یک سال تقلیل پیدا می‌کند. این مزیتی است که این قانون جدید نسبت به قانون سابق دارد به موجب قانون سابق هر کس هر دیپلمه یا لیسانسیه که وارد خدمت می‌شد یک سال در دانشکده افسری مشغول تحصیل بود یک سال هم به سمت افسری دیپلمه‌های متوسطه ستوان سه می‌شدند لیسانسیه‌ها ستوان دو. حالا سال گذشته بعد از قضایای شهریور دوره دانشکده افسری احتیاط اصلاً تشکیل نشد کسی هم در آنجا به عنوان دانشجو پذیرفته نشد و از آن دوره افسر نداریم اما مهر ماه امسال یک عده را پذیرفته‌اند در حدود صد و پنجاه نفر که الآن در دانشکده افسری احتیاط مشغول تحصیل اند در موقع شور اول این قانون بنده تمنا کردم که این کسانی که در دانشکده افسری احتیاط مشغول هستند مشمول این قانون بشوند. یعنی آن هائی که لیسانسیه نیستند یک سال و نیم و آن هائی که لیسانسیه هستند یک سال باشد. آقای معاون محترم وزارت جنگ قبول فرمودند روی آن بنده پیشنهادی کردم آن پیشنهاد در کمیسیون مورد قبول واقع نشده یعنی ضمیمه قانون نکرده‌اند یعنی فرمودند که من موافقم با این پیشنهاد و در مجلس شورای ملی تصریح می‌کنم که ما در عمل همینجور خواهیم کرد که این دیپلمه‌ها که الآن در خدمت هستند دوره خدمت شان یکسال و نیم و از لیسانس به بالا دوره خدمت شان یکسال خواهد بود تمنا می‌کنم که این را صریحاً اظهار بکنند که همه امیدوارند باشند و مطمئن بشوند که همینطور عمل خواهد شد.
معاون وزارت جنگ- ما به امید اینکه این قانون بزودی مورد تصویب واقع می‌شود ما برنامه منظمی برای دانشجویانی که امسال در دانشکده بودند روی شش ماه تنظیم کردیم. حتی ستاد ارتش نگران بودند که قانون نگذشته خواستند آنها را مرخص کنند. بنده بهشان قول دادم که قانون امسال می‌گذرد و مراتب ترفیع شان مطابق قانون جدید باشد و لباس هایشان هم حاضر شده‌است که از قانون جدید بهره مند شوند.
رئیس- موافقین با ماده هشتاد برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
- ماده ۸۱- افراد نامبرده در ماده ۷۶ و ۸۰ از تاریخ معرفی به دانشکده افسری تا خاتمة دوره دانشکده تابع مقررات عمومی دانشکده افسری احتیاط بوده و طبق برنامه مخصوص تعلیمات لازمه را فرا خواهند گرفت.
رئیس- موافقین با ماده ۸۱ برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. هشتاد و شش
ماده ۸۶- دارندگان گواهی نامه دوره متوسطه یا بیشتر در موقع ورود به خدمت یا اعزام به دانشکده افسری مانند سایر افراد مورد معاینه پزشکی واقع خواهند شد.
رئیس- موافقین با ماده هشتاد و شش برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۸۷
- ماده ۸۷- دانشجویان دانشکده افسری احتیاط در صورتیکه از عهده امتحان برنیایند مدت تحصیل آنها جزو دوره خدمت زیر پرچم محسوب و برای طی بقیه خدمت بدون درجه به صف اعزام خواهند شد.
رئیس- موافقین با ماده هشتاد و هفت برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده نود
- ماده ۹۰- کسانی که دارای دانشنامه دانشکده پزشکی – دامپزشکی- دندانسازی- داروسازی باشند بطور کلی دوازده ماه در خدمت زیر پرچم خواهند بود که پس از آن طی دوره ششماهه تعلیمات تکمیلی نظامی تحت نظر ادارات مربوطه و گذراندن امتحان مطابق فصل پنجم قانون ترفیعات به درجه افسری نائل و شش ماه در قسمتهای مربوط با درجه افسری خدمت خواهند نمود.
رئیس- موافقین با ماده نود برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده نود و یک
- ماده ۹۱- فارغ التحصیلان آموزشگاه‌های دام پزشکی- دندانسازی- داروسازی که تحصیلات آنان معادل دوره کامل متوسطه باشد پس از شش ماه خدمت مقدماتی در صف کسانی که از بین آنان مشمول مقررات ماده ۷۶ بشوند پس از طی دوره چهارماهه تعلیمات تکمیلی تحت نظر اداره مربوطه و گذرانیدن امتحان نهائی طبق مقررات فصل پنجم قانون ترفیعات به درجه افسری نائل و هشت ماه با درجه افسری در صف خدمت خواهند نمود و سایرین بقیه خدمت زیر پرچم خود را مانند افراد وظیفه در صف انجام خواهند داد.
رئیس- موافقین با ماده نود و یک برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده نود و دو.
- ماده ۹۲- پزشکان وظیفه طبقات ۱۲۸۴ تا ۱۳۰۲ که در تاریخ تصویب این قانون در خدمت زیر پرچم هستند در صورتی می‌توانند از مزایای ماده ۹۰ این قانون استفاده نمایند که اقلاً پس از پایان سال اول خدمت خود یک سال نیز خدمت در ارتش را با پایه پزشک یاری طبق قانون خدمتگذاری پزشکان مصوب هفتم مرداد ۱۳۱۸ تعهد نمایند.
مخبر- پزشکی پزشکیاری شده‌است پزشکی بنویسند.
نراقی- در ماده ۹۰ که الآن تصویب شده‌است تصریح شده‌است که پزشکان یعنی اطباء و غیره مثل سایرین دوره خدمت شان یک سال است و به سمت افسری این دوره خدمت شان را انجام خواهند داد. شش ماه اولش به صورت کارآموزی و شش ماه دومش به صورت افسری اما در این ماده ۹۲ ذکر کرده‌است پزشکانی که فعلاً خدمت زیر پرچم را می‌کنند اینها نمی‌توانند از آن ماده ۹۰ استفاده بکنند مگر اینکه متعهد بشوند یک سال اضافه خدمت کنند. این دو ماده را اگر با هم مقایسه کنیم متناقض است چون در ماده ۹۰ نوشته‌است که دوره خدمت پزشک یک سال است در ماده ۹۲ می‌نویسد وقتی می‌تواند از ماده ۹۰ استفاده کند که تعهد بکند یک سال اضافه خدمت بکند. این هیچ به هم مربوط نیست. حالا که ما مزیتی برای تحصیل کرده‌ها قائل هستیم چرا نسبت به پزشکان تبعیض کنیم کسی که دیپلمه طب شده اساساً دوره تحصیلاتش خیلی طولانی تر از سایر دیپلمه‌ها است اگر ارتش احتیاج به پزشک دارد، پزشک استخدام کند چه داعی دارد تحمیل کند به پزشکان جوانی که می‌آیند خدمت سربازی شان را انجام بدهند این است که بنده تمنا می‌کنم پزشکانی هم که در خدمت زیر پرچم هستند مدت خدمت شان مثل سایر تحصیل کرده‌ها باشد این تحمیل را برداریم و اگر احتیاج به پزشک داریم از راه دیگری تهیه کنیم و این سوء اثری دارد که مجلس شورای ملی نسبت به یک عده پزشک جوان تبعیض قائل شده‌است و دوره خدمت آنها را دو سال قرار داده‌است و سایر تحصیل کرده‌ها فقط یک سال (صحیح است)
معاون وزارت جنگ- بنده توضیحی عرض می‌کنم که گمان می‌کنم آقایان محترم متقاعد بشوند. قانون وقتی وضع می‌شود یک احتیاجی در بین هست الآن در ماده ۶۵ این قانون خود آقایان تصویب فرمودید که طبقات از ۸۴ الی ۹۴ احضار نمی‌شوند ولی ضمناً تصدیق فرمودند آن هائی که هستند می‌مانند. برای چه؟ برای اینکه احتیاج کشور و ارتش طوری اقتضا می‌کند که الآن این چهل هزار نفری که در زیر پرچم هستند بروند کار ارتش می‌خوابد و الآن وضعیت کشور و شهرستانها طوری است که احتیاج مان به مراتب از سابق بیشتر است و آن این است که الآن در بعضی از نقاط بطوری مریضخانه از مریض پر شده‌است که پریروز ما ده نفر طبیب را با کامیون حرکت دادیم که افراد نمیرند. تصدیق می‌فرمایند با یک همچو وضعیتی ما چه میگوئیم. ما به یک پزشک که الآن در خدمت است میگوئیم شما از این ماده قانون استفاده می‌کنید ولی اینکه می‌روید در وزارت بهداری یا جای دیگر با یک پایه پزشکی استخدام می‌شوید بیائید پیش ما برای خود ما کار کنید و همان حقوق را بگرید. این از نظر تبعیض نیست ولی چون مسئله ارتش است و البته جنبه عمل است و بنده بعضی عرایضی را نمی‌توانم بکنم ولی اگر تلگرافاتی که از کردستان و کرمانشاه آمده بود میل داشته باشید در یک جلسه خصوصی عرض می‌کنم حق به بنده خواهید داد که لازم است (صحیح است) بعضی از نمایندگان- کافی است رأی بگیرید.
اورنگ- بنده پیشنهاد داده آقا.
رئیس- پیشنهاد آقای اورنگ
پیشنهاد می‌کنم که ماده ۹۲ به طریق ذیل اصلاح شود:
پزشکان نیز مثل سایر دکترها بایستی خدمت خود را انجام نمایند.
رئیس- آقای اورنگ
اورنگ- بنده استدعا می‌کنم اولاً آقای سرتیپ ریاضی شایسته تر به این عرایض موافقت بفرمایند ثانیاً آقای مخبر محترم هم چنانچه شیوه ایشان است یک قدری بیشتر توجه کنند. اولاً خاطر آقای شریف سرتیپ مسبوق است که عددی که الآن زیر پرچم دارند از پزشکان عددشان به ۲۰ نمی‌رسد شاید هم کمتر است. ثانیاً یک عیب بزرگی است برای ما که در جامعة که جمع می‌شویم یا در مجلس شورای ملی و یک ماده را از تصویب بگذرانیم که مردم را تشویق کنیم به عوام بودن و در جهل باقی ماندن. به دلیل اینکه طبیب دوره تحصیلاتش زیادتر است از آن کسی که دکتر می‌شود. دوازده کلاس ابتدائی و متوسط داریم کسی که طی کرد دیپلم متوسطه می‌گیرد و سه کلاس دیگر را هر کسی طی کرد لیسانس می‌گیرد و سه کلاس یا دو کلاس دیگر را که در اینجا طی کرد می‌شود دکتر در یک علمی. اما طبیب دوره تحصیلاتش پس از دیپلم گرفتن پس از ۱۲ سال ابتدائی و متوسطه هفت سال دیگر هم باید زحمت بکشد تا دکتر در پزشکی بشود خوب حالا ما می‌گ.ئیم که اگر ۷ سال زحمت کشیدی ما مثل حمال‌ها با تو رفتار می‌کنیم چرا؟ برای اینکه در آنجا گفتیم که او دو سال زیر پرچم خدمت بکند تو هم که دکتری تو هم دو سال باید خدمت بکنی. خوب درست شد؟ این تشویق مردم است به جهل برای اینکه دیگر می‌روند دیپلم می‌گیرند که یک سال و نیم خدمت می‌کنند. آقای این عدد است. ملاحظه بفرمائید من دارای دیپلم هستم ۱۲ کلاس تحصیل کردم من یک سال و نیم باید خدمت بکنم اما آن کسی که ۷ سال بیشتر از این رفت و زحمت کشید و طبیب شد از این زیادتر باید خدمت کند. دو سال باید خدمت کند؟ این را موافقت کنید آقا اینقدر هم زیاد نیست موافقت بفرمائید که این پزشکان هم مشمول ماده ۹۰ بشوند اعم از اینکه زیر پرچم هستند یا زیر پرچم نیستند. این زیاد نیست آقا واِلا از تصویب این ماده مردم زیان می‌برند و خود کشور هم بالنتیجه زیان می‌برد اگر یاد آقای سرتیپ باشد وقتی که آمدند در مجلس و تصویب کردند در آن اول قانون نظام وظیفه را و گفتند کسی که لیسانس شد یا دکترا را کسی که دارا شد آن هم مثل افراد دیگر می‌رود و دو سال خدمت می‌کند. بروید در مدارس نگاه کنید و احصائیه مدارس را بخوانید می‌بینید دیگر لیسانس بار نمی‌آید و از مدرسه بیرون نمی‌آید. من می‌رفتم تحصیل می‌کردم و زحمت می‌کشیدم که یک مزیتی در کشور در مملکت داشته باشم وقتی که دیدم که رنج من و زحمت من و تحصیل من با آن کسی که رنج نبرده و زحمت نکشیده‌است مساوی و مثل هم است دیگ چه داعی داشتم که دیگر بروم و زحمت بکشم. حالا این ماده را راجع به دکترها هم همینطور است اگر ما بخواهیم پزشکی را در ماده ۹۲ مشمول ماده خودش قرار ندهیم و بگوئیم این آدم از این مزیت محروم است در نتیجه ارتش زیان کرده‌است و عدد هم زیاد نیست. حالا تمنا می‌کنم که توجه بفرمائید به ا ین مسئله و این افرادی که زیر پرچم آمده‌اند مشمول ماده ۹۰ شان قرار دهید و قبول بفرمائید که ضرر نخواهید کرد.
معاون وزارت جنگ- بنده یک توضیح مجددی عرض می‌کنم تصور می‌کنم که آقای اورنگ متقاعد بشوند و آن این است که روی این زمینه که ما صحبت می‌کنیم خدمت نظام را ما یک خدمت ننگ آوری فرض می‌کنیم و میگوئیم که یک شخصی که تحصیل کرد یک مزیتی برایش قائل می‌شویم. در صورتی که حالا آن شخصی که تحصیل کرده‌است برای فرا گرفتن فنون نظامی زحمت کمتری لازم دارد. یک شخصی که عالم درجه اول شده‌است زودتر فرا می‌گیرد تا آن کسی که بی سواد است. آن بیسواد را گفتیم دو سال خدمت کند و دیپلمه را گفتیم یک سال و نیم خدمت کند. بنابراین عیب و عاری نیست و از یک طرف هم می‌گویند که بیست سی نفر اهمیت ندارد در صورتیکه اهمیت دارد ما الآن به نفر احتیاج داریم در صورتیکه ما احتیاج داریم به نفر. پزشک هم می‌خواهیم و پزشک نداریم. سی هنگ را که می‌توانند پرستاری کنند سی تا هنگ را نتوانند بکنند سی تا گردان را که می‌توانند ما چه میگوئیم، ما میگوئیم اینها که دو ماه سه ماه چهار ماه مانده‌است که خدمت شان را تمام کنند خوب یک تعهد بدهند (همینطور که در بهداری هم می‌روند و تقاضا می‌کنند ولی قبول نمی‌شود شاید که جا نداشته باشند) و طبق این ماده رفتار کنند و یک خدمتی بکنند و به همین جهت هم اینها با پایه پزشکی استخدام شدهاند و این یک سند استخدامی می‌شود برای آنها که بعد هم در وزارت بهداری برای آنها یک مقام و مزیتی می‌شود. بنده که با یک نفر از این آقایان دکترها این صحبت را کردم با اینکه اسمش را ننوشته بود رفت اسمش را ثبت کرد برای اینکه یک سال خدمت می‌کند در آنجا در وزارت بهداری با پایه یک می‌رود می‌شود به آنها ضرری نمی‌رساند در این موقع بحران ناخوشی که خطر تیفوس در این مریضخانه‌های ما هست اگر توجه بفرمائید در هنگ هائی که ۱۵۰۰ نفر یا ۲۰۰۰ نفر می‌خوابند اگر مختصر عدم توجهی نشود این مرض تیفوس سرایت خواهد کرد و همه خواهند گرفت. این است که خواهش می‌کنم در این قسمت موافقت بفرمایند (صحیح است).
رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای اورنگ موافقین برخیزند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
مخبر- اجازه میفرمائید یک توضیحی بنده عرض کنم. این برای اشخاصی است که حالا دارند خدمت می‌کنند. برای آتیه اینطور نیست برای آتیه همان مدت یک سال است.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده ۹۲ موافقین با این ماده برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۹۴
فصل سیزده- اجرای مراسم سربازی
- ماده ۹۴- مجلس سربازگیری در پانزدهم فروردین ماه هر سال در مراکز حوزه‌ها تشکیل می‌گردد.
رئیس- آقای معدل
معدل- همه آقایان توجه دارند که اکثریت ملت ایران را کشاورزان و برزگران تشکیل می‌دهند برای طبقات دیگر هر وقت سال احضار شوند فرق نمی‌کند ولی رعیت کارش اختیاری نیست بنا به فصل و موقع کارش باید آنجا وظیفه اش را انجام بدهد. در سابق موقع تشکیل مجامع سربازگیری را در موقع کشت قرار داده بودند ولی بعداً در عمل معلوم شد که عملی نیست بعد در (پانزدهم) فروردین قرار دادند. ۱۵ فروردین و بهار نه تنها فصلی است که باید شیار بکنند برای زراعت بلکه موقعی است که بایستی صیفی بکارند و از این حیث این عمل مناسب نیست و بهترین موقع فراغت برای برزگران زمستان است که نه صیفی می‌خواهند بکارند شتوی را هم برداشته‌اند. بنده پیشنهاد می‌کنم به آقایان که از اول دی تا اول بهمن این کار را مقرر دارند (صحیح است) ولی باز بنا به آن عرضی که پریروز کردم چون انس آقایان به آن پیشنهاد دولت احساس می‌کنم که کوچک ترین پیشنهادی را هم تصویب نمی‌کنند بنده تصور می‌کنم که همیشه یک حرف حسابی از بین می‌رود.
رئیس- پیشنهاد آقای معدل:
پیشنهاد در ماده ۹۴- مجالس سربازگیری در اول بهمن ماه هر سال در مراکز حوزه‌ها تشکیل می‌گردد. معدل
معاون وزارت جنگ- بنده در این قسمت عرایض مفصلی نمی‌کنم چون در کمیسیون این موضوع حلاجی شد متأسفانه یا خوشبختانه مملکت ما بقدری وسیع است که این اختلاف فصول را در همه جا داریم که در هر فصلی سرباز بگیریم اگر در شمال وفق بدهد برای جنوب وفق نمی‌دهد اگر برای جنوب وفق بدهد برای شمال مصداق ندارد و در کردستان وضعیت ماه بهمن آنجا طوری است که اصلاً ایاب و ذهاب ممنوع و موقوف می‌شود نه مأمور سربازگیری می‌تواند برود و نه سرباز می‌تواند بیاید. از طرف دیگر اگر یک تاریخی را بگیرید که برای شمال وفق بدهد برای دشتی و دشتستان وفق نمی‌دهد به این جهت چون در تمام مدت سال سرباز گرفته می‌شد و این اسباب زحمت مردم بود و برای ما هم اسباب زحمت بود چون لاینقطع متعرض مردم می‌شدند ما آمدیم گفتیم عوض شصت هزار نفری که در دوره سابق که می‌گرفتیم یا چهل هزار نفری که می‌گیریم عرض کردم تدریجی بگیریم یعنی در دو نوبت دو تا بیست هزار نفر را بگیریم در ۱۵ فروردین جلسه را تشکیل می‌دهیم و جلسه هم ۱۵ روز بیست روز یا یکماه کار دارد تا اوراق و آمار حاضر شود و در صورت مشمولین برود و صورت مشمولی هم که می‌رود گفتیم طوری می‌کنیم که اینها بیش از ۳۶ کیلومتر طی طریق نکنند. بنا برا این یک نفر کاشانی را ما دیگر وادار نمی‌کنیم که بیاوریم به تهران و به وضعیت او رسیدگی کنیم. در همان حوزه‌های فرعی هر یک وضعیتش را روشن می‌کنیم و اگر کاری داشت بهش میگوئیم آقا تو الآن برو و در بهمن بیا و اگر کاری نداشت که اعزام می‌شود. بالاخره در هر سالی دو فصل مساعد است ما مجلس سربازگیری را که در ۱۵ فروردین گذاشتیم برای این است که تعطیل عید می‌گذرد اعضاء جمع شوند ۱۵ روز بیست و پنج روز کارهای مقدماتی شان را می‌کنند و اردیبهشت شروع می‌کند به عمل و تازه نصف نفرات آن سال را می‌گیرند یعنی از ۴۰ هزار نفر ۲۰ هزار نفر را می‌گیرند و مابقی که گرفتاری دارند موکول به آبانماه می‌شود. در جاهایی که مقتضی است و وضعیت طوری است که در آبان نمی‌شود این نفر را خواست در اردیبهشت می‌خواهیم در جاهائی که می‌شود این نفر را خواست در همان موقع مقتضی احضارش می‌کنیم.
رئیس- آقای معدل فرمایشی دارید؟
معدل- آقای معاون وزارت جنگ می‌فرمایند که زمستان راه‌ها بسته‌است و برای مأمورین اسباب زحمت است که مشمولین را جمع آوری کنند. در حالی ملاحظه فرمودید برای این اشخاص که مشغول زراعت هستند این مشکل را فرض نمی‌کنیم ولی برای مأمورین که وظیفه شان است (مخبر- ایشان هر دو طرف را گفتند) (صحیح است) (معاون وزارت جنگ- بنده همه را گفتم) خیلی خوب توجه بفرمائید آقای معاون وزارت جنگ شما الآن که ۲۰ هزار نفر یا ۴۰ هزار نفر را احضار نمی‌کنید. تمام مشمولین درست مشغول کشت و کار صیفی و شیارهای نوروزی هستند و آنها را می‌آورند و اینها در مرکز حوزه‌ها می‌مانند تا به وضعیت آنها رسیدگی شود. آن عده‌ای که معاف می‌شوند یعنی به آن عده‌ای که مرخصی داده می‌شود باید دومرتبه مراجعت کنند و به کارشان برسند. تمام اینها در آن موقع حساس فقط برای تسهیل کار و برای عبور و مرور مأمورین اینها احضار می‌شوند در حالی که بنده خیال می‌کنم در فصل زمستان در کشور ما هیچ نقطه‌ای اش اینطور نیست که غیر قابل عبور باشد.
افشار- جنوب اینطور است ولی شمال و کردستان را جنابعالی نمی‌دانید.
معدل- و اگر هم اینطور هست ممکن است در آن یک تبصره‌ای گذاشته شود که در آن نقاطی که غیر قابل عبور است مستثنی است یعنی نقاطی را که وضعیت جغرافیای آن را مناسب ندانیم. در کردستان یا در جای دیگر که فرض می‌کنند در زمستان شخصی از خانه خودش بیرون نمی‌آید و اسبش را هم سوار نمی‌شود اتومبیل هم سوار نمی‌شود و سفر هم نمی‌کند یک همچو چیزی را فرض می‌کنیم. تازه برای اینکه فرض محال نباشد برای این یکی دو نقطه که میفرمائید اینطور نباشد این دلیل نمی‌شود که تمام مملکت را به این شکل گرفتار کرد و این اشکالی ندارد که فروردین را ما تبدیل کنیم به بهمن ماه اینکه اشکالی ندارد. باید تمام جهات را در نظر گرفت.
معاون وزارت جنگ- گمان می‌کنم توضیحات بنده را آقای معدل توجه نفرمودند. بنده برای مأمورین سربازگیری عرض نکردم که نمی‌توانند بروند. بالاخره مأمورین اگر نتوانستند با اتومبیل بروند با اسب می‌روند، نتوانستند پیاده می‌روند. چکمه دارند، لباس دارند، بالاپوش دارند. افسر همه چیز دارد و می‌رود موضوع نفرات بنده عرض کردم به آقا که در زمستان نمی‌شود نفر را آورد و احضار کرد چون اغلب بالاپوش حسابی ندارند و همان ۳۶ کیلومتر را که بیایند می‌میرند توی راه (صحیح است) ولی در فروردین مجالس سربازگیری که تشکیل می‌شود وضعیت اینها را روشن می‌کنند بعد آن عده‌ای که گرفتاری ندارند احضار می‌کنیم واِلا برای مأمورین سربازگیری مانعی ندارد و می‌روند.
رئیس- موافقین با پیشنهاد آقای معاون برخیزند (عده‌ای برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای فریدونی: پیشنهاد می‌شود تبصره زیر به ماده ۹۴ اضافه شود. تبصره تشکیل مجالس سربازگیری نسبت به شهرها و قصبات در پانزدهم فروردین و در مورد دهات از پانزدهم آبانماه هر سال شروع و اجراء خواهد شد. فریدونی.
رئیس- آقای فریدونی
فریدونی- عرض کنم قسمت نظام وظیفه و خدمت سربازی یکی از چیزهای مهم است. از کارنامه اردشیر بابکان است که می‌گوید مملکت بدون لشگر و لشگر بدون زراعت و زراعت بدون تجارت و تجارت بدون عدالت میسر نیست. پس بنابراین لشگر اگر باشد و زراعت نباشد لشگری نیست. بنابراین باید نهایت توجه را در این عمل کرد. ۱۵ فروردین اگر وضع مملکت را در نظر بگیرید موقع کشت صیفی است و هنگام آبیاری شتوی مثلاً اطراف تهران را اگر در نظر بگیریم ورامین یکی از جاهای مؤثر در امر خواربار تهران است که هر وقت محصولش دچار آفت شود و مرضی واقع شود خوراک چندین ماه تهران به تعویق می‌افتد. از تاریخ اوایل ماه فروردین در ورامین شروع می‌کنند از رودخانه جاجرود آن هائی که حقابه از جاجرود دارند آب می‌گیرند برای زراعت شتوی. در عین حال اشخاصی هستند که مشغول صیفی کاری می‌باشند و دنبال این قبیل امور کشاورزی هستند. بنابراین نمی‌شود که به خدمت احضار شوند و آنجاهائی هم که نزدیک ورامین هستند مثلاً خوار هم همینطور است. غار و پشاپویه هم که از بخش‌های مهم تهران است همین حال را دارد. شهریار و ساوجبلاغ همینطور. در قسمت خراسان می‌خواهند بروید همینطور است. مثلاً سبزوار یک نقطه‌ای است که در فروردین موقع نوغان زراعتش است (صحیح است) و این موقع موقع زراعت آنجا است و همینطور در سایر نقاط قسمت فارس و یا سایر جاها هم همین طور است. این است که بنده پیشنهاد کردم که دو قسمت بشود قسمتی در شهرها و قصبات که چون کار فلاحت ندارند مجلس سربازگیری در ۱۵ فروردین تشکیل بشود و آن مشمولین را احضار بکنند و به وضعیت شان رسیدگی کنند. آن هائی که مشمول خدمت نظام وظیفه هستند وارد خدمت می‌شوند و آن هائی که مشمول نیستند که آزاد می‌شوند. و یک قسمت دیگر را که موقع زراعت شان است در ۱۵ آبان قرار بدهند و بهترین موقع به عقیده بنده ۱۵ آبان است که ۱۵ آبان وقتی مجلس سربازگیری تشکیل بشود ۱۵ روز طول می‌کشد تا حاضر کنند آمار را و رسیدگی بکنند برای این کار و در ظرف یک ماه ممکن است به وضعیت دهاتی هم رسیدگی کنند و تکلیف شان را معلوم کنند و با این ترتیب به امور کشاورزی اعم از صیفی و یا شتوی هم لطمه‌ای وارد نمی‌آید (صحیح است)
رئیس- موافقین با پیشنهاد آقای فریدونی برخیزند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
پیشنهاد آقای دهستانی:
- پیشنهاد می‌کنم ماده ۹۴ به قرار زیر تصویب شود. ماده ۴۹ مجالس سربازگیری در اول اسفند ماه هر سال در مراکز و حوزه‌ها تشکیل و در دهم فروردین ختم می‌گردد. دهستانی
رئیس- آقای دهستانی
دهستانی- عرض کنم موضوع دو قسمت است یکی قضیه مجلس سربازگیری بطوری که در این لایحه نوشته شده‌است در فروردین معلوم کرده‌اند این مجالس سربازگیری را که در مراکز و حوزه‌ها در فروردین ماه تشکیل می‌شود و یکی دیگر موضوع احضار مشمولین است. این دو قسمت را باید یکقدری توجه کنیم و تجزیه کنیم تا بدانیم که قسمت مجالس سربازگیری و رأی احضار مشمولین است. پیشنهادی که بنده عرض کردم اینطور است که از اسفند تا اول یا تا دهم فروردین مجالس سربازگیری تشکیل شود و خاتمه پیدا کند و مشمولین را احضار بکنند نه اینکه از ۱۵ فروردین به بعد مجلس سربازگیری تشکیل شود و مشمولین را بخواهند و در تبصره‌ای که بنده پیشنهاد کردم عرض کردم موقع احضار مشمولین چه موقع است ک آن موقع تصادف به امور زراعت و فلاحت و کاشت و برداشت مردم نداشته باشد. همانطور که برای محصلین قائل شدید که بعد از فراغت از تحصیل وارد خدمت نظام بشوند باید انصاف داد برای زارعین هم که دوره عمل آنها یک سال است و بایستی این موقع را وقتی قرار بدهیم که دسترنج یکساله آنها زا بین نرود در دوره سابق اینطور بوده‌است که هر وقت نظام وظیفه می‌خواست مأمورین را به محل اعزام می‌کردو هیچ رعایت نمی‌کرد که خرمن زارع زمین است یا موقع کاشت زارع است. پس باید در قسمتی که مجلس سربازگیری است تکلیف او را معلوم بفرمایند و خواهش می‌کنم قبول بفرمایند که در اسفند و فروردین باشد. بعد می‌آئیم سر قسمت احضار که اگر قانع نشدید هر طور که مجلس رأی داد همینطور باشد.
معاون وزارت جنگ- یک توضیحی عرض می‌کنم که آقای دهستانی هم قانع شوند. ما مجلس سربازگیری را اگر برای بعد از عید گذاشتیم برای این است که اشخاصی که در آن مجلس هستند از قبیل استاندار و فرماندار و غیره تا ۱۵ فروردین که موقع تعطیل است هیچکس بکارش نمی‌تواند برسد از ۱۵ این مجلس تشکیل می‌شود و خود این یک ماه طول می‌کشد و ۱۵ اردیبهشت می‌شود. ۱۵ اردیبهشت تعداد مشمولین تا که معین شد بیست تا را از اردیبهشت ماه احضار می‌کنیم بست تا را از هم در آبان ماه می‌گیریم و با ا ین ترتیب گمان می‌کنم منظور آقا هم حاصل می‌شود. مجلس سربازگیری را که ما گفتیم در ۱۵ فروردین تشکیل می‌شود و وضعیت مشمولین را روشن می‌کند واِلا همینطور که گفته شد عمل می‌شود و رعایت مشمول هم در همه جا خواهد شد. (صحیح است)
رئیس- موافقین با پیشنهاد آقای دهستانی برخیزند (عده‌ای برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای فرمانفرمائیان پیشنهاد می‌دارد در پانزدهم آبان مشمولین را احضار نمایند.
بعضی از نمایندگان- این پیشنهاد رد شده‌است.
رئیس- پیشنهاد آقای اورنگ
- پیشنهاد می‌کنم که موقع احضار مشمول در نقاط گرمسیر و سردسیر به دو موقع مناسب بهمن و فروردین تعیین شود.
رئیس- آقای اورنگ
اورنگ- عرض کنم که من مردد هستم به آقای سرتیپ التماس کنم یا به رفقا. آقای سرتیپ که التزام سپرده بهیچوجه عرایض ما را قبول نکنند. باری این مملکت ایران دو هوای مختلف دارد اگر به نقشه اش هم مراجعه بفرمائید که مثل یک شیری است از سرش تا چطور اگر آن نقاط شمال این شیر را تا جنوب آن در نظر بگیریم می‌بینیم دارای دو هوای مختلف است. البته نقاط سردسیر دارد و گرمسیر دارد. این مجلس سربازگیری را وقتی که اعلان کردید در تمام نقاط به این کیفیت باشد که ۱۵ فروردین باشد و ۱۵ بهمن و برای این دو آب و هوا در این دو موقع و این دو تاریخ افراد را این مجلس سربازگیری احضار کنند در این دو ماه موقع عمل شان باشد مخصوصاً نقاط گرمسیر. بنده استدعا می‌کنم اگر اشکالی ندارد قبول بفرمایند که این به دو تاریخ تقسیم شود. قسمت سردسیر این مملکت در تاریخ ۷ فروردین اشکال ندارد مثل بیجار و سنندج و همدان و از این قبیل نقاط ولی قسمت گرمسیر این ملکت ۷ فروردین موقع عملش است. همینطور که شما حاجت به سرباز دارید همین سرباز هم حاجت به نان دارد. مملکت آقا حاجت به خواربار دارد. این را هم ملاحظه کنید از این ملاحظه زیانی هم نمی‌کنید شما این طرف را این تاریخ را قبول کنید و آن طرف را در تاریخ دیگر قبول کنید. یعنی برای گرمسیر در بهمن و برای سردسیر در هفت فروردین چه اشکالی دارد؟ این چیز زیان آوری نیست ملاحظه بکنید اگر زیانی ندارد قبول بفرمایید.
معاون وزارت جنگ- بنده یک توضیحی مجدداً عرض می‌کنم گمان می‌کنم که آقای اورنگ متقاعد شوند. ما مجلس سربازگیری مان برای تعیین تکلیف سربازگیری آن سال است. ما چون مجلس سربازگیری مان برای سال ۱۳۲۲ یعنی فردا که اول سال است شروع می‌شود ۱۵ روز دیگر مجلس سربازگیری را تشکیل می‌دهیم برای رسیدگی به وضعیت مشمولین. پس از اینکه وضعیت مشمولین روشن شد ما در د نوبت سرباز می‌گیریم یک نوبت در اردیبهشت و یک نوبت در آبان می‌باشد. یعنی آن هائی که در آبان نوبت دارند ما در آبان می‌خواهیم و آن هائی که فروردین است در فروردین
معدل- آقا تمام اینها را می‌کشند می‌آورند.
معاون وزارت جنگ- و اگر دست ما را ببندید یک دفعه می‌بینید که ما ممکن است در بندرعباس بخواهیم مجلس سربازگیری را قرار بدهیم و نتوانیم این طور که نمی‌شود ما باید وقت را در نظر بگیریم و ما خودمان رعایت می‌کنیم این قسمت‌ها را چون صرفه خود ما است. توضیح دیگری که خواست عرض کنم اگر گرمسیری را تماماً صد در صد در یک نوبت بخواهند معین کنند این هم به ضرر رعایا و مالکین است برای اینکه یک ده اگر ۴ سرباز باید بدهد ۲ تا را در اردیبهشت بدهد و ۲ تا را در آبان بدهد بهتر است ده کمتر خالی خواهد شد در صورتیکه اگر غیر از این باشد و یک دفعه باشد به نظر بنده به زیان دهات است.
اورنگ- بنده پس گرفتم آقا. پس گرفتم.
رئیس- پیشنهاد آقای دهستانی پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به ماده ۹۴ اضافه شود. تبصره. تمام کشاورزان و کارگران مشمول به محض فراغت از کار در دی و بهمن و اسفندماه هر سال برای انجام خدمت وظیفه احضار خواهند شد.
رئیس- آقای دهستانی
دهستانی- عرض کنم قضیه سربازگیری بطوری بود که معلوم شد و پیشنهاد بنده قابل توجه نشد و بطوری که آقای معاون وزارت جنگ بیان کردند البته عملی می‌شود و بنده هم عرضی ندارم ولی اساس کار احضار مشمولین است. آقایانی که می‌خواهند برای زارع و کارگر رعایت کرده باشند اینجا مورد توجه‌است که ببینند آن روزی که زارع را احضار می‌کنند چه روزی است اگر موقعی که آقا فرمودند در خرداد باشد که خودش موقع صیفی کاری است و در نقطه سردسیر موقع برداشت و در گرمسیر اگر مال خرداد را در آبان بخواهند احضار کنند که این وسط بذرکاری او است برای شتوی. از این طرف زراعت صیفی را مختل می‌گذارد و از آن طرف زراعت شتوی را. پس بهتر این است که ما یک وقتی را تعیین کنیم که هم برای دولت خوب باشد و هم برای رعیت که نه موقع بذر باشد و نه موقع جمع آوری محصول باشد. این است که بنده پیشنهاد می‌کنم احضار مشمولین از دی ماه ایل اسفند ماه باشد یعنی موقعی است که کسی کاری ندارد. حالا اگر آقایان توجه می‌فرمایند که بفرمایند و اگر توجه هم نمی‌فرمایند بنده عرضی ندارم.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای دهستانی موافقین برخیزند (عده‌ای برخاستند) تصویب نشد. رأی گرفته می‌شود به ماده ۹۴ موافقین با این ماده برخیزند. (عده‌ای برخاستند) تصویب شد. ماده ۹۸ ماده ۹۸- هیچیک از وزارتخانه و ادارات و بنگاههای دولتی و ملی نباید مشمولینی را که وضعیت شان روشن نشده و برگ معافیت موقت که مدت آن منقضی نشده باشد و یا برگ معافیت دائم و یا کتابچه خاتمه خدمت در دست ندارند استخدام و یا در خدمت نگاه دارند. رئیس- آقای طباطبائی
طباطبائی- عرض کنم این را بنده نمیدانم که در قانون چه لزومی دارد به چه قدی. این قانونی است که از تصویب مجلس شورای ملی گذشته برای همه طبقات هم یک موادی هست که هر کسی هم مشمول این قانون است مطابق این قانون باید برود خدمتش را بکند و اگر نکرد مجازات‌هایی هست در قانون و این قید که این جا نوشته‌است هیچیک از وزارت خانه‌ها و ا دارات و بنگاههای دولتی و ملی نباید مشمولینی را که وضعیت شان روشن نشده و برگ معافیت موقت که مدت آن منقضی نشده باشد و یا برگ معافیت دائم و یا کتابچه خاتمه خدمت در دست ندارند استخدام و یا در خدمت نگاهدارند. این بنظر بنده یک چیز عجیبی است حالا اگر محدود کرده بودند به قسمتهای وزارت خانه‌ها و ادارات دولتی این چندان عیبی نداشت ولی مؤسسات ملی را مکلف کردن این چه فایده‌ای دارد؟ اگر مؤسسات ملی برخلاف قانون رفتار کرد و یک کسی را هم یک عضوی را هم استخدام کرد تکلیفش چیست؟ مؤسسه ملی که بر خلاف قانون رفتار کرده چه کارش می‌کنید. مجازات دارد که ندارد؟ اگر مجازات ندارد پس چرا این را نوشتید آقا؟ این یک عمل لغوی است و اینقدر نباید بر مردم تنگ و سخت گرفت آقا. خوب شما وزارت خانه‌ها و ادارات دولتی مال خودتان است من می‌آیم آنجا بیچاره هستم می‌گویم به من کار بدهید شما می‌گوئید آقا نظام رفتی یا نه؟ من می‌گویم نه نرفته‌ام می‌گویند مطابق این مواد باید بروی خدمت بکنی خوب حالا در این اداره دولتی یک ترتیبی است بسیار خوب یک فورمولی است که در سابق هم گفته می‌شد و عملی می‌شد او هم باید برود خدمت نظام را بکند ولی آقا این برای مؤسسات ملی هیچ صحیح نیست. موافقت بفرمائید که لااقل این کلمه ملی را پس بگیرید و به مؤسسات ملی کار نداشته باشند و دیگر زندگانی را سخت نکنند بر مردم.
مخبر- عرض کنم که مطابق قانون هر کس مشمول شد باید برود به خدمت اگر نرفت و یا برگ معافیت نداشته باشد البته برای اجرای قانون تمام دوایر مسئول هستند حالا دولتی باشد یا ملی فرق نمی‌کند این برای اجرای قانون است و حق ندارند بپذیرند.
بعضی از نمایندگان – رأی رأی
افشار- بنده اجازه خواستم
رئیس- بفرمائید
افشار- به عقیده بنده این ماده فوق العاده ظالمانه‌است (رضوی – چرا؟) عرض می‌کنم. نظام وظیفه کاملاً لازم است و مشمولین نظام وظیفه و آن هائی که می‌توانند خدمت نظام وظیفه را انجام دهند صد در صد بنده موافق هستم باید بروند و خدمت بکنند. ولی این نکته را توجه بفرمائید همه آقایان در ولایات بوده‌اند و ملاحظه هم فرموده‌اند که اشخاصی مشمول هستند یا نزدیک شده‌است مشمولیت آنان و به جهاتی اداره نظام وظیفه آنها را جلب نکرده‌است و احتیاج دارند که کار بکنند بنده اشخاصی را دیده‌ام که یکی دو سال همین طور بلاتکلیف بوده‌اند و احتیاج دارند که زندگی خودشان را تأمین بکنند هر کس که مثل آقا نیست که وکیل باشد و از حقوق یا از عایدات ملکی استفاده بکند. یک جوانی است که رسیده‌است به سن ۲۱ سالگی حالا چون تکلیفش معین نشده‌است با این ترتیب این جوان باید از گرسنگی بمیرد یا گدائی بکند؟ چه ضرر دارد آقا تا مدتی که وضعیت او روشن نشده و او را نبرده‌اند برود در یک بنگاهی کسب کند ماشین نویسی کند کار کند و زندگی خودش را تأمین کند تا موقع مشمولیت اش برسد و او را بخواهند و برود خدمت کند. اگر اشخاصی بر خلاف قانون نظام وظیفه برخلاف مقرراتی که وضع شده‌است رفتار کرده و خدمت خودشان را انجام نداده‌اند البته آنها را مطابق قانون تعقیب می‌فرمایند ولی چرا مانع بشویم از این که این کسب معاش بکند زندگی خودش را تأمین بکند. به عقیده بنده این ماده ظالمانه‌است و از آقای معاون وزارت جنگ استدعا می‌کنم که موافقت بفرمایند که این ماده لغو شود.
مخبر- بنده توضیحی عرض کنم که آقای افشار یقیناً متقاعد می‌شوند (اورنگ – ایشان متقاعد نمی‌شوند و بهیچوجه متقاعد نمی‌شوند) این جا ذکر شده‌است که مشمولینی که وضعیت آنها روشن نشده باشد و یا برگ معافیت موقت در دست نداشته باشند. مشمولی که در ۱۵ فروردین رفت به حوزه و گفت به یک جهتی عجالتاً نمی‌توانم یک سال به او معافی می‌دهند برای یک سال دیگر هیچ مانعی ندارد که کار بکند ولی کسانی هستند که یا مخفی می‌شوند و یا دزدکی در یک جاهائی می‌روند که ما دچار زحمت بشویم و نتوانیم پیدایشان بکنیم و درشان بیاوریم که بیایند خدمتشان را بکنند و یا برگ معافیت بگیرند. این ماده برای آنها است.
رئیس- آقای انوار
انوار- بنده موافقم ولی می‌خواستم به آقای افشار عرض کنم آقا هر قانونی که وضع می‌شود یک فرد نادری دارد که آن فرد نادر ایجاب می‌کند یک مخالفتی برای شما که به فکرتان می‌رسد بفرمائید که این بیچاره اگر نرفت و نکرد و چه شد و فلان چه کار بکند (افشار- آقا هیچ کار نکند بمیرد) آقا همیشه قانون متوجه اکثریت افراد است. یک فرد یا دو فرد نادر هم که به نظام وظیفه بروند بهتر است تا این که شما بیائید و اجازه بدهید که آنها فرار کنند و بروند به ادارات دولتی و ملی و آن وقت نظام شما تشکیل نشود؟ این که خوب نیست ما ناچاریم برای انتظام نظام وظیفه تمام راه‌های تقلب و فرار را جلوگیری کنیم که فرار نکنند و از زیر بار در نروند و بقدری که می‌توانیم نظام را ایجاد و توسعه بدهیم. شما قائل می‌شوید به اینکه ما در این قسمت موفق بشویم؟ این درست است ولی باید اجرا هم بشود. قانون باید قید شود که ادارات ملی هم اینقدر کمک به ما بکنند که آن کسی که آمده‌است آنجا و مشمول شده‌است این ورقه معافی در دستش باشد و وقتش هم که کاملاٌ تلف شده‌است افرادی که قانون بهشان اعلام می‌کند و عمل نکردند مقصرند. جاهل مقصرند نه جاهل قاصر اعلام می‌کند قانون آقا مشمولین باید اگر بخواهند به ادارات ملی بروند ورقه معافی داشته باشند چرا نباید ورقه بگیرد و برود بگیرد دیگر اگر نرفته‌است این جاهل مقصر است جاهل مقصر معلوم نیست که معاف باشد و این معذور نیست هر کسی باید وظیفه اش انجام بدهد و این موضوع بعد از اینکه مدتی جاری شد آنوقت شما میفرمائید یک فرد و یک فرد را فرد استثنائی را باید در نظر گرفت و شما هم که همیشه از اشخاصی هستید که طرفدار گذشتن این قانون و تصویب این قانون هستید پس موافقت بفرمایند که زودتر بگذرد قانون روی اکثریت و روی اغلب است (صحیح است).
طوسی- دو فقره پیشنهادات در یک زمینه یکی مال آقای طباطبائی است و یکی آقای اورنگ
رئیس- پیشنهاد آقای اورنگ
- پیشنهاد می‌کنم که لفظ ملی از آخر جمله بنگاههای دولتی برداشته شود. (طوسی- مال آقای طباطبائی هم همینطور است).
رئیس- آقای طباطبائی
طباطبائی- عرض کنم که من خیال می‌کنم آقای سرتیپ هم موافقت بفرمایند و این پیشنهاد را مورد توجه قرار بدهند. یک کلمه‌است این را بردارید عرض کردم ادارات دولتی را اگر مکلف می‌کنید به اینکه اگر یک نفر مستخدمی داشته باشد تا وقتی که ورقه معافیت و روشن شدن وضعیت خودش را نیاورد او را نپذیرند. این به نظر بنده یک قدری سطحی می‌باشد. اما برای من که دارای یک مؤسسه ملی هستم یک مؤسسه تجارتی هستم یک نفری را که استخدام می‌کنم برای من چه تکلیفی می‌توانید تعیین کنید؟ حقیقتاً هم عرض کردم که یک مؤسسه ملی را شما چطور مکلف می‌کنید که نپذیرد و اگر نپذیرفت چه کارش می‌کنید؟ (دکتر طاهری- مقصود شهرداری است) مگر اینکه توضیح بفرمایند که مقصود از مؤسسه ملی یعنی شهرداری یعنی بانک ملی مثلاً اگر اینطور است که من مخالفت زیادی ندارم. اما اگر مؤسسات ملی بطور کلی تجارتخانه‌ها و بنگاههای عمومی و ملی را می‌خواهید بفرمائید این البته منطقی و صحیح نیست و بنده مخالف هستم. معاون وزارت جنگ- بنده تصور می‌کنم که توضیحی که دادم کافی بود ولی مجدداً عرض می‌کنم الآن ما سرباز امسال می‌خواهیم بگیریم. مؤسسه نفت جنوب چهار هزار نفر به ما صورت داده‌است که این چهار هزار نفر را لازم داریم ما هم گفتیم بسیار خوب اینها پیش شما باشند و اجازه دادیم این البته ممکن است یک بانک یا مؤسسه دیگری هم باشد البته تجارتخانه‌های بزرگ را فرض می‌کنیم. بنده منشی مشمول توی خانه‌ام باشد یا یک مؤسسه غیر رسمی ولی مؤسسات ملی بزرگ چه ضرری دارد که با اجازه دولت این کار را بکنند وضعیت او را روشن می‌کنیم و به دست او می‌دهیم بعد هم ازش تحویل می‌گیریم (صحیح است) این ضرری ندارد.
رئیس- آقای اورنگ
اورنگ- بنده توضیحی دادم ولی چون آقای ملک مدنی هم این پیشنهاد را قبول کردند ایشان توضیح می‌دهند.
رئیس- آقای ملک مدنی
ملک مدنی- عرض کنم آقایان همه نظرتان باید مسبوق باشد عرض کنم آقای سرتیپ توجه بفرمایند البته آقای تهرانچی که مخبر کمیسیون هستند توجه دارند و این را برای توجه حضرتعالی عرض می‌کنم البته همه میل دارند که این قانون زودتر بگذرد ولی اساساً این کلمه زننده‌است و در قانون بودنش خوب نیست برای چه؟ برای اینکه الآن آقایانی که پیشنهاد کردند و به بنده توضیح دادند م نتوانستم جوابی به ایشان بدهم و قانع شدم و امضاء کردم. فرمودند که اگر کسی یک برگ معافی دستش نبود و خواست برود توی یک نجاری که امرار معاش بکند این را نباید بپذیرند در آن نجاری. (معاون وزارت جنگ- چرا آقا مانعی ندارد می‌تواند برود) مقصود بنده در این است که عرض کنم که حضرتعالی موافقت بفرمائید ولو اینکه در نتیجه موافقت یک مختصری هم اشکال برای وزارت جنگ پیدا شود. بنظر بنده بهتر است و اشکالی ندارد که این کلمه را حذف بفرمایند و این اشخاص بروند در این مؤسسات کار بکنند.
مخبر- اگر ملی را برداریم و داخلی بگذاریم نظر آقا تأمین می‌شود.
اورنگ- همان است آقا چه فرق می‌کند.
رضوی- نمی‌شود آقا. من هم باید حرف بزنم عرضی دارم تکلیف من چیست؟
طباطبائی- تکلیف شما این است که صحبت بکنید. (خنده نمایندگان)
رئیس- آقای هاشمی
جمعی از نمایندگان- نمی‌شود آقا.
هاشمی- بنده توضیحی دارم و مطابق ماده ۶۲ اعضای کمیسیون حق دارند صحبت کنند و علت هم این است که تنها مدافع یک قانونی که حلاجی شده‌است در یک کمیسیون مخبر نیست. همه افراد کمیسیون که در زیر فکر و اندیشه آنها لفظ به لفظ آمده‌است و درش بحث شده‌است ممکن است که مدافع قانون بشوند (صحیح است) توجه آقای ملک مدنی را معطوف می‌کنم به عرض خودم که نظر این بود که ما اگر توجه می‌کردیم به گذشته که چطور این قوانین که می‌گذشت در مملکت ریشه دار نشد و در مملکت و اجرا نشد گویا قابل انکار نیست که یک علت این بود که خود ملت آشنا نشده بود و حاضر و آماده برای قبول قوانین و اجرای قوانین نبود و کمک به قوه مجریه برای اجرای قوانین نشده بود این بود که دولت قانونی در دست داشت که هم می‌بایستی اجرا کند و متأسفانه مقتضیات قبلی و وضعیات کشور را هم در این جا در نظر نمی‌گرفتند. هر قانونی که تصویب می‌شد آن قانون به موقع اجرا گذارده می‌شد ولی عملی نمی‌شد خود ملت کمک نمی‌کرد و حتی اعلان هم می‌کردند بطوری که یک وقت متوجه می‌شدند که قانون بجای اجرا بکلی از آن صورت اولیه منسلخ شده و بیرون آمده‌است در دوره آزادی و حکومت مشروطه باید مجلس شورای ملی توجه داشته باشد که خود ملت را در واقع عامل مؤثر برای اجرای قوانین قرار بدهد (صحیح است) در دوره گذشته (جناب آقای ملک مدنی توجه بفرمائید به عرض بنده) در دوره گذشته حکومت وقت تمام نظرش به ازدیاد مالیات‌ها و عوائد بود و چون نظرش دریافت مالیات بود برای وصول مالیات بر درآمد بود که به مؤسسات ملی گفتند که هر بنگاهی موظف است که هر کارمندی که دارد مالیات او را باید بدهد و خود آن بنگاه متعهد پرداخت مالیات او باشد خود آن بنگاه واسطة رساندن مالیاتش باشد نظام وظیفه هم مالیات است هیچ فرقی ندارد خود این هم برای مملکت یک مالیاتی است یک فردی که در یک آب و خاکی زندگی می‌کند به یک تنی که می‌رسد باید بطور قطع این مالیاتش را بپردازد و این مالیات نظام وظیفه‌است و در این جا باید مؤسسات ملی به نام حکومت ملی جلوتر باشند. از مؤسسات دولتی (صحیح است) به این ملاحظه‌است که دفاع می‌کنم از اینکه تمام افراد ملت را باید عادت بدهیم از مجلس از دولت که پشتیبانی بکنند در اجرای قوانین نه اینکه یک پیشنهادی را بپذیرید که اگر مؤسسه دولتی مشمولش را جواب داد با آغوش باز مؤسسه ملی آنرا بپذیرد. بنا به مقتضیات و عرض می‌شود با تسامح و تعلل با آن رفتار کند. (صحیح است).
رئیس- آقای اورنگ
اورنگ- آقای طوسی اگر آقای مخبر قبول فرمودند که حذف کلمة ملی بشود (بعضی از نماینگان- نکردند آقا) اولاً حضرت آقای انوار قضیه نادر نیست که فرمودید قضیه درست بعکس است چطور یک قانونی ممکن است بگذرد و یک فردی ممکن است متضرر بشود و منظور نظر قانونگذار اغلب و اکثر است این درست ولیکن اینجا خاطر شریف مسبوق باشد که متولدین حد اقل در سال صد و بیست و پنج هزار نفر است محل نیاز ارتش حداکثرش چهل هزار نفر است. پس در هر سال هشتاد و پنج هزار نفر زائد است و الآن عده‌ای که ذخیره شده‌است در ظرف شانزده هفده سال هشتصد و پنجاه هزار نفر است. این عده مردم بلاتکلیف هستند با وضعیت شان رسیدگی شود. سنین متمادی کار دارد حالا در این سنین متمادی که شما به وضعیت آنها رسیدگی نکردید مؤسسات دولتی را هم درش را بستید برای شان اگر برود این آدم در دکان نجاری بنشیند و تجاری کند مأمور گریبانش را می‌گیرد که اینجا بنگاه ملی است بیا بیرون درست است آقا؟ (بعضی از نمایندگان- صحیح نیست) این پیشنهاد را ما از این لحاظ تهیه کردیم که لفظ ملی را بردارید و بخود ماده رأی بگیرید این است حاصل مطلب.
رئیس – آقای روحی
روحی- عرض کنم ما میل داریم این لایحه پیش از سال بگذرد وقت هم نداریم بنده استدعا می‌کنم از آقایانی که پیشنهاد می‌دهند دو مرتبه سه مرتبه صحبت نکنند و اگر رد شد متأثر نشوند و بایستی کشور نظام وظیفه داشته باشد (همهمه نمایندگان) صبر کنید من هم اولاد دارم باید چشمش کور بشود برود خدمت سربازی اش را بکند.
اورنگ- خوب کور نشود.
روحی- اجازه بدهید آقا. اجازه بدهید از چند هزار نفر که آقا می‌گویند مطابق قانون پیش همه شان مشمول بوده‌اند امروز کری، لالی، قوزی، چلاق را گفتند معاف و نصف آنها هم به عنوان تکفل معاف هستند ولی بدانید اگر وسیله پیدا کردند راه پیدا کردند برای فرار از خدمت بایستی تمام راه‌های آنها را گرفت و تربیت شان کرد که بیایند زیر پرچم ایران خدمت بکنند. آقا شما حمایت نکنید از آنه همین امسال اگر ما این ارتش را نداشتیم این جا نمی‌توانستیم خراسان و رضائیه را امنیت بدهیم. بگذارید افراد این کشور بیایند زیر پرچم خدمت به میهن شان بکنند. آقایان هم من مطمئن هستم که به این پیشنهاد رأی می‌دهند.
بعضی از نمایندگان- رأی بگیرید.
مخبر- اینکه گفتند یا مجلس باید این قسمت پیشنهاد را قبول کند یا بدون آن کلمه مجلس رأی بدهد ...
اورنگ- قبول کردید آقا حذف کلمه ملی را چه میفرمائید؟
مخبر- اگر آقایان درست توجه بکنند بنده برای روشن شدن ذهن آقایان عرض می‌کنم اولاً اینجا جرمی برای مؤسساتی که قبول کردند نگذاشتیم و اگر کردند جرمی نیست برای آنها این را اجازه بفرمائید دوائر دولتی که به این ترتیب اثر باید بدهند می‌دهند حالا هم هست و همینطور است. دو اثر دیگری هم که کلام اداره را دارد اینها هم باید ترتیب اثر بدهند ولی اگر منظور نجاری و اینها است که می‌فرمایند البته تا وقتی که وضعیت شان روشن نشده باشد در آنجا کار کنند یک مسئولیتی برای شان نیست آنها جزو بستانکار دولت شاهنشاهی ایران در آخر ختم معامله روز قبل از تغییر تعیین و تشخیص داده شود براساس نرخ رسمی جدید زر زیاد و کم نخواهد گردید. این را معتقد هستیم بعد از جنگ هم باید داشته باشد تا یک لیره هم که ما داریم باید باشد اینها می‌گویند بسیار خوب ما این کار را می‌کنیم برای شما ولی شما هم آن قید دیگری که این پولها فقط در ممالک و غیره خرج شود بگذارید ما دیدیم این حق را که ما داریم و دلار را هم که بهرجای دیگر بخواهیم تغییر بدهیم این فقط صورت ظاهر است اما در معنی اختیارش با ما است یعنی منظور این است که اگر در آخر جنگ ما دو میلیون لیره داشتیم اگر هر صورتی لیره بخودش بگیرد این را ما تثبیت می‌کنیم و از هر تغییری که ممکنست در لیره رخ بدهد بدهد ما مصون داشته‌ایم چون تثبیت می‌شود بطلا حالا چه ضرری دارد که این لیره که روی طلا تثبیت و معین شده‌است و این البته بهتر است و همین را در موقع لازم در خود آن ممالک بمصرف میرسانیم و بمصرف رساندن در جای دیگر هم اینقدرها مشکل نیست و مانعی ندارد تبدیل بدلار می‌کنیم و دلار را هم بعداً تبدیل به پولهای دیگر می‌کنیم (تهرانچی - اگر می‌توانیم که خوب) البته این اجازه تبدیل به دلار را دارد اما حسنش برای ما چیست حسنش برای ما این است که ما از کجا بدانیم که دو میلیون که شما داشتید همان دو میلیونی که در سوئد است و یا در نروژ است این همان دو میلیون است که تثبیتش می‌کنند روی طلا وقتی که ما تقاضی کردیم تا دینار آخر لیره‌ها بایذ تثبیت شود آنها هم می‌گویند باید روی یک حسابی باشد که تحت نظرما باشد و بدانیم که کجا است و این تضمین را بکنیم که تثبیت بشود این شرط است و ضروری ندارد و آقا متوجه باشید وقتی که حق تغییر را با لیره و لیره را بدلار داشته باشیم این ضروری ندارد ندارد بلکه حسنی هم دارد که تا دینار آخرش تضمین و تثبیت شده‌است. تهرانچی - با این توضیح که فرمودند بنده از این اتخاذ سند می‌کنم که ما حق تبدیل بدلار را داریم و می‌توانیم تبدیل کنیم و یا پول ممالک دیگر عوض بتوانیم بکنیم بنده با این شرط مسترد می‌کنم نه اینکه ما حق تبدیل و حق خرید نداشته باشیم. ولی با این توضیحی که دادند بنده مسترد می‌کنم.
وزیر پیشه و هنر - بنده همچو حرفی را نزدم. راجع به تبدیل لیره بدلار که فرمودند ممکن است سوء تفاهمی بشود که تبدیل کنیم بهر شکلی و پولی را از آنجا بیاوریم دولت همچو عملی نمی‌کند دولت آزاد است در اینجا چون آزاد است ما می‌توانیم هر چیز را با دلار بخریم این را بنده عرض کردم کار دیگر نمی‌کنیم که تعبیر باین بکنند که دولت برخلاف تعهدش رفتار می‌کند دولت هیچوقت برخلاف تعهد رفتار نمی‌کند. دولت آزاد است و عرض کردم می‌تواند هرچیز را با دلار بخرد.
رئیس - آقای نوبخت.
نوبخت - بنده هم یک سئوالی دارم توجه میفرمائید آقای نخست وزیر اینکه اینجا نوشته: در ماده ۱۴ دولتین شاهنشاهی ایران و مملکت متحده انگلستان تعهد می‌کنند برای اجرای قرارداد در موقع لزوم هرگونه مقررات قانونی وضع می‌کند این را بنده نفهمیدم که مقصود چیست آیا مقصود این است که هم به دولت ایران و هم بدولت انگلستان اجازه می‌دهد که مقرران قانونی وضع کند؟ این را بنده نفهمیدم توضیح بفرمائید.
وزیر پیشه وهنر - عرض کنم مقصود از این مقررات قانونی یعنی مقرراتی که در حدود قانون برای مملکت الزم باشد امروز در حدود قانون برتعهداتی که وضع می‌کند برای اجرای این پیمان و هرنوع مقرراتی که مستند بقانون باشد عملی است و مقررات خلاف قانون که وضع نمی‌شود.
رئیس - آقای بیات.
بیات - آقا اجازه میفرمائید اینجا یک توضیح لازم است یدهیم یک قراردادی هم بعد هست که باید بعد از این قرارداد بیاید ومتمم این قرار داد است تذکر بدهند که تصویب می‌شود آن متمم این هم هست. من پیشنهاد را مسترد نکردم اول هم پیشنهاد من خوانده شده‌است و این عمل بر خلاف نظامنامه بوده‌است بدون اینکه تکلیف پیشنهاد بنده معلوم بشود به ماده رأی گرفتید ملاحظه بفرمائید این چه صورتی پیدا می‌کند.
رئیس – من از اول گفتم به پیشنهاد شما و آقای اورنگ رأی گرفته می‌شود و رد شد (بعضی از نمایندگان نشده).
انوار – ماده بعد را بخوانید آقا (صحیح است).
رئیس – ماده ۱۴۳:
- ماده ۱۴۳- هر گاه در موقع رسیدگی بوضعیت مشمول با تاریخ تولد مندرج در برگ شناسنامه از حیت کمی یا زیادی سن تفاوت فاحش داشته و اعتراض خود مشمول باشد در این مورد صورت جلسه با مضای هیئت رسیدگی حاکی از تعیین مشخصات کامل شخص مشمول باالصاق دو قطعه عکس گواهی شده تنظیم و به پیوست رونوشت برگ شناسنامه بداد گاه مرگز مناطق مذکور در مادهء ۵۷ فرستاده می‌شود و این دادگاه پس از رسیدگی بترتیب زیر عمل مینماند.
- ۱-نسبت باشخاصی که کوچکتر از سن مشمولیت تشخیص داده شوند برگ معافیت موقت تا رسیدن بسن سربازی می‌دهد.
- ۲-نسبت باشخاصی که بزرگتر از سن مشمولیت تشخیص داده شوند برگ معافیت دائم بعنوان خارج از مشمولیت به آنان تسلیم می‌دارد.
تبصره- راجع باشخاصی که تولد آنان طبق مقررات قانون در دفاتر موالید به ثبت دسید، باشد این تاریخ تولد معتبر شناخبه شده و قابل هیچگونه اعتراضی نحواهد بود و اگر اشتباهابی بین برگ شناسنامه و دفاتر موالید مشاهده شود برابر قانون ثبت احوال رسیدگی و رفع خواهد شد.
رئیس- موافقین با مادهء ۱۴۳ برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد ماده ۱۴۴
- مادهء ۱۴۴- در تاریخ اجرای این قانون پرونده هائی که بر اثر اجرای مقررات مادهء ۱۴۳ قانون خدمت نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ماه۱۳۱۷ در هیئت تجدید نظر مقرر در ماده ۱۴۴ قانون مذکور رسیدگی نشده باشد بایستی در هیئت نامبرده طبق مادهء ۱۴۳ این قانون رسیدگی اش و پرونده‌ها برای صدور برگهای معافیت موقت و یا دائم بمناطق مربوطه اعاده گردد و مناطق مربوطه موظف بصدور برگ معافیت هستند.
تبصره – هیئت تجدید نظر مقرر در ماده ۱۴۴ قانون نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ۱۳۱۷ برپاست یک افسر ارشد و دو افسر جزءکه از طرف ادارهء کل آمار و ثبت احوال و نمایندهء دادسرای تهران و یک پزشک بانتخاب بهداری ارتش تشکیل خواهد شد.
رئیس- موافقین با ماده۱۴۴ برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. مادهء۱۴۵.
- ماده ۱۴۵- پرونده هائی که بر اثر اجرای مقررات ماده ۱۴۵ قانون خدمت نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ماه۱۳۱۷ تشکیل و تا این تاریخ منحر بصدور رأی هئیت تجدید نظر نشده باشد بایگانی می‌شود و پس از انتشار آگهی در مناطق مربوطه عین مدارک به تقاضـای صـاحـبـان مدارک بخود آنان یا نمایندگان شان مسترد خواهد شد.
رئیس- رأی گرفته می‌شود بماده ۱۴۵ موافقین برخیزند (اغلب برخاستند)تصویب شد. ماده ۱۴۶:
- ماده ۱۴۶- رؤسا و کارمندان و پزشکان مجالس سربازگیری و یا دادگاه اداری حوزه‌ها در حریان اولیه امور مربوطه بمشمولین رأی داده باشند حق شرکت در دادگاه مرکز منطقه برای اظهار نظر نسبت بهمان موضوع نخواهند داشت.
رئیس-رأی گرفته می‌شود بمادهء ۱۴۶ موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۴۹
فصل هیجدهم- دادگاه اداری ووظایف حوزه‌های سرباز گیری
- ماده ۱۴۹- در مرکز هریک از حوزه‌های اصلی سربازگیری
دادگاه اداری بکارمندی نمایندگان وزارت کشور و اداره آمار و ثبت احوال و اداره نظام وظیفه و دو پزشک صلاحیت دار تحت ریاست مأموریکه از حیث پایه برتری داشته باشد تشکیل و بوضعت مشمولین غائب و باقیماندگان مجلس سربازگیری رسیدگی و رأی خواهد داد.
تبصره- در نقاطیکه اداره ژاندارمری و شهربانی وجود داشته باشد نمایندگان آنان نیز شرکت خواهند نمود.
رئیس – رأی گرفته می‌شود به ماده ۱۴۹ موافقین برخیزند(اغلب برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۵۴:
- ماده ۱۵۴-وضعیت و طرز عمل مناطق و حوزه‌های سرباز گیری لااقل در هر مال یکمرتبه باعزام بازرسی از مرکز باید تحت بازرسی قرار گیرد در صورت اقتضاء نیز در هر موقعی که ضروری باشد بازرسی اعزام خواهد شد.
رئیس- رأی گرقته می‌شود به ماده ۱۵۴ موافقین برخیزید(اغلب برخاستند) تصویب شد ماده ۱۵۶
- ماده ۱۵۶- غائبین زیر هر گاه دارای عذر موجه نباشند معادل ایام غیبت بمدت خدمت زیر پرچم آنان افزوده خواهد شد
اول- مشمولینی که برای اجرای مراسم سربازگیری احضار شده و در موعد مقرر حضور نیافته باشند
دوم- مشمولین آماده بخدمت که در موقع احضار حاضر نشده باشند
سوم- کسانیکه ینا بر علت مزاج احضار آنها بتعویق افتاده و در خاتمه مدت مقرره خود را تعرفی نکرده باشند
تبصره۱ - مشمولین بیماری که معالجه آنان برای مدت معین به بنگاه بهداری کشور محول ودر اجرای دستور پزشک معالج تعلل ورزیده و یا اساساً برای معالجه به بنگا ه بهداری مراجعه نکرده باشند در اینصورت معادل نصف مدتی که برای معالجه معین شده بمدت خدمت زیر پرچم آنان افزوده خواهد شد
تبصره۲- در صورتیکه بتصدیق دو پزشک که مشمول بند سوم و تبصره بالادر معالجه اهمال ورزیده و محتاج به ادامه معالجه‌است پس از خاتمه معالجه و بهبود یافتن تنبیهات مقرره درباره آنان اعمال خواهد شد.
تبصره۳- اصولاً حداکثر تنبیهات مشمولین مصرحه در این باره از لحاظ خدمت از مدت چهارسال تجاوز نخواهد کرد.
تبصره۴- افسران و افراد اجتیاط و ذخیره که پس از احضار طبقات مربوطه برای انجام تعلیمات مدت یکماهه طبق مقررات ماده ۱۲۳ در موعد تعین حاضر نشده باشند باید دو برابر این مدت خدمت نمایند
تبصره۵- مشمولینی که تا آخر سن ۴۵ سالگی از خدمت غیبت نمایند بحد اکثر مجازات مندرجه در بند الف ماده ۳۵۶ قانون دادرسی و کیفر ارتش محکوم خواهند شد
تبصره ۶- کسی که پس از مدتی غیبت یا فرار شخصاً حاضر شده و یا جلب گردیده باشد و در معاینه مطابق ماده ۶۰ معاف دائم تشخیص داده شود از انجام خدمات معاف ولی برای مجازات بدادگاه نظامی تسلیم خواهد شد و در صورتیکه دادگاه مقتضی بداند و غایب مزبور بیمار نباشد از پانزده روز تا ششماه محکوم بحبس خواهد شد
رئیس- آقای شهدوست
شهدوست-در اینجا بطور کلی نوشته شده‌است عذر موجه و اگر عذرموجه نبود محکوم بدو سال حبس می‌شود کی تشخیص می‌دهد عذر موجه را وجه عذری موجه‌است
مخبر- عذر موجه تنها در این قانون نیست در خیلی از قوانین مان هم هست قرض بفرمائید وقتی خواست حرکت کند وسائل حمل و نقل نداشت یا نرسید و تنوانست برسد این عذر موجه‌است و بعلاوه دو سال نیست باندازه غیبت بمدت خدمتش اضافه می‌شود اگر عذر موجه نداشته باشد اگر داشته راشد که جزو مدت خدمتش محسوب می‌شود
رئیس – موافقین با ماده ۱۵۶ برخیزند (اغلب برحاستند) تصویب شدو ماده ۱۵۷
- ماده ۱۵۷- مشمولین نظام وظیفه باستثناء معاف شدگان ماده ۶۵ که تا کنون غایب بوده و بخدمت حاضر نشده‌اند
وهمچنین سربازانی که از خدمت زیر پرچم فرار کرده‌اند هر گاه تا اول اردیبهشت ماه ۱۳۲۲ شخصاًحاضر و خود را معرفی نمایند از مجازات معاف می‌باشند و در غیر اینصورت باحضار آنان اقرام شده و مشمول مقررات مواد ۱۵۵و۱۵۶ این قانون خواهند بود. ژ
رئیس- آقای نراقی
نراقی – خیلی طول کشیده‌است مجلس و شاید آقایان کسل شده باشـند ولی یک موضوع مهمی است استدعا می‌کنم آقایان نوجه بفرمایند در این قانون یک مساعدت و مهربانی شده‌است نسبت بسربازانی که مشمول بوده‌اند و تا کنون نرفته‌اند و معرفی نکرده‌اند خودشان را یا کسی که زیر پرچم خدمت می‌کردند در آن حوادث سال گذشته فرار کرده‌اند نسبت بآنها مهربانی شده‌است و در عوض اجازه داده شده اشت به آنها که اگر تا اول اردیبهشت ۱۳۲۲ بیایند و خودشان را معرفی بکنند از مجازاتهای مقرر معاف هستند بنده عرض می‌کنم این مدت کم است الان اول فروردین است که قانون دارد می‌گذرد تا بصحه ملو کانه برسد و تا فرمان اجرای این قانون به ماکو و سرخس و جیرفت و آبادان و خرم شهر برسد مدتی وقت می‌خواهد بنده استدعا می‌کنم موافقت بفرمائیدلااقل تا اول تیر ماه گذاشته شود (صحیح است)
معاون وزارت جنگ – اجازه میفرمائید این یک محظوری دارد. میگوئیم اشخاصی که نیامده‌اند تا تیر ماه معاف باشند نتیجه این می‌شود که ما الان که بخواهیم شروع بسربازگیری بکنیم می‌گویند تا تیرماه وقت داریم و نمی‌آیند برای خدمت بنا بر این عمل مجلس سربازگیری متوقف می‌شود ملاحطه بفرمائید سابق بود تا اول فروردین در این قانون هم بنا بود تا اول فروردین نوشته شود در کمیسیون تا اول اردیبهشت نوشته شده اگر موافقت بفرمائید تا ۱۵ اردیبهشت نوشته شود بنده حرفی ندارم
نراقی – این را یک ماهش بکنید:بکنید تا اول خرداد.
امیر تیمور- صحیح است تا اول خرداد باشد
مخبر- تا اول خرداد بنویسید بنده قبول می‌کنم، اول خرداد۱۳۲۲ نوشته شود
معاون وزارت جنگ- تا اول خرداد بنده هم موافقم
رئیس- پیشنهاد آقای طباطبایی
پیشنهاد می‌کنم آخر سطر سوم ماده ۱۵۷ اینطور اصلاح شود‹‹ هر گاه تا اول خرداد ۱۳۲۲ حاضر شده و یا جلب گردیده باشند و همچنین افرادیکه بعلت غیبت تا کنون محکوم شدهاند از مجازاب معاف و در غیر این صورت الی آخر.
طباطبائی- اولاً خواستم استدعا کنم از آقایان که مطالبی که در این جا گفته می‌شود یک قدری بیشتر توجه بفرمایند ملاک راباید فقط قبول دولت قراردهیم ممکن است پیشنهادات واقعاً اساسی باشد صحیح باشد منطقی باشد (بعضی از نمایندگان- اینطور نیست آقا اینطور نیست آقا که میفرمائید)و نمایند دولت هم جاضر الذهن نباشد و نخواهد در این جلسه قبول کنند آقایان باین معنی باید بیشتر توجه کنند نه اینکه فرمولی که از سابق برای ما باقیمانده (بعضی از نمایندگان – این را که فرمودید اینطور نیست)عرض کنم حضور عالی این پیشنهادی را که بنده تقدیم کردم قبلاً هم با آقای سرتیپ و با آقای مخبر کمیسیون مذاکره کردم مقصود این است که در این گرفتاریهای اخیر ما حوادث اخیر در این یکی دو سال یک عده افراد نتوانستند بیایند به خدمت و یک عده هم بواسطه سوانح و پیش آمدهای اخیر منواری شدند این فرمولی که گرفته شده‌است بسیار خوب است که تا بحال دادیم تا اول خرداد هر کس شخصاً آمد معرفی کرد خودش را مجازات نشود ولی همین الآن به آقای سربیپ هم عرض کردم یکعده الآن گرفتار شدهاند بعنوان اینکه تو فراری هستی و حتی در خیابان گرفتند و محکومیت پیدا کرده که تو فرار کردی و یک عدهء دیگری هم هست که اینها ممکن است که خودشان بیایند یا آنها را بهرشکلی فرض کنید می‌شود آورد و اینقدرها هم که سواد ندارند قانون را بخوانند روزنامه بخوانند و مثال آقایان توجهی بکند در مطالب کشمولین همه خودشان سواد ندارند و بی اطلاع هستند ممکن است یک سرباز را توی خیابان، فلان محله، فلان شهر، فلان قصبه دستگیر کنند ببرند این را اسمش را می‌گذارند فراری و می‌گویند چون جلب کردیم از این قانون نمی‌توانید استفاده کنید ما نظرمان ارفاقی است تا اول خرداد بهر شکلی و بهر نحوی هر مشمولی آمد یا آوردندش یا جلبش کردند یا خودش آمد مجازات یشود این ارفاق را دولت قبول کرده حالا موافقت بفرمائید که سطر آخر این ماده را اینطور اصلاح کنیم که اگر تا اول خرداد ۱۳۲۲ هر گاه حاضر و یا حلب گردیده باشد فرق نمی‌کند (پیش هم که نیامده‌است) قبل از تصویب این قانون ممکن است جلب کرده باشند موافقت بقرمائید که این محکو میت هم معاف بشود از مجازات.
معاون وزارت جنگ - اگر منظورآقای طباطبائی مشمولین فراری است بنده کاملاً موافقم والا ممکن است موء تعبری بشود در بین سربازی که امروز الآن تخلف کنند و فرار کنند برای یک تقصیری اگر بگیرندش البته دیگر انضباطی باقی نمی‌ماند.
طباطبائی- صحیح است ولی منظور بنده این نیست منظور بنده اینطور که فرمودید نبود فراری‌های تا حالا را عرض کردم که خودشان را هنوز معرفی نکرده‌اند تا اول خرداد حاضر شده یا جلب گردیده باشند بترتیبی که در پیشنهاد خوانده شد.
معاون وزارت جنگ- اگر اینطور است من موافقم با آن. در قسمت مشمولین موافقم.
رئیس – پیشنهاد آقای مهذب:
در مادهء ۱۵۷ نوشته شود تا اول مهر ۱۳۲۲ اگر معرفی شوند.
مهذب- در دو موقع می‌توانید بیایند یکی در اول فرودین که خبر بآنها نمی‌رسید اردیبهشت و خرداد هم موردی ندارد حالا که ارفاق می‌شود برای اینکه خبر هم بشوند تا اول مهر ۱۳۲۲ بنویسید. مخبر- برای این مدت که فرمودند قبلاً مذاکره شد و قبول شد این مدت سه ماه که قبول شد و گمان می‌کنم کافی است زیرا اشخاصی که نخواهند بیابند در ظرف این سه ماه هم نخواهند آمد. رئیس- پیشنهاد آقای طباطبائی دو مرتبه قرائت می‌شود. (بشرح سابق خوانده شد)
مخبر-علت غیبت را اینجا اجازه بفرمائید نوشته شود که بعلت فرار محکوم شده باشد برای اینکه ممکن است اینها (اینجا من یک توضیح هم عرض می‌کنم) که بعلت مورد ادب و سوء رفتار انتظامی که در نظامنامه هم قید شده محکوم شده باشند این مربوط باین نیست بلکه بعلت فرار
طباطبائی – صحیح است بنویسید بعلت فرار غیبت کرده باشند.
رئیس- موافقین باماده ۱۵۷ با پیشنهاد آقای طباطبائی که دادند و قبول شد و اصلاحاتی که شده برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۶۷:
ماده ۱۶۷- از تاریخ اجرای این قانون مواد ۲۳ و ۲۴ و ۳۳ و ۳۴ و ۳۵ و ۳۶ و ۴۶ و ۵۱ و ۵۲ و ۵۳ و ۵۴ و ۵۶ و ۵۷ و ۵۹ و ۶۰ و ۶۱ و ۶۲ و ۶۳ و ۶۴ و ۶۵ و ۶۶ و ۶۷ و ۶۸ و ۶۹ و ۷۳ و ۷۴ و ۷۶ و ۷۷ و ۷۸ و ۷۹ و ۸۰ و ۸۱ و ۸۶ و ۸۷ و ۹۰ و ۹۱ و ۹۲ و ۹۴ و ۹۸ و ۱۴۳ و ۱۴۴ و ۱۴۵ و ۱۴۶ و ۱۴۹ و ۱۵۴ و بند (د) ماده ۱۵۵ و مواد ۱۵۶ ۱۵۷ قانون خدمت نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ماه ۱۳۱۷ ملغی و همچنین هر قسمت از قوانینی که مخالف با این قانون باشد نسبت باین قانون بلا اثر خواهد بود.
رئیس- موافقین با ماده ۱۶۷ برخیزند (اغلب برخاستند)تصویب شد. ماده۱۶۸:
طوسی- اینجا دو تا ماده الحاقیه رسیده‌است اگر باید مواد الحاقیه خوانده شود این ماده ۱۶۸ باید ۱۶۹ بشود چون اینجا دارد که این قانون پس از تصویب بموقع اجرا گذاشته می‌شود و این ماده آخر خواهد شد.
طباطبائی- ماده ۱۶۸ را هم بخوانید آقا.
طوسی- بگذارید ماده الحاقیه خوانده شود. این ماده ۱۶۸ باید ۱۶۹ باشد تا تکلیفش معلوم شود چون این جا نوشته‌است این قانون پس از تصویب اجرا می‌شود بنا بر این مواد الحاقیه مقدم است مخبر- بسیار خوب بخوانید
امیر تیمور- مواد الخاقیه را بعد بخوانید حالا ماده ۱۶۸ را بخوانید.
طوسی- ببخشید آقا این ماده ۱۶۸ باید آخر خوانده شود ماده الحاقیه پیشنهادی آقای ملک مدنی:
ماده الحاقیه را پیشنهاد می‌نمایم:
اوراق سجل که دست اشخاص می‌باشد اگر مخدوش اشت طبق تبصره یک ماده ۵۴ اصلاح خواهد شد.
ملک مدنی- عرض کنم این ماده الحاقیه همان موضوع پیشنهاد کرم آقای مخبر گمان می‌کنم موافقند آقای سرتیپ هم موافقند عده از اشخاص هستند که بلا تکلیف اند در آن سجل احوال تکلیف شان را معلوم کنند و وضعیت خاتمه پیدا کند بنظر بنده اشکالی ندارد آقای تهرانچی هم موافقت بفرمایند.
مخبر- بنده موافقت می‌کنم چه فرق می‌کند چه اسناد مخدوش باشد چه اظهار نامه مخدوش باشد چه سجل احوال مخدوش باشد هیچ فرق نمی‌کند
روحی- سجل را شناسنامه بنویسید (یکی از نمایندگانبرگهای شناسنامه)
معاون وزارت جنگ- بنده هم موافقم
رئیس- موافقین با ماده الحاقیه پیشنهادی آقای ملک مدنی با اصلاحی که شده برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد ماده الحاقیه پیشنهادی آقای بیات:
بنده پیشنهاد می‌کنم:
ماده الحاقیه- دولت مکلف است لایحه در ظرف یکماه ترتیب قرعه را برای گرفتن نظام وظیفه تنظیم و به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید.
بیات - در قانون نظام وظیفه که اول بمجلس شورای ملی پیشنهاد شد این موضوع قرعه کشی در آن قانون پیش بینی شده بود ولی در قانون اصلاح ۱۳۱۷ این موضوع قرعه را از قانون برداشتند البته همه آقایان هم مستحضرند یک قسمت از تعدیات واجحافاتی که نسبت بمردم می‌شود و نگرانی هم که بیشتر مردم دارند از این جهت است که یک تعیین وظیفه‌ای در این قسمت نشده یعنی یک عده زیادتری همیشه مشمول هستندو یک عده کمتری را احتیاج دارند برای آن عده اضافی که لازم ندارند هر نوع تعدی و تجاوز نسبت به آن عده که معاف شدهاند می‌شود و بیشتر اظهار نظر آقایان هم روی این بوده‌است و اختلافی هم که در ماده ۶۵ بود و حضرت عالی تا ۹۴ را پیشنهادفرمودید و عده تا نود و نه را خواستند معاف کنند بازنگرانی اش این بود که گفتند ما عده زیاد داریم و اینها مورد استفاده نخواهند شد بنابراین بنده معتقدم که دولت هر قدر احتیاج دارد باید بگیرد و هر قدر طرف احتیاج دولت است باید حاضر شویم تدهیم ولی از طرف دیگر اگر مشمول اضافی شد آنها نبایستی تبعیض شود و نبایستی روی نظریات خصوصی و تبعیض اینها معاف بشوند اینها باید به یک ترتیب عادلانه معاف بشوند فرض بفرمائید شما ده هزار نفر را انتخاب می‌کنیم و مابقی معاف بشوند دیگر هم این اشکالات در بین نیست به احتیاجات دولت هم هیچ ممانعتی نمی‌کند و یک قسمت دیگر هم هست البته اشخاص غیر متأهل ومتأهل بالاخره یا متأهل بی اولادند یا با اولاد و اینها هم یک تفاوتهائی دارند که بنده تقسیم بندی کردم اول آنهائی که چند اولاد دارند بعد آنهائی که متأهل اند بدون اولاد و آنها بیایند در قسمت سوم اشخاصی که بدون تأهل اند که در قسمت اول اشخاصی را که دولت احتیاج دارد با قرعه تعیین کند و انتخاب کند و اشخاصی را هم که احتیاج ندارند بی جهت مزاحم آنها نشوند آقای سرتیپ هم موافقت بفرمایند با این ماده البته رفع نگرانی همه ماها خواهد شد و یک اسباب سهولت و راحتی هم برای عموم فراهم می‌شود والا اگر این ماده نباشد همان موضوعی است که این جا مذاکره شد و هر روز دیده می‌شود یک عده اشخاص را معاف می‌کنند و از این جهت اسباب استفاده جمعی و موجب خسارت بعضی از اشخاص دیگر می‌شود واقعاً اشخاصی هستند که اگر دارائی و حیثیتش می‌رود و مرد که می‌دهد برای این که معاف بشود و یک خسارت بی جائی به مردم وارد می‌شود و از یک طرف یک استفاده‌های بیجائی هم یک عده دیگر می‌برند و هیچ ترتیبی این کار ندارد و اگر مثل آن قانون اولی که واقعاً روی اصول حسابی آورده شده بود این قسمت هم درش ذکر بشود و حالا هم مجری کنیم رفع این نگرانی‌ها می‌شود.
معاون وزارت جنگ - بنده با عرض تشکر از آقایان محترم که اینقدر توجه فرمودند و قانون را ا تمام رساندند اظهار تشکر می‌کنم و در جقیقت این یک عیدی است که بوزارت فرهنگ مرحمت فرمودید و هم به تمام اهالی کشور بهمین جهت ایت که بیده استدعا می‌کنم از آقای بیات حالا که این قانون تمام شده‌است این پیشنهاد را بصورت یک پیشنهاد اساسی دیگری در بیاورند و بفرستند بوزارت جنگ تا وزارت جنگ در اطراف این پیشنهاد دقت بکند و این پیشنهاد را بصورت یک ماده علیحده در بیاورد الآن احتیاجات ما چندان زیاد نیست و امیدوار هستیم که تا دو سال دیگر هم همچو وضعیتی پیش نیاید ولی تا وضعیت دنیا یعنی مقصود این است که دفاع کشور را باید اهالی آن کشور عهده دارشوند بعقیده بیده اگر پنجهزار نفر نیز این خدمت را بکنند باری اینکه گفتیم این یک مالیاتی است که این مالیات را برای اینکه گفتیم این یک مالیاتی است که این مالیات را برای دفاع باید بدهند بنابراین برای پنجهزار نفر شش هزار تفر علت اینکه تبعیض قائل شویم قرعه بکشیم خوب نیست روی شانس هم خوب نیست برویم اما آمدیم وضعیت امنیت اجتماعی در دنیا یک روز طوری شد که ما بده هزار نفر محتاج شدیم این تبعیض بنظر بنده خوب نیست و لو اینکه (بعضی از نمایندگان- تبعیض نیست) ما اینجا که سن را تبعیض نکردیم آقای بیات فرمودند اینطوری بصورت تبعیض خوب نیست یک عده را می‌گویند نیایند خیر آقا قانون جدید تبعیض نمی‌کند تمام را می‌گوید بیایند مثل امروز اگر احتیاج نداریم میگوئیم که فردا بیائید ولی آن باری موقعی است که احتیاج نداشته باشیم معهذا اگر اینجا بصورت یک قانون علیحده باشد ما با نهایت دقت می‌توانیم رسیدگی کنیم شاید یک چیز مفیدی بتوانیم تهیه کنیم
بیات- عرض کنم این جا آقای سرتیپ درست توجه نفرمودند ما در را بروی شما نمی‌بندیم نگفتیم شما کم بکنید ما میگوئیم اگر ده هزار نفر احتیاج دارید همه را ببرید اگر نه هزاغر نفر احتیاج دارید و ده هزار تا مشمول است آن هزار نفر را یانصد قرعه خارج نمائید نه اینکه تبعیض شود و بین اسباب زحمت وزارت جنگ هم نیست نظریات دیگر هم هر گاه بخواهید بکنید گمان نمی‌کنم هیچکس مخالفت با این بکند (صحیح است) ما میگوئیم هر مقراری که می‌خواهید بگیرید بنده تمنی می‌کنم از آقای سرتیپ و هم از آقایان که واقعاً همه حاضر شدهاند برای اینکه در همین جلسه مردم راحت شوند هر مقداری می‌خواهند بگیرند اگر نخواستید بقیه را به قید قرعه آزاد کنید این اصل میظور است و الا کسی مانع نیست که شما آنطور قبول فرمودید در هر حال اگر می‌خواهید مردم راحت شوند قبول بفرمائید این پیشنهاد را تا رأی گرفته شود و تمام شود اگر قبول نفرمائید البته مجلس رأی می‌دهد قابل توجه هم خواهذ شد (صحیح است) و همانطور هم که فرمودید این قانون می‌ماند (صحیح است)
رئیس- آقای دکتر ملکزاده
دکتر ملک زاده-آقای روحی توجه بفرمائید بنده حقیقت تعجب می‌کنم از آقای سرتیپ که در قبول این ماده تردید می‌کنند و نخواستند قبول بکنند این ماده یک منافع واقع و حقیقی در مملکت دارد (صحیح است) یعنی این ماده جلوگیری اعمال نفوذ نامشروع را از یک طرف و تطمیع را از طرف دبگر و تهدید را در طرف دیگر می‌کند و این بزرگترین خطری بوده‌است که تا بحال برای نظام وظیفه در این مملکت بوده‌است که از راه تهدید یا تطمیح یک اشخاصی را معاف میکرده‌اند و یک استفاده‌های نامشروعی می‌کردند و این ماده هم منافات ندارد با مصالح نظام وظیفه بنده تقاضا می‌کنم که این را بپذیرید و الا مجلس هم رأی کیدهد.(صحیح است)
معاون وزارت جنگ – گمان می‌کنم سوء بفاهمی شده‌است. بنده عرض نکردم که مخالفم. عرض کردم نشده‌است آقا (همهمه نمایندگان) اجازه بفرمائید بنده عرض می‌کنم در یک شهر مثل تهران که خواستیم نان بین افراد تقسیم کنیم بعد از آنکه سه ماه ترتیب کوپن داده شده باز هم هشتاد هزار نفر بی کوپن ماندند این را چطور می‌شود عمل کرد که در فلان جا چقدر لازم داریم یا اینکه در بندر عباس زیاد داریم یا در اردبیل کم شده قضیه عملی این را عرض کردم که با مطالعه دقیق شود مسترسم اسباب زحمت بشود.
رئیس- آقای طباطبائی
طباطبائی – اگر چه بنده مایل هستم که این ماده تصویب شود ولی نه اینکه اینطور هم قطع فرمودند قرعه علاج این بدیها و آلودگی‌ها را علاج می‌کند اینطور نیست آقا قرعه هم یک چیز گیج و احمقی است گاهی بی جهت تصادف می‌کند بیک اشخاصی که استحقاق ندارند دلیلش هم این قرعه هائی ایت که ملاحظه میفرمائید احمق است و می‌رود یک اشخاص پولداریرا پیدا می‌کند خوب آمدیم یک اشخاصی را گرفتیم هر سال این قرعه می‌آید باو اصابت می‌کند و یک بدبختی را که نباید برود می‌رود و یک آدم دیگر که شما خیال می‌کنید باید برود و آزاد شود قرعه آزادش می‌کند سال آینده باز هم سال دیگر همینطور بنده مخالف نیستم اما من معتقد هستم که در این باب گرفته شود. دولب بکند این ماده هم بماند تا یک مطالعه بیشتری بکنند بعد نظر مجلس در این باب گرفته شود.
رئیس- آقای ملک مدنی
ملک مدنی- بنظر بنده این را خود آقای سرتیپ هم اساساً تصدیق فرمودند که این ماده ضروری ندارد اگر این ضمیمه قانون بشود خیلی مشکلات را هم ممکن است که تا حال داشته‌اند مرتفع کند و البته تصدیق میفرمائید که همه ما علاقه مند هستیم که دستگاه وزارت جنگ و دستگاه اداره سرباز گیری و نظام وظیفه طوری شده باشد که قابل هیچ بحث و صحبتی نباشد بنده خیال می‌کنم که یک وقت از موجبات بالاخره سوء تفاهم را قانون گذار فراحم می‌کند اگر ما جلوی این قضیه را فعلاً بوسیله قانون بگیریم بنظر بنده هم منظور وزارت جنگ تأمین شده‌است و هم راه بعضی از سوء استفاده‌ها بسته شده‌است البته بنده از اشخاصی هستم و اعتقاد دارم که دیگر حالا استفاده نخواهد شد ولی اگر اینطرز قرعه باشد مثلاً ده هزار نفر دارید نه هزار و پانصد نفر لازم دارید آن پانصد نفر که رفته‌اند حوزه سربازگیری آنها را با قرعه اگر معاف کنید این اشکالی ندارد و بهتر است در موضوع قرعه که آقای طباطبائی فرمودند باز هم تبعیض می‌شود بنده عرض می‌کنم که تبعیض نیست بالاخره درست است هر کس که شانس داشت باو اصابت می‌کند ولی راه سوء استفاده‌ها هم بسته می‌شود (صحیح است) باین حهت بنده اعتقادم این است که چون این قانون خیلی مورد لزوم است که با آخر سال بگذرد و ما هم تا حالا مانده‌ایم موافقت بفرمائید این ماده تصویب شود و ضمیمه قانون بشود همه دست خودتان است اگر هر قدر سرباز خواستید می‌برید و مانعی نیست برا ی اجرای کار سربازگیری (صحیح است)
رئیس- آقای ناصری
ناصری-بنده عرضی ندارم.
معاون وزارت جنگ- بنده توضیح عرض کنم این ماده باوضعیت فعلی این کشور عملی نیست و ما در عمل دچار اشکال
خواهیم شد ما اگر الآن بخواهیم آمار سربازهائی که در کشور مشمول هستند بدست بیاوریم مدتی وقت می‌خواهد و مخصوصاً در خارج یعنی در شهرستانها طول می‌کشد تا آن میزان کل بدست بیاید نمی‌شود گفت که ما پنجهزار نفر زیاد داریم یا نداریم و آنوقت نمی‌شود سرشکن کرد که این را باید از اردبیل کم کنیم یا از جای دیگر اینکه بنده عرض کردم مطالعه شود برای این بود که البته این یک پیشنهاد خوبی است ولی اجازه بفرمائید برود به کمیسیون و در خارج در وزارتخانه یک مطالعه بشود الآن اگر یک جای از مملکت احتیاجاتش کمتر شد چه بکنند؟ عجالتاً که احتیاجات ما تا یکی دو سال خیلی زیادبر است سال ۱۳۲۱ که پارسال باشد مشمولین نه هزار نفر بیشتر بدست ما نیامده‌است نه هزار نفر تا هشتاد هزار نقر ملاحظه بفرمائید چقدر دچار اشکال می‌کند مخبر- خواستم عرض کنم بنده شخصاً نه از طرف مخبر کمیسیون شخصاً با این پیشنهاد موافقم ولی البته اگر می‌شد بعنوان یک طرح بیاید بمجلس که وقت مطالمه هم باشد یعنی دولت هم می‌آمد آن جا به کمیسیون بهتر بود که با مطالعه این کار بشود این را اجازه میفرمائید؟ توجه میفرمائید آقای بیات این یک مطالعه بیشتری هم لازم دارد زیرا که اشخاصی را هم تقسیم بکنند بمتأهل با اولاد را معاف کرده چطور آنوقت در بین آنها قرعه کشیده شود بعلاوه خود قرعه در کجا باشد در محل باشد در کجا باید بعمل آید در کجا باشد اگر آقایان موافقت بفرمایند که برای جلسه بعد یا همین جلسه یا جلسه بعد بعنوان یک طرح پیشنهاد بدهند برود به کمیسیون نماینده دولت هم بیاید آنجا مطالعه بشود بهتر است همه ماها هم امضا می‌کنیم که یک چیز بی مطالعه از مجلس نگذشته باشد.
رئیس- آقای بیات.
بیات - چون البته آقای سرتیپ فرمودند که می‌خواهند یک مطالعه در اطراف این ماده بکنند بسیار خوب ولی بنده معتقد بودم که مطالعه لازم ندارد ولی بنده برای حفظ مقررات و یا برای اینکه البته باز موافقت کرده باشم که قانون زودتر بگذرد بنده ممکن است بجای آن پیشنهاد را داده باشم به این شکل: (دولت مکلف است در ظرف یکماه ترتیب قرعه برای گرفتن نظام وظیفه را تنظیم و به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید) تا این قضیه ثابت شود که عملی می‌شود آنوقت در ظرف یکماه دولت نظریه اش را بمجلس شورای ملی بدهد مجلس هم در آن بابت البته رسیدگی می‌کند. مخبر- پیشنهاد را بخوانید آقا.(بشرح بالا خوانده شد.)
مخبر- موافقت بفرمانید نوشته شود دولت مکلف است لایحه برای ترتیب قرعه نظام وظیفه نهیه نماید ودر ظرف سه ماه.
بیات- بسیار خوب. باشد.
معاون وزارت جنگ- اجازه میفرمائید؟ خواستم عرض کنم که منظور آقای بیات را ممکن است اینطور تأمین کنیم که بنده بنام دولت قول می‌دهم که این قضیه که پیشنهاد شد مطالعه بکنیم در ظرف سه ماه بعنوان لایحه قانونی پیشنهاد کنیم ولی این را هم عرض می‌کنیم که این عمل بخت آزمائی و قرعه کشی کار غلطی است اگر ما بنا آنهائی که گرفتارند آنها را معاف کنیم بعد مجردها را.
بیات- منظور ما هم که همین استچرا شما تاوجه نمی‌کنید؟
معاون وزارت جنگ- این است که بنده قول می‌دهم که برای این کار یک مطالعه بکنیم ععد لایحه آن تقدیم مجلس شورای ملی بشود.
مخبر- اگر بطور رسمی قبول نفرمائید که در ظرف سه ماه تقدیم خواهند کرد. (صحیح است)
بیات – نظر باینکه اختیار دست مجلس است اگر نخواهند دولت پیشنهاد کند مجلس می‌تواند طرح قانونی پیشنهاد کند (صحیح است) این است که برای اینکه اظهار مدافقتی با دولت شده باشد این پیشنهاد را مسکوت می‌گذاریم و بهمین اعتماد و قولی که دادند و البته در موقع خودش دولت تقدیم خواهد نمود (صحیح است) رئیس- ماده پیشنهادی آقای ملک مدنی در این صورت می‌شود ماده ۱۶۸ و این ماده ۱۶۸ می‌شود ماده ۱۶۹ ماده۱۶۹ خوانده می‌شود:
ماده۱۶۹- این قانون پس ار تصویب بموقع اجرا گذاشته خواهد شد.
رئیس- موافقین باماده ۱۶۹ برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
رئیس- مذاکرات در کلیات دوم است مخالفی نیست؟ (خیر) رأی گرفته می‌شود به مجموع مواد این قانون آقایانی که موافقند برخیزند (اغلب برخاستند) تصوب شد. بنده خیلی از زحمات آقایان اظهار تشکر می‌کنم.
- موقع و دستور جلسه آتیه - ختم جلسه
۵- موقع و دستور جلسه آتیه - ختم جلسه
رئیس- اگر اجازه میفرمائید جلسه را ختم کنیم؟
جلسه آتیه روز یک شنبه هفتم فروردین ماه سه ساعت قبل از ظهر دستور لوایح موجوده. مجلس هم از روز شنبه مشغول کار خواهد بود.
(مجلس ۸ساعت و نیم بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – حسن اسفندیاری
قانون های تصویب شده
قانون اجاره پرداخت کسر محل عیدی کارگران چاپخانه مجلس
ماده واحده- مجلس شورای ملی به کارپردازی مجلس اجازه می‌دهد که از محل صرفه جوئی بودجه چاپخانه مجلس معادل شصت و یکهزار و هفتصد و چهل و یک ریال برای جبران کسر محل عیدی کادگران چاپخانه مجلس پرداخت نماید
این قانون که مشتمل بر یک ماده‌است در جلسه بیست و نهم اسفند ماه یکهزارو سیصدو بیست و یک به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی – حسن اسفندیاری
قانون اصلاح پاره از فصول و مواد قانون نظام وظیفه
فصل دوم – مناطق سرباز گیری
ماده ۲۳- در هر یک از مراکز لشکری کشور بنا بر پیشنهاد اداره نظام وظیفه و تصویب وزارت جنگ یک منطقه شربازگیری تشکیل می‌شود.
ماده۲۴-هر یک از مناطق سربازگیری بنا بمقتضیات مرکب از چند حوزه اصلی و فرعی سرباز گیری خواهدبود.
فصل سوم- احضار مشمولین
ماده۲۳- اشخاصیکه بسن سربازی می‌رسند بایستی بمحض انتشار آگهی برای روشن شدن وضعیت و اعزام بخدمت محوزه‌های سربازگیری مربوط و در صورت آقامت در خارج از حوزه مربوطه به نزدیکترین حوزه سربازگیری محل آقامت مراجعه و خودشان را معرفی نمایند.
ماده ۳۴ – مشمولین آماده بخدمت در روز تعیین شده بایستی حضور یابند و در صورت تأخیر و یا غیبت مشمول مقررات ماده (۱۵۶) خواهند بود.
ماده ۳۵- حوزه‌های فرعی بر حسب اقتضا ممکن است بطور سیار انجام وظیفه نمایند.
تبصره- کدخدایان بایستی در تجسس و جمع آوری مشمولین غایب ساکن دهات ابواب جمعی خود مطابق صورتیکه از حوزه داده می‌شود کمال مساعدت را با مأمورین بنمایند.
در شهرها و نقاطی که شهربانی وجود دارد مأمورین شهربانی و در صورت نبودن شهربانی مأمورین ژاندارمری موظف بانجام این عمل هستند.
ماده۳۶- حوزه‌های اصلی مکلفند محل گردآوری مشمولین را در حوزه‌های فرعی طوری تعیین نمایند که مشمولین برای حضور در مراکز معینه بیش از ۳۶ کیلومتر مجبور به طی مسافت نباشند.
ماده۴۶- مشمولینی که در خارج از منطقه مربوطه مسکن گزیده انددر صورت تمایل می‌توانند در پادگان مسکن خود نام نویسی را انجام دهند و حوزه مربوطه موظف است نسبت باین مشمولین مطابق مقررات تبصره ماده ۱۴۸ عمل نماید.
فصل پنجم- رسیدگی بوضعیت مشمولین
ماده۵۱- مشمولینی که برای اجرای مراسم سرباز گیری حاضر می‌شوند وضعیت خود را شخصاً با بوسیله نماینده با نشان دادن برگ شناسنامه بشرح زیر بمجلس سربازگیری اطلاع دهند:
۱- مبزان سواد و معلومات. ۲- اطلاعات فنی و تخصصی که در هر یک از پیشه‌ها دارند. ۳- وضعیت مزاجی.۴- وضعیت خانوادگی. ۵- شغل. ۶- محل شکنی.
ماده۵۲-اطلاعات ماده ۵۱ در صفحه مخصوص برگهای شناسنامه ذکر و همچنین مراتب در دفاتر اسامی قید و تاریخی که مشمولین برای ایجام خدمت باید حاضر شوند از طرف مجلس سربازگیری در برگ شناسنامه یا برگ وضعیت آنان ذکر می‌شود.
تبصره۱- باشخاصیکه شناسنامه آنان دارای برگ وضعیت نیست از طرف مجلس سرباز گیری برگ وضعیت داده خواهد شد.
تبصره۲- هر گاه فهرست اسامی که از ادارات آمار تسلیم شده با مندرجات برگ شناسنامه اختلافات داشته باشد علل آن در مجلس سربازگیری رسیدگی و ازطرف اداره آمار طبق قانون و آئین نامه مربوطه در رفع اختلافات اقدام خواهد شد.
ماده ۵۳- مشمولینی که اطباعات فنی و تخصصی خود را در موقع رسیدگی مکتوم نمایند پس از اثبات کتمان پیشه مدت سه ماه خدمت آنان تمدید یافته و در پسشه خودشان مورد استفاده ارتش خواهند شد.
تبصره- از سربازان پیشه ور منحصراً در قسمتهای ارتش می‌توان استفاده نمایند. متخلفین بیکماه تا یکسال بحبس تأدیبی محکوم خواهند شد.
ماده ۵۴- در صورتیکه تاریخ تولد اشخاص در اظهار نامه‌ها و دفاتر یادداشتی مخدوش و حاکی از مشمولیت باشد رسیدگی بآن در دادگاه شهرستان و در صورت نبودن در دادگاه بخش محل صدور شناسنامه بعمل می‌آید حکمی که در این مورد صادر می‌شود قطعی خواهد بود.
تبصره۱-هر گاه یکی از اسناد سجلی (یکی با دو برگ اظهارنامه با دفاتر یادداشتی) مخدوش باشد اداره ثبت احوال محل آمار ثبت احوال طبق اسنادی که سالم است اقدام راصلاح برگ یا برگها یا دفاتر یادداشتی خواهد نمود
تبصره۲-اداره کل آمار و ثبت احوال مکلف است بوسیله ادارات خود از تاریخ تصویب این قانون تا یکسال مشخصات اشخاصی که تاریخ تولد آنان در اظهار نامها و دفاتر یادداشتی مخدوش و حاکی از مشمولیت است استحراج نموده منتهی در ظرف یکماه در مجل صدور اسناد یه نوبت آگنی هر یک بفاصله ده روز منتشر نماید و از تاریخ نشد آخرین آگهی اشخاصیکه مشخصات آنان در آگهی‌ها درج گردیده می‌توانند بدادگاه مربوط مراجعه و درخواست تصحیح اسناد خود را بنمایند
تبصره۳- چنانچه اشخاص مزبور در مدت چهار ماه پس از انتشار آخرین آگهی بدادگاه مراجعه ننمودند مشخصات آنان از طرف اداره آمار و ثبت احوال بمراکز نظام وظیفه نر محل تسلیم خواهد شد.
فصل ششم – تشکیل مجالس سربازگیری
ماده ۵۶- مجلس سربازگیری در حوزه‌های اصلی در مرکز شهرستانها بر پاست فرماندار و در مرکز بخشها برپاست بخشدار و معافیت و نطارت رئیس حوزه سرباز گیری و عضویت نمایندگان ادارات آمار و ثبت احوال- دادگستری- ژاندارمری شهربانی – شهرداری و دو نفر پزشک نظامی و دو نفر نمایندگان شهرداری تشکیل می‌گردد.
تبصره۱- حضور تمام نمایندگان بالا در مجلس سربازگیری حوزه اصلی منوط باین است که ادارات مربوط بآنها و وکلای انجمن شهرداری در محل موجود باشد.
تبصره۲- مجالس سربازگیری در حوزه‌های فرعی بطور سیار مرکب از نمایندگان فرمانداری و حوزه سربازگیری و یکنفر معتمد محل و افسر مأمور قسمت و لااقل یک نفر پزشک نظامی در موقع گرفتین سرباز تشکیل می‌شوند
. ماده۵۷- اعتراض بنظریه و آراء مجالس شرباز کیری و دادگاه اداری حوزه‌ها توسط اداره نظام وظیفه بدادگاه منطقه ایکه در مراکز مناطق مرکب از استاندارد و در صورت نبودن فرماندار و رئیس منطقه نظام وظیقه و رئیس اداره آمار و ثبت احوال و دادستانی شهرستان دادگستدی محل (یا معاونین آنها) و یک پزشک نظامی تشکیل می‌شود مراجعه و رأی صادره از این دادگاه قطعی و غیر قابل اعتراض خواهد بود.
تبصره- در صورت نبودن پزشک نظامی رئیس بهداری یا پزشک محل عهده دار این وظیفه خواهد بود.
فصل هفتم – معافیت بعلل مزاجی یا نقص اعضاء
ماده۵۹- مشمولین معلول یا مشکوک که در حوزه‌های فرعی بواسطه نبودن پزشک معاینه ایشان مقدور نباشد بایستی بهزینه ارتش نزدیکترین نقطه‌ای که پزشکان وجود دارند اعزام و در صورت تصدیق بمعلول بودن باید بهزینه ارتش بمحل خود عودت داده شوند.
ماده۶۰- مشمولین زیر در اثر علل مزاجی یا نقص اعضاء بنا بر معاینه و تشخیص دو پزشک نظامی برای همیشه از انجام خدمت وظیفه معاف می‌باشند:
۱- نا بینایان از یک یا دو چشم. ۲- قوزی. ۳- کر. ۴-لال. ۵- شل و چلاق. ۶- یکدست. ۷- فاقدین شصت یا سبابه دست راست. ۸- اشخاص کوتاه قد که قد آنها از ۱۵۰ سانتیمتر کمتر باشد. ۹- اشخاص مسلول یا مبتلا یان به بیماری‌های علاج ناپذیر. ۱۰- معیوبین ار دو چشم که از عهده خدمات نظامی بر نیایند.
تبصره ۱- برای مهاینه مشمولین در صورتیکه پزشکان نظامی در محل نباشند از وجود پزشکان غیر نظامی که صلاحیت ایشان مورد گواهی ادارات بهداری محل واقع شده باشد استفاده خواهد شد.
تبصره۲- معاینه مشمولینی که جزو طبقات بالا نیستند در صورتیکه در محل دو پزشک نباشد ممکن است توسط یک پزشک صلاحیتدار انجام پذیرد.
تبصره ۳- اشخاصیکه مشمول ماده ۶۰ قانون خدمت نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ماه ۱۳۱۷ تشخیص و رأی سربازی در باره ایشان صادر گردیده بطور کلی (چه آنهائیکه بخدمت نرفته و چه آنهائی که در خدمت هستند) از انجام خدمت وظیفه برای همیشه معاف می‌باشند.
ماده ۶۱- مشمولین بیمار وضعیت البنیه بوسیله بنگاههای بهداری کشور قبلاً تحت معالجه و پس از بهبودی بخدمت احضار می‌گردند مدت تعویق خدمت آنان از یکسال تجاوز نخواهد کرد. مگر آنکه ادامه معالجه آنان مورد تأیید و گواهی دو پزشک واقع شود.
تبصره- بنگاههای بهداری کشور موظف به معالجه و مدارای مجانی مشمولین این ماده خواهند بود.
فصل هشتم- معافیت محدود
ماده ۶۲ – اشخاص زیر بواسطه موقعیت خود از انجام خدمت وظیفه معاف می‌باشند
۱- حکام شرع مجاز باجتهاد و یا فتوی از مراجع تقلید و یا فتوی.
۲- علماء درجه اول مذاهب زرتشتی و کلیمی و مسیحی.
تبصره ۱- اعتبار مدارک مربوط باین قبیل اشخاص منوط بگواهی شورای عالی فرهنگ است.
تبصره۲- دانشجویان (طلاب) علوم دینیه که مطابق برنامه وزارت فرهنگ مشغول تحصیل هستند مشمول ماده ۷۲و۷۳ این قانون خواهند بود
فصل نهم – متکفلین
ماده۶۳- جز در مواردیکه در قانون پیش بینی شده باشد بخدمت زیر پرچم که متکفل شناخته شدهاند هر سال بوضعیت آنان رسیدگی و چنانچه موضوع تکفل بر طرف شده باشد بخدمت زیر پرچم احضار و الا برای مدت یکسال دیگر بآنان ورقه معافیت داده خواهد شو. اگر تا سن بیستو نه سالگی مشمول در وضعیت تکفل او تغییری حاصل نشده باشد از خدمت زیر پرچم معاف و جزو ذخیره منظور خواهد شد
۱- یگانه پسر هر مرد یا زنی که سن او از شصت سال متجاوز و یا در اثر علت مزاج از اداره امر معاش خود عاجز و کفالت بر عهده آن پسر باشد.
۲- هر جوانی که عهده دار معاش عیال و اولاد خود باشد.
۳- هر جوانی که یه تنهائی عنده دار معیشت پدر و یا مادر یا جد و یا جده علیل از کار افتاده و بی استطاعت باشد.
۴- هر جوانی که به تنهائی عهده دار معیشت باردر یا خواهر صغیر و یا علیل از کار افتاده باشد و بواسطه عدم بضاعت در غیبت خود وسائل نگاهداری آنان را نداشته باشد.
ماده۶۴- از تاریخ تصویب این قانون هر کس قبل از مشمولیت تأهل اختیار کند حق معافیت از خدمت سربازی را بعنوان تگفل از عیال و اولاد خود نخواهد داشت.
ماده ۶۵- از مشمولین طبقات ۱۲۸۴-۱۲۸۵- ۱۲۸۷- ۱۲۸۸- ۱۲۸۹- ۱۲۹۰-۱۲۹۱- ۱۲۹۲-۱۲۹۳- ۱۲۹۴ آنهائیکه در تاریخ تصویب این قانون در خدمت زیر پرچم هستند پس از پایان خدمت زیر پرچم مرخص خواهند شد و آنهائیکه به خدمت زیر پرچم احضار نخواهند شد.
تبصره۱- متولدین ۱۲۹۵ ببعد که متکفل شناخته شده و می‌شوند مشمول مقررات ماده ۶۳ خواهند بود.
تبصره۲- مشمولینی که تا این تاریخ مورد مقررات مواد ۶۴و۶۸ قانون خدمت یظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد
ماه ۱۳۱۷ بوده و فعلاً در خومت ارتش یا ژاندارمری هستند در صورتی که هشت ماه خدمت مقدماتی را طی کرده باشند از خدمت مرخص و جزو طبقات مربوطه می‌گردند.
تبصره۳- کسانیکه تا تاریخ اجرای این قانون مطابق یکی از قوانین ۱۳۰۴-۱۳۱۰-۱۳۱۷ برگ معافیت دائم گرفته‌اند معافیت آنان معتبر شناخته می‌شود.
تبصره۴- مشمولینی که متولد از ۱۲۸۴ تا پایان ۱۲۹۴ هستند و خدمت زیر پرچم خود را انجام داده‌اند و در حین اجرای این قانون مشغول خدمت دولت می‌باشند مدت خدمت زیر پرچم آنها خواه قبل از قبول خدمت دولت بوده و یا بعد از آن باشد در صورت پرداخت کشور تقاعد بمأخذ پایه که فعلاً دارا می‌باشند جزء مدت خدمت رسمی آنان و مدت آقامت در پایه که حقوق بازنشستگی آن را نی پردازند محسوب بوده ترفیع آنها از تاریخ استحقاق اعطا خواهد شد و بعلاوه تمام مشمولین از ۱۲۸۴تا پایان ۱۲۹۴ که خدمت زیر پرچم خود را انجام داده‌اند دیگر برای خدمت یکماهه احضار نخواهند شد.
ماده۶۶- بطور کلی از دو و یا سه برادر سالم که در یک سال بخدمت احضار شده باشند بانتخات پدر و در صورت نبودن پدر بانتخاب مادر یکی از آنان و همچنین از ۴و۵ برادر دو نفرآنان موقتاً از خدمت سربازی معاف و پس از خاتمه خدمت برادران دیگر بنوبه احضار خواهند شد و در صورت نبودن پدر و مادر این معافیت موقت بحکم قرعه در بین برادران تعیین خواهد شد.
ماده۶۷- متکفلین بایستی رونوشت برگ شناسنامه افراد مورد کفالت را با استشهاد تهیه و تا یکماه قبل از سال احضار بحوزه‌های سربازگیری تسلیم نمایند.
تبصره- برگهای استشهاد مطابق نمونهای خواهد بود که در ادارات شهربانی و ژاندارمری و نزد کدخدایان از طرف حوزه‌های سربازگیری در دسترس مشمولین گذارده خواهد شد.
ماده ۶۸- تصدیق رونوشت برگهای شناسنامه افراد مورد کفالت و همچنین صحت مندرجات استشهاد و شناسائی امضاء کنندگان در شهرها بعهده ادارات شهربانی و در دهات بعهده کدخدایان محول می‌گردد و این مأمورین مکلفند بازجوئی‌های لازمه را نسبت بمندرجات برگ استشهاد معمول داشته و صحت آنرا تصدیق نماید.
تبصره ۱- هر مأمور یا کدخدائی که بر خلاف حقیقت تصدیق نماید طبق قانون تعقیب خواهد شد.
تبصره۲- در نقاطیکه اداره شهربانی و کدخدا نباشد در صورت بودن ژاندارم اجرای مقررات این ماده بعهده آنان محول می‌گردد
تبصره۳- مأمورینی که در بالا گفته شد مکلفند بمراجعه کنندگان رسید کتبی داده و در ظرف مدتی که از ۱۵ روز تجاوز ننماید باز جوئیهای لازمه را معمول و استشهاد و رونوشت شناسنامه را گواهی نموده و به تقاضا کننده تسلیم دارند.
ماده ۶۹- پسر یا دختر یکه تحت کفالت است از لحاظ اجرای این قانون تا آخر سن ۱۸سالگی تحت کفالت شناخته می‌شود.
فصل دهم- دانش آموزان و دانشجویان
ماده۷۳- تمام دانش آموزان و دانشجویان مشمول بمحض ترک تحصیل یا فراغت از تحصیل بخدمت زیر برچم احضار می‌شوند.
ماده۷۴- کسانیکه دوره تحصیلات آنان کمتر از دوره کامل متوسطه باشد مشمول مقررات مربوط بسایر افراد وظیفه خواهند بود.
فصل یازدهم – کادر افسری احتیاط و ذخیره
ماده ۷۶- دانش آموزانیکه دوره تحصیلات آنان مطابق دوره کامل متوسطه یا کمتر از لیسانس باشد پس از ششماه تعلیمات مقدماتی در صف و داشتن استعداد و لیاقت افسری از بین آنان کسانیکه داوطلب ورود بدانشگاه افسری احتیاط باشند از زوی آزمایش انتخاب و بدانشکده اغزام و معرفی می‌شوند.
ماده ۷۷- دانش آموزان اعزامی بدانشکده افسری احتیاط پس از طی دوره دانشکده در صورتیکه از عهده امتحانات نهائی برآیند مطابق مقررات فصل پنجم قانون ترفیعات بدرجه افسری نائل و ششماه با درجه افسری در صف خدمت خواهند نمود.
ماده ۷۸ – دانش آموزانیکه مشمول مقررات ماده ۷۶ نشده باشند باقی مانده دوره خدمت زیر پرچم خود را مانند سایر افراد وظیفه در صف انجام و آموزشگاه گروهبانی احتیاط را طی خواهند نمود.
ماده ۷۹- دانشکده افسری احتیاط هر سال در اول مهرماه تشکیل و دوره آن ششماه خواهد بود.
ماده۸۰- کسانیکه دوره تحصیلات آنان معادل لیسانس یا دکترا باشد بطور کلی ۱۲ ماه در خدمت زیر پرچم خواهند بود که پس از طی دوره دانشکده افسری احتیاط در صورتیکه از عهده امتحانات نهائی برآیند مطابق فصل پنجم قانون ترفیعات بدرجه افسری نائل و ششماه با درجه افسری در صف خدمت خواهند نمود.
ماده ۸۱ – افراد نامبرده در ماده ۷۶و ۸۰ از تاریخ معرفی بدانشکده افسری تا خاتمه دوره دانشکده تابع مقررات عمومی دایشکده افسری احتیاط بوده و طبق برنامه مخصوص تعلیمات لازمه را فرا خواهند گرفت.
ماده۸۶ – دارندگان گواهی نامه دوره متوسطه یا بیشتر در موقع ورود بخدمت یا اعزام بدانشکده افسری مانند سایر افراد مورد معاینه پزشکی واقع خواهند شد.
ماده۸۷- دانشجویان دانشکده افسری احتیاط در صورتیکه از عهده امتحان برنیایند آنها جزو دوره خدمت زیر پرچم محسوب و برای بقیه خدمت بدون درجه به صف اعزام خواهند شد.
فصل دوازدهم – پزشکان – دام پزشکان – داروسازان – دندانسازان
ماده۹۰- کسانیکه دارای دانش نامه دانشکده پزشکی – دامپزشکی – دندانسازی- داروسازی باشند بطور کلی دوازده ماه در خدمت زیر پرچم خواهند بود که پس از طی دوره ششماهه تعلیمات تکمیلی نظامی تحت نظر ادارات مربوطه و گذرانیدن امتحان مطابق فصل پنجم قانون ترفیعات بدرجه افسری نائل و ششماه در قسمتهای مربوطه با درجه افسری خدمت خواهند نمود.
ماده ۹۱- فارغ التحصیلان آموزشگاه‌های دام پرشکی – دندانسازی- داروسازی که تحصیلات آنان معادل دوره کامل متوسطه باشد پس از شش ماه خدمت مقرماتی در صف کسانیکه از تین آنان مشمول مقررات ماده ۷۶ بشوند پس از طی دوره چهار ماهه تعلیمات تکمیلی تحت نظر اداره مربوطه و گذرانیدن امتحان نهائی طبق مقررات فصل پنجم قانون ترفیعات بدرجه افسری نائل و هشت ماه با درجه افسری در صف خدمت خواهند نمود و سایرین تقیه خدمت زیر پرچم خود را مانند افراد وظیفه در صف انجام خواهند داد.
ماده ۹۲- پزشکان وظیفه طبقات ۱۲۸۴تا ۱۳۰۲ که در تاریخ تصویب این قانون در خدمت زیر پرچم هستند در صورتی می‌توانند از مزایای ماده ۹۰ این قانون استفاده نمایند که اقلاً پس از پایان سال اول خدمت خود یکسال نیز خدمت در ارتش را با پایه پزشک یاری طبق قانون خدمتگذاری پزشکان مصوب هفتم مرداد ۱۳۱۸ تعهد نمایند
فصل سیزدهم - اجرای مراسم سربازگیری
ماده ۹۴- مجالس سربلزگیری در پانزدهم فروردین ماه هر سال در مراکز حوزه‌ها تشکیل می‌گردد.
ماده ۹۸- هیچیک از وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاههای دولتی و ملی نباید مشمولینی را که وضعیتشان روشن نشده و برگ معافیت موقت که مدت آن منقضی نشده باشد و یا برگ معافیت دائم و یا کتابچه خاتمه خدمت در دست ندارند استخدام و یا در خدمت نگاهدارند.
فصل هفدهم- کبرو صغر سن
ماده ۱۴۳- هر گاه در موقع رسیدگی بوضعیت مشمولین معلوم شود که سن واقعی مشمول باشد در این مورد صورت چلسه بامضای هیئت رسیدگی حاکی از تعیین مشخصات کامل شخص مشمول باالصاق دو قطعه عکس گواهی شده تیظیم و به پیوست رو نوشت برگ شناسنامه بدادگاه مرکز مناطق مذکور در واده ۵۷ فرستاده می‌شود و این دادگاه پس از رسیدگی بترتیب زیر عمل می‌نماید:
۱- نسبت باشخاصیکه کوچکتر از سن مشمولیت تشخیص داده شوند برگ معافیت موقت تا رسیدن بسن سربازی می‌دهد.
۲- نسبت باشخاصیکه بزرگتر از سن مشمولیت تشخیص داده شوند برگ معافیت دائم بعنوان خارج از مسمولیت بآنان تسلیم می‌دارد.
تبصره- راجع باشخاصیکه بولد آنان طبق مقررات قانون در دفاتر موانید بثبت رسیده باشد این تاریخ تولر معتبر شناخته شده و قابل هیچگونه اعتراض نخواهد بود و اگر اشتباهاتی بین برگ شناسنامه و دفابر موالید مشاهده شود برابر قانون ثبت احوال رسیدگی و رفع خواهد شد.
ماده ۱۴۴- در تاریخ اجرای این قانون پرونده هائی که بر اثر اجرای مقررات ماده ۱۴۳ قانون خدمت نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ماه ۱۳۱۷ در هیئت تجدید نظر مقرر در ماده ۱۴۴ قانون مذکور رسیدگی نشده باشد بایستی در هیئت نامبرده طبق ماده ۱۴۳ این قانون رسیدگی و پرونده‌ها برای صدور برگهای معافیت موقت و یا دائم بمناطق مربوطه اعاده گردد و مناطق مربرطه موظف بصدور برگ معافیت هستند.
تبصره- هیئت تجدید نظر مقرر در ماده ۱۴۴ قانون نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ۱۳۱۷ برپاست یک افسر ارشد و دو افسر جزء که از طزف اداره نظام وظیفه معین می‌شوند و نماینده اداره کل آمار و ثبت احوال و نماینده داسرای تهران و یک پزشک بانتخاب بهداری ارتش تشکیل خواهد شد.
ماده ۱۴۵- پرونده هائیکه بر اثر اجرای مقررات ماده ۱۴۵ قانون خدمت نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ماه ۱۳۱۷ تشکیل و تا این تاریخ منجر بصدور رأی هیئت تجدید نظر نشده باشد بایگانی می‌شود و پس از انتشار آگهی در مناطق مربرطه عین مدارک به تقاضای صاحبان مدارک بخود آنان یا نمایندگانشان مسترد خواهد شد.
ماده ۱۴۶- رؤسا بمشمولین رآی داده باشند حق شدکت در دادگاه مرکز منطقه برای اظهار نظر نسبت همان موضوع نخواهند داشت.
فصل هجدهم – دادگاه اداری و وظایف حوزه‌های سربازگیری
ماده ۱۴۹- در مرکز هر یک از حوزه‌های اصلی سربازگیری دادگاه اداری بکارمندی نکایندگان وزارت کشور و اداره آمار و ثبت احوال و اداره نظام وظیفه و دو پزشک صلاحیت دار تحت ریاست مأموریکه از حیث پایه برتری داشته باشد تشکیل و بوضعیت مشمولین غائب و باقیماندگان مجلس سربازگیری رسیدگی و رأی خواهد داد.
تبصره- در نقاطیکه اداره ژاندارمری و شهربانی وجود داشته باشد نمایندگان آنان نیز شرکت خواهند نمود.
ماده ۱۵۴- وضعیت و طرز عمل مناطق و حوزه‌های سربازگیری لااقل در هر سال یکمرتبه با اعزام بازرس از مرکز باید تحت بازرسی قرار گیرد در صورت اقتضاء نیز در هر موقعیکه ضروری باشد بازرس اعزام خواهد شد.
ماده ۱۵۶- غائبین زیر هر گاه دارای عذر موجه نباشند معادل ایام غیبت بمدت خدمت زیر پرچم آنان افزوده خواهد شد.
اول- مشمولینی که باری اجرای مراسم سرباز گیری احضار شده و در موعد مقرر حضور نیافته باشند.
دوم – مشمولین آماده بخدمت که در موقع احضار حاضر نشده باشند.
سوم- کسانیکه بنا بر علت مزاج احضار آنها بتعویق افتاده و در خاتمه مدت مقرره خود را معرفی نکرده باشند.
تبصره ۱- مشمولین بیماری که معالجه آنان برای مدت معین به بنگاه بهداری کشور محول و در اجرای دستور پزشک معالج تعلل ورزیده یا اساساً برای معالجه به بنگاه بهداری مراجعه نکرده باشند در این صورت معادل نصف مدتی که برای معالجه معین شده بمدت خدمت زیر پرچم آنان افزوده خواهد شد.
تبصره۲- در صورتیکه بتصدیق دو پزشک که مشمول بند سوم و تبصره بالا در معالجه اهمال ورزیده و محتاج بادامه معالجه‌است پس از خاتمه معالجه و بهبود یافتن تنبیهات مقرره در باره آنان اغمال خواهد شد.
تبصره۳- اصولاً حداکثر تنبیهات مشمولین مصرحه در این ماده از احاظ خدمت از مدت چهار سال تجاوز نخواهد کرد.
تبصره ۴- افسران و افراد احتیاط و ذخیره که پس ازاحضار طبقات مربوطه برای انجام تعلیمات مدت یکماهه طبق مقررات ماده ۱۲۳ در موعد معین حاضر نشده باشند باید دو برابر این مدت خدمت نمایند.
تبصره ۵- مشمولینی که تا آخر سن ۴۵ سالگی از خدمت غیبت نمایند بحداکثر مجازات مندرجه در بند الف ماده ۳۵۶ قانون دادرسی و کیفر ارتش محکوم خواهند شد.
تبصره ۶- کسیکه پس از مدتی غیبت یا فرار شخصاً حاضر شده و یا جلب گردیده باشد و در معاینه مطابق ماده ۶۰ معاف دائم تشخیص داده شود از انجام خدمت معاف ولی برای مجازات بدادگاه نظامی تسلیم خواهد شد و در صورتیکه دادگاه مقتضی بداند و غایب مزبور بیمار نباشد از ۱۵ روز تا ششماه محکوم بحبس خواهد شد.
ماده ۱۵۷- مشمولین نظام وظیفه باستثناء معاف شدگان ماده ۶۵ که تاکنون غایب بوده و بخدمت حاضر نشده‌اند و همچنین سربازانی که از خدمت زیر پرچم فار کرده‌اند هر گاه تا اول خردادماه ۱۳۲۲ شخصاً حاضر و خود را معرفی نمایند و یا جلب گردیده باشند و همچنین افرادی که بعلت فرار تا کنون محکوم شدهاند از مجازات معاف می‌باشند و در غیر این صورت باحضار آنان اقدام شده و مشمول مقررات مواد ۱۵۵و۱۵۶ این قانون خواهند بود.
ماده ۱۶۷- از تاریخ اجرای این قانون مواد ۲۳و۲۴و۳۳و۳۴و۳۵و۳۶و۴۶و۵۱و۵۲و۵۳و۵۴و۵۶و۵۷و۵۹و۶۰و۶۱و۶۲و۶۳و۶۴و۶۵و۶۶و۶۷و۶۸و۶۹و۷۳و۷۴و۷۶و۷۷و۷۸و۷۹و ۸۰و ۸۱و ۸۶و ۸۷و ۹۰و ۹۲و ۹۴و ۹۸و ۱۴۳و ۱۴۴و ۱۴۵و ۱۴۶و ۱۴۹و ۱۵۴و بند (د) ماده ۱۵۵ و مواد ۱۵۶و ۱۵۷ قانون
خدمت نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ماه ۱۳۱۷ ملغی و همچنین هر قسمت از قوانینی که مخالف با این قانون باشد نسبت باین قانون بلا اثر خواهد بود.
ماده ۱۶۸- برگهای شناسنامه که دست اشخاص می‌باشد اگر مخدوش اشت طبق تبصره ۱ ماده ۵۴ اصلاح خواهد شد.
ماده ۱۶۹- این قانون پس از تصویب بموقع اجرا گذاشته خواهد شد.
قانون اصلاح پاره از فصول و مواد قانون نظا وظیفه بشرح بالا در جلسه بیست و نهم اسفند ماه یکهزار و سیصد و بیست و یک بتصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی- حسن اسفندیاری