مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ فروردین ۱۳۰۷ نشست ۲۳۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۶
جلسه: ۲۳۲
صورت مشروح مجلس سه شنبه ۲۸ فروردین ماه ۱۳۰۷ مطابق ۲۶ شوال‌المکرم ۱۳۴۶
فهرست مندرجات:
۱-مذاکره نسبت به لایحه استخدام دو نفر معلم آهنگری و تجاری از آلمان برای مدرسه صنعتی فارس و تصویب فوریت و اصل لایحه
۲- مذاکره نسبت به لایحه اجازه نقشه‌برداری خطوط آهن به سندیکای مختلط از کمپانیهای آلمانی و آمریکایی و تصویب فوریت و طرح آن
۳- اعلام اسامی اعضا کمیسیونها
۴- قانون استخدام دو نفر معلم از آلمان برای مدرسه صنعتی فارس
(مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای پیرنیا تشکیل گردید)
(صورت مجلس یوم یکشنبه ۲۶ فروردین را آقای دولتشاهی قرائت نمودند)
رئیس- صورت مجلس ایرادی ندارد (گفتند – خیر)
رئیس- صورت مجلس تصویب شد. پیشنهاد آقای
آقا سید یعقوب (اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم لایحه راجع به معلمین صنعتی شیراز در اول دستور گذارده شود.
رئیس- پیشنهاد جمعی از آقایان (به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد مینمائیم مستمری محمد رضا میرزا در درجه اول جزء دستور شود (همهمه نمایندگان)
امامی این پیشنهاد مربوط به جلسه آتیه است.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب- این پیشنهادی که بنده عرض کردم گمان نمی‌کنم نمایندگان محترم همگی در این باب با یک حسن نظری توجه بفرمایند یک نفر از نمایندگان شیراز که آقای ضیاء باشند خیلی در این کار زحمت کشیدند و به اتکاء روح مجلس که با کارهای معارفی همیشه موافقت میکرده است ایشان زحماتی کشیده‌اند و معلمینی را هم آورده‌اند در شیراز و شاگردها هم حاضرند و هر روزی که این مسئله عقب بیفتد یک ضرری متوجه می‌شود این است که بنده تقاضا می‌کنم آقایان موافقت بفرمایند مطرح شود.
رئیس - آقای زوار
زوار- هیچ دلیلی بنده را قانع نمی‌کند به اینکه هیچ امری مهمتر از مسائل صحی در مملکت باشد شما میدانید که ما تا چه درجه محتاج به امور صحیه هستیم حالا که نماینده محترم صحیه هم حاضر هستند بنده تقاضا می‌کنم با لایحه‌ای که ایشان آورده‌اند آقایان موافقت بفرمایند و این مسئله را تمام کنند بعد به کارهای دیگر بپردازند.
رئیس-آقایانیکه پیشنهاد آقای آقاسید یعقوب راتصویب می‌کنند قیام فرمایند (عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد
(ماده واحده به شرح ذیل قرائت شد)
ماده واحده- وزارت معارف مجاز است که یک نفر معلم آهنگری و و یکنفر نجاری کهیکی از آنها شایسته مدیری فنی باشد از مملکت آلمان برای مدرسه صنعتی فارس از اول فروردین ۱۳۰۷ مطابق شرایط ذیل استخدام نماید.
الف) مدت استخدام معلمین مذکور که از اول فروردین ۱۳۰۷ برای سه سال و سه ماه است و در صورتیکه به خوبی از عهده وظایف محوله برآمده اثبات لیاقت نمودند وزارت معارف مجاز خواهد بود استخدام مشار الیه را برای دو سال دیگر هم تمدید نماید که مجموعا پنج سال و سه ماه بشود.
ب) حقوق مدیر و معلم از قرار سالی دو هزار و چهار صد تومان حقوق معلم دیگر سالی یکهزار و هشتصد تومان است که به اقساط ماهیانه دریافت خواهند داشت.
ج) در موقع عزیمت به ایران به هر یک از معلمین مذکور مبلغ سیصد تومان به عنوان خرج سفر داده می‌شود و هنگام ختم قرارداد هم چنانچه کنترات مشارالیها تجدید نگردد و بخواهند به آلمان مراجعت کنند به هر یک معادل مبلغ مزبور برای معاودت پرداخته خواهد شد.
د) مستخدمین مذکور سالی یک ماه در تابستان حق مرخصی با استفاده از حقوق خواهند داشت و می‌توانند با اجازه وزارت معارف پس از چند سال یک دفعه از مجموع مرخصی‌های خود فقط در موقع تعطیل تابستان استفاده نمایند.
ه) وزارت معارف اختیار دارد سایر شرایط استخدام معلمین مذکور را بر طبق قانون ۲۳ عقرب ۱۳۰۱ تعیین و قرارداد آنها را امضاء نماید.
رئیس- مذاکرات راجع به فوریت است. آقای بامداد
بامداد- بنده موافقم
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- بنده آرزویم همین است که انشاء الله مستخدمین فنی از هر قبیل برای مملکت بخواهیم و استفاده کنیم اما چیزی که مرا به مخالفت وامیدارد این است که ما متخصص می‌خواهیم ولی استفاده از وجود اینها نمی‌کنیم.
رئیس- راجع به فوریت است.
فیروزآبادی- بله راجه به فوریت هم عرض می‌کنم لزومی ندارد که ما به فوریت این موضوع را طرح کنیم بنده عقیده‌ام این است که این موضوع برود در کمیسیون و در آنجا مذاکره شود بعد بیاید مجلس.
رئیس- آقای بامداد
بامداد- آقای فیروزآبادی اگر از مقدمات قضیه مسبوق بودند بنده خیال می‌کنم که خودشان هم موافقت می‌فرمودند زیرا نظرشان بر این است که خسارتی بر بودجه وارد نشود و فعلا اگر چنانچه به فوریت رای داده نشود مخالف با نظریه آقای فیروزآبادی خواهد بود زیرا مدرسه گرفتار یک خسارت عمده می‌شود مدرسه افتتاح شده و شاگردها دعوت شده‌اند ماشینهائی که خواسته‌اند آمده است ولی معلمی نیست ماشینها را به کار بیندازد بنابراین ممکن است ماشینها زنگ بزنند و یک خسارت فوق العاده متوجه شود این است که بنده تقاضا می‌کنم آقا هم موافقت بفرمایند.
فیروزآبادی- بنده هم موافقت می‌کنم.
رئیس- رای می‌گیریم آقایانیکه با فوریت قسم اول موافقند قیام فرمایند.(اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. فوریت دوم مطرح است مخالفی ندارد (گفتند خیر)
رئیس- آقایانیکه فوریت قسم دوم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب برخاستند)
رئیس- تصویب شد. خود ماده واحده مطرح است. آقای بامداد
بامداد- بنده موافقم
رئیس- آقای محمد ولی میرزا
محمد ولی میرزا- بنده با نهایت موافقتی که دارم عرض می‌کنم این لایحه فقط قسمتی از این مملکت را بهره مند می‌کند در صورتیکه در یک همچو لایحه جای دارد که در این موقع به آقایان نمایندگان فارس تبریک گفته شود که این موقعیت را حاصل کرده‌اند بنده غبطه می‌خورم از اینکه وزارت معارف خودش به این فکر نمی‌افتد که بهترین موسسات را برای این مملکت توسعه بدهند بنده تصور می‌کنم که همه آقایان علاقه مند باشند و همیشه همگی در اینجا متفق علیه هستیم بر اینکه قلم او باید اضافه شود و باید در ازدیاد بودجه معارف کوشش کرد و با اینکه تمام هم ما و کوشش ما در اقلامی است که راجع به معارف است متاسفانه وزارت معارف هیچ فکرشان تجاوز نکرده است که یک چنین موسساتی هم به مدارس اضافه شود که از نقطه نظر وضعیات مملکت و تربیت اهالی مملکت می‌بایستی یک حرفه‌ای به شاگردان آموخته شود بنده تقاضا می‌کنم که آقای معاون وزارت معارف هم که تشریف دارند این قضیه را جدا در نظر بگیرند بلکه انشاء الله در هذه السنه ۱۳۰۷ که بودجه‌ها را تنظیم می‌کنند و به کمیسیون می‌آید این مسئله را کاملا مورد دقت قرار بدهند اگر در آذربایجان در یک شهری مثل تبریز بنا شد چهار مدرسه باشد به عقیده بنده باید یکی اش را حذف کرد و یک چنین مدرسه صنعتی ایجاد کرد از این مدارس حقیقت جز اینکه مستخدم زیاد کنیم فایده دیگری برای ما نخواهد داشت بنده تصور می‌کنم تمامی اهالی ولایات این عرض را که بنده می‌کنم تصدیق بفرمایند و تضویق کنند و حاضر شوند که مخصوصا یک مالیات جدیدی برای آنها وضع شود و یک چنین موسساتی در اکثر نقاط ولایات تاسیس شود و هیچ
کس از نقطه نظر فداکاری برای این عملی که می‌شود اجتناب نخواهد کرد به شرطی که این مسئله را خود وزارت معارف در نظر بگیرد بنده خیلی خوشوقتم که نمایندگان فارس توانستند که یک چنین موقعیتی را احراز کنند ولی عرض می‌کنم برای آذربایجان، کرمان وبالاخره اغلب نقاط این مملکت این مسئله لازم است ما برای کرمان، خراسان، سایر نقاط این همه تقاضا کردیم تمنا کردیم که یک مدرسه رنگ رزی تاسیس شود اگر تاسیس شده بود امروز مذاکره قالی جوهری به میان نمی‌آمد این مذاکراتی که ما می‌کنیم و توقعاتی که مردم می‌کنند رای این است که این ضررها ایجاد نشود بنده خواستم این قضیه را تذکر بدهم که اگر این مسئله که اکثریت بلکه همه آقایان نمایندگان عقیده دارند وزارت معارف شدیدا در نظر بگیرند بنده که در کمیسیون بودجه عضویت دارم و بعد هم در مجلس هر اندازه که بشود در خیلی از قسمتهای بودجه ممکن است موافقت نکنم.
رئیس - آقای بامداد
بامداد- بنده این مبحث را فوق العاده اهمیت می‌دهم و مکرر می‌خواستم که این مسئله در مجلس مطرح شود ولی موقع مناسبی به دست نیامد موضوع این قبیل مدارس و اینکه در این مدارس یک اشخاصی تربیت شوند که بالاخره احتیاجات مردم را رفع کنند این یک موضوعی است که نه تنها ما بلکه تمام دنیا را مشغول کرده است و این مربوط به تاسیس مدارس صنعتی تنها نیست آقا خودشان بنده خیال می‌کنم یک آدم تحصیل کرده‌ای باشند و باید بدانند که میتد معارف مدخلیت دارد، کیفیت تربیت در این موضوع مدخلیت دارد نه اینکه یک چنین مدرسة تاسیس شود و یک عدة بروند در آن مدرسه رنگرزی یا قالی بافی را یاد بگیرند آن وقت عشق اینکه بروند نوکر دولت بشوند از دماغ آنها خارج می‌شود. چنانچه خود فرانسویها که دارای مدارس صنعتی و فنی هستند داد از این درد می‌زنند منتهی آن کسی که رنگرز می‌شود باز می‌خواهد که دولت او را در رنگرزی استخدام کند و امیدواریم که یک روزی یک وقتی انشاء الله مملکت متوجه به این قضیه بشود اما اینکه راجع به بودجه معارف می‌فرمایند بودجه معارف ما امروز مرحله اولش است یعنی هنوز از تعلیم ابتدائی فارغ نشده‌ایم تعلیم اجباری و عمومی هنوز آنطوریکه باید در مملکت ما معمول نشده عقیده بنده این است که اگر هر وقت یک مذاکراتی راجع به معارف می‌شود حتی در مدارس ابتدائی نست به طرز تعلیم بایستی مذاکره کرد و بایستی در ابتدائی پایه اش درست گذارده شود اما این مدرسه به خصوص مربوط به بودجه معارف نیست این یک مالیات مختصری است که فارس قبول می‌کند و از تریاکش می‌دهد از تریاک یک منی سه قران تجار قبول کرده‌اند و می‌پردازند و نعم الموفقیه الحمد الله بعد از این همه زحمات پیشرفت هم کرده‌اند بنده هم خیلی موافقم و خیلی هم امیدوارم که در تمام ایالات و ولایات این کار بشود اما این را باید بدانید که بودجة معارف در این قسمت مدخلیت ندارد اگر چه اصولا برای اینکه یک روال یک نسق بشود جزء بودجه معارف شده است.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است
احتشام زاده- بنده مخالفم
رئیس- بفرمائید
احتشام زاده- در این لایحه بعضی عرایضی است که اگر گفته نشود شاید فوت شود من جمله چون سال تحصیلی از اول شهریور شروع می‌شود یک اشخاصی را که برای معلمی و مدیری از خارجه می‌خواهند بایستی در یک موقعی باشد که به درد بخورد ما اگر بخواهیم متخصیص را از اول فروردین استخدام کنیم قطعا این چند ماهی که از سال گذشته وجود اینها برای مدرسه مفید نخواهد بود به عقیده بنده این کار را باید از اول سال تحصیلی ۱۳۰۷ شروع کرد که از وجود
اینها استفاده بشود این است که بنده عقیده‌ام این است که بیشتر می‌بایستی صحبت شود.
رئیس- خوب مطلب را که فرمودید آقای روحی
روحی- عرض کنم در ضمن مخالفت با کفایت مذاکرات آقا مقصودشان را فرمودند ولی این اشکال وارد نیست به جهت اینکه ماشینها را آورده‌اند و بایستی آنها را سوار کنند و به کار بیندازند و شاگردها مشغول شوند وبه همین جهت مدتی وقت لازم خواهد داشت بنابراین اشکال نماینده محترم وارد نیست و هر قدر اینها زودتر بیایند بهتر است.
رئیس- آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند)
رئیس- اکثریت است. پیشنهاد آقای روحی (اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که مدت معین از ابتدای اردیبهشت معلوم شود.
روحی- در لایحه نوشته شده است از ابتدای فروردین و ماه فروردین هم قریب به انقضاء است ما یک ماه قانون را جلو وضع کنیم معنی ندارد بنده گمان می‌کنم از اول اردیبهشت باشد بهتر است.
معاون وزیر معارف- اینکه از اول فروردین در این لایحه قید شده است نظر به رعایت قانون محاسبات عمومی و قانون بودجه ۱۳۰۴ است چون در آنجا نوشته شده است که هر شهریه که داده می‌شود باید معادل یک دوازدهم کلیه اعتباری که برای شهریه‌ها تصویب شده بود باشد به این جهت از اول فروردین نوشته شده ولی البته از اول فروردین حقوق به اینها داده نمی‌شود و از روزیکه استخدام به عمل می‌آید حقوق داده می‌شود و البته بقیه جزء صرفه جوئی محسوب می‌شود که به مصرف همین مؤسسه خواهد رسید حالا مانعی هم نخواهد داشت که از اول اردیبهشت باشد.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب- بنده با بیانات آقای معاون موافقم و برای اطلاع آقای روحی عرض می‌کنم که در کمیسیون بودجه صحبت شد که کلیه صرفه جوئی این مدرسه صرف توسعه خود این مدرسه می‌شود و این مقدمات برای احداث یک مدرسه فلاحت می‌شود که آن هم انشاء الله بزودی با همت اکثریت مجلس در شرف دائر کردن هستیم.
رئیس- رای گرفته می‌شود به ماده واحده با ورقه آقایانیکه موافقند ورقه سفید خواهند داد
(اخذ آراء به عمل آمده ۹۲ ورقه سفید تعداد شد)
رئیس- عده حضار ۹۷ با ۹۲ رای تصویب شد.
اسامی رای دهندگان- آقایان: شیروانی- محمود رضا زعیم- بامداد- فرمند- خطیبی- صالحی لرستانی- آقا سید یعقوب- امام جمعة اهر- جوانشیر- مهدوی- یاسائی- پور تیمور-حاج شیخ بیات- خوئی- میرزا عبد الله خان وثوق- آیت الله زاده خراسانی- آقا علی زارع- جمشیدی- یحیی خان زنگنه- دولتشاهی- آقا سید کاظم یزدی- نجومی- طاهری- دکتر مصدق- امیر اسد الله خان عامری- فیروزآبادی- ذو القدر- سهراب خان ساکنیان- حق نویس- حشمتی- بنی سلیمان- ملک آرائی- محمد تقی خان اسعد- عمادی- کلالی- نوبخت- بهبهانی- دادگر- معتمد التولیه- سلطان محمد خان عامری- حاج میرزا مرتضی- دشتی- وزیری- امام جمعة شیراز- عدل- حیدری- فرشی- اعتبار- میرزا عبد الحسین- روحی- لیقوانی- ضیاء- آقا زاده سبزواری- نظام مافی- مفتی- ثابت- کازرونی- بدر- ایلخان- موقر- احتشامزاده- جلائی- عراقی- افشار- طباطبائی دیبا- مرتضی قلیخان بیات- میرزا هاشم آشتیانی- اسفندیاری- عباسمیرزا- حاج آقا حسین زنجانی- محقق- اسکندری- تقی زاده- میر ممتاز- غلامحسین
میرزا مسعود- دکتر لقمان- ابراهیمی- دکتر رفیع خان امین- اسکندر خان مقدم- مولوی- معظمی- دیوان بیگی- فرهمند- دکتر سنگ- میرزا ابراهیم آشتیانی- ثقه الاسلامی-مدرس- محمد آخوند- اسدی- فهیمی- ثقه الاسلام بروجردی
کفیل وزارت امور خارجه – چوه پارة اصلاحات در عهد نامه تجارتی بین ایران و لهستان شده است لایجه آن را تقدیم می‌کنم.
معاون وزارت فوائد عامه- البته خاطر آقایان نمایندگان محترم مستحضر است که دولت در نظر دارد نقشه برداری قسمت بندر جز و اهواز را بطور مقاطعه واگذار کند به کمپانیهای امریکائی و آلمانی لهذا این لایحه را به قید فوریت تقدیم می‌کنم.
رئیس- چه فوریت؟
معاون فوائد عامه- یک فوریت چون لایحه بودجه است.
رئیس- پیشنهاد آقای دولتشاهی (اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم لایحه اراضی دولتی واقعه در کرمانشاهان جزو دستور شود.
دولتشاهی- این یک ماده بیشتر نیست غالب آقایان هم در کمیسیون بودجه قدیم ملاحظه فرمودند نتیجه تصویب این لایحه این است که یک خرابیهائی که فعلا در آنجاها شده مرمت می‌شود و خسارت از حیث آن خرابیها جبران می‌شود و یک ترتیبی است حقیقت که آنجا به حالت زباله دان شده است و با تصویب این لایحه آنها هم رو به آبادی می‌رود این بود که خواستم استدعا کنم جزو دستور شود.
رئیس- آقای یاسائی
یاسائی- بنده تصور می‌کنم که اگر آقای دولتشاهی موافقت کنند که اول لایحه دولت مطرح شود بعد پیشنهاد ایشان بهتر است و ما همه موافقیم با پیشنهاد ایشان و البته مسلم است که راه آهن مقدم است بر اینطور مسائل.
دولتشاهی- بنده موافقت می‌کنم که شرط اینکه آقایان هم بعد از این لایحه موافقت بفرمایند این موضوع جزو دستور شود.(لایحه مزبور به شرح ذیل قرائت شد)
۱- دولت مجاز است که نقشه برداری مفصل خط راه آهن را که طبق قانون چهارم اسفند ۱۳۰۵ معین شده است به سندیکای متشکله از کمپانی امریکا یولن و کمپانیهای آلمانی فیلیپ هولتسمان- ویولیوس برگر و سیمینس باواونیون بطور مقاطعه واگذار نماید- شرایط فنی نقشه مزبور در کنترات منعقده بین دولت و سندیکای مزبوره معین خواهد شد.
۲- مخارج نقشه برداری مزبور نباید از هر کیلومتری از ۳۶۸ تومان تجاوز نماید و نقشه برداری مزبور باید مطابق شرایط معینه در کنترات بوده در تحت نظارت مهندسینی که از طرف دولت دولت معین می‌شوند به عمل آید.
۳- دولت مجاز است بعد از اهتمام نقشه برداری قسمتهای مختلف راه و یا تمام آن ساختمان قسمتهای نقشه برداری شده مزبور و یا تمام راه را به ترتیب مناقصه به مقاطعه واگذار نموده و یا خود متصدی آن شود سندیکای مذکوره در ماده ۱ در صورت تساوی شرایط مناقصه حق تقدم خواهند داشت بعلاوه دولت می‌تواند قبل از اقدام به مناقصه برای اینکه نمونه هائی برای ساختمان راه آهن ایران تهیه نموده و مظنه از مخارج آن بدست آورد به عنوان امتحان ساختمان قسمت معین راه را که از صدو پنجاه کیلومتر تجاوز نکند از هر دو طرف به سندیکای مذکور واگذار نماید.
۴- دولت مجاز است که از عایدات انحصار قند و شکر و چای و مخارج نقشه برداری و ساختمان راه آهن و نظارت در آن را تادیه نماید.
۵- کلیه مواد قانون مصوبه ۲۰ بهمن ۱۳۰۴ و۴ اسفند ۱۳۰۵ که با این قانون مغایرت داشته ملغی است.
۶- وزارتین فوائد عامه و مالیه مامور اجرای این قانون می‌باشند.
رئیس- فوریت قسم اول مطرح است. آقای دشتی
دشتی- موافقم
رئیس- آقای دادگر
دادگر- بنده هم موافقم
رئیس- آقای احتشام زاده
احتشام زاده- موافقم
رئیس- آقای بیات
بیات- موافقم
رئیس- آقای شیروانی
شیروانی- موافقم
رئیس- آقای یاسائی
یاسائی- موافقم
رئیس- آقای ثقه الاسلامی
ثقه الاسلامی- موافقم
رئیس- آقای روحی
روحی- موافقم
رئیس- آقای بروجردی
بروجردی- موافقم
رئیس- آقای بامداد
بامداد- مخالفم
رئیس- آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب- بنده مخالفم
رئیس- بفرمائید
آقا سید یعقوب- صورتهای مجلس اگر از نظر آقایان بگذرد استدعا می‌کنم که صورت مجلس‌های گذشته را بیاورند و آقایان ملاحظه بفرمایند که بنده عرض کردم گخ دولت خوب است این امتحان را سر این پول نکند که تجربه کند یک پولی که با هزار فلاکت و بدبختی جمع آوری شده و برای یک امر مهمی تخصیص داده شده به عنوان ماده و بقید فوریت ما داریم تصویب می‌کنیم و هی پی در پی داریم رای می‌دهیم نتیجه چه می‌شود؟ بنده که کاملا اطلاع ندارم صورت تفصیلی هم که در کمیسیون قدیم نیامده است اگر در کمیسیون بودجه جدید آمده باشد بنده نمیدانم از خارج شنیده‌ام که قریب هفصد هزار تومان پول دور ریخته شده است این پول دور ریخته نشده است مگر به واسطه همین ماده واحده هائی که ما در تحت فوریت رای می‌دهیم ما هم که می‌خواهیم یک قدمی برداریم دولت هم یک اظهار حرارتی در قدم برداشتن می‌کند که از تمام حرارت‌ها بیشتر است بنده هم با اکثریت موافقم گاهی که مخالفت می‌کنم والله قسم از نقطه نظر مخالفت با دولت نیست بلکه این صورتهائی است که یک دفعه در می‌آید که ما شنیده‌ایم بعضی میگویند هفتصدو پنجاه هزار تومان بعضی میگویند پانصد هزار تومان دور ریخته شده است ما پول داریم اما فقر عمومی هم داریم حالا هم باز چهار پنج ماده به قید فوریت آورده‌اند آنهم مواد بقرنج مبهم که بنده هیچ نمی‌فهمم در خود هیئت وزراء بعد از یک ماه دو ماه مطالعه می‌فهمند ولی بنده نمی‌فهمم و نمی‌توانم اظهار اعلن العلمائی بکنم دروغ هم نمی‌گویم پس عقیده‌ام این است که این مسئله باید برود در کمیسیونهای مربوطه و مطالعه بشود ودر تحت شور در بیایند در کمیسیونها تمام نظریات گفته شود برای اینکه مملکت شوروی و مملکت مشروطه کارش پیش رود چه چیز است؟ دلیلش این است که در تحت شور و مداقه واقع می‌شود چنانچه در عبارت بعضی از دول هست که از اصطکاک بیانات برق حقیقت بیرون می‌آید پس وقتی که این موضوع جریان خودش را طی بکند مسائل زیر و می‌شود حل و تصفیه می‌شود یکمرتبه
دیگر هم عرض کردم در مملکت آلمان که این همه مقدمند در مشروطیت و شاید ششصد سال از ما جلو هستند لوایحشان سه شوری می‌گذرد. این لوایحی که به این مهمی و معظمی است و این پولی که ما با یک وضعی آمده‌ایم و جمع آوری کرده‌ایم و چه زحماتی کشیده‌ایم آمد و دز تحت ماده واحده هفتصدو پنجاه هزار تومان رفت حالا هم با این عنوان پول این ملت بدبحت که با هزار زحمت تهیه شده از بین می‌رود در دورة هفتم به سلامتی خلفهای ما می‌آیند و میبینند که تازه باید یک مالیات دیگری وضع کنند برای نقشه کشی این است که بنده جدا استدعا می‌کنم از نمایندگان محترم که فوریت رای ندهند بگذارند این مسئله برود به کمیسیون و مطرح شود بعد برگردد در مجلس از این جهت این عرایض را کردم.
رئیس- آقای دشتی
دشتی- وقتی که آقای آقا سید یعقوب اجازه خواستند بنده مخصوصاً قلم برداشتم که یادداست کنم که دلائلشان راجع به مخالفت چیست بعد چیزی نفهمیدم…
آقا سید یعقوب- ملت فهمیدند.
دشتی- دلیل محکمی که آوردند این بود که به واسطه تقاضای فوریتی که در لوایح شده است ما ضرر کرده‌ایم ینده تصور می‌کنم این بر عکس است اولین لایحه که دولت آورد مخصوصاً در ضمن لایحه طوری نوشته شده بود که راه آهن را به طور مقاطعه به کمپانیهای خارجی بدهد مخصوصاً در این مجلس پیشنهاداتی شد و بواسطه پیشنهادات وکلا دست و پای دولت را بستند که نتواند به کمپانیهای خارجه بدهد دیگر اینکه اگر چنانچه کمیسیونهای شما از متخصصین راه آهن تشکیل می‌شد این حرف شما صحیح بود برای اینکه شما اگر دو کمیسیون فوائد عامه و کمیسیون خارجه بفرستید مگر متخصصین فنی در آنجا نشسته‌اند که بتوانند قضیه را کاملا تحت مطالعه در بیاورند؟ فقط در اینجا یک نقطه نظر است و آن اعتمادی است که اکثریت مجلس به دولت دارد دولت آمده است و با یک عده از متخصصین و مهندسین تقریباً یک ماه است این مسئله را در تحت مطالعه قرار داد و موشکافی کرده و حالا هم آورده است به مجلس و یک نکته دیگر که بایستی جواب داده شود این است که میگویند در مملکت مشروطه باید کارها با شور گذرد همین تقدیم کردن لایحه به کجلس برای این است شور بشود مگر در کمیسیون غیر از ماها هستیم؟ لازم نیست یک راه دور و درازی را طی کند و وقت را تلف کند مسئله دیگر که فوریت او ار الزام می‌کند این است که ما حقیقتاً روزی دارای خط آهن خواهیم شد که اینها را بدهیم به کمپانیهای خارجه که آنها یایند و با اطلاعاتی که دارند عمل کنند و ما از امروز می‌توانیم امیدوار بشویم که راه آهن در ایران عملی می‌شود بنابراین خوب است آقا هم موافقت بفرمایند.
رئیس- آقای بامداد
بامداد- بنده با این قسمت اخیر کاملا موافقم که از امروز راه آهن دارد عملی می‌شود اما نه با این وضع که جز اتلاف پول و خسارت برای ما فایده دیگر یندارد در هر جا که یک مستخدمی منتظر خدمت می‌شد دون اشل و فوق اشل می‌گفتند راه آهن و اینها اینکه می‌فرمایند هیئت دولت عرض می‌کنم هیئت دولت هم مثل ما هیئت دولت یک ماه است دقت کرده‌اند در این لایحه و حالا آورده‌اند به مجلس خوب بگذارند سه روز هم مجلس درش مطالعه کند ما باید رای بدهیم و البته بایستی فهمیده رای بدهیم و بدانیم که چقدر خسارت این کار را برده‌ایم و بعد از این هم برای نقشه برداری چکار خواهند کرد و این متخصصینی که شما برای نقشه برداری آورده‌اید با اعوان و انصار مترجمینشان اینها چکار برای ما خواهند کرد تکلیف اینها چه خواهد شد؟ الان شما به موجب این لایحهد که فقط آقای دولتشاهی یک مرتبه خواندند و شنیدیم حافظه هم آنقدر وافی نیست که انسان تمام نکات را در نظر بگیرد و خوب است آقایان موافقت بفرمایند که در اطراف
این لایحه بیشتر دقت بشود که یک سوابق تلخی و یک خسارت زیادی که بر ما متوجه شده است آنها را هم از نقطه نظر نمایندگی ببینیم که حقیقتاً چقدر بوده این متخصصین که آورده‌اند البته اینها را که نمی‌توانند جواب بدهند قراردادی در این باب کرده‌اند؟ فکری کرده‌اند؟ بالاخره آیا آن عملیاتی که شما در سابق کرده‌اید از آن عملیات استفاده می‌شود؟ اینها را اجازه بدهید یک روز برود در یک کمیسیونی و یک قدری مبادله نظر شود بعد بیاید در اینجا و تصویب شود.
معاون وزارت فوائد عامه- چون فوریت لایحه مطرح است البته بنده نمی‌خواهم در جزئیات لایحه توضیجاتی را که آقای بامداد خواستند بدهم ولی تمام این اقدامات شده و وقتی که لایحه مطرح شد تمام این قسمتها به عرض خواهد رسید که وضعیت مهندسین چه خواهد بود و کارهائی که تا حالا کرده‌ایم چه ترتیبی خواهد شد تمام اینها در ضمن اینکه این لایحه مطرح شد به عرض آقایان خواهم رساند.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است
رئیس- رای می‌گیریم به فوریت قسم اول آقایانیکه با فوریت قسم اول موافقند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. فوریت دوم مطرح است آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب- بنده آقای دشتی را یک نفر از محررین زبردست و شخص عالمی میدانم ولی گوش به حرف نمی‌دهند و این جواب‌ها را می‌دهند اگر عرایض بنده را تحت نظر می‌گرفتند ملاحظه می‌فرمودند که بنده به این بی منطقی عرض نکردم به شما نسبت نمی‌دهم. شما روزنامه نویس هستید. بنده به خودم نسبت می‌دهم. عرض کردم مملکت شوروی و مجلس که شریک است با دولت در سیاست و مخارج مملکت و در تمام چیزها بایستی همانطوریکه دولت یک ماه برش می‌گذرد تا اینکه شور در لوایح می‌کند. همینطور هم نظامنامه و قانون به ما حق داده است که ما هم مطالعه کنیم اگر لوایح سابق بطور فوریت نیامده بود و رفته بود در کمیسیونها و در تحت شور واقع شده بود و نظریات نمایندگان تشخیص داده شده بود غالب این ضرر هائی که ما گرفتار شده‌ایم بر ما متوجه نمی‌شد. و دامنگیر ما نمی‌شد اگر هم ضرر دامنگیر می‌شد میگفتیم خوب ما چه کنیم ما قصور دایم ولی تقصیر نکرده‌ایم ما طریق خودمان را مشی کرده‌ایم ولی الان وقتی در مقام تحقیق برآئیم این ایراد بنده صحیح است و وارد است عرض می‌کنم آقایان: اگر این لوایح بطور فوریت نیامده بود و بطور عادی آمده بود و در کمیسیونها سیر کرده بود اینطور زبان بنده دراز نبود که بگویم آقا این جوری که شما کردید بواسطه فوریت بود. هیچ دلیلی هم جنابعالی ندارید. اگر رفته بود به کمیسیونها ودر آنجا صحبت شده بود می‌گفتم فلان اقدامی را که شما برای متخصص کرده‌اید فلان ضرر را دارد ولی حالا چون موقع نیست بنده نمی‌توانم داخل در جزئیاتش بشوم اما اگر به آن ترتیب آمده بود بنده این ایراد را می‌کردم و دولت هم دستش باز بود راهش باز بود و می‌توانست یک چاره جوئی بکند که یک مرتبه هفتصد هزار تومان یا کمتر یا بیشتر دور ریخته نشود. این ناشی از چیست؟ بنده عرض می‌کنم این از فوریت است. حضرتعالی چه دلیلی بیان کردید بر بطلان این حرف؟ میفرمائید شوروی. معنای شوروی چیست؟ معنایش این است که فوراً بیاورند در مجلس و فوراً هم رای بدهند؟! بینی و بین الله ما در کدام قاموس پیدا کنیم که لوایحی که در تحت فوریت آمده است فوراً اکثریت بگوید مذاکرات کافی است و فوراً هم رای بدهند. این شور است؟ معنای شور را ببینیم در این قاموس چیست. در قاموس عربی فرانسه ترکی ببینید این معنای شور است؟ من معنای این شور را نفهمیدم. معنای شور طرح مسائل است بین جمتعتی که آن جماعت ادله خودشان را بیان کنند. این دو
مسئله. مسئله دیگر شما میفرمائید دولت لایحه خودش را به مجلس آورد ولی مجلس دست و پای دولت را بست خدا نکند هیچوقت مجلس دست و پای دولت را ببندد و گمان می‌کنم شما که همکار محترم ما هستید تقصیر را گردن مجلس نیندازید. دولت رفته است هفتصد هزار تومان را دور ریخته است مجلس کرده است ؟! من خیلی تاسف دارم. مجلس داخل عمل نبوده است. عمل که در دست مجلس نیست. رأی در دست مجلس است. دولت مأمور اجرا است. دولت مأمور اجرا است. مجلس کی ضرر به دولت زده است؟ این چه سابقه‌ای است برای ما می‌گذارید؟! من نمی‌خواهم بگویم دولت خیانت کرده است بنده عقیده ندارم به اینکه دولت خیانت کرده است. بنده می‌گویم همین جور که آنها در مدارس عالیه تحصیل نکرده‌اند ما هم همینطور یعنی همه با همدیگر همدرس هستیم باید با هم مشورت کنیم لکن مأمور اجرا اینها هستند هر جور می‌خواستند مجلس با آنها مساعدت می‌کرد عرض کردم موقع نیست که صورت مجلسها را بیاورم بنده همان وقت گفتم همین آقای شیروانی هم بیان کردند گفتم دولت امتحانش را در این پول نکند که امروز تقصیر را به گردن ما بیندازد. یا پس فردا باز دو مرتبه آقای دشتی با آن ید طولانی که در بیان و قلم دارند تقصیر را به گردن مجلس بیندازند با اینکه آقای معاون فرمودند که وقتی داخل در مواد شدیم ادله را بنده ذکر می‌کنم ولی بنده عرض می‌کنم این فایده ندارد. همین ادله را در کمیسیون ذکر کنید. می‌فرمایند در مجلس بگوئید. بنده عرض می‌کنم پیشنهادها در مجلس پیش نمی‌رود. به علت اینکه وقتی که اکثریت تصمیم کرد که مسئله را قطع کند و بگذارند دیگر در مجلس هر پیشنهادی بشود چون آن تصمیم مقدس است پیشنهادها نمی‌گذرند. به خلاف اینکه در کمیسیون و اکثریتی که در کمیسیونها هست تصمیمشان قطعی نیست. در پیشنهادها بحث می‌شود و میگویند در کمیسیون فلان پیشنهاد قابل توجه شده است همان رفتن در کمیسیون یک تصمیماتی را که از روی حرارتی پیدا شده است متزلزل می‌کند و آن وقت ما دچار یک همچو ضرر محسوس بینی که عمل کرده‌ایم نمی‌شویم باز هم در هر صورت با آن ادله که ذکر کردید بنده مخالفم.
رئیس- آقای عراقی
عراقی- گمان می‌کنم نماینده محترم درضمن مخالفتهائی که راجع به فوریت کردند داخل اصل ماهیت موضوع شدند و یک قسمتی فرمودند که چند هزار تومان ضرر متوجهمان می‌شود بنده تصور می‌کنم که اگر این لایحه امروز تصویب نشود ضرر متوجه ما می‌شود. برای اینکه خود آقایان تصدیق می‌کنند که امروز روزی است که ما داخل صحت راه آهن شده‌ایم. این عملیاتی که این چند وقت داشتیم تصدیق دارید که خسارت بوده. چیزی که می‌توانیم بگوئیم داخل عملیات شده‌اند قضیه امروز است که آوردن لایحه و دادن به این کمپانیها است. بنابراین تصور می‌کنم ممکن است آقایان پیشنهادشان را بدهند و مطرح شود و همانطور که می‌فرمایند اکثریت در این پیشنهاد غور کرده‌اند و پیشنهاداتی هم که داده می‌شود آنهائی که قابل قبول است البته قبول خواهد شد گر چه هم قابل قبول نباشد جوابش داده می‌شود و بطور مشورت این مسئله تمام می‌شود. ولی رفتن به کمیسیون نتیجه اش این می‌شود که همان چند نفر اعضاء کمیسیون مربوطه نگاه می‌کنند بعد بر می‌گردد و غلبه اعضائ هر کمیسیونی با اکثریت مجلس است که در آنجا عضویت دارند و اکثریت هم در این قسمت دقت کرده مطالعه کرده از این جهت است که حاضر می‌شود رای بدهد پس این دیگر چیزی نیست که ما بفرستیم به کمیسیون.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- بنده عقیده‌ام این است که نباید امور مملکت را به فوریت بگذرانیم ما امروز که این
لایحه را بگذرانیم فردا خط راه آهن تأسیس می‌شود ؟! معتقدم که باید برود در کمیسیون و تحت شور و مطالعه واقع شود آن وقت بیاید به مجلس…
رئیس- راجع به کفایت مذاکرات بفرمائید.
فیروزآبادی- بله عرض من راجع به کفایت مذاکرات است باید هرگس عقیدة خودش را بگوید که مثل سابق نشود که تازه امروز ملتفت شده‌ایم از مال مردم بنده عقیده‌ام این است که باید برود به کمیسیون و در آنجا مطالعه و مذاکره شود که مثل سابق نشود.
رئیس- آقای احتشام زاده
احتشام زاده- اگر اصل خود لایحه مطرح بود البته جا داشت که بیشتر در اطراف موضوع حرف زده شود ولی همین قدر که دلایل فوریت ار طرف موافقین گفته شود و از طرف مخالفین دلایل عدم لزومش گفته شود به نظر بنده برای فوریت کافی است لهذا تقاضا می‌کنم نماینده محمترم هم به فوریت رأی بدهد بعد داخل موشوع می‌خواهند صحبت کنند بکنند.
رئیس- آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به فوریت قسم دوم آقایانیکه فوریت قسم دوم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اکثر برخاستند)
رئیس- تصویب شد مذاکرات راجع به کلیات است در کلیات مخالفی نیست؟
آقا سید یعقوب- بنده مخالفم
رئیس- بفرمائید
آقا سید یعقوب- یک مسئله را آقای احتشام زاده فرمودند که صحبت که واقع شد و دلیل بر فوریتش ذکر شد دیگر نباید که فلان نماینده مخالفت کند و بنده دیگر نمی‌توانم وارد چیزی بشوم. فلان شخص رفت ادعای خلافت کرد گفتند به چه دلیل؟ شمشیرش را کشید و گفت دلیل من این است همان فورأ جواب دادن به اقلیتی که در مقام بحث مسئله است و نه در مقام تنقید ایرادی کافی است. خدا گواه و شاهد است که تنقید من غرض خصوصی نیست مقصود من فهم اسن مسئله است و از این جهت است که مخالفت می‌کنم شما بلند بشوید موافقت کنید. بنده عرایضم را می‌کنم شما هم یک جوابهائی بدهید شاید در این بین حقیقتی که مخفی است بیرون بیاید. نه اینکه بنده یک وکیلی باشم که در مقام عناد و لجاج نسبت به اکثریت یا نسبت به لایحه دولت باشم این مقدمه بود برای اینکه اکثریت محترم بطور شور ایراد بکند نسبت به این لایحه عرض می‌کنم این لایحه را که دولت آورده است بر سبیل اجمال است و چنانچه نماینده محترم آقای بامداد اظهار کردند فقط منشی محترم خواندند و بنده هیچ نفهمیدم دو مرتبه هم لااقل خوانده نشد و این لایحه را بر سبیل کلیت در روزنامه جات هم دیدم که دولت خیال دارد این را به دو کمپانی بدهد یک کمپانی آلمانی ویک آمریکائی. مسئله که از الف تا (یاء) آن بر من مجهول است من چه چیز را رای بدهم ؟! آقایان اکثریت رحم به خدا بکنید (خنده نمایندگان) پس این را اقلاً ژلاتین بکنید که لااقل آنهائی که در فراکسیون نشسته‌اند مستحضر شوند. ما الان می آئیم هر چه پول جمع کرده‌ایم می‌دهیم بدهیم به دست این کمپانی آخر من هم مثل شما حق دارم. این لایحه را ژلاتینی کنید یا بدهید بنده خودم استنساخ کنم این لایحه چه جور است؟ هر کیلومتری سیصدو شصت و هشت تومان هر کیلومتری یک فرسخ است …
بعضی از نمایندگان- شش کیلومتر
آقا سید یعقوب- شش کیلومتر یک فرسخ است؟ بنده در نظر دارم سابق هم در اینجا نقشه برداری کرده‌اند
در دوره‌های قدیم از قصر شیرین تا طهران نقشه برداری کردند خرجش را با این ملاحظه کنید ببینید خیلی کمتر است آن صورتی را که در کمیسیون بودجه آوردند و نشان دادند خرجش خیلی کمتر بود. این چطور کنتراتی است؟ این چه نفعی دارد؟ همه چیزش بر من مجهول است اقلأ مساعدت کنید که این اندازه که تنفس داده شود این طبع شود که ما نگاه کنیم که چیزی بفهمیم.
رئیس- آقای کازرونی
کازرونی- عرضی ندارم
رئیس- آقای دشتی
دشتی- بنده خیلی متأسفم که غالبأ بعد از آقای آقا سید یعقوب مجبورم صحبت کنم و ایشان هم عرایض بنده را یک نحو بی ارادتی نسبت به خودشان تصور می‌کنند در حالیکه بنده نهایت ارادت را نسبت به ایشان دارم. به همان دلیلی که فرمودید تا قصر شیرین نقشه برداری کردند آن دویست هزار لیره بود که ادعا می‌کنند… (همهمه نمایندگان)
جمعی از نمایندگان- بی ربط ادعا می‌کنند. حق ندارند.
دشتی- خوب ادعا می‌کنند (همهمه نمایندگان) اینقدر ترسو نباید بود بنده می‌گویم ادعا می‌کنند.
بعضی از نمایندگان- (با همهمه) این چه حرفی است؟ هر چیز را که اینجا نباید گفت.
دشتی- عرض می‌کنم تمام مخارج نقشه کشی را که دولت تخمین کرده است در حدود هشتصد هزار تومان است و این نقشه‌ای که می‌خواهند برای راه آهن نقشه‌ای است که تمام جزئیاتش را نشان می‌دهد و زمینه مناقصه کشیدن خط راه آهن است و چون آقای معاون می‌خواهند توضیحات فینیش را بدهند از این جهت بنده باقی عرایضم را می‌گذارم که ایشان تکمیل نمایند.
معاون وزارت فوائد عامه- البته فرمایشات آقای آقا سید یعقوب در صورتیکه جواب داده نشود همین اعتراض وارد است. یک موضوعی که آقایان اطلاع ندارند و حق دارند اعتراض بکنند و گمان می‌کنم اگر توضیحات کافی داده شود خود ایشان بیشتر از همة آقایان مساعدت خواهند کرد که این لایحه بگذرد. عرض می‌کنم اصولأ قسمت نقشه برداری در جاهائی که تمام شده یعنی نه از بندر جز به خور موسی یک قسمت از طرف بندر جز و یک قسمت از خور موسی به این طرف نقشه برداری شده به توسط مامورین دولت این دو قسمت عمل شده نقشه قسمتی که باقی می‌ماند از قرار کیلومتری سیصدو شصت و هشت تومان دولت مقاطعه می‌دهد که هر شش کیلومتری یک فرسخ است و این کمپانیها معتقد هستند که بروند نقشه برداری کامل بکنند و علامات بگذارد در نقاطی که راه آهن عبور می‌کند بعد هم باید جزئیات کار راه آهن را معین کنند در روی آن نقشه که مثلأ چه مقدار اینجا خاک ریزی دارد چقدر ساختمان تونل دارد. چقدر کوه کنی دارد تمام جزئیات را با مخارجش به طور مفصل به دولت صورت خواهند داد که وقتی این نقشه را بدهند به تمام دفاتر دنیا و کارخانه جات دنیا می‌توانند از روی نقشه قیمتی را که ارزش دارد و می‌توانند شرکت در مناقصه کنند معین نمایند ملاحظه بفرمائید ما لایحه‌ای آوردیم اینجا برای ۳۴ نفر مهندس برای تکمیل همین قسمتهای نقشه برداری ولی این لایحه طوری درست شد در مجلس که ما موفق نشدیم این کار را بکنیم. یعنی راجع به کرایه خانه و منزل و خرج مسافرتش یا یک چیزهای دیگر طوری اینجا تصویب شد که هیچ کس جاضر نشد بیاید برای ما این کار را بکند. البته تصدیق میفرمائید که یک همچو تصویبی باعث شد که این کار را شش هفت ماه به تأخیر بیندازد. یعنی یک اقدامی راکه همه مردم منظرش هستند که زودتر خاتمه پیدا کند و ایران دارای راه آهن بشود عقب انداخت. الان سه ماه است دولت
دارد مذاکره می‌کند چه با خود کمپانیها و چه با سایر کمپانیها. نماینده شان آمده است فرانسه‌ها آلمانها آمریکائیها نماینده هایشان آمده است و پیشنهادشان را دادهاند. تمام مهندسین ساختمانی آ‚ده‌اند در تهران و با آنها مشاوره شده است به اضافه مهندسین ایرانی و آمریکائی که داریم در اینجا با آنها مذاکره و مباحثه شده است والان چند روز است کمیسیون منعقد است و دارد با این کمپانیها چانه می‌زند. همچو نبوده که شما خیال کنید اینها حاضر می‌شدند به سیصد و شصت و هشت تومان این کار را بکنند. در ترکیه هر کیلومترش را هشتصد لیره عثمانی بهشان می‌دهند که ما حساب کردیم چهار صد تومان می‌شود و با اینها به قدری چانه زده‌ایم تا به اینجا رسانده اسم و آنها به این اعتماد تخفیف دادهاند که بتوانند در آتیه شرکت کنند در ساختمان این راه. هیچ تصور نفرمائید که این کمپانیها یا سایرین برای این مبلغ می‌آیند این کار بکنند خیر برای این ایت که آنها می‌خواهند شرکت کنند در مناقصه و می‌خواهند هر چه زودتر این راه ساخته شود والا یک کمپانی بزرگ آلمانی اگر می‌دانست معامله ششصد هزار تومان است اصلأ نماینده اش را نمی‌فرستاد. آنها به امید این هستند که یک معامله صد میلیونی است و از این لحاظ حاضر شده‌اند و نماینده شان را به ایران فرستاده‌اند و قبول کرده‌اند که در این کار شرکت کنند و ما هم تمام وعده‌ای که به آنها می‌دهیم همین است که وقتی نقشه تمام شد راه آهن را به مناقصه میگذازیم و شما که این کار را می‌کنید ما یک ابسیونی خواهیم داد یعنی اگر شرایطی که شما دارید با شرایط سایر کمپانیها مساوی شد به شما حق تقدم می‌دهیم اینها از این نقطه نظر است جاضر شده‌اند والا حاضر نمی‌شدند. زیرا آنها بایستی فوراً تمام وسایلی راکه دارند به کار بیندازند برای اتمام همچو کار مهمی تا در مدت ۱۸ ماه خاتمه پیدا کند پس معلوم شد نه نظر دولت و نه نظر کمپانی به این قسمت نقشه برداری نیست. مقصود این است که برسیم به این منظوری که مهم ماها شرکت داریم. خود حضرتعالی بیش از همه شرکت دارید و می‌خواهیم هر چه زودتر این پول از بانک گرفته شود و خط آهن کشیده شود …
بامداد- قسمت متخصیص فعلی چه می‌شود؟
معاون وزارت فوائد عامه- بنابراین هر چه فکر کردیم بهترین راهی که به نظر همه رسیده این بوده که این کمپانیها را بیاوریم در این کار شرکت بدهیم بعد هم البته می‌گذاریم به مناقصه و اگر شرایط این کمپانیها با شرایط سایرین مساوی شد البته اخلاقاً باید ما یک حق تقدمی برای آنها قائل شویم. اینها پنج شش تا کمپانی بزرگی هستند که امروز در دنیا معروفند و بعضی آنها یک قسمت راه آهن ترکیه را رفته‌اند تقریباً به ششصد میلیون لیره ترکی کشیده‌اند این چند کمپانی مهم که آمده‌اند اینجا و سندیکا تشکیل دادهاند برای این مبلغ نیست بلکه برای هفتاد میلیون شصت میلیون است یا هر چه که مطابق نقشه معین خواهد شد که در آتیه شرکت کنند. پس امروز یک کار خیلی مهمی نیست. نقشه برداری است که ملاحظه میفرمائید و همان طور که عرض کردم این نقشه باید تحت نظارت و تفتیش دولت تعقیب شود. البته اینها یک دستوری دارند که بروند و مطابق دستوری که دولت می‌دهد این کار را انجام بدهند. مثلاً دولت می‌گوید من می‌خواهم اینجا اینطور باشد این دوری که باید بزند این نحو باشد، با پل اینطور باشد تمام شرایطش را دولت معین می‌کند و می‌دهد به کمپانی. آن وقت کمپانی مطابق آن شرایط باید نقشه کامل راه آهن را تهیه کند و بیاورد بدهد به دولت پس از اینکه آن نقشه را به ما داد آن وقت ما آن نقشه را می‌گذاریم به معرض مناقصه و تمام دنیا البته شرکت خواهند کرد این است کهاز قرار هر کیلومتری سیصد و شصت و هشت تومان با این کمپانی
قرار داده‌ایم و قرار داد کرده‌ایم که هیجده ماهه این کار را بکند ولی خودشان قول دادهاند و تعهد کرده‌اند که بلکه در کمتر از این مدت هم تمام کنند ولی سایر کمپانیها را هر چه کردیم به این مدت حاضر نشدند مثلاً فرنسه‌ها بیست و چهار ماه می‌گفتند ولی اینها یک قول رسمس دادهاند در این کنترات که تمام جدیت و سعی و کوشش خودشان را بکنند ولی این نقشه را در ظرف یک سال و سه ماه یک سال و چهار ماه تمام کنند ولی کنترات ما در روی ۱۸ ماه است دیگر برای اینکه این کار تأخیر نشود از دو طرف خودمان ساختمان کرده‌ایم یک قسمت را هم آنها باید تعقیب کنند ساختمانهائی که ما شروع کرده‌ایم آن قسمتش که نیمه کار است آنها را خودمان تمام خواهیم کرد. یک قسمت هم هست که تقریباً هر طرفی صدو پنجاه کیلومتر ارضی مسطح است تا میرسر به دامنة کوه آنجا را واگذار می‌کنیم به این کمپانیها که به خرج دولت ساختمان کنند که بتوانند در ضمن آن صورت و آن پیشنهادی که می‌دهند واقعاً یک تقویم قطعی از قیمت اراضی مسطح و قیمت کوهستانی بندهند البته قسمت کوهستانی هیمنقدر که برسد جاده به قسمت کوهستانی که بشود ماشینهای آنجا وارد بشود و یک کیلومتر هم کار کرده باشند همانجا خاتمه پیدا می‌کند و برای اینکه قیمت قطعی ساختمان در اراضی مسطح و کوهستانی معلوم شود این قسمت از دو طرف به آنها واگذار شده که به حساب دولت ساختمان کنند که هم خود آنها بتوانند یک مظنة قطعی پیدا بکنند و هم دولت بفهمد اما آمدیم راجع به مهندسینی که ماداریم. آنها عده شان زیاد نیست. آن سی و چهار نفری را که آوردیم به مجلس و لایحه اش اینجا تصویب شد ما نتوانستیم آنها را از هیچ یک از ممالک بیاوریم…
آقا سید یعقوب- الحمد الله
معاون وزارت فوائد عامه- آن متخصصین که نیامده‌اند که دولت نسبت به آنها تقبلاتی داشته باشد یک عده معدودی می‌ماند که با خود مستر پلند آمده‌اند و ما آنها را هم لازم داریم برای قسمت ساختمانی که خودمان می‌کنیم. بعلاوه یک مهندس دیگری هم مثل مستر ترینسکی که در قسمت طرق و شوارع خوزستان بود مجبور شدیم او را هم از آنجا بخواهیم که بتواند با ما یک کمک فکری بکند پس در اینجا از حیث مامورین خارجی هم برای ما اشکالی نیست. مامورین داخلی را هم هر کدام داریم نگاه می‌داریم. هر کدام لازم نبود خارج می‌کنیم و با خود آن کمپانیها هم مذاکره کردیم که هر چه از این مستخدمین را آنها لازم دارند نزد خودشان ببرند. اما در قسمت پولهائی که تا حالا خرج شده تقریباً پانصد و چیزی (گویا چهل هزار تومان بالا) خرج شده که بنده گفتم صورت آن را بیاورند و به عرض آقایان می‌رسد که تقریباً صدو نود هزار تومان آن برای نقشه برداری مصرف شده و مقداری هم ساختمان شده و ساختمان‌ها هم در سه قسمت است. نزدیک تهران بوده. در قسمت اهواز بوده. در قسمت بندر جز بوده و این ساختمان‌ها هم صورت دارد و معین است و گویا قریب شصت یا هفتاد کیلومتر ساختمانش تمام شده یعنی خاک ریزیش تمام شده و باید حالا پل‌هایش را بسازند سنگ ریزش را هم می‌کنند بعد هر وقت ریل رسیدروی زمین می‌اندازند و دائر می‌شود و بقیة آن قسمت که ناقص است به توسط همین متخصصینی که داریم تمام می‌کنیم و آن هم در حدود صد کیلومتر است حالا البته کاری را که کمپانی می‌کند برای اینکه یک تجربیاتی برای خودش پیدا کندهر قدر بتواند صرفه جوئی در مخارج می‌کند و هر قدر ممکن است کمتر خرج می‌کند و البته کار او را دولت نمی‌تواند بکند اگر چه تا حالا هم حتی الامکان سعی کرده‌ایم که مخارج زیاد نشود ولی عرض کردم کار دولت با کار کمپانی فرق دارد. و همان فرق را احساس کردیم که مسئله کنترات را آوردیم. خود آقای بامداد
بارها در کمیسون می‌گفتند این اداره چیست. این بازیها چیست فلان ترتیب خوب است خوب حالا عملیش کرده‌ایم وآورده‌ایم اینجا پس دیگر موافقت بفرمائید. حالا اگر باز یک توضیحات زیادتری لازم دارد بفرمائید بنده بعرض میرسانم.
رئیس-آقایان شیروانی و احتشام زاده پیشنهاد تنفس دادهاند.
جمعی از نمایندگان-صحیح است
(در اینموقع جلسه برای تنفس تعطیل و بفاصلة نیمساعت مجدداً به ریاست آقای فهیمی نائب رئیس تشکیل گردید)
معاون وزارت مالیه- دو لایحه است که برای تصویب تقدیم می‌شود. پیشنهاد سیصد هزار تومان اعتبار برای مخارج انتفاعی به رسم علی الحساب. پیشنهاد منظور داشتن ایام انتظار خدمت مستخدمین کشوری جزو سنین خدمت.
نائب رئیس- آقای عراقی
عراقی- بنده موافقم
نائب رئیس- آقای یاسائی
یاسائی- بنده موافقم
نائب رئیس- آقای فرمند
فرمند- بنده اصولاً همیشه به عرض آقایان میرساندم که برای سرعت در کشیدن راه آهن بهترین وسیله این است که ما به کمپانیهای ساختمان واگذار کنیم که آنها این کار را بکنند و الحمد الله دولت این نظر را پیدا کرده و در صدد است که کشیدن راه آهن را به کمپانیهای ساختمان واگذار کند و انشاء الله زودتر کشیده می‌شود. حالا عجالتاً روی نقشه برداری دولت یک کنتراتی آورده است به مجلس که با این کمپانیها منعقد کند. اینجا بنده خواستم باز یک عقیده و نظری عرض کنم. نقشه برداری به این شکل (البته بنده متخصص نقشه برداری راه آهن نیستم) اما این را میدانم که نقشه برداری دو قسم است یک قسم این است که یک نقشه‌ای برمیدارند که حدودی را معین می‌کند که راه آهن از آنجا عبور می‌کند یک وقت نقشه‌ای است که پشت سر او عمل می‌کنند یعنی راه آهن را می‌کشند بنده از آقا توضیح کامل می‌خواهم که این نقشه برداری که دولت سیصدو چند فرسخ را می‌خواهد کنترات بدهد این نقشه برداری است که دنبالش راه آهن می‌خواهند بکشند؟ یا اینکه نقشه‌ای است که ابتدا برای مطالعه در نقشة عملی بر می‌دارند. یعنی آیا این نقشه قطعی است که روی او عمل ساختن راه آهن خواهد شد؟ یا نقشه سطحی است که در آن مطالعات خواهد شد که از چه خطوطی باید راه آهن در آتیه بگذرد آیا بنا شده است که این دویست و چهل فرسخ را در ظرف ۱۸ ماه آن نقشة آخریش را بکشند و آن وقت دنبال او راه آهن را بکشند که چهار پنج سال طول بکشد وتمام شود با اینکه نقشه سطحی است و دو طرف را قدری ساختمان می‌کنند و آن وقت این قسمتهای وسط به تاخیر می‌افتد و بعد محتاج به نقشه کشی خواهیم شد این را می‌خواستم توضیح بدهند یک مطلب دیر را هم می‌خواستم بدانم که اگر چنانه دولت این اصل را قبول کرده است که بالاخره راه آهن را مقاطعه بدهد به کمپانیهای ساختمان و خودش نخواهد کشید چرا اصل معامله را با نقشه برداری رویهم رفته طی نکرده که بیاورد به مجلس حالا اینکه گفته خواهد شد اول باید نقشه را بکشند که یک موازینی بدست بیاید که در کوهستان کدام نقطه تونل لازم است. در همواره چه شکل خواهد بود بنده در جواب عرض خواهم کرد که این کوهستان و همواره در همه ممالک هست منحصر به مملکت ما نیست توفیر محاسبه‌ای که آنها می‌کنند راجع به عمله جات خواهد بود طرز اردو بندی برای این عمله هائی که آنجا باید کار کنند توفیر مخارش فقط در قسمت عمله و طرز تجهیزات عمله خواهد بود و گرنه در تمام ممالک هم کوهستان است و هم همواره است
و هم محتاج به تونل است و هم رودخانه است که پل باید بزنند حساب این مسائل را کمپانیها کاملاً از روی استاتیستیکی که در ممالک مختلفه و در مملکت خودشان دارند کرده‌اند بنده می‌خواهم بدانم چه فلسفه‌ای دولت را وادار کرده است که اول یک کنتراتی ببندد برای نقشه برداری و بعد یک کنتراتی ببندد برای ساختمان چرا این دو اصل را با هم توأم نکرده است که یک مرتبه تکلیف راه آهن مشخص شود که فلان کمپانی تصریحاً فلان قدر کنترات بست و این راه آهن را در پنج سال شش سال خواهد کشید با شرایطی که مثلاً اول سرمایه را مصرف کنند و بعد بگیرند یا به تدریج بگیرند یا اینکه سرمایه را اول دولت به آنها بدهد یا پس از اتمام عمل خواهد داد اینها را بنده می‌خواستم اگر ممکن است برای بنده توضیح بدهند یک چیز دیگری هم می‌خواستم عرض کنم البته این لایحه خیلی خوب است لایحه ایست این مقدمة آن فکر بنده است و امیدواریم انشاء الله آن فکر عملی شود و یک دفعه معلوم شود ما چند فرسخ راه آهن خواهیم کشید و چقدر حق العمل می‌گیرند در آتیه هم چطور ممیزی خواهد کرد. این سه اصلی است که بند را وادرا کرده است عرض کنم اول بایستی کنترات بسته شود بعد حق العمل کمپانی ساختمان معلوم شود و بعد معلوم شود چه اشخاصی می‌آیند و ممیزی خواند کرد و چطور تحویل خواهد گرفت این سه اصل است که لازم است در نظر گرفته شود و اما در موضوع این ساختمان باز بنده تردید دارم که این نقشه که برداشته شد یک خسارت کوچکی ممکن است به دولت وارد بیاید و آن این است که این نقشه را که کشیدند دوباره محتاج خواهد شد به یک نقشة دیگری که آن نقشه مخصوص ساختن راه آهن است و نقشه آخری است که علائم می‌گذارند برای کشیدن و ساختمان یک چیزی هم در این لایحه بود که در بعضی نواحی اگر دولت خواست خودش مبادرت کند یعنی ساختمان کند آن وقت مجبور ایت تمام این مستخدمین و لوازم راه آهن را که مبلغی خرج دارد نگاه دارد که اگر لازم شد خودش بکشد این را بنده عقیده‌ام این است که مطابق صرفه نیست در این اداره مستر پلند و یکنفر و دو نفر از این مهندسین برای اداره راه آهن و نظارت در راه آهن لازم خواهد بود.
نقشه را دولت باید واگذار کند به همین کمپانی که می‌خواهد نقشه کشی کند یا ۱۵۰کیلومتر می‌خواهد برای آزمایش بکشد اینها را همه را باید به او واگذار کند و اداراتی که برای راه آهن تأسیس شده منحل کند والا دو خرج خواهد بود یک خرج برای عملیات این مهندسین و یک عده هم یک حقوقهائی ببرند و همینطور معطل باشند و یک مقداری هم باید به این کمپانیها بدهیم که صد یا صدو پنجاه کیلومتر ساختمان کنند و آزمایش کنند این را بنده می‌خواستم بدانم که آیا وزارت فوائد عامه در نظر دارد که این اداره و مخارجات را حذف کند یا اینکه خیر می‌خواهد دو عمل باشد و دو اداره این قطعاً خیلی گران تمام خواهد شد. این بود عرایض بنده.
معاون وزارت فوائد عامه- راجع به نقشه‌ای که اظهار فرمودند نقشة سطحی مقصود ما نیست نقشه سطحی را ما الان خودمان داریم میدانیم از کجا باید راه آهن عبور کند و خط سیر راه آهن معین شده توسط مهندسین خود دولت حالا آن نقشه را می‌دهیم به کمپانیها و کمپانیها باید بطور جامعی نقشه را به ما بدهند که ما در روی آن نقشه ساختمان را بتوانیم فوری شروع کنیم نه اینکه ما بتوانیم روی این نقشه ساختمان خودمان را بکنیم بلکه روی این نقشه تمام کمپاینها باید بتوانند پیشنهاد خودشان را به ما بدهند و دولت بتواند از روی این نقشه تمام مخارجش را برآورد کند یعنی تمام اطلاعاتی که لازم دارد از حیث قسمت ساختمان قسما ساختمان آویادوک یعنی پلهائی که در قسمتهای کوهستانی باید بزنند سنگ ریزی، خاک ریزی اینها
را تمام از روی نقشه معین کنند و بعد هم یک علاماتی را که بتوانند آن علامات را روی زمین به توسط تئودولیت ببندند آن را هم با سنگهای محکمی بسازند که برداشته نشود میخ و اینها نخواهد بود سنگی خواهد بود که هر موقع می‌خواهند شروع می‌کنند یعنی نقشة کاملی خواهد بود از هر جهت تمام دقتهائی که لازم بوده شده که باید چند ذرع باشد این نقشه و چه ترتیب باید بدهند مقیاس آن یک پنج هزارم باشد یک چها هزارم باشد، جزئیاتش تمام ملاحظه شده و این یک نقشة کاملی است و از این حیث هیچ نوع اشکالی نخواهد بود و اما اینکه فرمودند چه عیب داشت نقشه کشی و ساختمان راه آهن را ما یکمرتبه واگذار کنیم به یک کمپانی هیچ کمپانی نمی‌تواند این ترتیب را قبول کند و دولت هم نباید این کار را بکند برای اینکه وقتیکه کمپانی چیزی را که ندانسته باشد بخواهد پیشنهاد بدهد باید همیشه طوری پیشنهاد بدهد که احتمال ضرر برای خودش فرض نکند آن وقت نتیجه اش ضرر دولت می‌شود پس بهتر این است که نقشه حاضر شود و بفهمیم ما چه می‌خواهیم و قیمتش چیست از روی او آن وقت ساختمان را واگذار کنیم و به هر کس که ارزانتر پیشنهاد کرد بدهیم در این مدت هیجده ماه که ما کار را نمی‌خواهیم همینطور که به تدریج سی کیلومتر سی کیلومتر نقشة اینها حاضر می‌شود و می‌آید و نقشة اینها تصدیق می‌شود شروع می‌کنند ساختمان…
فرمند- کیها؟ دولت؟
معاون وزارت فوائد عامه- کمپانی شروع می‌کند به ساختمان از دو طرف ولی به خرج دولت خواهد بود اما قسمتی که راجع به خود دولت فرمودید اولاً همانطور که توضیح دادم ما یک مهندسین زیادی نداریم البته دستگاه را هم کوچک می‌کنیم و دستگاه نظارت خواهد ود ولی تا سه ماه دیگر که بخواهند عملیات خودشان را شروع بکنند ما در این مدت سه ماه سعی می‌کنیم آن خطوطی که ناتمام است فرض بفرمائید یک خطی را گرفته‌اند این ناقص است خاک ریزی و اینهاش را در این سه ماهه تمام می‌کنیم که در این مدت که اینها نقشة یک قسمت را حاضر می‌کنند این خط را هم ما تمام می‌کنیم در هر صورت در آتیه ما چند دستگاه نخواهیم داشت دستگاه مهم ساختمان با خود آنها خواهد بود که در تحت نظارت تفتیش و کنترل دولت خواهند کشید و نقشه کشی او هم مطابق همین کنترات که ملاحظه میفرمائید می‌شود و اینکه فرمودند ممکن است که برآورد‌های خودیان را از روی احصائیه‌های خارج بدهند اینطور نیست برای اینکه وضعیت ممکلت ما مختلف است در آلمان احصائیه دارند میدانند از بیست سال سی سال چهل سال قبل مزد عمله چقدر است راه آهن دارند که به توسط او عمله را میرسانند به آنجا برای آنها فرقی نمی‌کند هر نقطه‌ای عمله بخواهد در مدت دوازده ساعت بیست ساعت عمله می‌آورند یا مهندس می‌آید اما در ایران اینطور نیست یک ساختمان را شروع می‌کنند میبینند مزد عمله بالا می‌رود یکجا عمله کم پیدا می‌شود شما برای یک نقاطی که می‌خواهید عمله بفرستید معلوم نیست آنجاها آبادی باشد وضعیت آنجا به چه ترتیب است از برای کمپانی چقدر تمام می‌شود. پس در اینجا همه نظرها تأمین شده نظر اصلی این است که در مدت هیجده ماه این کار تعطیل نشود نظر دوم این است که نقشه کاملی تهیه شود که همه بدانند از روی این نقشه که آه آهن واقعاً چقدر ارزش دارد آنهم در این کنترات منظور شده بنده خیال می‌کنم با تمام این ملاحظاتی کهاز طرف دولت شده و مشورت هائی که شده و مذاکراتی که الان در آن اطاق با حضور همه آقایان شد و همه مطلع شدند البته اول وقتی که لایحه آمد اکثریت مجلس مطلع بود برای اینکه دولت بدون شور اکثریت مجلس یک همچو لایحة مهمی را نمی‌آورد ولی سایر آقایان
درش هنوز مطالعه و دقت نکرده بودند لکن با مذاکرات و مطالعه‌ای که در موقع تنفس شد بنده گمان نیکنم به هیچوجه اشکال و ایرادی باقی بماند.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است
نائب رئیس- آقایان مذاکرات را در کلیات کافی میدانند؟
جمعی از نمایندگان- کافی است
دکتر مصدق- بنده مخالفم
نائب رئیس- بفرمائید
دکتر مصدق- بنده یک عرایضی دارم که باید در کلیات عرض کنم اگراجازه میفرمائید عرض کنم.
نائب رئیس- آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)
نائب رئیس- معلوم می‌شود کافی نیست. آقای یاسائی
یاسائی- موافقم
نائب رئیس- آقای احتشام زاده
احتشام زاده- موافقم
نائب رئیس- آقای امیر حسینخان
امیر حسینخان- موافقم
نائب رئیس- آقای بیات
بیات- موافقم
نائب رئیس- آقای افشار
افشار- موافقم
نائب رئیس- آقای دکتر مصدق
دکتر مصدق- بنده در موضوع راه آهن نظر خودم را به کرات در مجلس شورای ملی به عرض آقایان رسانده‌ام دیگر حالا ضرورت نمیدانم در این موضوع راه آهن عرایضی بکنم حتی در نظر دارم که یک روزی در باب خط راه آهن مذاکره شد یکی از نمایندگان محترم گفتند که چون قانون گذشته و تصویب شده دیگر در موضوع خط نمی‌شود صحبت کرد در صورتیکه یکی از مسائل اساسی خط راه آهن است و امروز که می‌خواهید نقشه اش را بکشید و اجازة نقشه کشی می‌دهید ممکن است در خطش هم مذاکره کرد ولو اینکه قانون هم تصویب شده باشد یک قانونی از مجلس گذشته و این قانون اگر نقض شود ضرر ندارد در صورتیکه اگر خط آهنی را بر خلاف مصالح مملکت بکشند ضررهای جبران ناپذیر دارد در باب خط راه آهن بنده عرض دارم راه آهن ما ممکن است دو قسم حمل و نقل داشته باشد یک یحمل و نقل بین المللی یکی حمل و نقل ملی. حمل و نقل ملی ما آن چیزهائی است که در داخلة ممکلت صرف می‌شود حمل و نقل بین المللی ما آن چیزهائی است که از ممالک خارجه بطور ترانزیت می‌آید و از ایران عبور می‌کند و به ممالک دیگر می‌رود اگر راه آهن ما یک فایده‌ای ببرد از ترانزیت مال التجارة اروپا به آسیا خواهد برد. این خطی که امروز اجازه داده می‌شود که نقشه کشی بکنند کاملاً بر خلاف مصالح مملکت است زیرا خط بین المللی خطی است که اروپا را به آسیا متصل می‌کند. اروپا در این طرف واقع شده. خط آهن ما باید از این طرف شروع شود و به آن طرف برود که مال التجارة اروپا را به آسیا برساند این راه آهن ترانزیت پیدا می‌کند حمل و نقل بین المللی پیدا می‌کند ولی آن راه آهنی که از بندر جز حرکت کند و به محمره برود بنده نمیدانم چه تجارتی و چه حمل و نقلی را می‌تواند داشته باشد. امروز که می‌خواهید اجازه بدهید و امروز که می‌خواهید سی میلیون پول که در دست این مردم است و در واقع هستی این ملت و مملکت است به یک راهی صرف کنید و این پول را که در واقع حیات این مردم است ازشان بگیرند یک قدری دقت کنید والا جز اینکه توی زمین بریزند و بعد هم ده سال دیگر میگویند چون اشخاصیکه در مجلس شورای ملی بودند اینطور رای دادند و خرج شد البته اکثریت به دولت
اعتماد دارند بنده نمی‌گویم اعتماد ندارند ولی اکثریت هم وظیفه اش این نیست که همینقدر که یک چیزی دولت آورد بلند شود رای بدهد اگر کسی در مقابل بنده جوابی دارد پا شود جواب بنده را بدهند. آن وقت رای بدهند آن وقت بنده عرض می‌کنم راه آهن ما باید دو ترانزیت داشته باشد در تمام دنیا ترانزیت ملی و ترانزیت داخلی برای راه آهن فایده ندارد راه آهن از ترانزیت و حمل و نقل بین المللی فایده می‌برد این خطی که شما می‌کشید دیناری فایدة ترانزیت ندارد. برای من ثابت کنید که چه مال التجاره از اروپا می‌آید به بندر جز و از بندر جز می‌رود به محمره؟ هیچوقت مال التجاره اروپا به بندر جز نمی‌آید و از بندر جز هم به محمره می‌رود. مال التجاره اروپا می‌آید به شمال غرب و از شمال غرب می‌رود به جنوب شرق ایران. این ترانزیت است جواب بنده را بدهید بعد رای بدهید. یک رائی که امروز بر خلاف مصالح ایران باشد ندهید. هیچ دلیلی ندارد اگر دلیل دارید بگوئید والا به عنوان اینکه یک قانونی گذشته شما سی میلیون دیگر به این مملکت ضرر بزنید یک قانونی گذشته است یه یک قیام و قعود می‌شود آن قانون را نقض کرد و این خطی که اجازه می‌دهید یک خطی باشد که یک ترانزیتی داشته باشد که یک چیزی هم برای این مردم داشته باشد. بنده کاملاً ثابت کردم که عجالتاً راه آهن در ایران فایده ندارد ولی اگر ترانزیت داشته باشد و حمل و نقل ممکن است یک قسمت از ضرر راه آهن را جبران کند ولی این خطی که امروز در نظر گرفته شده است کاملاً به ضرر مملکت است. حالا آقایان غیر از این تشخیص می‌دهند مختارند ولی من به عقیده خودم این رای را که این خط کشیده شود و به این طرف برود خیانت و برخلاف مصالح مملکت میدانم …
بعضی از نمایندگان- (با همهمه) خیانت نیست.
دکتر مصدق- بنده به نظر خودم خیانت است شما به نظر خودتان خدمت است حالا در موضوع این لایحه اینکه آقایان نمایندگان محترم در اینجا اظهار کردند لوایحی که به مجلس می‌آید برای شور به مجلس می‌آید بنده تصور می‌کنم لوایحی که به این ترتیب می‌آید اول می‌آیند میگویند این لایحه به قید دو فوریت آمده برای نقشه کشی. آدم می‌شنود و به گوشش می‌خورد که نقشه کشی می‌خواهیم بکنیم. کیلومتری فرضاً ۳۶۸ تومان بعد در ضمنش یک چیزهای دیگری هم نوشته می‌شود که اگر انسان نرود و تجسس نکند ممکن رای بدهد و بکلی بعد از اینکه رای داده شد و از مجلس رفت بیرون بگویند آقایان چه رای دادید بگویند نفهمیدیم کما اینکه راجع به تعرفه گمرکی در همین مجلس همان روزی که تعرفه گمرکی می‌گذشت لایحه که دولت برای تعرفه گمرکی آورد یک ماه داشت که نوشته بود تعرفه گمرکی مطابق الف و بی و جیم ضمیمه به این قرارداد است. در همین مجلس که نشستیم کتابچه‌ای آوردند و منتشر کردند که این تعرفه گمرکی است بنده چون رای ندادم دقت نکردم بعد یکی آمد در منزل من گفت فلانی آن تعرفه‌ای که شما رای دادید در آن ماده نوشته شده بود تعرفه گمرکی مطابق ضمیمه الف و بی و جیم آیا آنرا دیدید و رای دادید بعد دیدیم در آ“ چیزی که چاپ شده الفش چاپ شده ولی بی وجیم آن نیست. ما رای به ماده دادیم که تعرفه گمرکی مطابق ضمیمه الف و بی و جیم خواهد بود الفش را فی المجلس آوردند و دادند که دقت هم نشد و کسی هم نخواهد ولی بی و جیم آن اصلاً منتشر نشد الان هم نیست اگر هست نشان دهید کجا است؟ ما رای که می‌دهیم باید فهمیده باشد نه اینکه از این مجلس بیرون رفتیم یک کسی از ما بپرسد که رای که دادید الفش را دیدید؟ – بلی. –بی و جیمش را؟- خیر. - کی منتشر می‌شود؟ - معلوم نیست. این لایحه را امروز آورده‌اند اینجا میگویند ما این لایحه را آوردیم برای نقشه کشی ماده سه را که می‌خوانیم میبینیم نقشه کشی نیست اجازه می‌دهد که هم نقشه بکشند و هم ساختمان راه آهن را به هر کمپانی
که مقتضی میدانند به مناقصه بندهند این هم عین ماده است که بنده برای اینکه آقایان توجه داشته باشند عرض می‌کنم: دولت مجاز است که پس از اتمام نقشه برداری قسمتهای مختلفة راه و یا تمام آن ساختمان قسمتهای نقشه برداری شده مزبور و با تمام راه را به ترتیب مناقصه به مقاطعه واگذار نموده و یا خود متصدی آن شود سندیکای مذکوره در ماده (۱) در صورت تساوی شرایط مناقصه حق تقدم خواهد داشت. بعلاوه دولت می‌تواند قبل از اقدام به مناقصه برای اینکه نمونه هائی برای ساختن راه آهن ایران تهیه نموده و مظنة از مخارج آن بدست آورد به عنوان امتحان ساختمان قسمت معین راه را که از صدو پنجاه کیلومتر تجاوز نکند از هر دو طرف به سندیکای مذکور واگذار نماید در واقع این لایحه را به عنوان نقشه کشی آورده‌اند آنچه هم در جراید منتشر کرده‌اند این بود که فقط دولت می‌خواهد مقاطعه بدهد نقشه کشی را هیچ ننوشته‌اند که دولت می‌خواهد از مجلس اجازه بگیرد برای ساختمان نظر بنده این است که اگر دولت اجازة مجلس را در مخارج راه آهن لازم میداند به جهت اینکه در لایحة ساختمان می‌نویسد مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد که یاختمان نقشه کشی را از قرار هر کیلومتر ۳۶۸ تومان به مقاطعه بگذارد که حد اکثرش باشد اگر خود دولت که این لایحه را می‌آورد اجازة مجلس را در حد اکثر نقشه کشی لازم میداند یعنی مجلس شورای ملی که می‌خواهد تصویب خرج کند باید هر کیلومتری ۳۶۸ تومان اجازه بدهد چه شده است که برای شصت کرور یا هفتاد کرور (حالا بنده نمیدانم که چقدر مخارج راه آهن می‌شود) هیچ اجازة مجلس را لازم نمیداند و فقط اینجا به دولت در ضمن این لایحه بطور غیر معلومی اجازه می‌دهد که اورا به مناقصه بگذارد از روی چه مبلغ بنده نمیدانم. این مسئله را هم لازم است بنده اینجا عرض کنم که اگر یک مسائلی گفته می‌شود که چرا ما تا حالا دو کرور یا هفتصد هزار تومان خرج کرده‌ایم اگر از روز اول مقاطعه داده می‌شد بهتر بود بنده اساساً با این مسئله موافق نیستم به جهت اینکه آن چیزی که مصالح دولت را تأمین می‌کند دقتی است که اولیای امور باید در کار داشته باشند اعم از اینکه مقاطعه باشد یا اینکه امانی باشد آقایانیکه در این مجلس تشریف دارند محققاً به تجربه برایشان ثابت شده است که بعضی کارهای مقاطعه را مقاطعه کار تقلب می‌کند بنده خودم دیوار مقاطعه دارم از روی ذرعی بعد از اینکه تمام شد معلوم شد آن کسی که دیوار تحویل داده است وسطش را کلوخ گذاشته رویش را هم صاف کرده بعد از یک سال که گذشت خراب شد. این مقاطعه یک چیزی نیست که خیلی مفید باشد که ما از حول حلیم توی دیگ بیفتیم که بگوئیم حالا که هفتصد هزار تومان را دور ریخته‌ایم اگر مقاطعه بدهیم به صرفة ماست. بنده با مقاطعه مخالفم مقاطعه در بعضی چیزها مثل خاکریزی، مثل زمین کندن، مثل یک چیزهائی که نمی‌شود درش تقلب کرد منفعتش محل تردید نیست ولی در چیزهائیکه باید درش دقت شود به نظر بنده وقتی امانی باشد و در تحت نظارت صحیح باشد خیلی صرفش بهتر از مقاطعه است. اینجا به نظر بنده دو چیز است یکی اینکه همانطور که دولت لازم میداند مجلس شورای ملی حداکثر مخارج مقاطعه را برای نقشه کشی تصویب کند همان طور هم لازم است مجلس شورای ملی حداکثر مخارج مقاطعة ساختمان راهم تصویب کند و بعد این حق تقدمی که امروز داده می‌شود به یک کمپانی خارجی این را هم بنده مخالف هستم به جهت اینکه این حق تقدم دو فلسفه پیدا می‌کند یکی اینکه فلسفة اقتصادی دارد یکی هک چون این کمپانیها اتباع خارجه هستند مسائل سیاسی هم در اینجا مدخلیت دارد اولاً در فلسفة اقتصادی بعد از اینکه اینها نقشه کشی کردند اگر دیدیم یک مردمان خوش قولی هستند و کارشان را صحیح کردند آن وقت معلوم می‌شود که اینها آمده‌اند یک مقاطعه‌ای کرده‌اند و کار صحیح هم کرده‌اند ولی
مسئله سیاسی چیز دیگری است. کمپانی هم آمریکائی باشد یا آلمانی باشد تفاوت نمی‌کند برای اینکه هر روز وضعیت سیاست فرق می‌کند. امروز هیچ وجدان و عقیده و تکلیف نمایندگی من اجازه نمی‌دهد که در این تاریخ به دولت اجازه بدهم و کی حق تقدمی به دو کمپانی بین المللی بدهیم که تا دو سه سال دیگر وضعیات سیاسی مملکت ممکن است هزار جور فرق کند و ابداً شاید از نقطه نظر سیاسی صلاح نباشد که به این کمپانیها واگذار کنند یعنی به تجربه برسد و ثابت بشود که نقشه‌ای که کشیده‌اند صحیح است و خیلی در صلاح ما بوده یعنی اقتصادیاتش ثابت شود باز ممکن است که سیاستش ابداً صلاح نباشد این است که بنده از آقایان استرحام می‌کنم که شما یک کاری هم برای نمایندگان بعد بگذارید شما در این سه ماهه خواهشمندم که آنقدر عجول نباشید برای خدمت به مملکت بگذارید نمایندگان دورة بعد هم که می‌آیند یک موضوعاتی در دستشان باشد که اگر آنها هم خواستند خدماتی بکنند در موضوع ماده سوم که اجازه می‌دهد ساختمان را به دولت این مادة سوم بفرمائید عرض کردم بنده اساساً با راه آهن با این نقشه با تمام اینها مخالف هستم ولی از آنجائیکه ضرر را از هر جایش بگیرند شاید منفعت باشد چه کنم؟ حالا که عقیده دارید عرض می‌کنم امروز فقط نقشه را تصویب کنید با اینکه بنده مخالفم ورقه آبی می‌دهم و عقیده‌ام محفوظ است عرض می‌کنم ساختمان را بگذارید برای دوره بعد که آنها هم موضوعی برای خدمت به مملکت داشته باشند این کمپانی که حالا نقشه کشی می‌کنند فرضاً در آن وقت از حیث اقتصادی اشکالی نداشت و این نظر تأمین شد ولی از نظر سیاسی راکه از حالا تا آن وقت ممکن است فرق کند تأمین نخواهد کرد امروز شاید صلاح در این باشد که به این کمپانی واگذار کنم ولی در آن روز شاید از لحاظ سیاست صلاح نباشد این است که بنده از آقایان محترم تقاضا و استرحام می‌کنم که عجله در این کار نفرمایند و حالا که می‌خواهند نقشه برداری را مقاطعه دهند اقلاً در تصویب ماده سوم خود داری بفرمایند و آن را بگذارند برای نمایندگانی که در دورة بعد می‌آیند.
نائب رئیس- شور در کلیات است فرمایشات آقای مصدق راجع به ماده ۳ بود.
دکتر مصدق- خیر عرایض بنده راجع به کلیات بود.
معاون وزارت فوائد عامه- یک قسمت از فرمایشات آقای دکترمصدق راحع به خط سیر راه آهن بود البته نظرشان است که در این موضوع مکرر در این مجلس مذاکره و صحبت شد و بالاخره مجلس شورای ملی اجازه ساختمان راه آهن را از این طریق داد و دولت هم بر طبق آن اجازه‌ای که داشت تاکنون اقدامات خودش را کرده و حالا هم می‌خواهد آن اقدامات را تکمیل کند پس در این موقع اگر بخواهیم داخل این موضوع شویم در واقع از مورد بحث خارج است زیرا این مسئله است که مجلس رای داده وگذشته.
دکتر مصدق- خصوص که دلیلی هم برای آن نداشته باشیم.
معاون وزارت فوائد عامه- اما راجع به قسمت ساختمان و مقاطعه: در این لایحه اینطور که آقای دکتر مصدق فرمودند نیست و هیچ نظر دولت این نبوده که بیاید و در ضمن این لایحه که مقصودش نقشه برداری است یک اجازه کلی هم برای مناقصه دادن از مجلس بخواهد.
مدرس- چرا دارد
معاون وزارت فوائد عامه- خوب، اگر هم دارد ممکن است آن را اصلاح کرد. در کمیسیون و مجلس هم مذاکره شد. و در این قسمت ممکت است توافق نظر حاصل شود و منظور همه آقایان ه عمل آید. و این اشکالی ندارد. البته وقتی که به ماده
سوم رسیدیم البته در این قسمت مذاکره خواهد شد. اما اینکه فرمودند چرا حق تقدم قائل شده‌ایم. باید عرض کنم که ما یک حق تقدم زیادی نداده‌ایم البته آقا خودشان میدانند که وقتی پنج کمپانی مهم دنیا می‌آیند و حاضر می‌شوند که یک کاری را برای ما انجام دهند البته برای ششصد هزار تومان نمی‌آیند اینکار را بکنند و به امید ساختمان و فائده بعدی می‌آیند…
دکتر مصدق- نیایند
معاون وزارت فوائد عامه- و البته این حقی است که اخلاقاً باید به آنها داد. و برای اینکار هم شرط شده است که در صورتیکه پیشنهاد این کمپانی با پیشنهادات سایرین مساوی بود و فرق نداشت حق تقدم با اینها خواهد بود. این یک تقبل اخلاقی است نسبت به کمپانی که حاضر می‌شود همه نوع مساعدت با دولت بکند، البته ما هم باید به این کمپانی مساعدتی بکنیم و این اندازه مساعدت از طرف دولت یک چیز زیادی نیست. ما گفتیم اگر در آن موقع پیشنهاد این کمپانی با سایرین مساوی بود حق تقدم با این کمپانی خواهد بود و این یک چیز معمول و حق قانونی است. اما از لحاظ سیاسی شرح فرمودند. بنده خیال نمی‌کنم نظر سیاسی در این موضوع داخل و وارد باشد یک راه آهنی ما می‌خواهیم بکشیم هر کس ارزانتر بکشد و بهتر بکشد به او خواهیم داد. پس هیچ مناسبت ندارد نظر سیاسی را در اینجا داخل کرد. خاصه آنکه آمریکا یک مملکتی است دوردست و همینطور آلمان و ما باید کار خودمان را به این کمپانیها به مقاطعه بدهیم و این کمپانیها را هم البته حضرتعالی و سایرین همه می‌شناسند و اگر یک روزی ما بخواهیم کار خودمان را به مقاطعه بدهیم ناچاریم به همین کمپانیهای مهم بدهیم زیرا غیر از اینها کس دیگری نیست.
شرحی راجع به قسمت ساختمان عمارت و مقایسة آن با راه آهن فرمودند و اینطور نتیجه گرفتند که راه آهن را نباید مقاطعه داد. باید خدمتشان عرض کنم که این مقایسه در اینجا موردی نداشت زیرا ساختمان یک دیوار را نمی‌شود با کشیدن خط آهنی که به کمپانیهای بزرگ دنیا داده می‌شود مقایسه کرد اگر در مقاطعه دیوار یک بنائی تقلب می‌کند ربطی به کشیدن خط آهن ندارد زیرا این کمپانیها حتی الامکان سعی می‌کنند که کارشان راخوب بدهند. در اینجا هم البته ممکن است تقلب شود. ولی دولت باید یک ادارة تفتیش منظم و صحیحی داشته باشد که جلو تقلبات را بگیرد ولی در حال کشیدن خط آهن فرق دارد با مقاطعه دادن دیوار. خاک ریزی راه آهن طرف مقایسه با چینة دیوار نیست. بنده هم قبول دارم در سیمان ممکن است تقلب شود ولی البته ما باید همه جا مفتش بفرستیم که در موقع کار حاضر و ناظر باشند مثلاً پل آهنی البته به دستور دولت کشیده خواهد شد و گذاردن ریلها و مسئله فواصل و تمام این کارها را خود دولت معین خواهد کرد و نظارت خواهد کرد و خود کمپانیها نمی‌توانند به میل خودشان اقدام کنند در هر صورت قسمت ساختمان وقتی به ماده سه رسیدیم اصلاح خواهد شد و در مورد حق تقدم هم چنانچه عرض کردم اشکالی ندارد و دیگر گمان می‌کنم بع نظر بنده اشکالی نباشد. مثلاً در موضوع حق تقدم هم خیلی مشکل است توفق پیدا شود زیرا برای اینکار چندین چیز لازم است اولاً باید پیشنهادات بدهند ثانیاً تا آن وقت باید دید نظریه ما چه خواهد بود و اینکار را چطور خواهیم کرد. بعلاوه پیشنهادات باید مساوی باشد و همه این مراتب که بشود در این صورت حق تقدم با این کمپانیها خواهد بود. در قسمت نقشه برداری هم که آقا مخالفت نبودند.
دکتر مصدق- چرا مخالف بودم
معاون وزارت فوائد عامه- به خر حال دیگر گمان نمی‌کنم چیزی باقی باشد که بنده جواب عرض نکرده باشم.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است
نائب رئیس- رای می‌گیریم به کلیات و شور در مواد
آقا سید یعقوب- یک ماده بیشتر ندارد.
دادگر- چندین ماده است رای بع کلیات صحیحی است آقا
نائب رئیس- آقایانیکه با شور در کلیات و ورود در مواد موافقند قیام فرمایند (عدة زیادی قیام نمودند)
نائب رئیس- اکثریت است
دادگر- بنده اخطار نظامنامه دارم
نائب رئیس- بفرمائید
دادگر- عرض کنم این مطلب بنده هیچ ارتباطی با این مواد ندارد. ولی چون اگر عرض نکنم یک حقی از بنده ممکن است فوت شود و از این جهت برای صیانت از حق خودم مجبورم عرض کنم در موقعیکه آقای معاون وزارت مالیه لایحه راجع به منتظرین خدمت را آوردند بنده تقاضای فوریت کردم. تقاضا بنده هم صریح بود و بایستی توأماً با پیشنهاد خوانده می‌شد. آقا این را فرموش فرمودید. حالا هم مجلس تمام می‌شود و آن وقت حق بنده فوت خواهد شد و بعد مورد اعتراض خواهد شد از اینکه تکلیف پیشنهاد بنده به موقع معلوم نشد برای تذکر بنده ناچار بودم این مطلب را عرض کنم.
نائب رئیس- تقاضای فوریت سر کار ضمیمة این لایحه است و در موقع خوانده می‌شود. حالا اگر آقایان موافق باشند رای به قسمت فوریت بعد گرفته شود.
دادگر- برای بعد باشد.
نائب رئیس- مادة اول خوانده می‌شود (به مضمون ذیل خوانده شد)
مادة۱- دولت مجاز است که نقشه برداری مفصل خط راه آهن را که بر طبق قانون چهارم اسفند ماه ۱۳۰۵ معین شده است به سندیکای متشکله از کمپانیهای امریکائی یولن و کمپانیهای آلمانی فیلیپ هولتسمان و یولیوس برگر و سیمنس باواونیون بطور مقاطعه واگذار نماید شرایط فنی نقشة مذبور در کنترات منعقده بین دولت و سندیکای مزبوره معین خواهد شد.
نائب رئیس- آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب- اولاً بنده خیلی شکر گذاری می‌کنم از اکثریت مجلس که موافقت کردند با اینکه این لایحه محل طرح و شور واقع شود و توجه کردند به اینکه بنده و آقای دکتر مصدق و دیگران که با این لایحه مخالفت کردیم از نقطه نظر مخالفت با دولت نبود بلکه مقصود روشن شدن مطلب و تحقیقات کامل در اطراف قضیه بود و برای این بود که همچو تصور نشود که هر لایحه‌ای به مجلس می‌آید فوراً اکثریت به آن رای می‌دهند و از مجلس می‌گذرد خیر همچو نیست لوایح در مجلس مورد شور و طرح و بحث واقع می‌شود واکثریت هم یک اکثریتی است که منقد را تحت فشار قرار نمی‌دهند و اقلیت را خفه نمی‌کند و به او حق صحبت می‌دهد و ا اینکه همه جور قوه و قدرت دارد معذلک با مخالفین همه نوع مساعدت در شور لوایح می‌کند حالا عرض می‌کنم در مادة اول یک چیزی نوشته شده که بنده در آن گیر دارم و آن این است که اولاً باز هم عرض می‌کنم این عرض بنده دلیل بر این نیست که به دولت اعتماد ندارم. نوشته شده مطابق کنتراتی که دولت با آنها خواهد نمود. چون باید به این مسئله رای داده شود و این هم یک چیز مجهولی است و نباید بین مجلس و دولت یک چیز مخفی باشد معنای حکومت شوروی هم همین است که هر مطلبی دارد دولت به مجلس بیاورد و تمام مسائل در پیشگاه ملت حل شده و در مجلس شورای ملی بر همه معلوم شود. اینکه دولت واگذار می‌کند چیست؟ نقشه کشی راه آهن است که به یک سندیکا و به این کمپانیها واگذار می‌کند. آنکه بعد معین خواهد شد چیست؟ خواهش می‌کنم آقای معاون محترم اگر نظریاتی در این باب دارند بفرمایند. بنده ناچارم تا جان دارم از حقوق این ملت دفاع کنم و هر جا که یک چیزی ببینم
حمله کنم. محال است بنده دست بردارم. این باید بیان کنند تا ببینیم این چه شرایطی است. والا همانطور که آقای دکتر مصدق بیان کردند در صورتیکه ما بخواهیم اینکار را بکنیم و به سندیکا بخواهیم واگذار کنیم باید همه مسائل تحت نظر دولت باشد در حالتی که باید مسئله مقاطعه اینکار طوری نباشد که مثل معاملة بنائی خودمان باشد. پس خوبست آقای معاون این شرایط را بیان کنند که ما هم بدانیم.
معاون وزارت فوائد عامه- شرایط کنترات سه قسم است. یک شرایط مالی است و یکی هم شرایط فنی و یکی هم مسئله مدت است. و به نظر بنده مسئله از این سه حال خارج نیست شرایط مالی از قرار هر کیلومتری سیصدو شصت و هشت تومان است که از مجلس اجازه می‌گیرند که بطور مقاطعه به کمپانی واگذار کنند که نقشه برداری کنند و از این قرار باید این راه نقشه برداری شود. مسئله مدت هم که ۱۸ ماه معین شده اما آمدیم سر شرایط فنی، فرض بفرمائید اگر بنده آمدم گفتم این نقشه برداری که می‌شود باید مقیاسش مثلاً یک پنج هزارم باشد یا شیب کوهستان باید فلان طور باشد یا در قسمت مسطح فلان ترتیب باشد این مسائل را اگر فرضاً خدمت حضرتعالی هم بیاورند تازه چه نتیجه خواهد داشت؟ شما باید توسط متخصیص راه آهن و مهندسینی که دولت در ادارات خودش دارد این مسائل را تشخیص دهید و این شرایط و مسائل را تشخیص دهید و این شرایط و مسائل را آنها باید تشخیص دهند و دقت کامل بکنند و اینکار هم شده و قریب یک ماه و نیم است که ما مشغول این مطالعات و اقدامات هستیم تمام این ملاحظات شده که مثلاً در کوه نقشه چه جور باید باشد و چه اندازه باید باشد در اراضی مسطح چه قسم نقشه برداری شود یک همچو کنتراتی بستن کار آسانی نیست بنابراین تصدیق میفرمائید که دولت در اینکار باید دقت کند و دقت خودش را هم کرده و این را اگر بخواهند به مجلس بیاورد جز تلف کردن وقت چیز دیگری نخواند بود و اینکار را شما با اعتمادی که به دولت دارید باید به او واگذار کنید تا او کاملاً در این کار رسیدگی کند و این کنترات را ببندد. و ما متجاوز از یک ماه است که مشغول مطالعه در اینکار هستیم و حتی مجبور شدیم میسیو ترسینسکی را از خوزستان بخواهیم و همچنین سایر متخصصین آمریکائی را هم خواستیم و نظر آنها را در این موضوع جلب کردیم. با همه مشورت کردیم با فرانسویها صحبت کردیم با آلمانها صحبت کردیم و مذاکره کردیم و بالاخره شرایط کنترات رادیدیم و همه چیز را مطالعه کردیم و چون همین کمپانیها با دولت ترکیه هم جدیداً برای یک قسمت ساختمان راه آهن یک کنتراتی بسته‌اند ما عین مواد آن کنترات با دولت ترکیه هم خواستیم و مطالعه کردیم برای فردا گفته نشود که یک همچو کنتراتی بود و چرا آن را مطالعه نکردید. تمام این ملاحظات را کردیم و نسبت به کنتراتی که با ترکیه بسته‌اند یک تخفیفی به ما دادهاند. پس نظر حضرتعالی کاملاً تأمین شده یعنی مدتش هیجده ماه است و پولش هم از قرار هر کیلومتری سیصدو شصت و هشت تومان. حالا ترتیب تأدیه اقساط این پول چه جور باید باشد. اول باید داده شود؟ آخر باید داده شود؟ یا به تناسب کاری که می‌کنند باید داده شود؟ اینکارها را شما با اعتمادی که به دولت دارید باید اجازه بدهید که خود دولت با مراعات صرفه و صلاح اینکار را بکند و انجام دهد.
رئیس- آقای شیروانی
شیروانی- عرض می‌کنم البته آقایان تصدیق می‌فرمایند که هر کسی مولود فکر خودش و هر چیزی را که به نظرش می‌رسد همان را تعقیب می‌کند و دوست می‌دارد بخصوص که بک چیزی که اکثریت مجلس هم با آن موافقت کرده باشد در صورتیکه لایحة مورخة چهارم اسفند ۱۳۰۵ در اینجا مطرح بود بنده مخالفتهائی کردم ولی حالا که قانون شده و آقایان رای دادهاند بنده
احترام می‌گذارم و فرضاً که مخالف عقیده بنده هم باشد بنده آن را مطاع میدانم هیچ خیانت هم نمیدانم ولی در اینجا آقای معاون حالا باید تصریح کنند که یکی از مواد آن لایحه به قوت خودش باقی است مادة پنج است که بنده حالا قرائت می‌کنم: مادة ۵- (دولت مکلف است پس از تصویب این قانون در ظرف سه سال خطوط اصلی راه آهن ایران را بوسیله متخصصین فنی نقشه برداری نموده و با رعایت اهمیت هر یک متدرجاً برای تصویب تقدیم مجلس شورای ملی دارد) عرض کردم چون این قانون شده و خط اصلی به موجب رای مجلس معین شده و اکثریت مجلس رای داده بنده مقدس میدانم و چنانچه عرض شد این خط آهن از بندر جز به محمره را هم خیانت نمیدانم برای اینکه همه آقایان خادم هستند ولی در عین حال تصدیق می‌کنم که یکی از خطوط حیاتی همان خطی است که از شمال غربی به جنوب شرقی مملکت یعنی از طرابوزان باید بیاید و از منتهی الیه بلوچستان بگذرد و این یک راه اصلی است که حیات مملکت ما را از هر نظر و هر جهت حفظ می‌کند. حالا اقلاً خوب است آقایان یکی از این خطوط اصلی را همین خط قرار دهند که ما الان که داریم نقشه برداری به یک عده کمپانی مهم واگذار می‌کنیم و خودمان هم متخصص و مهندسینی استخدام کرده‌ایم این مهندسینی که الان در سر کارند و به موجب کنترات باید به آنها حقوق بدهیم بوسیلة اینها اقلاً بقیه خطوط اصلی را نقشه برداری کنیم. بهر حال خلاصه می‌کنم عرایض خودم را به اینکه مادة پنج قانون مصوبة چهارم اسفند ۱۳۰۵ بقوة خودش باقی است.
معاون وزارت فوائد عامه- خوب است آقا شیروانی در این ماده بخصوص که در اینجا نوشته شده مطالعه بفرمایند ما نوشته‌ایم موادی که مغایر این قانون باشد ملغی است این برای این است چون برای قسمت نقشه برداری خوزستان به بندر جز ما شروطی قائل شده‌ایم و ممکن است آن شروط اصطکاک پیدا کند با این قانون و اینکاری که حالا می‌خواهیم بکنیم غرض این است آن موادی که مغایر این قانون است لغو خواهد شد نه همة مواد و البته سایر مواد کماکان به قوت خودشان باقی هستند.
شیروانی- مخصوصاً مادة پنج
معاون وزارت فوائد عامه- دیگر مخصوص ندارد همه به جای خودشان باقی هستند.
نائب رئیس- آقای فرمند
فرمند- در خصوص نقشه برداری چون آقای معاون فرمودند که این نقشه برداری آخری است خواستم عرض کنم که این نقشه که شما می‌کشید و مهندسین می‌روند میخ کوبی می‌کنند و علائم می‌گذارند این علائم چطور چهار پنچ سال دوام خواهد داشت؟ چون بنده یک وقتی در حدود همدان دیدم انگلیسها در موقع نقشه کشی کامل در بعضی جاها که میخ میکوبیدند بعد از مدتی آمدند و آن میخ‌ها و علامات را برداشتند. پرسیدم چرا این کار را کردید؟ گفتند چون موقع کشیدن گذشته اینها را برمیداریم. بنده خواستم بپرسم آیا در موقع گذاردن این علائم و کوبیدن میخ‌ها تصادف خواهد کرد با گذاردن و نصب ریل و کسیدن خط یا نه خوب است این اطلاع را به بنده بدهند چون در ضمن فرمایشات بنده این طور استنباط کردم که بعد از این نقشه کشی شروع به کشیدن خط خواهد شد و از قرار معلوم قرار گذاشته‌اند صدو پنجاه کیلومتر رابرای آزمایش این کمپانیها ساختمان کنند مقصود بنده این است که این آزمایش را به دست این اشخاص می‌شود باید خیلی در آن دقت شود زیرا این مقداری که برای آزمایش کشیده می‌شود در واقع مدرک قرار خواهند داد برای ساختمان و مخارجات بعدی که این کمپانیها خواهند کرد و بعلاوه چون این صدو پنجاه کیلومتر یک کار کوچکی است و تهیه هر کار کوچک کران تر از کار بزرگ تمام می‌شود ازاین جهت باید دقت شود که
کلاه سر دولت گذاشته نشود در این مسئله هم باز بنده می‌خواستم یک توضیحاتی از طرف آقای معاون داده شود تا بنده درست قانع شوم. والا بنده موافق ترین اشخاص هستم از اول هم معتقد بودم که این کار باید به کمپانیهای ساختمان داده شود. از اول هم همین را عرض کردم و این هم که حالا عرض می‌کنم برای این است که در آنیه دچار مخمصه نشویم. زیرا این اشخاص که حالا می‌خواهند برای ما تجربه کنند خودشان ممکن است در آتیه طرف معامله با ما واقع شوند. پس چطور ممکن است برای ما و به نفع ما تجربه کنند که در آتیه تماس با منافع خودشان پیدا نکند و این خارج از هزم و عقل است که ما با کسانی می‌خواهیم معامله کنیم همان‌ها را متصدی و مامور آزمایش قرار دهیم مگر اینکه حالا آزمایش را اینها بکنند ولی محقق و مسلم باشد که ساختمان را دیگران خواهند کرد. و بنده بر خلاف عقیدة دکتر مصدق که معتقد به مقاطعه نیستند عقیده به مقاطعه دارم ایشان فرمودند که در مقاطعه خاک و آجر و گل ممکن است تقلب شود ولی بنده عرض می‌کنم کار این کمپانیهای بزرگ اروپائی و آمریکائی غیر از بنائی ایرانی است زیرا آنها از نقطه نظر حیثیت و اعتبار خودشان مجبورند خوب کار کنند منتهی حق الزحمه خوب و زیادی هم برای خودشان منظور می‌دارند غالباً صد شش صد هفت حق می‌گیرند. گران می‌گیرند. ولی خوب کار می‌کنند مقصود این است اگر آزمایش به دست این اشخاص بشود باید خیلی دقت کرد. و دیگر آنکه این نظارتی که در این لایحه است ممکن است کار آنها را فلج کند یا یک اختلاف نظرهائی تولید کند از این جهت بنده عقیده‌ام این است که این حق تقدم را از اینجا برداریم و فقط قائل شویم که بطور مناقصه خواهد بود زیرا حقیقتاً حق تقدم موردی ندارد. این بود عرایضی که بنده عرض کردم و می‌خواهم یک توضیحاتی به بنده داده شود والا چنانچه عرض کردم بنده از اول جزو موافقین این لایحه بوده‌ام و این توضیحاتی را هم که خواستم برای این است که با یک شوق بیشتری رای بدهم.
معاون وزارت فوائد عامه- راجع به نقشه برداری بنده خیال می‌کردم با توضیحایت که دادم خاطر حضرتعالی کاملاً مطمئن شده باشد. این نقشه برداری نقشه بردای کامل است و مستلزم ساختن راه آهن است فرمودند ممکن است میخ را بکوبند که بعد از چهار پنج سال که طول کشید بیایند و بردارند در اینجا حق با حضرتعالی است این مسئله را خود بنده هم توضیح دادم قرار شده است یک علائم سنگی یعنی یک علامات ساختمانی با سنگ درست کنند که آن علامات ساختمانی را بوسیلة آلات و اسبابهائی که دارند و نصب می‌کنند مثلاً فرض بفرمائید در کوهستان البته فاصله اش کمتر خواهد بود تا در غیر کوهستان وقتی که آن علامات را نصب کردند با آن آلات و اسباب از قبیل تئودلیت و غیر میبینند و فواصل را معین می‌کند پس بنابراین چنانچه عرض کردم نظر حضرتعالی تأمین خواهد شد و آن وقتی که می‌خواهد ساختمان را شروع کنند اسبابهایشان را می‌گذارند روی ستونهای کوچکی که ساخته شده و با آن آلات و اسبابها ممکن است تمام آنها نقاط و فواصل را ببینند و بعد ساختمان کنند همان میخچه‌ها را بیخودی نمی‌گذارند. با ملاحظه تمام اطراف و نکات کار نصب می‌کنند پس رفع نگرانی حضرتعالی خواهد شد. اما اظهار نگرانی فرمودید از اینکه ممکن است چون خودشان نقشه برداری می‌کنند خودشان آزمایش خواهند کرد و بعد هم راه آهن خواهند کشید از این جهت ساختمان به نفع ما تمام نشود اولاً در این قسمت ما نهایت سعی را خواهیم کرد که در این مسئله نظارت کنیم بعلاوه بنده عرض کردم که مقصود اینها این است که خوب کار کنند که راه آهن به خودشان واگذار شود والا برای ششصد هزار تومان هیچ وقت این کمپانیها به این مهمی نمی‌آیند داخل
در مذاکره و کنترات بشوند. پس اینها که آمده‌اند و مدتها است با ما داخل در مذاکره شده‌اند برای این است که در آتیه کنترات ساختمان راه آهن با خودشان بسته شود ملاحظه تمام مسائل باید بشود. اولاً اینها باید نقشه خودشان را قبلاً به وزارت فوائد عامه بدهند و هر سی کیلومتر به سی کیلومتر مخارجش را باید وزارت فوائد عامه تصویب کند و نقشه را باید وزارت خانه تصدیق کند پس از اینکه نقشه‌ها را دولت تصویب کرد آنها باید تحت نظارت و تفتیش دولت ساختمان کنند. پس این یک کاری است که در آتیه برای خودشان خوب است و آنها به این اعتقاد آمده‌اند که ساختمان اره آهن را هم حتماً قبول کنند. و البته سعی می‌کنند که خوب کار کنند و بعلاوه معمول نیست که این کمپانیها به این بزرگی که می‌آیند و می‌خواهند یک همچو کارهائی بکنند بد کار کنند زیرا اینها می‌خواهند کار خودشان را خوب انجام دهند و ساختمان راه آهن را خودشان قبول کنند و تحصیل شهرت نمایند و از این لحاظ با دولت خوش حسابی خواهند کرد. و یک طوری رفتار نمی‌کنند که ما از آنها برنجیم و آنها را پس بزنیم گذشته از این ما نظارت کامل خواهیم داشت و جزئیات مسئله را در نظر خواهیم گرفت و همه جا کنترل خواهیم کرد. حتی مزد عمله و نظامنامة راجع به آنها و سایر مسائل جزئی را هم نمی‌توانند بدون نظر ما تغییر و تبدیل بدهند. مثلاً اگر بخواهند مزد عمله را زیاد یا کم کنند باید با نظر دولت باشد و همینطور راجع به حقوق مستخدمین نمی‌توانند بدون نظر دولت تغییر و تبدیل بدهند. تمام این ملاحظات و دقتها شده. اما در قسمت حق تقدم که فرمودید بنده دو سه دفعه توضیحات دادم و خیال کردم گوش دادید و توجه فرمودید. عرض کردم حق تقدم در صورتی است که شرایط مساوی باشد پس این چند شرط دارد یک این است که ما این را به مناقصه بگذاریم و آنها پیشنهاد بدهند و پیشنهادها مساوی باشد باید تمام این مراحل حاصل شود. در این صورت تصدیق میفرمائید که یک همچو سندیکای مهمی که برای نقشه برداری به مملکت ما می‌آید و مساعدت با ما می‌کند اخلاقاً و انصافاً نمی‌شود یک همچو حقی را به او نداد و او هم با این اطمینان می‌آید و این تسعیلات را در مقدمات کار برای ما فراهم می‌کند که ساختمان بعدی هم به خودش واگذار شود و به این نظر سعی می‌کند که باما خوش حسابی کند در آتیه هم چنانچه عرض کردم مسئله نقشه و سایر وسائل تمام در وزارت فوائد عامه خواهد آمد وبا نظر متخصیص و مهندسینی که داریم دقت خواهد شد و بطوری که نفع دولت است انجام خواهد گرفت. پس از هیچ جهت جای نگرانی نخواهد بود.
نائب رئیس- چون عده کافی نیست و اکثر آقایان بیرون تشریف برده‌اند اگر اجازه میفرمائید بقیة مذاکرات بماند برای جلسه بعد.
جمعی از نمایندگان- صحیح است
نائب رئیس- عجالتاً کسری کمیسیونها را به عرض آقایان میرسانم. برای کمیسیون داخله آقایان میر ممتاز – امیر اسد الله خان عامری- دادگر- سلطان محمدخان عامری- حشتمی- پور تیمور- امین التجار تربتی- احتشام زاده – زنگنه- وکیلی- حیدری- انتخاب شده‌اند یکنفر کسر است.
کمیسیون مالیه: فهیمی- ملک مدنی- ذوالقدر- عدل- ایلخان- حاج میرزا مرتضی- حاج میرزا حبیب الله امین- افخمی- شاهزاده- محمد ولی میرزا- خواجوی- شریعت زاده انتخاب شده‌اند یکنفر کسر است که اکثریت پیدا نکرده. برای کمیسیون خارجه آقایان: بهار- دیوان بیگی- مرتضی قلیخان بیات- امیر تیمور کلالی- اسعد فهیمی- طلوع- کی استوان- ثقه الاسلامی- خواجوی- میرزا عبد الله خان وثوق انتخاب شده‌اند اکثریت نسبت به یکنفر حاصل نشده. کمیسیون عدلیه آقایان: مدرس
جمشیدی- میرزا ابراهیم آشتیانی- حاج شیخ بیات- مولوی- دیبا- آیت الله زاده خراسانی- شریعت زاده- عراقی- بدر- جهانشاهی- یاسائی کمیسیون معارف آقایان: ضیاء- آقا زاده سبزواری- بهار- دکتر طاهری- اهری- حاج میرزا عبد الحسین- سهراب خان ساکینیان- نوبخت- عمادی- محمد آخوند- حاج آقا حسین.
کمیسیون فوائد عامه- آقایان: حاج میرزا حبیب الله امین- فرشی- موقر- افشار- آقا سید یعقوب- شیروانی- کازرونی- اسفندیاری- غلامحسین میرزا- عباس میرزا- عصر انقلاب نسبت به یک نفر اکثریت حاصل نشده است. این هم لایحة تفریق بودجه ۱۳۰۵ مجلس که از طرف اداره مباشرت رسیده است.
معاون وزارت فوائد عامه- استدعا می‌کنم لایحة مرحوم صنیع الدوله را جزو دستور جلسه آتیه قرار دهید.
(مجلس سه ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد)
قانون
استخدام دو نفر معلم از مملکت آلمان برای مدرسه صنعتی فارس
ماده واحده- وزارت معارف مجاز است که یک نفر معلم آهنگری و و یکنفر نجاری کهیکی از آنها شایسته مدیری فنی باشد از مملکت آلمان برای مدرسه صنعتی فارس از اول فروردین ۱۳۰۷ مطابق شرایط ذیل استخدام نماید.
الف) مدت استخدام معلمین مذکور که از اول فروردین ۱۳۰۷ برای سه سال و سه ماه است و در صورتیکه به خوبی از عهده وظایف محوله برآمده اثبات لیاقت نمودند وزارت معارف مجاز خواهد بود استخدام مشار الیه را برای دو سال دیگر هم تمدید نماید که مجموعا پنج سال و سه ماه بشود.
ب) حقوق مدیر و معلم از قرار سالی دو هزار و چهار صد تومان حقوق معلم دیگر سالی یکهزار و هشتصد تومان است که به اقساط ماهیانه دریافت خواهد داشت.
ج) در موقع عزیمت به ایران به هر یک از معلمین مذکور مبلغ سیصد تومان به عنوان خرج سفر داده می‌شود و هنگام ختم قرارداد هم چنانچه کنترات مشارالیها تجدید نگردد و بخواهند به آلمان مراجعت کنند به هر یک معادل مبلغ مزبور برای معاودت پرداخته خواهد شد.
د) مستخدمین مذکور سالی یک ماه در تابستان حق مرخصی با استفاده از حقوق خواهند داشت و می‌توانند با اجازه وزارت معارف پس از چند سال یک دفعه از مجموع مرخصی‌های خود فقط در موقع تعطیل تابستان استفاده نماید.
ه) وزارت معارف اختیار دارد سایر شرایط استخدام معلمین مذکور را بر طبق قانون ۲۳ عقرب ۱۳۰۱ تعیین و قرارداد آنها را امضاء نماید.
این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه بیست و هشتم فروردین یکهزار و سیصد و هفت شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید
رئیس مجلس شورای ملی حسین پیرنیا