مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ دی ۱۳۴۶ نشست ۲۶

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و دوم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری بیست و دوم

قوانین انقلاب شاه و مردم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ دی ۱۳۴۶ نشست ۲۶

مذاکرات مجلس شورای ملی

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۲۸ دی ماه ۱۳۴۶ نشست ۲۵

فهرست مطالب:

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۲۲

جلسه: ۲۶

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۲۸ دی ماه ۱۳۴۶

فهرست مطالب

۱- قرائت اسامی غایبین جلسه قبل

۲- بیانات قبل از دستور آقایان: کاظم مسعودی- پروفسور مخبرفرهمند- دکتر صاحب‌قلم- دکتر بهبهانی و بانو دکتر دولتشاهی

۳- تصویب صورت جلسه‏

۴- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت جنگ‏

۵- ادامه مذاکره در گزارش شور اول کمیسیون آموزش و پرورش راجع به تشکیل وزارت علوم و آموزش عالی‏

۶- اعلام وصول و تصویب فوریت لایحه قانونی واصله از مجلس سنا راجع به وافقت‌نامه مربوط به بررسی درباره منابع آب بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحده آمریکا

۷- اعلام وصول و قرائت دو فقره لایحه قانونی از مجلس سنا

۸- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه‏

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه (۲۸) دی ماه ۱۳۴۶

مجلس ساعت نه و پنج دقیقه صبح به ریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی تشکیل گردید.

- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل

۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل

رئیس- اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.

(بشرح زیر خوانده شد)

غائبین با اجازه

آقایان دکتر خطیبی- فهیمی- بهادری- دکتر کیان- انشاء- رضوی- دکتر رشتی- مهندس فروهر- کیوان- مافی- محید موسوی- دکتر وفا.

دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه

آقایان کتر کلالی یک ساعت- دکتر سعید حکمت یک ساعت- مؤید امینی ۲ ساعت.

غائبین مریض

آقایان پرویزی- سلیمانی کاشانی- مهرزاد- طباطبائی- عجم- ادیب سمیعی- اصولی- ارسنجانی.

- بیانات قبل از دستور آقایان: کاظم مسعودی- پروفسور مخبر فرهمند- دکتر صاحب قلم- دکتر بهبهانی و بانو دکتر دولتشاهی

۲- بیانات قبل از دستور آقایان: کاظم مسعودی- پروفسور مخبر فرهمند- دکتر صاحب قلم- دکتر بهبهانی و بانو دکتر دولتشاهی.

رئیس- نطقهای قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای مسعودی تشریف بیارورید.

مسعودی- با اجازه جناب آقای رئیس متأسفم که تمام همکاران اینجا حضور ندارند ولی مطالبی را که بعرض همکاران محترم میرسانم ممکن است از نظر بیان ناقص باشد می‌بخشید. ولی از نظر مطلب مهم است. همانطور که اطلاع دارید دستگاههای تبلیغاتی ما مرتباً و روی تشکیلاتی که دارند که البته روی این تشکیلات بحث دارم از جزئیات مسافرت اعلیحضرتین ما را مطلع می‌کنند ولی وظیفه ما همانطور که تمام همکاران نیز میدانند و همیشه توجه مردم را جلب می‌کنند اینست که ما بگردیم ببینیم نتیجه‌ای که از نظر دنیائی پس از تشریف‌فرمائی‌های اعلیحضرتین به کشورهای خارج برای مردم وطن ما عاید میشده چیست چون من و چند تن از همکاران مطبوعاتی بیش از سایر رفقای مطبوعاتی نزدیک به ۱۳، ۱۴ بار افتخار التزام رکاب اعلیحضرت را در مسافرت داشته‌ام، صبح که رادیو خبر تشریف فرمائیشان را به کشور مالزی پخش می‌کرد یک مرتبه متوجه این موضوع مهم شدم و آن این است که الآن بعرضتان میرسانم. در ده سال پیش وقتی افتخار این را داشتم که در التزام ریاب اعلیحضرت به کشور سوئد بروم در آنجا جزء برنامه‌هائی که برای تشریف فرمائی اعلیحضرتین در نظر گرفته بودند یک برنامه هم بازدید اعلیحضرت از یک آشیانه مخفی هواپیماهای مافوق صوت بود و در آنجا که همراهان می‌خواستند بروند از شب قبل مهمانداران مرتباً راجع به رفتن به این محل تذکراتی می‌دادند که دوربین همراهشان نباشد و حتی خودنویس برای یادداشت و تذکراتی از این قبیل که دادند ما را واقف می‌کردند که ما توجه کنیم و بدانیم جائی که می‌رویم جای مهمی است من وقتی از مهماندارم پرسیدم که من یک دوربین کوچک دارم که از لحاظ خبر مصور عکس می‌گیرم گفتند اینجا ما طیاره‌هائی را می‌خواهیم به اعلیحضرت نشان بدهیم که در دنیا اول است و فقط ما داریم و نباید دوربین همراه داشته باشید توجه بفرمائید کشور سوئد یک کشور بی‌طرف که در دنیا معروف است آمده است اسلحه‌ای ساخته است که این اسلحه در ده‌ها سال پیش اول بوده است و برای اینکه آمریکائیها و روسها از این نقشه‌ها اطلاع پیدا نکنند آن را مخفی می‌کنند و بخاطر احترام زیادی که به اعلیحضرت قائل بودند بازدید این هواپیما را در برنامه گذاشتند وقتی که رفتیم آنجا و جریان را نشان دادند که این هواپیما چه اعجوبه‌هائیست و دیدیم اولاً زیر یک کوه این طیاره‌ها را آماده نگاهداشته بودند خلبان و کمک خلبان روی آنها نشسته بودند و هر کدام از این هواپیماها را بسته بودند به یک کامانکار و روی این کامانکارها یک شوفر و یک شاگرد شوفر نشسته بود و در ۲۴ ساعت همیشه اینها آماده بودند و خودشان اسم خفاش را به این هواپیماها داده بودند و باید اضافه کنم از موقعی که درست یادم نیست اعلیحضرت که دکمه آژیر را که فشار دادند تا طیاره به هوا برود بیشتر از دو دقیقه معطل نمی‌شد حالا این چه وضع بود نمیدانم تمام این مقدمات را گفتم برای اینکه نتیجه بگیرم وقتی که این طیاره‌ها مانور خود را دادند سرعت آنها وری عجیب بود که عکاسان مخصوص خودشان نمی‌توانستند با این سرعت عکس بگیرند موقعی که هواپیما نشست گفتند که مشخصات هواپیما این است بعد از آن اعلیحضرت تشریف‌فرما شدند از خلبان سؤالات فنی فرمودند مطلب سومی که پرسیدند خلبان ماند و نمی‌توانست جواب بدهد وزیر جنگ آمد و جواب داد اعلیحضرت به داخل هواپیما تشریف بردند و شستند و جزئیات کار را پرسیدند و در یک مطلب فنی که سئوال فرمودند شاه سوئد شروع کرد بدست زدن و گفت آفرین که شاه یک مملکتی به جزئیات یک حرفه‌ای اینقدر وارد باشد که مربوط به حرفه و کار شاه نمی‌باشد در صورتی که شاه اگر اطلاعات خلبانی نداشته باشد ایرادی نیست این نتیجه را می‌گیریم که ما در دورۀ گذشته یعنی در دورۀ قاجار شاهی داشتیم که وقتی می‌خواست برود به مسافرت یا دعوتش می‌کردند می‌گفتند بیا آمریکا از سفیر می‌پرسید که آنجا کبک دارد که من به شکار بروم؟ و وقتی وارد می‌شد در انگلستان می‌گفت بروید ببینید در کاروانسرا که کشتی کی حرکت می‌کند. در این موقعیت وقتی یک سرپرستی با اینه مه اطلاع پیدا می‌شود و سلطنت و رهبری می‌کند و ما را از یک کشور عقب افتاده به این سرعت بجلو پرتاب می‌نماید ما باید سپاسگزاری و قدردانی کنیم (صحیح است) و آنوقت بیائیم مطلب را از این راه دنبال کنیم و جلو برویم چون من یک روزنامه‌نویس هستم در خدمتگزاری تظاهر را گناه می دانم، تملق را گناه میدانم (احسنت) ولی حقائق را باید گفت که مردم بفهمند و من از مطبوعات عصر تقاضا می‌کنم که اگر نمایندگان محترم آمدند پشت این تریبون حقایق را برای ملت گفتند این مطالب را بنویسند (صحیح است) وقتی که من صبح می‌بینم که یک روزنامه‌نویس همکار من که من از او دفاع می‌کنم نقایص کارش را هم باید بگویم و گله هم از او بکنم که در سرمقاله صبح خود جزء مهمترین و بزرگترین وقایع دنیا می‌نویسد زنی نوزاد هشت کیلو زائیده است در حالی که بجای این مورد بعنوان مهمترین واقعه باید بنویسد که شاه بزرگترین مملکت مسلمان رفته و میانجی گری بین دو کشور مسلمان دیگر کرده و موفق شده (احسنت) و من متأسفم که معاون وزارت فرهنگ و هنر هم نیست چون همه چیز را باید گفت که آقایان توجه کنند و در کارشان همانطور که دیدیم خوب هم عمل می‌کنند دقت بیشتر می‌کنند ولی نواقص زیاد هم دارند که باید برطرف کنند و جریانات را باید خوب منعکس کرد و دید و رفت و فیلم‌برداری کرد و مطالب خوب را با افرادی که دارند ببرند آنجا و راجع به این مسافرتها پس از دقت زیاد فیلم بردارند از جزئیات و مردم متوجه بشوند فکر نکنند که اعلیحضرت رفته‌اند به گردش (بوشهری- هیچ کس این فکر را نمی‌کند) یا اینکه اعلیحضرت وقتی برمیگردند و می‌روند برای اینکه استراحت کنند می‌گویند اعلیحضرت تازه برگشتند این صحیح است جناب آقای بوشهری؟ ولی باید یکمی واقع بین بود اکثریت هیچ وقت اینطور تصور نمی‌کند و ما که در التزام اعلیحضرت راه افتادیم و رفتیم همکارانمان هم بودند و رفتیم به کشور رومانی و از کشور رومانی وقتی وقتی حرکت می‌کردیم ساعت ۵ صبح بود دو ساعت قبل از آن بیدار شد اعلیحضرت تشریف آوردند بدرقه شروع شد و تمام مراسم بدرقه تمام شد و توی طیاره نشستند و به کشور یوگسلاوی رفتیم و مراسم استقبال هم بعمل آمد و بعد تمام جریانها انجام گرفت یک ساعت وقت بود که بعد از این یک ساعت باید برویم گل بگذاریم روی قبر سرباز گمنام و اعلیحضرت می‌بایست این یک ساعت را استراحت می‌فرمودند تا برای یک ساعت بعد حاضر باشند برای مراسم موقعی که رسیدند فرمودند شما کجا بودید عرض کردیم رفتیم قصر با این عظمت را ببینیم در پرشن روم (اطاق ایران) دارند آقای دکتر الموتی بودند اکنون تشریف ندارند بعد اعلیحضرت تشریف آوردند و جریان را یه تماشا فرمودند مطلب برگشت روی مملکت و صحبت شد و فرمودند که در دهات آنجا این وسایل را داشتند و این کارها را انجام داده‌اند و ما باید این کارها را برای مملکتمان بکنیم مقصود این است که از آن یک ساعت استراحتی که برایشان در نظر گرفته شده بود آنهم درد وطن داشتند نظر من این است که جناب آقای بوشهری اینها را باید گفت برای مردم مملکت و مردم را آشنا کرد که بدانند یک شخصیتی که بلند می‌شود میرود به یک کشوری و مصاحبه می‌کند با آن صاحب‌نظران مطبوعاتی که هر کدام برای قاپیدن اخبار و گرفتن بارز اقتصادی کشورهای در حال رشد یک اعجوبه‌هائی هستند و سؤال می‌کنند و حرفهائی می‌زنند موقعی که جواب آنها را می‌دهند این زحمت کشیدن است که اینها را به مردم نشان بدهند (صحیح است) و من خوشحال شدم که دو دفعه است که در موقع تشریف‌فرمائی اعلیحضرت به کشورهای خارج اکیپ مطبوعات از وزارت اطلاعات خبرنگار و عکاس راه میفتند و می‌روند و تلاش خوبی می‌کنند و دیشب هم ساعت ۱۱ به ما عکس رساندند ولی این تکمیل نیست باید وزارت فرهنگ همکاری نزدیکتری داشته باشند مثلاً وقتی که فیلم تاجگذاری اعلیحضرت را در رم نشان داده بودند شبی که دعوت کرده بودند از شخصیتهای کشور ایتالیا وقتی که شروع به نمایش فیلم کردند دیدند فیلم عوضی است و بجای اینکه به زبان انگلیسی باشد به زبان فارسی است این را باید دقت بفرمائید زحمتی را که می‌کشید باید توجه بیشتر بفرمائید که با دقت انجام شود یا مثلاً ما می‌آئیم راجع به دولت صحبت می‌کنیم باید توجه داشته باشید که وقتی از یک فردی صحبت می‌کنیم یا تعریف می‌کنیم این موضوع آوانس دادن نیست و آقایانی که کار نمی‌کنند نباید سوء استفاده بکنند اگر ما می‌آئیم می‌گوئیم که اکنون یک رئیس دولت آمده بعد از مدتی صادقانه کار می‌کند و خدمت می‌کند و خدمتش بدون تظاهر است وقتی که می‌روی و تذکری به او می‌دهی گوش می‌دهد و عمل می‌کند این را آن وزیر نباید به حساب خودش بگذارد باید وقتی با او صحبت می‌کنند و می‌گویند در یک قسمت از اداره‌ات این نواقص هست باید فوراً چشمهایش قرمز نشود و خونش به جوش نیاید و بگوید درست نیست، باید تحقیق بکند ببیند برای اینکه آقایان نمایندگانی که آمده‌اند اینجا نشسته‌اند احساس خدمتگزاری را به حد اعلاء دارند و این را احساس کرده‌اند و اگر می‌آیند تذکر می‌دهند برای این است که مملکت پیشرفت کند در دوره‌های گذشته در دوره بیستم که بنده هم نماینده بودم خدا شاهد است با جرأت می‌گویم که اگر یک دهم شما کار می‌کردیم الآن بلند شوید ببینید توی این سرسرای پائین هر وکیلی در روز با ۱۰ تا ۲۰ نفر موکلینش را راه می‌اندازد همه اش با مردم در تماس است و اگر می‌آیند تذکر به شما می‌دهند از نظر کمک می‌گویند بنده اگر تذکری می‌دهم و میایم اینجا از لایحه که آوردید صحبت می‌کنم و گوش می‌دهید ممنونم و ما خوشوقتیم که آقای وزیر تعلیمات عالیه اینجا تشریف دارند میگوئیم آقا این کاری که آمدید راجع به همین معافیت کردید بسیار کار خوبی کردید ولی این را تکمیل کنید و این موضوعی را که آمدید گفتید که ما چوب لای چرخ دانشجو نمی‌گذاریم و به اینها کمک می‌کنیم این را بیائید دنبالش را بگردید و ببینید این بچه‌هائی که در خارج هستند چه می‌خواهند؟ در خارج چیز زیادی نمی‌خواهند فقط این را می‌خواهند که وقتی پشت در اطاق سفیر می‌روند نگویند سفیر وقت ندارد (صحیح است) و وقتی رفت پشت در سفارت از ۲۰ مایل۳۰ مایل و یا ۱۰۰ کیلومتر راه آمد که گذرنامه اش را ببرد یا گواهی عقد و ازدواجش را به ثبت برساند نگویند برو فردا بیا این حرف شما ۲۰ دلار برای او تمام می‌شود در را باز کنید خارج از نوبت رسیدگی کنید و کارش را تمام کنید صورتش را هم ببوسید و راهش بیندازید برود.

رئیس- آقای مسعودی وقت شما تمام است.

مسعودی- از ناطق بعدی خواهش می‌کنم چند دقیقه از وقتشان را به بنده لطف بفرمایند.

رئیس-آقای پروفسور مخبر فرهمند؟

پروفسور مخبر فرهمند- چند دقیقه عیب ندارد.

رئیس- بفرمائید.

مسعودی- بعد راجع به کار دانشجویان باید تعقیب بشود بخصوص دانشجویان عزیز ما که در اینجا تحصیل می‌کنند جناب آقای وزیر توجه داشته باشید اگر شما وسیله ندارید و یا دانشکده و دانشگاه ندارید بیائید این اجازه را بدهید به دانشجویانی که خوب درس می‌خوانند و معلمین و دبیرانی که گواهی می‌کنند خوب درس می‌خواند که اگر دانشجوئی درست درس خواند تسهیلاتی برایش قائل بشوید که به خارج برود و تا زمانیکه این دانشجو منحرف نشده است و درس می‌خواند به او مساعدت کنید امتیازات را به او بدهیم تا به قول خودشان نمرۀ a بیاورد یا b بیاورد اما اگر نمره‌اش خراب شد ما به او کاری نداریم (صحیح است) بیائید به این دانشجو بگوئید که آقا در این رشته حقوق یا اقتصاد اینجا ما زیاد تحصیل کرده داریم اگر در این رشته‌ها که ما می‌خواهیم درس خواندی ما احتیاج داریم سه سال چهار سال دیگر که برگشتی اینجا برو دنبال کار و کارت تضمین شده است شما این تسهیلات را فراهم کردید آن وقت می‌بینید که در بیشتر مشکلاتتان موفق شده‌اید یا وقتی که می‌گوئیم بزرگترین اتفاقی که افتاده بچه نوزاد است درست نیست بیائید بگوئید بزرگترین واقعه‌ای که الآن اتفاق افتاده در شیراز است گاز نفت را در آنجا برده‌اند و الآن افتتاح می‌شود و آن هم در غیاب شاه ببینید مملکت چقدر آرام است ببنید امنیت تا چه اندازه است که شاه ما در آنجا به افتخاراتمان اضافه می‌کند و اینجا دارند دستگاهها مثل ساعت کار می‌کنند و گاز دارد در شیراز افتتاح می‌شود فقط می‌شنویم که گاز افتتاح می‌شود ولی از فردا شیراز مثل یک شهر اروپائی همه از گاز استفاده می‌کنند و خیلی هم ارزان، یا پس فردا یک دهکده برای نمونه با گاز تجهیز می‌شود اینها دلیل نمی‌شود که اگر من این را می‌گویم فردا آن کسی که در شرکت نفت نشسته است از این موقعیت استفاده کند و دنبال کار خودش باشد نه آنهم باید بیاید انقلاب اداری را حس بکند و انجام وظیفه بکند و یا خیلی مختصر می‌گویم چون وقت کم است تذکر می‌دهم و می‌روم، مجلس همانطور که اشاره کردم مجلس دارد به بهترین وجه کارش را می‌کند چه مجلس و چه آنهائی که عضو حزب هستند و چه آن اقلیتی که ما را به کار وامی‌دارند همگی حق دارند برای اینکه نقاط ضعف ما را متذکر می‌شوند و ما مراقب تر می‌شویم و کارمان را بهتر انجام می‌دهیم ولی الآن یک وکیل مجلس مرتباً تلاش می‌کند آن که عضو حزب است وقتی اینجا تمام شد در فراکسیون حزب شرکت می‌کند و وقتی فراکسیون حزب تمام شد در جلسات حوزه حزب شرکت می‌کند از حوزه که تمام شد در کار روزنامه تلاش می‌کند انقلاب چی است؟ انقلاب یعنی اینها. از وکلای سابق که ساعت ده و ده و نیم می‌آمدند مجلس، هیچ بازخواستی نبود و به قول یکی از کارمندان مجلس، که همه از شریف‌ترین کارمندان این مملکت را تشکیل می‌دهند و در این مجلس زیاد هستند و همگی زحمت می‌کشند (صحیح است) می‌گفت ما وکیل‌هائی داشتیم که هفته‌ها موکلینشان می‌آمدند در مجلس آنها را ببینند و موفق نمی‌شدند یا امروز مثلاً کجا فکر می‌کردیم که از ده تا تندنویس مجلس هشت تای آنها لیسانسیه باشند اینها انقلاب است کار شده کار می‌شود و باید کمک کرد باید آقایان وزراء و وکلا دست بدست هم بدهیم و همه با هم صمیمانه و بدون غرض خدمتمان را انجام بدهیم تا بتوانیم شکران نعمت آن زحماتی که رهبر مملکت ما که این همه متحمل می‌شوند و افتخارات ما را زیاد می‌کنند باشیم تا ده سال پیش مرجعی یا کسی ایران را نمی‌شناخت ولی الآن اگر خدای نکرده یک احتیاج بین‌المللی پیدا کنیم بیشتر ممالک کشورهای خارج برای خدمتی که شاه ما را کرده برای ارتباطاتی که هر روز برای ما ایجاد کردند بنفع ما قدم و قلم می‌زنند (احسنت-آفرین).

رئیس- آقای پروفسور مخبر فرهمند تشریف بیاورید.

پروفسور مخبر فرهمند- با اجازه مقام محترم ریاست و همکاران عزیز البته اطلاع دارید که دیروز اعلامیه‌ای از طرف نظام وظیفه عمومی منتشر شد که مشمولین از سال ۱۳۱۲ تا آخر سال ۱۳۲۴ با شرایطی منطبق با موازین قانونی معاف شدند البته در حال عادی این یک امر طبیعی است که همیشه بعد از یک قرعه‌کشی یا یکی دو سال یک مرتبه مازاد احتیاجات را معاف می‌کنند ولی این اعلامیه از نظر بنده چند نکته قابل توجه دارد اول اینکه این اعلامیه در وقتی صادر می‌شود که رهبر عالیقدر ما و شهبانوی گرامی در مسافرت تشریف‌فرما هستند و همچنین خوشحالی که صدور این اعلامیه برای یک عده‌ای جوان و فامیل آنها ایجاد می‌کند این سبب می‌شود که همانطوری که همیشه در اینطور موارد وقتی اعلیحضرت در سفر خارج هستند تمام ملت ایران دعای گوی ذات مبارکشان هستند و البته به این مناسبت این دعاگوئی صد چندان شده است (مهندس اخوان- نظام وظیفه نرفتن خوشحالی ندارد) شرایطی را به عرضتان می‌رسانم و ملاحظه خواهید فرمود که دارد یا ندارد نکته‌ای را که می‌خواهم به آن اشاره کنم اول این بود که در این اطلاعیه بخصوص یک توجه مخصوصی به دانشجویان ما که در خارج هستند شده اعلامیه‌های قبلی را بگیرید مطالعه بفرمائید. نکاتی که در این اطلاعیه هست در آنها نیست با اینها به یک نظر پدرانه به یک نظر ارفاق به یک نظر مهر و محبتی نگاه کرده‌اند و به اینها گوشزد کردند که اگر وضع شما تا این ساعت آنطور که باید و شاید مرتب نیست یا از اینکه مسبوق نبودید یا قصوری کردید و وضعشان را با نظام وظیفه عمومی روشن نکردید این امکان داده می‌شود که در یک مدت معینی وضع خودشان را با سرپرستی‌ها روشن کنند و در ازاء پرداخت یک مبلغی بتوانند از این معافیت استفاده کنند نکته دوم این است که این معافیت یک عده کثیری از آنهائی را که بهشان احتیاج داریم آنها را از این نگرانی و بلاتکلیفی خارج می‌کند وقتی اینها دانستند که آنجا معافیت خودشان را خواهند گرفت اینها در آنجا وقتب گم نمی‌کنند تعلل نمی‌کنند بلافاصله و هر چه زودتر امکانات برای آنها فراهم بشود فوراً به مملکت خودشان بر می‌گردند این هم یک نکته‌ای است که ما باید متذکر باشیم اگر کسی در خارج است و برای او این تو هم ایجاد می‌شود که اگر حالا بروم باید برای رفتن به نظام وظیفه دوندگی بکنم منتظر وقت بشوم تا قرعه کشی کی باشد من قبول بشوم یا نشوم این خودش یک بلاتکلیفی است و این افراد جوان و پر شور را کمی سرد و ناراحت می‌کند اینها پخته نیستند و باید یک جزئی ناراحتی عصبانی و نگران می‌شوند مضافاً به اینکه وقتی تکلیف اینها به این ترتیب معلوم شد یک مقداری از ارز مملکت که در آنجا خرج می‌کنند این ارز دیگر بخارج نمی‌رود این وقتی را که اینها به تعلل میگذرانند و منتظرند که چگونه برگردند و با خودشان و یا کسانشان مشورت بکنند این وقتی است که ما از دست می‌دهیم این وقت دیگر بر نمی‌گردد اگر این وقت را بیایند در اینجا صرف بکنند و بکارهای تولیدی بگذرانند کمک به انقلاب کرده‌اند و این نظر ما است ولی شاه بیت این اطلاعیه بنظر بنده در اثر اینکه آقایان همکاران محترم و ملت ایران نگران فرار مغزها بودند در اینجا بدون اینکه اشاره بشود به اینکه ما این نظر را داریم که شما را برای این جلب کنیم با کمال سعۀ صدر این اعلامیه را صادر کردند ولی از لابلای این اعلامیه این خوانده می‌شود که این کمکی است که برای برگرداندن یا مانع فرار مغزها بشود الآن اگر یک فردی در این وضع در خارج باشد تحصیلات خودش را تمام کرده باشد اقلا این بهانه را دارد که من چون وضع نظام وظیفه‌ام مرتب نیست و تکلیفم روشن نیست اگر کاری بمن در جای دیگر دادند می‌روم در آنجا کار می‌کنم.

رئیس- آقای پروفسور مخبر فرهمند وقت جنابعالی تمام شده.

پروفسور مخبر فرهمند- یک دقیقه اجازه بفرمائید ولی این بهانه را بحمدالله از این آقایان گرفتند یک موضوع دیگری که اگر یک دقیقه اجازه بدهند می‌گویم جناب آقای وزیر علوم می‌توانند یک بهانه دیگری را که از این معطلی و سرگردانی است که اینها در موقع تعیین ارزش تحصیلی خودشان در تهران پیدا می‌کنند (صحیح است) تشکر می‌کنم حتماً خود جناب ایشان هم به این بلا دچار شده‌اند و میدانند چقدر این سرگردانیبرای دانشجویان ما برای افراد جوان ما گران است و استدعا می‌کنم به این قضیه توجه بفرمائید (احسنت).

رئیس- آقای دکتر صاحبقلم بفرمائید.

دکتر صاحبقلم- عرض امروز بنده مربوط به این برگهای زردی است که از حوضخانه خدمت خانمها و آقایان نمایندگان می‌رسد و همینطور که دوست عزیزم جناب آقای مسعودی اشاره فرمودند تشریف می‌برند در حوضخانه و بدرد دل ارباب رجوع می‌رسند اگر بخواهیم کارهائی را که ارباب رجوع با ما دارند تجزیه و تحلیل بکنیم اکثر اینها دیپلمه هستند و اگر باز یک کمی بیشتر این تجزیه و تحلیل را ادامه بدهیم اکثراً آنهائی هستند که معدل آنها از ۱۴ به پائین است چون اغلب در آگهی‌های روزنامه‌ها می‌خوانیم که مؤسسات دولتی و حتی غیر دولتی و شرکتها دیپلمه می‌خواهند که معدل آنها از ۱۴ به بالا (مرتضوی- و سابقه چند سال کار) و سابقه چند سال کار حالا چرا چنین وضعی پیش آمده و روز به روز هم بر تعداد این دیپلمه‌ها اضافه می‌شود و یک وقت خواهید دید که تعداد زیادی دیپلمه بیکار داریم ولی اگر دنبال حرفه بروید نه لوله‌کش دارید نه آهنگر دارید نه بنا دارید نه معمار دارید و نه حتی عکاس دارید و نه کسی هست که دنبال کسب برود نه بقال دارید هیچ ندارید، پس فلان زارع یا کاسب می‌آید دیپلمه می‌شود بعد می‌خواهد پشت میز بنشیند فردا خواهید دید دهات از کشاورزان خالی شده، خواهید دید فلان کاسب رفته و دکانش را بسته است این است که شاهنشاه آریامهر نسبت صنعتی کردن کشور و دنبال کردن مدارس حرفه‌ای اوامر اکیدی صادر فرموده‌اند و خوشوقت هستم که در رأس مؤسسات حرفه‌ای کشور آقای مهندس حبیب نفیسی تشریف دارند که واقعاً عاشق حرفه خودشان هستند (صحیح است) این شخص واقعاً شب و روز زحمت می‌کشد و دنبال کار مدارس حرفه‌ای است و امیدوارم دولت بودجه کافی برای مدارس حرفه‌ای تعیین کند و اما پیشنهاد بنده چیست؟ پیشنهاد می‌کنم از سیکل اول استعداد شاگردان را بخصوص آنهائی که استعداد حرفه‌ای دارند تعیین کند و برای آنها مدارس حرفه‌ای تأسیس بکند به آنهائی هم که مدارس متوسطه ملی تأسیس می‌کنند بگویند اینقدر دنبال سیکل دوم نروید اینقدر دیپلمه بیرون ندهید که بیکارند باشند یا پشت در دانشگاهها (مهندس عترت- باید مدارس حرفه‌ای تأسیس شود در سیکل اول هم رعایت کنند) صحیح است تأیید می‌کنم والا مرتباً هی دیپلمه می‌دهند و سیکل دوم را ادامه می‌دهند اینکار صحیح نیست با در نظر گرفتن استعداد شاگردان بیایند طبقه بندی کنند و الا دیپلمه می‌شوند با معدل ده و یک صدم و دنبال میز می‌گردند و چقدر هم به آنها گفته شود که برو دنبال زراعت، برو دنبال کاسبی فایده ندارد می‌گویند میزی به من بدهید که بنشینم و چیزی بنویسم من امیدوارم دولت در اجرای اوامر شاهنشاه آریامهر بودجه کافی برای مدارس حرفه‌ای تعیین کند و حتی‌الامکان جلوی این سیکل دوم را باین نحوی که عرض کردم بگیرد، عرض کردم ۷۰ درصد ارباب رجوع ما همین‌ها بوده‌اند البته برای کارگران به شرطی که فنی باشند کار هست این ۳۰ درصد ارباب رجوع آنهائی هستند که از سازمانهای اداری شکایت دارند یکی یک نامه اش روی میز فلان رئیس اداره ماند و ده روز است امضاء نشده یا راجع به مطلبی گزارش تهیه کرده‌اند رئیس یا معاون نوشته مذاکره شود عضو اداره فرصت مذاکره پیدا نکرده یا رئیس و معاون فرصت نکردند یا اغلب کمیسیون دارند بنده خواهش می‌کنم از دولت این کمیسیون را بگذراند بعدازظهر، یک عده از ارباب رجوع هم هستند که ممکن است توقعات آنها با قوانین و مقررات درست جور نیاید این را بنده قبول دارم یک طرف نباید قضاوت کرد حالا چرا کارها اینقدر به کندی پیش می‌رود بنده عقیده دارم وجدان کار نیست انضباط نیست تشویق نیست کارمند دولت که پشت میز نشسته اسن بساعت نگاه می‌کند (البته نمی‌گویم همه). برای اینکه وقت تمام بشود و برود برای اینکه تبعیض می‌بیند مدتی است ترفیعات کارمندان مانده خاطرم هست آنوقتی که استخدام شدیم همکاران عزیز تشریف دارند میدانند کمیسیون ترفیعاتی بر روی لیاقت اشخاص ترفیع می‌داد البته به همه ترفیع نمی‌دادند چند درصدی بود کمیسیون میدید کدام کارمند خوب کار کرده ترفیع می‌دادند ممکن بود اضافه حقوق داد ولی ترفیع نمی‌دادند مثل رویه‌ای که در ارتش شاهنشاهی معمول است ولی الآن آن کمیسیون ترفیعات از بین رفته ده سال می‌گذرد به کارمندان ترفیع نمی‌دهند بعد هم به همه یکنواخت خوب و بد ترفیع می‌دهند البته بنده روی این موارد مطالب زیادی دارم و ممکن است وقت نرسد یک چند کلمه‌ای فقط در موردی عرض می‌کنم و واقعاً هم متأسف هستم برای نمونه یک دبیر باز نشستۀ آموزش و پرورش در رضائیه فوت کرد الآن جناب آقای خواجه نوری یک سال تمام است به زن این بدبخت حقوق وظیفه نداده‌اند میدانید کجا مانده؟ نه در وزارت آموزش و پرورش بلکه در اداره بازنشستگی این اداره کجاست؟ تابع سازمان امور اداری کشوری است. سازمان امور اداری کشور کجاست؟ پیاده کننده قانون استخدام اداری که خودش هنوز نتوانسته‌اند قانون استخدام را در قسمت خودش پیاده کند (صحیح است) اینست که شاهنشاه اصل انقلاب شاه و مردم را فرمودند انقلاب اداری. اینها باید درست بشود. مطلب آخر بنده راجع به وضع چغندر کاری است در آذربایجان غربی چهار منطقه داریم خوی، شاپور، رضائیه و نقده بحمدالله در خوی کارخانۀ قند از سال آینده مشغول کار خواهد شد و منطقه خوی مخصوصاً از نظر چغندر کاری بسیار حاصلخیز است در رضائیه هم از سابقه کارخانه بود، در نقده دولت وعده داده است و امیدوارم بوعده خود عمل کند ولی گویا می‌خواهند کارخانه را در خانه تأسیس کنند و می‌خواستم بگویم خانه از لحاظ مرکزیت درست نیست نقده مرکزیت دارد و بطوری که آقای زرگرزاده اطلاع دارند محصولات زیادی از چغندر و پیاز دارد.

زرگرزاده- فرمایش جناب آقای دکتر کاملاً صحیح است از نظر مرکزیت و برای ازدیاد تولید محصول چغندر البته نقده مستعدتر از خانه است ولی برای بنده فرق نمی‌کند نقده و خانه است ولی برای بنده فرق نمی‌کند نقده و خانه و اشنویه هر سه حوزه خدمتگزاری بنده است.

رئیس- آقای زرگرزاده اگر مطلبی دارید بعداً بفرمائید.

دکتر صاحبقلم- اما راجع بوضع چغندر مؤسسه ایست بنام تربیت بذر و نهال که این بذر را مجانی به زارعین می‌دهند همینطور کود را به قیمت خرید می‌دهند و راجع بتهیه آب آنطور که بنده اطلاع دارم یک اعتبار بمدت پنج سال با ربح صدی سه به زارعین می‌دهند (یک نفر از نمایندگان- توتون کاری را هم بفرمائید) البته چغندر کاری با توتون کاری نفع بیشتری هست از آنجهت که زارع حساب کار گرش را نمی‌کند زن و بچه اش کار می‌کند برای او بیشتر نفع می‌کند امسال متأسفانه سرمای زودرس یک مقدار زارعین را بزحمت انداخت ولی هرچه چغندر هست کارخانه تحویل خواهد گرفت منتهی چیزی هست که اگر ریشه چغندر سرما زده باشد مقداری از قند کم می‌شود آنهم ضررش به کشاورز نمی‌خورد و این ضرر را کارخانه خواهد داد روزانه بیش از هفتصد تن نمی‌تواند کارخانه قند رضائیه کار کند و با این وصف روزی هزار تن تحویل می‌گیرند و سیاو هم در خود کارخانه نیست و باید ساخته بشود زارعین چغندر‌ها را در جاده می‌گذارند رویشان را با برگ چغندر می‌پوشانند سرما می‌زند ولی در هر حال دولت نمی‌گذارد در این باب به زارع صدمه بخورد صدمه را خود کارخانه تقبل می‌کند کارخانه قند رضائیه دو سال پیش ۴۵ هزار تن چغندر تحویل داده پارسال ۸۳ هزار تن امسال به ۱۱۰ هزار تن خواهد رسید (یک نفر از نمایندگان- این مقدار چغندر تحویل گرفته) صحیح است و این اطلاعاتی است که من کسب کرده‌ام.

رئیس- آقای دکتر وقت جنابعالی تمام شد.

دکتر صاحبقلم- البته مدیر عامل کارخانجات ایران و همینطور مدیر عامل کارخانجات فند و اولیای امور و رئیس مؤسسه بذر و نهال و رئیس کارخانه قند و کارمندان تا بحال خوب کار کرده وظیفۀ خود را خوب انجام داده‌اند و اگر نقیصه‌ای هست باید دولت رفع کند (احسنت).

رئیس- آقای دکتر بهبهانی تشریف بیاورید.

دکتر بهبهائی- با اجازه مقام ریاست و همکاران ارجمند و گرامی مطلبی را که امروز بنده می‌خواستم بعنوان قبل از دستور صحبت کنم در مورد مدارس ملی بود که در تهران بصورت یک دستگاههای تجارتی در آمده البته نه بطور اعم یک مقدار زیادی از آنها جنبۀ تجارتی به خود گرفته و تقریباً بعلت نیاز فراوان و احتیاجی که مردم دارند به این دستگاهها مراجعه می‌کنند و بچه هایشان را در آنجا می‌گذارند بنده قدم اولی را که شروع می‌کنم به برداشت از نحوۀ کار اینهاست چون یک ضابطه و رابطه‌ای در وزارت آموزش و پرورش بوده است که این مدارس ملی را اجازه کار داده‌اند و مشغول کار شده‌اند و قدر مسلم این است که بیش از هر دستگاهی از وزارت آموزش و پرورش متمتع می‌شوند و کمک می‌گیرند ولی مثل اینکه وزارت آموزش و پرورش آن تسلطی را که از نظر رسیدگی به امور باید داشته باشد ندارد و تقریباً یک خود مختاری در اینها بوجود آمده حتی به برنامه‌ها و دستورات مؤکدی که وزارت آموزش و پرورش می‌دهد توجه نمی‌کنند در مدارس ملی معمولاً برای ایجاد نفع بیشتر یک برنامه خاصی اجراء می‌شود مثلاً برنامه دادن ناهار و داشتن وسیله نقلیه برای رفت و آمد، با بودن این وضع ترافیک برای اتمام اولیاء اطفال این مکان وجود ندارد که صبح و ظهر و شب بچه را ببرند و بیاورند و برای اینکه تا حدودی راحت تر باشند یک هزینه ایاب و ذهاب می‌پردازند که مدارس عهده‌دار رفت و آمد این بچه‌ها باشند ولی مدارس هم به این موضوع توجه نمی‌کنند و و سائل نقلیه را به میزان احتیاجی که هست تأمین نمی‌کنند نتیجتاً کار مدارس به این صورت انجام می‌شود که صبح از ساعت ۶/۵ شرع می‌کنند بجمع کردن محصلین تا ساعت ۸/۵ و هر اتومبیلی مجبور است دو مرتبه سه مرتبه راه بین مدرسه و منازل را طی کند و وضع محصلین در داخل این اتومبیل‌ها درست مثل لاشۀ گوسفند که روی هم ریخته باشند می‌باشد اینها را توی اتومبیل می‌چپانند و بدون اینکه این فکر را بکنند که اگر یک تصادف احتمالی و یا یک ترمز در موقع ضرورت پیش بیاید کافی است که یک عده‌ای از این بچه‌ها زخمی بشوند و از بین بروند ضمناً راننده‌ای که مسئولیت دارد به سبب گرفتاری زیاد و رفت و آمد مکرر خسته می‌شود میخواهم بگویم به حکم اینکه علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد وزارت آموزش و پرورش توجه پیدا کند به این وضع مدارس ملی که با هزینه مردم می‌گردد و با کمک مادی و تقویت وزارت آموزش و پرورش اداره می‌شود توجه بیشتری بکنند و در این قسمت دقت بیشتری مبذول شود مطلب دوم مطلبی است که مدارس ملی سعی می‌کنند تا حد امکان صرفه‌جوئی را رعایت بکنند یعنی محصلینی را که ساعت ۷ صبح می‌برند تا ساعت ۸/۵ که زنگ مدرسه را می‌زنند در هوای سرد یا در اطاق سرد نگاه می‌دارند و این سرما ناراحتیهائی برای آنها بوجود می‌آورد که الآن می‌بینیم که بعلت تغییر هوا عارض شده است. در مدارس و در اطاقها وسیله گرم کننده نیست و بچه‌ها گرفتار می‌شوند بنده خواستم از وزارت آموزش و پرورش که خوشبختانه خانم دکتر پارسای اینجا تشریف دارند یک کنترل و مراقبت بیشتری در این مدارس ملی بفرمایند و تذکراتی که از طرف اولیای محصلین یا انجمن‌های خانه و مدرسه در مورد نواقص داده می‌شود رسیدگی کنند تا ناراحتی و مشکلات مردم که اضطراراً دست بدامن مدارس ملی می‌شوند فراهم نشود ضمناً می‌خواهم از خانم دکتر پارسای تقاضا کنم که دستگاه بازرسی شان را با قدرت بیشتری به مدارس بفرستند ضمناً یک مطلب سومی هم بود که ختم عرایض این است که اکثر مدارس در ابتدای نام‌نویسی یک مبلغی برای هزینه بیمه و بهداشت محصلین از آنها می‌گیرند و این هزینه بهداشت و بیمه را که می‌گیرند معلوم نیست بچه مجوزی می‌گیرند و بچه مصرفی می‌رسد چون نه طبیعی می‌رود به این مدارس و نه اگر کسی حادثه‌ای ببیند آنها مسئولیتی دارند فقط یک آگهی می‌کنند که بیائید بچه هایتان را بیمه کنید و یک مبلغی را خیلی خیلی متأسفم البته باید بگویم که همه نیستند ولی اگر بخواهید اسم آنها را هم عرض می‌کنم که می‌آیند و می‌گویند یک پولهائی بدهید و معلوم نیست این پول به چه مصرف می‌رسد (بانو تربیت- پیشنهاد بفرمائید آئین نامه مدارس ملی را تهیه و تنظین بکنند آئین‌نامه‌ای که در دورۀ گذشته خواستم لطفاً این را خانم پارسای توجه بفرمایند) بنده بقیه وقتم را به خانم دکتر دولتشاهی تقدیم می‌کنم.

رئیس- خانم دکتر دولتشاهی بفرمائید.

بانو دکتر دولتشاهی- جناب آقای رئیس خانمها و آقایان و همکاران محترم بنده این روزها کتابی به دستم رسید گرچه امروز اطلاع پیدا کردم که در تهران هم بفروش می‌رسد ولی فکر کردم این کتاب به ایران نیامده بهر حال چون بزبان آلمانی است لازم دیدم راجع به آن چند کلمه‌ای صحبت کنم و همکاران محترم را در جریان اهمیت و احترامی که در کشورهای خارج نسبت به رهبر بزرگ کشور ما دارند بگذارم این کتابی است که در آلمان چاپ شده به مناسبت تاجگذاری و از جریان تاجگذاری شروع کرده ولی به نتیجه‌ای رسیده و راجع به اقدامات مهمی که در دوران سلطنت پر افتخار شاهنشاه آریامهر در ایران انجام شده و انقلاب بزرگ شاهنشاه ما و بخصوص پیشرفتهائی که در همین مدت کوتاه بعد از انقلاب از جمله از لحاظ پیشرفتهائی که برای زنان کشور بدست آمده صحبت شده اگر بخواهم راجع بتمام قسمت‌های کتاب صحبت کنم طبعاً وقت خیلی زیادی احتیاج دارد که در اختیار بنده نیست و از جناب آقای رئیس تشکر می‌کنم که بعنوان نفر پنجم به من اجازه صحبت دادند ولی حیفم آمد که راجع بیک قسمت بخصوص که در این کتاب خواندم و خیلی تحت تأثیر واقع شدم صحبت نکنم این مسئله را در این چند ماه اخیر ما زیاد از دوستان خارجی شنیده‌ایم و دوستان ما می‌نوشتند و به ما تبریک می‌گفتند که موضوع تاجگذاری شهبانوی ایران یک مسئله ایست که از لحاظ پیشرفت زنان نه فقط در ایران بسیار حائز اهمیت است بلکه برای زنان کشورهای مشابه یا کشورهاش شرق و کشورهای در حال توسعه و پیشرفت هم حائز اهمیت بسیاری است و این اقدامی که در ایران انجام شده نمونه قرار خواهد گرفت بعنوان یک سرمشق از لحاظ پیشرفت زن و تجلیل از مقام زن و مادر در این کتاب ضمن اینکه عکس علیا حضرت شهبانوی ایران را در لباس تاجگذاری منعکس کرده (عکس را نشان دادند) می‌نویسد این عمل انقلابی که در ایران انجام شده و برای اولین بار شهبانوی کشور در ردیف و مطابق شاهنشاه کشور تاجگذاری نموده یک نمونه بزرگی خواهد بود برای کشورهای شرق و کشورهائی که زنان در شرایط مشابه زنان ایران بوده‌اند ما همه میدانیم از تاریخ انقلاب ششم بهمن به بعد تحولات بزرگی در این مملکت انجام شده و نه فقط انقلاب به آن شش ماده ۵ سال قبل اکتفا کرد بلکه تنظیم کننده انقلاب ما با توجه به اینکه مسائل مختلف اجتماعی و اقتصادی بهم بستگی دارد و نمی‌شود یک قسمت را در جریان انقلاب انداخت و از شئون دیگر عقب ماند شش مادۀ دیگر به انقلاب بتدریج اضافه فرمودند مثلاً نمی‌شد که جنگلها را ملی کرد ولی از ملی کردن آب صرفنظر کرد نمی‌شد دهقانان را آزاد کرد ولی از آزاد کردن زنان صرفنظر کرد لازمه پیشرفتهای اقتصادی و آموزشی و اصولاً پیشزفت در تمام شئون انقلاب این بود که در شئون و تشکیلات اداری هم انقلابی بعمل نیاید یعنی تمام موازین انقلاب بهم بستگی دارد و از هم جدا کردنی نیست و از همه مهمتر اینکه در راه انقلاب دیگر وقف جائز نیست و راه انقلاب دیگر برگشتنی نیست در این روزها سمینار زنان کارمند را در حزب برگزار می‌کنیم البته در این قسمت الآن وقت صحبت نیست و بعد از برگزاری سمینار باید صحبت کنیم ولی این هم یکی از نتایج انقلاب است که لازم بود با چنین سمیناری این مسائل بررسی شود تا هرگاه تبعیض‌هائی هنوز در دستگاههای اداری از لحاظ زنان وجود دارد از بین برود شاهنشاه ما در هشتم اسفند ماه ۱۳۴۱ در موقع افتتاح کنفرانس افتصادی فرمودند لکۀ ننگینی را که از لحاظ تبعیض بین زنان و مردان بر دامن اجتماع ما بود مرتفع فرمودند همکاران محترم ما باید کوشش کنند مجلس ما که ادعای پاسداری انقلاب را دارد اگر آثاری هم از آن لکه ننگ سابق باقی است برطرف شود متأسفانه لایحۀ قانون گذرنامه با وجودی که از بسیاری جهات در جهت تسهیل کار مردم تهیه شده است باز هم با یک نقیصه بزرگ به مجلس تقدیم شده است و آن بند ۳ از مادۀ ۱۷ می‌باشد که بازهم تبعیض را بصورت زننده‌ای در آنجامنعکس می‌بینیم.

رئیس- خانم دکتر دولتشاهی وقت شما تمام شد.

بانو دکتر دولتشاهی- وقت بنده تمام شده خیلی متأسفم چون به قسمت اصلی صحبتم رسیده بودم ولی چون وقتم تمام شده اطاعت تذکر جناب آقای رئیس را می‌کنم و این مطلب را در فرصت دیگری عرض خواهم کرد.

- تصویب صورت جلسه

۳- تصویب صورت جلسه

رئیس- راجع به صورت جلسه دفعه گذشته نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه قبل تصویب می‌شود.

- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای معاون وزارت جنگ

۴- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای معاون وزارت جنگ

رئیس- وارد دستور می‌شویم تیمسار کاتوزیان فرمایشی دارید بفرمائید.

سپهبد کاتوزیان- (معاون وزارت جنگ) - چون پس از تصویب قانون دادرسی و کیفر ارتش طبقاتی مانند افسر یاران و ستوان یاران و درجه داران وظیفه بکار نیروهای مسلح شاهنشاهی اضافه گردیده است و در قانون برای افراد این طبقات تنبیهاتی پیش بینی نشده در عمل دچار اشکالاتی شده‌ایم لایحه‌ای تقدیم می‌شود که قانون دادرسی و کیفر ارتش را تصحیح می‌کند.

رئیس- به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.

- ادامه مذاکره در گزارش شور اول کمیسیون آموزش و پرورش راجع به تشکیل وزارت علوم و آموزش عالی

۵- ادامه مذاکره در گزارش شور اول کمیسیون آموزش و پرورش راجع به تشکیل وزارت علوم و آموزش عالی

رئیس- مادۀ اول لایحه تأسیس وزارت علوم و تعلیمات عالیه مطرح است. آقای فضائلی فرمایشی دارید بفرمائید.

فضائلی- بنده با کمال توجه به بیانات آقایان نمایندگان محترم در مورد لایحه‌ای که اکنون مطرح است دقت کردم البته در درجه اول نظرم این بود که استفاده کامل از بیانات آقایان بکنم و الحق مطالب بسیار ارزنده و قابل توجهی در بیانات نمایندگان محترم در مورد لایحه تشکیل وزارت آموزش عالی و علوم بوده است مقصد دوم من از توجه بیشتر و دقت بیشتر این بود که اگر نوبت سخن به بنده برسد از تکرار مطالب بپرهیزم و آنچه که از طرف آقایان در اینمورد بیان شده تکرار نکنم ولی اگر درباره آن مطالب توجه ندارم بلکه بالعکس فقط در یک جمله کوتاه عرض می‌کنم نه این است که به آن مطالب توجه ندارم بلکه بعکس فقط در یک جمله کوتاه عرض می‌کنم غالب تذکراتی که در این مورد از طرف نمایندگان محترم داده شده فراکسیون حزب مردم با آن معتقد است و عقیده دارد که با آن مطالب کاملاً باید توجه بشود اما آنچه که برای بنده می‌ماند که عرض کنم اول تردیدی است که در خاطر ما برای تشکیل این وزارتخانه به این صورت و با این تقسیمات هست و ما آنچه جست و جو می‌کنیم آن منطق قوی را دنبالش نمی‌بینیم. بعکس دلایل مخالفی می‌بینیم که این تقسیمات صحیح نیست البته در بسیاری از ممالک از چند سال پیش با این طرف بر حسب ضرورت و احتیاج آمده‌اند یک تقسیماتی کرده‌اند مسئله آموزش را بطور کلی در یک واحد متمرکز کرده‌اند و مسئله فرهنگ و ذخائر فرهنگی بمعنی اخص یعنی همان که در زبانهای اروپائی به کولتور و کالچر اطلاق می‌شود به اضافه مسائل تحقیقاتی را در یک جای دیگر البته این یک منطقی همراه دارد و ما مخالف نیستیم زیرا آموزش خودش یک واحد کاملی است و در عین حال بقدری وسیع است که ممکن است کارهای مهم دیگر از قبیل حفظ ذخائر فرهنگی و همچنین نتیجه گیری از تحقیقات علمی و تحقیقات علمی که روی ذخائر فرهنگی یک ملتی جمع بشود بررسی بشود این دوتا را از هم تفکیک کرده‌اند تا بتوانند بهر کدام بهتر برسند اما این پیشنهاد دولت یک وضع تازه‌ای را ایجاد می‌کند درست در وسط کادر آموزش یک قیچی گذاشته است اما نه در سر بند مناسب. بلکه در یک جای نامتناسب. توجه بفرمائید دوم دبیرستان یک دورۀ مستقلی نیست یک مقدمه‌ای است برای دانشکده‌ها هیچ وقت تحصیلات دورۀ دوم مخصوصاً دورۀ دوم دبیرستان مقصد نیست تحصیلات دبیرستانی برای این است که شخص را آماده کند تا به مدارج عالی برسد فی‌المثل درست مثل پلکانی است که انسان را از یک طبقه بطبقه بالا میرساند رفتن روی پلکان عبور کردن از روی پلکان مقصد نیست بلیه وسیله‌ای است برای چه؟ برای اینکه به طبقه بالا برسیم یعنی به طبقه عالی برسیم الان این لایحه می‌آید و پلکان را و اداره کردن آنجا را یعنی دورۀ دوم دبیرستان را بیک وزارتخانه میسپارد و تحصیلات عالیه را بیک وزارتخانه دیگر و بنظر من قیچی را در یک جای نامتناسب گذارده است اگر واقعاً دولت این نظر را داشت و می‌گفت من می‌خواهم تحصیلات ابتدائی و تحصیلات حرفه‌ای را یکجا بگذارم و متوسطه و عالی را یکجا بگذارم و دورۀ دوم می‌توانست منطقی برای آن ابراز بکند اما در اینجا متوسطه را می‌دهیم به وزارتخانه دیگر بنظر من منطق و دلیل صحیحی پشت سرش نیست اتفاقاً وقتی که در این لایحه تعمق بشود که دولت خودش هم با این امر توجه بود که اینکار عملی نیست گفته است که اولاً برنامه کار برنامه تحصیلی را در تمام سطوح یعنی کودکستان و ابتدائی و متوسطه به وزارت تعلیمات عالیه می‌دهیم و در یک ماده‌ای گفته هر چه پرسنل بخواهد مطابق میلشان باین وزارتخانه ببرند و هر بودجه‌ای را بخواهند مطابق میل خودشان بدون مشورت با وزارت آموزش و پرورش ببرند باین وزارتخانه یعنی معنایش این است که شما وزارتخانه‌ای دارید که وزارتخانه دیگر خط مشی آن را تعیین می‌کند و این دیگر وزارتخانه نیست و یک ادارۀ کل شماست من نمیدانم چرا خواسته‌اند اینطور شتر سواری دولا دولا بکنند با کمال صراحت می‌گفتند که ما می‌خواهیم ترتیب دیگری بدهیم والا این وزارت آموزش و پرورش نخواهد بود این ترتیبی که عرض کردم بخصوص مسئله ایکه نباید از نظر تکنیکی وقتی آموزش در دورۀ دوم دبیرستان و تحصیلات متوسطه را که یک تحصیلات مجزائی نیست بلکه تحصیلات مقدمه ایست از ذی‌المقدمه یعنی تحصیلات عالیه جدا کرد موجب می‌شود که ما نسبت به اساس این لایحه و نسبت به درستی این تقسیمات فکر تردیدی پیدا کنیم و محتاج به این هستیم که توضیحات قانع کننده بشنویم حالا درباره وظائفش صحبت می‌کنیم بنده در عرایض قبلیم یک تشبیهی کردم. گفتم که تحصیلات متوسطه و دورۀ دوم دبیرستان نسبت به تحصیلات عالیه شباهت دارد بهمان نردبان و پلکان با طبقات عالی یک کاخ، با کمال تأسف باید عرض کنم که رویه قبلی ما باین نتیجه رسیده است که ما مرتب شروع کرده‌ایم به پلکان ساختن، پلکان هائی ساخته‌ایم که کشش ۵۰ هزار جوان را در سال دارد و این محصلین وقتی به بالای پلکان می‌رسند در اطاقهای فوقانی فقط جا برای چند نفر هست و ما بقی سرگردان می‌مانند (صحیح است) و به قول آقای دکتر عاملی یک سند سرگردانی به دستشان داده‌ایم که نه می‌توانند در دانشگاهها جا پیدا کنند و نه امکان دارد که دوباره سقوط کنند و برگردند پائین (صحیح است) این سیاست غلط عیوب بسیاری را در مملکت ایجاد کرده است که همه خانمها و آقایان نمایندگان محترم از عیوب آن واقف هستند و غالباً در نطق‌های قبل از دستور یا در هر جای دیگر در این باب تذکراتی فرموده‌اند یکی از عیوبی که این کار فراهم کرده است این است که شاهد تیز و حساس سودجویان را متوجه این نکته کرده است که در سال ۳۰ هزار جوان بی تکلیف که در بالای این پلکان مانده‌اند و راهی به جائی ندارند خوبست که آنها را جذب کنند و از کیسه آنها استفاده کرده. دانشکده‌هائی تشکیل بدهند البته دانشکده‌های خوب هم داریم اما این حس در سودجویان دارد پیدا می‌شود و احساس بنده این است که بزودی این کار شایع خواهد شد یعنی به قول آقایان که تذکر دادند یک خانه را اجاره می‌کنند و یک مقدار لباس به خیاط می‌دهند تا بعنوان جبه استادی به اشخاص بپوشانند و آن خانه را یک دانشکده می‌کنند مسلماً دولت وظیفه دارد در این کار نظارت کرده و تحت انضباط بگذارد و رسیدگی بکند بنده می‌خواهم در این باب صحبت کنم که آیا این لایحه واقعاً این مسئله را حل می‌کند؟ در این لایحه این طور پیش‌بینی شده است که طرح برنامه پیشنهاد برنامه تحصیلی با این وزارتخانه باشد یا اجازه تأسیس‌های بعدی با این وزارت باشد بنده معتقد هستم که اتفاقاً پیشنهاد برنامه و طرح برنامه را نباید یک وزارتخانه بکند اما تصویب را آن وزارتخانه بکند و نظارت دقیق بر برنامه را آن وزارتخانه بکند نه پیشنهاد را چرا اگر بنا باشد شما برنامه‌های مدارس عالی را بدهید به یک دستگاه، آقای رهنما به اضافه چند نفری که انتخاب می‌کنید این برنامه دانشگاهی نخواهد بود این یک کلیشه‌ای است که می‌خواهید آنها را در دانشگاهها با یک قالب معینی در بیاورید این صحیح نیست تنظیم طرح برنامه و پیشنهاد برنامه از طرف استادان دانشکده باید باشد تا سنت‌های آن دانشکده محفوظ بماند شما بعکس بایستی یک ملاک هائی داشته باشید فی المثل میگوئید اگر برنامه‌ها مطابق برنامه دانشگاه مستقل تهران بود یا برنامه‌ای مطابق برنامه یکی از دانشگاههای معروف جهان بود که ما رسیدگی کردیم و صلاحیت آن را قبول کردیم می‌شود قبول کنیم یا مثلاً خط مشی‌های کلی را معین کنید که روی آن خط مشی‌های کلی را معین کنید که روی آن خط مشی‌ها بروید اما اگر چهار تا مغز محدود ۵ تا مغز محدود برای تمام دانشکده‌های فعلی و آینده بخواهید برنامه بنویسید نه می‌توانید و نه آن برنامه صحیح خواهد بود. در واقع شما می‌خواهید با این ترتیب علم و دانش و تحصیلات عالیه را در قالب‌های محدودی بریزید و این اصلاً صحیح نیست بنده بار دیگر توجه دولت را به این مسأله جلب می‌کنم که متأسفانه در مملکت ما و در غالب ممالک دنیا اینطور است وقتی که معنویات توی بازار داد و ستد می‌افتد همه چیز یادمان می‌رود وجدان یادمان می‌رود شرف یادمان می‌رود و معنویات یادمان می‌رود و فقط به فکر پول هستند خیلی باید توجه بفرمائید که مسأله آموزش عالی بکار بازار داد و ستد و پول درآوردن نیفتد شما ملاحظه بفرمائید در دورۀ دبستان و دبیرستان هم مدارس ملی هست بعضیها خوب است در بعضی‌ها انتقاد داریم اما یک غربال در دست وزارت آموزش و پرورش هست این غربال در موقع امتحانات نهائی دبستان و دبیرستان است یعنی سراسر مملکت را با یک سیستم امتحان می‌کنند چون این غربال در دست وزارت آموزش و پرورش است ناگزیر همه دبیرستان‌ها و دبستان‌های ملی مجبور هستند که آن برنامه را اجرا بکنند و حدود تحصیلات بچه‌های خودشان را به آن حد برسانند زیرا از آن غربال رد نخواهند شد اما شما این غربال را در تحصیلات عالیه ندارید دانشکده را درست می‌کنید استادهای فقط لباس پوش را آنجا می‌آورند چهار سال از عمر گرانمایه جوانان را ۵ سال یا بیشتر صرف می‌کنید دیپلم به دست آنها می‌دهید اما اینها که بیرون می‌آیند دکترش دکتر نیست مهندسش مهندس نیست (مهندس ارفع- لیسانسیه است هم لیسانس نیست!) بلی، لیسانسیه اش هم لیسانس نیست این یک مشکلی است و این مشکل باید توجه بشود و به همین جهت است که بنده توصیه می‌کنم روی نظارت دقیق و همراه با مسئولیت دولت در اجراء برنامه این دانشکده‌ها اول برنامه را رسیدگی کنید و تصویب کنید و مهمتر از آن مراقبت کنید که دقیقاً اجرا بشود و عمر جوانان مملکت تلف نشود (صحیح است) می‌بینیم که در این لایحه که در واقع اختیارات شورایعالی را گرفتید و تشکیل شوراهائی را فقط مجاز دانستید از آن طرف هم طرح برنامه را با خودتان گرفتید بنده معتقد هستم که بهر صورت این وزارت باید مکلف بر تشکیل شوراهائی با اندازه‌های معین و وضع معنیی باشد والا کار تحصیلات عالیه را بصورتی در آوردن که در واقع ۴، ۵ فکر در آن تأثیر داشته باشد بنظر من صحیح نیست درباره اعزام محصل که من اصلاً نمیدانم چرا می‌گویند اعزام محصل بنده وقتیکه نگاه می‌کنم بلغت "اعزام " فکر می‌کنم دولت یک عده‌ای را مأمور می‌کند و اعزام می‌کند برای تحصیل اما در عمل اشخاصی که به اراده خودشان و با پول خودشان می‌روند و تحصیل می‌کنند بدون اینکه دولت فرستاده باشد باز هم آنها را نیز بعنوان "اعزام محصل" می گوئیم ولی به هر حال لغتی است و لو بمفهوم نادرست روی هم‌رفته بدون توجه به این مفهوم به آن معنی که توجه داشته‌اند (روحانی- چون در اول عده‌ای را دولت می‌فرستاده گفته‌اند اعزام محصل) بلی، اول اینطور بوده است دوباره تکرار می‌کنم منظورم دانشجویانی هستند که مقیم خارج بوده و مشغول تحصیل در خارج از مملکت هستند (قاضی زاده- نگرانی ندارد چه خودشان بروند و چه دولت بفرستد) بسیار خوب، بحث لغوی نداریم اگر بخواهید بعداً در حضورتان بحث می‌کنیم در این مورد یک توجه کاملی باید بشود مسأله این است که خط مشی بوسیله وزارتی که کار آموزش را بدست دارد معین بشود بوسیله هیچ تردید نیست باید این خط مشی حتماً در اینجا معلوم شود ما چقدر محصل در چه رشته‌هائی لازم داریم و در چه ممالکی بهتر است که این محصلین را آموزش بدهند و بالاخره آنجا با چه متدهائی آشنا بشوند و چطور برگردند این مسأله ایست که باید در داخل مملکت ما رسیدگی بشود و بسیار هم صحیح است بنده صحبتم راجع به اداره اینهاست اداره اینها در خارج روی آن یک تجربه‌های واقعاً تلخی داریم در ۵، ۶ ماه اخیر دیدم که وزارت خارجه این کار را بدست گرفته است و روی این کار مراقبت‌های خاص کرده است و احساس شده است که روی هم رفته توفیقی داشته است بهر صورت بنظر من منطق این کار اقتضا می‌کند در خارج مملکت هر دستگاه مملکت جداگانه یک دکه و یک تابلوئی نداشته باشد ما از قدرت سفارتخانه‌ها برای رفع اشکال محصلین برای پیشرفت کار محصلین و برای اداره محصلین در آنجا باید استفاده کنیم قدرتهایمان را یک کاسه کنیم البته شاید درست باشد که مأمورین ورزیده فرهنگی که آشنائی داشته باشند در خارج برای راهنمائی محصلین باشند اما در کادر سفارت و با استفاده از قدرت سفارت من معتقد هستم که این کار چه از نظر سیاسی و چه از نظر حسن اداره محصلین و چه از نظر حیئیات و شئون مملکت که دستگاههائی که در خارج دارد کامل باشد و هر کدامشان یک نغمه علیحده نخوانند بسیار لازم است و بخصوص وزیری که مسئول این کار است چون سابقه خدمتش در وزارت امور خارجه است فکر می‌کنم تجربیاتش برای بنده دلائلی باشد که این نظری که عرض می‌کنم تجربیاتش برای بنده دلائلی باشد که این نظری که عرض می‌کنم به صواب نزدیکتر است، درباره تحقیقات و تجسسات علمی و فنی بنده یک ماده‌ای اینجا دیدیم که واقعاً هم تعجب کردم و هم وحشت کردم، ما وزارت تحقیقات را بمنظور تشویق و براه انداختن تحقیقات علمی می‌خواهیم اما وزارت جلوگیری از تحقیقات نمی‌خواهیم، این ماده‌ای که الان اینجا هست که البته در کمیسیون به آن رسیدگی و آنرا مورد توجه و اصلاح قرار خواهند داد به این صورت است و این خیلی عجیب است و من نمیدانم چطور این مواد نوشته می‌شود و میاید به مجلس، فراموش نکنید که این وزارتخانه هنوز تشکیل نشده و ما فقط یک نفر را داریم و آن جناب آقای رهنما است این وزارتخانه که تشکیل شد، تحقیقات تعطیل خواهد شد میدانیم هم اکنون در سراسر مملکت در قسمت‌های مختلف، تحقیقات علمی جریان دارد، مؤسسه رازی مشغول است و در مورد میکروبها و سایر قسمتهای سرم سازی مشغول تحقیقات است و اصلاً یک کار تحقیقاتی دارد دانشگاه مشغول تحقیقات است، وزارت کشاورزی در تمام سطح‌های مملکت دارد تحقیقات می‌کند، برای پیدا کردن دوای آفات و سموم. همینطور هم در قسمت‌های دیگر مشغول تحقیقاتند، بموجب این لایحه پیشنهاد شده ادامه تحقیقات باید به اجازه ایشان باشد یعنی بلافاصله یک ریال دیگر نمی‌شود خرج کرد برای تحقیقات تا آقا اجازه بدهند و وزارت نو تشکیل که هنوز تشکیل نشده می‌خواهد راجع به مسائل فنی و کشاورزی و علمی یک دفعه یک صحه بگذارد تا کار را ادامه بدهند یا ندهند این صحیح نیست الآن به محض اینکه این لایحه تصویب شود در واقع باید گفت که وزارت جلوگیری از تحقیقات تشکیل شده، تا این دستگاه بیاید متخصصینی برای کارها درست کند و رسیدگی بکند و بگوید این تحقیقات را باید کرد یا نباید کرد مدتی طول خواهد داشت بنده در عین حال عرض می‌کنم که مسلماً فکر تمرکز نتیجه‌گیری از تحقیقات و ترویج تحقیقات و کمک کردن به تحقیقات علمی بسیار لازم است و بسیار فکر عالی است اما منظور باید این باشد که اولاً وسائل در اختیارشان بگذارند، اعتبار در اختیارشان بگذارند و ثانیاً نتیجه تحقیقات آنها را بگیرند و آرشیو تحقیقاتی مملکت را تنظیم کنند تا این آرشیو تحقیقاتی به ذخایر فرهنگی ما بیفزاید و مرجعی باشد که همۀ سازمانها در داخل مملکت و حتی سازمانهای خارجی از یک دستگاه مطلع و صاحب‌نظر نتیجه تحقیقات علمای مملکت را بخواهند این مسلم است که این امر لازم است اما ادامه این کار را، تجویز ادامه این کار را مخصوصاً در وضع فعلی به عهده یک وزارتخانه گذاشتن که فقط یک وزیر دارد و باین زودیها نمی‌تواند متخصصینی که صاحب‌نظر باشند انتخاب بکند صحیح نیست من در قیافه بعضی از دوستان اینطور احساس کردم که شاید شک کرده‌اند که چنین وصفی در این لایحه باشد، بنده عین همان ماده را که متأسفانه با حرف "خ" شروع می‌شود میخوانم: "خ" بررسی و تصویب طرحهای تحقیقاتی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و مراکز تحقیقاتی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و تجویز ادامه یا تعطیل برنامه‌های تحقیقاتی موجود.

(مهندس کیا- اول بررسی) بهر حال وقتی که این لایحه بگذرد از نظر قوانین مالی ممکن است رسیدگی بفرمایند تا وقتی که شما کلمۀ تجویز ادامه را گذاشتید او نمی‌تواند ادامه بدهد چون این ادمه تجویز می‌خواهد مگر اینکه جناب آقای رهنما یک دستورالعمل کلی صادر کنند که من چشم بسته تجویز می‌کنم تا بعد رسیدگی کنم چرا باید یک لایحه‌ای را بنویسند که نتیجه‌اش این باشد که چشم بسته یک کاری را تجویز بکنند (مهندس برومند- آقا این بند را آخر بخوانید) هر بند تعریفش را با خودش دارد (مهندس برومند- دنباله اش را نخوانده‌اید) وقتی شما مؤسسات دولتی را می‌آئید تعریف می‌کنید، الآن وزارت کشاورزی که دارد دنبال سموم می‌گردد این تحقیق فنی و علمی است آنکه دارد دنبال سموم می‌گردد، آنکه به دنبال سرمهای تازه می‌گردد، خرج می‌کند برای یک کار تازه یکی از همکاران عزیز آقای دکتر پرتو اعظم در جلسه قبل فرمودند...

رئیس- آقای فضائلی وقت جنابعالی تمام شد.

فضائلی- اگر دو سه دقیقه وقت بدهید عرایض بنده تمام می‌شود.

رئیس- بفرمائید.

فضائلی- خیلی متشکرم، بله ایشان می‌فرمودند که نیم درصد از درآمد ما صرف هزینه اینکار می‌شود و البته اظهار خوشوقتی هم کردند چون در ممالک دیگر هزینه این کارها فقط یک درصد است، بنده یک نکته‌ای را عرض می‌کنم و رفع زحمت می‌کنم (احسنت) خیلی متشکرم از حوصله خانمها و آقایان. توجه بفرمائید ما داریم راجع به یک مسئله بسیار مهم مملکتی بحث می‌کنیم من حتی معتقد هستم که یک دولت راجع به این کار بدون مشورت با استادان و علمای مملکت حق ندارد تصمیم بگیرد زیرا این کار مربوط اسن به نسل آینده مملکت (احسنت- صحیح است) کار کوچکی نیست امروز که دولت در کارهای مختلف سمینار تشکیل می‌دهد و من اتفاقاً خیلی هم معتقدم به این کار و تحسین هم می‌کنم دولت را، بنظر بنده در این کار که مربوط است به علمای مملکت و مربوط است بدانش مملکت حداقل بنظر من کمیسیون آموزش و پرورش جا دارد که کمیسیونهائی از استادان مملکت، از اشخاصی که سوابق مؤثر و مطالعات عالی در کار تعلیمات عالیه دارند که یکی از چهره‌های بسیار ارزنده و تابناکشان بر ما ریاست می‌کند (صحیح است) تشکیل بدهند و از وجود آنها استفاده بکنند و این مسائل را خوب بررسی بکنند، چرا برای اینکه روی این کار هیچ عجله‌ای نیست، دانشگاهها دارند کارشان را می‌کنند، وزارت آموزش و پرورش هم دارند کار خودش را انجام می‌دهند و هیچ علتی ندارد که شما در این کار عجله کنید و بهتر این است که مو به مو به این کار رسیدگی کنید و ملاحظه بفرمائید این آقای دکتر رهنما که به این سمت منصوب شده‌اند، البته بنده تصدیق می‌کنم ایشان دارای تحصیلات دانشگاهی هستند (حی- دکتر هستند) اعم است دکتر و لیسانسیه وقتی میگوئیم تحصیلات دانشگاهی دارند، بنده خوب می‌توانم باور کنم که ایشان فقط به تحصیلات دانشگاهیشان هم قناعت نکرده‌اند و اهل مطالعه هستند و پیوندشان هم با مطالعه و کتاب قطع نشده (صحیح است) من که عرض می‌کنم خوب می‌توانم باور کنم در حالی که با شخص ایشان حتی سلام و علیک هم ندارم، بلکه خانواده ایشان را می‌شناسم و ما مازندرانیها به خانواده ایشان احترام می‌گذاریم، و به اینها افتخار می‌کنم، اینها نوۀ مرحوم شیخ زین‌العابدین مازندرانی هستند که از فقهای مشهور و مراجع تقلید در یکصد سال پیش بودند و چراغ دانش از خانواده ایشان خاموش نشده و در میان خانواده اینها افراد مختلف در رشته‌های مختلف در فقه و طب و نویسندگی و عرفان و حتی مسائل صنعتی هستند که همیشه دنبال مطالعه در یک رشته‌ای هستند و عشق به این کار را دارند، و من نه تنها این کار را باور می‌کنم بلکه یک تعصب خاص هم نسبت به خانواده اینها دارم و با این همه به صراحت می‌گویم چون به مملکت خودم بیشتر علاقه دارم (احسنت) عرض می‌کنم یک آقای رهنما به تنهائی برای اینکه اینکار مهم را انجام بدهند کافی نیست.

(دکتر الموتی- به تنهائی که انجام نمی‌دهند) آقای رهنما سوابقشان در کار وزارت امور خارجه است و اتفاقاً با سطح استادان مملکت آشنائی کامل ندارند و با سطح دانشکده‌های داخل مملکت آشنائی کافی ندارند، آقای رهنما در خارجه هم که بودند چون یک مأمور سیاسی بودند مطالعه زیاد روی دانشگاههای مختلف جهان نداشتند و به این ترتیب یک کار به این مهمی و یک کار به این اساسی را که می‌خواهیم شروع بکنیم البته به عرض خودم اضافه می‌کنم که ما یک نفر آدم با تمام شرایط شاید بزحمت بتوانیم پیدا بکنیم در چنین کاری حتماً باید نظر استادان صاحب عقیده و صاحب نظر را جلب کرد، و آنها را جلب کرد، یکماه و دو ماه طول می‌کشد، هیچ عجله‌ای هم در این کار نیست و چون کار کار مهمی است. شما وقتی با یک نفر آدم عادی صحبت می‌کنید خیلی آسان صحبت می‌کنید اما وقتی با یک دانشمند صحبت می‌کنید دست و پایتان را باید جمع کنید ما داریم تصمیم می‌گیریم درباره کار و سرنوشت دانشمندان مملکت یعنی تکلیف می‌کنیم چه جور درس بدهند و چه جور دانشگاهها را اداره کنند، این کار بدون مشورت با آنها بنظر من صحیح نیست و مخصوصاً از رئیس محترم کمیسیون آموزش و پرورش نه تنها بعنوان فراکسیون حزب مردم بلکه بعنوان یک فرد ایرانی تقاضا می‌کنم که در اینکار کمال دقت را بکنند نظریات مختلف را جمع بکنند و بدون تعصب حال که قرار است یک تشکلیاتی داده بشود کاملاً حساب شده و کاملاً تأمین کننده احتیاجات معنوی و علمی امروز و فردای مملکت باشد (احسنت).

رئیس- آقای دکتر صدر بفرمائید.

دکتر صدر- نمایندگان محترم، خانمها، آقایان شأن این لایحه مهم ایجاب می‌کند که در اطراف آن بحث و گفتگو بشود و اگر در این لایحه عیوبی بچشم می‌خورد بازگو گردد تا وقتی که به تصویب مجلس شورای ملی می‌رسد از هر نظر منقح و پیراسته از هر عیب و نقص باشد، اگر چه دوست عزیز من در جلسه گذشته به هنگام بحث در کلیات این لایحه نظرات حزب و فراکسیون پارلمانی حزب را به تفصیل درباره آموزش و بخصوص آموزش ملی بیان داشتند ولی من لازم دانستم که درباره یکی از اساسی ترین و حساس ترین و مهم ترین وظیفه‌ای که بعهده وزارت آموزش عالی گذاشته شده است سخنی اگر چه کوتاه با دوستان و همکاران خود در میان بگذارم و وظیفه‌ای که به آن اشاره کردم آن نظارتی است که وزارت آموزش در مراحل اعزام محصل و بازگشت دانشجویان ایران در کلیه مراحل اعمال می‌کند و امید ما اینست حال که برای نخستین بار یک چنین وظیفه‌ای را در یک جا متمرکز کرده‌اند و با یک مغز واحد و دست واحد می‌خواهند اجرا کنند این کا را به بهترین وجه انجام بدهند در باره دانشجویان ایرانی خارج از کشور سخن بسیار است "جناب آقای رهنما اگر چه توجه بفرمایند" چون این مربوط به جنابعالی است شما امروز در واقع در یکی از حساس ترین مراحل زندگی خودتان هستید و می‌خواهید سرپرستی وزارتخانه‌ای را برعهده بگیرید که در واقع می‌توان گفت اگر خوب عمل کنند میراث فرهنگی نژاد ایرانی را می‌توانند در نسل امروز متبلور کنند. من امیدوارم جنابعالی به سخنان من از دل و جان گوش بدهند گفتم مسأله دانشجو یکی از مهمترین مسائل است که امروز گریبان ملت ما را گرفته شما می‌دانید در حدود ۳۰ هزار دانشجوی ایرانی در خارج از ایران هست که البته این رقمی که عرض کردم شاید قطعیت نداشته باشد ولی حدودش در حدود سی هزار نفر است و باز اگر آماری از دانشجویانی که در کشورهای خارجی تحصیل می‌کند خدمتتان عرض کنم غم بزرگی دل و جان شما را فرا می‌گیرد و آن اینست که سه سال پیش آماری از دانشجویان ایرانی انگلیس داشتم که از ۷ هزار ایرانی مقیم انگلیس که بخاطر تحصیل به آنجا رفته بودند فقط ۲۷۰ نفر دانشجو بودند که توانسته بودند به دانشگاهها یا کالج‌های وابسته به دانشگاهها راه پیدا کنند و این واقعاً وحشتناک است که از ۷۰۰۰ دانشجوی ایرانی ۷۰۰۰ نفری که در تلاش این بودند که دانشجو بشوند فقط ۲۷۰ نفر به دانشگاه راه پیدا کرده‌اند البته نه دانشجوئی که به خارج می‌رود و نه خانواده دانشجو هیچ کدام با مشکلاتی که ر دانشگاههای خارج در مقابل آنهاست توجه ندارند و دولت هم هیچگونه کنترل و نظارتی در این باره ندارد این رقم در کشورهای آمریکا، آلمان، فرانسه و سوئیس و ایتالیا کم و بیش به همین اندازه است در واقع درصد دانشجویانی که در اروپا و آمریکا ر دانشگاه مشغول تحصیل هستند بسیار کم و ناچیز است حال ببینید این عده‌ای که از ایران رهسپار کشورهای خارج می‌شوند با امیدی که در دانشگاهها تحصیل کنند اولاً با چه زمینه‌ای از مایه علمی و معنوی و از خصوصیات فرهنگی کشور خودشان برخوردارند ما میدانیم که اصولاً در ایران به امر پرورش دانش‌آموزان و نسل جوان بهیچوجه ترتیب اثری داده نمی‌شود یعنی در واقع نسل جوان و دانش آموز ایرانی از پرورش علمی برخوردار نیست میهن خودش را درست نمی‌شناسد افتخارات تاریخ درخشان خودش را نمی‌داند میراث فرهنگی و میراث تمدنی نژاد ایرانی را نمی‌داند به همبن دلیل وقتی رهسپار خارج می‌شود تهی از هر گونه آموزش و پرورش ملی است وقتی به کشورهای خارج می‌رود به کشورهائی که در آنجا در هر گام برای جوانان معصوم دامهائی گسترده‌اند و عناصر ضد ایرانی و غیر ایرانی هر لحظه در کمینگاه نشسته‌اند که آنها را به دام خود بیندازند در نخستین برخورد با آنها همان رنگ و همان نقش را می‌گیرند که عناصر ضد ایرانی و غیر ایرانی با آنها می‌زنند ما می‌بینیم که نسل جوان ما دانش‌آموز ما تمام خصوصیات هنر پیشگان خارجی را میداند ولی از بزرگان ایران، از شاهنشاهان ایران، از افسانه‌های رنگ رنگ و دلنشین ایرانی، از پیروزیها، از بزرگیهای نژاد خودش هیچ نمیداند و بعد نسلی این چنین بیگانه و گسیخته از افتخار و فرهنگ نژاد ایرانی رهسپار کشورهای غول‌آسای صنعتی می‌شوند که متأسفانه بسیاری از این کشورهای غول آسای صنعتی نسبت به میهن ما نظریات استعماری دارند (صحیح است) البته تنها از یک نقطه نظر قضاوت نکنیم در اروپا کانونهای گرم ایران پرستی کانونهائی که شراره‌های ایران پرستی از آنجا زبانه می‌کشد بسیار است و یکی از افتخارات بزرگ رستاخیز پان ایرانی است وجود همین کانونهای ایران پرستی است که چه در کشورهای اروپا و چه در کشورهای امریکائی دانشجویان توانا و آگاه پا ایرانی است شب و روز مدام در تلاش و کوشش هستند و همیشه با عناصر فریب کار و عناصر غیر ایرانی و افکار و اندیشه‌های ضد ایرانی در ستیزه هستند یکی از مهمترین مسائلی که وزارت جدید آموزش عالی باید در مد نظر بگیرد این مسأله است که سمت و جهت و جهت و هدف خودش و کوشش خوبش را معطوف به این نکته نماید که هرچه بیشتر دانشگاههای ایران گسترش پیدا کند تا اعزام دیپلمه‌هائی که در واقع پشت در دانشگاه مانده‌اند به خارج جلوگیری شود اگر می‌بایست و احتیاج هم هست ما متخصصینی داشته باشیم که حتماً در دانشگاههای خارج تحصیل کرده باشند باید در رشته‌های تخصصی بالا باشد و حتی در رده‌های تخصصی بالا بشود افرادی را به خارج اعزام کرد افرادی که به خارج اعزام می‌شوند باید احتیاجات ده سال آینده را بررسی کنیم و به بینیم از این نیازمندی چه اندازه دانشکده‌های ایران می‌توانند رفع این نیازمندی را بکنند و دانشگاههای خارج تا چه اندازه می‌توانند به ما کمک کنند و ما وقتی این عده را به خارج فرستادیم در رده‌های آموزش عالی متخصص باشند باید رده‌های شغلی آنها را معین کرده باشیم و هنگام بازگشت به ایران در جائی که معین شده است برگردند و در واقع از فرار مغزها باین ترتیب جلوگیری کرده‌ایم (صحیح است) چون وزارت آموزش عالی در نخستین مراحل تشکیل هست و پس از تصویب این وزارتخانه در واقع تجربۀ کافی را دربارۀ امور دانشجویان خارج از کشور ندارد این است که ما پیشنهادی تنظیم کردیم که وزارت آموزش عالی بتواند از متخصص‌ها و کاردان‌های بعضی از سازمانهائی که در واقع برای دانشجویان ایرانی کار کرده‌اند و کمی تخصص پیدا کرده‌اند استفاده بکند یکی از این سازمانها وزارت امور خارجه است که در کادر دانشجوئی مدتهاست مطالعه می‌کند و در بعضی از زمینه‌ها اقداماتی بعمل آورده است البته پایه‌های این کار در زمان سفارت آقای زاهدی در انگلیس شروع شد و ایشان هم بصورت یک آماتور و به سائقه حس ایران پرستی خود دست در کار سامان دادن به کارهای دانشجویان ایرانی مقیم انگلستان شد البته عواملی که با ایشان را کردند در شرایط فعلی عواملی هستند که باز از نوعی تخصص و از نوعی کار آمدی برخوردار هستند. اگر وزارت آموزش عالی سعی بکند با همکاری وزارت خارجه و وزارت کار که آنهم در زمینه کار دانشجوئی نوعی تخصص و مهارت پیدا کرده است همکاری بکند بنظر من در شرایط فعلی می‌تواند کمک‌های بزرگی برای وزارت آموزش عالی باشد البته این پیشنهاد را تقدیم مقام ریاست کرده‌ایم اما مسائل بسیاری هست راجع به دانشجویان ایران مقیم خارج که من بهتر آن دیدم که همه آن مسائل را در کلیات آخر در شور دوم لایحه وزارت آموزش عالی بنظر دوستان و همکاران محترم برسانم که واجد اهمیت بسیار هست و سیاست وزارت آموزش عالی باید نسبت با آن نهایت دقت را معطوف بدارد و دولت نیز در واقع بعنوان یک ناظر عالی و یک ارشاد کننده در سطح بالا هر چه زودتر مشکلی را که گریبان ملت ایران را بعنوان مشکل دانشجو گرفته است حل کند- پاینده ایران - (احسنت).

رئیس- آقای دکتر میر علاء بفرمائید.

دکتر میر علاء- در جلسه گذشته همکاران ارجمند به اندازه کافی درباره وظایف این وزارتخانه جدیدالتأسیس فرمایشاتی فرمودند و تکرار این مطلب لزومی ندارد ولی رویهمرفته تمام آقایان همکاران با ایجاد این وزارتخانه همآهنگ هستند و تأیید فرمودند فقط جناب آقای فضائلی نکاتی فرمودند که البته پاسخ به آنها با جناب آقای رهنما خواهد بود ولی نکته‌ای که بنده متذکر می‌شوم این است که فرمودند دولت درست قیچی را در سر جای حساسش گذاشته (عده‌ای از نمایندگان- گفتند نگذاشته) فرمودند که متوسط را از عالی جدا کردند که نباید در این وضعیت عالی را از متوسطه جدا کرد در این مورد بنده باید عرض کنم که در مترقی‌ترین ممالک دنیا فقط شاید کمتر از پانزده درصد دیپلمه‌های آنها به دانشگاه راه پیدا می‌کنند (صحیح است) پس چگونه ممکن است ما انتظار داشته باشیم که تعدادی دانشگاه ایجاد کنیم که تمام دیپلمه‌های مملکت ما را بتوان در خودش جا بدهد با عرایضی که بعداً عرض می‌کنم این مطالب روشن تر می‌شود وزارت علوم البته دارای وظائفی است که این وظائف این وزارتخانه را بسوی هدفهای مشخصی رهبری خواهد کرد بنده این هدف‌ها را خلاصه می‌کنم و از لحاظ اینکه واقعاً هدف این وزارتخانه نقش بسیار مؤثری در آینده و تمدن این مملکت بازی خواهد کرد بطور مختصر در اینجا بحث می‌کنم رویهمرفته دو هدف نهائی برای تشکیل این وزارتخانه الزامی وجود دارد یکی ایجاد تحول و تحرک و پیشرفت در تمدن جامعه است و دیگری برقراری یک تعادل علمی و جلوگیری از ور شکستگی علمی در کشور است اگر ما نظری به ممالک مترقی بیفکنیم و تجزیه و تحلیل کنیم ملاحظه می‌شود که این ممالک دارای وسیع ترین و مجهز ترین و کاملترین تأسیسات علمی و دانشگاهی هستند و همیشه در یک تحول قرار دارند که این وضع را با سرعتی عجیب پیشرفت بدهند مبالغ گزافی خرج می‌کنند و حتی بعضی از این ممالک به خریدن مغزهای متفکر و متخصصین مبادرت می‌کنند برای چه برای اینکه پیشرفت و تمدن دانشگاههای آن ممالک بستگی دارد دانشگاهها در مرحله اول پیشرفت می‌کنند و پلۀ اول را می‌پیمایند و پشت سر آن جامعه پله دوم و قدم دوم را بر می‌دارد چرا برای اینکه دانشگاه متخصصین و دانشمندانی تحویل جامعه می‌دهند که اینها در مملکت بشکل شبکه‌ای رخنه می‌کنند و چرخ‌های مملکت را مدیریت می‌کنند به هر اندازه این قدرت بیشتر باشد طبعاً تمدن سریعتر به سطح بالاتری سوق پیدا می‌کند البته مسلم است با ایجاد وزارت علوم هدف اصلی تقریباً همین است که این وزارتخانه بتواند با تکمیل دانشگاههای ما و با ترتیب دادن وضعی که در سراسر مملکت یک شبکه علمی در دانشگاهها ایجاد بشود و بخصوص این شبکه علمی حتماً باید با بزرگترین دانشگاههای دنیا مرتبط بشود از لحاظ تبادل استاد و دانشیار و دانشجو با هم همکاری کنند و بخصوص در قسمتهای تجسسی و تفحصی ما حتماً احتیاج مبرم به کمک مراکز بزرگ دنیا داریم و نباید مغرور باشیم که ما بتوانیم تنها و خود به خود در تجسس و تفحص پیشرفت سریع بکنیم (احسنت) این ترتیب البته باید اتخاذ بشود و حتماً هم خواهد شد و اثر عجیبی در پیشرفت مملکت ما خواهد داشت ولی هدف دوم که تعادل علمی در کشور و جلوگیری از ورشکستگی علمی است در این مورد بنده باید عرض بکنم که ما تعدادی دانشگاه داریم که در این دانشگاهها عده‌ای تربیت می‌شوند و امروز عده زیادی از دانشجویان ما در دانشگاههای خارج تحت تربیت و تعلیم هستند البته وظیفه بزرگی است که وزارت علوم همانطوری که در برنامه چهارم با آن اشاره شده و لابد خواهد آمد احتیاجات مملکتی را بطور دقیق برای ۵ سال یا ده سال آینده معین بکند که ما چه نوع متخصص و در چه نقاطی و در چه میزانی احتیاج داریم و برای اینها کار وجود دارد و این آمار باید مأخذ و مدرک دانشگاههای ما قرار بگیرند دانشگاهها باید به فراخور احتیاجات مملکت دانشجو بگیرند و تربیت بکنند و به جامعه تحویل بدهند اگر چنانچه ما بیش از حد دانشگاه داشته باشیم و بیش از حد متخصص و مهندس و دکتر بیرون بدهیم و در مقابل این افراد کار وجود نداشته باشد و مملکت از وجود آنها نتواند استفاده کند آن وقت ورشکستگی علمی پیش می‌آید یعنی ما علم را از بین بریم و دانشجویان ما در دانشگاهها دلگرمی برای تحصیل ندارند برای اینکه تأمین آتیه ندارن و البته اینها مسائل اصلی است که ما امیدواریم باجد وجهدی که وزارت علوم با همکاری دانشگاههای مملکت چنانچه در برنامه آنها هم منظور شده به این نتایج برسند ولی مسئله دیپلمه و دانشگاه یک مسئله‌ای است که در مملکت ما به این شکل تعبیر شده که فقط مدارس متوسطه خوراک دانشگاهها را باید مهیا کنند در حالیکه این فلسفه صحیح نیست مدارس متوسطه برای تربیت عمومی ساخته شده‌اند و از بین آنها البته تعدادی به دانشگاهها راه می‌یابند تعدادی به مدارس حرفه‌ای می‌روند تعدادی به شغل هائی که هشتاد درصد مشاغل مملکت را تشکیل می‌دهند باید به آنها بپیوندند در خاتمه بنده واقعاً تأکید می‌کنم که عمل این وزارتخانه در آینده به اندازه‌ای در مملکت ما مؤثر خواهد بود که شاید تاریخ دربارۀ آن قضاوت بکند. از اینکه به عرایض بنده توجه فرمودید سپاسگزاریم (احسنت احسنت).

رئیس- آقای دکتر رهنما بفرمائید.

دکتر رهنما- (وزیر مشاور) - با اجازه از مقام محترم ریاست شورای ملی وظیفه خود میدانم که توضیحاتی را در پاسخ سؤالاتی که نمایندگان محتوم مجلس از اینجانب کردن به عرض برسانم.

ابتدا باید از توجه خاصی که نمایندگان محترم نسبت به لایحۀ پیشنهادی دولت ابراز داشته‌اند صمیمانه سپاسگزاری کنم. شاید خود این امر که یکی از مؤثرترین نطقها را در دفاع این لایحه نماینده دانشمندی ایراد داشت که نام خود را بعنوان نخستین مخالف ثبت کرده بود بخوبی مؤید این حقیقت بوده که همه با فکر تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی موافقند و آنرا گامی مثبت در راه به ثمر رسانیدن اصول انقلاب ایران میدانند، و این استقبال بی‌شائبه موافق و مخالف از افکار اساسی که در لایحه منعکس شده است بی‌شک مایۀ دلگرمی و تشویق مسئولان اجرای این قانون خواهد بود.

از اینرو با توجه به این نکات و بالاخص با توضیحات روشنی که از طرف دوست دانشمندم آقای دکتر پرتو اعظم داده شده دیگر بخود اجازه نمی‌دهم که دربارۀ فلسفه ایجاد وزارت علوم وقت بیشتر مجلس را بگیرم. اینکه بر همه روشن است که با سنگینی روز افزون بار وزارت آموزش و پرورش و بدنبال آن گسترش بی‌سابقه فرهنگ و مؤسسات آموزشی کشور و نیز تأسیس سپاه دانش و توسعۀ برنامه پیکار با بی‌سوادی، برای وزارت آموزش و پرورش دیگر بسیار مشکل شده بود که بتواند مسئولیتهای خطیری را که بر دوش قرار گرفته بود به تنهائی انجام دهد. از طرف دیگر گسترش خاص تعلیمات عالیه در کشور و در سطحی موازی لزوم تلفیق آموزش عالی با فعالیتهای علمی و تحقیقات ایجاب می‌کرد که توجهی خاص و جداگانه به این مسائل بشود از اینرو طرح وزارتی نو ریخته شد تا دولت بتواند وظایف خود را در زمینه‌ها بهتر انجام دهد و از همان راه حرکت سریع اجتماع ایران را به پیش در شرایطی مطلوب و مساعدتر میسر سازد.

بر همه روشن است که در جهان معاصر ما توسعه از دو عامل اصلی رش و تغییر تشکیل می‌شود. فراهم ساختن وسائل رشد، کار اقتصاددانان است و تولید کنندگان صنایع و ثروت. ولی رسیدن به هدفهای توسعه بعنوان فراگردی متحرک و زنده تنها در صورتی امکان‌پذیر است که عامل تغییر یعنی علم و تکنولوژی، یعنی نوخواهی و نوسازی، یعنی تجهیز اجتماع با آخرین کشفیات علم و فنون و بکار انداختن آنها در راه پیش بردن مرزهای دانش و آزادی. غرض از ایجاد وزارتی که منحصراً به کار علوم و تحقیقات علمی و تعلیمات عالیه بپردازد در درجۀ اول آنست که وسائل لازم برای پیوند ساختن عامل علمی تغییر به عامل اقتصادی و اجتماعی رشد بر اساسی تازه و مشکل فراهم آورد.

آقای دکتر عاملی که لااقل بپایۀ سایر مدافعین این لایحه به این اصول کلی معتقدند ضمن دفاع پر حرارتی که از نظرات خود کردند اراداتی جدی- و در بسیاری از موارد بجا- به سیستم آموزشی ما وارد آوردند. ولی بر آنها که به واقعیات جهان در راه توسعه آشنا هستند بخوبی روشن است که نواقص و کمبودهای اساسی که ایشان اشاره فرمودند غالباً خود نتیجه مستقیم پیشرفتهای تند و توسعه سریع است. در هر کشور آسیائی و افریقائی که در شرایط خاص عقب افتادگی خود را در مسیر دشوار و پر تلاطم ترقی قرار بدهد و با شتابی که ناشی از جبر تاریخ است خواسته باشد که مراحل رشد و توسعه را بسرعت طی کند، با هر گسترشی که در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی و آموزشی پدیدار می‌گردد تضادهای موجود نیز به همان میزان و شاید بیشتر توسعه و گسترش می‌آبد. این قبیل تضادها نباید ما را به هراس آورد و نباید ما را به مخالفت منفی با نومیدی بیجهت بر انگیزد. به عکس نشان آن است که زندگی در حال حرکت و پیشرفت است، و این حرکت و پیشرفت که اصولاً در محیطی نامساعد و با موانع خاص اجتماعات تازه نفس انجام می‌یابد باید با روحی مبارز ما را به قبول مسئولیتها و ظایف تازه‌ای که بدنبال آن بر دوش یکایک ما قرار می‌گیرد متوجه سازد.

آن زمان که شاهنشاه فاتح ساسانی شاپور اول دستور داد برای عده کثیری از رومیان صاحب فنون و صنعت و دانشمندان علوم و فلسفه و طب شهری بنام جندی شاپور نامگزاری شود و آن زمان که به فرمان خسرو انوشیروان کتب رومی و یونانی و هندی بزبان پهلوی ترجمه می‌شد و دانشمندانی از قبیل برزویه طبیب برای معرفت اندوزی به هند مسافرت می‌کردند و در واقع اولین کنگرِۀ پزشکی جهان بریاست پزشک مخصوص پادشاه در شهر گندی شاپور تشکیل می‌شد، بی شک، با مسائلی که امروز یکایک ما را نگران می‌سازد مواجه نبودیم. آن زمان علم و دانش منحصراً متعلقبه گروهی محدود بود. نه مسئله دانشجویان و فرار مغزها مطرح بود و نه اعتبارات سازمان برنامه، (خنده نمایندگان) و هنگامی که ابن سینای مرحوم در مخفیگاه خود بکار تحقیقات و تشریح اجساد می‌پرداخت نه منت جناب دکتر صالح را می‌کشید که از مرکز برای او جسد روانه کند و نه احتیاج به مسافرتهای دائم و تماس با آخرین مراکز علم و تحقیق داشت و تلامیذ او از شمار انگشتان تجاوز نمی‌کردند. و چنین وضعی سالها بهمان منوال ادامه یافت و با همۀ اتفاقاتی که در تاریخ پر تلاطم ما روی دادباز تا نیم قرن پیش یعنی تا هزار سال پس از تأسیس این دانشگاه نیز هیچگونه تغییر کیفی در وضع اساسی فرهنگ روی نداد. برای نمونه ما تا سال ۱۳۱۰ یعنی فقط تا ۳۵ سال پیش نیز حتی یک توسعه آموزش عالی به شکل کنونی آن نداشتیم. با ارقامی که به دستم رسیده است در آن تاریخ جمع کل نوآموزان دبستانهای ما از ۱۱۳ هزار نفر و جمع دانش‌آموزان دبیرستانهای ما از ده هزار نفر تجاوز نمی‌کرد. ولی در سال گذشته علاوه بر اینکه تنها در داخل ایران بیش از ۳۲ هزار دانشجو در حال تحصیل بودند بیش از دو میلیون و صدهزار نو آموز و ۷۸۰ هزار دانش آموز در مؤسسات ابتدائی و متوسطه ما دیده می‌شدند. این سرعت بی‌سابقه در گسترش فعالیتهای فرهنگی کشور به ناچار مسائلی دشوار و بغرنج بوجود می‌آورد که آقای دکتر عاملی بحق در آن انگشت گذاشتند. ولی جای آن بود که با همان دقت و با انصافی بیشتر این گرفتاریها را از آن واقعیت اصلی که واقعیت دگرگونیها عظیم نیم قرن گذشته و پیشرفتهای انکارناپذیر اجتماع ماست جدا می‌ساختند و حق هر دو را ادا می‌کردند.

نماینده محترم آقای دکتر عاملی ضمن دفاع از تز دولت دائر بر اینکه طرح‌ریزی برنامه‌های کلی آموزش در کلیه سطوح باید در یک نقطه متمرکز گردد و در آن سطوح مختلفه با یکیگر هم آهنگ گردد به این نکته اعتراض کردند که چرا باید چهل هزار نفر در پشت در دانشگاهها متوقف شوند و این درمان را تجویز نمودند که گویا باید فقط ما آن اندازه از دانش‌آموزان را به سطح دیپلم برسانیم که دانشگاهها بدان احتیاج دارند تا به قول ایشان "سند سرگردانی" و بلاتکلیفی بدست آنها نسپریم. اگر مقصود آقای دکتر عاملی آن باشد که ما باید عبور از مراحل و کلاسهای مختلف دبیرستانها را آنچنان مشکل سازیم که بجز آن تعداد از دانشجویانی که دانشگاه بدان احتیاج دارد و دیگران تا قبل از اتمام دبیرستان در یکی از مراحل راه متوقف شوند، آیا تصور نمی‌فرمایند که چنین سند سرگردانی را در مراحل گوناگون تحصیل و تؤام با یک نوع ناایمنی خیلی زودتر به یکایک آنان خواهیم داد؟ اگر حقیقتاً غرض ایشان چنین است همانطوری که آقای دکتر میرعلاء چند لحظه پیش فرمودند باید عرض کنم که چنین فکریاز هر حیث در جهت مخالف تحولات مهم اندیشۀ آموزشی جهان است. در سیاست آموزشی کشورهای مترقی جهان بیش از پیش به این نتیجه رسیده‌اند که عبور از مراحل موجود در داخل یک دورۀ معین تعلیماتی باید حتی‌المقدور آسان تر گردد و در مقابل عبور بین آن دوره‌های معین مشکل‌تر. فلسفۀ کنکورهای دانشگاهی و حتی کنکورهائی که در میان دوره‌های مختلف آموزش عالی مرسوم شده اینک در اغلب کشورها رایج است بیشتر این هدف را دنبال می‌کند که انتخاب برگزیدگان و مستعدان بیشتر هنگام عبور از یک دورۀ معین به دوره‌ای بالاتر انجام بگیرد تا احیاناً بیرون راندن دانش‌آموزان از دورۀ تحصیلی در میان راه اتفاق نیافتد. اتخاذ چنین سیاستی در عین حال به آنها که استعداد تحصیلات تخصصی بیشتر ندارند اجازه می‌دهد تا در سطوح مختلف فنی در صنایع و فعالیتهای اقتصادی کشور جذب شوند و در هر یک از سطوح، هرم اقتصادی اجتماع از کمک کارشناسانی که بدان نیازمند است برخوردار گردد. هدف یک سیاست آموزش مترقی باید آن باشد که استعدادها از یک سو با توجه به نیازمندیهای اجتماع شکوفان گردد و از سوی دیگر هر انسانی که طالب کسب دانش بیشتر است و استعداد آنرا نیز دارد با موانعی که هیچگونه ضرورت ملی ندارد مواجه نگردد. و بالطبع چنین برنامه‌ای باید از راه همآهنگ ساختن آموزش در سطوح مختلف آموزشی انجام یابد. در مورد مهاجرت متخصصین یا به اصطلاح جاری فرار مغز‌ها نیز آقای دکتر عاملی مطالب اصولی اظهار داشتند که بیشک حاکی از توجه خاص ایشان به این مسائل حیاتی است. ولی در اینجا نیز باید عرض کنم که مسائل را آنطور که باید و شاید از یکدیگر جدا نساختند. مسأله مهاجرت متخصصین به هیچ وجه مسأله‌ای نیست که محدود به ایران باشد (صحیح است) یا گناه آن منحصراً متوجه مسئولان سیستم آموزشی ما باشد. حتی اروپائی که تا این اندازه برای حفظ متخصصان و محققان خود مجهز است و علاوه بر داشتن مؤسسات آموزشی کهنسال و معتبر و امکانات اقتصادی مساعد در حال حاضر ده درصد نخبه‌های خود را به نفع آمریکا از دست می‌دهد (صحیح است) از اینرو شایسته نیست که فرار مغزها را با دیدی سطحی مورد مطالعه قرار داد. در جهانی که قطبهای صنعتی و علمی نیرومند روز به روز بر قدرت جاذبه خود می‌افزاید و اینک یکی دو کشور به تنهائی می‌توانند چه از لحاظ عامی و چه از لحاظ مالی وضعی استثنائی برای دانشمندان و محققان بوجود آورند این قطبهای نیرومند بالمآل خطری مؤثر و جدی برای متخصصان و بطور کلی برای سیستم آموزشی و کادرهای فنی کشورهای کمتر توسعه یافته بوجود آورده‌اند. اما راه جلوگیری از این خطر نه آنست که از اعزام دانشجو بسوی این قطبها با ایجاد موانعی اداری و تصنعی جلوگیری کرد (صحیح است) و نه آنکه با تدوین قوانین و ایراد کلمات تو خالی مغزهای فراری را دعوت به بازگشت نمود. مبارزه با فرار مغزها به عکس ایجاب می‌کند که مردم کشورهای در حال توسعه تا حد امکان شرایط مساعد فکری و علمی و اقتصادی را برای رشد و نمو محققان و دانشمندان خود فراهم آورند و شاید یکی از طرق تأمین این شرایط بالمآل استفاده‌ای صحیح‌تر و اصولی‌تر از مراکز آموزش عالی کشورهای خارجی باشد. این مسأله بمانند بسیاری از مسائل مبتلا به دیگر ما دور باطلی است که باید آن را در چارچوب یک سیاست همه جانبه بدوری تصاعدی مبدل ساخت. تا آن زمان که ما نتوانسته‌ایم وسایل کافی و مجهز را برای تعلیمات عالیه و تحقیقات علمی بوجود آوریم نه تنها استفادۀ جوانان ما از دانشگاههای خارجی ضرر ندارد بلکه بسیاری از جهات از بار سنگین مالی و اقتصاد تعلیماتی ما می‌کاهد (صحیح است).

پزشکپور- آقای دکتر رهنما این موضوع را خواهش می‌کنم توضیح بفرمائید.

دکتر رهنما- اگر ما این امر را بخواهیم بطور صحیح تجزیه و تحلیل کنیم باید ابتدا اذعان باریم که علل این موضوع یکی بی‌نظمی سیاست اعزام دانشجو به خارج می‌باشد. اما شکی نیست که این استفاده باید بر پایۀ صحیح و با توجه به نیازمندیهای دراز مدت اجتماع ما انجام گیرد. وظیفه ما است که امکانات مالی کافی در اختیار دارند و در مورد استعدادهای ارزنده‌ای که از امکانات مالی شخصی برخوردار نیستند و ما نمی‌توانیم در کشور خود وسایل ایده‌آل را برای پرورش آنها در سطوح بالا فراهم آوریم باز کنیم. (احسنت) این سیاستی که آقای دکتر صدر و دوستانشان تجویز می‌کنند بنظر من نمی‌تواند هدفهائی را که ایشان به دنبال آن هستند تأمین کند. ایراداتی که من با این نظریه دارم چند نوع است. یکی اینکه بطور قطع ما در حال حاضر وسائل کافی برای تربیت کادرهای خیلی بالای کشور و در سطحی که برای اقتصاد کشور آینده مملکت ما لازم است نداریم. دوم اگر موضوع استفاده صحیح از مؤسسات آموزش خارجی را از یک جنبۀ دیگر در نظر داشته باشیم خواهیم دید که در حال حاضر بین ۶ الی سی هزار تومان برای تربیت هر دانشجو در مملکت مان خرج می‌کنیم و بیش از این هم نمی‌توانیم وسایل و امکانات مالی ما بما اجازه نمی‌دهد که بیشتر و با سرعتی بیش از این مؤسسات داخلی را توسعه بدهیم. در اینصورت چه مانعی دارد که این بار را تا اندزاه‌ای به دوش کشورهای خارجی و دانشگاههای خارجی بگذاریم. سوئیسی‌ها به من می‌گفتند که در سوئیس برای هر یک از دانشجویان ما در حدود ۹ هزار فرانگ خرج می‌کنند و این امر حقیقت دارد و مسلماً در انگلستان و امریکا برای دانشگاههای معتبر از این مبلغ هم بیشتر است و پس ما می‌توانیم مقداری از این بار را بدوش خارجیها بگذاریم و در مواردی که مردم خودشان می‌توانند این خرج را برای فرزندان خودشان بکنند (چون همانطور که عرض کردم بیشتر کسانی که به خارج می‌روند کسانی هستند که خود امکانات مالی دارند) در نتیجه می‌توانیم جائی برای اشخاص دیگر در داخل کشور پر کنیم. مطلب کوتاهی هم که به آن اشاره فرمودند مربوط این بود که گویا کسانی که در خارج تحصیل می‌کنند یا به خارج اعزام می‌شوند اینها میراث فرهنگی و تمدنی مملکت و نژاد خودشان را نمی‌شناسند و خطر این است که این میراث را فراموش کنند و مملکت خودشان و این سنن را پشت پا بگذارند. من شخصاً معتقد نیستم که این امر حقیقتاً واقعیت داشته باشد برای اینکه ما اگر آمار صحیحی از این قبیل اشخاص در میان دانشجویان خارج و در میان دانشجویانی که در داخل تحصیل می‌کنند بدست بیاوریم بنظر من بهیچوجه این تز را توجیه نکند که در حال حاضر آنهائی که در خارج هستند بیشتر این میراث را فراموش می‌کنند. من شخصاً می‌توانم در مورد فرزندان خودم مثال بیاورم که با وجود مأموریتهائی که در خارج داشتم اینها دائماً در فکر مراجعت و تحصیل به ایران بودند. حتی سال پیش ما را مجبور می‌کردند که اگر ما هم برنمیگردیم آنها به مدارس ایرانی بیایند، برای اینکه در خانواده‌ای هستند که همیشه صحبت از فرهنگ و تمدن ایران و حفظ میراث ایران می‌شود. عشق به ایران و تمدن ملی را ما باید در خانواده‌های خودمان در آنها بوجود بیاوریم. (اسدی- آنهائی که برنمیگردند ایرانی نیستند فشار نیاورید) به هر حال این مطلب بنظر من باید با تعمق بیشتری مطالعه شود و ما واقعاً ببینیم چه عللی باعث می‌شود که یک جوان ایرانی بجای اینکه به فکر حفظ میراث فرهنگی خودش باشد بدنبال مظاهر یک تمدن غرب زده می‌رود. آنوقت اگر ما با اتخاذ یک سیاست صحیح اعزام دانشجو و مراقبت بدانشجو بتوانیم کادرهای عالی خودمان را از لحاظ آموزشی تأمین کنیم، خود از آن راه کمک کرده‌ایم که در آینده کسانی در رأس دستگاههای ما باشند که از حیث به این نکات توجه کرده و با دیدی مترقی به آینده نگاه می‌کنند. بهر حال شکی نیست که این استفاده یعنی استفاده از دستگاههای آموزشی خارج باید با برنامه‌های صحیح و با توجه به نیازمندی دراز مدت اجتماعی ما انجام گیرد. بنابراین ما باید حداکثر کمک و تشویق را به آنان بکنیم تا آنان را در راه خدمت بعدی به کشورشان مجهزتر سازیم. و در عین حال باید مراقب باشیم که گروهی نازپرورده غیر مسئول از نتایج چنین سیاستی سوء استفاده نکنند و نام جوانان زحمتکش ما را در سرزمین‌های خرجی لکه دار نسازند (احسنت) و بالاخره باید کوشش کنیم که با تمام قوا در راه سیاستی که اصول آنرا شاهنشاه ما با روشن‌بینی و دور اندیشی بارها ترسیم فرمودند. وسایل بازگشت آنان را به ایران فراهم آوریم. خوشبختانه بیش از پیش مشاهده می‌شود که مسئولان امر نه تنها همه به اهمیت انسانی چنین سیاستی پی برده‌اند بلکه متوجه شدند که بازگشت مغزهای متفکر ما، سرمایه‌گذاری بسیار مهمی در اقتصاد رو به توسعه ماست. اگر ما حاضریم که هر نوع کالای مورد نیاز اقتصاد خود را به قیمت بازار بین‌المللی آن خریداری کنیم و یا همیشه قبول داشته‌ایم که یک متخصص خارجی مورد احتیاج صنایع خود را بتوانیم با حقوقهای گزاف استخدام کنیم- باید وسایل زندگی و خدمت دانشمندان خودمان را که بازار بین‌المللی با تمام قوا بدنبال آنانست لااقل به میزانی که معقول باشد فراهم آوریم. و بنده اینجا عرض می‌کنم که بسیاری از این دانشمندانی که در خارج هستند حاضرند غالباً با نصف حقوقی که در خارج می‌گیرند به ایران بازگردند بشرط اینکه محیط علمی و فرهنگی و محیط کار آنها فراهم باشد (صحیح است) و بدانند که آنها را در پستهائی که ارزش آن را دارند بکار می‌گمارند. متأسفانه باید عرض کنم مواردی هست که بعضی از متخصصین می‌آیند و می‌بینند که توجه لازم به آنان نمی‌شود و آنوقت با تلخی راه مراجعت را پیش می‌گیرند و این البته صحیح نیست و خطرات زیادی برای افراد در بر خواهد داشت. جای خوشوقتی است که در نتیجه شرایط مساعد در ایران چنین سیاستی هم‌اکنون بارور شده است و بالاخص در سال گذشته شخصیتهای علمی متعددی که سالیان سال در خارجه مانده بودند اینک به تعدادی بیشتر باز می‌گردند و خدمت ذیقیمت خود را در مؤسسات آموزشی کشور آغاز کرده‌اند. دولت امیدوار است که این سیاست ادامه یابد و کمبود کار آموزشی ما در دانشگاهها و مؤسسات آموزشی عالی در زمانی کوتاه رفع گردد.

در زمینۀ تمرکز طرحهای آموزشی ایراداتی به این لایحه شد که جنبه‌های ضد و نقیض داشت.

در موقعی که دولت به عللی که ذکر شد لازم دانست توجهی بیشتر به تعلیمات عالیه و تحقیقات کند می‌بایست در عین حال تدابیری نیز اتخاذ کند که وحدت آموزشی که ضامن رشد موزون فرهنگ و علم است متزلزل نگردد و تعلیمات متوسطه و عالی در دو خهت مخالف یا حتی ناهمآهنگ گسترش نیآبد. می‌بایست این طرح‌ریزی واحد در یک جا و بر اساس نو قرار گیرد.

از اینرو وزارت علوم و آموزش عالی موظف شده است که از یک طرف برآورد کاملی از نیازمندیهای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و علمی کشور در سالهای آینده بعمل آورد و از طرف دیگر به بررسی دقیقی از نیروی علمی و آموزشی و تحقیقاتی کشور در حال حاضر- چه از لحاظ نیروی انسانی و چه از لحاظ اسباب و ابزار علمی- مبادرت ورزد. همین که هدفها و نیازمندیها روشن شد و در عین حال وسایل و ابزار کار مورد بررسی قرار گرفت آنگاه- و فقط آنگاه- میسر خواهد بود که بهترین راههای موجود برای رسیدن به هدفها پیدا شود. تنها در آن زمان امکان خواهد داشت که برنامه‌ریزی تعلیماتی صحیح و استواری آغاز گردد که صددرصد با احتیاجات واقعی ما و با هدفهای انقلاب ایران تطبیق کند (صحیح است) نه تقلید کورکورانه از سیستمهای تعلیماتی خارجی باشد و نه حکایت از نوعی اعتیاد بگذشته و تسلیم در برابر سیستمهای کهنه کند و این برنامه‌ریزی باید با روح و روش نو و با استفاده از آخرین تکنیکهای برنامه‌ریزی و ماشینهای حساب و غیره انجام گیرد. همانطور که در مادۀ ۶ این لایحه مشاهده می‌شود، امیدواریم که بلافاصله پس از تصویب این لایحه طرح سازمان مجهزی را برای انجام چنین برنامه‌ریزی صحیح علمی در رشته‌های علوم و تحقیقات آموزش تقدیم کنیم. از هم‌اکنون باید عرض کنم که اگر حداکثر سرعت هم در اجرای چنین طرحی بکار برود شاید یک الی دو ساعت وقت لازم باشد که چنین طرح‌ریزی علمی براساس صحیح و برای مدتی طولانی ریخته شود. و این برآورد بر اساس تجربه کشورهای دیگری است که این کار حیاتی را انجام داده‌اند و خواسته‌اند کاری جدی انجام دهند. به هر حال برای رفع نگرانی آقای دکتر عاملی باید توضیح دهم که چنین کاری را فقط به یک شورای فکر دهنده‌ای در رآس آن سازمان طرح‌ریزی قرار خواهد داشت ولی کار اساسی و مدام بعهده کارشناسانی خواهد بود ساخت. بهر حال همینکه این طرح جامع و دراز مدت تهیه و تصویب شد و تدابیری اتخاذ گردید و دانشجویان بر اساس صحیح به سوی کارهائی که اجتماع بدان نیاز دارد هدایت شوند و نه تصمیمات روی کاغذ- برای تأمین نیازمندیهای کشور از حیث نیروی انسانی در کلیه سطوح و همۀ رشته‌ها بوجود آمد، حل بسیاری از مسائل موجود به مراتب آسانتر خواهد شد.

سؤالاتی از طرف نمایندگان محترم دربارۀ مسأله نظارت بر دانشگاهها شد و چند نفر نماینده اظهار امیدواری کردند که این نظارت روشنتر و مؤثرتر بشود و حدود و نوع آن مشخص گردد.

بنظر اینجانب دانشگاهی که بخواهد بر اساس تحکیم و توسعه سنن فکری و علمی استوار گسترش یابد باید در جهت استقلال واقعی پیش رود. هدف یک مؤسسه عالی آموزشی معتبر باید آن باشد که مرکزی ثابت و نیرومند برای حفظ فرهنگ ملی و پیشرفت یک جامعۀ علمی و مترقی باشد و بی‌شک استقلال دانشگاه خود یکی از عوامل ثبات و بقای عمر چنین طرحی است. ولی در کشورهای در حال توسعه فراگرد تأمین چنین استقلالی که صوری و فریبنده نباشد جنبه‌هائی ظاهراً متضاد دارد. زیرا آن زمان که این استقلال بر اساس پیدایش سنن استوار آکادمیک و بر ریشه‌های محکم و واقعی برقرار نشده است وظیفه دولت است که در رشد مؤسسات دانشگاهی مراقبت کند تا مبادا تمایلات شخصی و ملاحظات خصوصی پاره ا از گردانندگان این دستگاهها که متأسفانه همیشه فارغ از یکنوع روحیه خان خانی نیست تحول و رشد آکادمیک طبیعی آنها را از میسر صحیح خود منحرف سازد. در کشوری مثل ایران می‌خواهد همه فعالیتهای ملی خود را تابع اصول یک نهضت انقلابی معین سازد و یکی از اهداف این انقلاب خود تغییر شالوده‌های پوسیدۀ گذشته است- دانشگاه باید بیش از هر واحد دیگر خود را منطبق با تحرک اجتماع کند و باید آنچنان محیط فکری و آموزشی و تحقیقاتی در آن حکم فرما باشد که از هر جهت حرکت اجتماع ما را به سوی یک آیندۀ صنعتی سریعتر سازد. به خصوص تحقیقات و تعلیمات در آن طوری توأم با یکدیگر شود که دانشگاه، دانشگاه باشد نه دبیرستانی در سطح بالاتر. در این جا باید عرض کنم جای بسی تأسف است که آقای دکتر عاملی ضمن بیان مطالب خود دربارۀ تمرکز طرحهای آموزشی ناگهان به نتایجی رسیدند که به ظاهر جز تحریفی از هدفهای دولت نبود. نمایندۀ محترم مهاباد از این اصل تمرکزی که بدان اشاره شد و خود مصرانه آن را تأئید کردند چنین نتیجه گرفتند که گوئی دولت خواسته است از این راه استادان و دبیران محترم و آزموده‌ای را که در وزارت آموزش و پرورش بیش از هر کارمند دیگر دولت در شرایط دشوار انجام وظیفه می‌کنند به اصطلاح خودشان «محکوم» کند. جداً چنین تحریفی را شایسته نمیدانم. از مهمترین هدفهای برنامه‌ریزی که بدان اشاره شد یکی آن است که مقام ارجمند و حیثیت استادان و دبیران و آموزگاران بیشماری که زندگی خود را تماماً در راه اعتلای فرهنگی اجتماع ایران گذاشته‌اند و دین بزرگی به گردن این ملت دارند از هر حیث تحکیم و ارتقاء یابد بعلاوه با تمرکز طرحهای آموزشی در یک واحد نو و طرح‌ریزی مسائل مربوط به آن در یک جا نظر دولت آن است که در همه حال چنین برنامه‌ای با همکاری نزدیک بهترین نمایندگان آن کادر آموزشی عظیم و با استفاده از تجربیات و دانش آنان انجام گیرد. هر نوع تعبیر دیگری از این برنامۀ دولت اگر حمل به غرض‌ورزی نشود بی شک منصفانه و صحیح نخواهد بود.

در اینجا لازم میدانم مطالبی دربارۀ اظهاراتی که آقای فضائلی امروز فرمودند به عرض برسانم. ابتدا باید از حسن ظن ایشان نسبت به خودم و خانواده‌ام و بخصوص مازندران تشکر کنم. این نکته را هم ضمناً عرض کنم که ایشان اظهار داشتند بنده مطالعه‌ای در کارهای آموزشی و دانشگاهی نداشته‌ام. تشخیص این امر فکر می‌کنم نه با خود بنده است و نه با ایشان. ولی برای اطلاع ایشان باید عرض کنم بنده سه سال در دانشگاه ملی و دانشگاه تهران مطالبی را تدریس می‌کردم. مطالعاتی هم دارم، حالا اگر این مطالعات به نتیجه نرسیده باشد آن امر دیگری است. ایشان تنها نماینده این بودند که نسبت به تشکیل این وزارتخانه تردید داشتند ولی مطالبی که ایشان فرمودند آنجا که حاوی بدیهات کلی نبود بیشتر متأسفانه از کمی و عدم توجه به تعلیمات و تحقیقات در وضع فعلی فرهنگ و آموزش ایران بود. ایشان اظهار داشتند که در مورد یکی از مواد این لایحه که مربوط به تحقیقات می‌شود هم تعجب دارند و هم وحشت. باید عرض کنم که بنده هم با وجود تمام ابراز لطفی که نسبت به شخص بنده کردند از نتیجه‌گیری که از مواد این لایحه کرده‌اند تعجب و وحشت می‌کنم (همهمه نمایندگان- زنگ رئیس).

پزشکپور- حق ندارید به نماینده توهین کنید.

بختیار بختیاریها- این حرفها چیست می‌زنید آقای رئیس نگذارید این حرفها را بزنند (زنگ رئیس).

دکتر اسفندیاری- آقای رئیس اجازه ندهید این حرفها زده شود، چرا اجازه می‌دهید (همهمه نمایندگان).

رئیس- چند دقیقه تنفس اعلام می‌شود.

(جلسه در ساعت یازده و پنجاه و پنج دقیقه صبح به عنوان تنفس تعطیل شد و مجدداً در ساعت دوازده و ده دقیقه تشکیل گردید).

رئیس- بنده از این سوء تفاهم مختصری که برای عده‌ای از همکاران مجلسی مان پیش آمد خیلی متأثر و متأسف باید عرض کنم جناب آقای دکتر رهنما از اشخاص تحصیل کرده هستند (صحیح است) ایشان به هیچ وجه من‌الوجوه هیچ وقت نظری ندارند که احترامات لازم را بساحت مقدس مجلس شورای ملی مراعات نکنند و اگر خدای نکرده کلمه‌ای شاید در عبارتشان بوده است چون عبارتشان تمام نشده بود از آن نتیجه دیگری گرفته شده است بنده از همکاران خواهشمندم در این باره برایشان سوء تفاهمی بوجود نیاید و از آقای دکتر رهنما خواهش می‌کنم به بیاناتشان ادامه دهند (احسنت).

دکتر رهنما (وزیر مشاور)- جناب آقای رئیس بسیار متشکرم، جداً از این اتفاقی که افتاد متأسفم برای اینکه بهیچوجه باید عرض کنم بهیچوجه نظری نسبت به عقیده و شخصیت نمایندگان محترمی که اسامیشان را ذکر کردم نداشتم. در هر مجمع بین‌المللی وقتی که شما یک مطلبی را جواب می‌دهید خودش بر این دلالت می‌کند که برای آن فکر احترام قائل هستید. بنده متأسفم ولی برای اولین بار است که در این مجلس با نمایندگان محترم گفتگو می‌کنم. بنده برای همه‌شان احترام قائل هستم ولی همانطور که در اینجا گفته شد. بیشتر عادت به مجامع بین‌المللی داشتم. آنجا وقتی دربارۀ فکری بحثی می‌شود و بحث و انتقاد در می‌گیرد دفاع یا حمله به آن فکر مطلقاً متوجه صاحبان آن فکر نمی‌شود. حال اگر انصافاً در نظر بگیرید مطالبی که آقایان نسبت به این لایحه فرمودند مسلماً حملاتی به فکر لایحه بود و بنده هم فقط در مورد افکاری که به میان آمده بود خواستم مطالبی را عرض کنم و اگر واقعاً طور دیگر تعبیر شده باشد جداً ناراحت و متأسفم و امیدوارم که اگر حمل بر اشخاص شده باشد مرا ببخشد چون نظر شخصی نداشتم (احسنت) بهر حال اگر اجازه بدهند توضیحاتی راجع به این موضوع تحقیقات می‌دهم و امیدوارم که باعث سوء تفاهم دیگری نشود. نماینده محترم آقای فضائلی که باید عرض کنم برای ایشان احترام قائلم، فرمودند که این لایحه اینطوری که تهیه شده ممکن است یک وزارت جلوگیری از تحقیقات بوجود بیاورد. فکر می‌کنم که هیچ وقت نظر دولت از تشکیل این وزارتخانه این است که از تحقیقات جلوگیری بشود و در آنجا که اشاره به ادامه تحقیقات یا تجویز ادامه تحقیقات شده است این مطلب با توجه به ادامۀ یک سیاست اصولی است که دولت برای امر تحقیقات در کشور در نظر دارد. آقایان نمایندگان محترمی که اینجا توضیحاتی در این باره فرمودند اهمیت امر تحقیقات را تذکر دادند و بخصوص آقای دکتر پرتو اعظم در اینجا مطالب بسیار جامعی راجع به نقش تحقیقات در اجتماعات نو ابراز داشتند. در حال حاضر همانطور که در کمیسیونها عرض کردم ما در نظر داریم که در برنامه چهارم هفت دهم درصد یا شاید یک درصد (۱%) از درآمد ملی خودمان را صرف تحقیقات کنیم. در سایر کشورهای مترقی دنیا مثلاً در امریکا در حدود چهار درصد (۴%) از درآمد ملی صرف تحقیقات می‌شود یعنی هر امریکائی در سال صد دلار خرج اینکار می‌کند. این امر نشان می‌دهد که اجتماعی که بخواهد در جهت ترقی پیش برود نمی‌تواند بدون توجه به تحقیقات کار طرح ریزی برنامه‌های اقتصادی و علمی خود را دنبال کند. هنگامی که فکر تشکیل این وزارت بوجود آمد برای تأمین این هدف دو راه ممکن بود. یکی اینکه تمام مؤسسات تحقیقاتی کشور در یک واحد ادغام گردد و این کار در بسیاری از جاهای دنیا شده است ولی با توجه به مشکلاتی که اتفاقاً آقای فضائلی و سایرین بدان اشاره کردند در وضع فعلی ایران چنین کاری نه صلاح بود نه امکان پذیر. همانطوریکه فرمودند مثلاً اگر مؤسسه رازی که امروز یکی از مهمترین مؤسسات تحقیقاتی ایران است و در ردیف مؤسسات خیلی خوب تحقیقاتی دنیاست کار مفید و خوبی را انجام می‌دهد وظیفه دولت است که نه تنها از کار آن مؤسسه یا مؤسسات شبیه آن جلوگیری نکند بلکه با تمام قوا از آنها پشتیبانی کند. اما متأسفانه مؤسسات دیگر تحقیقاتی نیز هست که کار خودشان را آنطور که باید و شاید انجام نمی‌دهند و اعتبارات گزافی را حیف و میل می‌کنند. ما وقتی که دیدیم ادغام این دستگاههای تحقیقاتی در یک واحد نه عملی است نه بصلاح مملکت فکر کردیم بهتر است بدنبال سیاست دیگر یعنی سیاست همآهنگ کردن این مؤسسات برویم تا هدفهای مؤسساتی را بطور صحیح کار می‌کنند بهتر تأمین کنیم و ضابطه‌هائی برای ایجاد این هماهنگی بوجود آوردیم. بهیچوجه این سیاست معنای این را ندارد که ما بخواهیم در کار مؤسساتی که می‌خواهند به شکل صحیح و علمی کار کنند مداخله نا معقول کنیم و بعکس همانطور که عرض کردم سیاست دولت آن است که با هماهنگ کردن این فعالیتها و تقسیم این اعتبارات موجود به مؤسسات تحقیقاتی صحیح. مفید کار آنها را تسهیل کند ولی در مقابل همانطور که عرض کردم در مواقعی که مؤسسات تحقیقات کار خود را انجام نمی‌دهند وظیفه دولت است که جلوگیری از حیف و میل بکند. این مطلب را هم با باید اضافه کنم که در دنیای فعلی اگر ما بخواهیم یک سیاست تحقیقاتی داشته باشیم خواه ناخواه باید یک هرم تحقیقاتی از نظر اعتبارات بوجود بیاوریم و بگوئیم مثلاً پنج درصد (۵%) اعتباراتی که برای تحقیقات تصویب شده باید به کار تحقیقات محض یا تحقیقات علمی بدون هدف برود، جند درصد باید برای تحقیقاتی صرف شود که هدف آن رشد اقتصادی است، رشد کشاورزی است، رشد اجتماعی است و غیر و به همین ترتیب تقسیم کنیم. مطالبی دربارۀ فلسفه نظارت وزارت علوم و آموزش عالی بر دانشسرایعالی و بخش تربیت دبیر هنرسرایعالی گفته شد و در این زمینه آقای دکتر عاملی پرسیدند چرا به وزارت آموزش و پرورش اجازه داده نشده است که مانند سایر وزارتخانه‌ها کادر خودش را مستقلاً تربیت کند؟

بنظر اینجانب در اینجا نیز نمایندۀ محترم مهاباد... متوجه فلسفۀ اساسی ایجاد وزارت علوم نشده است. یکی از علل اصلی ایجاد این وزارتخانه آنست که فعالیتهای آموزشی و تحقیقاتی در سطح تعلیمات عالیه- همانطور که باز آقای دکتر عاملی جداً و مصرانه خود آن را خواسته است در یکجا با یکدیگر همآهنگ گردد. از طرفی در لایحۀ قانونی که پیشنهاد شده پیش‌بینی می‌شود که وزارت علوم بر همۀ مؤسسات آموزش عالی و دانشگاهها نظارت داشت و وزارت علوم عهده‌دار خواهد بود که پس از مطالعه لازم حدود و میزان و شکل این نظارت را با توجه به هدفهای بزرگ فرهنگی و آموزشی تعیین کند. از طرفی دیگر کادر آموزشی سایر وزارتخانه‌ها بجز در پاره‌ای از رشته‌های اختصاصی که آنهم درجۀ عمومی نمی‌دهند اساساً در سطح متوسطه است. و بالاخره دبیر و آموزگار متعلق به یک وزارت واحد نیست همانگونه که کشاورز و پزشک و مهندس راه و برق متعلق به وزارت کشاورزی و پزشکی و راه و برق نیستند. اینها همه متعلق به اجتماع ایرانند و اگر کسی خواهان همآهنگی در سطح معلومات عالیه باشد نمی‌توان در عین حال این کار مشترک را در مسئولیت وزارتخانه‌های گوناگون قرار دهد. این نکته نیز فراموش نشود که دبیر تنها از دانشسرایعالی یا بخش تربیت دبیر هنرسرای عالی بیرون نمی‌آید و در بیشتر دانشگاههای کشور دانشسرایعالی جزئی از تشکیلات دانشگاهی است.

در مورد مسائل مربوط به مؤسسات خصوصی آموزش عالی سؤالاتی شد نظر دولت آن است که ایجاد و توسعه مؤسسات اگر براساس صحیح انجام گیرد و مسئولان امر هم قبلاً تضمینهای لازم را از جهت استاد و وسیله و امکانات عمل و امکانات مالی بدهند و دولت اطمینان حاصل کند که هدف از تأسیس آن مؤسسات جز کمک به توسعه فرهنگ و کمک بسیاسک کلی دولت در این زمینه‌ها نیست باید از آنها پشتیبانی شود و در این مورد باید بالاخص موضوع نیازمندیهای کشور راجع به استاد و تأمین کادرهای فنی و کارشناسان در سطح مربوط در نظر گرفته خواهد شد. ولی دولت صلاح نمی داند که این مؤسسات به نحوی قارچ و اروی ضابطه رشد کند و یا به خاطر هدفهای تجارتی بوجود آید و بالمآل بار سنگین و تازه‌ای هم از نظر استاد و هم از لحاظ وسائل فنی و مالی برای دولت بوجود بیاورد. آقای دکتر الموتی که ایشان نیز یکی از مخالفین موافق بودند سؤالی دربارۀ وضع تعلیمات تخصصی و دانشکدۀ فنی و تعلیمات حرفه‌ای کردند و برنامۀ کلی دولت را در این مورد خواستند. به طوری که صریحاً از مفاد این لایحه برمی‌آید رسیدگی به کلیۀ مسائل تعلیمات تخصصی و فنی در سطح عالی یعنی از کلاس دوازده به بالا به عهدۀ وزارت علوم خواهد بود و بالنتیجه دانشکدۀ صنعتی (پلی تکنیک) و انستیفوهای تکنولوژیک نیز در حیطۀ عمل این وزارت قرار خواهد گرفت.

همکار محترم سابقم توضیحاتی نیز در زمینۀ بند ث مادۀ یک خواستند. در اینجا باید عرض کنم که در کمیسیون آموزش و پرورش تغییراتی به لایحه تقدیمی دولت داده شد و اعضای این کمیسیون اصرار زیاد ورزیدند که امر اداره امور مربوط به دانشجویان در مراحل اعزام و تحصیل و بازگشت آنان نیز شاید بطور انحصاری در شمار وظایف وزارت علوم قرار گیرد. بنده کراراً در کمیسیون توضیح دادم که در حال حاضر وظیفۀ رسیدگی به امور دانشجویان در مرحلۀ تحصیل در خارج به عهدۀ وزارت امور خارجه محول گشته است و وزارت کار و امور اجتماعی در فراهم آوردن وسایل بازگشت و تأمین کار آنان پس از بازگشت نقش مهمی را ایفا می‌کند. دولت در نظر دارد که این سه وزارت در آینده با همکاری نزدیک یکدیگر به مراحل مختلف مربوط به دانشجویان خارج از کشور رسیدگی کنند و مشترکاً مسائل موجود را حل کنند و در حال حاضر صلاح نمیداند که طرز کار فعلی و اصول این همکاری نزدیک که به صلاح دانشجویان انجام می‌گیرد بهم بخورد و توضیحاً باید این نکته را هم عرض کنم که حتی در صورت تصویب مادۀ اول بند ث بشکل فعلی آن این همکاری نزدیک به نحو سابق ادامه خواهد یافت لذا دولت تصور می‌کند که اضافه جمله پیشنهاد کمیسیون آموزش و پرورش مفید نخواهد بود. بهر حال به سؤالات دیگر آقای دکتر الموتی می‌پردازم اگر بایشان هم برنخورد باید عرض کنم که اظهاراتشان در مورد جزئیات تا اندازه‌ای این شک را در شخص بنده بوجود آورد که هنگام قرائت جزئیات هم فکرشان بیشتر متوجه کلیات بوده وگرنه شاید سؤالاتی را در مورد بند ت و بند چ و سایر بندها کردند بمیان نمی‌آوردند. در بند چ بنظرم رسید که بسط و توسعه را مطالعه خواندند، برای اینکه من نتوانستم کلمه مطالعه را در این لایحه ببینم و این مطالعه را هم بار سنگین برای این وزارت تصور کردند. من شخصاً نمی دانم چرا بسط توسعه و ترویج علوم و فنون یا توسعه پژوهشهای علمی در سراسر کشور یا تشویق و ارشاد پژوهشهای جمعی و فردی باری تحمل‌ناپذیر برای وزارت آینده علوم بوجود خواهد آورد. بهر حال به مطالبی که فرمودند توجه خواهد شد و تا آنجا که بشود تدابیر لازم اتخاذ خواهد شد. آقای دکتر رهنوردی دربارۀ بند ث مادۀ اول توضیحات خواستند و اشاره به تبعیضاتی کردند نسبت به دانشجویان که پس از مراجعت آنها می‌شود. متأسفانه این نکته حقیقت دارد که وقتی کوچکترین تبعیضی در مورد یک نفر می‌شود این امر ناراحتی بسیار در دیگران بوجود می‌آورد و غالباً اثرات نامساعد و خطرناک دارد. به همین جهت است که بعقیدۀ دولت باید یک خط مشی اساسی در این مورد اتخاذ گردد و منتهای کوشش بعمل آید تا به این تبعیضات در همه جا خاتمه داده شود. در مورد تبعیض بین استادان تصور می‌کنم ضابطه‌های لازم برای مقررات استخدامی کادر آموزشی و تحقیقاتی و تهیه پیشنهاد و انشاءالله تصویب قانون جامع دانشگاهی که ناظر بر فعالیت همۀ مؤسسات آموزش عالی و هیأت‌های آن باشد بسیاری از مشکلات را خود به خود حل خواهد کرد.

قبل از خاتمه کلام به سؤالاتی که خانم دولتشاهی کردند می‌پردازم. بعقیده ایشان گویا تعارضی بین ماده ۵ و سایر مقررات موجود است زیرا فرمودند دیپلم متوسطه را وزارت آموزش می‌دهد حال آنکه طبق این لایحه ارزش دیپلم مشابهی را که در خارج داده‌اند وزارت علوم باید تعیین کند و پرسیدند تکلیف جانهائی که با این نوع دیپلم‌ها بر می‌گردند چه می‌شود؟ بنظر من این تکلیف روشن است. با سیستمی که ما در تشکیلات وزارت جدید پیش‌بینی کرده‌ایم امیدواریم دانشجویانی که با دیپلمهای خارجی خود به ایران می‌آیند بتوانند در ظرف چند روز ارزش دیپلم خود را در دست داشته باشند. بی‌شک برای وزارت علوم که روابطش با دانشجویان و دانشگاههای خارجی نزدیکتر خواهد بود آسانتر می‌شود که این وظیفه را نبز بعهده بگیرد.

در پایان از اینکه وقت گرانبهای نمایندگان محترم را بیش از اندازه گرفتم پوزش می‌طلبم و با اظهار تأسف خاص در مورد اتفاق کوچکی که انجام شد و امیدوارم که هیچ وقت تکرار نشود، امیدوارم توضیحاتی که داده شد ساحت مقدس مجلس را نسبت به مقاصد و هدفهای دولت در مورد لایحۀ پیشنهادی روشن کرده باشد. بهر حال آنچه بنظر بنده مهم است در کلمات و عبارات نیست (احسنت) امیدوارم با همکاری ذیقیمت مجلس و با سرعتی هر چه بیشتر بتوان به این کلمات و عبارات محتوی واقعی داد (احسنت) به هر حال همین که وزارت علوم تشکیل شود وظیفه فعلی آن بجز آن نخواهد بود که خود را شایستۀ مسئولیت خطیری که این لایحه بوی خواهد داد سازد و تا آنجا که میسر است راه دشواری را که در پیش دارد با توجه و دقت دنبال کند.

(احسنت- احسنت).

رئیس- نظر دیگری در ماده اول نیست؟ (اظهاری نشد) پیشنهادهای رسیده قرائت می‌شود.

(بشرح زیر خوانده شد)

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌کند مادۀ ۱ قانون تشکیل وزارت علوم و آموزش عالی بشرح زیر اصلاح شود:

مادۀ ۱- از تاریخ تصویب این قانون وزارت علوم و آموزش عالی به منظور انجام وظایف زیر تأسیس می‌شود:

الف- به تعیین خط مشی و هدفهای علمی و تحقیقاتی و آموزشی عالی و پیشنهاد یا تهیه و تنظیم برنامه‌های مربوط به علوم و پژوهشهای علمی و آموزش عالی همآهنگ ساختن آنها با توجه به احتیاجات کشور.

ب- تشریک مساعی و همکاری با وزارت آموزش پرورش در تنظیم طرحهای اساسی و تعیین خط مشی کلی آموزش ابتدائی و متوسطه.

پ- صدور اجارۀ تأسیس یا توسعه دانشگاهها یا مؤسسات آموزش عالی و تهیه آئین‌نامه‌ها و مقررات مربوط و نظارت در اجرای آنها و همچنین لغو اجازه در صورت عدم رعایت مقررات.

ت- تعیین ضابطه‌های لازم برای سازمان - تعداد انواع مشاغل و مقررات استخدامی کادر آموزش عالی و تحقیقاتی در مؤسسات وابسته به دولت و تعیین درجات تحصیلی در دانشگاهها - مؤسسات عالی و تحقیقاتی.

ث- تعیین خط مشی کلی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور.

ج-اهتمام در توسعه پژوهشهای علمی در سراسر کشور و تشویق و ارشاد و راهنمائی پژوهش کنندگان جمعی یا فردی.

چ- سعی در توسعه و ترویج علوم و فنون در شئون مختلف کشور.

ح- ایجاد یا توسعه و تجهیز مراکز تحقیقاتی و علمی مورد احتیاج و نظارت بر کلیه مراکز تحقیقاتی و علمی کشور.

خ- بررسی و تصویب طرحهای تحقیقاتی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت و مراکز تحقیقاتی دانشگاهها یا مؤسسات آموزش عالی دولتی و اجازه ادامه یا تعطیل برنامه‌های تحقیقاتی موجود آنها.

• تبصرۀ ۱- طرح‌های تحقیقاتی طرحهائی می‌باشد که هدف آنها بدست آوردن اطلاعات نو در زمینه‌های علمی است.

• تبصرۀ ۲- وزارت آموزش عالی مجاز است وضع استخدامی هیئت‌های آموزشی دانشگاههای استانها و دانشکده‌های صنعتی و بازرگانی و هنرسرای عالی و دانشسرای عالی را با مقررات موجود تطبیق دهد.

دکتر اعتمادی- دکتر اسفندیاری.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

احتراماً پیشنهاد می‌نماید مادۀ یک لایحه وزارت علوم و آموزش عالی به شرح زیر اصلاح شود:

مادۀ ۱- به منظور تعین هدفهای علمی و تحقیقاتی و آموزشی و تهیه و تنظیم برنامه‌های مربوط با آموزش عالی و پژوهشهای علمی با توجه به هدفهای عمرانی و اجتماعی کشور در کلیۀ سطوح و رشته‌های تعلیماتی و هماهنگی آنها با یکدیگر وزارت علوم و آموزش عالی در انجام وظایف زیر تأسیس می‌گردد:

الف- بسط و توسعه و ترویج علوم و فنون.

ب- ایجاد و تجهیز و توسعه مراکز تحقیقاتی و علمی مورد نیاز و نظارت بر کلیه مراکز تحقیقاتی و علمی کشور.

پ- توسعه و تشویق و ارشاد پژوهشهای علمی و فرهنگی اعم از فردی و دسته جمعی.

ت- صدور اجازه تاسیس و توسعه دانشگاه‌ها و مدارس عالیه و موسسات آموزش عالی و نظارت بر امور آنها.

ث- تشخیص ضابطه‌های لازم برای سازمان دانشگاهها و مدارس عالیه و مؤسسات آموزش عالی و درجات تحصیلی هر یک از آنها و تعیین انواع و مشاغل کارکنان علمی و آموزشی و تحقیقاتی و آموزشی و مقررات استخدامی هیأت‌های مذکور.

ج- تعیین خط مشی کلی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور و ارشاد راهنمائی و مراقبت در حسن جریان تحصیلی آنان و ایجاد تسهیلات لازم برای بازگشت فارغ‌التحصیلان به کشور و اشتراک مساعی با سازمان هدایت فارغ‌التحصیلان وزارت کار و امور اجتماعی به منظور استفاده بهتر از وجود اینگونه افراد.

چ- بند ج لایحه موجود به بند چ نقل شود.

سید علی صائب.

مادۀ یک احتراماً پیشنهاد می‌نماید:

۱- در بند "الف" کلمه اقتصادی بعد از کلمات عمرانی اجتماعی اضافه شود.

۲- بند "ب" بصورت زیر اصلاح شود.

تنظیم طرحهای کلی و اساسی آموزشی در کلیه سطوح و رشته‌های تعلیماتی.

۳- بند "پ" حذف شود.

۴- بند "ث" حذف شود.

۵- بند "ت" بصورت یکی از مواد لایحه و بشرح زیر اصلاح شود:

در کلیه وظائف و اختیارات وزارت آموزش و پرورش به امور مربوط به اعزام دانشجو به خارج از کشور به وزارت علوم و آموزش عالی واگذار می‌شود.

۶- در بند "خ" بجای بررسی و تصویب هماهنگی و تلفیق استعمال شود.

با تقدیم احترام- دکتر مهذب.

مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید نام وزارت علوم و آموزش عالی تبدیل شود به: وزارت "دانش و پژوهش".

با تقدیم احترامات- دکتر اسفندیار یگانگی.

مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید که در مادۀ ۱ قانون وزارت علوم و آموزش عالی بجای کلمه علوم و دانش مؤسسه شور و همینطور در تمام طرح قانونی کلمه دانش جایگزین کلمه عبور بشود.

با تقدیم احترام- ابوذر.

ریاست محترم شورای ملی

با احترام پیشنهاد می‌نمایم نام وزارت علوم و آموزش عالی به وزارت دانش و هنر تبدیل شود.

محسن پزشکپور- دکتر عاملی- دکتر صدر.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

نظر به اینکه تعیین خط مشی تعلیماتی کشور و تنظیم طرحهای کلی و اساسی آموزشی، خصوصاً آن قسمت که مربوط به وزارت آموزش و پرورش می‌شود یعنی تعلیمات ابتدائی و متوسطه بعهدۀ مسئولان صاحب نظر و مجرب و علاقمند وزارت آموزش و پرورش می‌باشد و در غیر اینصورت وزارت مزبور مقام غیر مسئول و آلت بلا اراده محسوب می‌گردد و ثمرۀ خوبی عاید نخواهد شد علیهذا پیشنهاد می‌شود:

بند ب ماده یک قانون تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی بشرح زیر اصلاح گردد.

ب- تعیین خط مشی تعلیماتی کشور و تنظیم طرحهای کلی و اساسی آموزش در کلیه سطوح و رشته‌های تعلیماتی و همآهنگ ساختن آنها با همکاری وزارت آموزش و پرورش.

با تقدیم احترام- ماهیار.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

با احترام پیشنهاد می‌نماید. در مادۀ یک بند الف سطر اول کلمه "پیشنهاد" حذف گردد.

با احترام دکتر فضل الله صدر.

مقام منیع ریاست مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید تبصرۀ ذیل به بند ب از مادۀ یک لایحه دولت راجع به تأسیس وزارت علوم و آموزشی عالی اضافه شود.

• تبصره- طرحهای کلی و اساسی آموزش مربوط به سطوح تعلیماتی ابتدائی و متوسطه را وزارت آموزش عالی و علوم با همکاری وزارت آموزش و پرورش طرح و تنظیم و پیشنهاد می‌نماید.

محمد تقی معزی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید که در بند (ب) از مادۀ یک لایحۀ تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی بصورت زیر اصلاح گردد:

ب- تعیین خط مشی تعلیمات عالی کشور و تنظیم طرحهای کلی و اساسی در این‌باره و هماهنگ ساختن آنها با یکدیگر.

با تقدیم احترام- دکتر همایون سعید وزیری.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

با احترام پیشنهاد می‌نماید در ماده یک بند ب به شکل زیر اصلاح شود:

ب- تعیین خط مشی آموزشی کشور و تمرکز برنامه‌ریزی در امر آموزش ملی و تنظیم طرح‌های کلی و اساسی آموزشی در کلیه سطوح و رشته‌های تعلیماتی و هماهنگ ساختن آنها با یکدیگر.

• تبصره- برای اجرای مفاد این بند وزارت علوم و آموزش عالی و وزارت آموزش و پرورش مشترکاً سازمانی را تشکیل خواهد داد که اساسنامه آن را توأماً تدوین و به تصویب هیأت دولت خواهند رساند.

با احترام- محسن پزشکپور- دکتر عاملی- دکتر صدر.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد برای لایحه تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی.

تبصره مربوط به بند ب از مادۀ یک.

• تبصره- در مورد برنامه‌های آموزش مربوط به مسائل فرهنگ و هنر در سطوح تعلیمات ابتدائی و متوسطه وزارت علوم و آموزش عالی طرحها و برنامه‌های مربوط را تهیه و تنظیم و با همکاری وزارت فرهنگ و هنر پیشنهاد می‌نماید.

با احترامات- سعید وزیری.

مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی

در مورد بند الف از مادۀ یک لایحه وزارت علوم و آموزش پیشنهاد می‌نمایم که بشرح زیر اصلاح شود:

الف- تعیین هدفهای علمی و تحقیقاتی و آموزشی و تنظیم برنامه‌های مربوط به پژوهشهای علمی و آموزش عالی با توجه به هدفهای عمرانی و اجتماعی و توسعه و بسط اقتصادی کشور.

با تقدیم احترام- عبدالله جوانشیر.

مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی

در مورد بند پ از مادۀ یک لایحه وزارت علوم و آموزش پیشنهاد می‌نمایم که بشرح زیر اصلاح شود.

پ- صدور اجازه تأسیس دانشگاهها و مؤسسات موزش عالی بر حسب احتیاجات منطقه‌ای و نظارت بر امور آنها.

با تقدیم احترامات- جوانشیر.

مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید که بند پ مادۀ ۱ قانون وزارت علوم و آموزش عالی بشرح ذیل تکمیل گردد.

پ- صدور اجازه تأسیس و توسعه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و نظارت بر امور آنها و برقراری عوارض خاص به‌منظور تأمین درآمد و توسعه و تکمیل دانشگاهها تصویب کمیسیون علوم و آموزش عالی.

با تقدیم احترام- ابوذر.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید که بند (پ) از ماده یک لایحه تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی به صورت زیر اصلاح گردد:

پ- صدور اجازه تاسیس و توسعه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی توسط بخش‌های خصوصی و نظارت بر امور آنها.

با تقدیم احترام- دکتر همایون معتمد وزیری.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌شود تبصره زیر به بند پ از ماده یک تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی اضافه شود.

• تبصره- در مورد تأسیس مؤسسات آموزش عالی هنری وزارت علوم و آموزش عالی و وزارت فرهنگ و هنر و مفاد این قانون بر طبق آئین‌نامه اینکه بنا به پیشنهاد وزارت علوم و فرهنگ و هنر پیشنهاد و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید عمل خواهد نمود.

با تقدیم احترام- دکتر زعفرانلو.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد مینمائیم که به آخر بند ت از مادۀ ۱ قانون تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی جمله پس از تصویب کمیسیونهای مربوطه مجلسین اضافه گردد.

دکتر رفعت- دکتر میرعلاء- دکتر گاگیک- دکتر بقائی یزدی- دکتر محققی- دکتر پرتو اعظم- محمد تقی معزی- ناصر قلی فرهادپور- دکتر ضیائی.

مقام ریاست مجلس شورای ملی

در لایحه وزارت علوم و آموزش عالی پیشنهاد می‌شود:

۱- کلمات آخر بند (ث) ماده یک بشرح زیر (در مراحل اعزام (تحصیل و بازگشت) تبدیل شود به (در مرحله اعزام) و به این ترتیب (تحصیل و بازگشت) حذف شود.

۲- در مادۀ ۲ (وزیر آموزش و پرورش یا قائم مقام او نیز عضویت هیأت‌های امنا را خواهد داشت) حذف گردد.

۳- در آخر مادۀ ۳ (با همکاری آن وزارت) حذف گردد.

۴- در بند (ت) ماده یک کلمه (آموزش) به (آموزشی) تبدیل گردد.

دکتر درودی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

اینجانب پیشنهاد می‌نماید که بند ث ماده یک قانون وزارت علوم و آموزش عالی جمله مراحل اعزام به مرحله اعزام تبدیل و تحصیل و بازگشت از آخر بند ث حذف شود.

محمد دیهیم.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌نماید بند ث ماده یک لایحه تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی بشرح زیر اصلاح شود.

بند ث- تعیین خط مشی کلی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور و اداره امور مربوط به اعزام آنها.

با تقدیم احترام- مهندس حسن صائبی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

با احترام پیشنهاد می‌نماید در ماده یک بند ت سطر دوم کلمه آموزش به آموزش اصلاح شود.

با احترام- دکتر فضل الله صدر.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌شود: کلمۀ مهموز شئون در بند چ ماده یک قانون تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی که نادرست نگاشته شده به شرح زیر اصلاح گردد.

(شؤون).

با تقیم احترام- ماهیار.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید که بند (ح) از ماده یک لایحه تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی بصورت زیر اصلاح گردد:

ح- ایجاد و تجهیز و توسعه مراکز تحقیقاتی و علمی مورد نیاز و تشویق بخش‌های خصوصی به فعالیت در این زمینه و نظارت بر کلیه مراکز تحقیقاتی و علمی کشور.

با تقدیم احترام دکتر همایون معتمد وزیری.

مقام ریاست مجلس شورای ملی

در مورد لایحه وزارت علوم و آموزش پیشنهاد می‌نمایم که: بند ج از ماده یک بعلت عدم افاده معنی صحیح حذف شود.

جوانشیر.

مقام محترم ریاست

۱- پیشنهاد می‌گردد در آخر بند ب مادۀ ۱ عبارت (با همکاری وزارت آموزش و پرورش) اضافه شود.

۲- پیشنهاد می‌گردد در آخر بند پ اضافه گردد (و جلوگیری از ادامه کار مؤسسات تحقیقاتی یا آموزش عالی که موازین قانونی را رعایت ننمایند طبق آئین‌نامه‌ای که به تصویب کمیسیون مربوط خواهد رسید)

دکتر خزائلی.

مقام معظم ریاست

پیشنهاد می‌نماید سه بند زیر به بند‌های ماده اول لایحه اضافه گردد.

د- بجریان انداختن فعالیت فرهنگستان بر مبنای برنامه جدید و ارتباط مجامع رسمی علمی و هنری.

ذ- تنظیم طبقه‌بندی علمی در همه مظاهر دانش و هنری و مخصوصاً اقدام به طبقه‌بندی لغت‌های فارسی.

ر- ارشاد دانشجویان در راه زندگانی اجتماعی و اخلاقی و کیفیت بهره‌برداری از استعداد‌های خود.

دکتر خزائلی.

مقام محترم ریاست

۱- پیشنهاد می‌نماید در آخر بند ث مادۀ ۱ اضافه شود (با همکاری وزارت امور خارجه و وزارت کار و امور اجتماعی)

۲- پیشنهاد می‌نماید در بند ج از مادۀ ۱ بعد از کلمه علمی اضافه شود (و هنری)

۳- در بند چ بعد از کلمه فنون (و هنر) اضافه گردد.

دکتر خزائلی.

مقام محترم ریاست

پیشنهاد می‌شود که چون ترتیب ابتشی که بر مبنای مشابهت شکل حروف است و باعث اشتباه می‌شود و ساخته عربهاست به ترتیب ابجدی که کمتر باعث اشتباه می‌شود و ترتیب حروف پهلوی دارای هم چنین بوده و تقریباً جنبه بین‌المللی داشته است در این لایحه تبدیل گردد تا با سایر قوانین هم یکنواخت گردد یا به شماره گذاری مبدل شود.

دکتر خزائلی.

مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌نماید که مادۀ ۱ قانون وزارت علوم و آموزش عالی بند د بشرح ذیل اضافه شود.

بند د- سازمان اوقاف کشور موظف است همه ساله مبالغ قابل ملاحظۀ از درآمد موقوفات عمومی را برای توسعه و تکمیل دانشگاهها منظور نماید سهمیه هر یک از دانشگاهها از این ممر به پیشنهاد دولت و با نظر کمیسیون علوم و آموزش عالی مجلسین تعیین خواهد شد.

با تقدیم احترام ابوذر.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

با احترام پیشنهاد می‌نماید در ماده یک بند خ سطر آخر بشرح زیر اصلاح شود... اطلاعات نو در زمینه‌های علوم و فنون می‌باشد.

با احترام دکتر فضل االله صدر- دکتد هوشنگ طالع.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌شود- به ماده یک قانون وزارت علوم و آموزش عالی.

د- جلب افراد متخصص ایرانی با توجه به هدفهای عمرانی و اجتماعی کشور اضافه شود.

دکتر ویلسیون بیت منصور.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً- پیشنهاد می‌نماید بند خ از مادۀ ۱ بشرح زیر اصلاح شود.

(بررسی و تصویب طرحهای تحقیقاتی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و مراکز تحقیقاتی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و تجویز و ادامه تا تعطیل برنامه‌های تحقیقاتی موجود برابر آئین‌نامه‌ای که از طرف وزارت علوم و آموزش عالی تهیه و به تصویب کمیسیون مربوطه مجلسین خواهد بود).

با احترام- منصور کلانتری.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌کنم. اسم وزارت علوم و آموزش عالی به وزارت آموزش عالی و پژوهش تبدیل گردد.

دکتر اسفندیاری.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید. به آخر بند ب مادۀ ۱ لایحه وزارت علوم و آموزش عالی عبارت زیر اضافه شود:

در مورد تعلیمات ابتدائی و متوسطه انجام منظور فوق باید با مشارکت وزارت آموزش و پرورش بعمل آید.

مهندس برومند.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌شود که قانون استخدام کشوری مشمول استاد یاران و دانشیاران دانشگاه نباشد و بصورت یک تبصره یا ماده اضافه شود.

با تقدیم احترام- دکتر بهبهانی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

چون هدفهای علم متوجه آسودگی بشر است بنابراین تعیین نمودن (هدفهای علمی) از طرف وزارت آموزش عالی مفهوم و معنائی ندارد پیشنهاد می‌نماید.

جملۀ (تعیین هدفهای علمی) از ماده یک حذف شود.

رضا مجد.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌شود در بند ج از مادۀ اول اضافه شود. وسیله واحد ارزشیابی وزارت علوم.

دکتر بهبهانی.

احتراماً پیشنهاد می‌نماید بند‌های ذیل به مادۀ یک اضافه شود.

۱- بررسی و تخصیص اعتبارات تحقیقاتی سازمانهای دولتی وابسته به دولت با توجه به هدفهای عمرانی. اجتماعی و اقتصادی کشور.

۲- کمکهای مالی و خدماتی به سازمانهای خصوصی که مبادرت به امر تحقیق می‌نماید و بررسی و تصویب برنامه‌های مربوط و نظارت بر کار آنها.

دکتر مهذب.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌نماید که بجای مقررات بندهای ماده یک لایحه تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی بشرح ذیل بندهائی منظور شود:

الف- ارشاد علوم و تحقیقات و آموزش عالی و تهیه موجبات و انجام اقدامات لازم برای توسعه پیشرفت آنها با توجه به نیازمندیها رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور.

ب- اداره امور مربوط به اعزام دانشجویان به خارج از کشور و رسیدگی به امور آنان در مراحل اعزام و تحصیل بازگشت به کشور.

پ- تصویب طرحهای تحقیقاتی وزارتخانه‌ها و مؤسسات و مراکز تحقیقاتی و دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی دولتی و تجویز ادامه یا تعطیل برنامه‌های تحقیقاتی موجود طرح تحقیقاتی که هدف آن بدست آوردن اطلاعات نو در زمینه‌ها علم و دانش است.

دکتر عدل طباطبائی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌شود که در مادۀ یک تبصره‌ای اضافه شود. ارتباط علمی و تبادل نظر با مراکز تحقیقاتی و علمی کشورهای خارج و انعکاس صحیح پیشرفتها و اکتشافات علمی محقق ایرانی وسیله نشریه‌های معتبر در داخل و خارج کشور.

با تقدیم احترام- دکتر حبیب اللهی.

مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی

با کمال احترام پیشنهاد می‌نماید در آخر بند ب از مادۀ اول لایحه وزارت علوم و آموزش عالی جمله با همکاری وزارت آموزش و پرورش اضافه شود:

فرهاد پور.

مقام محترم ریاست

با احترام پیشنهاد می‌نمایم نام وزارت علوم و آموزش عالی به وزارت دانش و آموزش عالی اصلاح گردد.

دکتر مهر انگیز دولتشاهی.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نمایم در لایحه مطروحه نام وزارت علوم و آموزش عالی در صدر لایحه به وزارت دانش و پژوهش تبدیل شود.

دکتر دادفر.

مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید بند ث از ماده یک بشرح زیر اصلاح شود:

بند ث- تعیین خط مشی کلی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور.

دکتر خیراندیش.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌شود قسمتی از بند ث مادۀ یک حذف و بند ث بصورت زیر اصلاح گردد.

ث- تعیین خط مشی کلی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور.

دکتر زعفرانلو.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

با احترام پیشنهاد می‌نماید در بند ث مادۀ یک جمله "با همکاری وزارت امور خارجه و وزارت کار و امور اجتماعی" اضافه شود.

با احترام دکتر فضل‌الله صدر- دکتر عاملی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً در مورد مادۀ یک لایحه قانونی تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی پیشنهاد می‌نماید بند ث مادۀ مذکور بشرح زیر اصلاح گردد.

بند ث- تعیین خط مشی کلی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور و ارشاد و راهنمائی آنان در اشتغال به تحصیل در رشته‌های مورد نیاز کشور و ایجاد تسهیلات لازم بمنظور بازگشت فارغ‌التحصیلان مقیم خارج از کشور و اشتغال آنان به حرفه و مشاغل متناسب با تحصیلات آنها.

محمد مانی.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌نمایم به آخر بند ث ار مادۀ ۱ قانون وزارت علوم و آموزش عالی جمله با همکاری وزارت امور خارجه اضافه شود.

دکتر رفعت.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌کنم بند ث مادۀ یک از یک لایحه تشکیل وزارت علوم و آموزش عالی بشرح زیر اصلاح شود.

ث- تعیین خط مشی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور و اداره امور مربوط به آنان در مراحل اعزام و تحصیل و بازگشت با همکاری وزارت خارجه و وزارت کار و امور اجتماعی.

دکتر اسفندیاری.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

احتراماً بدین وسیله پیشنهاد می‌نماید که قبل از کلمه تحقیقات و پژوهش‌ها در لایحه وزارت علوم و آموزش عالی کلمه "تفحصات" اضافه شود.

با تقدیم احترام- مهندس قادرپناه.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد زیر را می‌نمایم:

کادر جوان آموزش دانشگاهها موظف باشند هر ۳ یا ۴ سال یک بار برای مدت یک سال به خارجه مسافرت نموده و در یکی از دانشگاهها یا مؤسسات علمی مشغول تحقیقات باشند و نتیجه کار را در یکی از مجلات علمی منتشر سازد و آن را یکی از ملاک ارتقاء به دانشیاری و استادی باشد و وزارت علوم هم بودجه مخصوصی برای این کار در نظر بگیرد تا به این گونه جوانان کمک‌های مادی نمایند.

دکتر گاگیک.

مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید در آخر بند ح از ماده اول لایحه تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی جمله زیر اضافه گردد:

(و همچنین ایجاد مؤسسات فنی بمنظور تربیت افراد تکنیسین در رشته‌های مختلف).

مهندس عترت.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد زیر را می‌نمایم:

قسمت ت مادۀ ۱ در مورد اعزام دانشجویان.... کادر آموزشی دادگاه نیز اضافه شود.

دکتر گاگیک.

مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید بند ث از ماده یک بشرح زیر اصلاح شود:

بند ث- تعیین خط مشی کلی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور.

دکتر خیراندیش.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌شود قسمتی از بند ث مادۀ یک حذف و بند ث بصورت زیر اصلاح گردد.

ث- تعیین خط مشی کلی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور.

دکتر زعفرانلو.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

با احترام پیشنهاد می‌نماید در بند ث مادۀ یک جمله "با همکاری وزارت امور خارجه و وزارت کار و امور اجتماعی" اضافه شود.

با احترام : دکتر فضل‌الله صدر- دکتر عاملی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً در مورد مادۀ یک لایحه قانونی تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی پیشنهاد می‌نماید بند ث مادۀ مذکور بشرح زیر اصلاح گردد.

بند ث- تعیین خط مشی کلی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور و ارشاد و راهنمائی آنان در اشتغال به تحصیل در رشته‌های مورد نیاز کشور و ایجاد تسهیلات لازم بمنظور بازگشت فارغ‌التحصیلان مقیم خارج از کشور و اشتغال آنان به حرفه و مشاغل متناسب با تحصیلات آنها.

محمد مانی.

ریاست معظم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌نمایم به آخر بند ث ار مادۀ ۱ قانون وزارت علوم و آموزش عالی جمله با همکاری وزارت امور خارجه اضافه شود.

دکتر رفعت.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌کنم بند ث مادۀ یک از یک لایحه تشکیل وزارت علوم و آموزش عالی بشرح زیر اصلاح شود.

ث- تعیین خط مشی در مورد اعزام دانشجویان به خارج از کشور و اداره امور مربوط به آنان در مراحل اعزام و تحصیل و بازگشت با همکاری وزارت خارجه و وزارت کار و امور اجتماعی.

دکتر اسفندیاری.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

احتراماً بدین وسیله پیشنهاد می‌نماید که قبل از کلمه تحقیقات و پژوهش‌ها در لایحه وزارت علوم و آموزش عالی کلمه "تفحصات" اضافه شود.

با تقدیم احترام- مهندس قادرپناه.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد زیر را می‌نمایم:

کادر جوان آموزش دانشگاهها موظف باشند هر ۳ یا ۴ سال یک بار برای مدت یک سال به خارجه مسافرت نموده و در یکی از دانشگاهها یا مؤسسات علمی مشغول تحقیقات باشند و نتیجه کار را در یکی از مجلات علمی منتشر سازد و آن را یکی از ملاک ارتقاء به دانشیاری و استادی باشد و وزارت علوم هم بودجه مخصوصی برای این کار در نظر بگیرد تا به این گونه جوانان کمک‌های مادی نمایند.

دکتر گاگیک.

مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید در آخر بند ح از ماده اول لایحه تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی جمله زیر اضافه گردد:

(و همچنین ایجاد مؤسسات فنی بمنظور تربیت افراد تکنیسین در رشته‌های مختلف).

مهندس عترت.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد زیر را می‌نمایم:

قسمت ت مادۀ ۱ در مورد اعزام دانشجویان.... کادر آموزشی دادگاه نیز اضافه شود.

دکتر گاگیک.

ریاست مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهاد می‌شود در مادۀ ۱ لایحه تشکیل وزارت علوم و آموزش عالی:

اولاً: کلمه پیشنهاد از بند الف حذف شود.

ثانیاً: بند "ب" بکلی حذف گردد.

با تقدیم احترام- امان الله ریگی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید تغییرات زیر در ماده یک لایحه تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی داده شود.

بند الف بشرح زیر تغییر کند:

الف- تعیین هدفهای تحقیقاتی و آموزشی و همآهنگ ساختن پژوهشهای علمی و تصویب برنامه‌های کلی تحقیقاتی با توجه به نیازمندیهای کشور.

بند ت بشرح زیر اصلاح شود.

ت- فراهم کردن موجباتی که در توسعه و ترویج علوم و فنون بتواند تسهیلاتی فراهم سازد.

بند خ حذف شود.

مهندس ارفع.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

دو قسمت ب ماده یک پیشنهاد می‌نماید.

(با همکاری وزارت آموزش و پرورش) به آخر جمله اضافه شود.

با تقدیم احترام- ضیاء احمدی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

در قسمت ت ماده یک پیشنهاد می‌نماید: بجای (تعیین ضابطه‌های لازم) نوشته شود.

(تدوین آئین‌نامه‌های لازم).

با تقدیم احترام - ضیاء احمدی.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

محترماً پیشنهادات خود را راجع بماده یک لایحه مزارت علوم و آموزش عالی تقدیم می‌دارد به بند ب اضافه شود:

ایجاد طرح و برنامه برای تبادل استادان و دانشیاران در دانشگاههای کشور و دانشگاههای مترقی دنیا به بند پ اضافه شود:

بطوریکه از نظر تشکیلات و قوانین و پرداخت دستمزد تابع قوانین سایر دانشگاهها و دانشکده‌ها باشند به بند ح اضافه شود:

و ارتباط دادن این مراکز تحقیقاتی با مراکز مشابه در دانشگاههای مترقی دنیا.

بند د به ماده یک اضافه شود.

تعیین حقوق و دستمزد متناسب با ساعات کار دانشگاهی و تجسسی برای کادر دانشگاهی بطور مشابه در سراسر کشور پس از تصویب کمیسیونهای مربوط مجلسین.

دکتر میر علاء.

رئیس- با اجازه خانمها و آقایان بقیه مواد این لایحه را به جلسه بعد موکول می‌کنیم.

- اعلام وصول و تصویب فوریت لایحه قانونی واصله از مجلس سنا راجع بوافقت نامه مربوط به بررسی درباره منابع آب بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحده آمریکا

۶- اعلام وصول و تصویب فوریت لایحه قانونی واصله از مجلس سنا راجع بوافقت نامه مربوط به بررسی درباره منابع آب بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحده آمریکا

رئیس- لایحه‌ای از مجلس سنا رسیده است برای اطلاع همکاران قرائت می‌شود.

(بشرح زیر خوانده شد)

ریاست محترم مجلس شورای ملی

گزارش کمیسیون شمارۀ ۶ (آب و برق) در خصوص لایحه شمارۀ ۴۲۰۸۸-۱۳۴۶/۹/۱۵ دولت راجع به موافقت نامه مربوط به بررسی دربارۀ منابع آب منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحده آمریکا که یک فوریت آن در جلسه روز دوشنبه ۲۰ آذر ماه ۱۳۴۶ به تصویب مجلس سنا رسید. اینک لایحه قانون مزبور جهت تصویب آن مجلس محترم به پیوست ارسال می‌شود.

رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی.

رئیس- چون این لایحه در مجلس سنا با قید فوریت تصویب شده است در اینجا هم با فوریت مطرح می‌شود قرائت می‌شود.

(بشرح زیر خوانده شد)

قانون راجع به موافقت‌نامه مربوط به بررسی دربارۀ منابع آب منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحده آمریکا

ماده واحده- موافقت‌نامه پیوست راجع به بررسی دربارۀ منابع آب ایران منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحده آمریکا تصویب و به دولت اجازه مبادله و اجراء آن داده می‌شود.

لایحه قانون بالا مشتمل بر یک ماده و موافقت‌نامه پیوست در جلسه روز دوشنبه چهارم دی ماه یک هزار و سیصدو چهل و شش شمسی به تصویب مجلس سنا رسید.

رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی.

رئیس- فوریت این لایحه مطرح است نظری نیست؟ آقای پزشکپور فرمایشی دارید.

پزشکپور- لطفاً دلایل فوریت را توضیح بدهند.

رئیس- آقای دکتر یگانه بفرمائید.

دکتر یگانه- (وزیر مشاور)- خواستم به استحضار جناب آقای پزشکپور راجع به فوریت لایحه برسانم چون پس از تشکیل وزارت منابع طبیعی و وزارت آب برق در برنامه چهارم استفاده از منابع طبیعی در درجه اول اهمیت قرار داشت و دولت علاوه بر اقدامات در نقاطی که مقدورش بود کرد، مطالعات دیگر شد که بیشتر در نقاط جنوب کشور برای زراعت و مصرف شهری بود استفاده از این مورد هنگامی که شاهنشاه آریامهر به آمریکا تشریف‌ فرما شدند مذاکرات خیلی مفصلی انجام گرفت که کارشناسانی به ایران بیایند و با تعاطی با کارشناسان ایرانی تمام بررسی‌ها را برای شیرین کردن آب شور بعمل بیاورند این لایحه به مجلس سنا تقدیم شد. چون کارشناسان و وسائل آماده بود و فقط کسب مجوز لازم داشت در مجلس سنا سناتورهای محترم تقاضای فوریت کردند و دولت هم خیلی تشکر کرد البته همین استدعا در اینجا می‌شود و بطوری که خود بنده دخالت نزدیک داشتم تمام وسائل کار را هم وزارت آب و برق فراهم کرده اگر با فوریت موافقت فرمائید متشکر خواهم بود.

رئیس- نظر مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) خواهش می‌کنم خانمها و آقایانی که با فوریت این لایحه موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. لایحه به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.

- اعلام وصول و قرائت دو فقره لایحه قانونی از مجلس سنا

۷- اعلام وصول و قرائت دو فقره لایحه قانونی از مجلس سنا

رئیس- لوایح دیگری از مجلس سنا رسیده است برای اطلاع همکاران قرائت می‌شود.

(بشرح زیر خوانده شد)

ریاست محترم مجلس شورای ملی

گزارش کمیسیون شمارۀ ۴ (دارائی) در خصوص لایحۀ شمارۀ ۲۷۱۴- ۱۳۴۶/۳/۲۷ دولت راجه به حقوق بارگیری و تخلیه در مورد کشتیهائیکه معادل ظرفیت بارگیری نمی‌شوند که ضمن مرقومه شمارۀ ۴۲/۱۸۲۷ ل ق ۱۳۴۶/۹/۸ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز چهارشنبه ۲۷ دیماه ۱۳۴۶ مطرح و مورد شور واقع و بتصویب مجلس سنا رسید. اینک لایحه قانون مزبور برای اخذ رأی نهائی به پیوست اعاده می‌شود.

رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی.

رئیس- رأی نهائی نسبت به این لایحه در جلسه آینده بعمل خواهد آمد.

ریاست محترم مجلس شورای ملی

گزارش کمیسیون شمارۀ ۴ (دارائی) در خصوص لایحۀ شمارۀ ۶۵۸۵- ۱۳۴۶/۳/۱۳ دولت راجع به اساسنامه بانک ملی ایران که ضمن مراسله شمارِۀ۲۹۴۰۱ /۴۶۵ ل ق ۱۳۴۶/۴/۲۲ از آن مجلس محترم بمجلس سنا ارسال شده است در جلسه روز چهارشنبه ۲۷ دیماه ۱۳۴۶ مطرح و مورد شور واقع و بتصویب مجلس سنا رسید. اینک لایحه قانون

مزبور که اصلاح شده برای تصویب مجدد به پیوست ارسال می‌شود.

رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی.

رئیس- اصلاحات مجلس سنا به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.

- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه

۸- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه

رئیس- با اجازه خانمها و آقایان جلسه امروز را ختم می‌کنیم جلسه آینده به ساعت ۹ صبح روز یکشنبه مؤکول می‌شود.

(یک ساعت بعد از ظهر جلسه ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی- مهندس عبدالله ریاضی.