مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ اسفند ۱۲۸۵ نشست ۵۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ اسفند ۱۲۸۵ نشست ۵۶
مذاکرات روز پنجشنبه ۶ شهر صفر ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
امروز دو نفر از وکلای آذربایجان ورود بمجلس کرده بودند آقا میرزا فضلعلی آقا ایشان را معرفی کرد باینطور (جناب آقا میرزا یحیی امام جمعه خوئی از وکلاء آذربایجان از طبقه جلیله علماً از عملا و فضلا صاحب اجازه وادیب ومنشی و سیاسی دان واز خانوده بزرگ محترم هستند) (آقای حاجی حمد آقا حریری از تجار محترم تبریز علاوه بر اینکه از فامیل بزرگ هستند دارای همه گونه کمالات می‌باشند)
عموم وکلا تبریک گفتند و مشارالیهما بسمت عضویت درمجلس پذیرفته شدند. خلاصه مذاکرات روز سه شنبه ۴ شهر صفر را آقا سید محمد تقی قرائت کردند راپورت انجمن مالیه مطرح مذاکره شد.
رئیس- در مجلس پریروز بنا شد در همان مطالب راجعه بمالیه که مطرح مذاکره بود هر که چیزی بنظرش می‌رسد بنویسد یا بگوید.
آقا میرزا سید محمد مجتهد – اهم مطالب امرو ز نظامنامه عدلیه است باید او را بر همه کارها مقدم بدارید.
رئیس- عرض کردم مشغول نوشتن هستندو رجوع بمؤتمن الملک شده است حال اگر در این تغییرات چیزی باعث تعطیل او نشده باشد همین چند روزه تمام شده و بمجلس خواهد آمد.
فتح الله خان – درخصوص تفاوت عمل باید گرفته شود امساله نمی‌شود عشر گرفت بدون ممیزی و تیولات هم باید برگردد.
آقا سید حسین شهیدی – بنا بود تفاوت عمل را صورت بدهند که معلوم شود چه قدر است.
آقا میرزا فضلعلی آقا – در آذربایجان سه قسم مالیات است یک قسم مالیات مستغلات شهری است مثل دکاکین و غیره یک قسم مالیات دهات و یک قسم هم مالیات ایلات. آنکه مالیات شهری است قراری دارد بدون زیاد ه و تصفیه گرفته می‌شود و اگر هم تفاوتی گرفته شود جزئی است از بابت مهلتانه مباشر و غیره است قابل اعتنا نیست و جدیدالنسق هم هست اگر بخواهند از آنها هم مالیات گرفته شود بعداز ممیزی علمی گرفته می‌شود اما مالیات دهات هر یک یک جمع معینی دارد همه وقت او را می‌گیرند هیچ علاوه باین صیغه گرفته نمی‌شود اگر هم گرفته شود باسم دیگری است مثل پول اسب و پول سوخت نجاری تلگرافخانه وغیره۰۰۰ آنهم تفاوت عمل نیست. اما ایلات بعضی ایلات هستند اسمی از آنها مانده چونکه مزرعی و مرتعی بآنها داده بودند وآن مراتع و مزارع خالی بود اینها مرتع ومزرع کرند به اینجهت مالیات بستند و بعضی ایلات هم اسمی از اینها نیست مالیات بسته‌اند و در حقیقت دو مالیات بسته‌اند یکی مالیات سکنه یکی مالیات غیر سکنه هکذا از اینجا هم یک مالیاتی می‌گیرند و هیچ نشانه از آنها نیست و اگر هم اسمی باشد مرتع ومزرع ندارند.
آقا سید حسین شهیدی – این از روی کتابچه است یا نه؟
آقا میرزافضلعلی – از روی کتابچه است ولی بعضی ایلات هستند که بآنها عوارضی بسته‌اند که مالیات خود را می‌دهند اما از عهده عوارضات زیاد نمی‌توانند برآیند از آنها بالاتر ایلات اکراد و شاهسون است بجزئی تفاوت عمل می‌توانند از عهده برآیند ولی خیلی زیادتر می‌گیرند باین اسم در سالهای سابق در عوض هشت هزار تومان چهل هزار تومان عمل شد اینها باعث می‌شود که بدزدی می‌روند و بعضی اوقات یاغی شده مالیات نمی‌دهند باعث خرج می‌شود برای دولت پس باین ترتیب هیچ تفاوت عملی نیست که جمع بسته شود یک صورتی بدهند که وکلای هر جا یا مجلس بفهمند که قابل است جمع بشود والا اذن این را مجلس بدهد با جهالت نمی‌شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – تفاوت عمل را باید آقایان بدانند که چیز تازه نیست یک ممیزی در چندین سال قبل شده بعد ملک ترقی کرده حکام بهر جا که رفتند بمیل خودشان چیزی علاوه از این بابتها گرفته یا نمی‌گرفتند و از این بابت هم هیچ چیزی بدولت نمی‌دادند فقط مختصر پیشکشی می‌دادند برای رفتن بحکومت مثلا فارس صد هزار تومان می‌داد و تفاوت عمل آن خیلی بیشتر از اینها است قریب سیصد هزار تومان است وکمیسیون مالیه چیز تازه را تصویب نکرده این را همه ساله رعیت میدهدحال کمیسیون چنان صلاح دانست که این تفاوت عمل داخل خزانه دولت شود و بحکام مواجب بدهند اینکه ایلات وغیره اینطور مالیات می‌دهند و تحمیل بر فقر است هیچ محل حرف نیست ولی جرح وتعدیل این نمی‌شود مگر بعد از ممیزی علمی حالا باید فکری کرد که آن اندازه که می‌گرفتند بخزانه دولت برسد و زیاده از آنهم از رعیت گرفته نشود اگر همان تافوت عمل رافقط بگیرند عین عدل است.
آقا میرزا سید محمد مجتهد- پس بهمان مقداریکه پیشکش می‌دادند بگیرند.
حاجی سید نصرالله – امسال ما چاره نداریم جز اینکه از باب دفع افسد بمفاسد این کار را بکنیم مثلا صد هزار تومان پیشکش می‌دادند و تفاوت عمل سیصد هزار تومان بود حکام چند برابر زیادتر می‌گرفتند.
رئیس- غرض آقا میرزا ابوالحسن خان این است که این تفاوت عمل را حقا ام باطلا حکم می‌گرفتند و رعیت هم عادی شده میداده است مثلا این دویست وهشتاد هزار تومان فارس سالها است رعیت میداده است آنچه زاید بر این می‌گیرند آن تعدی فوق العاده است فرضا آمدیم گفتیم بیشتر از صد هزار تومان نگیرند و آن باقی باشد هیچ اطمینان داریم که حکام نگیرند پس همان طوریکه آقای حاج سید نصرالله گفتند امساله چون نمی‌توانیم ممیزی علمی بکنیم از باب دفع افسد بمفاسد مثل سال گذشته و سالهای سابق عمل نمایند.
آقا میرزا فضلعلی- توضیح لازم است پر واضح است تا ممیزی علمی نشده باید دفع افسد بمفاسد بکنیم اما نه دفع فاسد بافسد زیرا که حکام خیلی تعدیات می‌کردند و بعضی تفاوت عملها هم بود که پرتعدی نبود حالا اگر اذن مطلق داده شود می‌شود دفع فاسد بافسد بلی اگر آن تفاوت عمل را معین کنند می‌شود گفت مثلا فلانجا اینقدر مالیات دارد اینقدر هم تفاوت عمل ضرر ندارد بگیرند و از این راه یکی دو کرور افزوده می‌شود و دو سه کرور هم از خرج کسر کنند تا ممیزی علمی بشود والا اذن مجهول اذن می‌شود بظلم با سند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – بعد از این خواهید فهمید که بعد از ممیزی علمی آنجائیرا که بنده می‌گویم از آنها بیشتر خواهد شد حال این دو کرور را که جناب آقا میگویند یک کرور آن را کسی توانست معلوم نماید صورت بدهد که در کجا می‌شود معین کرد و علاوه نمود اول کسی که قبول بکند بنده هستم.
آقا میرزا فضلعلی آقا- همان مباشرین جزء صورت بدهند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – اگر مباشرین جزء صورت بدهند عین ظلم است زیرا که من یقین میدانم که عوض دویستت و هشتاد هزار تومان تفاوت عمل فارس مثلا آنها سیصد هزار تومان تفاوت عمل فارس مثلا آنها سیصد هزار تومان بل متجاوز معامله نمایند و عرض کردم تفاوت عمل دو قسم است یک تفاوت عملی است که حکام کل می‌گیرند یک تفاوت عملی است که حکام جزء معامله می‌کنند اینها ظلم است کمیسیون آن تفاوت عمل حکام کل را تصویب کردو آنگهی این را هم مامور وزارت مالیه خواهد گرفت و آن وقت بحکام جزء و رعیت اطلاع می‌دهند که دیگر حکام جزء زیاده نگیرند و رعیت هم ندهد.
آقا مشهدی باقر- آنچه که بنده فهمیده‌ام این بودجه مالیاتی مال شصت سال پیش از این است که بیک ولایتی مثل مالیاتی بسته‌اند پنجاه هزار تومان کم کم معمور شده و سکنه پیدا کرده حالا زیاد شده این یک تفاوت عمل است یک طور تفاوت عمل هم این است که در حقیقت همان مالیات را می‌دهند مثل خود طهران و مالیات اصنافیه آن که دو هزار تومان بوده حالا چهار هزار تومان می‌گیرند این تفاوت عملها را تمام از روی رضا و رغبت می‌دهند وهیچ شکوه ندارند.
آقا میرعماد – ما تقریبا پنج کتابچه داریم یک کتابچه در دفتر دولتی است که یک میزان مالیات معینی آن دارد یک کتابچه هم حاکم کل دارد یک کتابچه هم حکام جزء یک کتابچه هم مباشرین یک کتابچه هم کدخداها این تفاوت عملیکه میگویند در دستورالعمل جمع شود مال کتابچه حکام کل است کاریکه می‌کنند تفاوت عمل آن سه کتابچه حکام جزء و مباشرین و کدخداها را بردارند آنوقت رعیت خیلی هم متشکر هستند.
رئیس- در سی سال چهل سال قبل پیش از این در کتابهای جغرافیا عده نفوس ایران را می‌نوشتند ده کرور ولی حالا می‌نویسند بیست کرور اگر چه این از روی تحقیق نیست و تا حال تعداد نفوس و در ایران معمول نبوده اما تقریبا نزدیک بتحقیق است پس عده نفوس در مقابل شده این مردم هم مواد روئیدنی از زمین از قبیل گندم و برنج و حبوبات و غیره می‌خورند در این صورت دو برابر پیش خوراکی لازم دارند یکجا قیمتها ده برابر شده این می‌شود و تا بیست برابر قیمت اجناس آن مالیاتیکه چهل سال قبل ممیزی کرده مثلا هفت کرور بود از روی گندم خرواری دو تومان و جو خرواری هشت هزار و روغن یکمن دو هزار بوده است پس باید مالیات امروز بیست (هفت کرور باشد) از روی قاعده زیادتی نفوس و بلکه خیلی بیش از اینها حال این کجا است و از کی زیادتی می‌گیرند باید فکری کرد.
حاجی سید نصرالله – همه اینها صحیح است اما اگر امروز این را اینجا نصف می‌گیرند باز ظلم است بفقرا زیرا که اغنیا خودشان را بهر وسیله بوده معاف داشته‌اند در خارجه از فایده کسبتان تومانی پنجهزار عاید دولت می‌شود چون قرار صحیحی دارند از همه مساوی گرفته می‌شود ولی اینجا از بی ترتیبی هر چه تحمیل شود سخت است.
آقا سید عبدالله – ما یک معامله عشری داشتیم که هم بشاه عرض کردیم وهم بصدراعظم و هم بوزیر مالیه گفتیم شاه هم قبول فرمودند و این ترتیب عشر هم شرعی و یکی از واجبات است که خداوند چقدر تاکید در ادای زکات می‌فرمایند و وزیر مالیه هم قراربود ممیز بفرستد و شاید فرستاده باشد حالا دیگر نمیدانم ترتیب دیگری بنظر شما آمده چیست؟
در اینموقع هیئت جدید وزراء هشت گانه که بر حسب اراده اعلیحضرت کابینه سابق وزرا تغییر کرده بود برای معرفی در مجلس حضور یافتند بعد از ادای رسوم پذیرایی و تهنیت و تبریک از طرف مجلس هیئت وزرا معرفی شدند از قرار ذیل:
- نایب السلطنه وزیر جنگ،
- فرمانفرما وزیر عدلیه،
- علاء السلطنه وزیر امور خارجه،
- وزیر افخم وزیر داخله،
- ناصرالملک وزیر مالیه،
- مخبرالسلطنه وزیر علوم و معارف،
- مهندس الملک وزیر فوائد علمه،
- وزیر همایون وزیر تجارت،
- (چون وزیر جنگ بواسطه کسالت مزاج بمجلس نیامده بود دبیرالدوله بسمت معاونی وزارت جنگ معرفی شد.)
وزیرداخله – عرض این بود که چون کابینه و هیئت وزرا تغییری کرده بود معرفی از ایشان در مجلس بشود و همه ملت امروزه بدانند که دولت و ملت یکی است باید دست بدست یکدیگر داده کار بکنند تا مملکت معمور و آباد گردد.
آقا سید عبدالله مجتهد – تمام افراد ملت از این مراسم و تفقدات شاهانه این پادشاه متشکرند. اگرچه بحسب سن جوان می‌باشند ولی در حقیقت پیر عقل و عقل پیر هستند.
سیدالحکما- ما وکلا تماما بجهت اطمینان خاطر ملت در حضور حجج اسلامیه قسم یاد کردیم که خیانت بدولت و ملت ننماییم اما تمامیت این کار بسته باقدامات وزرا است حالا حضرات وزراء بفرمایند که در این مجلس حضور حجج اسلامیه قسم یاد می‌کنند یا در حضور اعلیحضرت همایونی با حضور حجج اسلام.
وزیر داخله – فردا که جمعه و اول سال است انشاءالله پس فردا جمع شده در حضور اعلیحضرت همایونی با حضور حجج اسلام قسم یاد می‌نماییم.
وزیر عدلیه – هیچ روزی مبارک تر از امروز نیست که تماما با جان ومال برای ترقی مملکت حاضر شده‌اند والبته همه حاضریم قسم یاد نماییم و هیچ ابائی از قسم نداریم.
(وکلا و عموم تماشاچیان از این ترتیب و همراهی وزرا اظهار مسرت و تشکر کردند).
صدیق حضرت – می‌خواهیم بدانیم این ادارات جزو وزرات خانها معین شده که تکلیف ما هم معلوم باشد.
وزیر داخله – بلی صورت آن حاضر است بخوانند.
(صورت ادارات جزء وزراتخانها که موشح بود بدستخط همایونی خطاب بجناب وزیر داخله که مطابق همین صورت در مجلس معرفی نمایید قرائت شد.)
صورت ادارات جزء وزارت خانها:
- وزارت عدلیه
- اداره محاکمات داخلی.
- وزارت خارجه
- اداره تشریفات، اداره تذکره، اداره محاکمات خارجه، اداره پولیتیکی، اداره قنسولگری
- وزارت داخله
- اداره ایالات، اداره تلگراف، اداره پست، اداره نظمیه، محبس، اداره قرسوران، اداره بلدیه، اداره پلیس و ژاندارم، اداره حفظ الصحه.
- وزارت مالیه
- اداره مالیات، اداره گمرکات، اداره خالصجات، اداره ضرابخانه، اداره وظایف، اداره تفتیش محاسبات.
- وزارت جنگ
- اداره مخزن، اداره ذخیره، اداره قورخانه و کارخانجات نظامی، اتا ماژور، اداره محاسبات نظامی، اداره توپخانه، اداره سوار نظام، اداره پیاده نظام، اداره محاکمات عسکری، اداره بحریه (در ممالکی که مجاور بحر هستند وزیر بحریه مخصوص دارد).
- وزارت علوم
- اداره مدارس، اداره اوقاف، اداره مطبوعات، اداره حفریات موزه، اداره مطبعه دولتی، اداره ابنیه عتیقه.
- وزارت فواید عامه
- اداره طرق و شوارع، اداره معادن، اداره راه شوسه و راه آهن و جنگلها.
- وزارت تجارت
- اداره تجارت، اداره محاکمات تجارتی داخلی، اداره فلاحت، اداره صنایع.
صدیق حضرت – یک سئوال دیگر دارم در همه جا معمول است یکنفر رئیس که میانه خود وزراء و شاه واسطه باشد هست حال در میانه این وزراء آن یکنفر کیست؟ (جواب دادند وزیرداخله)
آقا سید عبدالله – قبل از آمدن وزرا گفتگوی مجلس در خصوص مالیه بود از شاه استدعا شد قرار شد ممیزی بشود که جناب وزیر مالیه یک عده از ممیزین و مهندسین را روانه نمایند که از روی ممیزی صحیح مالیات گرفته شود وقت خواستند که تا آن اشخاص را حاضر نمایند حالا نمیدانم فرستادند یا نه؟
وزیر مالیه – بلی بهمان ترتیب یکدسته حاضر است فقط منتظر مخارج هستند صورتی نوشته شده بواسطه کسالت مزاج این چند روزه ممکن نشد که ترتیب آن بمجلس اظهار شود آنصورت ارائه می‌شود اگر مجلس تصویب کرد می‌روند.
مستشارالدوله – عرض دارم البته باید از تشریف فرمایی کابینه جدید وزراء عرض تشکر نماییم اما باید در باب بعضی محاکمات و ادارات وزارتخانه‌ها در یک کمیسیون علیحده تجدید نظری بشود.
حاجی محمد اسمعیل آقا – ضرری ندارد غرض همین است از این اتفاق و اتحاد که امروزه شده باید بهمدستی یکدیگر کارها صورت بگیرد.
مستشارالدوله – چون کمیسیونی که قرار شدفقط بجهت پذیرایی وزراء بود این بود که سربسته عرض شد و نخواستم سوء ادب بشود اگر مجلس تصویب می‌کند در کمیسیون دیگری در خصوص محاکمات و ادارات بوزرا که نمی‌خواهم حالا عرض کنم تجدید نظری بشود.