مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ اسفند (حوت) ۱۳۰۰ نشست ۸۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ اسفند (حوت) ۱۳۰۰ نشست ۸۱
صورت مشروح مجلس یوم شنبه۲۷ حوت ۱۳۴۰
مجلس دو ساعت و نیم قبل از غروب در تحت ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید صورت مجلس یوم پنجشنبه بیست و پنجم حوت را آقای سهام السلطان قرائت نمودند
رئیس-آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب-آنجا که نوشته شده بنده وحاج میرزا مرتضی مخبر کمیسیون اظهار کردیم که راپورت کمیسیون را که (شکایت اهالی است نسبت بحکام) پس می‌گیریم، ما همچو اظهاری نکردیم یعنی کلمه (شکایت اهالی است را) نگفتیم فقط گفتیم از راپورت کمیسیون از دستور خارج شود و این کلمه باید اصلاح شود
رئیس-همینطور اصلاح شود دیگر ایرادی نیست؟
(گفته شد-خیر)
صورت مجلس با این اصلاح تصویب شد.
چند فقره لوایح رسیده است که عرض می‌کنم بعد ارسال می‌شود بکمیسیونهای مربوطه یک فقره لایحه راجع به ممیزی عمومی که بکمیسیون قوانین مالیه ارجاع شده.
دیگری که جدیداً رسیده است لایحه ممیزی املاک بی نتیجه است و آن هم به کمیسیون قوانین مالیه ارجاع می‌شود.
یک فقره دیگر تقاضا ی هشت هزار تومان اعتبار برای مخارج احضار سوارهای بختیاری که بنا بود بخراسان بروند و نرفتند بکمیسیون بودجه فرستاده می‌شود.
بالفعل چیزی که باید مطرح شود لایحه الحاق رود کوهرنک زاینده رود است.
چون ماده دوم و سوم ارسال شده بود بکمیسیون و مجدداً از کمیسیون راپورت داده شده قرائت می‌شود.
آقای سهام السلطان راپورت کمیسیون قوائد عامه را بشرح ذیل قرائت نمودند.)
کمیسیون قوائد عامه روز چهارشنبه هفدم حوت منعقد و راجع بالحاق آب کوهرنک...
مخبر-این راپورت مال سابق است.
رئیس-ماده اول تصویب شده بود فقط ماده دوم و سوم مانده بود که کمیسیون ارجع شده بود.
(گفته شد صحیح است)
ماده دوم و سوم قرائت می‌شود بعد رأی می‌گیریم.
(آقای سهام السلطان ماده دوم و سوم را بمضمون ذیل قرائت نمودند)
ماده ۲ دویست هزار تومان از مبلغ مزبور در وزارت مالیه از اهالی آبخور زاینده رود استقراض نمده و بعد از جریان و الحاق آب کوه رنک بزاینده رود در ظرف مدت پانزده سال باقساط متساویه از بابت مالیات اصفهان محسوب و بآنها مسترد خواهد داشت و یکصد هزار تومان آن بلا عوض بعهده شود قرض دهندگان خواهد بود و در صورت عدم موفقیت کلیه سیصد هزار تومان بر عهده قرض دهندگان بوده و بدولت وجهی تعلق نخواهد گرفت
رئیس-آقای گروسی (اجازه)
آقا شیخ محمد حسن-عناوینی که در یک ماده از مواد قانون ذکر می‌شود باید رعایت احکام و آثاریکه راجع بآن عنوان است بشود ولا اقل مخالف احکام و آثار آن عنوان در آن ماده ذکر نشود، عنوان استقراض یعنی دولت یک مبلغی را برای یک شغلی قرض کند با این شرط که پس از اقدام بعمل و عدم حصوص نتیجه دولت آن قرض را پس ندهد صحیح نیست، ما چرا عنوان استقراض را پیش بکشیم تا اینکه خلاف آثارش را در ماده دیگر بنویسیم و همچنین در صورتی که موفق شدند باز تبعیض در اداء آن وجه در یک مبلغی را دولت در مدت پانصد سال باقساط متساویه بپردازد و یک مقدارش را ندهد این هم صحیح نیست و تصور می‌کنم این نه از آن اصلاحاتی است که اصلاح لفظی باشد و اهمیت بآن ندهند لازم است که این عنوان را از اینجا حذف کنند و مقصود را نوعی بیان کنند که منافات با آن عنوان نداشته باشد و آثاریکه آن عنوان دارد بر آن مترتب شود و بنده بملاحظه این مطلب پیشنهادی کرده‌ام که تقدیم می‌کنم قرائت شود و بواسطه او ممکن است واقع این محدود و اشکال از عبارت ماده بشود
(خود آقای گروسی پیشنهاد فوق بمضمون ذیل قرائت نمودند)
بنده پیشنهاد می‌نمایم که بجای مواد مذکور در لایحه الحاق آب کارون بزاینده رود ماده واحده این طور نوشته شود.
ماده واحده-دولت مجازات مطابق تقاضائیکه شده مبلغ سیصد هزار تومان از مالکین اراضی آب کارون بزاینده رود بگیرد با رعایت نسبی از حیث مکنت و استطاعت مالکین و بنظارت نمایندگان صاحبان مبلغ این کار را خاتمه دهد در صورت حصول نتیجه چونکه الحاق آب کارون بزاینده رود موجب ازدیاد عایدی دولت هم هست دولت بتلاقی آن مکلف است که دو ثلث مبلغ فوق را در مدت پانزده سال باقساط متساویه از محل مالیات بصاحبان پول بدهد و محسوب بدارد و جبران خسارت وارده بر دیگران در این آب بعهده مالکین است که از آب جدید منتلع می‌شوند.
رئیس-آقای مستشار السلطنه (اجازه)
مستشار السلطنه-بنده در این موضوع عرضی ندارم
رئیس-آقای حائری زاده مخالفند؟
حائری زاده-بلی
رئیس-آقای محق العلماء چطور؟
محقق العلماء-موافقم
رئیس-بفرمائید
محقق العلماء-این ماده دوم بعد از آنکه مطرح مذاکره شد چند کلمه اصلاح لازم داشت که آقایان نمایندگان اصلاح فرمودند که یکی فقط آبخور زاینده رود و یکی هم فقط قرض دهندگان بود حالا که این نفط از بابت مالیات قرض دهندگان اصفهان تصحیح شده وا اضافه گردیده است دیگر محتاج باین تعبیری که آقای حاج شیخ محمد حسن فرمودند نیستیم و تمام این تفسیرها را راپرت داده شده است و کلمه استقراض را هم آن روز عرض کردم هر قرض دهنده ممکن است بهر صیغه و بهر نوعی طلب خود را ببخشد یا کار دیگر بکند و این عبارت منافات نداردو محتاج باین همه تفاصیل هم نیست.
رئیس-آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده-بنده در شور اول هم این جمله را عرض کردم که یک مبلغی بر اهالی بنام اعانه تحمیل کردن کار ناصحیحی است و همچنین این اصلاحی که شده باز عبارت ناقص است در قسمت اول این ماده اهالی اصفهان را برداشته‌اند و لفظ آبخور نوشته‌اند ولی در جای دیگر می‌نویسد در ظرف مدت پانزده سال به اقساط متساویه از بابت مالیات اصفهان بنده عرض می‌کنم اصفهان علاوه بر آبخور زاینده رود بلوکات دیگری هم دارد و باید در عوض مالیات اصفهان نوشته شود (از بابت مالیات آبخور زاینده رود) و همچنین راجع باینکه (اگر این پول را خرج کردند و نتیجه حاصل نشد بعهده اهالی خواهد بود) این جمله هم بعقیده بنده ناصحیح است چرا باید اهالی بدبخت متضرر شوند؟ در صورتیکه نتیجه حاصل نشد اگر ضرری است باید بتمام مملکت تقسیم شود اگر منفعتی است باید بتمام مملکت تقسیم شود اصفهان که مملکت مجزائی نیست و البته باید در منافع و مضار با تمام مملکت سهیم باشد و تحمیل بر یک نقطه معین ناصحیح است و به علاوه اسم اعانه هم نمیشود روی این صد هزار تومان گذاشت زیرا اقلا اعانه محدود نیست و تا با این اخلاق مأمورین دولت وقتی ما اسم اعانه گذاشتیم که صدهزار تومان بگیرید اشخاصی راضی نیستند و نمی‌خواهند پول بدهند بفشار از آنها خواهند گرفت و من مخالف با این ترتیب هستم و عقیده دارم که این سیصد هزارتومان را دولت خودش باید برای این مخارج متحمل شود و باید خیلی از اهالی اصفهان هم ممنون شد که حاضر شده‌اند بدولت قرض بدهند اگر ما این تحمیلات را بکنیم جلوی قرضه داخله را خواهیم بست و بنده با این اصل معتقد نیستم.
مخبر-اگر چه جواب آقا مکرر عناوینشان داده شده لیکن باز هم می‌بینم تکرار می‌شود بنده هم مجبورم تکرار کنم که این تقاضا از طرف خود اهالی شده است و همچه احساس کرده‌اند که از این آب بیش از همه جا منتفع می‌شوند و خودشان را محتاج باین اقدام دیده‌اند و بعد از دقت خیلی ریاد در اطراف این مسئله (همانطور که یکنفر بالغ و عاقل باید برای نفع خود دقت بکند) آنوقت با یک حال امیدواری از مجلس و دولت تقاضا کردند که فقط اجازه بدهند این آب ملحق شود و خودشان متقبل می‌شوند این سیصد هزار تومان را بدهند که یکصدهزارتومان آن بلاعوض باشد (نه بعنوان اعانه) و دویست هزار تومان آن را بعنوان قرض دولت بدهند باین شرط که اگر آب ملحق شد از اولین روزی که شروع باستفاده از این آب می‌شود این دویست هزار تومان را از بابت مالیات باقساط متساویه در مدت پانزده سال محسوب بدارند و اگر موفق نشدند تمام این پول ضرر خود آنها باشد در صورتی که از طرف آنها این طور تقاضا شده و دولت هم بنای تحمیلی بر کسی نگذاشته و هیچکس هم در این موضوع در فشار نیست و مطابق خودشانست گمان می‌کنم کلمه تحمیل مورد نداشته باشد. آیا کسی بآنها گفت که این پول را بدهند؟ کسی بر آنها تحمیل کرده؟ خود آنها آمده‌اند التماس می‌کنند الآن قلب پول دهندگان که آقا برای آنها دلسوزی می‌کنند در اضطراب است که مبادا تصمیمی گرفته شود و این کار موقوف الاجرا بماند آنها این طور هستند و ما که می‌خواهیم پول بگیریم اظهار وحشت می‌کنیم و بیش از خود آنها برای آنها دلسوزی می‌کنیم!! اقای گروسی فرمودند که عنوان قرض نوشتن با آثاریکه بر آن متربت است خلاف است بنده عرض می‌کنم هیچ خلافی نشده در صورتی که خود قرض دهندگان ذمه دار می‌شوند و نوشته می‌دهند که ما خودمان متقبل هستیم اگر این آب ملحق نشدو موفقیت حاصل نشد این پول را از دولت نخواهیم حالا مجلس بگوئید شما مردمان نابالغی هستید و ما همچو چیزی را برای شما صحیح نمی دانم آیا اینطور می‌شود؟ گمان نمی‌کنم مجلس چنین تکلیفی را داشته باشد البته آنها خودشان عاقل هستند و می دانند که اگر آنها ندهند دولت اقدام نمی‌کند باز هم عرض می‌کنم رضایت آنها در این است و عنوان تحمیل و اجباری نیست.
آقای حائری زاده میفرمایند چرا صدهزار تومان بعنوان اعانه است. بنده اولا توضیحاتی عرض می‌کنم درلایحه لفظ اعانه نوشته نشده و ثانیا عرض می‌کنم اگر این اعانه را تقسیم کنند بین مردم ایران هه کس حاضر است و می‌دهد حالا اگر یک مردمانی خودشان حاضر شدند که بیایند اعانه بدهندو پول مجانی بدهند که یک اصلاحاتی برای مملکت به بشود بگوئیم شما نبایستی پول مجانی برای اصلاحات بدهید برای چه اعانه می‌دهید؟ همچو چیزی که معقول نیست و مختصراً عرض می‌کنم که ابداً اجباری بر کسی نیست و عین تقاضا و آرزو و آمال آن هاست.
(گفته شد صحیح است)
رئیس-آقای حاج شیخ اسدالله موافقید؟
حاج شیخ اسدالله-بلی
رئیس-آقای عمادالسلطنه طباطبائی چطور؟
عمادالسلطنه-بنده هم موافقم
رئیس-آقای تدین هم موافقند
تدین-بنده با اصلاح عبارتی این ماده یک قدری مخالفم
رئیس-بفرمائید
تدین-در ضمن شور در ماده دوم درجلسه سابق بنده اینجا یک پیشنهادی کردم که این عبارت اصلاح شود و مجلس هم پذیرفت ولی کمیسیون نپذیرفته است می‌خواهم جهت راسئوال کنم که بچه دلیل کمیسیون نپذیرفته است که اینجا اولا می‌گویند که دویست هزار تومان از مبلغ مزبور را وزارت مالیه از اهالی آبخور زاینده رود استقراض می‌کند آنوقت می‌نویسد بعد از آنکه آب جاری شد و آب کوهرنک بزاینده رود ملحق شد درمدت پانزده سال از بابت مالیات اصفهان محسوب می‌دارد، آقایان تصدیق میفرمایند که تمام سکنه اصفهان و مالیات دهندگان از زاینده رود مشروب نمی‌شوند-یک قسمت آنها از زاینده رود و قسمت دیگر که مهم تر و بیشتر است از قنوات مشروب می‌شوند بنابراین چگونه می‌شود که پول را دولت از اهالی آبخور زاینده رود استقراض کند و در موقع حساب کردن بحساب مالیات اهالی اصفهان محسوب بدارد این دو عبارت با هم ضد است و بنده پیشنهاد کرده بودم از همان اشخاصی که استقراض می‌کند بایستی با همان اشخاص هم محسوب دارند یعنی عوض جمله (از بابت مالیات اصفهان) پیشنهاد کرده بودم که نوشته شود (از بابت مالیات قرض دهندگان محسوب و بآنها مسترد خواهد داشت) حالا سئوال می‌کنم علت اینکه این پیشنهاد در کمیسیون قبول نشده است چیست
مخبر-اولا تصدیق می‌کنم همان طور که آقای تدین فرمودند یک اصلاح عبارتی است که...
رئیس-این اصلاح عبارتی نیست خیلی تفاوت دارد یک پیشنهادی ایشان کردند و اینجا قابل توجه هم شد.
مخبر-همانطور که فرمودید تمام اهالی از آب زاینده رود استفاده نمی‌کنند ولی استقراض از کسانی می‌شود که از آب زاینده رود مشروب می‌شوند و استفاده می‌کنند لیکن در موقع پس دادن میفرمایند چرا نوشته شده از بابت مالیات اصفهان پرداخته می‌شود عرض می‌کنم این قسمت راجع بدولت است ممریرا معین می‌کند که بایستی از آن ممرا این قرض تأدیه شد و آن ممرا مالیات و اصفهان است دیگر لازم نیست که ذکر شود از ملاکین زاینده رود مالیات آنها هم جزو مالیات اصفهان است و اینکه فرمودند باید نوشته شود از بابت مالیات قرض دهندگان محسوب شود عرض می‌کنم شاید یک یا دو یا چند نفر از ملاکین بواسطه اتفاقاتی که می‌افتد مالیاتی بر عهده شان نباشد و قرض هم داده باشند دولت چطور پول بآنها ندهد پس باید از بابت مالیات اصفهان قرض آنها را بدهد، بعلاوه عرض می‌کنم آنهائی که قرض می‌دهند یک سندی در مقابل قرض خودشان از دولت دریافت می‌دارند و پس از چندسال دیگر شاید ملکشان را بدیگری واگذار کردند یا فروختند و سند قرض در دست آنها مانده البته باید از مالیات اصفهان بگیرندو اگر ما بگوئیم از بابت مالیات همان املاک آبخور بگیرند پس این سند چه اعتبار دارد و محلش کجا است.
رئیس-مذاکره در ماده کافی است.
(بعضی گفتند کافی نیست)
رئیس-آقای سلطان العلماء موافقید
سلطان العلماء- بلی موافقم.
رئیس-آقا سید یعقوب موافقید یا مخالف
آقا سید یعقوب-مخالفم
رئیس-بفرمائید
آقا سید یعقوب-بنده در جواب آقا میرزا علی که میفرمایند اهالی اصفهان که مدیون هستند اگر ملک خودشان را فروختند این پول چه خواهد شد عرض می‌کنم این مالیاتهم جزو همان ملک خواهدشد اگر بنده الآن دارای یک ملکی در آبخور زاینده رود داشته باشم و پولی خرج کردم که آب کارون جزو زاینده رود شد و بعد در این مدت آمدم این ملک را فروختم در ظرف این پانزده سال که دولت می‌آید مالیات بگیرد این پول هم جزء مالیات همان ملک محسوب می‌شود و اگر مادر این ماده بنویسیم که پول را بابت مالیات اهالی اصفهان محسوب دارند شامل اهالی که در پائین شهر هستند می‌شود و حال آنکه اینپول جزو همان ملک آبخور زاینده رود است و باید بابت مالیات آنجا محسوب شود همچنانکه دادنش بعهده آنها است من اله الغنم فعلیه العزم کسی که غنیمت می‌برد و غرامت هم می‌کشد و بعقیده بنده باید این عبارت اصلاح شود.
مخبر-گمان می‌کنم عرایض بنده را آقا اصفاء نفرمودند یا اشتباه کردند من کی گفتم اهالی اصفهان مدیون هستند من گفتم دولت مدیون است و آنها در این میفرمایند این پول باید جزء ملک باشد آیا یک قانونی هست که پولی که زید از دولت طلب دارد و در مقابلش سند دارد آنهم ضمیمه ملک باشد؟ و اگروقتی ملکش را بیکی واگذار کرد آن طلب هم جزو آن ملک بشود اینکه نمیشود میفرمایند کسی که غنیمت براست غرامت کش است مگر ما کی گفتیم که این بدهی دولت را دیگران بدهند ما گفتیم از ممر مالیات اصفهان دولت تأدیه کند خواه اعم از این که از ممر زاینده رود استفاده کند یا نکند دولت این پول را باید تأدیه کند خواه مالکین که از آب زاینده رود آب می‌برند مالیات بده باشند یا نباشند و گمان می‌کنم حضرتعالی اشتباه فرموده‌اید و مخالفتی نداشته باشید.
رئیس-آقای زنجانی مخالفند؟
آقا شیخ ابراهیم-بلی این ماده اصلاح لازم ندارد.
رئیس-بفرمائید
آقا شیخ ابراهیم-این اصلاح عبارت را خراب کرده است و یک تناقضی پیدا شده در ماده اول سیصد هزارتومان بدولت اعتبار می‌دهند در ماده دوم می‌نویسد دویست هزار تومان از آنرا قرض می‌کند و صدهزار تومان دیگرش بعهده اهالی است چطور اعتبار سیصدهزار تومان بوزارت قوائد عامه می‌دهند که دویست هزار تومان قرض صدهزار تومان عرض آن بعهده خود اهالی باشد؟ چرا باید صدهزار تومان آن بعهده اهالی باشد؟
در ماده اول که رأی داده شد نوشته شده است که مجلس سیصد هزار تومان بدولت اعتبار می‌دهد که خرج کند و برای این مطلب دولت باید از هرجا که می‌تواند قرض کند اگر دویست هزار تومان باید قرض کند پس سیصد هزار تومان بدولت اعتبار داده نشده است (خطاب به منشیان) عبارت را بخوانید.
مخبر-مرحمت بفرمائید جواب کنم بعد بخوانم عرض می‌کنم که مجلس به وزارت فوائد عامه سیصد هزار تومان اعتبار می‌دهد که خرج کند نه کمتر و نه بیشتر بعد خودش دستور می‌دهد که این سیصد هزار تومان را چطور باید تحصیل کنی آیا باید غارت کنی مالیات بگیری اعانه باشد؟ استقراض باشد؟ از داخله بگیرند؟ از خارجه بگیرند دستور می‌دهد که یکصدهزار تومانش را بلا عوض بگیر و دویست هزار تومانش را قرض کن اگر دادند بگیر و اگر ندادند نگیر می‌خواهد بگوید در صورتی تو می‌توانی مشغول عمل بشوی که دویست هزار تومان بتو قرض بدهند و یکصد هزار تومان آن را هم بطور اعانه بتو بدهند. اگر باینطریق پول دادن بکن و اگر ندادند مکن دیگر کجایش باید اصلاح بشود؟
رئیس-ماده اول برای اینکه مطلب معلوم شود قرائت می‌شود.
(ماده اول و دوم را بمضمون ذیل قرائت نمودند)
۱ مجلس شورای ملی برای تهیه وسائل الحاق آب کوه رنک بزاینده رود مبلغ سیصد هزار تومان بوزارت قوائد عامه اعتبار می‌دهد.
۲-دویست هزار تومان از مبلغ مزبور را وزارت مالیه از اهالی اصفهان استقراض نموده و بعد ازجریان و الحاق آب کوهرنک بزاینده رود در ظرف مدت پانزده سال باقساط متساویه از بابت مالیات اصفهان محسوب بآنها مسترد خواهد داشت و یکصدهزار تومان آن بلاعوض بعهده خود اهالی خواهد بود و در صورت عدم موفقیت کلیه سیصد هزار تومان بعهده اهالی است و بدولت وجهی تعلق نخواهد گرفت.
آقاشیخ ابراهیم زنجانی-مرخصم
رئیس-نوبت جنابعالی نرسیده با آقای گروسی (اجازه)
آقا شیخ محمد حسن گروسی-آقای مخبر دقت نفرمودند در آنچه بنده عرض کردم هر عنوانی از عناوین که در مواد قانون ذکر می‌شود می‌بایست آثار و احکام آنرا هم مراعات کرد و چیزهای خلاف آن عنوان در آن ماده ذکر نشود. اینماده قانون را در جاهائیکه ملاحظه می‌کنند از آن هرچه می‌فهمیدند همان را می‌فهمند دیگر نمیدانند که ترتیب مطلب و خصوصیت کارچه بوده در کجای این مواد نوشته که آنها آمدند و التماس کردند که دولت همچو کاری بکند که در موارد اینقانون اشاره شده است که این تقاضای آنها بوده و خودشان حاضر شده‌اند که مجانی پول بدهند چه بدهند ما باید این مطالب را به خود خود مواد قانون به فهمیم اعم از اینکه مسبوق بقرائن حالیه و مقایسه در آن باب باشیم یا نباشیم بنده عرض کردم که عنوان استقراض مناسبت ندارد باین مطلب که گفته شود دولت وقتی مبلغی را برای کاری قرض کرد و پس از اقدامی بآن کار اگر نتیجه پیدا نکرد و دولت قرضش را ندهد و غیر از این چیز دیگری از اینمواد مفهوم نمیشود و لازم است که این نکات اصلاح شود.
رئیس-آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله-بلی اگر چه ممکن بود این موادی که نوشته شده است بیکعبارتی واضحتر و روشن تر نوشته شود این را بنده تصدیق می‌کنم ولیکن این عبارتی که نوشته شده است باز مقصود را میرساند و محتاج بتغییر نیست و خود اهالی همخوش وقت می‌شوند از اینکه هرچه زودتر این مواد از مجلس بگذرد و تصویب شود. مطلب خیلی روشن است و اهالی اصفهان هم خودشان همین قسم تقاضا کرده‌اند و بر فرض اینکه تقاضا هم نکرده باشند عنوان گرفتن پول بخود استقراض است و استقراض هم اجباری نیست بآنهاگفته می‌شود که دولت می‌خواهد از شما سیصدهزارتومان قرض کند برای الحاق این آب بزاینده رود باین کیفیت که صدهزارتومان از اینوجه بعهده خود شما باشد و دویست هزار تومان آن را پس از الحاق آب دولت در مدت پانزده سال باقساط از بابت مالیات بپردازد اگر قبول کردند و این قرضه را دادند دولت مشغول اقدام و عملیات می‌شود و اگر ندادند دولت اقدام نمی‌کند و اگر چه ممکن بود این عبارت واضحتر از این نوشته شود ولی اینطور هم که نوشته شده است عیبی نداردو اما راجع باینکه اینجا نوشته شده است (از بابت مالیات اصفهان تأدیه می‌شود) تصور می‌کنم که این مطلب هم چندان اشکالی نداشته باشد زیرا امروزه دولت از اهالی آبخور زاینده رود قرض می‌کند و بهرحال این قرض را باید دولت بدهد و اگر در موقع پرداخت مالیات قرض دهند مالک آن ملک باشد البته از مالیات او کسر خواهد شد و اگرمالک ملک نباشد و انتقال بدیگری داده باشد آن هم از دو حال خارج نیست یا اینکه انتقال بمشتری نمی‌دهد و خودش طلبکار است در اینصورت این مطلب خیلی ساده نوشته شده که از بابت مالیات اصفهان در مدت پانزده سال تأدیه می‌شود و بنده این ماده را باینطور که نوشته شده خیلی خوب میدانم بلکه اگر غیر از این نوشته شود آن وقت ممکن است باشکالات برخورد مثلاً اگر بگوئیم که از بابت مالیات قرض دهنده کسر بگذارند ممکن است که قرض دهنده ملک نداشته باشد و در این صورت بگویند که دولت از بابت مالیاتش بآن شخص پول بدهد پس همین قسم که نوشته شده بهتر است. و اما اینکه آقای حائری زاده فرمودند که (این چه تحملی است بمردم بکنیم و اگر آب جریان پیدا نکرد یک ضرری بر آنها بزنیم) اگر چه مخبر دفاع نمودند و گفتند که این مطلب را خودشان باین کیفیت استقبال می‌کنند ولی بندع علاوه برآن عرض می‌کنم که چه ضرری بملت ایران و اصفهان وارد می‌شود. یک وجهی از اشخاصی که دارا هستند میگیرندو بفقرا می‌دهند. اینکه موافق مردمو مقصد خود شما استو باید خیلی از این مطلب خوشوقت بشوید که کاری برای بیکاران تهیه می‌شود پولی ازمالک می‌گیرند به عمله و کارگر می‌دهند پس چه تحملی است بر اهالی اصفهان خود ان مالک با کمال میل استقبال می‌کند و امروز خواهش می‌کند که آقایان شما اجازه بدهید ما پول رامیدهیم اگر آب جاری شد آن پول را بما بدهید و اگر جاری نشد این یک پولی است که بفقرا داده‌ایم و هیچ اشکالی ندارد بنده عقیده‌ام این است که ین لایحه بهمین کیفیت بگذرد و بیشتر از این طول نکشد و تکلیف اهالی اصفهان زوتر معلوم شود.
رئیس-آقای حاج مقبل السلطنه موافق هستید؟
حاج مقبل السلطنه-با عبارت ماده مخالفم
رئیس-بفرمائید
حاج مقبل السلطنه-بنده تصور می‌کنم که خاطر آقایان هنوز از پیشنهاد اهالی اصفهان درست متحضر نشده است این خیال را دولت نکرده است که از کسی قرض کند فقط خود اهالی اصفهان آمده این تقاضا را از دولت کرده‌اند که ما می‌خواهیم یک همچو کاری بکنیم شما مساعدت بکنید و ما پول می‌دهیم اگر آب جاری شد آن وقت دولت در مدت پانزده سال از بابت مالیات ما محسوب نماید حکایت قرض و اعانه نیست خود آنها استدعا کرده‌اند و بنده گمان می‌کنم اگر همان استدعاهائی که آنها کرده‌اند قبول کنند بهتر باشد و بهیچوجه لازم نیست که یک دخل و تصرف دیگری درآن بکنیم. بنده استدعا می‌کنم که همان تقاضای آنها را قبول کنند.
رئیس-آقای عمادالسلطنه طباطبائی (اجازه)
عمادالسلطنه-اگر چه آقای حاج شیخ اسدالله جواب اعتراضات آقای تدین را دادند لیکن برای اینکه کاملا متقاعد بشوند عرض می‌کنم مثلا شخصی امروز پهلوی زاینده رود ملکی داردو پس از دو سه سال آن ملک را بدیگری می‌فروشد و این قبض دستش می‌ماند بعد از پانزده سال که میاید در اداره مالیه از او می‌پرسد که شما در آبخور زاینده رود ملک دارید یا ندارید؟ می‌گوید خیر. آن وقت جواب می‌گوید که من بایستی این پول را فقط از بابت مالیات مالکین آبخور زاینده رود محسوب بدارم آن شخص هم که در آن تاریخ ملک داشته است و حالا ندارد. لذا تولید اشکال خواهد شد پس باید از بابت مالیات اصفهان نوشته شود تا رفع این اشکال بکلی بشود. اما اینکه آقای حاج مقبل السلطنه میفرمایند قرض نیست اعانه هم نیست بنده تصور می‌کنم که هم قرض است هم اعانه بواسطه اینکه آن دویست هزار تومان را که دولت از بابت مالیات حساب می‌کند در حقیقت یک قرضی است که اهالی بدولت داده اندو آن یکصدهزار تومانی را که امروز اهالی بدولت می‌دهند آنهم یک اعانه است از طرف اهالی داده می‌شود و اینکه آقای گروسی راجع بعنوان قرض اعتراض فرمودند که قرض را نمیشود گفت اگر آب جاری نشد دولت نمی‌دهد این حرف اساساً صحیح است ولی خود اهالی اصفهان این قرض را باین شرط قبول می‌کنند و می‌گویند اگر آب نیامد ما خودمان این ضرر را قبول می‌کنم. و نیز اینکه میفرمایند پول را در آنجا به نسبت ثمول اشخاص تقسیم بگنند عرض می‌کنم نمیشود این پول را نسبت بتمول اشخاص تقسیم بکنند بلکه نسبت بمقدار ملکی که اشخاص در آن جا دارند از آنها گرفته می‌شود.
رئیس-سه فقره اصلاح رسیده است قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای آصف الممالک را بمضمون ذیل قرائت نمودند)
بنده پیشنهاد می‌کنم جزء آخر ماده سوم اینطور اصلاح شود؛
و یکصد هزار تومان آنرا نظر بتعهدی که خود اهالی نموده‌اند بلاعوض و برعهده.. خواهد بود.
(آصف الممالک)
رئیس-توضیحی دارید
آصف الممالک-همانطور که آقای زنجانی اظهار فرمودند در ماده اول نوشته شده است که مجلس مبلغ سیصد هزار تومان بدولت اعتبار می‌دهد آنوقت در ماده دوم نوشته شده است که مجلس سیصد هزار تومان بدولت اعتبار می‌دهد آنوقت در ماده دوم نوشته می‌شود دویست هزار تومان آن را وزارت مالیه از اهالی اصفهان استقراض می‌نماید. و یکصد هزار تومان آن بلاعوض برعهده اهالی خواهد بود البته مجلس نباید این تکلیف را برای اهالی معین کند و در صورتی که مجلس بدولت سیصد هزار تومان اعتبار می‌دهد یعنی این سیصدهزار تومان را وزارت فوائد عامه قرض میکندولی چون خود اهالی متقبل شده‌اند علیهذا برای این که عبارت این ماده صریح باشد باید اینطور نوشته شود که نظر به تعهدی که اهالی نموده‌اند بعهده خودشان خواهد بود و باین ترتیب تصور می‌کنم ماده اصلاح شود.
رئیس-آقای مخبر چه میفرمائید؟
مخبر-فرض می‌کنم که بفرمائید آن پیشنهاد مجدداً قرائت شود.
(مجدداً قرائت شد)
مخبر-عرض می‌کنم چنانچه در این راپورت توجه بفرمائید دولت و مجلس اهالی را در این مسئله طرف مذاکره خودش قرار نداده است یعنی مجلس و دولت نخواسته است یک تخصیصی بکسی داده باشد یا مثل اینکه ابتدا بساکن دولت خودش می‌خواهد این اقدام را بکندو مجلس هم تصویب می‌کند نه اینکه دولت و مجلس با اهالی یک مذاکرات و مقاولاتی قبل از تصویب این لایحه داشته‌اند و ما نمی‌خواهیم یک همچو چیزی را ثابت کرده باشیم از این جهت بنده این پیشنهاد را نمی‌پذیرم.
رئیس-رأی می‌گریم پیشنهاد آقای آصف الممالک- آقایانی که این اصلاح را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس-قابل توجه نشد، اصلاح دوم قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای فهیم الملک را بمضمون ذیل قرائت نمودند)
بنده پیشنهاد می‌کنم عبارت آخر ماده دوم باین قسم اصلاح شود.
دویست هزار تومان آنرا پس از جریان آب در مدت پانزده سال باقساط متساوی سالیانه از محل مالیات اصفهان بقرض دهندگان مسترد می‌دارد و یکصد هزار تومان الخ (فهیم الملک)
رئیس-آقای فهیم الملک (اجازه)
فهیم الملک-عبارت این ماده را یک قدری مختصر نوشته‌اند که اسباب اختلاف نظرو سوء تفاهم شده است و لذا ایراد آقای تدین بر این عبارت وارد است اگر چه در اساس مطلب ما بین آقایان اختلافاتی نیست. ولی عبارت ناقص است همان طوری که مذاکره شد این مبلغ را اهالی اصفهان بدولت قرض می‌دهند برای یک مقصود معینی و ضمناً مصالحه و قرارداد می‌کنند که ما یک ثلث آن را می‌بخشیم و دو ثلث آن را بما رد کنند و اینجا در ماده دوم نوشته شده است که از بابت مالیات اصفهان محسوب می‌شود یعنی چه؟ اگر مراد این باشد که لغایت مالیات اصفهان کسر می‌شود این همان ایرادی است که آقایان فرمودند و دولت این پول را از هر کسی که قرض کرده است باید بهمان قرض دهندگان رد کند. یعنی از محل مالیات اصفهان دولت بایدبگیرد و بقرض دهندگان بدهد اعم از اینکه آنها در آتیه صاحب ملک و علاقه باشند یا نباشند و این کلمه (از بابت مالیات اصفهان محسوب شود) مقصود را خوب نمی پروراند و اگر این را بپروراند رفع اشتباه می‌شود و فقط نوشته شود (در مدت پانزده سال از بابت مالیات اصفهان بقرض دهندگان مسترد دارند) و دیگر ایرادی هم وارد نمیشود.
مخبر-فقط فرقی که بنده اینجا می‌بینم کلمه محسوب است اگر چنانچه مجلس بدولت اجازه بدهد که این مبلغ را از بابت مالیات اصفهان تو که وزارت مالیه هستی محسوب بدار یعنی بقرض دهندگان مسترد بکن بنده گمان نمی‌کنم که هیچ نقصی باشد و مقصود جنابعالی هم حاصل است و چندان اشکالی هم ندارد لذا نمی‌پذیرم.
رئیس-دوباره قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم
(مجدداً بشرح فوق قرائت شد)
رئیس-آقایانی که این اصلاح را قابل توجه می دانند قیام بفرمایند
(عده قیام نمودند)
رئیس-مشکوک شد دوباره قرائت می‌شود و بعد رأی می‌گیریم
فهیم الملک-اجازه بفرمائید که ماده را با این اصلاح بخوانند تا مطلب خوب معلوم بشود.
رئیس-در صورتی می‌شود این کار را کرد که این پیشنهاد‌ها را قبل از وقت بکنید تا آنها را مرتب نموده و بخوانند.
(مجدداً بطریق مرقوم قرائت شد)
رئیس-رأی می‌گیریم به قابل توجه بودند این پیشنهاد
آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس-قابل توجه شد آقای تدین نظر جنابعالی هم در این جا تأمین شده است.
تدین-بلی صحیح است.
رئیس-پیشنهادی رسیده است که امضاء ندارد.
آقا میرزا ابراهیم قمی-پیشنهاد بنده است.
رئیس-پیشنهاد آقای قمی قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده دو این طور اصلح شود؛
دویست هزار تومان از مبلغ مزبور را وزارتمالیه از اهالی آبخور زاینده رود استقراض نموده و بعد از جریان و الحاق آب کوه رنک بزاینده رود در ظرف مدت پانزده سال باقساط متساویه از بابت مالیات قرض دهندگان آبخور زاینده محسوب و بآنها مسترد خواهد داشت و یکصد هزار تومان آن را بطوری که اهالی در عهده گرفته‌اند بلاعوض بعهده خود آنها است و در صورت عدم موفقیت کلیه سیصد هزار تومان در عهده اهالی مزبور است و ربطی بدولت ندارد.
رئیس-آقای قمی توضیحی هم می‌دهد.
آقا میرزا ابراهیم-تا حال مرسوم این بود که هرکس قرض می‌دادند بهمان قرض دهنده عوض می‌دادند حالا از این پیشنهاد اینطور مفهوم می‌شود که قرض از کس دیگر می کنندو بدیگری عوض می‌دهند. بنده هیچ فلسفه نمی‌بینم از برای این که یک اشخاصی قرض بدهندو قرض آنها را بدیگران رد کنند این است که بنده این پیشنهاد را کردم.
مخبر-بنده گمان نمی‌کنم که کسی همچو چیزی را قائل شده باشد آیا در راپورت اینطور تصریح شده است که از کسی قرض کنند و بدیگری بپردازند. البته تصدیق می فرمائید که اینطور نیست و بلا شبهه هرکس پول می‌دهد بخودش پس می‌دهند.
رئیس-رأی می‌گیریم آقایانی که اصلاح آقای قمی را قابل توجه می دانند قیام نمایند.
(عده قابلی قیام نمودند)
قابلی توجه نشد پیشنهادی از طرف آقای وحیدالملک رسیده است قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم در وسط ماده دوم بجای (بآنها) (بقرض دهندگان) نوشته شود
(وحیدالملک)
رئیس-نظر جنابعلی هم در اینجا تأمین شده است.
وحیدالملک-بلی
رئیس-اصلاح آقای حائری زاده قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم عوض (بابت مالیات اصفهان) نوشته شود (بابت مالیات آبخور زاینده رود)
(حائری زاده)
رئیس-توضیحی دارید بفرمائید
حائری زاده-این مسئله دیده شده است که مأمور برای هر جا روانه می‌کنند در راه سیورسات می‌گیرد و مشغول یک عملیاتی می‌شود وقتی نوشته شد بابت مالیات اصفهان ممکن است اهالی آبخور زاینده رود مردمان فقیری باشند و اداره مالیه مالیات آنها را بگیرد و از بابت قرضی که داده‌اند حواله کنند باشخاصی که وصولش برای آنها اشکال داشته باشد و چون عقیده بنده اینست که منافع آب عاید آبخور زاینده رود می‌شود و قرض را هم همانها می‌پردازند لذا خوب است از بابت مالیات همانها هم محسوب شوند نه اینکه مالیاتهای محل دیگر اصفهانرا حواله کنند که قرض دهندگان دریافت دارند.
مخبر-جواب فرمایش آقا مکرر داده شده و بنده این پیشنهاد را نمی‌پذیرم.
رئیس-رأی می‌گیریم آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه میدانید قیام فرمایند.
عده قلیلی قیام نمودند قابل توجه نشد اصلاح آقای سردار جنگ قرائت می‌شود.
بمضمون ذیل قرائت شد
بنده پیشنهاد می‌کنم که نوشته شود درمدت ده سالی بقرض دهندگان بابت مالیات داده شود لفظ اهالی اصفهان برداشته شود
سردار جنگ
رئیس-توضیح بفرمائید
سردار جنگ-عرض بنده اینست که این پول را آبخور زاینده رود می‌دهند و نتیجه اش بآنها می‌رسد بنابراین پیشنهاد کرده‌ام آب که جاری شد ده ساله پول را دولت باهالی آبخور زاینده رود پس بدهد و لفظ اهالی اصفهان تبدیل با اهالی آبخور زاینده رود شود.
رئیس-نظر دوم جناب عالی در راپورت کمیسیون نوشته شده است.
گویا پیشنهاد از روی راپورت اول کمیسیون نوشته‌اید زیرا در این راپورت فعلی لفظ اهالی اصفهان ندارد و آبخور زاینده رود نوشته شده پس پیشنهاد سرکار این است که عوض پانزده سال نوشته شود ده سال اینست مقصود سرکار؟
سردار جنگ-بلی
مخبر-عرض کردم در صورتیکه قرض دهنده حاضر است در ظرف پانزده سال طلب خود را دریافت دارد ما نباید بگوئیم ده سال باشدبنابراین بنده این پیشنهاد رانمی پذیرم
رئیس-رأی می‌گیریم آقایانی که این اصلاح را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
قابل توجه نشد اصلاح آقایان محمد هاشم میرزا و معتمدالسلطنه قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که مواد راپورت کمیسیون از قرار ذیل تغییر نماید.
ماده اول-مجلس شورای ملی بر حسب پیشنهاد و تقاضای اهالی اصفهان به دولت اجازه می‌دهد که سیصد هزار تومانی را که ملاکین آبخور زاینده رود برای مخارج الحاق آب کوهرنک بزاینده رود حاضر هستند بمصرف برسانند پذیرفته و مبلغ مزبور را باعتبار وزارت قواعد عامه بگذارند.
ماده دوم پس از الحاق آب کوهرنک به زاینده رود دولت مجاز است که دویست هزار تومان از مبلغ مزبور را در مدت پانزده سال باقساط متساویه از بابت مالیات اصفهان پرداخت نمایند.
ماده سوم عینا نوشته شود
معتمدالسلطنه
محمدهاشم میرزا
رئیس-درماده اول رأی گرفته شده و تصویب شده است بنابراین نمیشود تغییر داد اگر هریک از آقایان تغییراتی بنظرشان می‌رسد باید بعنوان ماده الحاقیه پیشنهاد نمایند حالا اگر می‌خواهید راجع باصلاح ماده دوم مذاکراتی نمائید
محمدهاشم میرزا-بنده پیشنهاد خود را مسترد می‌دارم
رئیس-آقای مستشارالسلطنه هم مسترد می‌نمایند.
معتمدالسلطنه-بلی
رئیس-ماده سوم قرائت می‌شود
مخبر-ماده دوم را با آن اصلاح که آقای فهیم الملک پیشنهاد کردند بنده می‌پذیرم خوب است در آن ماده را رای گرفته شود.
رئیس-نمی‌توانید بایستی قبل از وقت و قبل از این که رأی گرفته شود پذیرید
ماده سوم قرائت می‌شود
(بمضمون ذیل قرائت شد)
ماده ۳ چنانچه از الحاق آب کوهرنک بزاینده رود خسارتی بمحلی وار، مطابق معمول به محل و بتصدیق اهل اخبره جبران آن بر عهده خود مالکین آبخور زاینده رود خواهدبود.
رئیس-آقای مدرس موافقید
مدرس-بلی
رئیس-آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده-بنده اصلا نمی‌فهمم آقایان مذاکره بکنند که این لایحه تقریبا از طرف خود اهالی اصفهان پیشنهاد شده ما نمی‌توانیم اطلاعات خارجی خودمان برای مذاکرات در مجلس مدرک قرار دهد این لایحه را دولت پیشنهاد نموده و دولت سیصد هزار تومان اعتبار خواسته است دولت برای قرض شرایطی معین نموده و بالاخره دولت باید اگر خسارتی متوجه شود جبران نماید در اینصورت اینکه میفرمایند اگر خسارتی وارد شد بعهده اهالی زاینده رود باشد بنده نمی‌فهمم و هر مناسبتی ندارد.
رئیس-آقای مستشارالسلطنه موافقید؟
مستشار السلطنه-بلی
رئیس-بفرمائید
مستشارالسلطنه-بنده خیلی تعجب می‌کنم که آقای حائری زاده بعد از این توضیحاتیکه آقای مخبر دادند و مذاکراتی که آقایان موافقین بنوبه خود فرمودند هم تردید دارند البته باید گفته شود دولت و ملت یکسان هستند اما بعد از اینکه ملت اصفهان حاضر بیک اقدامی شده‌اند که نظائر و امثل نداشته است و حس احتیاج آنها را وادار نموده است که چنین پیشنهاد نمایند و از آنطرف هم دولت امروز استطاعت اقدام باین امر را شخصاً ندارد ما نباید بگوئیم حتماً دولت باید تمام این مخارج بعهده بگیرد صحیح است حق دولت است که تمام وسایل استراحت و آسایش مردم را فراهم آورد ولی در صورتیکه خود اهالی حاضر شده‌اند و پس از یک سلسله پیشنهادات در کابینه مجلس شورای ملی برای مطالعه آقایان حاضر است دولت را وادار نموده‌اند که چنین لایحه تقدیم مجلس نماید حالا ما نباید تمام خسارات و غیره را بعهده دولت بگذاریم و گمان نمی‌کنیم که نظام‌نامه داخلی هم این وظیفه را به ما داده باشد بدیهی است ملت اصفهان هم حاضر نیستند که سیصد هزار تومان بلاعوض خرج نمایند. البته احتیاج خود را حس نموده و پس از مطالعه اطراف کار چنین تقاضایی را کرده‌اند ما که وکلای ملت هستیم و باید از حقوق آنها دفاع نماییم باید این قدم اولی را که ملت خودش با احساسات خود برداشته است استقبال نماییم و در انجام مقصود آنها موافقت و مساعدت کنیم تا سایر شهرها و ایالات و ولایات هم این احساسات اهالی اصفهان را حس تقفی نموده و برای آسایش خودشان اینگونه پیشنهادات را به دولت بنمایند.
رئیس- آقای وحید الملک مخالفید.
وحید الملک- بلی.
رئیس- بفرمایید.
وحید الملک- من در ضمن شور دوم یک اصلاح عبارتی را در این ماده پیشنهاد نمودم و از طرف آقایان هم قابل توجه شد ولی یک کمیسیون که مراجعه شده است آقایان امضا کمیسیون به آن توجهی نفرموده‌اند و آنرا رد کرده‌اند بنده آقایان را مطمئن می‌سازم که من بر علیه هیچ لایحه نه راجع بابادی آبادی مملکت به مجلس می‌آید نبوده و نخواهم بود و مخصوصا با این لایحه که باعث آبادانی ولایت زرخیزی مانند اصفهان می‌شود کاملا موافقم ولی ایرادات بنده ایراداتی بود که در آتیه از بعضی اشکالات جلوگیری می‌نمود و مخصوصا نظر بنده در این ماده داشتم این بود که البته آقایان به خوبی میدانند مجری و خط یک رودخانه را تغییردادن مستلزم این است که یک منافعی را هم زیر و رو نباید و مخصوصا در یک محلی که کم آب است رودخانه هم هر قدر هم بی مصرف باشد باز منابعی خواهد داشت و از تغییر آن خساراتی متوجه خواهد شد. برای جلوگیری از این اشکالات و برای آنکه خود اهالی اصفهان در آتیه دچار مشکلاتی نشوند بنده پیشنهادی کردم و آقایان هم قابل توجه دانسته و به کمیسیون ارجاع شد کمیسیون بنده را احضار کردند بنده هم حاضر شدم ولی چون وقت گذشته بود متاسفانه راجع به این ماده مذاکراتی نشد و به کمیسیون این پیشنهاد را قبول نموده‌اند و به همان ترتیب اولی دوباره پیشنهاد کرده‌اند در صورتی که این ماده با پیشنهاد بنده چندان تفاوتی ندارد. آقایان اعضا کمیسیون نوشته‌اند (چنانچه از العاق آب خسارتی به محلی وارد شود) بنده پیشنهاد کردم نوشته شد (چنانچه خسارتی با اهالی آبخور فعلی و مجرای فعلی رودخانه یا نقاط دیگر وارد شود البته این خسارت را اهالی اصفهان که یک فواید و منافع کلی از تغییر خط رودخانه می‌برند متحمل خواهد شد) آقایان هم این اصلاح را قابل توجه دانستند باز هم تکرای می‌کنم اشخاصی که از تغییر خط رودخانه استفاده در نظر دارند باید بدانند که یک خسارتی هم متوجه این کار خواهد شد و باید هم دولت و هم آنها این پیش بینی را بنمایند. منتهی دولت در این موقع مسئولیتی متوجه خود نمی‌کند. ولی اهالی اصفهان بر عهده گرفته‌اند که در مقابل این استفاده خیلی مهم خسارت جزیی را هم جبران نمایند. ولی اگر ما این قانون را محمل بنویسیم در آتیه این اشکال وارد خواهد شد. لهذا از اول باید صراحتا با آقایانی که از این کار استفاده می‌کنند گفت اگر خسارتی وارد آمد به عهده خود ایشان است. این بود مفهوم پیشنهاد بنده و باز هم تکرار می‌کنم که این پیشنهاد از اشکالاتی که در آتیه ممکن است جلوی این کار عرض اندام نماید جلوگیری می‌کند.
مخبر- پیشنهاد آقای وحید الملک در کمیسیون کاملا مورد بحث واقع شد و کاملا هم در او دقت شد. ولی ملاحظه شد که اگر ما بخواهیم به آن پیشنهاد رای بدهیم آن وقت ممکن است هر کس یک جرعه آب هم از این رودخانه بر می‌دارد فردا ادعای خسارت نماید. بنابراین این ما به دقت ملاحظه کردیم دیدیم به حسب معنی آنچه در راپورت نوشته شده با آنچه آقا پیشنهاد کرده‌اند هیچ فرقی ندارد منتهی ما می‌گوییم اگر خسارتی به محلی وارد آید و ایشان می‌گویند تا نقطه که این آب از ایران خارج می‌شود اگر فرض این است که نوشته شود (اگر خسارتی به محلی وارد آید) بدون اینکه اشخاصی در نظر گرفته شود بنده موافقم و در راپورت هم قید شده است و اگر غیر از این باشد بنده نمی‌پذیرم.
رئیس- آقای آصف الممالک موافقید؟
آصف الممالک- با یک اسلامی بلی.
رئیس- مخالفید.
آصف الممالک- بله تقریبا.
رئیس- بفرمایید.
آصف الممالک- در این راپورت می‌نویسد (چنانچه از العاق آب کوهرنگ برآیند رود خسارتی به محلی وارد آید) محلی یک کلمه مجملی است و معلوم نیست معقود چه چیز است و تصور می‌کنم اگر عبارت اصلاح شود یعنی نوشته شود (اگر خسارت ملکی به اشخاص وارد شود مطابق معمول به محل و به تصدیق اهل خبره جبران شود) خیلی بهتر خواهد بود و این طور مجمل نمی‌ماند.
مخبر- در صورتی که ما قید کردیم اگر از الحاق آب گوهرنک بزاینده رود خسارتی وارد شود البته ممکن است چندین نوع خسارت تصور شود از قبیل مشروب نشدن و یا جهات دیگر که لازم و ملزوم تغییر مجرای یک رودخانه است در این صورت هم قسم خسارتی وارد شود باید جبران گردد.
رئیس- آقایان مذاکرات را کافی نمیدانند؟
(بعضی گفتند کافی است)
رئیس- رای می‌گیریم به ماده سوم پیشنهاد کمیسیون آقایانی که این ماده سوم را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شده
بقیه مذاکرات را جمع به این لایحه موکول به جلسه دیگر می‌شود.
مجالتا اگر مانعی نباشد نیم ساعت تنفس شود.
"جلسه برای تنفس تعطیل و پس از سه ربع ساعت مجددا تشکیل گردد"
رئیس- آقای گروسی پیشنهادی را که نموده‌اند قرائت شود و یا مسترد می‌دارید.
کروسی- مسترد می‌دارم.
رئیس- راپورت کمیسیون بودجه قرائت می‌شود.
(بعضی قرائت شد)
در جلسه چهارم حوت هزار و سیصد کمیسیون بودجه لایحه مورخه ۶ دلو دولت را تحت مطالعه در آورده و ماده واحده را که مبنی بر اعتبار مبلغ دو هزار و یکصد و چهل تومان برای پناه جدیدی در بندر قشم برای محل مخزن و شعبه گمرک پیشنهاد شده بود تصویب نمود. این مبلغ از اعتبار هزار تومان که در قانون بودجه سنه ایت ئیل ۱۳۰۱ برای مخارج پیش بینی نشده منظور گردیده است محسوب خواهد شد.
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- بنده اصل موضوع مخالفتی ندارم ولی با ترتیب که در راپورت کمیسیون قید شده مخالف به عقیده بنده این خرج باید از محل بدون اعتبار داده شده بشود نه از مبلغ نهصد هزار تومان سال آتیه بنابراین نمی‌دانم جهت کمیسیون از آن مبلغ نهصد هزار تومان تصویب نمود و از پنجاه هزار تومان نام برده است.
سهام السلطان منشی کمیسیون- چون این خارج در سال آتیه خواهد شد لذا از اعتباری که برای سال آتیه منظور شده به صرف خواهد رسید و از اعتبار همان سال هم محسوب خواهد شد.
رئیس- آقای حائری زاد (اجازه)
حائری زاده-مطلبی که می‌خواستم عرض کنم گفته شد دیگر عرضی ندارم.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله موافقید؟
حاج شیخ اسدالله- بلی موافقم.
محمد هاشم میرزا- عرایض بنده چطور؟
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- بنابر آنچه آقای سهام السطان شرح دادند این مخارج متعلق به سال آینده است بنابراین بهتر این است که ما بودجه سال آتیه را یک سری تصویب کنیم زیرا هیچ دلیلی ندارد ما برای هر یک از مواد بودجه جدا جدا یک لایحه ترتیب بدهیم و در آن رای بگیریم چون این خرج راجع به سال آینده است خوب است در موقعی که دولت مخارج سال آتیه را به مجلس پیشنهاد می‌نماید این خرج را هم در ضمن آن تقدیم دارد شاید کم کم به این ترتیب از لوایح جداگانه متخلص شویم البته اگر دولت یک کارهایی می‌خواهد بکند خوبست تماش را در نظر گرفته و یک دفعه پیشنهاد تمامش را در نظر گرفته و یک دفعه پیشنهاد نماید والا از برای هر دویست تومان یا پانصد تومان یک لایحه ترتیب دادن و مذاکره کردن گمان می‌کنم موافق هیچ ترتیبی نباشد.
سهام السلطان- چون دولت در نظر دارد هر چه زودتر شروع به ساختمان این بنا نماید لهذا زودتر این لایحه را پیشنهاد کردند که به زودی تصویب شود و زود شروع به عمل نمایند بنا بر این علت تسریع در این امر و این که این لایحه را جداگانه پیشنهاد کردند برای سرعت در عمل بوده والا همانطور که می‌فرمایید. برای سال آتیه دولت مخارجی که لازم باشد یک دفعه در نظر گرفته و تقدیم مجلس خواهد نمود ولی این مساله به خصوص چون خیلی لازم بود از طرف دولت پیشنهاد شد و کمیسیون هم تصویب نمود.
رئیس- آقای آقا سید فاضل هم موافقند؟
آقا سید فاضل- بلی.
رئیس- آقایان محقق العلما و مستشار السلطنه هم موافقند؟
مستشار السطلنه- بلی.
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- این مسئله که می‌خواهم عرض کنم چیزی نیست که اسم موافق و مخالف برده شود این یک اصلی است که مکرر گفته‌ام و گمان می‌کنم تمام آقایان هم با بنده موافق باشند و آن اصل کلی عبارت از این است که بایستی مجلس به تمام جمع و خرج یکسال رای بدهد و هر گاه مجلس نبود که به آن جمع و خرج رای بدهد نه اشخاصی که مالیات می‌دهند بایستی پول بدهند و نه اشخاصی که بایستی مخارج به توسط آنها شود حق خرج کردن دارند زیرا در قانون اساسی تصریح دارد. بودجه برای یکسال و مشتمل بر جمع و خرج است و باید هر سال ما اجازه اخذ مالیات را بدهیم و اگر ندهیم آن مالیات رسمی نخواهد بود و کسی نباید بدهد و این ترتیب در همه جا هست اینکه ما هنوز موفق نشده‌ایم یک بودجه کلی ترتیب بدهیم برای این است که همیشه جز به جز رای داده‌ایم، یک لایحه می‌آورند و می‌گویند فوری است هر چیزی که دولت محتاج است و برای خیر مملکت لازم باشد فوری است البته اگر لازم نباشد دولت خرج نمی‌کند ولی خوب است مطابق معمول تمام این مخارج را در یک بودجه رای بدهیم؛ وقتی این اصل را اتخاذ کردیم و تمام لوایحی که منفردا به مجلس می‌آید بر می‌گردد و جز لایحه جمع و خرج کلا رای داده می‌شود و مطابق ترتیب تمام دنیا می‌شود این است که بنده نه تنها با این لایحه مخالفم بلکه با هر لایحه خرجی که تنها تنها پیشنهاد شود مخالفم همینطور نسبت به مابقی لوحی هم که در مجلس هست باید به دولت گفت اینها را در جزو بودجه کلی پیشنهاد کن و تمام جمع و خرج مملکت خود را در یک کتابچه بیاورند نه اینکه همه را جز به جز رای بدهیم. و اسباب پریشانی حواس فراهم نماییم.
سهام السلطان- البته تصدیق می‌فرمایید که برای بودجه‌ها در مجلس یک اعتباری معین شده و بودجه‌های جز آنهم در کمیسیون مطرح است و دو سه بودجه وزارتخانه‌ها در واقع در کمیسیون تصویب شده و راپورت آنها در تحت طبق است و البته باقی بودجه‌ها هم همین روزها در کمیسیون تصویب می‌شود و راپورتش به مجلس شورای ملی تقدیم می‌شود و از برای مخارج فوق العاده هم همینطور که فرمودید یک اعتباری در بودجه کلی نوشته شده و این قبیل مخارج از بابت آن اعتبار به مصرف می‌رسید و کمیسیون بودجه هم در این لایحه که پیشنهاد شد همین نظر را داشت و به همین مناسبت تصویب نمود که از بابت اعتبار سنه آتیه پرداخته شود زیرا در واقع این خرج خارج از اعتبار وزارتخانه‌ها و دولت نیست منتهی چون فوریت داشت عجالتا مجلس تصویب می‌کند که این بنا را دولت بسازد و جز اعتبار سنه آتیه به خرج بیاورد.
رئیس- دیگر مخالفی نیست
(گفته شد خیر)
رئیس- با ورقه رای می‌گیریم- آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید والا ورقه کمبود خواهند داد.
ورقه آرا اخذ و آقایان ملک آرایی و سهام السطان استخراج آرا نموده به ترتیب ذیل نتیجه حاصل گردید.
عده حضار ۷۱ ورقه سفید و علامت (قبول ۵۴)
(ورقه کبود ۳ امتناع ۱۴)
رئیس- عده حضار ۷۱ با اکثریت ۵۴ رای تصویب شد.
اسامی قبول کنندگان
آقایان حاج میرزا تقی خان- رئیس التجار – معتمد السلطنه- محمد هاشم میرزا حاج شیخ اسد الله- عماد السلطنه طباطبایی وکیل الملک- امیر ناصر- آقا میرزا علی کازرونی- حاج میرزا اسدالله خان- نصیر دیوان نصیر السلطنه- شیخ الاسلام ملایری- آقا میرزا ابراهیم قمی- عدل السلطنه – شیخ الاسلام ملایری- آقا میرزا ابراهیم قمی- عدل السلطنه- شیخ المراقین زاده آقا میرزا محمد صادق طباطبایی- حاج مقبل السلطنه- فهیم الملک- تدین ملک آرایی- عبدالممالک مساوات- آصف الممالک- ناظم العلما- رکن الملک- بها الملک- مدرس- مستشار السلطنه- شیخ الاسلام نماینده اصفهان- صدر الاسلام آقا شیخ ابراهیم زنجانی- سردار مفهم- جلیل الملک- صدرایی- آقا میر سید حسین کاشانی- بیان الملک- عماد السلطنه خراسانی- دکتر لقمان – آقا میر محمد تقی طباطبایی- سردار معظم کردستانی- آقا سید یعقوب- وقار الملک- احتشام الدوله وحید الملک- آقا میرزا محمد نجات- آقا سید کاظم یزدی- سهام السلطان- امین الشریعه- آقا سید فاضل کاشانی- ملک الشعرا.
اسامی رد کنندگان
آقای سردار جنگ- آقای منتصر الملک یکورقه کبود بدون امضا
رئیس- رای در راپورت کمیسیون بودجه راجع به ورثه مرحوم وقار الدوله که در چند جلسه قبل بلا نتیجه ماند لازم است قرائت شود.
جمعی گفتند- خیر
رئیس- پس مجددا رای گرفته می‌شود. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید و آقایانیکه رد می‌کنند ورقه کبود خواهند داد.
(اخذ آرا به عمل آمده و به ترتیب ذیل)
(نتیجه حاصل گردید)
(عده حضار ۷۱) ورقه سفید علامت قبول ۵۱- ورقه کبود ۲ امتناع ۱۸
رئیس- با اکثریت ۵۴ رای تصویب شد.
اسامی قبول شدگان
آقایان قوام الدوله- صمصام السلطنه- آقا میرزا محمد صادق طباطبایی- بیان الدوله- ملک آرایی- تدین- ارباب کیخسرو- وکیل الملک- سهام السلطان- معتمد السلطنه- احتشام الدوله- نصیر دیوان- عماد السلطنه طباطبایی- وقار الملک- نصیر السلطنه- شریعمتدار کرمانی- محمد هاشم میرزا- عدل السلطنه- رئیس التجار- سردار جنک- ملک الشعرا- عماد السلطنه خراسانی- آقا سید فاضل کاشانی- آقا سید کاظم یزدی عبد الملک- حاج میرزا تقی خان- آقا میرزا ابراهیم قمی- صدرایی- آقا سید یعقوب- جلیل الملک- منتصر الملک- حاج میرزا مرتضی- سردار مفخم- رفعت الدوله- امین الشریعه- شیخ الاسلام اصفهانی- صدر الاسلام ابهری- حاج میرزا عبدالوهاب- مدرس- سردار معظم کردستانی- بیان الملک- آقا میرزا تنکابنی- مستشار السلطنه- رکن الملک- شیخ الاسلام ملایری- مساوات آقای سید حسن کاشانی- آصف الملک- آقا سید محمد تقی طباطبایی- امیر ناصر- سلطان العلما
اسامی رد کنندگان
آقای حائری زاده- آقای بها الملک
رئیس- آقای فهیم الملک (اجاره)
مهیم الملک- بندو در جلسه قبل در خصوص دوازده کرور وجهی که آقای آقا میرزا محمد خان آذری در باب محاسبات دولت و بانک پیدا کرده بودند سوال کردم و آقای حاج شیخ اسد الله شرحی اظهار فرمودند ولی چون وقت گذشته بود جواب کامل داده نشد حالا خواهش می‌کنم در کمیسیون بودجه در این خصوص اطلاع کاملی دارند بفرمایید که مستحضر باشیم. سهام السلطان منشی کمیسیون بودجه پیشنهاد آقای آقا میرزا احمد خان آذری در خصوص سرراتور بوم در شعبه کمیسیون بودجه چنانچه خاطر مبارک آقایان مستحضر است مورد مطالعه و دقت درآمده و در حضور کفیل وزارت مالیه و معاون وزارت خارجه با نهایت دقت به وسیله‌های آن مراجعه و مطالبی که مورد توجه واقع ده از قراری که ذیلا به عرض میرساند. ترتیب مکاتباتی که بین دولت ایران و دولتین روس و انگلیس مبادله شده است دولتین روس و انگلیس به عنوان سراترویوم یعنی تاخیر پرداخت اقساط فروش قبول کرده‌اند تا یک ماه بعد از خانه جنک تا ماهی ی هزار لیره از عادیات گمرک را به دولت ایران داده چنانچه اضافه از مبلغ فوق شود از بابت. اقساط استقراض خود برداشت نمایند. از روی روسیه شرح فوق استنباط و چون ترتیب فوق در صورت صحت اجرا که وجه عواید گمرک به دولت علیه عینا داده شود. باعث خسارتی نمی‌شد. لهذا اعضای کمیسیون لازم دیدند ترتیب جریان آن را از صورت حساب بانک با دولت راجع به عملکرد گمرکات ملاحظه نمایند و از طرف وزارت مالیه صورت مزبور به کمیسیون ارسال و آقای آذری هم برای دادن توضیحات دعوت شدند کلیه وجهی که دولت از بابت سراتور یوم از دولتین روس و انگلیس دریافت داشته هشتصد و هفده هزار لیره است و چون بین دولت ایران و دولت انگلیس با بانک شاهنشاهی راجع به تعبیر لیره اختلافاتی بوده و لهذا از یکسال قبل از اختتام جنگ دولت ایران این وجه را دریافت نداشته و اساسا اختلاف تسعیر لیره در بین و مطرح مذاکره است. از روی صورت اختلاف تسعیری درفع. از طرف بانک در حسابها منظور شده که از طرف کمیسیون به وزارت مالیه مراجعه و تاکید شده است که علت این اختلاف حساب را رسیدگی و معین نموده نتیجه را به کمیسیون اطلاع دهند. راجع به اصل بمراتوریوم هم نسبت وجهی که از این هشتصد هزار لیره متعلق روس و انگلیس بوده آنچه نظر کمیسیون است بیشتر آن مربوط روس بوده و کمتر متعلق به انگلیس است و آنچه راجع به دولت روس بوده است که موضوع خارجی ندارد و آنچه متعلق به انگلیس باشد مطابق سراتوریوم باید عمل شود. این تحقیقاتی بوده است که کمیسیون کرده و نسبت به صورت تسعیر لیره هم پناه شد دولت تحقیقاتی بکند و نتیجه آن را به کمیسیون بودجه بفرستند.
رئیس- آقای مدرس راجع به این مطلب است؟
مدرس- خیر مطلب علیحده است.
رئیس- آقای فهیم الملک. اجازه
فهیم الملک- بنده گمان می‌کنم. تمام اطلاعات مندرجه در روسیه‌های وزارت مالیه وزارت خارجه و توضیحاتی که آقای آذری در این مسئله داده‌اند ناقص است اصل مطلب را هیچ کدام ذکر نمی‌کند در فوریه ۱۹۱۰ که مسئله راتوریوم یعنی استهال و تعویق اقساط قروض در خارجه صورت قانونی پیدا کرد دولت ایران هم همین تقاضا را از دولتین روس و انگلیس کرد یعنی اقساط فروش خود را از بابت عادیات گمرک در مدت جنگ مطالبه بکنند که برای مخارج دولت کمکی باشد مدتی این مطلب طول کشید و در ضمن عایدات گمرک به واسطه جنگ بین‌المللی رو به نقصان گذاشت به طوریکه ماهیانه کفایت تادیه فروش را نمی‌کرد تقریبا در ماه نوامبر همان سال (دو ماه بعد) مطلب به این طریق خاتمه پیدا کرد یعنی در مراسلات قبل از این تاریخ سراتوریوم را قبول کرده بودند ولی چون دولت دید مخارجش کسر دارد تقاضا کرد از بابت عایدات گمرک ماهی دویست هزار تومان به دولت داده شود و اگر هم عایدات گمرک کفایت نکند عایدات گمرک را بدهند مابقی را حساب کنند و در ماه نوامبر ۱۹۱۵ قسط اول داده شد و قیمت لیره در آن وقت شش تومان و نیم بود در آن موقع مذاکراتی ما بین وزیر خارجه و وزیر مالیه وقت با سفارتین شد که این وجه را تسعیر به لیره کنند و سی هزار لیره از آن بابت حساب کنند چند ماهی هم اینطور بود و مرتبا دادند و اقساط فروش را هم از بابت عایدات گمرک بر می‌داشتند یعنی هر قدر جمع می‌شد از بابت استهلاک قروض بر می‌داشتند قیمت لیره هم روز به روز تنزل می‌کرد و دولت هم داخل مذاکره بود که این تفاوت لیره برای دولت ضرر دارد ولی به واسطه اینکه کمیسیون‌های حکومت‌های وقت می‌خواستند استفاده کند همینطور معوق ماند و پول را گرفتند تا در کابینه اول آقای وثوق الدوله این مطلب را عنوان کردند و دیگر این پول را نگرفتند در این سال قیمت لیره در سه تومان و کری بود بلکه در اواخر به بیست و هفت قران رسید پس عنوان سراتوریوم به این مبلغ که گرفته شده اطلاق نمی‌شد زیرا عایدات گمرک را مرتبا از بابت اقساط قروض خود بر می‌داشتند و حساب گمرک را می‌دادند فقط مذاکره شده بود که ماهی دویست هزار تومان به دولت بدهند و دویست هزار تومان را هم بر حسب گفتگو و مذاکراتی که با سفارتین شده بود تبدیل به لیره کردند البته در ابتدا خبط کردند که تبدیل به لیره کردند ولی چون اینکار را کرده بودند و سی هزار لیره به این عنوان داده می‌شد بعد که قیمت لیره پایین آمد و به بیست و هفت؛ بیست و هشت قران رسید دولت دید مخالف با آن چیزی است که تقاضا کرده بود زیرا تقاضا شده بود دویست هزار تومان بدهند دیگر این وجه را نگرفت. مذاکرات راجع به این قیمت و تبدیل دویست هزار تومان به سی هزار لیره از قرار معلوم در روسیه‌ها موجود نیست و اگر تحقیق بفرمایید تمام اظهارات آقای آذری بی اساس بوده است و آقای اذری گویا در یکی از توضیحاتش گفته بودند قرار شده است دولت در مدت جنگ معاف باشد یعنی قروض را به هیچ وجه حساب نکند در حالتی که این معنی استعهال نیست که تا یک مدتی ندهند ولی با اقساط بعد بیفزایند دولت قروضی داشته است و باید مرتبا بدهد آنها هم گرفته‌اند. در ماه‌هایی که عایدات گمرک کسر داشته در ماه‌های بعد حساب کرده‌اند و برداشته‌اند بنابراین بنده تصور می‌کنم باید به وزارت امور خارجه و وزارت مالیه رجوع شود تا تنه این اطلاعات به دست بیاید. وزاریی که در این موضوع مذاکرات می‌کردند دو نفرشان فوت کرده‌اند و دو نفرشان حیات دارند.
حاج نصیر السلطنه- نوشتجاتشان هست.
فهیم الملک- در قسمت اول آقای حاج محتشم السلطنه وزیر مالیه بودند و آقای معاون الدوله وزیر خارجه در قسمت دوم آقای امیر نظام وزیر مالیه و آقای حاج محتشم السلطنه وزیر خارجه بودند اگر از خود این آقایان که هستند تحقیق شود شاید توضیحاتی بدهند و دوسیه‌ها شاید این مطلب را واضح نمی‌کند و بنده اطلاعاتی که در دوسیه‌ها هست ناقص و غیر کافی میدانم.
حاج شیخ اسد الله- اجازه می‌فرمایید.
رئیس- این مطلب که جزو دستور نیست.
حاج شیخ اسدالله- باید جواب این مذاکرات داده شود.
رئیس- جواب از طرف کمیسیون بودجه می‌شود.
سهام السلطان- (منشی کمیسیون بودجه) – از روی دوسیه‌های وزارت امور خارجه و وزارت مالیه که در کمیسیون دقت کامل شده معلوم شد اساس این مسئله بر سراتوریوم قرار داده شده است و مطابق مکاتباتی که بین دولت ایران و دولتین روس و انگلیس مبادله شده دوسیه‌ها بود اساس این مسئله بر روی سراتور یوم قرار گرفته و دولتین روس و انگلیس مبادله شده در دوسیه‌ها بود اساس این مسئله بر روی سراتوریوم قرار گرفته و دولتین روس و انگلیس عنوان سراتوریم را قبول کرده‌اند منتهی در ضمن قرار داده‌اند هر ماه تا مبلغ سی هزار لیره باشد و چنانچه عرض کردم راجع به حساب‌های لیره به وزارت مالیه رجوع شده که در آن حسابها رسیدگی کنند و نتیجه تحقیقاتشان را به کمیسیون بودجه اظهار دارند و عقیده بنده این است که بایستی صبر کرد تا رسیدکی کامل بشود و راپورت صحیحی به کمیسیون داده شود و پس از آن مجلس بیاید تا هر طور مقتضی است رفتار شود.
رئیس- این موضوع بالفعل تعقیب نمیشود.
آقای مدرس (اجازه)
مدرس- دیشب و پریشب یک قسمتی از شب را به مطالعه این کتاب شهریه‌ها گذراندم و لازم شد در اینجا عرایض بکنم چون در این مدتی که مریض بودم بعضی اوقات لوایحی را از مجلس می‌آوردند و مطالعه می‌نمودم در این کتابچه هم بعضی شهریه‌ها دیدم که لازم میدانم این را عرض بکنم که عایدات مملکت ما اولا باید به مصارف خدمت برسد یعنی هر کس به مملکت خدمت می‌کند مزد بگیرد و این مسئله را باید اهمیت داد که کسی پول بلاعوض و مجانی نگیرد ولی یک مشت از فقرا شاید به عناوین مختلفه از سابق تا حال یک مبلغی می‌برده‌اند؟؟ امکن نمی‌توان قطع کرد. عقیده شخص بنده این است که آنچه متعلق به غیر فقرا است باید بلا استفاده قطع کرد. بنا علی هذا این یک مسئله نیست که یک دلیل و برهانی بخواهد برهانش با خودش است و همانطور که قبلا هم عرض کرده‌ام پول عموم باید خرج عموم بشود و کسی که خدمت به عموم می‌کند به هر صیغه و هر وضع باشد باید مزد خدمت خدمت خود را از عموم بگیرد و نسبت به گذشته آنچه گرفته‌اند چاره نداریم ولیکن نسبت به آتیه عرض بنده این است که باید تامل کرد تا ببینیم بودجه عایدات مملکتی به کجا می‌رسد اگر انشاالله موفق شدیم و عایدات مملکت به قدر مخارج خدمتگذاران ممکلت شد چون یکی از فقرا مدتی از این را معاش می‌کرده‌اند آن وقت البته آقایان رای می‌دهند به فقرا (آنهم نه به خصوص فقرا طهران بلکه هر جا هست نسبت به محل خودش) مبلغی بدهند (نه اینکه پول شیراز را بیاوریم به فقرار اینجا بدهیم و پول تبریز را به فقرای جای دیگر بدهیم) آنهم ترتیبی و میزانی دارد مقصود این است که باید این نکته را مراعات کرد که دولت پیشنهاداتی نکند که ما برای قبولش ملجاه بشویم در صورتی که هنوز محلی برای او سراغ نداریم و با اینکه خدمتگذاران مملکت پنج شش ماه و یکسال حقوقشان نرسیده است آن وقت یک پول‌هایی را تصویب کنیم که نمی‌دانیم محل عایدی آن کجا است آیا منتهی به قرض می‌شود. یا اینکه منتهی به این می‌شود که از ضمنا بگیریم و به شخص واحدی بدهیم. زیاده بر این عرضی ندارم.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی- اگر این موضوع مطرح مذاکره است بنده هم عرضی دارم.
رئیس- بنده نمی‌دانستم ایشان این مسئله را عنوان خواهند کرد حالا هم منوط به آقایان است اگر می‌خواهند ممکن است مطرح مذاکره شود.
(بعضی گفتند- خیر)
رئیس- بله آتیه روز شنبه دوازدهم حمل..
شیخ الاسلام اصفهانی- اجازه می‌فرمایید.
رئیس- دستور را بنده عرض می‌کنم- اگر فرمایشی دارید بعد بفرمایید دستور.
اولا لایحه قانونی راجع به مالیات طواحین.
ثانیا- بقیه شور ثانی در لایحه الحاق آب گوهرنک به زاینده رود؛ آقای شیخ الاسلام.
شیخ الاسلام اصفهانی- بنده به بعضی از آقایان هم عرض کرده‌ام که چون فردا اغلب از آقایان تشریف می‌آوردند خوب است به قدر نیم ساعت جلسه را تشکیل بدهند که این لایحه آب کارون تمام شود زیرا اگر به بعد از عید بیفتد خیلی اسباب تاخیر کار و زحمت خواهد شد.
رئیس- رای می‌گیریم پیشنهاد آقای شیخ الاسلام راجع به جلسه فردا که میفرمایند به طور فوق‌العاده تشکیل شود.
سلیمان میرزا- اجازه می‌فرمایید.
رئیس- بفرمایید.
سلیمان میرزا- بنده موافق هستم فردا که سهل است دوشنبه هم جلسه بشود زیرا هر چه زیادتر جلسه داشته باشیم بهتر است و منتهی آمال ما است. ولی اگر جلسه فردا منحصر باشد به آب کارون چندان فایده ندارد خوب است به طور کلی و مطلق گرفته شود که روز یکشنبه عصری جلسه داشته باشیم که هم مذاکره در لایحه الحاق آب کارون باشد و هم به یک قسمت دیگر از کارها برسیم که شاید یک کاری کرده باشیم و یک قدمی جلو رفته باشیم.
رئیس- غیر از لایحه که اظهار کردند چیز دیگر حاضر نیست که بتوان فردا مطرح مذاکره قرار داده لوایح زیادی در کمیسیون مالیه هست ولی هنوز راپورتش داده نشد علاوه بر این راپورت‌هایی از کمیسیون بودجه رسیده که تحت طبق است ولی برای فردادست نخواهد داد با وجود این بسته برای آقایان است آقای حاج شیخ اسد الله راجع به این مطلب است؟
حاج شیخ اسدالله- بنده راجع به فرمایش آقای سلیمان میرزا عرض داشتم که آقای رئیس جواب فرمودند.
رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا- بنده خواستم عرض کنم که جلسه روز سه شنبه هشتم حمل باشد بهتر است زیرا بعضی مطالب تا آن وقت حاضر می‌شود و ممکن است مذاکره شود.
رئیس- فعلا راجع به جلسه فردا مذاکره می‌شود.
آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- راجع به اصل دستور عرض داشتم.
رئیس- آقای حائری زاده راجع به این موضوع است.
حائری زاده- راپورت کمیسیون تجدید نظر در قانون انتخابات قریب بیست روز است در مجلس معطل مانده خواستم عرض کنم آن راهم جزو دستور قرار دهند.
رئیس- راپورت رایس گرفته‌اند رای می‌گیریم برای جلسه فردا آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
محمد هاشم میرزا- بنده پیشنهاد کردم روز سه شنبه هشتم حمل جلسه باشد.
رئیس- دو پیشنهاد است یکی هشتم حمل و یکی دوازدهم رای می‌گیریم هشتم حمل آقایانی که تصویب می‌کنند جلسه آتیه هشتم حمل باشد قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
تصویب شد جلسه آتیه روز سه شنبه هشتم حمل و دستور هم اولا لایحه قانونی راجع به لایحه طراحین ثانیه بقیه شور ثانی در لایحه که آقا شیخ الاسلام اظهار کردند البته کمیسیون بودجه و قوانین مالیه فردا و پس فردا را تعطیل خواهند فرمود بنده گمان می‌کنم بهتر این است که این دو کمیسیون از روز ششم حمل مشغول کار بشوند
(مجلس یک ساعت از شب گذشته ختم شد)