مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ اردیبهشت ۱۲۹۰ نشست ۲۴۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۷ اردیبهشت ۱۲۹۰ نشست ۲۴۸
جلسه ۲۴۸
صورت مذاکرات روز پنجشنبه ۱۹ شهر جمادی‌الاولی ۱۳۲۹
رئیس سه ساعت و نیم قبل از غروب در جای خود جلوس نموده و در ساعت سه ربع قبل از غروب مجلس رسماً منعقد شد صورت جلسه قبل قرائت شد.
غائبین جلسه قبل - بدون اجازه : معاضدالسلطنه- آقا میرزا اسدالله خان- آقا میرزا علی اکبرخان دهخدا- اعتصام‌الملک- غائبین با اجازه: ذکاءالملک- حاج سید نصرالله - آقا میرزا رضاخان نائینی
غائبین از وقت مقرره نیرالسلطان یک ساعت حاج آقا نیم ساعت
رئیس- در صورت جلسه اظهاری هست؟
سلیمان میرزا - بنده دو چیز را می‌بینم که در صورت مجلس فراموش شده یکی وقتی که وزیر مالیه فرمودند که یک نفر وکیل حق ندارد که دوسیه را بخواهد.
بنده توضیح دادم و یکی دیگر وقتی که آقای حاج آقا فرمودند در خصوص اکثریت باز بنده توضیح دادم اظهار آقای حاج آقا را نوشته‌اند و عرایض بنده را فراموش کردند گمان می‌کنم خوب است اگر می‌نویسند هر دو را بنویسند.
رئیس- این توضیح اولی را که فرمودید اگر بنا باشد تمام مطالب را بنویسند صورت مشروح خواهد و اما اظهار کردم که متعلق به اظهار حاج آقا بود ملاحظه خواهید فرمود وقتی که آن قسمت را هیئت رئیسه صلاح دانستند که نوشته شود تصور نمی‌کنم که لازم باشد اظهاری بشود یک اظهاری حاج آقا کردند و در آخر اظهارشان هم چیزی گفتند که موجب این شد که من هم بگویم شاهزاده سلیمان میرزا اظهارات خودشان را بنمایند و آن اظهار را بنده صلاح ندیدم که در صورت مجلس باشد از این جهت جواب شما در این جا نیست حالا اگر میل دارید که اظهار شما در صورت مجلس باشد باید آن اظهار آقای حاج آقا هم نوشته شود هر دو را می‌نویسیم در جلسه آتیه بخوانیم دیگر مخالفی نیست؟
سلیمان میرزا- بنده مخالفم. توضیحات بنده باید نوشته شود.
رئیس- هر دو را می‌نویسیم و در جلسه آتیه خوانده می‌شود. دستور امروز بقیه شور لایحه مخارج وجه استقراض- راپُرت کمیسیون بودجه در باب مدرسه سیاسی و کتابخانه و موزه ایضاً راپُرت کمیسیون بودجه راجع به تخفیف صنف صباغ و دباغ کاشان- و قانون پستی. چون حالا وزراء حاضر نیستند شروع می‌کنیم به راپُرت کمیسیون بودجه راجع به احداث مدرسه سیاسی و کتابخانه و موزه در اراضی نگارستان.
راپُرت مزبور به عبارت ذیل قرائت شد.
- به تاریخ ۱۱ شهر جمادی‌الاول- کمیسیون بودجه در جلسه هفتاد و نهم روز چهارشنبه یازدهم لایحه وزارت معارف و فواید عامه و راپُرت کمیسیون معارف در خصوص تأسیس یک باب مدرسه حقوق و سیاسی و یک باب موزه و یک باب کتابخانه مطرح گردید وزارت معارف پیشنهاد کرده بود که اولاً موازی سیزده هزار و هفتصد و هفتاد ذرع زمین از اراضی نگارستان به قسمی که در نقشه‌ای که فرستاده بودند ترسیم شده از طرف دولت برای تأسیس ابنیه مفصله واگذار شود ثانیاً مبلغ پانزده هزار تومان از عایدات اداره نمک برای تأسیس یک باب مدرسه حقوقی و سیاسی اعتبار به جهت وزارت مزبوره تصویب گردد ثانیاً مبلغ پانزده هزار تومان نیز از عایدات اداره نمک برای تأسیس یک باب موزه داده شود رابعاً مبلغ نه هزار تومان اعتبار نیز از عایدات اداره نمک برای بنای حوض و تشکیل باغ در عمارات سابقه تصویب گردد در کمیسیون مذاکره شد که اگر چه ترویج معارف وسیله سعادت ملت و حفظ استقلال مملکت است ولی چون حالا اداره نمک معلوم نیست با وجود نصف و ضیق مالیه مبلغ چهل هزار تومان علاوه بر تصویبات سابقه و وجوهی که در جزء بودجه وزارت معارف پیش بینی می‌شود زیاد و باعث بی ترتیبی بودجه خواهد شد آقای معاون وزارت معارف با این نظریات همراه بودند و اظهار داشتند غرض وزارت معارف هم این بود که در یک سال این ابنیه تأسیس شده و به اتمام برسد لهذا فقرات سه گانه ثالث و رابع و خامس را استرداد کردند و قرار شد بعدها برای سنه آتیه از فقره اول چون اراضی نگارستان بائر است و منافعی از آن عاید دولت نمی شده که واگذاری آن تغییری به جمع و خرج مملکت بدهد مذاکره در آن از وظایف کمیسیون بودجه خارج و اعتبار با مجلس شورای ملی است در فقره ثانیه به اکثریت تصویب و ماده واحده ذیل از طرف کمیسیون مجلس شورا پیشنهاد می‌شود.
ماده واحده- مبلغ پانزده هزار تومان اعتبار برای تأسیس یک باب مدرسه حقوق و سیاسی به وزارت معارف و فواید عامه داده شود.
حاج شیخ‌الرئیس- آقایان نمایندگان همچو سوء ظن درباره مثل من نخواهند کرد که من ضدیت با تأسیسات معارف یا صنایع مستظرفه یا نمایش هائی که در تمام ممالک متمدنه برای نزهت گاه و تفرج عمومی و سایر اماکن برای تمدن لازم است و در موقعش باید این مسلک را اتخاذ کرد ولکن بنده یک نظری که امروز انظار همه نمایندگان را منعطف به همان نقطه نظر می‌خواهم این است که پاره‌ای تأسیسات و مستحبات را باید گذاشت که بعد از اینکه ایفای وظائف لازمه و فرائض مدنیت شد آنوقت به پاره‌ای ترتیبات و ترفیعات و مستحبات باید پرداخت بنده با وضع حالیه و ضیق مالیه بهیچوجه مساعد نیستم با ساختن یک مدرسه را که گمان نمی‌کنم به نهایت برسد بلکه این رشته باز امتداد پیدا خواهد کرد امروز یک اعتباری می‌خواهند و فردا باز چون ناتمام می‌ماند یک اعتبار دیگر از این جهت بنده این را با حالت مملکت مقتضی نمی دانم.
ارباب کیخسرو – بنده تأسیس مدرسه حقوق و سیاسی را یکی از لوازم این مملکت می دانم برای اینکه ما می دانیم هر خبط و خطائی که می‌شود از ندانستن حقوق است. تا وقتی که اولیای امور کاملاً مسبوق از حقوق نباشند نمی‌توانند کاملاً حفظ حقوق دیگران را بکنند لکن یک توضیحی هم می‌خواستم از مخبر که این جا پانزده هزار تومان برای یک مدرسه حقوق تصویب کرده‌اند و مقصودشان معلوم است که برای بنای این مدرسه است در صورتی که این مدرسه بنا بشود لابد یک مخارج سالیانه‌ای دارد که این مدرسه دائر باشد می‌خواهم بدانم برای آن مخارج چه ترتیبی در نظر گرفته‌اند.
معاون وزارت معارف - این پانزده هزار تومان فقط از برای بنای مدرسه است مخارج سالیانه که فرمودید الآن که مدرسه سیاسی دائر است یک مخارجی دارد که آن مخارج خواهد یک اضافاتی هم اگر لازم داشته باشد در ثانی تقدیم مجلس خواهد شد.
حاج شیخ علی خراسانی – معلوم است که ترقی هر ملت بسته به معارف است هر ملتی که علم و معارف در او ترقی نکند خودشان هم ترقی نخواهند کرد اما موضوع را نباید از دست داد که معارف چیست. معارف و علم خشت و آجر و گچ بالای هم گذاشتن نیست ما حالا یک مدرسه سیاسی که داریم قسمتی از عمارتی را که چند هزار تومان باید خرج کنند و درست کنند الآن در ماهی پنجاه تومان اجاره می‌کنند ما باید بدانیم معارف برای مملکت ما امروز چیست ما اگر همه ملت مان را یک شخص واحد فرض کنیم و بخواهیم ببینیم که در چه درجه از معارف باید نگاه داریم معلوم می‌شود طفل هشت ساله است و طفل هشت ساله را باید به مدرسه ابتدائی فرستاد نه اینکه بنای مدرسه سیاسی بکنیم ما مدرسه ابتدائی در مملکت مان نداریم اگر معارف و علوم هم باید به اشخاص معین و معلومی داده شود آن یک مطلبی است علیحده واِلا اگر ما بخواهیم پایه علم و معارف را در مملکت خودمان بگذاریم باید مدارس ابتدائی ایجاد بکنیم که این ملت بیچاره سواد فارسی داشته باشند که پاره سال دیگر اگر بخواهند رأی بدهند به خود خودشان بنویسند که وکیل ما فلان کس است. پانزده هزار تومان زمین قیمت دارد پانزده هزار تومان هم اعتبار می‌دهیم که با این سی هزار تومان یک عمارتی بکنند و حال آنکه آن عمارت هیچ به حال ما فایده ندارد و مدرسه سیاسی الآن هست ماهی پنجاه تومان اجاره می‌دهند این سی هزار تومان ماهی سیصد تومان به قواعد تجارتی فایده خواهد کرد این‌ها را بنده از جزء بوالهوسی می‌دانم اینکه این‌ها را از جزء معارف بدانم بطوری که بنده حساب کرده‌ام مملکت ما ده هزار مدرسه ابتدائی لازم است وقتی که ما مدرسه ابتدائی باز کردیم آنوقت باید پنج مدرسه حقوق سیاسی داشته باشیم نه اینکه ما هنوز هیچ مدرسه ابتدائی به روی ملت نتوانسته‌ایم بنا کنیم بیائیم سی هزار تومان مخارج برای عمارت مدرسه سیاسی بکنیم در صورتیکه می‌توانیم بهتر از آن عمارات را یکمرتبه اجاره بکنیم چون در کمیسیون هم بنده آنروز که بودم مخالفت کردم آقای معاون اظهاری کردند که حالا جواب عرض می‌کنم که مجدداً تکرار نشود. فرمودند باید عمارات مدرسه را به طریق حفظ‌الصحه ساخت ما هنوز حفظ‌الصحه به جهت آب‌های خودمان و گردو خاک‌هایی که هست نتوانسته‌ایم ایجاد کنیم حالا بیائیم برای چند ساعتی که شاگرد در مدرسه است در منزل با حفظ‌الصحه باشد و باقی را در همان منازلی که غیر حفظ‌الصحه خواهد بود پس بهتر این است که همان طوری که تا حال معمول داشته‌ایم یک منزلی صد هزار تومان مخارج او شده است به پنجاه تومان اجاره بکنیم و بقیه منافع این سی هزار تومان را سه چهار مدرسه ابتدائی باز کنیم اگر بفرمائید که مدرسه ابتدائی داریم هر چه بیشتر باشد بهتر ده هزار مدرسه ابتدائی برای این مملکت لازم است و مسئله دیگر هر مخارجی که پیشنهاد می‌شود باید در مقابل آن یک عایدی معلوم کرد در این پیشنهادی که از طرف وزارت علوم و معارف شده بود محل او را از عایدی نمک تصور کرده بودند اولاً اینکه این پیشنهاد باید برود به کمیسیون معارف و کمیسیون بودجه و این مستقیماً از وزارت معارف آمده بود به کمیسیون و این خلاف قاعده است اگر بنا باشد که هر محلی از طرف وزارتخانه‌ها مستقلاً پیشنهاد به مجلس شود و بگذرد آن وقت مسئول عایدی دخل و خرج مالیه مملکت که خواهد بود در صورتی که وزارت مالیه خبر ندارد و خود وزارت معارف که این لایحه را پیشنهاد کرده بود محل نمک را تصور کرده بود و حال آنکه امروز نظر اکثریت مجلس و هیئت وزراء بر این است که مالیات نمک را یا باید تغییر داد یا آنکه تحقیق در او باید داده شود با این حال بنده با این عرایض که کردم بهیچوجه نمی‌توانم تصویب کنم و گویا بعضی از آقایان هم همینطور باشند.
حاج عزالممالک- اینکه آقای حاج شیخ علی فرمودند هر پیشنهادی که می‌شود از وزراء باید برود به وزارت مالیه و به توسط او به مجلس پیشنهاد شود و اینکه پیشنهاد شده است بر خلاف قانون بوده است هیچ وقت یک همچو قانونی وضع نشده است که وزیر دیگری جز وزیر مالیه نمی‌تواند پیشنهادی بکند و اعتباری بخواهد البته هر وزیری می‌تواند که پیشنهاد بکند و این مخالف قانون نیست و اما اینکه این طور تصدیق فرمودند برای بنای مدارس ابتدائی آن هم پیشنهادی در این باب هست و تا چند روز دیگر به مجلس خواهد آمد در آن موقع زودتر رأی خواهند داد و عوض اینکه در این موقع با تأسیس مدرسه سیاسی و حقوق خدمت می‌کنند در آن موقع موافقت بکند که آن لایحه زودتر بگذرد اما یکی از لوازم تحصیل بنای مدرسه است که خیلی لزوم دارد و این که راجع به کمی بودجه هم مذاکره می‌شود همین ملاحظه را کمیسیون بودجه هم کرده است چنانچه چهل هزار تومان برای این مصارفات از عایدات نمک تقاضا کرده بودند به ملاحظه همینکه محل این را عایدات نمک قرار داده بودند و امروز معلوم نیست عایدات نمک چه حالی خواهد داشت کمیسیون پانزده هزار تومان برای یک مدرسه سیاسی را اینقدر زیاد و تحمیل بر بودجه ندانست بلکه لازم می داند که این مبلغ صرف تأسیس یک مدرسه مهمی مثل مدرسه حقوق و سیاسی بشود.
رئیس- گویا مذاکرات در این باب کافی باشد فقره سیم و چهارم و پنجم را وزارت معارف مسترد می‌دارند.
معاون معارف- بله عجالتاً بنا شد که این‌ها مسکوت عنه بماند بعد اگر بنا شد در ثانی پیشنهاد می‌شود.
رئیس- پس رأی می‌گیریم به فقره اول در باب سیزده هزار و هفتصد و هفتاد ذرع زمین از اراضی گلستان و بعد در فقره اعتباری که خواسته‌اند.
حاج آقا - مذاکره بقدر کفایت نشده است بنده عرض داشتم.
رئیس- بیش از این مذاکره لازم نیست رأی می‌گیریم برای زمین. آقایانی که موافقند ورقه سفید خواهند انداخت آن‌هائی که مخالفند ورقه آبی.
(در این موقع شروع به اخذ آراء گردید حاج میرزا رضاخان احصاء نموده نتیجه را رئیس اعلام داشت)
رئیس- به اکثریت ۵۰ رأی تصویب شد.
(اسامی تصویب کنندگان):
- معتمدالتجار- سلیمان میرزا- شیخ ابراهیم زنجانی- دکتر اسمعیل خان- صدرالعلماء- دکتر میرزا لقمان- شیبانی- حاج سید نصرالله- ذکاءالملک- دکتر علی خان- میرزا مرتضی قلی خان- طباطبائی- آقا میرزا ابراهیم قمی- لسان‌الحکماء- معززالممالک- سادات- آقا سید جلیل- حاج محمد صادق- ابوالقاسم میرزا- منتصرالسلطان- آقا میرزا احمد- کزازی- آقا سید حسین اردبیلی- ارباب کیخسرو- فرزانه- مشیر حضور- ضیاءالملک- حاج عزالممالک- حاج وکیل‌الرعایا- ناصرالاسلام- میرزا رضاخان نائینی- شیخ غلامحسین معاضدالممالک- تربیت- دهخوارقانی- ادیب‌التجار- عزالممالک- حاج میرزا رضاخان- میرزا علی اصفهانی- بهجت- سعیدالاطباء- میرزا آقاخان- میرزا داودخان- حاج سید ابراهیم- محمد هاشم میرزا- وحیدالملک- شیخ محمد خراسانی- نجات.
(اسامی رد کنندگان):
آقا شیخ حسین یزدی- اعتصام‌الملک- حاج شیخعلی خراسانی
رئیس- رأی می‌گیریم به فقره دویم اعتبار پانزده هزار تومان برای بنای مدرسه
ناصرالاسلام- چون محل این پانزده هزار تومان را در لایحه وزیر از محل نمک معین کردند و محل نمک هم که هنوز تکلیفش معین نیست و حالا در موقع رأی دادن اسباب اشکال خواهد شد که این وجهی که باید تهیه شود از کجا است خوب است آقای معاون وزیر توضیح بدهند که این خرج محل معینی خواهد داشت یا اینکه خیر از کلیه بودجه این پانزده هزار تومان داده خواهد شد.
معاون - همین طوری که مذاکره شد آن وقتی که سه باب عمارت برای مدرسه و موزه و کتابخانه پیشنهاد شده بود از محل نمک بود محلش و بعد چون عجالتاً همه آنها زیاد بود عایدات نمک هم تکلیفش معلوم نیست و این هم لازم بود البته از عایدات کلی مملکت وجه این را باید معین کنند و جزء عایدات کلی باید معین شود.
رئیس- این را باید اینجا عرض کنم که لایحه‌ای که از طرف وزراء پیشنهاد شده و لایحه هم که از طرف کمیسیون داده شده است درست نیست و ماده بندی نشده و ما نمی‌توانیم رأی بگیریم البته کمیسیون بودجه باید بگوید که این پانزده هزار تومان را تصویب می‌کنند یا نمی‌کنند این ترتیبی را هم که رأی گرفتیم نباید که سابقه بشود برای اینکه هم راپُرت کمیسیون مغشوش بود و هم لایحه وزیر ولی حالا بنده عرض می‌کنم که از این قبیل لوایح و این قبیل راپُرت‌ها را بنده قبول نخواهم کرد.
حاج عزالممالک- لایحه وزیر را که فرمودید ماده بندی نشده است صحیح است ولی کمیسیون تصور کرد که دادن زمین بایر برای بنای مدرسه دولتی تغییری در جمع و خرج نمی‌دهد بلکه این زمین بود که بایر بود و حالا مدرسه ساخته می‌شود به این جهت صلاح ندید که خودش دخل و تصرف و ترتیبی بدهد.
رئیس- چه تفاوت می‌کند؟
حاج عزالممالک- چه فرق می‌کند حالا هم مال دولت است.
رئیس- چرا می‌شود که دولت این را خرج دیگر بدهد کمیسیون بودجه باید این را رأی ندهد حالا رأی می‌گیریم آقایانی که تصویب می‌کنند این پانزده هزار تومان را برای بنای مدرسه سیاسی ورقه سفید خواهند انداخت و آقایانی که مخالفند ورقه کبود.
(شروع به اخذ اوراق آراء گردید حاج میرزا رضاخان احصاء نمود نتیجه اعلام شد).
رئیس- به اکثریت چهل و پنج رأی از ۷۷ نفر نمایندگان تصویب شد
(اسامی رأی دهندگان)
- آقا سیدحسین کزازی- آقا سید حسین اردبیلی- لسان‌الحکماء- حاج وکیل‌الرعایا- آقا سید محمد رضای مساوات- ذکاءالملک- سلیمان میرزا- آقا شیخ ابراهیم زنجانی- دکتر علیخان- آقا میرزا ابراهیم قمی- دکتر اسمعیل خان- معتمدالتجار- منتصرالسلطان- آقا سید جلیل- علی زاده- وحیدالملک- آقا میرزا رضاخان نائینی- سعیدالاطباء- ادیب‌التجار- دهخوارقانی- صدرالعلماء- محمد هاشم میرزا- میرزا لقمان- ضیاءالممالک- معاضدالملک- میرزا قاسم خان- مشیر حضور- معززالملک- تربیت- میرزا داودخان- حاج عزالممالک- ارباب کیخسرو- ناصرالاسلام- نجم آبادی- آقا شیخ غلامحسین عزالممالک- میرزا محمد نجات- فرزانه- آقا میرزا ابراهیم خان- فهیم‌الملک- آقا میرزا احمد - ابوالقاسم میرزا- بهجت- آقا میرزا مرتضی قلیخان- آقا میرزا علی اصفهانی
ورقه آبی: آقا شیخعلی خراسانی
رئیس- رأی در کلیات این دو فقره می‌گیریم. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند انداخت و آقایانی مخالف هستند ورقه کبود
(در این موقع شروع به اخذ اوراق رأی گردید حاج میرزا رضاخان احصاء نمود نتیجه به عبارت ذیل اعلام شد):
رئیس- به اکثریت ۴۹ نفر از ۷۷ نفر نمایندگان تصویب شد
(اسامی رأی دهندگان):
- مشیر حضور- فهیم‌الملک- سلیمان میرزا- میرزا علی اصفهانی- زنجانی- آقا میرزا محمد نجات- شیبانی - صدرالعلماء- معتمدالتجار- ذکاءالملک- ادیب‌التجار- حاجی سید نصرالله- آقا سید جلیل- میرزا لقمان- دکتر علیخان- وحیدالملک- وکیل‌الرعایا- آقا سید محمد رضای مساوات- آقا سید حسین کزازی- میرزا داودخان- علی زاده- ابوالقاسم میرزا- آقا میرزا ابراهیم قمی - بهجت- لسان‌الحمکاء- آقا شیخ اسدالله- معززالملک- میرزا مرتضی قلیخان- سعیدالاطباء- ارباب کیخسرو- ناصرالاسلام- فرزانه- آقا میرزا احمد- آقا سیدحسین اردبیلی- شیخ غلامحسین- عزالممالک- میرزا رضاخان نائینی- میرزا قاسم خان- نجم آبادی- ضیاءالملک- تربیت- منتصرالسلطان- حاج عزالممالک- آقا میرزا ابراهیم خان- حاج سید ابراهیم مدرس- محمد هاشم میرزا- معاضدالملک- حاج میرزا رضاخان- دهخوارقانی
(ورقه آبی: آقا شیخ حسین یزدی- آقا شیخعلی خراسانی)
رئیس- راپُرت کمیسیون بودجه راجع به تخفیف صنف صباغ و دباغ کاشان قرائت می‌شود.
(راپُرت مزبور به عبارت ذیل قرائت شد)
- در کمیسیون بودجه لایحه وزارت مالیه را که متضمن تلگراف انجمن ولایتی کاشان راجع به تخفیف صنف صباغ و دباغ کاشان قرائت گردید انجمن ولایتی نظر به نکث این که صنف تصدیق نموده‌اند مبلغ یکصد و سی و چهار تومان تفاوت عمل صنف صباغ و سیصد و بیست تومان تفاوت عمل صنف دباغ تخفیف داده شود پس مذاکرات لازمه نظر به اطلاعات اکثر اعضاء کمیسیون با حضور معاون وزارت مالیه تمام تفاوت عمل صنف صباغ و نصف تفاوت عمل صنف دباغ موافق مواد ذیل به اکثریت تصویب گردید.
ماده اول- مبلغ یکصد و سی و چهار تومان تفاوت صنف صباغ تخفیف داده می‌شود.
ماده دوم- مبلغ یکصد و شصت تومان تفاوت عمل صنف دباغ تخفیف داده می‌شود.
رئیس- مذاکره در کلیات است مخالفی هست؟
(اظهاری نشد)- رأی می‌گیریم که داخل در مواد شویم. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام نمایند
(به اکثریت تصویب شد)
ماده اول - مبلغ یکصد و سی و چهار تومان تفاوت عمل صنف صباغ تخفیف داده می‌شود.
رئیس- مخالفی نیست- پس رأی می‌گیریم. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند انداخت و آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه آبی خواهند داد.
(شروع به اخذ آراء گردید و حاج میرزا رضاخان احصاء نمود و نتیجه اعلام شد)
رئیس- به اکثریت ۶۳ رأی از ۷۸ رأی نفر نمایندگان تصویب شد.
(اسامی رأی دهندگان)
- آقا سید جلیل- متین السلطنه- حیدر میرزا - میرزا ابراهیم قمی- حاج وکیل الرعایا- لسان‌الحکماء- آقا سید حسین کزازی- آقا شیخعلی خراسانی- آقا سید حسین اردبیلی- آقا میرزا احمد- مساوات- منتصرالسلطان- میرزا داودخان- ابوالقاسم میرزا- علی زاده - بهجت- وحیدالملک- مرتضی قلیخان نائینی- آقا محمد بروجردی- آقا سید محمدرضا همدانی- شیخ اسدالله- لواءالدوله- ناصرالاسلام- میرزا رضای مستوفی- سعیدالاطباء- افتخارالواعظین- معدل‌الدوله- ارباب کیخسرو- میرزا قاسم خان- حاج سید ابراهیم- اعتصام‌الملک- فرزانه- معززالملک- مشیر حضور- تربیت- حاج عزالممالک- شیخ غلامحسین- دهخوارقانی- آقا شیخ محمد خراسانی- خیابانی- میرزا رضای نائینی- دکتر اسمعیل خان- نجم آبادی- آقا سید محمد باقر ادیب- محمد هاشم میرزا- دکتر رضاخان- ذکاءالملک- سلیمان میرزا- زنجانی- آقا شیخعلی شیرازی- حاج سید نصرالله- قشقائی- معتمدالتجار- صدرالعلماء- آقا سید حسن قمشه- شیبانی- دکتر علی خان- انتظام‌الحکماء حاج میرزا رضاخان- ضیاءالممالک- ادیب‌التجار- معاضدالملک- آقا میرزا ابراهیم
ماده دویم- مبلغ یکصد و شصت تومان نصف تفاوت عمل صنف دباغ تخفیف داده می‌شود.
حاج سید ابراهیم - این معلوم است که اصل مالیات که گرفته می‌شود و تفاوت عملی هم که می‌گرفتند اگر چه تفاوت عمل ترتیب صحیحی نداشت اما به یک ملاحظه بود که اگر آن صنف و با آن ملک تفاوتی و ترقی می‌کرد آن ملاحظه تفاوت عملی بر مالیات آن افزوده می‌شد پس در باب صنف دباغ که ترقی نکرده است و چیزی بر آنها افزوده نشده است و به همان حال اولیه باقی مانده است جهت ندارد که تفاوت عمل از آنها گرفته شود و عقیده بنده این بود که به همان طریقی که به صنف صباغ کلیه تخفیف داده شد به آنها هم تفاوت عمل هم که تخفیف داده بشود و آقای معاون وزیر مالیه که در کمیسیون تشریف داشند توضیح دادند که فعلاً این‌ها مشغول کاری هستند بنده جواب عرض می‌کنم که مشغول کار بودند دلیل ترقی نیست و این ملاحظه مانع نمی‌شود از ایکه عملشان نکث کرده و ازدیاد نباشد و ما نصف تفاوت عمل را از آنها نگیریم به عقیده بنده همان طوریکه انجمن تقاضا کرده بود که تمام تفاوت عمل تخفیف داده شود خوب است تخفیف داده بشود.
حاج وکیل‌الرعایا- برای دباغی و تخفیف مالیات آن دلایلی که در صباغی موجود بود بنده در این جا نمی‌بینم و صباغی حالش معلوم است برای اینکه اغلب مردم و اهالی به منسوجات خارج میل دارند از این جهت صباغی کاشان خیلی تضعیف پیدا کرده است اگر چه این اشتباهی است ولی عجالتاً ما در این اشتباه باقی هستیم و چون این دلیل را که در صباغی بود و در عمل دباغی فعلاً موجود نمی‌بینیم می‌خواستم اگر اطلاع تازه است صنف دباغ محتاج به تخفیف بنده شده باشد بفرمایند که مسبوق باشیم دباغی در این مملکت چیزی نیست که رو به تضعیف رفته باشد تا اینکه تخفیف داده شود.
حاج عزالممالک- این جا نظر وزارت مالیه به تصدیق انجمن ولایت بوده و انجمن ولایتی تصدیق می‌کند که هر دو صنف در نهایت شکستگی و پریشانی هستند که قادر به دادن این تفاوت عمل نیستند ولی همان ملاحظه که حاج وکیل‌الرعایا داشتند کمیسیون هم همین ملاحظه را داشت و همچو صلاح دانست که نصف تفاوت عمل دباغ تخفیف داده شود بر خلاف صباغ که باید تمام آن تخفیف داده شود و این گویا مذاکره لازم نداشته باشد.
رئیس- گویا مذاکره کافی باشد (گفتند کافی است)
پس رأی می‌گیریم آقایانی که موافقند با راپُرت کمیسیون بودجه ورقه سفید خواهند انداخت آقایانی که مخالفند ورقه آبی خواهند داد
(در این موقع شروع به اخذ آراء گردید و حاجی میرزا رضا خان احصاء نمود)
رئیس- ماده دویم به اکثریت ۵۸ رأی تصویب شد.
(اسامی رأی دهندگان)
- متین‌السلطنه- بهجت- آقا شیخ محمد خیابانی- سلیمان میرزا- صدرالعلماء- آقا شیخ علی شیرازی- حاج سید نصرالله- انتظام‌الحکماء- قشقائی- وحیدالملک- آقا میرزا ابراهیم قمی - اعتصام‌الملک- ذکاءالملک- منتصرالسلطان- حیدر میرزا- رکن‌الممالک- حاج سید ابراهیم- آقا میرزا ابراهیم خان- معدل‌الدوله- فرزانه- آقا سید جلیل- علی زاده - میرزا مرتضی قلی خان- طباطبائی- میرزا رضاخان نائینی- ابوالقاسم میرزا- آقا میرزا احمد - میرزا رضای مستوفی- آقای محمد بروجردی- شیخ اسدالله- آقا محمد رضای همدانی- سعیدالاطباء- آقا شیخ حسین یزدی - حاج دکتر رضاخان- شیبانی- معاضدالملک- میرزا قاسم خان- تربیت- لواءالدوله- حاج میرزا رضاخان- حاج عزالممالک- معززالملک- آقا شیخ محمد خراسانی- ضیاءالممالک- نجم آبادی- افتخارالواعظین- ارباب کیخسرو- دهخوارقانی- ناصرالاسلام- آقا سید حسین اردبیلی- آقا سیدحسین کزازی- دکتر علی خان- شیخ علی خراسانی- آقا سید محمد رضای همدانی- لسان‌الحکماء- میرزا داودخان- مشیر حضور- شیخ غلامحسین- آقا شیخ ابراهیم زنجانی
رئیس- به کلیات این رأی باید گرفته شود مخالفی هست؟
حاج سیدابراهیم- بنده در کلیات این راپُرت عرض دارم. در عبارتی که در ماده دویم است که صد و شصت تومان تخفیف داده شود چون حال مالیات ما امروز اینطور است که یک اهمیتی دارد که به اسم اصل و فرع گرفته می‌شود
رئیس- این کلیات نیست این راجع به ماده دویم است.
حاج سیدابراهیم - راجع به کلیات همین است بواسطه اینکه مخالفت یا اجمع به ماده اول است یا ماده دویم پس به کجا باید راجع باشد؟
رئیس- کلیات این است که تخفیف داده نشود.
حاج سید ابراهیم - پس بنده مخالف تخفیف نیستم.
رئیس- رأی می‌گیریم به کلیه این دو ماده. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند انداخت. آن‌هایی که مخالفند ورقه آبی
(شروع به اخذ آراء گردید حاج میرزا رضاخان احصاء نمود)
رئیس- به اکثریت ۵۸ رأی از ۷۴ نفر تصویب شد.
(اسامی تصویب کنندگان)
- سلیمان میرزا- دهخوارقانی- شیخ غلامحسین- آقا شیخ محمد خیابانی- دکتر اسمعیل خان- آقا شیخ شیرازی- ذکاءالملک- زنجانی- حاج دکتر رضاخان- آقا شیخ اسدالله- آقا شیخ محمد خراسانی- شیبانی- انتظام‌الحکماء- حاج سید نصرالله- دکتر حیدر میرزا- متین‌السلطنه- قشقائی- میرزا رضای مستوفی- دکتر علی خان- آقا میرزا ابراهیم قمی- لسان‌الحکماء- مساوات - حاج شیخ علی خراسانی- آقا میرزا داودخان- آقا سید حسین اردبیلی- آقا سید جلیل- ابوالقاسم میرزا- سعیدالاطباء- افتخارالواعظین- معدل‌الدوله- ناصرالاسلام- لواءالدوله- منتصرالسلطان- علی‌زاده - میرزا احمد- حاج میرزا رضاخان - بهجت- آقا محمد بروجردی- حاج سید ابراهیم- میرزا مرتضی قلی خان - معززالممالک- آقا سید محمد رضای همدانی- ارباب کیخسرو- محمد هاشم میرزا- صدرالعلماء- اعتصام‌الملک- میرزا قاسم خان- فرزانه- مشیر حضور- نجم آبادی- ضیاءالملک- میرزا رضا خان طباطبائی - حاج عزالممالک - تربیت- معاضدالملک- آقا میرزا ابراهیم خان- آقا شیخ حسین یزدی- رکن‌الممالک
رئیس- آقای وزیر خارجه در باب مستخدمین خارجه فرمایش داشتید؟
وزیر امور خارجه- چند روز قبل عرض کردم در باب حقوق مستخدمین خارجه از سوئدی و فرانسه که اطلاعی رسیده بود از پاریس و جوابی که داده شد که بلکه بتوانند در باب حقوق آنها یک تخفیفی بدهند بر طبق تلگرافی که مجدداً رسیده معلوم می‌شود که این تخفیف مقدور نشده است به این معنی که اظهار می‌کنند در باب مستخدمین سوئدی برای یک نفر سلطان بیست هزار فرانک و دو نایب هر کدام دوازده هزار فرانک در سال باید داده شود همین مقدار هم دولت عثمانی تجویز کرده است و بیشتر از این مقدر نبوده که بتوانند کم کنند از این میزان این را تمام کرده‌اند و اظهار کرده‌اند و در باب مستخدمین فرانسوی هم که تعیین کرده‌اند می گویند این هائی که اجیر شده‌اند اشخاص لایق شایسته هستند و در آن جا به سالی بیست و دو هزار فرانک مشغول خدمت اند و معین است کسی که بتواند بطور شایستگی از عهده خدمتی بر آید آنها را باید اجیر کرد و بطوری که از آنها متوقع هستیم با حقوق کمی نمی‌شود آنها را اجیر کرد این است که برای آنها سی هزار فرانک قرار داده ا ند و می گویند کمتر از این مقدور نیست این است که خواستم عرض کنم کار این مطلب به این جا رسیده است و قرار حقوقشان مثل سایرین به انجام رسیده فقط حقوق است که به تصویب مجلس برسد و تلگراف کنیم که کنتراتشان را امضاء بکنند و حرکت بکنند.
رئیس- گمان می‌کنم که این ممکن نباشد امروز مطرح مذاکره شود در کمیسیون بودجه مذاکره می‌کنند و قرارش را می‌دهند و روز شنبه در آن مذاکره می‌شود. قانون پستی از ماده چهل و پنج شروع می‌شود.
وزیر خارجه - بنده تقاضا می‌کنم که اگر اجازه بدهند چون این مطلب تا این جا رسیده است امروز در مجلس مطرح و تمام شود که زودتر مستخدمین بیایند و البته برای اصلاح وقت هم بهتر است.
رئیس- یک پیشنهادی که نشده است در چه چیزی رأی خواهیم گرفت هنوز هم اذهان آقایان مسبوق نشده است گمان می‌کنم بهتر این است که بماند برای جلسه بعد الا اگر لازم است و مجلس موافقت می‌کند که چیزی نوشته شود تا در آن مذاکره کنیم.
وزیر خارجه - اگر اجازه بفرمائید الآن بنویسم که خوانده شود.
رئیس - بنویسید و تا پیشنهاد نوشته شود قانون پستی قرائت می‌شود.
- ماده ۴۵- در صورتی که دفتر تأدیه بروات پستی بقدر کفایت وجه در صندوقش موجود نباشد و تأخیری در تأدیه بروات حاصل شود تا زمانی که این تأخیر از حدود معینه در نظامنامه مخصوص بروات پستی تجاوز نکرده است اداره پست غرامتی برای تأخیر تأدیه نخواهد داد.
آقا میرزا ابراهیم خان - بنده این ماده را با اعتبار بروات پستی منافی می دانم. بروات پستی در تمام دنیا به اندازه معتبر است که برات پستی از یک اسکناس بانکی اعتبارش کمتر نیست اگر بیشتر نباشد این ماده آن اعتبار را بکلی ساقط می‌کند باید برات پستی طوری باشد که از یک مرکز پستخانه به یک محلی که می‌رود به فاصله سه روز که آن برات به محل رسید موافق آن وعده که روی آن نوشته شده است و زیادتر از سه روز نیست باید فوراً پول او داده شود به این جهت بنده منافی می دانم مخالف این ماده هستم.
افتخارالواعظین- این جا گویا آقای آقا میرزا ابراهیم خان این ماده را خوب ملاحظه نفرموده‌اند که این ایراد را می‌فرمایند. در صورتی که این ایراد وارد نیست به جهت اینکه می‌گوید در صورتیکه دفتر تأدیه بروات پستی بقدر کفایت بروات پستی وجه در صندوقش نباشد غرامتی در تأخیر تأدیه بروات نخواهد داد اولاً حتی‌الامکان موافق نظامنامه که نوشته خواهد شد خود اداره پست مواظب خواهد بود بر اینکه مادامی که در صندوقش یک وجه معینی نباشد برات نکند حالا ممکن است یک وقتی مثلاً پستخانه خراسان از پستخانه تهران مطلع نباشد و پستخانه مرکزی همچو گمان کند که آن جا یک همچو وجهی بوده است و آن وجه را به پیشکار مالیه به تهران یا تجار دیگر وزیر حواله کرده است بپردازد و هنوز نپرداخته است که وجه در صندوق حاضر نباشد البته آن وجه داده خواهد شد ولی برای این چند روز چهار روز یا ده روز که معطل شده است و وجهی در صندوق حاضر نبوده است بگوید غرامتی به من باید بدهید برای این معطلی آن غرامت را اداره پست قبول نمی‌کند و از اداء آن غرامت خودش را غیر مسئول می داند و مسئول اداء آن غرامت نخواهد بود.
آقا میرزا ابراهیم خان - بنده با این اندازه توضیح آقای مخبر قانع نشدم و ماده را هم درست خوانده بودم و می دانم که می‌نویسد اگر پول در صندوق موجود نداشته باشد چنان خواهد شد این ماده به این صورت همین طوریکه عرض کردم بروات پستی را از اعتبار می‌اندازد ولی اگر پولی در صندوق ندارد برات نکنند و گذشته از این بنده داخل در جزئیات نمی‌شوم می‌توانند ترتیبی بدهند که از راه دیگری طوری بشود که اعتبار بروات پستی کاسته نشود و تصور می‌کنم که قبول کنند این ماده بر گردد به کمیسیون و اصلاح شود.
منتصرالسلطان- در این جا که اظهار شد این ترتیبی می‌شود برای دولت از برای برواتش که اگر تأخیر شود خوب نیست باید هیچ تأخیر نشود بلی چون برات پستی خیلی معتبر است و تقریباً از برایت تجارتی خیلی معتبرتر است و در نظامنامه پستی راجع به بروات آن جا مصرح است که تقریباً پنج روز یا هفت روز اگر برواتی که می‌رود به مرکز پستی حواله می‌شود یکقدری تأخیر در اداء وجه آن بشود خسارتی ندارد این یک نوع قانونی است وقتی که قانون از مجلس می‌گذرد و در نظامنامه داخلی اداره پست هم نوشته می‌شود و یک مدتی تا یک هفته و تا پنج روز قرار می‌گذارند که تأدیه شود این از برای آسودگی و رفاهیت عامه است که یک وقتی در یک جائی هست که قصبه است و تاجر معتبری ندارد می‌دهند به اداره پست برات پستی می‌گیرند و اسباب راحت و آسایش مردم است و هیچ خسارتی به دولت وارد نمی‌شود و توهین هم نیست.
حاج آقا – این ترتیباتی که مدافعه شد هیچ کدام جواب آن اظهاری که آقا میرزا ابراهیم خان فرمودند نشد. بواسطه اینکه همینطوری که گفته شد چون باید خیلی اعتبار به این اداره رسمی دولت داد همانطور که در نظر عموم است مطمئن باشند که مثل یک صرافی و یک تجارتخانه که پول می‌دهند وقتی که بنا شد برود در محل فوراً وصول می‌شود یک اداره دولتی که می‌خواهد یک صرافی را قبول بکند و واقعاً یک ترتیب راجع به رفاه عموم است در اداره خودش ترتیب بدهند البته این را باید ملتفت شد که باید طوری معامله بکنند با مردم که یک صرافی و یک تجارتخانه می‌کنند که اگر کسی از یک صرافی و تاجری براتی گرفت و حواله کرد به محلی برات که معطل شد بواسطه معطلی یک چیزی می‌دهند به آن صاحب برات یا ترتیب دیگری که لازمه اش هست همانطور آن اداره دولتی که بخواهد این را اداره کند باید لوازمش را هم ترتیب دهد ایکه هیچ قیدی ندارد که اگر معطل شد و پول در صندوق نبود این اسباب این می‌شود که همیشه کسی که برایت می‌گیرد در محل می‌رود فوری به او نرسد و هیچ چیزی هم در مقابل این مابه‌الازاء ندارد این یقیناً هیچ حاضر نخواهد شد برای این کار علاوه هم دردسر دارد.
افتخارالواعظین- آن توضیحی را که بنده دادم یا واقعاً قاصر بودم از اداء مطلب یا اینکه درست التفات نفرمودند. عرض می‌کنم وقتی به اعتبار دولت صدمه می‌رسد که دولت بگیرد این براتی را که شما مثلاً حواله آورده‌اید من ضامن ادای این وجه نیستم و نمی‌دهم یک تجارتخانه با تمام اعتبار خودش ممکن است برایش وقتی که براتی می‌رسد بر می‌دارد نکولش را می‌نویسد و وقتی که نکول نوشت ابداً به آن تجارتخانه و اعتبار تجارتی او صدمه وارد نمی‌شود این جا اگر دولت بگوید که شما برات را از مرکز پستخانه تهران گرفت اید و پستخانه خراسان به شما پول نخواهد داد این حق با جناب عالی است اما این جا می‌گوید که اگر چنانچه موافق نظامنامه داخلی پست یا پنج روز یا هفت روز به قسمی که در خود کمیسیون مذاکره شده و در نظامنامه اداری شان هم الآن نوشته شده است از هفت روز بیشتر نیست البته در این مدت باید اداره پست این وجه را به آن دارنده برات برساند ولی در صورتی که در صندوق وجه نداشته باشد و در روز پنجم یا هفتم این وجه را به آن دارنده برات برساند ولی در صورتی که در صندوق وجه نداشته باشد و در روز پنجم یا هفتم این وجه را به صاحب برات ندهد صاحب برات نمی‌تواند بگوید که برای این پنج روز یک غرامتی بدهد یا اینکه یک نزولی بدهد و در صورتیکه پنج روز از برای این اداره یک مهلتی قرار بدهیم از کجا این توهینی می‌شود برای اداره وقتی سلب عدم اعتبار دولت می‌شود که بگوید من این پول را نمی‌دهم و ضامن ادای آن نیستم.
رئیس- کافی نیست مذاکرات؟ شور اول است (گفتند کافی است)
- ماده ۴۶- اداره پست به جهت اموری که به او سپرده شده است مسئولیت به عهده نمی‌گیرد مگر به آن مقداری که در فصل ۴۰ و ۴۱و ۴۲ و ۴۳و ۴۵ این قانون تصریح شده است ولی در خصوص حمل مسافرین و بنه آنها به قانون مخصوص که وضع می‌شود مسئول خواهد بود.
رئیس- مخالفی نیست؟
بهجت- سئوالی دارم
رئیس- بفرمائید
بهجت- بنده فقط می‌خواستم سئوال کنم که این قانون است یا نظامنامه داخلی که از مجلس می‌گذرد.
افتخارالواعظین- وقتی که یک وزیری در لایحه می‌نویسد موافق قانونی که وضع می‌شود مقصود قانونی است که از مجلس می‌گذرد.
بهجت- عرض می‌کنم که یقیناً نظامنامه داخلی است اگر معاون پست حاضر بود یقیناً دفاع می‌کرد که این جا مقصود نظامنامه داخلی است این جا لفظ قانون بیخود نوشته است.
رئیس- کار دیگری نداریم به جهت اینکه این قانون به ترتیب نخواهد گذشت و کسی نیست که دفاع کند جواب بگوید عجالتاً ده دقیقه تنفس داده می‌شود.
(در این موقع تنفس مجدداً جلسه یک ساعت و ربع قبل از غروب منعقد شد)
وزیر مالیه- در باب مستخدمین سوئدی و فرانسوی که آقای وزیر امور خارجه شرحی بیان فرمودند و مجلس شورای ملی هم سابقاً استخدام آنها را تصویب کرده است چون فعلاً معطلی که هست برای اینکه این‌ها اعزام شوند و بیایند مسئله حقوق آن هاست و لازم بود پیشنهادی در باب حقوق آنها بشود و رأی مجلس شورای ملی در باب حقوق آنها معلوم شود. این است که بنده این پیشنهاد را که راجع است به حقوق آنها تقدیم می‌کنم و تقاضای فوریت آنرا هم می‌کنم.
(پیشنهاد را روی میز رئیس گذاردند و به عبارت ذیل قرائت شد) مطابق تصویب مجلس شورای ملی وزارت خارجه داخل مذاکره شده بود که دو ۳ نفر مستخدمین سوئدی و ۲ نفر مستخدمین فرانسوی را اجیر نماید مستخدمین سوئدی از برای ژاندارمری و مستخدمین فرانسوی برای وزارتین عدلیه و داخله و مدت استخدام آنها ۳ سال خواهد بود چون مذاکرات تمام و فعلاً فقط از برای تصویب حقوق مستخدمین فوق‌الذکر معطلی حاصل و چنانچه همه نمایندگان محترم می دانند لازم است که استخدام آنها بیش از این طول نکشد لهذا مواد ذیل بر حسب تصویب هیئت وزراء از طرف وزارت مالیه پیشنهاد مجلس شورای ملی شده و به فوریت تقاضای تصویب آن می‌شود.
ماده اول- مبلغ ۴۴ هزار فرانک برای هر ساله ۳ نفر مستخدمین سوئدی به جهت ژاندارمری و در مدت سه سال
(۱) - بیست هزار فرانک برای یک نفر سلطان
(۲)- ۲۴ هزار فرانک برای ۲ نفر نائب
ماده دوم- شصت هزار فرانک برای دو نفر مستخدم فرانسوی به جهت عدلیه و داخله از قرار نفری سالی سی هزار فرانک در مدت ۳ سال
رئیس- راجع به فوریت این لایحه مخالفی هست؟ (اظهاری نشد)
پس رأی می‌گیریم در فوریت این لایحه. آقایانی که موافقند با فوریت این لایحه قیام نمایند. اکثریت است. حالا مجدداً باید رأی بگیریم در اینکه در همین جلسه مطرح مذاکره شود. آقایانی که موافقند که این لایحه در همین جلسه مطرح مذاکره شود قیام نمایند. (اغلب قیام نمودند)
رئیس- اکثریت است. در کلیات این لایحه آیا مخالفی هست؟ (اظهاری نشد)
پس رأی می‌گیریم. آقایانی که موافقند که شروع در مذاکره مواد این لایحه بشود قیام نمایند. اکثریت است. ماده اول را بخوانید
(مجدداً ماده اول لایحه قرائت شد)
افتخارالواعظین- برای این که در موقع رأی دادن تکلیف آخری قطعی خودمان را بدانیم از وزیر امور خارجه سئوال می‌کنم که با این معنی که در این جا نوشته شده است که از برای سلطان بیست هزار فرانک و از برای آن دو نفر نائب بیست و چهار هزار فرانک این چیزی است قطع شده است و ابداً گفتگوئی در آن نیست یا این است که اگر مجلس شورای ملی در این گفتگو بکند و تغییری بدهد قابل پذیرفتن هست.
وزیر امور خارجه - در اول جلسه که عرض کردم به این مبلغ قطع شده به کمتر از این مبلغ مقدور نیست.
رئیس- دیگر مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد)
رأی می‌گیریم. آقایانی که موافقند با ماده اول بطوری که خوانده شد ورقه سفید خواهند داد.
(رأی گرفته شد آقای حاج میرزا رضاخان اوراق رأی را به عده (۶۹) ورقه سفید احصاء نمود)
آقایانی که تصویب کردند:
آقا شیخ رضا- آقا شیخ ابراهیم- صدرالعلماء- نجات- سلیمان میرزا- هشترودی- معتمدالتجار- آقا میرزا علی اصفهانی- آقا شیخ علی شیرازی- ذکاءالملک- انتظام‌الحکماء- دکتر لقمان- حاج محمد کریم خان- متین‌السلطنه- حاج شیخ اسدالله - ادیب‌التجار- دکتر حاج رضاخان- حاج سید نصرالله- دکتر حیدر میرزا- آقا میرزا ابراهیم قمی- لسان‌الحکماء- حاج مصدق‌الممالک- ابوالقاسم میرزا- حاج شیخ علی- رکن‌الممالک- حاج وکیل‌الرعایا- منتصرالسلطان- آقا سید محمد رضا- علی زاده- آقا میرزا داودخان- آقا میرزا احمد - آقا سید حسین اردبیلی- بهجت- آقا سید جلیل- آقا میرزا رضای مستوفی- آقا سید محمد رضای همدانی- سعیدالاطباء- آقا میرزا مرتضی قلیخان- ارباب کیخسرو- افتخارالواعظین- معدل‌الدوله- آقا شیخ غلامحسین- طباطبائی- آقا میرزا قاسم خان- فرزانه- اعتصام‌الملک- حاجی آقا- آقا شیخ حسین- معاضدالملک- آقا میرزا ابراهیم خان- عزالممالک- آقا میرزا رضاخان- مشیر حضور- نجم آبادی- حاج میرزا رضاخان- شیبانی- وحیدالملک- آدینه محمدخان - معززالملک- محمد هاشم میرزا- حاج سید ابراهیم- حاج عزالممالک- ضیاءالممالک- حاجی شیخ‌الرئیس- فهیم‌الملک
رئیس- با اکثریت (۶۹) رأی تصویب شد.
ماده دویم را بخوانید.
(مجدداً ماده دویم قرائت شد)
رئیس- آقای لواءالدوله مخالفید؟
لواءالدوله - بله خواستم عرض کنم در هیچ قانونی تابع بر متبوع خودش فاضل نمی‌شود. شما به وزراء حقوق می‌دهید پانصد تومان به این‌ها می‌دهید دو هزار و پانصد فرانک تقریباً پانصد و شصت تومان ما سابقه هم داریم سابق می دانیم مثل قزاق خانه و بلژیکی‌ها در این جا مستخدم بودند در بین آنها در قزاقخانه سرهنگ دارند کاپیتان دارند و همین طور صاحب منصب‌های دیگری در اول هم مخالف بودم یعنی ماهی هزار فرانک حقوق والا در اصل مطلب هیچکس مخالف نیست هیچ عاقلی مخالفت نخواهد کرد اما در میزان حقوق آنها مخالفت دارم بنده نمی دانم ما این بخشش را از کجا پیدا کرده‌ایم با این بودجه که داریم و مخارج ما می‌بینیم که از ممالک خارجه بیشتر شده و بودجه مان باقی دارد حالا عوض اینکه محلی برای این کسر بودجه پیدا بکنیم هی علی‌الاتصال این‌ها را از مجلس تصویب می‌کنیم یک وقت می‌بینیم که تقریباً بیست کرور و سی کرور باقی داریم.
حاج وکیل‌الرعایا- بنده مملکت را خیلی محتاج به استخدام مستخدمین می دانم و بدون اینکه مملکت ما یک ترتیب اداره پیدا بکند هیچ بودجه نمی‌تواند مملکت را اداره کند مگر از راه علم و اداره کردن چون استفاده بودجه همیشه بسته است به حسن اداره و این هم نتیجه آرزوئی است که ما در این هیجده ماهه که عمر مجلس را صرف کرده‌ایم داشته‌ایم و در این موقع هم لازم می دانم که تبریک بگویم به مجلس که موفقیت حاصل کرده است به اینکه آنها را جلب کرده است به مملکت خودمان که برای خدمت به مملکت
رئیس- گویا دیگر لازم نباشد که در این باب مذاکره کنیم.
ارباب کیخسرو- بنده یک سئوالی داشتم
رئیس- نوبت شما هم هست بفرمائید.
ارباب کیخسرو- بنده می‌خواستم از آقای وزیر امور خارجه سئوال کنم که در باب مخارج مسافرت این‌ها چه قراری داده‌اند چون آنهم جزء خرج است باید معلوم باشد.
وزیر امور خارجه- برای میزان مخارج مسافرت آنها چنانچه در موقع استخدام مستخدمین آمریکائی عرض کردم آن مقدار مخارج مسافرت را باید به تصویب وزراء واگذار کرد گمان می‌کنم برای مخارج مسافرت آنها هر کدامی دو سه هزار فرانک بیشتر نشود و آن را وزراء بقدری که مقرر است می‌پردازند.
حاجی آقا- بنده یک سئوالی دارم
رئیس- اگر بنا باشد مذاکره کنیم نوبت شما نیست نوبت آقای معززالملک است و آقای معززالملک بفرمائید
معززالملک - بنده موافقم
(به چند نفر دیگر از طرف رئیس اجازه داده شد و اظهار موافقت کردند)
رئیس- آقای حاجی آقا حالا نوبت شماست بفرمائید.
حاج آقا- بنده موافق بودم فقط یک سئوالی از آقای وزیر امور خارجه داشتم.
رئیس- اگر موافقید که رأی خواهیم گرفت.
حاج آقا- بنده فقط یک سئوالی داشتم و باید سئوال خودم را بکنم.
رئیس- اگر بخواهید همینطور هی سئوال بکنید و توضیح بخواهید که نمی‌شود رأی بگیریم. رأی می‌گیریم. آقایانی که موافقند با ماده دویم ورقه سفید خواهند انداخت برای اینکه اتلاف وقت نشود از حالا عرض می‌کنم یک دفعه دیگر رأی خواهیم گرفت اوراق رأی را حاضر کنید.
(رأی گرفته شد و آقای حاج میرزا رضاخان اوراق رأی را احصاء نمود از این قرار. ورقه سفید ۶۸)
رئیس- به اکثریت ۶۸ رأی ماده دویم تصویب شد.
حالا مذاکره در کلیات است. اسامی رأی دهندگان
ذکاءالملک- متین‌السلطنه- لسان‌الحکماء- میرزا محمد نجات- انتظام‌الحکماء- قشقائی- دکتر علی خان- منتصرالسلطان- میرزا داودخان- میرزا احمد قزوینی- آقا شیخ ابراهیم زنجانی- حاجی شیخعلی خراسانی- هشترودی- حاج سید نصرالله - ابوالقاسم میرزا- علی زاده- دکتر لقمان- مصدق‌الحکماء- شیخ‌الرئیس- آقا شیخ رضای دهخوارقانی- صدرالعلماء- خراسانی- دکتر اسمعیل خان- آقا میرزای مستوفی - وحیدالملک- سلیمان میرزا- آقا سید حسین اردبیلی- میرزا علی اصفهانی- معتمدالتجار- ادیب التجار- شیخعلی شیرازی- شیبانی- میرزا ابراهیم قمی- وکیل‌الرعایا- مرتضی قلی خان- حاج شید اسدالله- دکتر حاج رضاخان - دکتر حیدر میرزا- آقا سید جلیل- رکن‌الممالک- آقای مساوات- ارباب کیخسرو- طباطبائی- سید محمد رضای همدانی- معدل‌الدوله- حاجی آقا- اعتصام‌الملک- میرزا قاسم خان- آقای مدرس- ناصرالاسلام- معززالملک- نجم آبادی- محمد هاشم میرزا- مشیر حضور- افتخارالواعظین- سعیدالاطباء- فرزانه- عزالملک- حاجی میرزا رضاخان- معاضدالملک- فهیم الملک- ضیاءالممالک- آقا محمد بروجردی- آقا شیخ حسین یزدی
رئیس- مخالفی در کلیات این لایحه هست؟ (اظهار شد کسی مخالف نیست)
رئیس- رأی می‌گیریم به مجموعه این لایحه که متضمن دو ماده است بطوریکه تصویب شده آقایانی که موافق هستند ورقه سفید خواهند انداخت.
(رأی گرفته شد آقای حاج میرزا رضاخان اوراق رأی را احصاء نمودند)
(آقای رئیس نتیجه رأی را به قرار ذیل اعلام نمود)
رئیس- به اکثریت ۶۸ رأی تصویب شد.
(اسامی رأی دهندگان)
محمد هاشم میرزا- وحیدالملک- شیخ رضای دهخوارقانی- دکتر علیخان- حاج شیخ‌الرئیس- لسان‌الحکماء- دکتر اسمعیل‌خان- رکن‌الممالک- نجات- آدینه محمد خان- هشترودی- شیخ ابراهیم زنجانی- صدرالعلماء- انتظام‌الحکماء- دکتر حیدر میرزا- دکتر لقمان- معتمدالتجار- میرزا علی اصفهانی- ادیب‌التجار- شیخعلی شیرازی- ذکاءالملک- حاج سید نصرالله - بهجت- شیخ حسین یزدی- مصدق‌الممالک- شیبانی- متین‌السلطنه- قشقائی- میرزا ابراهیم خان قمی- سادات- علی زاده- دکتر حاجی رضاخان- حاج شیخعلی خراسانی- اردبیلی- منتصرالسلطان- میرزا احمد قزوینی- سعیدالاطباء- مرتضی قلی خان- افتخارالواعظین- سید محمد رضای همدانی- آقا محمد بروجردی- آیا سید جلیل- وکیل الرعایا- میرزا داودخان- ابوالقاسم میرزا- میرزا رضای مستوفی- ناصرالاسلام- معززالملک- میرزا مرتضی قلیخان- حاج شیخ اسدالله- مشیر حضور- میرزا قاسم خان- اعتصام‌الملک- آقا شیخ غلامحسین- ضیاءالممالک- عزالملک- ارباب کیخسرو- حاج آقا- طباطبائی- آقا میرزا ابراهیم خان- عزالممالک- فرزانه- معدل‌الدوله- نجم آبادی- فهیم‌الملک- حاج میرزا رضاخان- معاضدالملک
رئیس- لایحه مخارج وجه استقراضی راپُرتی از کمیسیون قوانین مالیه داده شده است خوانده می‌شود بعد شروع به مذاکرات خواهد شد.
(راپُرت به عبارت ذیل قرائت شد)
راپُرت کمیسیون قوانین مالیه به تاریخ ۱۸ جمیدی‌الاولی ۱۳۲۹ کمیسیون یک ساعت به غروب مانده با حضور آقایان وزیر جنگ وزیر داخله وزیر مالیه تشکیل در خصوص فقرات اول و پنجم ماده اول راپُرت سابق کمیسیون بودجه ۱۱ شهر جاری راجع به مخارج وجه استقراض مذاکره نموده و به ترتیب ذیل اصلاح شد
۱- مبلغ سه کرور و بیست و پنج هزار تومان اعتبار برای مصارف قشونی تخصیص داده می‌شود به ترتیب ذیل:
خراسان و سیستان، بروجرد، لرستان، عربستان، کردستان، کرمانشاهان، بنادر، فارس. مبلغ مزبور از بودجه کل قشونی تنگورئیس برگشت خواهد کرد
۲- یکصد و پنجاه هزار تومان اعتبار برای حقوق عقب افتاده سنه ایت ئیل قشون
پنجم- تتمه وجه استقراض یکصد و بیست و پنج هزار تومان برای حقوق عق افتاده سنه ایت ئیل امنیه و نظمیه تخصیص داده می‌شود.
وحیدالملک - در این ماده بنده بعضی توضیحات می‌خواستم که خود آقای وزیر جنگ آن توضیحات را بدهند چون راجع به افراد قشونی که در این جا تعیین شده است و حالا که تشریف ندارند نمی دانم که جواب را خواهد داد به جای ایشان.
فهیم‌الملک- (مخبر کمیسیون قوانین مالیه)- بنده اول می‌خواستم آقای وحیدالملک ایراداتشان را بفرمایند چون در کمیسیون مذاکره شد که بعلاوه سایر وزراء هم تشریف دارند شاید توضیحاتی که می‌خواهند داده شود.
وحیدالملک- بنده عرض نکردم ایران دارم عرض کردم بنده بعضی توضیحات خصوصی در این موضوع دارم گمان نمی‌کنم سایر وزراء که حاضر هستند بتوانند توضیح بدهند چون راجع است توضیحات بنده به جزئیات افراد قشونی.
وزیر مالیه - سایر وزرائی که حاضر هستند باید بدانند که توضیحاتی که می‌خواهید چیست شاید بتوانند جواب بگویند. توضیحاتی که می‌خواهید بفرمائید تا بدانیم که چیست.
وحیدالملک - بنده عرض کردم توضیحات بنده راجع است به افراد قشونی که از مجلس خارج آنرا تقاضا می‌کنند و آن توضیحات خصوصی است و راجع است به وزیر جنگ.
رئیس- اینطور که نمی‌شود سئوال و جواب کرد توضیحات خودتان را بخواهید اگر توانستند که جواب می‌دهند اگر نتوانستند که موکول می‌شود به حضور خود وزیر جنگ.
وحیدالملک – چهار لایحه در این موضوع طبع و توزیع شده است اولی مورخه ۴ صفر ۱۳۲۹ در آن لایحه تقاضای مخارج شده است برای ۱۵۶۲۸ نفر قشون از برای فارس، آذربایجان، استرآباد، بروجرد، لرستان، عربستان و بعد در پیشنهاد مورخه ۱۹ ربیع‌الثانی هیئت وزراء از برای این عده قشون ۱۵۶۲۸ نفر دو کرور و دویست و چهل و سه هزار کسری تقاضا شده است و راپُرت مورخه هیجدهم ربیع‌الثانی کمیسیون قوانین مالیه سه کرور تومان از برای همین عده قشون تقاضا می‌کند که تقریباً دویست و پنجاه و شش هزار تومان علاوه بر این مبلغ شده است و بعد از راپُرت یازدهم جمادی‌الاولی کمیسیون از برای همین عده قشون باز سه کرور تومان تقاضا شده است ولی به ترتیب آنها فرق کرده است کردستان، کرمانشاهان و بنادر و فارس بر مراکزی که ذکر شد در این راپُِرت اولی افزوده شده ولی خرج همان سه کرور تومان اینکه ۲۵۶۰۰۰ تومان اضافه است بر پیشنهاد وزراء و در راپُرتی که دیروز طبع و توزیع شده است دو کرور و سیصد و پنجاه و هفت هزار تومان برای مصارف یازده هزار (اظهار شد پانزده هزار است) بلی سهو در چاپ لایحه شده است برای مصارف پانزده هزار و هفتصد نفر قشون تقاضا می‌شود در همین راپُرت هم باز کردستان و کرمانشاهان، بنادر و فارس ضمیمه شده است. در یکی از راپُرت‌ها یعنی راپُرت خود هیئت وزراء می‌گوید که این عده قشون فوق العاده خواهد بود برای نقاطی که ذکر شد در دو راپُرتی که اخیراً طبع و توزیع شده است هیچ اسمی از فوق‌العاده برده نمی‌شود و این قشون را از قشون عادی دولتی قرار داده‌اند این چهار راپُرت است و تقریباً چهار و پنج مواد ناقصی پیدا می‌کند. بنده می‌خواستم از وزیر جنگ سئوال کنم که این نقشه که اول کشیده شده است و راپُرتش در چهارم صفر داده شده است این نقشه از روی چه ترتیبی کشیده شده یک نقشه فوق العاده است برای آسایش مملکت یا اینکه خیر یک ترتیب برآوردی است که تخمین است از برای قشون ساخلوهای این محل‌ها اگر یک ترتیب علمی است و یک ترتیب فوق العاده پس این را چطور در را راپُرت‌هایی که بعد ذکر می‌شود همان عده را ذکر کرده‌اند ولی ترتیب آنرا حسب العاده قرار داده‌اند و اگر خیر راجع است به ساخلوی محل به یک ترتیب علمی پس در آن دو راپُرت اولی چطور آنها را فوق العاده قرار داده است و در سئوالی که بنده در شور لایحه اول که ناقص ماند گفتم آقای وزیر جنگ فرمودند که اغلب این‌ها فوق العاده است پس توضیحاتی که بنده می‌خواستم عرض کنم راجع می‌شود به جزئیات همین نقشه اقلاً به هیمن دو نکته که آیا این نقشه نقشه فوق‌العاده است یا اینکه تخمین و برآوردی است و ثانیاً اینکه چطور شده است که تقاضاهای خرج این اینقدر فرق کرده است در یک جا خود وزراء در لایحه مورخه ۱۹ ربیع‌الثانی دو کرور و دویست و چهل و سه هزار و کسری تقاضا کرده‌اند و در راپُرت کمیسیون قوانین مالیه که یکی دو روز قبل از آن توزیع شده است و انتشار یافته است به تاریخ ۱۸ شهر ربیع‌الثانی سه کرور تقاضا شده است دویست و پنجاه و شش هزار تومان از تقاضای وزیر زیادتر است و در راپُرتی که اخیراً از برای ما طبع و توزیع شده است از برای پانزده هزار و هفتصد نفر قشون که یک عده اضافه شده است قریب صد نفر دو کرور و سیصد و هفتاد و پنجهزار تومان تقاضا شده است بنده پیش خود چنین تصور می‌کنم که این یک تخمینی است و اگر از یک ترتیب علمی بود اینطور اختلاف پیدا نمی‌کرد و تفسیر در تقاضای وجه بهم نمی رساند اگر فی‌الحقیقه این یک تخمین و یک ترتیب حسب‌العاده است فی‌الحقیقه نمی‌توانید ما را مطمئن بکنید به توسط این مبلغ که ما از محل استقراض می‌دهیم بتوانیم یک ضمانت کاملی از امنیت مملکت بکنیم بنده عرض نمی‌کنم مملکت ما در یک حالتی است که یک امنیت فوق‌العاده لازم ندارد ولی اگر ولی اگر به یک طریقی است که یک امنیت فوق العاده لازم داریم باید یک نقشه برای محل این استقراض بکشیم که بواسطه آن مناقصه بتوانیم آسوده باشیم که یک خدمتی از برای آن امنیت کامل بعمل آمده با شد. واِلا محل‌های بودجه فوق‌العاده از برای نقشه‌های تخمین و حسب العاده یک چیز فوق‌العاده می‌شود در این جا می گویند که این مبلغ از بودجه متعارفی برگشت خواهد کرد بنده هم یقین دارم که اینطور خواهد بود از بودجه برگشت خواهد کرد ولی باید دانست که یک محل فوق‌العاده که حالا از برای جمع بودجه پیدا شده است و یک وجه نقدی که در دست داریم اینرا به مصارف نزنیم حتی در مصارف قشونی حتی در زمینه مملکت که مطمئن نباشیم که آن خرج آن محل فوق‌العاده یک نتیجه صحیح کامل برای ما داده است پس بنده با وجود اینکه بر ضد این خرج نیستم و موافقت دارم با خرج‌هایی که از برای امنیت مملکت از طرف وزراء تقاضا بشود در صورتی که آن ضدیت را ندارم با یک چنین نقشه که در مدت دو ماه پس از آنکه از مجلس بگذرد چهار وجه و چهار صورت پیدا می‌کند به این اطمینان نداریم و با یک چنین نقشه نمی‌توانیم آن فایده‌ای که ضمانت آن هیئت را بکند تصور می‌کنم داشته باشد و استدعا می‌کنم از اولیای امور اگر ممکن است حالا که پول در جای خودش هست و ما هم این تصویب را می‌کنیم و بهترین تصویبی است که ما از محل این استقراض خواهیم کرد یک نقشه صحیح علمی از برای این سه کرور و یا هر قدری که می‌خواهیم به وزارت جنگ داده شود کشیده شود و پیشنهاد مجلس نمایند و مطمئن باشیم که فی‌الحقیقه مقصد تمام ما وکلاء بعمل آمده باشد.
وزیر داخله – بله ایراداتی که آقای وحیدالملک فرمودند صحیح است. تقریباً سه چهار فقره در آن جا تغییر پیدا شده است کابینه سابق بنا به ملاحظاتی که آنوقت داشته است تصور کرده است که از وجه استقراض لازم است از برای ۱۵۳۲۸ نفر قشون از استقراض به فوریت پول داده شود که آن عده قشون در نقاطی که در لایحه اول ذکر شده است تدارک بشود و حاضر بشود برای تأمین مملکت و مخارج آنرا هم سه کرور و شصت و دو هزار تومان تقریباً در لایحه که فرمودند برآورده کرده بودند سالیانه بعد از سه چهار ماه که کابینه حاضر روی کار آمد یک تقسیم دیگری از وجه استقراض کردند برای حقوق عقب افتاده و در آن تقسیم یک کرور منظور کرده بودند لهذا سه کرور و شصت و دو هزار تومان باقی نداشتند برای قشون بدهند و آن جا دو کرور و کسری معین کرده بودند ولی در نقشه تغییراتی داده بودند نه در عده قشون و هنوز هم تغییراتی داده نشده است نظر دولت هم تابحال همیشه همان بوده است ولی بواسطه مقتضیات و مصلحت مملکتی و بواسطه پاره‌ای ظهورات یکی دو نقطه بر این لایحه اخیر افزوده شده است نه خود ما هم و یکی دو جای دیگر افزوده‌اند ولی عده همان پانزده هزار و ششصد و بیست و هشت نفر است که در ترتیب سندی بریگاد جدید (۱۵۷۰۱) نفر منظور شده است برای چه کفیه بود از بابت وجه استقراض برای ۵۶۰۰ نفر از وجه استقراض داده شود معلوم است قشونی که امروز دولت دارد منحصر نیست به این ۱۵۶۰۰ یا هفتصد نفر معلوم است قشونی که امروز دولت دارد مصمم است در تمام نقاط مملکت حاضر بکند چهل هزار نفر است و بودجه اش را هم منحصر به کرور نیست چنانچه البته به نظر مجلس هم در موقعش خواهد رسید ولی یک مصلحتاتی آن صورت را ارائه داده بود به آن کابینه سابق و همچنین به کابینه حاضر در این جا که ملاحظه بود در تعیین این نقاط یکی آنکه در این جا بعضی نقاطی را معین کرده بودند که در آن جاها تا سه ماه چهار ماه از سال گذشته مالیات محلی آن وصول نمی‌کند که به خرج قشون بدهد یکی هم ملاحظه اهمیت موقع این ملاحظه تواماً آن نقشه را که کابینه سابق منظور داشته است و کابینه حالیه هم همان را منظور می‌دارد آن نقشه را حال کرده ولی بعد در کمیسیون قوانین مالیه در خصوص یک کرور برای تأدیه حقوق عقب افتاده مذاکره کرده و از کابینه خواستند که یک قدری در این باب تخفیفی حاصل شود یعنی تخفیف به این مباشرت که یک قدری از بقایای محلی برای اینکه حقوق عقب افتاده و نظمیه قشون باید داده شود ولی در مقابل چون از بقایای عقب افتاده است مثل هم هست در کابینه چنین صلاح دانستند که یک مقداری از این کرور را در این جا بیفزائیم بر همان قشونی که بعد از این مرتب خواهد شد یعنی برای همان ۱۵۷۰۰ نفر و یک مقداری بماند از برای حقوق عقب افتاده که برای تسکین اشخاص که حقوقشان عقب افتاده است یک مقداری داده شود این بود که عوض سه کرور و شصت و دو هزار تومان و عوض دو کرور و شصت و سه هزار تومان که در لایحه دویم ارائه شده بود سه کرور در لایحه سیم نوشته شده بود ولی در آن لایحه وقتی که در کمیسیون قوانین مالیه نظر کرده بود تصور کرده بودند که دویست و هفتاد هزار تومان می‌ماند ولی بعد از آنکه به دقت رسیدگی و به تسعیر لیره به قران رسیدگی شد معلوم شد که یک صد و چهل و نه هزار تومان می‌ماند نه دویست و پنجاه هزار تومان به این ملاحظه مستلزم این تغییرات شد یعنی به ما اینطور این جا نوشته شده است سه کرور و دویست و پنجاه هزار تومان که داده می‌شود به قشون چه از بابت حقوق پس افتاده چه از بابت حقوق آتیه از برای تقسیمی که این جا ذکر شده است ولی کلیه این تغییرات چه در مبلغ چه در نقاط آن هیچ نقشه اصلی اساسی دولت را تغییر نمی‌دهد چنانچه عرض کردم یک عده قشونی برای تأمین مملکت لازم دارد و البته این عده قشون را نسبت به اهمیت در نقاط مختلفه تقسیم خواهد کرد ولی نظر به اهمیت پاره‌ای نقاط بطوری که عرض کردم که شاید در آن نقاط با ۲ سه ماه از سال گذشته مالیات محلی بقدر کفایت وصول نشود و نتوانند آن مالیات را به قشون ساخلو آن جا بپردازند و از طرف دیگر هم چون دولت مصمم است که مثل سابق بگذرد حقوق قشون دو ماه ۳ ماه ۵ ماه ۶ ماه ده ماه عقب نیفتد که در اطراف پول دولت از بین برود و هم از وجود قشون آن خدماتی که منظور است بعمل نیاید چون این را مصمم است و می‌خواهد قشونی را که در هر نقطه دارد ماه به ماه پولش را بدهد نظر به آن نقاطی که شاید دو ماه سه ماه از سال گذشته مالیات آنها وصول نشود و نظر به آن نقاط از مجلس اعتبار می‌خواهد در وجه استقراضی و در لایحه‌های سابق کردستان- سیستان- کرمانشاهان- خراسان منظور شده بود برا این که از لایحه اولی ۵ ماه پیش از این بلکه بیشتر ترتیب داده شده بود پاره‌ای مقتضیات ظاهر شد و لزوم این را فهماند که باید در این نقاط هم به فوریت قشون برود و پولش از وجه استقراض داده شود و بالاخره برسد مطلب به آن جا که دولت برای تأمین مملکت چهل و دو هزار قشون لازم دارد و حقوق آنها را هم نه اینکه از قرار سابق یعنی ماهی هفت هزار و ده هزار شاهی خواهد پرداخت بلکه مطابق ترتیبی که از یک سال و نیم به این طرف مرعی و مجری است حقوق آنها را خواهد پرداخت پس این یک بودجه خواهد داشت مطابق همین ترتیب جدید که از نظر مجلس شورای ملی خواهد گذشت ولی در این نقاط که پانزده هزار و هفتصد نفر را می‌خواهد حاضر بکند و بودجه آنرا هم از وجه استقراض اعتبار می‌خواهد.
آقا شیخ علی شیرازی - عرض می‌شود به اعتقاد بنده خوب است که اصل این محل‌ها را تعیین بکنند به جهت اینکه شاید یک محلی پیدا شود که در این بین که ضرورت اقتضا کند که یک مقدار قشون به آن جا اعزام شود پس این مقدار به جهت این است همه مملکت و این مبلغ را اعتبار برای این مقدار قشون نخواهند دیگر اسم بردن این نقاط به نظر بنده ضروری است.
وزیر داخله - بله اسم بردن این نقاط اولاً برای تفتیش که لایحه اش به مجلس خواهد آمد یک سهولتی نشان می‌دهد و برای سایر نقاط هم که اسم برده شده است دولت معلوم است آنها را بی قشون نخواهد گذاشت چنانچه حالا هم در آن جا هست و از اینکه آن نقاط را اسم برده است لازم نمی‌آید که این عده قشون را به آن نقاط که اسم برده دوخته خواهد شد و به جای دیگر حرکت نخواهد کرد منتهی مرکز آن عده قشون آن نقاط است و هر وقت لازم بداند می‌تواند به هر نقطه که لازم می داند از آن نقاط سیر بدهد به آن نقطه لازمه و باز برگرداند به همان نقاط اولیه.
وحیدالملک - بنده خیلی ممنونم از آقای وزیر داخله که فی‌الحقیقه بعضی توضیحات مثل اینکه خودشان وزیر جنگ باشند به بنده دادند ولی گویا یک دو نکته از عرایض بنده بی جواب ماند در لایحه اول که پانزده هزار و ششصد و بیست و هشت نفر قشون تقاضا شده است از روی یک نقشه معینی است که در هر جا نفرات و استعداد فوق العاده که باید از این وجه تهیه شود ذکر کرده‌اند و باید هم ذکر کنند بنده مخالفم با این که یک وجهی تقاضا شود از مجلس شورای ملی بدون اینکه مجلس بداند از برای چه محلی این پول تصویب می‌شود مخصوصاً راجع به استعداد مملکتی فرضاً تمام جزئیات امور جنگی در این نقشه معین شده است پیاده نظام چقدر سواره چقدر توپخانه چقدر موزیکاتچی و اَمثالش چقدر و از روی این نقشه برای ۶ و ۷ محل فوق العاده پانزده هزار کسری نفرات قشون معین شده است ولی برای این عده در لایحه اش همین مرکز نقاط هست ولی در دو لایحه دیگر سه نقطه افزوده شده است ولی باز در این جا اگر چه مذکور هم نیست ما می‌فهمیم که از روی همان نقشه اولی مورخه ۴ صفر این تقاضا می‌شود بنده می‌خواستم این جواب را بلکه خود وزیر جنگ بدهد که چه فکری کرده‌اند از برای این مسئله فی‌الحقیقه اگر آن جزئیات نفرات را که در آن راپُرت اولی است جزء بدهند چطور این پانزده هزار نفر اینطور کش می‌دهم به نقاط دیگرش کردستان از روی این بدون اینکه هیچ چیزی روی کاغذ بیاید و همان عده نفرات باشند بنده قانع شدم از جوابی که آقای وزیر داخله دادند راجع به مبلغ. آن مبلغ از روی تتمه باقی مانده فرض بعضی تغییرات پیدا کرده است چنانچه عرض کردم هرگونه تصویبی که راجع به یک نقشه صحیحی که راجع به تحصیل یک امنیت تمام مملکت باشد حاضر هم هستیم تصویب بکنیم ولی همینقدر می‌خواستم بدانم چطور شده است که عده نفرات این نقشه بجای خودش باقی است ولی نقاط افزوده شده است و آنوقت فوق‌العاده و حسب‌العاده هم در آن واحد ذکر شده است آنروز آقای وزیر جنگ فرمودند این قشون فوق‌العاده و سیار خواهد بود و در نقشه اولی هم همینطور است و ما هم اینطور می‌فهمیم ولی در نقشه‌های دیگر حسب‌العاده شده است بطوری که همان عده قشون به نقاط دیگر هم برود بنده خیلی میل داشتم که مثل آن نقشه اولی پیشنهاد بشود و از روی آن نقشه عده نفرات و عده ادوات فوق العاده که به نقاط مختلف می‌فرستند توضیح بدهند که تعیین و معلوم بشود تا اینکه ما بتوانیم از روی یقین رأی صحیح بدهیم.
فهیم‌الملک - بیشتر ایرادات آقای وحیدالملک راجع به راپُرت‌های مختلفی که از کمیسیون داده شده است این چندان مسائل مهمه نظامی نیست که حضور وزیر جنگ لازم باشد آن صورت اضافه بر قوای نظامی مملکتی نیست شرح آن همانطور است که در ابتداء راپُرت اولی کمیسیون نوشته شده است که دولت چهل هزار قشون مرتب باید از برای خودش تهیه بکند و بودجه آن راهم مجلس خواهد داد نهایت در بعضی نقاط بواسطه اینکه از برای وصول مالیات محلی و پرداخت حقوق آن قشون بعضی معذورات و اشکالات در بین است ناچار است که برای استعداد و نگاهداری آن نقاط محلی غیر از محل عایدات معمولی معین بکنند که آنان محل حقوق قشون را منظماً برساند و بعد از آنکه مالیات‌های آنجاها را وصول کردند به مصارف سایر محل‌ها برسد در عرض این مدتی که این مطلب مطرح است اختلافات پیدا شد. آنروزی که این لایحه به مجلس پیشنهاد شد می دانید که در شیراز چقدر حال بدی داشت که از همین وجه یک مبلغی را گرفتند و فرستادند به شیراز ولی امروز شیراز آن حالت را ندارد امروز لازم ندارد آن روز لازم بود که دولت لااقل پنج هزار یا هشت هزار قشون منظم و با یک حقوق فوق العاده غیر از محل مالیات شیراز در آن جا نگاهدارند که آن جا را امن کنند ولی امروز شیراز در کمال امنیت است قشون هم دارد ولی الوار و اشراری که در بعضی نقاط شیراز بودند رفتند به جای دیگر چنانچه آن روز خراسان و سیستان یکی از نقاطی بود که کابینه سابق گفتند آن جا هیچ خبری نیست و اهمیتی ندارد و مالیات آن جا بطور منظم وصول می‌شود و حقوق قشون آن جا را می‌دهد لکن در عرض این مدت اشراری که در نقاط دیگر بودند رفتند به نقاط خراسان و سیستان حالا باید یک استعداد علیحده برای آن جا تهیه شود آنروز بواسطه آن اغتشاشات مازندران و نقاط دیگر کابینه سابق لازم می‌دانست یک مرکزی در شاهرود داشته باشد همانطوری که فرمودند که در راپُرت اولی نوشته شده است که بتوانند هم به استرآباد هم به مازندران هم به نقاط دیگر خط خراسان کمک برسانند و امروز می‌بینند اطراف مازندران آن اغتشاش چندی قبل را ندارد این است که در عوض خراسان و سیستان را افزودند و همین طور برای کردستان و کرمانشاه حالا شاید از این نقاط هم بطوریکه در آن صورت قبل نوشته شده بود کافی نباشند مثلاً برای آذربایجان در این صورت فوق العاده بیش از سه هزار کسری نوشته شده بود در صورتی که کلیه آذربایجان بیش از شش هفت هزار قشون استعداد گویا لازم نداشته باشد ولی یک عده را باید که از یک محل فوق العاده داده شود همین طور برای سایر نقاط هم این نظر بوده و باز هم این لایحه و این تقسیم اگر تعویق می‌افتاد یا به تعویق بیفتد ممکن است همین نقاط مجدداً یک تغییری پیدا بکند و در بعضی جاها ترتیبی پیش می‌آید که لازم بدانند در آن جا استعدادی فراهم کنند لکن اگر هیئت دولت موفق شدند که از برای مخارج این قشون وجهی به دست بیاورند قشون خودشان را در جاهای لازم حاضر کنند می‌توانند از امنیت آن جا استفاده کنند و سایر نقاط را هم بواسطه آن مراکز امن کنند واِلا معلوم است کاملاً موافق نخواهد شد این تغییراتی را که ملاحظه می فرمائید از سابق لاحق در راپُرت‌های متفاوته کمیسیون حاصل شده است از این راه است اما از حیث تقسیمات همان صورتی که در ابتداء نوشته شده بود مجدد وزارت جنگ به کمیسیون آوردند و در آن جا ملاحظه شد که این پانزده هزار و هفتصد نفر را چطور تقسیم کرده‌اند. نهایت نفرات قشون و تقسیمات نظامی راجع به مجلس نیست که رأی بدهد ترتیب و نقشه‌های نظامی یا قسمت‌های اردوبندی این‌ها راجع به وزارت جنگ است. مجلس صلاحیت نظر داشتن به اردوکشی ندارد این در ضمن ترتیب آن چهل هزار قشونی است که دولت باید داشته باشد و به همان بیاناتی که ذکر شد این را از محل فوق‌العاده می‌دهند و از کلیه قشونی که چهل هزار و سیصد نفر و این تقسیمات هم به حال خودش باقی است و تفاوتی پیدا نمی‌شود و نقشه هم که تعیین شده به حال خودش باقی است و تقسیمات هم صحیح است نهایت بعد از آنکه اردوها تشکیل شد اگر در یک موقعی دولت محتاج شد می‌تواند از آن اردوی مرکزی به یک نقطه مجاور او را روانه بکند و بعد هم به جای خودش برگرداند چنانکه در روی این راپُرت آخری به اسم ذکر شده است در این مراکز اخیر باید قشون خودش را داشته باشد بطوریکه آقای آقا شیخعلی شیرازی فرمودند نمی‌شود اسم نگذاشت و یا گفت سه کرور برای پانزده هزار قشون این صحیح نیست باید نقاط مرکزی معین باشد چه از نقطه نظر قانونی بودجه که باید ماده به ماده یا فصل به فصل تصویب بشود و چه به ملاحظه تفتیش باید معلوم شود در چه نقاطی قشون خواهند داشت حالا برای ما تفتیش که سهل است زیرا بدانیم در چه نقطه این پانزده هزار و ششصد نفر باید حاضر باشند اگر آنها را به یک نقطه سوق دادند باید پس از انجام مقصود مجدداً برگردند به جای خود و مرکز آن باید همان باشد که قرار داده شده.
رئیس- دیگر مخالفی نیست؟ رأی می‌گیریم.
معززالملک - اصلاح عبارتی دارم.
رئیس- بفرمائید
معززالملک - این جا در این راپُرت آخر یک اشتباهی شده است. نوشته شده است بنادر فارس در صورتی که در آن راپُرت‌های اولی نوشته شده بود فارس و بنادر نوشته شود که تصور نکنند که مراد فقط همان بنادر فارس است و حال آنکه مقصود فارس و بنادر است.
فهیم‌الملک - در راپُرتی که از طرف هیئت رئیسه خوانده شد فارس و بنادر نوشته شده بود.
رئیس- رأی می‌گیریم به این ماده اول. آقایانی که موافق هستند ورقه سفید خواهند انداخت.
(اوراق رأی اخذ و آقای حاج میرزا رضاخان احصاء نمود و اوراق سفید را به ۴۹ و اوراق آبی را به عده ۱۸ اعلام نمود
(اسامی تصویب کنندگان)
متین‌السلطنه- شیبانی- هشترودی- حاج شیخ‌الرئیس- دکتر لقمان‌الحکماء- لواءالدوله- معززالملک- آقا میرزا علی اصفهانی- آدینه محمد خان- انتظام‌الحکماء- حاج محمد کریم خان- ادیب‌التجار- دکتر اسمعیل خان- آقا شیخ علی - ذکاءالملک- حاج سید نصرالله- حاج دکتر رضاخان- دکتر حیدر میرزا- آقا میرزا ابراهیم قمی- رکن‌الممالک- حاج وکیل‌الرعایا- حاج شیخعلی- آقا میرزا رضای مستوفی- لسان‌الحکماء- حاج آقا- عزالملک- عزالممالک- آقا میرزا مرتضی قلی خان- حاج شیخ اسدالله- بهجت- آقا محمد - ناصرالاسلام- اعتصام‌الملک- طباطبائی- آقا سید محمد رضا همدانی- ارباب کیخسرو- حاج سید ابراهیم - سعیدالاطباء- افتخارالواعظین- حاج میرزا رضا خان- معدل‌الدوله - مشیر حضور- آقا شیخ حسن- فرزانه- محمد هاشم میرزا- آقا میرزا ابراهیم خان- فهیم الملک- معاضدالملک
اسامی رد کنندگان
سلیمان میرزا- آقا میرزا محمد نجات- آقا شیخ ابراهیم زنجانی- دهخوارقانی- وحیدالملک- مساوات- آقا میرزا داودخان- آقا میرزا احمد- آقا سید جلیل- حاج محمد صادق- آقا سید حسین اردبیلی- آقا سید حسین کزازی- ضیاءالممالک- آقا شیخ غلامحسین- ابوالقاسم میرزا- آقا شیخ مهدی نجم آبادی- تربیت- صدرالعلماء
رئیس- به اکثریت ۴۹ رأی ماده اول تصویب شد.
وحیدالملک - یعنی فقره اول
رئیس- ماده اول ماده پنجم خوانده می‌شود
ماده پنجم به عبارت ذیل قرائت شد
تتمه وجه استقراض تا یکصد و بیست و پنجهزار تومان برای حقوق عقب افتاده سنه ایت ئیل امنیه و نظمیه تخصیص می‌شود.
وحیدالملک - بنده گمان می‌کردم آن فقره ثانی ماده اول هم باید جداگانه مذاکره شود و رأی بگیرند ولی گذشت.
رئیس- خوب بود تقاضا می‌کردید که تجزیه شود بنده که خودم نمی‌توانم تجزیه کنم اگر تقاضا می‌کردید تقسیم می‌کردیم به دو قسمت جداگانه هر کدام را رأی می‌گرفتیم حالا که نشده است گذشته است.
وحیدالملک - چون هر دوی این دو فقره راجع می‌شود به حقوق عقب افتاده و بنده از اول که مذاکره این لایحه و مخارج به میان آمد ضد بودم با هرگونه پرداخت این وجوه برای مخارج گذشته و این ماده یکی از آن فقرات است در همان ماده که ما الآن رأی دادیم قریب سه کرور بودجه جمع افزوده می‌شود که باید از بودجه مخارج تنگوزئیل امسال برگشت کنند و از این سه کرور محل هر چه هم در این چند ماده اول سال حصول نشود باز آنقدر حصول نخواهد شد که بتوان این مبلغ جزئی که یکصد و بیست پنجهزار تومان است از آن محل عاید شود و به آن محل خرج شود خواهند فرمود که این مخارج مخارج فوری است یعنی نظمیه‌ها و امنیه‌های اطراف این حقوق را لازم دارند تا اینکه بتوانند در تکالیف خدمتی خودشان حاضر باشند بنده ایراد نمی‌کنم تصدیق می‌کنم ولی ممکن است دولت این کار را بکند که یک پول نقدی که دارد در خزانه از آن پول نقد بدون اینکه یک تقاضای جدائی از مجلس بکند که در خزانه دارد یک وجه فروش لازم دارد آن خرج فوری را بپردازد و بعد از محلس که وصول شد بگیرد به جای آن وجه که خرج شده بگذارد و این خیلی آسان است ممکن است که این یکصد و بیست و پنجهزار تومان از همان پولی که الآن پیدا می‌شود پرداخته شود دولت قرض بکند از همین محل و این وجوهی که لازم است فوراً پرداخته بشود و بعد از یکی دو ماه از همان محل سه کرور وزارت جنگ که عایدی پیدا می‌شود در مقابل یکصد و بیست و پنجهزار تومان بپردازد و این محل نقد به جای خود بماند از برای مخارج فوق العاده که باز از برای نظمیه و امنیه لازم می‌شود و بنده یقین دارم که از برای این دو محل ما تا آخر سال بعضی مخارج‌های فوق العاده فوری لازم خواهیم داشت دست به این پول نقد از برای پرداخت مخارج پستی افتاده نزنند اگر هم می‌خواهند آنرا چنانچه عرض کردم به طریق قرض و عاریه باشد تا آنکه از محل‌هایی که وصول بشود به جای آن بگذارند.
وزیر داخله – معلوم است که این استقراض فقط برای این شده است که در مملکت امنیت حاصل شود یعنی امنیت هست تکمیل شود مسائل تأمین عجالتاً به سه قسمت تقسیم است یکی قشون است یکی نظمیه است یکی امنیه. در طرق و شوارع چنانچه خاطر آقایان مسبوق است امنیه یکی از تأسیسات جدید است سابقاً هم به اسم قراسوران یک عده بود که آنها هم در ضمن بودجه وزارت داخله یک حقوق مختصری داشتند که غالباً رؤساء حیف و میل می‌کردند و به افراد نمی‌رسید و یکی دو سه نفر برای نمونه گاهی در بعضی جاها مرئی می‌شدند و چون ترتیبات حکومت و مسئولیت او و حقوق حکومت مخصوصاً یک ترتیب دیگری بود که لابد حکومت صحیح است یک طوری یا خوب یا بد اداره می‌کرد یا سوار شخصی داشت یا از همان سوار و استعداد آن چند نفر سوار را وا می‌داشت به حفظ نظم یا از ایلات و عشایر به هر ترتیبی که بود ولی از دو سال به این طرف که دولت قرار داده است در راه ها یک امنیه برقرار کند وقتی که این تأسیس را کردند که بروند در مراکز مختلفه فلان عده اشخاص را مستخدم بکنند و به آنها اسلحه بدهند و آنها مشغول خدمت باشند آنها هم رفته‌اند این کار را کرده‌اند ولی دولت نتوانسته است حقوقی که برای آنها معین کرده است ماه به ماه برساند و آنها به تفاوت محل از ده ماه و هشت ماه و هفت ماه چهار ماه تا اول حمل امسال از دولت طلبکارند معلوم است یک عده خدمتگذاری که ماه به ماه حقوق به آنها نرسد حالش چه می‌شود در بعضی جاها موافق عده که بایستی باشند نیستند متفرق شده‌اند در بعضی جاها شاید اسلحه شان را گرو گذاشته‌اند و در بعضی جاها شاید اسب شان را نتوانسته‌اند نگاه دارند فروخته‌اند و در پاره‌ای محل‌ها هم صاحب منصب‌ها نتوانسته‌اند نگاهداری کنند بعضی هم فرض دارند چنانچه رئیس نظمیه چند جا الآن به تجار معتبر مقروض هستند و پول قرض کرده‌اند و داده‌اند به پلیس و آنها را توانسته‌اند در زمستان و اوقات سرد در خدمت نگهدارند این اختلاف حالی که در این دو قسمت پیدا شده است معلوم است تولید یک اغتشاش می‌کند اولاً وزارت داخله نمی‌تواند از آن اشخاص بطوری که آنها موظفند خدمتی که از آنها منظور دارد بخواهد از طرف دیگر همین مطالب خودش یک مبحثی شده است که هر روز وزارت داخله ده بیست الی ۳۰ تلگراف می‌پذیرد که در آن تلگراف نوشته شده است امنیه دست از کار کشیده است و از راه‌ها آمده‌اند به شهر یا مزاحم حاکم هستند یا در تلگرافخانه متحصن هستند و معلوم است امنیه که از راه‌ها بیایند تلگرافخانه متحصن شوند نمی‌توانند از عهده ه حفظ نظم برآیند و بالاخره باز یک طلبی از دولت می‌خواهند البته در این مدت حکام و رؤسای دولت به قدری که توانسته‌اند مانع شده در سر خدمت خودشان آنها را نگاه داشته‌اند ولی این مطالبه یومیه که افراد امنیه و نظمیه و صاحب منصبان از وزارت داخله می‌کنند واقعاً تزلزلی در کار مسئولیت آنها راه انداخته است حالا معلوم است از اول حمل یعنی از اول امسال دولت مصمم است که ماه به ماه حقوق آنها را بپردازد ولی یک سواری که هشت ماه و دو ماه طلبکار شده اسبش را فروخته است نتوانسته است نگاه بدارد و آمده ا ست در شهر برای مطالبه حقوق هر قدر هم ماه به ماه حقوق او را برسانند او دیگر نمی‌تواند خودش به حالت خدمت مهیا کند و از عهده خدمتی که به او رجوع شده است بر آید و واقعاً بنده که در این دو ماه و چند روزی که در آن جا بوده‌ام دیده‌ام در این مسئله واقعاً یک نوع عجزی به وزارت داخله وارد می‌شود که هیچ نمی‌تواند کار بکند نمی‌شود به کسی گفت که شما هشت ماه در سرما و گرما در طرق و شوارع و شهرها خدمت کرده‌اید حالا ده ماه دیگر صبر کنید مطالبه نکنید یا پنج ماه دیگر مطالبه نکنید تا اینکه ما از بقایای محلی یک مالیاتی وصول بکنیم و به شما بدهیم. اولاً مالیات امسال را هم هر قدر وزارت مالیه صرف مساعی کند همینقدر می‌تواند وصول بکند که به مصارف همین خرج امسال برسد و وصول بقایای محلی هم همچو چیز سهلی نیست اگر سهل بود باقی نمی‌ماند و می‌توانست تابحال وصول کرده باشد یک پولی لازم است که بکار امروز و فردا با یک ماه و دو ماه دیگر نخورد باید مملکت آن امنیت کاملی را که لازم دارد آن را اقلاً که حاصل کرد آنوقت مالیات باقی مانده را وصول کند این را آقای وحیدالملک صحیح فرمودند چون حالا یک وجهی در خزانه دارد می‌تواند از آن وجه به حقوق عقب افتاده بدهد بعد وصول بکند به جای آن بگذارد اما در ترتیب تفتیش یک ترتیبی را در آن تفتیش خود دولت منظور کرده است که از وجه استقراض و چیزی که از برای یک محل تخمین کرده است دیگر به مصرف دیگری نرساند این را برای استحکام عمل خودش دولت منظور کرده است در لایحه تفتیشیه هم منظور شده است به نظر مجلس خواهد رسید به این جهت نه وزارت داخله می‌توانند از وزارت مالیه و چیزی از این باب بخواهد و نه وزارت مالیه از وزارت داخله بخواهد و باز راجع می‌شود به اینکه از بقایای ثبت ئیل وصول شود و این کشاکش بالاخره مملکت را از جنبه نظم خارج خواهد کرد به این مناسبت وزارت داخله لازم دانست که لااقل یک قدری از این وجه به آنها داده شود تا یک اندازه آنها را ساکت کند معلوم است وزارت داخله نمی‌تواند مقاطعه کند که با یک ۱۲۵۰۰۰ تومان این عمل را تسویه می‌کند شاید یک قدری زیادتر باشد ولی وقتی که ۱۲۵۰۰۰ تومان توانست از مجلس اعتبار بگیرد از این وجه البته آن هائی را که خیلی لازم است یا منتهی به نسبت هر محل آنها را ساکت و حاضر سر خدمت خواهد کرد که یک دینار یعنی حتی المقدور سعی خواهد کرد که حیف و میل نشود و تفتیش صحیح می‌کند که در هر محل آن عده که حاضر خدمت بوده‌اند به آنها یک حقوقی برسد یعنی عده که روی کاغذ آمده است به آنها بدهند و مسلم است تمام دقت‌های خودش را خواهد کرد ولی من حیث‌المجموع بعد از اینکه دو ماه بنده مطالعه کرده‌ام این مطلب را یقین کرده‌ام که تا یک وجهی داده نشود به نظمیه و امنیه از آنها خدمتی را که منتظریم نمی‌توانیم استفاده کنیم.
آقا میرزا احمد - عرض بنده راجع به امنیه است شخصاً بعضی معلومات از بابت امنیه داشتم می‌خواستم عرض کنم که اگر اینطور باشد نمی دانم چطور رأی بدهیم این معلوم است که در مرکز امنیه و نظمیه از تمام جاها بهتر و منظم تر است ولی با وجود این بنده در این سفری که رفتم به قزوین از تهران تا ینگی امام که راجع به حدود تهران است ابداً سوار امنیه ندیدم و از ینگی امام تا قزوین هم دو نفر دیدم آنهم در گوشه قهوه خانه که برای خودشان مشغول استراحت بودند اگر به این ترتیب امنیه در سایر نقاط هست واقعاً می‌توان گفت که امنیه نداریم و واقعاً در نقاطی که نزدیک‌ترند به مرکز می‌توان گفت که بهتر از نقاط دور است به جهت اینکه اشخاص مرکزی از آن جا عبور می‌کنند و آنها را بهتر حاضر خدمت می‌کنند بنده بنظرم می‌آید که اگر می‌خواهید نسبت به امنیه یک وجهی منظور بدارید اول باید تفتیش کنند ببینند که یک امنیه داشته یا نداشته‌اند بنده اطلاعم این است.
وزیر داخله – ولی در عرایض بنده با آنچه که آقای میرزا احمد فرمودند منافاتی نیست اگر در همه این راه‌ها و در همه این حدود امنیه که روی کاغذ آمده است موجود بود و حاضر خدمت بودند مطالبات آنها چهار صد هزار تومان می‌شد یعنی ۶۵۰۰۰ تومان برات لاوصول در دست آنها است ۱۶۰۰۰۰ تومان هم مطالبات بی حواله دارند قریب ۲۰۰۰۰ خروار گندم و جو و ۱۵۰۰۰ خروار کاه که تمام این‌ها را که حساب بفرمائید ۳۰۰۰۰۰ تومان می‌شود و چون نظمیه هم قریب ۱۵۰۰۰ تومان مطابق صورتی که حاضر کرده و مطالبه می‌کند ضمیمه بکنیم این می‌شود متجاوز از ۴۰۰۰۰۰ تومان وقتی که وزارت داخله امیدوار می‌شود و تصور می‌کند که ۱۱۵۰۰۰ تومان با یک تفاوت جزئی این کار را اصلاح بکند این به چه دلیل است البته کسی که در سر خدمت بوده ا ست به او نمی‌شود گفت از آن شش تومان یا آنکه از آن وجهی که به امنیه می‌دهند یک دینار کسر نمی‌کنم این تفاوت کلی که منظور می‌کنند برای این است که در آن خطوط آن عده که باید سر خدمت حاضر باشند حاضر خدمت نبوده‌اند چنین نیست که مفتش نفرستاده باشند اینکه می‌فرمائید از این جا تا قزوین دو نفر یا سه نفر دیده‌اید آنهم در کنج قهوه خانه این را میزان تصور می فرمائید که در جاهای دورتر از مرکز یقیناً هیچ مأمور امنیه نخواهد بود. اتفاقاً اینطور نیست مخصوصاً یک مفتش در همین نزدیکی‌ها به طرف قم فرستاده بودم از این جا تا حسن آباد خیلی کم بوده‌اند در سر خدمت ولی از حسن آباد تا قم مرتباً در همه جا بقدری که لازم بود در سر خدمت بوده‌اند این بسته است کفایت بعضی صاحب منصب‌ها و آن افرادی که در آن راه مستخدمند بعضی‌ها از عشایر ایلات آن جاها مستخدم می‌شوند چون عادت به انتظامات ندارند به محض اینکه یک ماه دو ماه حقوق به آنها نمی‌رسد متفرق می‌شوند و سایر افرادی را که مستخدم بوده‌اند یا انسبه با آنها اختلاقشان بیشتر است و صاحب منصبان هم لایق ترند و شاید هم در محل پاره اعتبارات برای آنها حاصل شده است و صاحب منصبان یک وجهی برای آنها تدارک کنند در بعضی جاها کمتر و در بعضی جاها بیشتر توانسته‌اند آنها را حاضر خدمت کنند و در بعضی جاها شاید هیچ نبوده‌اند چنانچه فرمودید به این ملاحظه بنده عرض کردم که از یکصد و بیست و پنجهزار تومان که برای امنیه تقاضا شده خیلی محل اختلاف است چون نظمیه اینطور نیست نظمیه اختلاف خیلی جزئی دارد برای اینکه نظمیه در شهرها است و تفتیش آنها خیلی آسان است پس از این مقدار از بابت چهار صد هزار تومان که امنیه و نظمیه امروز از ما مطالبه دارند بیشترش را از امنیه کسر خواهیم کرد یعنی وقتی که می‌خواهم با این یکصد و بیست و پنجهزار تومان یا یک قدری زیادتر آن چهار صد هزار تومان را که مطالبه می‌کنند تسویه بکنیم بیشتر این کاری که وزارت داخله دارد مربوط به همین ملاحظه‌ای است که فرمودید که امنیه در راه کم بوده است یا هیچ نبوده است.
رئیس- مذاکرات گویا کافی باشد (گفتند کافی است)
رأی می‌گیریم به ماده پنجم. آقایانی که موافق هستند ورقه سفید خواهند انداخت و آقایانی که مخالفند ورقه کبود.
اوراق رأی اخذ شده و آقای حاج میرزا رضاخان اوراق سفید را به عده ۴۵ و اوراق کبود را به عده ۲۰ اعلان نمود.
اسامی رأی دهندگان:
دکتر لقمان- ذکاءالملک- حاج سید نصرالله- حاج میرزا علی اصفهانی- معززالملک- حاج دکتر رضاخان- شیبانی- ادیب‌التجار- رکن‌الممالک- حاج محمد کریم خان- متین‌السلطنه- آقا میرزا ابراهیم قمی- حاج وکیل‌الرعایا- آقا شیخعلی- آقا میرزا رضا مستوفی- آقا میرزا مرتضی قلیخان- حاج شیخ اسدالله- افتخارالواعظین- اعتصام الملک- ناصرالاسلام- طباطبائی- ارباب کیخسرو- انتظام‌الحکماء- لواءالدوله- سعیدالاطباء- آقا محمد - حاج آقا- مشیر حضور- آقا سید محمد رضای همدانی- آقا میرزا قاسم خان- حاج میرزا رضاخان- عزالممالک- عزالملک- فرزانه- معاضدالملک- آقا میرزا ابراهیم خان- حاج سید ابراهیم - آدینه محمد خان- دکتر اسمعیل خان- حاج شیخ‌الرئیس- حاج شیخ علی - دکتر حیدر میرزا- آقا شیخ محمد حسین- لسان‌الحکماء
اسامی رد کنندگان:
آقا سید جلیل- نجم آبادی- آقا شیخ غلامحسین- تربیت- ابوالقاسم میرزا- آقا میرزا احمد- محمد هاشم میرزا- علی زاده- آقا میرزا داودخان - آقا سید محمد رضای شیرازی- ضیاءالملک- آقا سید حسین کزازی- آقای اردبیلی - وحیدالملک- نجات- آقا شیخ محمد خیابانی- صدرالعلماء - سلیمان میرزا- آقا شیخ ابراهیم- دهخوارقانی
رئیس- ماده پنجم با اکثریت ۴۶ رأی تصویب شد. در مواد مذاکرات ختم شد حالا مذاکرات در کلیات است. مخالفی هست؟ آقای سلیمان میرزا
سلیمان میرزا - چنانچه در بدو امر که لایحه استقراض مطرح گردید از طرف فرقه دموکرات اظهار شد که ما با اساس قرض همراه هستیم ولی در بعضی شرایط نظر داریم و آن این است که به مخارج اساسی صرف شود و از برای چیزهائی صرف شود که از برای تکمیل امنیت مفید واقع گردد و بطوری که در وقتی که مشغول مذاکره لایحه خرج شدیم این حرف چندین دفعه مکرر شد ولیکن متأسفانه این ترتیب پیش نرفت و چنانچه لایحه پیشنهاد شده بود به اکثریت ۴۱ رأی متوالیاً (ولو اینکه بعضی‌هایش هم ۳۸ رأی بود) گذشت ولی حالا می‌بینیم که مواد لایحه گذشته است و باید در کلیات آن مذاکره کنیم و بنده عرض می‌کنم که بهیچوجه مساعد نیستیم با اینکه پولی به این ترتیب قرض کنیم و به بعضی مصارف که می‌توانیم از محل‌های عادی و از بودجه عادی مملکت بدهیم مثل این چیزهائی که این جا نوشته شده است یک صد هزار تومان برای حقوق عقب افتاده سفراء و یا دویست هزار تومان برای حقوق عقب افتاده امنیه و تتمه حساب آنها که اصلاح شده و امروز پیشنهاد شده که یک صد و پنجاه هزار تومان برای حقوق عقب افتاده قشون یک صد و پنجاه هزار تومان برای حقوق عقب افتاده امنیه و نظمیه و بعلاوه یک نظر دیگر هم هست که بواسطه آن نظر بیشتر بنده را مصمم کرده است که ورقه آبی بدهم و آن اجرا نشدن این مواد است ولو اینکه آقای وزیر داخله امروز اظهار فرمودند و الحق باید از این اظهار تشکر کرد ولی حقیقتاً تشکر آنوقتی می‌شود که به محل عمل باید و با ترتیب تفتیش منظمی که هست این وجوهات به همین مصارفی که تصویب شده است به مصرف برسد بدبختانه باید اقرار کنم که قبل از گذشتن دیدیم که بر خلاف این شد حالا بعد از گذشتن ببینیم چطور می‌شود تفنگ دیدیم ترتیب آن را در شور اول یک طور قسم دیگری بود بعد در ضمن مذاکرات که در مجلس شد یک دیگری شد در صورتی که ترتیب تفتیش معین شده بود راپُرت کمیسیون تصویب کرده بود ترتیب تفتیش آنرا مطابق ماده ۴ و اقساط او را بعد یک مرتبه در ضمن مذاکرات دیدم تغییر کرد و ترتیب دیگری پیش آمد و در همان روز اول یک تردیدی در نظر وزراء پیدا شد و هر کدام از یک نظر صحبت فرمودند و آن روز مطلب ماند و بعد در کمیسیون و سایر جاها اینطور صحبت شد و بالاخره ختم بر این شد که این دویست و بیست هزار تومان را عوض اینکه فقط اول خریداری یک عده زیادی اسلحه بپردازیم و به دست قشون بدهیم یک دفعه نقداً می‌دهیم در ازاء یک عده قلیل تفنگ معینی و یک محل معین که اسمش را از برای تعادیلی که آقای وزیر امور خارجه فرمودند و خارج از نزاکت است نمی‌گویم بنابراین از یک تفنگی که دو سه ساعت داشت عیب‌های اساسی آنرا دیدیم معهذا ماده تغییر کرد و به آن مصرف رسید بنابراین تا وقتی که آن مطالب با یک دلیل موجهی که آن عمل است مبرهن نشود نمی‌توان امیدوار بود بواسطه اینکه نظایرش دیده می‌شود مثل تفنگ نمی‌توان اعتمادی داشت و تصویب کرد استقراض را با این ترتیب یکی اینکه پولی که به این ترتیب قرض شده است نمی‌توان آنرا به حساب‌های عقب افتاده پرداخت مثل امنیه که الآن هم در مجلس گفتگو هست که در بعضی جاها هیچ نبوده است در بعضی جاها که هست شاید عشرش هم نباشد امنیه که چهار صد هزار تومان با نظمیه حقیقتاً طلب او خواهد بود به جائی می‌رسد که صد و بیست و پنج هزار تومان کارش تمام می‌شود و همچنین از بابت این که این محل‌ها به همان ترتیبی که ذکر شده است گمان می‌رود که صرف نشود و بعلاوه از تمام این‌ها گذشته عرض می‌کنم چنانچه دیروز هم عرض کردم لایحه استقراض از مجلس می‌گذرد و از طرف اقلیت اظهار می‌شود که صورت جزو آنها را بدهند از طرف وزیر اظهار می‌شود که صورت جزو را به یک نفر از اعضاء مجلس بخواهد می دانید در این صورت صحیح است اقلیت هیچوقت اطلاعیات ندارد از بودجه مملکت هیچوقت اقلیت نمی‌تواند اطلاعات عمیقانه پیدا بکند که بطور دقت یک مطلبی را رأی بدهد زیرا که یک نفر با تمام آنها اگر بخواهند چنانکه بنده از طرف آنها صورت جزو را خواسته بودم باز داده نخواهد شد چونکه باز گفته خواهد شد که یک نفر وکیل یا عده‌ای که اکثریت نیستند خواسته‌اند و مجلس هنوز نخواسته است و مجلس تعلق می‌گیرد به اکثریت و اکثریت مجلس هم نخواهد خواست بواسطه اعتمادی که به کابینه دارد پس بنابراین اقلیت مجلس چون بکلی بی اطلاع است از جزء جمع حتی آن جزء جمعی را که آقای وزیر مالیه فرمودند تفضلاً و ترحماً این را از برای اقلیت می‌دهم ولی می‌فرمایند دیگر نباید این قسم جسارت‌ها بشود و آن صورتی را هم که می‌فرمایند طبع و توزیع شده به ماها نرسیده و آنرا هم مطلع نیستیم و با وجود این تضییقات گمان نمی‌کنم که هیچیک اگر فرضاً اکثریت هم یک وقتی اقلیت بشود با این ترتیبی که با آنها رفتار می‌شود نمی‌تواند هیچ چیزی را رأی بدهد زیرا که اطلاع ندارد و نمی‌تواند رأی بدهد و وقتی که چیزی را نداند خودش را مسئول وجدان و مسئول ملت می داند که چیزی را که ندانسته است سرسری رأی بدهد و مال ملتی را صرف کند و باز در پایان مطلب اظهار می‌دارم که گمان نمی‌کنم که این حق را که وزیر مالیه فرمودند یک نفر وکیل نداشته باشد وکیل باید تمام مطالب را اطلاع داشته باشد و بالاختصاص بودجه را و اگر در تمام کارها خواست صورت خبرها و غیره بنابراین باشد که اکثریت بخواهد و منوط به میل اکثریت مجلس باشد باز تکرار می‌کنم که اکثریت بواسطه اعتمادی که به هیئت دولت دارد اغماض از این‌ها می‌کند و نخواهد خواست و اقلیت مثل امروز که یک چند نفری خواهد بود که مطلبی بعد از دو ماه می‌گذرد و نمی دانند که چه بود و چه خواهد شد.
وزیر مالیه – در مسئله دادن صورت این جزء جمع آنروز که حضرت والا آقای سلیمان میرزا اظهار فرمودند بنده مجبور شدم پاره توضیحات بدهم و با وجود این توضیحات متأسفم از اینکه درست ملتفت عرایض بنده نشده‌اند. بنده آنروز این جا عرض کردم که مجلس و وکلاء کمال نظارت را باید در بودجه داشته باشند و همیشه باید بودجه به نظر آنها بگذرد و تصویب بکنند ولی یک نفر وکیل تنها نمی‌تواند این تقاضا را بکند که بگوید من می‌خواهم بیایم آن جا صورت حساب را ببینم حالا می‌خواهد آن یک نفر از اقلیت باشد می‌خواهد از اکثریت باشد. یک نفر این حق را ندارد مگر وقتی قرار بدهد و بگوید آنوقت می‌تواند بیاید آن جا و تفتیش بکند علاوه بر این شرحی را که حضرت والا نوشته بودند و خواسته بودند که بیایند دوسیه را ببینند آن هیچ مربوط به این مسئله که رأی در آن گرفته شد ندارد ایشان خواسته بودند معاملات جاری دولت را با بانک ببینند و حالا در موقع استقراض می گویند که جزء جمع را به ما می‌دهند در صورتیکه آن یک مسئله‌ای است علیحده و ربطی به این موضوع ندارد بنده صورت جزء جمع این‌ها را می‌توانم بیاورم به مجلس که طبع و توزیع بشود و همه وکلاء ببینند و از شرح کار اطلاع پیدا بکنند اما این سوای آن شرحی است که آنروز فرموده بودند و به بنده نوشته شده است برای اینکه عرض کردم که اگر راجع است به آن پولی که بطور مساعده گرفته بودند آنرا صورت جمعش آورده بودم این جا طبع و توزیع هم شده است و تمام وکلاء دیده‌اند و از برای آتیه هم صورت جزء جمع را می‌توانم بدهم و می‌دهم که تمام وکلاء از جزئیات آن مسبوق باشند.
آقا میرزا احمد - بنده در تمام جهات موافقم با حضرت والا آقای سلیمان میرزا من همینقدر عرض می‌کنم نمی دانم به چه جهت است که آقای وزیر مالیه تجاهل عارفانه می‌فرمایند و یک نفر وکیل مکرر می‌فرمایند در صورتیکه یک نفر نیست برای اینکه یک نفری که به یک سمت رسمی معرفی شده است و لیدر است نسبت به (۲۱) نفر و حکم آن (۲۱) نفر را دارد و نماینده است از طرف یک جمعیت رسمی که در مجلس می‌باشد و بنابراین اظهارات او را نمی‌شود مثل اظهارات یک نفر وکیل فرض کرد خصوص در وقتی که رئیس مجلس هم بخواهد و اجازه بدهد که صورت را بدهند و هیچ ماده قانونی هم نیست که مانع باشد و این صورت ندادن را بنده نمی دانم موافق کدام قانون است که می‌فرمایند یک نفر حق ندارد با اینکه یک نیست (۲۱) نفر است و رئیس مجلس هم خواسته است.
وزیر مالیه - اگر رئیس مجلس خواسته باشد یا مجلس بخواهد فوراً تقدیم می‌کنم.
رئیس- حالا این مذاکرات این جا جایش نیست ممکن است بعد از وزارت مالیه به مجلس فرستاده شود و آنوقت آنرا بنده می‌فرستم به کمیسیون بودجه هر کس می‌خواهد ببیند برود آن جا ببیند.
حاج وکیل‌الرعایا - بنده تا یک اندازه متوجه این بوده و هستم که مخارج مملکت و امور او باید از عایدات خودش بگذرد یعنی مخارج استمراری ولی برای بعضی اصلاحات البته دولت محتاج به استقراض است این هم منحصر به ما نیست بلکه آن کسی که راضی نشود خیلی اشتباه کرده است بلکه باید سرمایه را داخل کرد تا این که شرکاء از آن منفعت ببرند اما اگر از بنده بپرسد ملت ایران که در این موقع چرا رأی دادن به این استقراض در مقابل او یک جواب منطقی دارم که قابل اعتراض هم نیست به او خواهم عرض کرد اردبیل، قراچه داغ و استرآباد و خراسان و سیستان قشون منظمی که قابل اعتراض نباشد لازم داشت و این را نمی‌توانیم از آن مخارج استمراری تهیه بکنیم برای این که این قشون را در آن جا به دو صورت لازم داشتند یکی این که تا یک اندازه باید باشد و دویمی برای این که می دانید که لازم است و حالا نمی‌خواهم بگویم چرا پس در موقعی که یک همچو نتیجه را می‌گیریم از یک همچو استقراض مختصری آن اندازه اهمیتی که در موقع مذاکره به آن می‌دهند بنده آن اندازه اهمیت به آن نمی‌دهم برای اینکه مملکت ایران بعد از این می‌خواهد به ترتیب علمی اداره بشود و دارای عایدات صحیح باشد و یک ۵ کرور تومانی که در واقع یک کرور لیره است برای او هیچ اهمیتی ندارد و خیلی زود می‌تواند آنرا استهلاک بکند در ضمن عایدات یک سال هم خیر وقتی که بخواهد ممکن است و می‌تواند بدهد اسهام او را بخرد امروز هم اگر کسی از ایرانی نخواهد بخرد مانعی نیست راه برای او باز است.
رئیس- پس یک اصلاحی است از آقای معززالملک قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
معززالملک- بنده هم پیشنهاد اصلاحیه خودم را مسترد می‌دارم.
رئیس- شما در کلیات استقراض صحبت نکنید در کلیات این لایحه مخارج که گذشته است باید مذاکره بکنید.
حاج وکیل‌الرعایا - ولی این‌ها یک چیزهائی است که لازم است گفته شود و بنده در ضمن کلیات لایحه استقراضی می‌خواستم بگویم در این جا تکرار شد و حالا مقصود بنده از این اظهارات این است که عجالتاً بنده با کمال میل و شعف در تمام این مخارج رأی دادم در کلیات آن هم رأی خواهم داد و خودم را هم در این باب مسئول خدا و خلق نمی دانم چرا برای اینکه اردبیل قراچه داغ- خراسان- سیستان- استرآباد قشون منظمی را لازم دارد اما ضمناً از هیئت اجراء منتظرم که در این وعده‌هایی خودم نموده‌ام با کمال امیدواری عملاً هم به آن موفق شده باشم و نتیجه گرفته‌ام.
رئیس- گویا مذاکرات کافی باشد.
افتخارالواعظین - مذاکرات کافی نیست.
رئیس- پس رأی می‌گیریم در اینکه مذاکرات کافی است یا کافی نیست. آقایانی که مذاکره در کلیات را کافی می دانند قیام نمایند. (اغلب قیام نکردند)
معلوم می‌شود مجلس مذاکرات را کافی نمی داند. آقای محمد هاشم میرزا
محمد هاشم میرزا - اگر چه خیلی از مطالب در ضمن مذاکراتی که در مواد شد گفته شده است و بنده نمی‌خواستم تکرار بکنم ولی چون بعضی از آقایان از قبیل آقای حاج وکیل‌الرعایا فرمایش کردند که شاید سوء تفاهم بشود در اینکه کسانی که این مخارج را کردند نظرشان این است که این ترتیبات برای مملکت لازم نیست مثلاً قشون با امنیه یا نظمیه لازم نیست و بنده یکی از آن اشخاصی هستم که رد کرده‌ام و باز هم رد خواهم کرد لازم نمی دانم که رفع اشتباه بکنم بنده هم همین طوری که ایشان فرمودند قسمت عمده این‌ها را لازم می دانم ولی با وجود این بواسطه اینکه بنده یک نفر از نمایندگان ملت هستم که از اول افتتاح این مجلس در این جا هستم و هشت ماه هم در کمیسیون بودجه بوده‌ام و هنوز یعنی تا دوما ه قبل هیچ بودجه را کاملاً به مجلس و کمیسیون بودجه نیاورده‌اند و اگر هم آورده‌اند مختصر و قابل کسب اطلاع نبوده است و به همین جهت بنده تابحال از دخل و خرج مملکتی اطلاع پیدا نکرده‌ام در صورتیکه هر چه طاقت داشته‌ام آمده‌ام به کمیسیون بودجه و بر حسب پیشنهادی که خود آقایان وزراء کرده‌اند مذاکرات نموده‌اند که این سه کرور از بودجه کل برگشت خواهد کرد همچنین برای دو کرور دیگر مثلاً بنده ابداً از جزئیات بودجه اطلاع ندارم از این جهت تصویب نکردم و رأی ندادم و مادام که بودجه مملکت را ندانم و از عایدات مملکتی اطلاع بهم نرسانم که چقدر است نمی‌توانم رأی بدهم ولی اشتباه نشود که بنده قشون یا امنیه یا نظمیه را برای این مملکت لازم نمی دانم بنده این‌ها را لازم بلکه واجب می دانم و با قسمت عمده این مخارج هم همراهم ولی چون از ترتیب بودجه مملکتی هنوز اطلاع پیدا نکرده‌ام نمی‌توانم رأی بدهم که از این محل داده شود و به همین دلیل هم رد می‌کنم.
حاج آقا - چون در کلیات این مخارج گفتگو است و البته در کلیات یک چیزی که انسان می‌خواهد رأی بدهد باید تصدیق بکند لزوم عدم لزوم آنرا و البته باید در جزئیات آن یک نظر بیندازند و ببینند این جزئیات برای مملکت لازم است یا لازم نیست اگر لازم است که آنوقت از آن جزئیات لازمه تشکیل می‌شود یک کلی لازمی و اگر لازم می‌شود که از آن یک کلی غیر لازمی تشکیل می‌شود آنوقت را خواهد شد. همه می دانید چیزی که ما را مجبور کرد به تصویب استقراض اول تشکیل دولت جدید تا امروز فقط همان انتظامات مملکت و حقیقتاً استقرار مرکزیت دولت بود لازم دانستیم یک استقراضی بشود از برای یک مصارف معینی تا اینکه بوسیله آن، آن مالیات‌هایی را که دولت در مملکت داشت و چند سال بود که تفریط می‌شد استرداد بشود و به مصارف مملکتی برسد حالا باید ببینیم این وجه استقراضی را که تصویب کردیم به همان مصارفی که از برای ما لازم است رسیده است و در همان مواقع صرف شده است یا خیر. بنده همانطور که چند روز پیش عرض کردم باز هم عرض می‌کنم که تمام نقطه نظر ماها در تصویب این مخارجی که پیشنهاد شده است دو چیز بوده است که اهمیت دارد و آن دو مطلب یکی امنیت مملکت است و یکی حفظ شرف دولت و تصور نمی‌کنم که هیچ یک از این موادی که تصویب شده است از این دو مطلبی که عرض کردم خارج باشد بواسطه اینکه راجع به پانزده هزار قشون و خرید اسلحه و راجع به امنیه و نظمیه که پیشنهاد گردید چیزهائی بود که برای تکمیل امنیت و رفاه عموم لازم بود و به نام امنیت مملکت تصویب شد یک ماده دیگر هم بود راجع به حقوق عقب افتاده مأمورین دولت در خارجه که پیشنهاد کرده بودند و یک صد هزار تومان تصویب کردیم که داده شود و به نام شرف ملت ایران تصویب شد و تصور می‌کنم که این چیزهائی را که تصویب کردیم از این دو مطلب بیرون نباشد و این مخارج هم یک مخارجی نبود که بتوانیم آن را رد بکنیم و بگوئیم امروز این‌ها اشد لزوم را از برای ما ندارد و اما این جا بعضی اشکالات می‌شود راجع به ترتیب تفتیش و راجع به نداشتن بودجه مملکت و اینکه آیا ما آنقدر پول داریم که کفایت این مخارج را بکند یا نداریم و این را مانع دیدیم و به این جهت این مخارج و این استقراض را رد کردیم اما راجع به تفتیش که آقای سلیمان میرزا فرمودند بنده هیچ نمی‌توانم تصور بکنم که یک پولی را مجلس شورای ملی رأی می‌دهد که اول خرج نکنند و مطمئن بشوند به اینکه به آن مصرفی که تصویب شده است خرج می‌شود آنوقت تصویبش را بکند البته باید یک ترتیبی و یک نقشه از برای آن معین بکنند بعد بگوید از روی این باید عمل بشود و تصویب بکند یک مخارجی را که از روی آن ترتیب مصرف بشود نه اینکه من بگویم که باید اول من بدانم به این مصرف می‌رسد یا نمی‌رسد آنوقت تصویب بکنم واِلا رد می‌کنم و رأی نمی‌دهم بواسطه اینکه دانستن به مصرف رسید یا نرسید بعد از عمل و خرج کردنش معلوم می‌شود اما آنچه راجع به عدم اطلاع خودشان فرمودند چون فرمودند شاید اکثریت همراهی بکنند در اینکه یک مطلبی را برای اطلاع خودشان فرقه اقلیت بخواهند در صورتیکه بنده تصور نمی‌کنم که اکثریت مانعی داشته باشد از همراهی کردن به جهت اینکه نقطه نظر اکثریت ولو اینکه خودشان به وزراء خودشان اطمینان داشته باشند این نیست که جلوگیری از اطلاعات فرقه اقلیت بشود و هرگز تصور نمی‌کنم که در هیچ جای دنیا یک همچو ترتیبی باشد که اکثریت بخواهد اقلیت اطلاعاتی نداشته باشد و گمان می‌کنم که پارلمان ایران هم همین طور این نکته را در نظر دارد و هر وقت فرقه اقلیت بخواهند یک اطلاعاتی پیدا بکنند و اظهار به اکثریت که ما این را بخواهیم اکثریت با کمال اطمینانی که به هیئت وزراء خودش دارد البته همراهی خواهد کرد در انجام مقصود فرقه اقلیت و اگر خارج از این ترتیب باشد و اگر از خود اکثریت هم یک نفر برود در یک وزارتخانه و بگوید من می‌خواهم دفتر را ببینم یا به دوسیه رسیدگی بکنم گمان نمی‌کنم که هیچ قانونی چنین اجازه را به آنها بدهد هیچ فرق نمی‌کند حتی اگر تمام نفرات (۴۸) نفر اکثریت بخواهند این تقاضا را بکنند نمی‌توانند بجز این که همانطور که عرض کردم در این جا عنوان بشود و اکثریت آن تقاضا را قبول بکند و بخواهد و باز هم در خاتمه عرایض خودم برای اینکه افراد خارج از مرکز هم بدانند که من و رفقاء من که در این استقراض و در این مخارج رأی دادیم از چه نقطه نظری بوده است و صورت مشروحی را هم که در روزنامه رسمی هست بخوانند و بدانند که نقطه نظر ما چه بوده است تکرار می‌کنم که ما این مخارج را تصویب می‌کنیم به نام امنیت مملکت و به نام شرف ملت و دولت ایران.
سلیمان میرزا- بنده متحیرم چند مرتبه این مطلب را توضیح بدهم که سوء تفاهم عمدی نشود و یک همچو اشتباهی نکنند کدام یک نفر از وکلا رفته است به وزارتخانه و گفته است من می‌خواهم دفتر شما را ببینم بنده یک چیزی به هیئت رئیسه تقدیم داشتم و در آن تقاضا کردم از رئیس که ما چون ماده اول را جزء جمعش را نمی دانیم جزء جمعش را ببینیم این بود که از هیئت رئیسه هم چیزی نوشته شد به وزارت مالیه حال هی علی‌الاتصال می‌فرمایند یک نفر وکیل - یک نفر وکیل بنده نمی دانم این یک نفر وکیل کی بوده است.
رئیس- اولاً این را عرض بکنم که این عبارت را که (سوء تفاهم عمدی بشود) پس بگیرید واِلا جلسه را ختم می‌کنیم.
سلیمان میرزا - چون این تعرضات یک نفر وکیل - یک نفر وکیل را به بنده فرمودند از این جهت عرض کردم.
رئیس- می دانم ولی این عباراتی را که گفتید (سوء تفاهم عمدی بشود) باید پس بگیرید.
سلیمان میرزا - بسیار خوب اگر باید پس بگیرم پس می‌گیرم.
رئیس- باید صریحاً بگویید که این کلمه را که گفتم پس می‌گیرم.
سلیمان میرزا - عرض کردم که پس گرفتم ولی حضرت عالی هم بفرمائید که دو مرتبه یک کاغذی را مرقوم فرمودید به وزارت مالیه و یک نفر وکیل نرفته است رسماً در یک وزارتخانه که دفتری را ببیند از هیئت رئیسه خواسته است و هیئت رئیسه دو مرتبه چنین کاغذی نوشته است با وجود این نرسیده است تا اینکه اسباب سوء تفاهم سهوی برطرف بشود و اسباب اینهمه مذاکرات نشود.
رئیس- این مسئله را عرض کردم که هیچ صحیح نیست که این مذاکرات نباید در ضمن شور در کلیات گفته شود و در جلسه سابق آقای حاجی آقا عرض کردم حالا هم عرض می‌کنم که هر چیزی که بنظرشان می‌رسد ولو اینکه عقیده شان است که نباید گفته شود آن چیزهائی که راجع می‌شود به احزاب سیاسی در اول مجلس هم که صورت مجلس را خواندند البته هم ملاحظه فرمودید چه اظهاری شد در صورتی که بنده رئیس هستم اگر یک چیزی خارج از نزاکت رفتار بشود حق دارم که در صورت مجلس بنویسم این بود که یک قسمت اظهارات آقای حاجی آقا و آقای سلیمان میرزا که در جلسه گذشته کردند ننوشتم حالا چون اصرار کردند که نوشته شود می‌نویسم و در جلسه آتیه هم قرائت خواهد شد ولی خواهید دید که چقدر اثر بدی خواهد داشت.
معززالملک – بنده هیچ راضی به بعضی مطالبی که خارج از کلیات است نخواهم شد فقط راجع به بعضی از مطالبی که در ضمن مذاکرات گفته شد مختصری عرض خواهم کرد. این جا در باب خود قرض گفته شد که چون علم و یقین نداریم بودجه عایدی مملکت ما کفاف مخارج مملکت را می‌کند یا نمی‌کند از این جهت این استقراض را تصویب نمی‌کنیم البته آقایان تصور خواهند فرمود که بودجه کلیتاً یک پیش بینی است که می‌شود از برای دخل‌های آتیه که متصور است هیچوقت بودجه بخودی خود و از پیش خود نمی‌تواند به یک مصرفی از مصارف معینه برسد برای اینکه آن عایدی که در بودجه پیش بینی می‌شود البته ابتداء لازم است در مملکت یک قوه باشد که بتواند آن عایدی را وصول بکند و از برای تهیه آن قوه هم یک پول فوق العاده لازم است پس به این قرض نباید به نظر یک قرض نگاه کرد که از برای مصارف جاری عادی مملکت هست بلکه به این قرض باید نگاه کرد به نظر یک قرضی که ما می‌خواهیم از آن فایده‌ها بهره‌ها و سودها ببریم به عبارت آخری به این قرض باید به یک نظر قرض (پرودوکتیف) نگاه کرد که ما می‌خواهیم این قرض را بکنیم و همانطوری که در مواد لایحه مخارج گذشت خرج بکنیم در راه انتظام مملکت و تکمیل امنیت و ازدیاد قوه نظامی مملکت و هیچ مقصود دیگری نداریم چرا برای اینکه تا وقتی که یک همچو قوه منظم مهمی در مملکت وجود نداشته باشد البته نمی‌توان عایدات عادی مملکت را جمع آوری کرد و به مصرف رسانید و چنانچه آقای سلیمان میرزا فرمودند که این قرض باید فقط صرف انتظام و امنیت مملکت بشود همینطور هم هست بلکه بنده تصور می‌کنم که عقیده اتفاق مجلس همین باشد که این استقراض باید صرف ازدیاد امنیت مملکت بشود ولی اگر نظر به مواد بکنند تصدیق خواهند کرد که حقیقتاً همینطور شده است یعنی یک مقداری از این مبلغ تخصیص شده است از برای قشون و این مستقیماً مربوط است به حفظ نظم مملکت و تهیه وسائل ازدیاد امنیت مملکت و کم مقداری هم تخصیص شده است برای تهیه اسلحه و خرید آن که آنهم لازم و ملزوم حفظ نظام است منتهی در باب اسلحه این جا یک اختلاف نظری پیدا می‌شود ولی نظرات را نباید مخلوط بهم کرد و آن این است که کلیتاً در آتیه دولت ایران مجبور خواهد شد یک اسلحه معین و سیستم مخصوصی برای افراد قشون خودش اتخاذ بکند و تمام قشون خودش را حتی الامکان به آن اسلحه مسلح بکند ولی تصدیق خواهند کرد که این اسلحه یک مدتی لازم دارد و یک پولی که این هر دو بدبختانه مفقود است پس نباید برای اینکه دولت ایران برای قشون خودش یک اسلحه معنی خواهد داشت گفت که حالا هیچ نباید داشته باشد و البته در موقعی که تعیین خرید و انتخاب اسلحه مذاکره می‌شود بنده هم شاید نظریاتی داشته باشم که عرض بکنم ولی فعلاً می‌بینم که این اسلحه اگر فوراً خریده نشود و به دست قشون داده نشود یک نقص در کار مملکت پیدا خواهد شد به این جهت است که بنده تصویب می‌کنم یک مبلغی از این پول داده شود و یک تفنگی که زودتر به دست بیاید گرفته شود و ضمناً هم نباید فراموش کنیم که این تفنگی که خریده می‌شود نباید کمتر از تفنگ (لبل) آنرا دانست پس اینهم یکی از موادی است که مستقیماً راجع است به حفظ امنیت و آسایش مملکت یک ماده دیگری هم در این لایحه بود که راجع بود به حقوق عقب افتاده قشونی این هم به عقیده بنده باز راجع است به حفظ نظام و امنیت مملکت بواسطه اینکه یک قشونی که حقوق گذشته او نرسیده باشد البته نمی‌توان از او متوقع یک نظم و خدمتی شد پس اگر کسی متوقع است از یک دسته قشونی که می‌خواهد حفظ امنیت مملکت را بکنند باید اول حقوق گذشته او را لباس او را جیره او را بدهد بعد از آن متوقع یک خدمت شایانی از او باشد همینطور است حقوق عقب افتاده امنیه و نظمیه که اگر از آنها هم متوقع و مترصد یک خدمات شایانی هستیم باید اول این کار را بکنیم پس حقوق عقب افتاده امنیه و نظمیه هم مستقیماً راجع می‌شود به حفظ نظام و حفظ ازدیاد امنیت مملکت پس فقط یک ماده در این شاید تا یک درجه به صورت ظاهر محل تصور شده باشد که خارج از امنیت است یعنی راجع به حفظ ازدیاد امنیت مملکت نیست ولی آن مربوط است به شرف دولت ایران در خارجه که آنرا هم بنده تصور می‌کنم خیلی اهمیت خواهد داشت و البته همه نمایندگان تصدیق خواهند داشت که این مسئله را هم بقدر امکان باید حفظ کرد و نگاه داشت پس به این دلایلی که عرض کردم چنین تصور می‌کنم که تمام این قرضی که شده است و صرف شده است فقط در راه حفظ نظم و امنیت مملکت و حفظ شرف دولت ایران و بدیهی است که با وجود تمام این دقت هائی که در ترتیب این قرض شده است باز هم هنوز کار تمام نشده است به جهت اینکه ترتیب یک تفتیش صحیح تری داده شده است که لایحه آن دیشب آمده است به کمیسیون قوانین مالیه و عنقریب به مجلس خواهد آمد و تمام نمایندگان ملاحظه خواهند کرد که اگر به آن تفتیش و آن ترتیب عمل بشود باید امیدوار شد و تصدیق کرد که تمام تخصیصاتی که در این مخارج شده است به همان محل هائی که تصویب شده است خواهد خرج شد به محل دیگری مصرف نخواهد شد.
عزالملک- بنده یک پیشنهادی کرده‌ام راجع به قسمت سوم خوانده نشد.
رئیس- صحیح است فراموش شده است.
(پیشنهاد مزبور به عبارت ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم جمله ذیل به عنوان توضیح به آخر لایحه مصرف استقراض ملحق شود:
توضیح- مبلغی که در قسمت سیم ماده اول ذکر شده از قرار تومانی ۲۰ به سفرا و مأمورین دولت ایران در خارجه تقسیم می‌شود.
فهیم الملک - همین طور در نظر بوده است. شکل دیگری قرار نشده است. کمیسیون هم قبل دارد..
وزیر امور خارجه - بنده در این باب یک نظری دارم و آن این است که در این خصوص تا یک اندازه دست وزارت امور خارجه نباید بسته بشد به جهت اینکه این حقوقی که معوق مانده است یک مقدار آن از اشخاصی است که فعلاً در سر کار هستند یک عده از آنها کسانی هستند که باید فوراً حرکت بکنند و به محل‌های مأموریت خودشان بروند یک دسته دیگر اشخاصی هستند که خارج از کارند البته حقوق همه این‌ها باید داده شود اما نظر الاهم و فالاهم امروز برای وزارت امور خارجه خیلی لازم است مثلاً سفارتی را که برای (پطرزبورگ) خواهیم فرستاد و برای (لندن) و برای (برلن) و برای (اسلامبول) این‌ها اشخاصی هستند که باید نقل و تحویل بشوند و برای اینکه مکن باشد نقل و تحویل بشود و بتوانند حرکت بنمایند باید آنها را تا یک اندازه مقدم داشت برای اینکه اهمیت دارد به دیگران از این پول می‌شود کمکی از پول‌های دیگر هم رسانید که حقوق آنها هم داده شود و به ا ین ترتیب اگر نشود آن مقصودی که از این پیشنهاد در نظر گرفته شده است فوت خواهد شد.
عزالملک - این صد هزار تومان برای سفرا و سایر مأمورین دولت در خارجه تخصیص شده است بطوری که آقای وزیر امور خارجه پریروز فرمودند گویا آنها قریب یک کرور طلب دارند و بنده تصور می‌کنم که بر خلاف انصاف است که میان آنها تفاوتی گذاشته شود یعنی کسی که ده هزار تومان طلب دارد و تمام را بگیرد و دیگری که ۵ هزار تومان می‌خواهد ۳ هزار تومان به او بدهند یا اینکه هیچ به او ندهند بنده که این پیشنهاد را تقدیم کردم گمان نمی‌کردم محتاج به توضیح باشد و تصور می‌کردم که آقای وزیر امور خارجه قبول خواهند فرمود حالا که دفاع می‌فرمایند البته به نظر مجلس است بنده بیش از این عرضی ندارم.
رئیس- این جا بنده لازم می دانم عرض کنم که چون مذاکره در کلیات تمام شده است دیگر نمی‌شود در این اصلاح رأی گرفت تقصیر هم از جنابعالی نیست چون در جلسه گذشته این پیشنهاد را دادید و فراموش شده است که خوانده شود و تقصیر شده است حالا نمی دانم چطور باید کرد برا این که این مسئله اصلاح که نیست یک ماده الحاقیه است و ما هم نمی‌توانیم بعد از ختم مذاکره کلیات در یک ماده الحاقیه رأی بگیریم ممکن است که این ماده را در جلسه آتیه بنویسیم و الحاق بکنیم واِلا الآن اگر بخواهیم و یک ماده را الحاق بکنیم این بد است و سابقه می‌شود از برای آتیه در نظامنامه داخلی هم در این خصوص چیزی نوشته نشده است ولی ممکن ا ست اگر مجلس موافق باشد در آن مذاکره بکنیم (بعضی گفتند مذاکره نشود) پس رأی می‌گیریم در این که حالا در این ماده مذاکره بشود یا خیر. آقایانی که موافق هستند قیام نمایند. (اغلب قیام نکردند - رد شد) حالا رأی می‌گیریم در کلیات این لایحه که مجموعه آن هفت ماده است. آقایانی که موافق هستند و تصویب می‌کنند ورقه سفید و آقایان مخالف ورقه کبود خواهند انداخت.
(اوراق رأی اخذ شد آقای حاج میرزا رضاخان به قرار ذیل شماره نمود)
ورقه سفید علامت قبول (۴۳) ورقه آبی علامت رد (۲۰)
(آقایانی که تصویب کردند)
حاج شیخ‌الرئیس- حاج سید ابراهیم- آقا شیخ محمد حسین- آقا میرزا علی- آدینه محمد خان- ادیب‌التجار- آقا شیخ علی شیرازی- دکتر اسمعیل خان- حاج محمد کریمخان- انتظام‌الحکماء- شیبانی- حاج سید نصرالله- دکتر لقمان- متین‌السلطنه- لواءالدوله- آقا میرزا مرتضی قلیخان- افتخارالواعظین- ارباب کیخسرو- حاج آقا- فهیم‌الملک- آقا محمد بروجردی- عزالملک- مشیر حضور- معززالملک- فرزانه- آقا سید محمد رضای همدانی- ناصرالاسلام- آقا میرزا قاسم خان- معدل الدوله- معاضدالملک- دکتر سعیدالاطباء- آقا میرزا ابراهیم خان- حاج میرزا رضاخان- حاج عزالممالک- دکتر حیدر میرزا- حاج مصدق‌الممالک- حاج شیخعلی- حاج وکیل‌الرعایا- آقا میرزا ابراهیم قمی- آقای میرزا رضای مستوفی- اعتصام الملک- حاج شیخ اسدالله
(آقایانی که رد کردند)
آقا شیخ رضا - وحیدالملک- نجات- تربیت- آقا میرزا احمد- آقا میرزا داودخان- آقا شیخ غلامحسین- ضیاءالممالک- آقا شید حسین اردبیلی- مساوات- ابوالقاسم میرزا- آقا شیخ مهدی نجم آبادی- محمد هاشم میرزا- آقا سید حسین کزازی- آقا شیخ محمد خیابانی- آقا شیخ ابراهیم زنجانی- علی زاده- آقا سید جلیل- سلیمان میرزا- صدرالعلماء
رئیس- به اکثریت (۴۳) رأی از (۷۳) نفر نمایندگان حاضر تصویب شد.
(خطاب به وزیر مالیه) لایحه تفتیش تا روز شنبه حاضر می‌شود؟
وزیر مالیه- بله حاضر می‌شود یعنی برای اینکه جزء دستور بگذارید؟
رئیس- بله
وزیر مالیه- گمان نمی‌کنم که برای جزء دستور شدن حاضر بشود.
رئیس- آقای معاون وزارت داخله برای جواب سئوالات تشریف آورده‌اند ولی چون مجلس طول کشید طرح نشد می‌ماند برای روز شنبه ولکن به شرط اینکه زودتر تشریف بیاورند که در اول مجلس سئوالات بشود (گفتند صحیح است) دستور سه جلسه آتیه از این قرار است:
شنبه ۲۱ قانون تعرفه تلگرافات- راپُرت کمیسیون بودجه راجع به خانواده مرحوم حجت الاسلام بهبهانی- بودجه مجلس شورای ملی برای سال تنکورئیل
سه شنبه ۲۴ راپُرت کمیسیون بودجه راجع به حقوق یوسف مجاهد- قانون قبول و نکول بروات تجارتی - لایحه تفتیشیه
(۲۶) قانون استخدام راپُرت کمیسیون قوانین مالیه راجع به متوفیاتی که حقوق آنها از دو تومان کمتر است
افتخارالواعظین- قانون پستی را در این دستورها مقرر نفرمودید.
رئیس- (خطاب به لواءالدوله) تقاضا کرده‌اند که قانون ترفیع رتبه نظامی را جزء دستور بگذاریم اما این‌ها را که در دست داریم تمام بکنیم آنوقت به سایر مطالب بپردازیم (گفتند صحیح است)
آقا میرزا احمد- لایحه تجزیه بلوچستان را بنده از همه مقدم می دانم خصوص به ملاحظه اهمیت بلوچستان در این اوقات که خیلی لازم می دانم که زودتر این مسئله حل بشود بلکه بواسطه فرستادن حاکم جدید یک رفاهیتی به جهت اهالی آن جا حاصل بشود
(گفتند صحیح است و هیچ جزء دستور گذاشته نشده است)
رئیس- این را ۱۵ نفر پیشنهاد بکنند که بعد از آنکه قانون پستی تمام شد جزء دستور گذاشته شود.
(رئیس حرکت کرد مجلس یک ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد)
با صورت مشروح پس از ملاحظه نمایندگان محترم و اصلاح حضرت آقای فهیم‌الملک مقابله شده صحیح است.