مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ آبان (میزان) ۱۳۰۱ نشست ۱۷۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
جلسه ۱۷۱
صورت مشروح مجلس یوم یکشنبه بیست و هفتم عقرب ۱۳۰۱ مطابق بیست و نهم ربیع‌الاول ۱۳۴۱
مجلس یک ساعت قبل از غروب به ریاست آقای مدرس تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم شنبه بیست و ششم عقرب را آقای مستشارالسلطنه قرائت نمودند)
نایب رئیس- آقای محمد هاشم میرزا راجع به صورت مجلس فرمایشی دارید؟
محمد هاشم میرزا- بنده در عرایضم و در پیشنهادم هم تصریح کردم که از اراضی که استعداد برای اکتشاف نفت دارند یک سدس واگذار کنند و این جا صد سی نوشته شده یا ایشان اشتباه خواندند یا اشتباه نوشته شده است.
نایب رئیس- اصلاح می‌شود.
آقای نجات (اجازه)
آقا میرزا محمد نجات- بنده در دستور عرض دارم نه در صورت مجلس.
نایب رئیس- صورت مجلس با این یک فقره اصلاح تصویب شد.
دستور امروز از قراری که آقای رئیس معین فرمودند یکی لایحه راجع به مستمریات است و دیگری بقیه شول اول در قانون امتیاز نفت و قانون موقتی هیئت منصفه. حالا آقای نجات گویا در دستور فرمایشی دارند.
آقا میرزا محمد نجات- عرض می‌کنم یک پیشنهادی راجع به تغییر اوقات مجلس شده استدعا می‌کنم اگر مقتضی بدانید قرائت و رأی گرفته شود.
نایب رئیس- اگر اجازه می فرمائید باشد برای آخر جلس
(بعضی گفتند صحیح است)
محمد هاشم میرزا و رفعت الدوله- اصلاً با این پیشنهاد مخالف هستیم.
نایب رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- بنده هم می‌خواستم عرض کنم همین مسئله جزو دستور شده و رأی گرفته شود.
(بعضی از نمایندگان- خیر مخالف هستیم)
نایب رئیس- مخالفی نیست این پیشنهاد قرائت می‌شود.
(بعضی از نمایندگان- چرا مخالف هستیم) بعضی دیگر موافق بودند.
نایب رئیس- آقای آقا میرزا ابراهیم قمی (اجازه)
آقا میرزا ابراهیم قمی- عرض می‌کنم خوب است رأی گرفته شود یا جزو دستور می‌شود یا نمی‌شود. اینهمه مذاکره لازم نیست.
نایب رئیس- بماند برای آخر جلسه بهتر است چون اگر در این مسئله مذاکره کنیم از سایر مطالبی که جزو دستور است باز می‌مانیم.
(بعضی از نمایندگان- خیر باید قرائت شود) (بعضی از نمایندگان- خیر باید قرائت شود)
نایب رئیس- پس قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم رئیس مجلس شورای ملی دامتم شوکته
نظر به اینکه جلسه عصر غالباً تا ساعت سه و چهار از شب طول خواهد کشید و بواسطه بارندگی و گِل زیاد برای غالب نمایندگان اسباب زحمت فوق العاده است لذا امضاء کنندگان ذیل پیشنهاد می‌کنیم جلسات رسمی عصر مجلس را تبدیل به صبح بفرمائید.
نایب رئیس- آقای محمد هاشم میرزا موافقید؟
محمد هاشم میرزا- خیر، اولاً در اینکه این مطلب مقدم بر سایر مطالب دستور باشد مخالف هستم چون این مطلب جزو مسائل داخلی مجلس است و لازم به مذاکره در مجلس نیست و همانطور که فرمودید از سایر مطالب مهمتری که در دستور داریم باز می‌مانیم از قبیل مسئله نفت و قانون هیئت منصفه و اگر نباشد در اصلش مذاکره بشود در او هم مخالف هستم. در مواردی که باید عرض کنم عرض می‌کنم.
نایب رئیس- آقای سلیمان میرزا موافقید؟
سلیمان میرزا- موضوع چه چیز است؟
نایب رئیس- این که جلسه صبح باشد.
سلیمان میرزا- بلی موافقم.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم که این مطلب جزو دستور باشد یا نه. کسانی که موافقند جزو دستور باشد قیام فرمایند.
(عده کثیری از نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس- تصویب شد که جزو دستور باشد.
آقای امین‌الشریعه موافقید؟
امین الشریعه - بلی
نایب رئیس- آقای کازرونی چطور؟
آقای کازرونی- مخالفم
نایب رئیس- بفرمائید.
آقای میرزا علی کازرونی- بنده هر چه فکر کردم هیچ دلیلی برای اینکه اوقات جلسه علنی را تغییر بدهیم ندیدم به واسطه اینکه صبح تا ظهر چهار ساعت است و انسان صبح که از خواب بر می‌خیزد هوا سرد است و تا در ساعت نماز بخواند و ناشتائی بخورد و ترتیب منزل بدهد دو به ظهر می‌ماند.
(همهمه و خنده بین بعضی از نمایندگان)
آقا میرزا علی- آقایان استدعا می‌کنم خودتان مجلس خودتان را ضایع نکنید واِلا خوب نیست باید حیثیت مجلس را هم رعایت کرد. من واقعاً تعجب می‌کنم چرا ما اینطور می‌کنیم؟ عجب‼ اما وقتی که تمام وکلاء جمع شوند یکساعت به ظهر می‌ماند و وقت مضیق است و برای مذاکره نتیجه حاصل نمی‌شود و بهترین اوقات هم از دستمان رفته است و به مقصود هم نرسیده‌ایم از آن طرف عصر عادتاً انسان در خارج کار ندارد و موقعی است که انسان می‌رود تفریح و تفرجی بکند ….
تدین- مجلس جای تفریح نیست
آقا میرزا علی- عجب است آقا! آقا جان استدعا می‌کنم همان طور که خودتان می فرمائید اگر حرفی دارید بعد بفرمائید شما هم بعد فرمایش تان را بفرمائید و واعظ غیر متعظ نباشد. عجب اوضاعی است. بنده والله دلم برای خودم نمی‌سوزد عصر برای مجلس حاضر می‌شوند کاری هم در خارج ندارند وقت هم موسع است و یک ساعت و نیم به غروب جلسه می‌شود اگر مهم است تا ساعت دو یا سه از شب رفته انجام می‌دهند واِلا غروب یا نیم ساعت از شب رفته تمام می‌نمایند. اگر آقایان می‌فرمایند زمستان است که جایتان هم گرم است اگر می فرمائید برف است روز هم برف است. می فرمائید شب سرد است روز هم سرد است. اگر می‌فرمایند شب کار داریم روز کار نداریم؟ بنده می‌گویم شب‌ها بلند است و روزها کوتاه است و شب بهتر می‌شود امورات را انجام داد…
حائری‌زاده- شب تاریک است او را چه می فرمائید؟
کازرونی- عجب اگر بخواهیم جلسه روز قرار بدهیم ابداً موفق نمی‌شویم و کاری را هم نمی‌توانیم انجام بدهیم.
نایب رئیس- آقای محمد هاشم میرزا مخالفید؟
محمد هاشم میرزا- بلی بنده مخالفم.
نایب رئیس- آقای ارباب کیخسرو چطور؟
ارباب کیخسرو- موافقم.
نایب رئیس- بفرمائید.
ارباب کیخسرو- بنده موافقم و یکی از دلایلی که برای موافقتم عرض می‌کنم سردرد و سینه درد خودم است که از دیشب عارض بنده شده است. قسمت دیگر راجع به مستخدمین مجلس است. آقای کازرونی می‌فرمایند جایمان الحمدالله گرم است ولی فکری هم بفرمایند که مستخدمین مجلس مقصر نیستند که از صبح باید بیایند تا نصف شب این جا باشند نه نوکر دارند که در خانه شان تهیه ببیند نه خودشان فرصت دارند فکری برای زندگانی شان بکنند. آیا آن‌ها انسان نیستند و زندگانی ندارند؟ اقلاً ترحمی باید به آن‌ها بشود (اغلب نمایندگان- صحیح است) (جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است)
نایب رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافقند که جلسه طرف صبح باشد …
(جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی نیست مخالفیم)
نایب رئیس- رأی می‌گیریم که مذاکرات کافی است یا نه. آقایانی که مذاکرات را کافی می دانند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
نایب رئیس- معلوم می‌شود مذاکرات کافی است. رأی می‌گیریم در اصل پیشنهاد آقایانی که موافقند از این ببعد جلسات طرف صبح یعنی قبل از ظهر باشد قیام فرمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس- تصویب شد که جلسات قبل از ظهر باشد. دستور لایحه متعلق به مستمریات است بعد شور اول لایحه امتیاز نفت شمال اگر مخالفی نیست بدواً در لایحه مستمریات مذاکره شود.
(جمعی از نمایندگان- صحیح است)
(لایحه راجع به مستمریات را آقای مستشارالسلطنه به شرح ذیل قرائت نمودند)
اصلاحات پیشنهاد شده در جلسه هشتم برج میزان ۱۳۰۱ مجلس شورای ملی راجع به مستمریات را کمیسیون بودجه در جلسه بیست و دوم عقرب ۱۳۰۱ تحت مطالعه در آورده و ماده واحده ذیل را برای تصویب به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده- مجلس شورای ملی به وزارت مالیه اجازه می‌دهد که باقی مانده‌های قانونی مستمریات مصوبه قوی‌ئیل مجلس شورای ملی را موافق به شرح ذیل در هذه السنه ایت ئیل ۱۳۰۱ پرداخت نمایند.
۱- مستمریاتی که از قرار تومانی ۲ ریال و تومانی پنجهزار پرداخته می شده است از همان قرار پرداخت نمایند.
ب- مستمریاتی که از قرار تومانی تومان پرداخته می شده تا ششصد تومان سالیانه تمام و مازاد آن پس از وضع تومانی چهار قران تأدیه شود.
نایب رئیس- آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- البته آقایان تصدیق می فمرایند تصمیماتی که در مجلس شورای ملی گرفته می‌شود حتی‌الامکان باید طوری باشد که در اطراف او اعتراض کم باشد و اگر هیچ اعتراضی نباشد خیلی بهتر است ولی البته اعتراض هست و ممکن نیست اعتراض نباشد ولی ما باید سعی کنیم اعتراض کمتر باشد. البته تصدیق می فرمائید مستمریاتی که سابقاً پرداخته می‌شد در مقابل خدماتی بود که در واقع استبداد انجام می‌دادند و در آن موقع حقوق ماهیانه نبود و مأمورین دولت حقوق مرتب نداشتند فقط مستمری در حق آن‌ها برقرار می‌شد که بعد رفته رفته به طریق ارث هر کدام از آن‌ها که از میان رفتند به اولاد و ورثه آن‌ها داده شد. مقصود بنده از این عرض این است که پایه مستمریات بر یک اساسی محکمتر از شهریه‌ها گذارده شده است ولی این شهریه‌ها را در ایام فترت هیئت‌های دولت نظر به یک مقتضیاتی به یک اشخاصی شهریه هائی دادند و برای آن شهریه‌ها در همین مجلس مقدس تعمیم گرفته شد که تا ماهی پنجاه تومان که در سال ششصد تومان می‌شود تمام بپردازند و از ششصد تومان به بالا را تومانی چهار قران کم کنند و تومانی شش قران بپردازند. حالا چه شده است که آمده‌ایم برای مستمریات اصل دیگری اتخاذ کرده‌ایم که تومانی ۲ ریال را همان تومانی دو ریال بدهند و تومانی پنج قران و یک تومانی‌ها را تا ششصد تومان تمام و از ششصد تومان به بالا تومانی چهار قران کسر شود. آقایان عقیده شان این است که چون مستمریات بیشتر از شهریه‌ها است از این جهت باید در پرداخت او یک تفاوتی گذارده شود. بنده هیچ دلیلی نمی‌بینم که چون مبلغ شهریه‌ها کمتر است باید تام داد ولی چون مبلغ مستمریات زیادتر است از این جهت باید کمتر پرداخت. این تبعیض برای چه چیست؟ وقتی بنا شد کمتر بدهند خیلی خوب کاری به آن ندارم آقا تبعیض چرا؟ یک عده را تومانی دو ریال و جمعی را پنج قران و عده دیگر را تومانی تومان و تا ششصد تومان کسر نکنند و از ششصد تومان به بالا تومانی چهار قران کسر نمایند؟ این جماعت چه رجحانی بر یکدیگر دارند که باید تومانی تومان‌ها تا ششصد تومان تمام بگیرند و آن بیچاره هائی که تومانی دو ریال شده همان تومانی دو ریال را بگیرند؟ از روز اول که دولت حکم صادر کرد که بعضی‌ها را تومانی تومان بدهند و بعضی را تومانی دو ریال عقیده بعضی از آقایان این است که این مستمریات در روز اول دو ریال و پنج قران بوده است ولی این طور نیست اشتباده شده است. یک وقت حکم صادر شد که چون دولت پول ندارد تمام مستمریات تومانی پنج قران بشود و اینطور هم شد. آنوقت یک جماعتی فشار آوردند که مواجب آن‌ها تومانی تومان داده شود و دولت هم حکم داد تومانی تومان به آن‌ها بدهند. آنوقت برای اینکه جائی برای این مبلغ باز کنند آمدند حال یک جماعتی را تومانی دو ریال کردند برای اینکه یک محلی پیدا شود که تومانی تومان‌ها را بدهند و آن هائی که مواجبشان از پنج قران به دو ریال تنزل یافت در واقع قربانی آن هائی شدند که تومانی تومان می‌گیرند بعد در مجلس اینطور مذاکره شد و عقیده اکثریت مجلس این طور بود که این مبلغ اعتباری که دولت خواسته است بطور تساوی بین مستمری بگیرها تقسیم شود تومانی ۳ قران و ۴ قران هر قدر که رسید به تساوی تقسیم شود اما وقتی که به کمیسیون مراجعه شد آن جا اختلاف نظر حاصل شد و در کمیسیون حتی عقیده شاهزاده نصرت‌الدوله هم این بود که بطور مساوی تقسیم شود و دیگران در این موضوع با حضرت والا مخالفت کردند و خیلی اسباب تعجب بنده شد حالا هم باز عقیده بنده این است که بطور عموم حکم داده شود تمام دو ریال بگیرند یا اینکه این اعتباری را که دولت خواسته است بطور تساوی بین مستمری بگیرها تقسیم کنند هر قدر که می‌رسد بدهند واِلا به این طریق که یک جماعتی را تومانی دو ریال بدهند و یک جماعتی را تومانی پنج قران و عده‌ای را تا ششصد تومان تمام و از ششصد به بالا تومانی چهار قران کسر کنند هیچ دلیلی ندارد که تبعیض بشود و مخالف هستم اگر چنانچه در دفتر مستمریات ملاحظه فرمائید به صورت اسامی که در آن دفتر هست اشخاصی که تومانی تومان می‌گیرند ابداً احتیاج ندارند به گرفتن این پول. یک مردمانی هستند صاحب نفوذ و با مکنت و اغلب مستمریات خودشان را مالیات بدهی خودشان محسوب می‌کنند اما آن بدبخت که معاشش منحصر به این است که همین سالی نود تومان صد تومان را بگیرد و گذران کند آنرا هم تومانی دو ریال بگیرند؟ آنوقت هم بعد از مدتی دوندگی و زحمت یک قبض صادر می‌کنند و چند ماه هم در اطراف صندوق آمد و رفت می‌کنند تا بالاخره دستشان هم به جائی نمی‌رسد و همان تومانی دو ریال را تومانی پانزده شاهی یا دهشاهی به صراف می‌فروشند و وقتی ملاحظه بفرمائید پس از یکسال دوندگی و زحمت عوض اینکه شصت هفتاد تومان دستشان می‌رسد در هر صورت بنده عقیده‌ام این است که هر تصمیمی در مجلس گرفته می‌شود طوری باشد که بطور تساوی تقسیم شود و هیچ دلیل ندارد یک عده متمول متنفذ را امتیاز بدهند به یک مشت فقیر و بدبخت که امر معیشت شان به همین مختصر مستمری است و آن‌ها را تومانی تومان بدهند و این‌ها را تومانی دو ریال هم ندهند.
نایب رئیس- آقای کازرونی مخالفید؟
آقا میرزا علی کازرونی- بلی
سهام‌السلطان منشی کمیسیون بودجه- چنانچه آقایان در خاطر داشته باشند پس از آنکه دولت پیشنهادی به مجلس کردند که مستمریات موافق معمول چند ساله اخیر پرداخته شود یعنی چون اساس مستمریات در واقع آن کتابچه مطبوعاتی است که از مجلس گذشته است و در سنه قوی ئیل جرح و تعدیل شده و کم و زیاد کردند و مبلغی برای اشخاص باقی گذاشتند و اساس این مستمریات از آن تاریخ به بعد شد دولت‌های بعد چون بودجه مملکت را کافی ندانستند که تمام را بپردازند آمدند و در اول تومانی پنج قران تصویب کردند و بعد از مدتی هم دیدند بودجه کفایت نمی‌کند مجدداً تومانی پنج قران را دو ریال کردند بعد بواسطه اینکه پریشان و گرفتار بودند یک تصویب نامه هائی صادر شد که به بعضی به طور استثناء تومانی پنج قران و برخی تومانی تومان داده شود و در این چند ساله اخیر هم به همین ترتیب پرداخته می‌شد که بعضی‌ها را تومانی دو ریال و بعضی‌ها را پنج قران و جمعی دیگر را تومانی تومان می‌دادند و دولت همانطور که اول هم عرض کردم پیشنهاد کرد که مطابق ترتیب سنوات اخیر که کلیه مبلغ ششصد و هشتاد هزار تومان پرداخته می‌شد مجلس اجازه بدهد که امسال هم به همان ترتیب پرداخته بشود یعنی به همان ترتیبی که عرض کردم تومانی دو ریال و پنج قران و تومانی تومان پرداخته شود کمیسیون هم چون دید که برای دولت میسر نیست بتواند تمام مستمریات را تومانی تومان بپردازند بطوری که مجلس سابق رأی داده بود به این جهت با دولت موافقت کردند که مطابق معمول چند ساله اخیر این مستمریات پرداخته شود تا انشاءالله برای سال بعد مطابق بودجه مملکت یک ترتیب صحیحی داده شود ولی امسال همانطور پرداخته شود بنابراین کمیسون با پیشنهاد دولت موافقت کرد و چندی قبل به مجلس راپُرت داد و در مجلس پیشنهادات زیادی شد و گویا آقای تدین پیشنهاد کردند که مجدداً به کمیسیون برگردد و تجدید نظر شود بنابراین لایحه مجدداً به کمیسیون ارجاع شد و در پیشنهاداتی که شده بود تجدید نظر کرد یک قسمت از آن‌ها تساوی را قائل شده بودند که کلیه بطور تساوی تقسیم شود و قسمتی دیگر هم تبعیض را قائل شده بودند که یکی از آن پیشنهادات همین راپُرتی است که کمیسیون پیشنهاد کرده بودند کمیسیون نظر کرد دید برای آن هائی که امروز تومانی دو ریال می‌گیرند اگر تساوی بشود تومانی پنجشاهی یا دهشاهی علاوه می‌شود و به آن هائی که تومانی پنج قران می‌گیرند شاید یک قدری بتوانند زندگانی شان را مرتب کنند و هزار و دویست قلم شاید پنج قرانی باشد و شاید هفتاد هشتاد قلمش دارا باشد و باقی دیگر از این را معیشت می‌کنند ولی آن دو ریالی خیلی جزئی و اصلاً شاید نتوانند با آن جزئی معیشت و گذران نمایند آنوقت اگر تساوی قائل شویم آن پنج قرانی که نمی‌تواند زندگانی خود را اداره کند و برای آن دو ریالی هم فقط پنج شاهی یا دهشاهی اضافه می‌شود و فرقی به حال او نمی‌کند و باید یک ترتیبی باید که برای آن‌ها هم عسرت فراهم نشود کمیسیون هم نظر کرد که جمع این پیشنهادات را بکند البته آن هائی که حقوقشان کمتر است مستأصل هستند از یک تومان تا ششصد تومان قرار داده شد به همان ترتیب که پرداخته می‌شد بدهند ولی از ششصد تومان به بالا کمیسیون تصویب کرد مطابق رأیی که مجلس دوباره شهریه‌ها دادند تومانی چهار قران کسر بشود و چون کمیسیون دید اگر تساوی را در نظر بگیرد شاید تا یک اندازه برای بعضی اشخاص اسباب عسرت شود به این جهت این پیشنهادات را قبول نکرد حالا هر طور که خود مجلس مقتضی بداند رأی بدهند مخالفی نیست و بسته به رأی مجلس است یا راپُرت کمیسیون تصویب می‌شود یا ترتیب تساوی.
نایب رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده خیلی متأسفم که باز هم باید در موضوع مستمری مخالفت کنم و شاید بعضی از این مستمری بگیرها هم از دوستان و آشنایان بنده باشند و اگر آن‌ها را ملاقات کنم البته طبعاً خجالت می‌کشم لکن چه کنم برای اینکه موظف هستم و برای ادای وظیفه مجبورم عقاید خود را اظهار کنم. بنده در این موضوع می‌خواهم حد خودم را تشخیص بدهم و ببینم آیا می‌توانم حقیقتاً تصویب کنم یک پولی به یک عده‌ای که آن‌ها را نمی‌شناسم داده شود در صورتی که آن‌ها را نمی دانم آیا این عده وجود دارند یا مجرد اسامی است و آیا به آن‌ها داده می‌شود یا داده نمی‌شود. و بالاخره بنده نمی‌توانم به یک امر مجهولی رأی بدهم و البته تصدیق می فرمائید ما از نقطه نظر وکالت نمی‌توانیم تصویب کنیم یعنی همچو وظیفه‌ای نداریم بلکه موظف هستیم بقدر مقدور جلوگیری کنیم که این طور پول‌ها داده نشود. حالا می‌خواهیم بدانیم مستمری در تحت چه عنوانی است و یعنی چه؟ سابقاً یک اشخاصی بودند که همیشه مثل آب جاری پول می‌گرفتند از این جهت کلمه مستمری را استعمال کردند حالا نمی دانم مبدأش چه بوده است و کاری به آن ندارم. در زمان استبداد از این ترتیبات خیلی بوده است به مفت می‌دادند و به مفت می‌گرفتند. بی جهت می‌کشتند بی جهت می‌زدند هر چه بود استبداد تمام شد و رفت حالا ببینیم این مستمری که باقی مانده به چه عنوان باید بدهیم؟ چرا بدهیم مستحقند؟ خیلی خوب، باید بگوئیم به ارباب استحقاق پول بدهیم و موظف هم هستیم برای این هم وکیل شده‌ایم. خیلی خوب اول بیائید تشخیص بدهیم که این مستحقین کی هستند؟ وقتی که معین کردند و از روی مدرک معین و محقق شد که مستحقند آن وقت ما پول می‌دهم اما حالا اینطور نیست. آقای اقبال‌السلطان فرمودند بنده هم شنیدم و می دانم که بعضی از این مستمری بگیرها مشمولند، ملاک اند، محتاج نیستند، خودشان امثال این مستمری‌ها را بذل و بخشش می‌کنند باز می‌گیرند یا بابت مالیات محسوب می‌کنند بنابراین وقتی اینطور باشد و مدرکی در دست نباشد چطور من می‌توانم رأی بدهم؟ پس اتفاق که مدرک نشد و خدمت مدرک است اگر خدمت را مدرک قرار می‌دهند من هم موافقم که هر کسی که خدمتی به این مملکت کرده باشد یک مستمری در مقابل خدمات او به او بدهند. بعضی از آقایان می‌فرمایند یک خیانتی کرده‌اند از برای اینکه دیگر خیانت نکنند به او می‌دهند من باب مصلحت یک وقت هم مجبور می‌شود پول خرج بکند و باروت و گلوله تهیه کند بگذارد دهن توپ و پرتاب کند برای رفع ضرر ولی آیا مصداق این مستمری‌ها هم همینطور است؟ راست است یک وقت اینطور می‌شود و لزوم دارد اما مصادیقش در خارج خیلی کم است. اغلب از این قبیل است شاید یکی بگوید برای اعلیحضرت خواب دیده یا یکی بگوید تسبیحی از عتبات برای اعلیحضرت آورده است یا چماقدار بوده یا فال برای اعلیحضرت می گرفته است آنوت مستمری درحق او برقرار می‌کردند اصل پایه مستمری‌ها این بوده است آیا ما نباید تشخیص بدهیم این مستمری بگیران کی هستند؟ آیا هستند، نیستند؟ من که نمی دانم آیا می‌شود فقط بگوئیم دو کرور تومان به اسم مستمری داده شود؟ آخر بابا کجا؟ حالا تمام این‌ها درست و مصداقش هم باشد مستحق هم باشند آنوقت بنده عرض می‌کنم وقتی گفتم نه این‌ها مستحق و مستوجب انعام و اکرام هستند آیا یک مأخذ هم باید از برای پول دادن در دست من باشد یا نباشد؟ از کجا بیاوریم بدهیم؟ مأخذش در کجاست؟ به من نشان بدهید آنوقت هی لایحه بیاورید و بگوئید تصویب کنید بسیار خوب چشم اما من در این آرزو ماندم که یک وقتی یک لایحه بیاورند و بگویند این هم یک نفعی برای دولت دارد من که سراغ ندارم. ادارات تمام بی پول، آژان‌ها از صبح تا شام گرسنه و تشنه در کوچه‌ها و سرما هستند و عوض حقوق به آن‌ها نان می‌دهند و باید برود نان فروشی کند، معلم مدرسه پول ندارد هشت ماه حقوق نگرفته است در فلاکت و سختی می گذراند ادارات بی پول، قشون بی پول، آخر ما که نداریم از کجا بیاوریم مستمری بدهیم؟ راست است اصلاحتاً باید تصویب کنیم اما در صورتی که داشته باشیم وقتی که نداشته باشیم بدهیم و آن‌ها بیایند و مطالبه کنند و ما فرار کنیم و از چنگ شان در برویم چطور تصویب کنیم؟ آخر نشان بدهید از کجا بدهیم؟ چرا یک راهی که بنده در نظر دارم که هر وقت معطل و محتاج می‌شویم توجه به آن می‌کنیم و ان استقراض است. اگر وسیله برای استقراض داریم بنده راهی بهتر از همه این‌ها نشان می‌دهم استقراض کنید این نفت‌ها را خودتان بیرون بیاورید و نگذارید خارجه ببرد و استخراج بکند و همین مستمری بگیرها را ببرید آن جا کار کنند ولی حالا که پول ندارید برای چه تصویب می‌کنید؟ علاوه بر همه این‌ها م ی خواهم ببینم این خدمت است به مستمری بگیرها؟ والله خدمت نیست. به شرافتم قسم خدمت نیست. مفتخواری است و مستوجب ذلت است و آن‌ها را ذلیل و زبون می‌کند. انسان باید قائم بالذات باشد.
یک نفر از نمایندگان- قائم بالذات ضرر است.
کازرونی- می دانم ضرر است در مکتب خانه خوانده‌ام و تعلیم گرفته‌ام. خلاصه تصویب این باعث می‌شود که مردم تنبل و مفتخوار و بداخلاق بشوند. باعث این می‌شود که از دنیا و جریان دنیا عقب بیفتند. اسباب نکبت است بجز این چیزها بنده نتیجه برای این مستمری‌ها نمی‌بینم با همه این‌ها عرض می‌کنم ممکن است بینی و بین الله در میان این مستمری بگیرها یک خانواده هائی باشند که دسترسی به هیچ جائی نداشته باشند و نتوانند معیشت خود را اداره کنند شرف خودشان را هم می‌خواهند. بنابراین باید به آن‌ها داد اما در عین حال من نمی‌گویم به اسم آن‌ها که شاید از پنجاه نفر زیادتر نیستند و مبلغش هم از پنجاه هزار تومان تجاوز نمی‌کند و قریب دو کرور تصویب کنیم. من که اینطور رأی نمی‌دهم و باید قبلاً این نوع مردم مستحق را تشخیص بدهید پس از آنکه تشخیص دادید بنده قبلاً رأی می‌دهم که بدهید اما به اشخاصی که استحقاق ندارند ندهید. آن‌ها نباید بگویند چرا از مملکت فقیر بی چیز مفلوک باید به این‌ها داد از آن خارکشی که مالیات می‌گیرند نباید گرفت و به این‌ها داد که عیش کنند حالا دیگر عیش شان را خاتمه بدهند. بعلاوه، بعضی از این مستمری بگیرهای با شرف قول می‌دهم که دولت آن‌ها را بیاورد یک کارهائی به آن‌ها رجوع کند که خدماتشان دو مقابل مستمری قیمت داشته باشد آنوقت نصف حقوق خدمتشان را به اسم شهریه بدهند. این بیچاره‌ها می‌گویند ما را راه نمی‌دهند کار به ما نمی‌دهند و ما را عقب انداخته‌اند بیائید شغل به آن‌ها بدهید همان کارهائی که هر روز قافله سالارها به دوائر ورود می‌کنند و مشغول می‌شوند به این مستمری بگیرها بدهید.
نجات- زن‌ها را چکار کنند؟
کازرونی- آن‌ها را پول بدهند. من زن‌های بیچاره و بدبخت را روی سرم می‌گذارم بالاخره آخرین عقیده من این است که مستحقین را نشان بدهید پس از آنکه معلوم شد مستحق هستند من تصویب می‌کنم ولی با این ترتیب تصویب نمی‌کنم واِلا نتیجه قطعی اش این است بطوریکه بنده در ایالات و ولایات اطلاع دارم مستمری بگیرها تومانی دهشاهی یک قران می‌فروشند به اکثر آن‌ها هیچ عاید نمی‌شود ولی پای دولت محسوب می‌شود قبوضات را از آن‌ها می‌خرند و این بدبخت‌ها هر روز در اطراف این وزارتخانه آن وزارتخانه در تکاپو هستند که آیا ده پانزده شاهی به آن‌ها برسد یا نرسد و آنچه بنده اطلاع دارم غالبش هم داده نمی‌شود ولی پای دولت محسوب می‌شود خلاصه بنده با این ترتیب مخالف هستم تمام شد و رفت.
نایب رئیس- آقای سلیمان میرزا مخالف هستید؟
سلیمان میرزا- بلی
نایب رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله چطور؟
حاج شیخ اسدالله- بنده زیاد لازم نمی دانم در این زمینه عرایضی بکنم و آقایانی هم که در کمیسیون بودجه تشریف داشتند نظریات بنده را خوب می دانند. بلی بنده اساساً در صورتیکه عملی بشود انشاءالله معتقد هستم که به تدریج این اساس مستمری از میان برداشته شود و موقوف شود ولی نه به حرارت آقای کازرونی و نظری که ایشان دارند که الآن باید یک قلم نه گذاشت روی تمام مستمریات این عقیده را من ندارم. ولی اصولاً معتقد هستم که به تدریج اصول شهریه و مستمری موقوف شود مگر حقوق تقاعد که مطابق قانونی که از مجلس گذشت داده شود ولی این مستمریات از زمان‌های قدیم معمول بوده است بعضی اشخاص هستند از روی یک سابقه خدمت و یک استحقاق هائی که داشته‌اند به آن‌ها یک مستمری داده شده است و ممکن هم هست بعضی از این مستمری بگیرها یک اشخاصی حق یا ناحق یا غایب متوفقی پیدا کردند و تبدیل اسم دادند و بغیر حق مخلوط کرده و می‌گیرند در هر حال اخیراً در دوره‌های فترت دولت نسبت به این مستمریات یک تبعیضی برقرار نموده که باید این تبعیض هم از بین برداشته شود. بعد از آنکه بنده مراجعه کردم به این مستمریاتی که تومانی تومان به آن‌ها داده می‌شود معتقد شدم که مجلس یا کمیسیون اگر موفق بشود نباید وارد در اقلام آن‌ها بشود و یک قسمت عمده اش را قطع کند یعنی تومانی تومان‌ها را …
حائری‌زاده- پس شما مخالف با لایحه هستید.
حاج شیخ اسدالله- خیر عجله نفرمائید مقدمه است عرض می‌کنم بعد داخل در اصل مسئله می‌شوم. تومانی تومان‌ها را یک قسمت عمده اش را قطع کنند اما وقتی که مذاکره شد و آقایان اکثریت کمیسیون تصویب کردند بنده هم ساکت ماندم و حالا هم اظهار موافقت می‌کنم برای اینکه این سه چهار ماهی که به آخر سال مانده است مجلس موفق نمی‌شود که وارد در اقلام بشود و اشخاصی که استحقاق ندارند قطع نماید این است که عرض می‌کنم حالا بنده اساس این مذاکرات را خارج از نزاکت می دانم که در مجلس ذکر اسامی بشود که اشخاصی که تومانی تومان می‌گیرند یکی شان در فلان هتل لندن مشغول عیش است و یا یکی در پاریس و یکی در کجا و با وجود این دیدم اگر وارد در اقلام بشویم تا آخر سال موفق به اصلاح نمی‌شویم و معتقد هستیم در هذالسنه هم مثل شهریه‌ها در آنهم برای همین امسال است موقتی تصویب شود که این مستمری‌ها همینطور مثل سابق داده شود ولی برای سال آتیه کمیسیون جدید وارد در اقلام بشود و اتفاقاً خوشبختانه یا بدبختانه بنده هم در کمیسیون جدید هستم هم در کمیسیون قدیم و یکی از اشخاصی هستم که حاضرم مسئولیت این کار را در عهده بگیرم که با کمال بی انصافی قلم را بردارم و یک قسمت عمده اش را بزنم اما باز عرض می‌کنم نهخ به حرارت آقای کازرونی که می‌فرمایند یک مرتبه چهل هزار قلم مستمری را زن و بچه و کوچک و بزرگ و پیر و جوان همه را قطع کنیم و بگوئیم محل نداریم خیر، بنده این طور نیستم و عرض می‌کنم چون عده کثیری هم واقعاً از روی استحقاق و صلاحیت مستمری دارند و مجلس باید آن‌ها را آنقدر بلاتکلیف نگذارد و همه روزه مطالبه می‌کنند مجلس باید هذه السنه را هم همین طور تصویب کند و دو ریالی را هم معتقد نیستم زیادتر کنند تا بعد بطور خریداری یا به ترتیب دیگری قطع شود و اساسش از بین برداشته شود نمی‌توانیم بگوئیم دو ریالی چهار قران بشود و بلکه برعکس معتقدم که پنج قران و یک تومان هم دو ریالی بشود تا یک قسمت عمده اش قطع شود ولی باز یک قسمت‌شان از روی استحقاق و سابقه خدمت و با یک نظریاتی بوده است تمامش از روی عدم استحقاق نبوده است و اغلب هم مستحقند بنابراین خوب است این پیشنهاد را مجلس مساعدت کند و قضیه مستمریات را هر طور هست امشب خاتمه بدهیم و از فردا کمیسیون جدید تشکیل شده و وارد در اقلام یک تومانی و پنج قرانی و دو ریالی بشود هر طوری که صلاح دانست حذف کند ولی عجالتاً همین طور که پیشنهاد شده است تصویب شود و از امسال هم مدتی گذشته و چهار ماه بیشتر باقی نمانده بهتر این است که تکلیف این‌ها معلوم شود تا برای سال آتیه کمیسیون جدید نظریات خود را اتخاذ نموده و قرار قطعی به این کار بدهد حالا اگر آقایان نظریاتی در این راپُرت دارند که همه دو ریال بشود یا جمعی معتقد هستند بطور تساوی تقسیم شود ممکن است بطور پیشنهاد نظریات خود را اظهار دارند تا رأی داده شود و بیشتر از این در این موضوع صحبت نشود.
نایب رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- در این مدت که صحبت از مستمریات بود بعضی اشخاص که در خارج همیشه حرف‌ها را برخلاف واقع انتشار می‌دهند انتشار کردند که بنده و رفقای بنده کاملاً بر خلاف مستمری هستیم و این را یک اسلحه برنده و قاطعی پیدا کرده بودند و یک اشخاصی را بی جهت با عقاید صحیحه ما طرف کرده بودند در صورتی که به عکس بود. بنده و رفقای بنده معتقد هستیم به اشخاصی که استحقاق دارند داده شود ولی تفاوتی هم بین مشروطه و استبداد داده شود آنچه که حقیقتاً می‌خواهیم علی الاصول در این مملکت برقرار باشد و سعی می‌کنیم این است که قانون بالسویه مجری شود. اجرای قانون بالسویه ولو آن قانون بد باشد بسیار خوب است و بهتر است که یک قانون خوبی را باستثناء مجری دارند (جمعی گفتند صحیح است) زیرا با ترتیب استثناء بهیچوجه مملکت اداره نخواهد شد اما راجع به مستمریات کاملاً طرفدار بودم که هر چه زودتر از همه اول چیزی که از کمیسیون راپُرت داده شود راپُرت شهریه هاه و مستمریات باشد که مردم راحت شوند و از قراری که این جا صحبت می‌شد شاید عددش چهل هزار نفر باشد و راحت نمودن این چهل هزار نفر مقدم بر هر چیزی است و ما هم برای آن سعثی می‌کنیم ولی متأسفانه سال قریب به آخر است و تکلیف اشخاصی که از این مبلغ باید اعاشه کنند هنوز معین نشده است حالا هم که می‌خواهند معین شود یک ترتیبات غریبی هست ما طرفدار این هستیم که به عزیزان بی جهت از این خون فقرا داده نشود که بروند در جاهای دیگر عیاشی کنند ما می گوئیم مجلس نباید وسیله شود از برای این کار مجلس تأسیس شده است برای اینکه مردم بیایند و از اوضاع باخبر شوند کارهای سیاسی نزاکت بردار نیست ما این جا هستیم برای این که در این کرسی خطابه به عامه مردم بگوئیم و متوجه شان کنیم که همه در این مملکت سهیم و شریک هستیم معایبش این است و ما که وکیل هستیم حق داریم در هر چیزی کسب اطلاع کنیم و مطابق قانون دیدن هیچ سندی از اسناد دولتی برای ما مانع نیست. اما برای سایر مردم ممکن نیست یعنی هیچیک از موکلین ماها نمی‌توانند دفتر مستمریات را که الآن در مقابل من است از دولت بخواهند و اگر بخواهند به آن‌ها نمی‌دهند بنده که وکیل آن‌ها هستم وسیله هستم که آن‌ها را متوجه کنم که عیب سر چیست و ماها یا هیئت اقلیت یا هیئت مؤتلفه چه می گوئیم؟ و مخالفین ما لاینقطع در خارج انتشار دهند که آن‌ها می‌خواهند قطع حقوق بنمایند ما می گوئیم این صندوق بیت المال مسلمین و این پولی که از فقرا گرفته می‌شود باید حتی الامکان این پول را به اشخاصی بدهند که یا مستحق هستند و یا خدمت به این مملکت کرده‌اند به عنوان خوشآمد به اشخاص نباید داد باز هم می‌گویم و ملاحظه نزاکت را نمی‌کنم زیرا که موقع حفظ نزاکت نیست بنده می‌خوانم اگر کسی بگوید آقای وثوق‌الدوله ۲۵۶۵ تومان و هشت قران مستمری می‌خواهد چه کند که تومان تومان بگیرد آیا می‌خواهیم ببینیم که این قطع حقوق فقراء است حالا در آن قسمت وارد نمی‌شویم که آقای وثوق الدوله در دوره زمامداری شان در این مملکت چه کرده‌اند اما امروز هم این مملکت فقیر باید به شخص ایشان ۲۵۶۵،۸ تومان مستمری بدهد؟ خیر، اگر بنده این حرف را بزنم یا رفقای بنده این حرف را بزنند مردم باید بگویند این‌ها می‌خواهند حقوق فقرا را قطع کنند؟ خیر، ما می گوئیم با این فقر مملکت به اشخاصی که خودشان تمول دارند و می‌توانند امروز چند پارک دیگر هم بسازند و چند ده دیگر هم بخرند نباید مستمری داد نباید از پول فقرا که پشت گاو عرق می‌ریزند و زراعت می‌کنند و پول آن‌ها خون آن‌ها است به اشخاص متمول بدهند حالا وارد خدمت و غیر خدمت آن‌ها نمی‌شوم.
من هیچ اشکالی نمی دانم که دو ساعت در خارج اسامی را که زیاد حقوق می‌گیرند و تومانی تومان هم می‌گیرند از این دفتر بیرون بیاید به چه جهت این مملکت فقیر باید بار سنگین شهریه‌ها را به دوش بکشد من هر گز نمی‌گویم به اشخاصی که حقوق شان کم است و در مقابل خدمت و استحقاق به آن‌ها حقوق می‌دهند به آن‌ها حقوق ندهند. پول به اعضاء ادارات نمی‌رسد برای اینکه این عزیزان بی جهت پولشان را تومان تومان بگیرند و با وجود اینکه متمول هستند و چندین پارک دارند بار مالیه این مملکت را ول نمی‌کنند و می‌گویند باید هفت هزار و دویست و پنجاه و شش تومان و هشت قران به من در سال تومان تومان بدهید من این را وظیفه وکالتی خود می دانم که به مردم ملتفت کنم که عقیده من چیست و خرابی مملکت ما از کجا است باز هم تکرار می‌کنم مخالفم که به این قبیل اشخاص پول بدهند ولو اینکه صد مرتبه دیگر وسیله حبس بنده را فراهم بیاورند تا خداوند به بنده عمر بدهد و وکیل باشم می‌گویم نباید این پول‌ها داده شود هر چه می‌خواهند بکنند و این را وظیفه حتمی خودم می دانم بگویم. شاهزاده عبدالحسین میرزای فرمانفرما که تمولشان را همه می دانند نباید از رکاب هشتصد تومان و از آذربایجان ۳۲۴۹ تومان و نه قران پول تومان تومان بگیرد صندوق مملکت ما باید مال اشخاصی باشد که مستحق هستند و نمی‌توانند زندگانی خود را اداره کنند بسیار خوب حضرت اقدس والا هم هستند محترم هم هستند پول هم دارند تمول هم دارند چند تا پارک دیگر هم می‌توانند بسازند خوب دست از خزانه مملکت بردارند و نباید این پول را به آن‌ها بدهند اگر این خلاف تفصیر است و بنده باید سر این تقصیر تنبیه بشوم و اگر هم خارج از نزاکت است باشد بنده می‌گویم. آقای سپهدار اعظم که خودشان متمول هستند لازم نیست از این مملکت دو هزار تومان به خرج گیلان بگیرند و در حضورشان هم خواهم گفت که خوب است الان برخیزند و بگویند من از سهم خودم صرفنظر کردم تا سرمشق بشود از برای دیگران و بواسطه این اقدام مدلل بدارند که خیر مملکت را بخیر خودشان ترجیح می‌دهند اما اگر پول مملکت را به فقرای بیچاره بدهند بنده کاملاً موافقم. بنده می‌گویم شاهزاده نصرت‌الدوله نباید از کرمان ۱۲۰۰ تومان بگیرند خودشان تمول دارند و اگر هزار سال دیگر هم عمر کنند می‌توانند خودشان را اداره کنند دیگر از صندوق این مملکت فقیر پول نگیرند و چون ایشان و آقای سپهدار وکیل هستند باید زودتر از همه برخیزند و بگویند که ما از سهم خودمان صرفنظر کردیم تا سایرین هم تأسی بکنند. بنده می‌گویم آقای مجدالدوله نباید هفتصد تومان به خرج خمسه تومان تومان بگیرند ایشان هم می‌توانند زندگانی خود را اداره کنند لازم نیست از صندوق عمومی که یکشاهی یکشاهی از کارگران و رعایای بدبخت گرفته می‌شود بگیرند. آنچه تا حالا گرفته‌اند بس است از این ببعد به ایشان ندهند و به مستخدمین مملکت داده شود و تفاوتی بین دوره مشروطه و استبداد باشد و خیلی اعداد دیگر هست که بنده یکی یکی می‌خوانم هر چه می‌خواهند برخلاف بنده آنتریک کنند آزاد هستم و خواهم گفت و از انتریکات سابق و لاحقشان هم نمی‌ترسم و وحشت ندارم.
محمد هاشم میرزا- خواهش می‌کنم تکرار نکنید.
سلیمان میرزا- تکرار می‌کنم و حق هم دارم تکرار کنم. حاج میرزا ابوالقاسم امام جمعه نباید ۱۶۲۷ تومان از محل ساوه حقوق بگیرند. آقای ناصرالملک نایب السلطنه با داشتن همه تمول و همانطور که فرمودند در لندن هستند و معلوم نیست به این مملکت مراجعه کنند به جهت ۴۹۸۱،۹ تومان از صندوق این مملکت پول می‌گیرند اگر این هم خلاف است باز تکرار می‌کنم که خلاف باشد. میرزا سید احمدخان ولد میرزا سید کاظم که نمی دانم کیست و تمولش چیست ۱۰۲۶،۵ تومان حقوق نباید بگیرند. آقای سردار شجاع نباید دو هزار تومان بگیرند. مابقی این صورت تا حرف یاء است و شاهزاده عین الدوله را در این کتابچه هستند ایشان هم نباید بگیرند و هنوز موفق نشدم که تمام این صورت را بخوانم خلاصه بنده اشخاصی که با بنده هم عقیده هستند عقیده شان این است که این صورت را در ظرف چهار ساعت می‌شود تمام کرد و اشخاصی که حقیقتاً متمول هستند مثل اسامی که بنده اسم بردم و جزء هر طبقه و هر صنفی هستند باید بدون ملاحظه قلم را برداشت و روی آن‌ها خط کشید و گفت این آقایان محتاج نیستند که تومان تومان بگیرند و سایرین که ندارند باید به آن‌ها حقوقشان را نقد بدهند. حالا بنده بر می‌گردم به راپُرت کمیسیون و می‌گویم آنچه را که دولت پیشنهاد کرده بودند یک فلسفه صحیح یا سقیم داشت. پیشنهاد کرده بود که اوضاع سابق را تغییر ندهیم در صورتی که بنده کاملاً مخالف این فلسفه هستم زیرا که ما این جا آمده‌ایم از برای اینکه غلط کاری‌های سابق را تغییر بدهیم واِلا اگر غلط کاری‌های سابق را تغییر ندهیم همان غلط کاری‌های زمان ناصرالدین شاه باقی خواهد بود و ما در این جا آمده‌ایم برای اینکه اوضاع سابق را هر جایش غلط بوده است فوراً خط بکشیم و هر جا که خوب بود قبول کنیم معذلک گله باز دولت پیشنهادی که کرده بود یک فلسفه‌ای پیش خودش فرض کرده که این اشخاص از اول به این ترتیب حقوق گرفته‌اند بعدها هم همین ترتیب بگیرند و این راپُرتی را که از کمیسیون بودجه آمده است آن فلسفه را هم ندارد و حق هم با کمیسیون بودجه است دفاع بشود می گوئیم کمیسیون بودجه حق جواب دارد اما خودم جواب را می‌دهم بعد اشکال را می‌گویم نگویند که در شهریه‌ها وارد در اقلام شدند و پس از چند ماه یک صورتی آوردند و بکلی آن صورت تغییر کرده و چند ماده کلی گذراندند از آن سابقه تجربه حاصل کردیم در این یکی هم اسامی را خارج کردیم شاید اگر می‌گفتند ناصرالملک از این جا حذف شود بعضی ملاحظات نزاکتی بود که نخواستم او را ببرند ولی چون بنده در لغو سیاسی معتقد به نزاکت نیستم عرض می‌کنم این راپُرتی که کمیسیون داده است هیچ مناسب نیست نه با آن قانون شهریه که گذشت و نه با موادی که این جا تقسیم بندی شده. همینطور که عرض کردم این تقسیم بندی را که کمیسیون بودجه کرده است متناسب نیست عیبش این است یک بیچاره که صد تومان یا پنجاه تومان مواجب دارد اگر از اول بی دست و پا بوده‌اند و تومانی دو ریال گرفته‌اند باید همان تومانی دو ریال را بگیرند و یک عده اشخاصی در همین قسمت هستند که مثلاً ششصد تومان حقوق دارند و یک قدری دست و پا داشته‌اند تومانی پنج قران بگیرند اگر اینطور فرض نموده بودند که اشخاصی که تا ششصد تومان حقوق دارند تومانی تومان بگیرند شاید بنده موافق بودم و می‌گفتم چون آن مبلغ کم بوده است به آن‌ها تبعیض نشده است و گفته‌اند تومان تومان بگیرند و آن هائی که حقوقشان بیشتر بوده است گفته‌اند از آن‌ها یک قدری کسر کنند اما حالا کمیسیون بودجه دچار مشکلات شده است. حالا فرض بفرمائید در اینجا دو نفر هستند که فقیر هستند یکی اصلاً مواجبش چیز کمی است دست و پا نداشته است و دستش به مقامات عالیه نرسیده است باید تومانی دو ریال بگیرد اما آن کسی که از او با دست و پاتر بوده است و ششصد تومان مواجب دارد باید تمام بگیرد این فلسفه هم درست نیست و در این لایحه بنده بهتر این را می دانم که لااقل اگر کمیسیون بودجه می‌خواهد یک تقسیم بندی کند همانطور که مکرر این جا در وضع مالیات عرضه داشتم تفاوتش را شرح می‌دادند و چقدر خوب بود که این زحمت را قبول می‌فرمودند که اگر ما تمام اشخاصی را که تومانی دو ریال می‌گیرند تومانی ۵ قران بدهیم چقدر باید بپردازند و اگر تمام اشخاصی که بیشتر از ۵۰۰ یا ۶۰۰ تومان مواجب دارند مازادش را قطع کنیم چقدر از آن جا صرفه جوئی خواهیم کرد. خوب بود که این دو مطلب را هم به راپُرت کمیسیون ضمیمه می‌کردند و سنجش پیدا می‌شد و می دیدیم که چقدر تفاوت پیدا می‌شد. در هر حال اگر بنا باشد به این ترتیب بگذرد بنده کاملاً موافق هستم با کاغذی که ارباب حقوق در شب قبل نوشته‌اند که از برای بیست هزار تومان در این مملکتی که هزار قسم افراط و تفریط می‌شود یک خانواده هائی را نبایستی در این زمستان در مضیقه و صدمه گذاشت و محل این بیست هزار تومان را فوراً معین می‌کنیم همین چهار پنج فقره که خواندم خوب است زده بشود محل بیست هزار تومان ارباب حقوق معین می‌شود و هیچ طوری هم نمی‌شود که آقای ناصرالملک پنج هزار تومان تومان تومان بگیرند و هر چقدر هم که تمول ایشان و سایرین اندوخته‌اند بس است. آخر یک مروتی هم هست مگر آقایان این همه تمول را در قبر خواهند برد. یک قدری هم به این مملکت ترحم کنید تمام صدماتی که به این مملکت وارد می‌آید از راه اقتصاد است قرض هم که می‌خواهد بکند به یک زحمات دیگر دچار می‌شود. ما به استقراض محتاج نمی‌شویم مگر بواسطه این قبیل افراط و تفریط‌ها و این قبیل ملاحظات حالا که ما وکیل هستیم باید مسامحه کاری‌های زمان سابق را بهم بزنیم اگر ناصرالملک از من برنجد چنانکه سابق هم رنجیده است چه خواهد شد. بنا بود که یک کمیسیونی تشکیل شود به حساب‌های دوره فترت رسیدگی نمایند و بنده و سردار معظم خراسانی و نصرت‌الدوله را به آن کمیسیون دعوت کنند. بدبختانه تشکیل نشد و ما را هم دعوت نکردند و حساب هائی هم که گفته می‌شد هنوز هم معلوم نیست پولی را که در موقع قرارداد گرفته‌اند و شاید با اصل و فرعش و تفاوت قیمت لیره حالیه به دو کرور تومان می‌رسد کی خواهند پرداخت؟ چرا نمی‌پردازند؟ با اینکه این قبیل حساب‌ها را هم دارند سالی سه هزار تومان هم دستی به ایشان می‌دهم …
(بعضی از نمایندگان- به ما مربوط نیست)
سلیمان میرزا- قطعاً به ما مربوط نیست و بدون گفتگو ما تمام حساب‌های ایام فترت را مثل قراردادهای ایام فترت قبول نداریم …
شیخ‌الاسلام اصفهانی- هر کس پول به ایشان داده است خودش برود بگیرد.
سلیمان میرزا- این معلوم است این مطلبی را که عرض کردم یک نمونه از خدمات ایشان بود. حالا آیا خوب است سالی سه هزار تومان به یک شخص خدمت گذاری مثل ایشان بدهیم؟ و باز تکرار می‌کنم تمام قراردادهائی که در دوره‌های فتر بسته شده از درجه اعتبار ساقط است.
(گفتند صحیح است - صحیح است)
سلیمان میرزا- و تمام معاملاتی که بدون استحضار مجلس شده رسمیت ندارد و به ما مربوط نیست این معامله هم از آن قبیل است و معامله شخصی است و اینکه بنده یادآوری کردم برای این بود که مردم را متذکر نمایم از چیزهائی که فراموش شده زیرا فراموشی سرتاپای این مملکت را فرا گرفته حالا چون گمان می‌کنم یک عده از آقایان خسته شده باشند عذر می‌خواهم ولی چون مسئله بودجه است بایستی به عرض برسانم و پرگوئی هم در یک مسئله که نفع مملکت است مجاز می‌باشد و اولین وظیفه مجلس این است که در موضوع مالیه سختگیری کند که به محل خودش مصرف شود. این است که بنده مقداری از وقت آقایان را اشغال کردم خلاصه مذاکرات مفصل بنده این است که حقوق ارباب حقوق بدون معطلی زودتر از همه چیز از هر محلی که هست باید به آن‌ها داده شود که در این فصل زمستان چهل هزار نفر پریشان و منتظر نباشند باستثنای عزیزان بی جهت که بنده اسامی آن‌ها را بردم و بغیر از این اشخاص با سایرین کاملاً موافق هستم زیرا بنده رئیس فرضی کمیسیون بودجه هستم …
محمد هاشم میرزا- قطعی است.
سلیمان میرزا- می دانم قطعی است و اینکه بنده عرض کردم فرضی برای این عرض کردم که دو ماه است دولت باید بودجه سال آینده را تقدیم کند زیرا بایستی پانزده روز قبل از حمل بودجه‌ها را تصویب کنیم و بایستی شش ماه به آخر سال مانده بودجه را برای ما بفرستند و این که عرض کردم فرضی عمداً نه اشتباهی زیرا که دوره مجلس در اول تابستان خاتمه می‌یابد و کمیسیون بودجه که اول عقرب انتخاب شد بنده رئیس آن کمیسیون هستم و این کمیسیون از دولت پیشنهاد قبول خواهد کرد نه ورق‌های خرج یعنی تمام جمع و خرج را در یک کتابچه بنویسند و چون می دانم به این زودی همچو چیزی نخواهند داد این است که حالا موقع پیدا کرده که عرض کنم رئیس کمیسیون فرضی و این لغت را هم از بنده شنیدند خوب است در ظرف این مدت قلیل یک کتابچه که محتوی جمع و خرج مملکت باشد به کمیسیون بودجه بدهند و بگویند دیدید که ما کارکن شدیم و کمیسیون بودجه جدید را فرضی فرض نکردیم و کتابچه جمع و خرج را به کمیسیون بودجه آوردیم تا آن وقت بنده بگویم این اولین دفعه است که بودجه به مجلس آمده است زیرا تابحال بودجه به مجلس نیامده است و هر چه آمده ورق‌های خرج بوده است.
نایب رئیس- پیشنهادی از طرف آقای ناظم دفتر راجع به دستور بنده قرائت می‌شود. (به مضمون ذیل قرائت شد)
- بنده پیشنهاد می‌کنم که لایحه مستمریات برگردد به کمیسیون که تجدید نظری در او شده آنوقت به مجلس بیاید.
نایب رئیس- در این خصوص کی مخالف است؟
محمد هاشم میرزا- بنده مخالفم
نجات- رأی بگیرید.
نایب رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند که این لایحه برگردد به کمیسیون قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس- رد شد.
آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- چنانکه خاطر آقایان مسبوق استوقتی لایحه مستمری به مجلس آمد بنده یک نفر از اشخاصی بودم که پیشنهاد کردم چنانچه عملی هست این مبلغ اعتبار دولت بین همه مستمری بگیرها علی السویه تقسیم بشود در این مدت خودم به کمیسیون بودجه مراجعه کردم و از وزیر مالیه هم تحقیقاتی کردم دیدم این پیشنهادی را که بنده تقدیم کردم به عقیده من مثل گفتن حلوا است که دهن شیرین نمی‌شود و عملی نیست و از آن طرف هم دیدم به قدری در باب وظایف و مستمریات شکایت می‌کنند (بدبختانه بنده هم در کمیسیون عرایض واقع شده‌ام) که روزی نیست که پانزده الی بیست عریضه با هزارگونه زبان الحاح و التماس به کمیسیون عرایض نیامده باشد که تکلیف مستمری‌ها را معین کنید. آخر عنوانی هست و الیاس احدی الواقعین می‌باشند آخرش یک عریضه نوشته بودند که ما را راحت کنید اگر مجلس می‌خواهد به روی این مستمریات قلم بکشد بکشد که ما راحت شویم تا این که یک فکری برای خودمان بکنیم. ما در زندگی خود عاجز شده‌ایم با این عرایض متحده که به کمیسیون آمده و اگر آقایان میل داشته باشند در اطاق تنفس ملاحظه کنند نظر به اینکه مردم در ایالات و ولایات که ما از آن جاها انتخاب شده‌ایم همه منتظر هستند و می‌گویند تکلیف ما را معلوم کنید اگر می‌خواهید قلم زده شود قلم بزنید واِلا تکلیف این بیچارگان بدبخت را معین کنید دیگر ۳ ساعت صحبت کردن و آمال آرزو ذکر کردن لازم نیست. بنده هم اگر بخواهم از این مطالب ذکر کنم بقدری می‌توانم این جا نظامنامه و مرامنامه‌ها در صورتی فایده دارد که به موقع عمل در آید و عملی شود و باید یک کاری بکنیم که این اشخاص فقیر و بیچاره و مستأصل که این جا هستند حالا توهم نکنند که بنده طرفدار آن هائی که ۳ هزار تومان چهار هزار تومان مستمری دارند هستم آقای مستوفی الممالک هزار تومان مستمری داشتند ششصد تومان کردند.
یکی از نمایندگان- دو مستمری نداشت.
آقا سید یعقوب- آقا هزار تومان مستمری داشتند تبدیل به شهریه کردند جنس هم می‌برد. حالا که بنا شد اسامی ذکر شود تمام را باید بگوئیم. سپهسالار و عین الدوله هم می‌برند کسان دیگر هم می‌برند فرمانفرما هم می‌برد مستوفی‌الممالک هم می‌برد ارفع الدوله هم می‌برد خوانین بختیاری هم می‌برند حالا که می‌خواهید بگوئید تمام را باید بگوئید واِلا تکلیف مردم را معین کنید ولی بسا هست که افتضاح کاری می‌شود. همه را بگوئید نه اینکه یکی را بگوئید دیگری را نگوئید. آقای حائری‌زاده بنده از این حرف‌ها از میدان در نمی‌روم و از هیچکس هم نمی‌ترسم مگر از خدا و حقایق را هم می‌گویم این عبارت‌ها ابداً اثر ندارد و باید تکلیف حقوق مردم معین شود.
حائری‌زاده- مدافع خوبی است.
آقا سید یعقوب- بلی بنده مدافع هستم از برای بیچاره‌ها و می‌خواهم این مملکت یک قدم عملی بردارد بنده دشمنی با کسی ندارم و عقیده‌ام این است آن کسانی که مواجبشان هزار تومان و دو هزار تومان است و می‌توانند از سرمایه شخصی تعیش و زندگانی کنند دولت تمام را قطع کند اما آن بیوه زن‌ها و بدبخت‌ها که تمام چشمشان این جا است که مجلس شورای ملی تکلیف آن‌ها را معلوم کند بنده هیچ وقت نمی‌توانم بگویم ناصرالملک، مجدالدوله، مستوفی‌الممالک، وثوق‌الدوله، نصرت‌الدوله و فرمانفرما ببرند. هیچوقت هم رأی نخواهم داد امیدوارم که هیچوقت طرفدار این عقاید نباشم ولی آن کسانی که الآن مدت هاست شکایت می‌کنند فریاد می‌زنند و ما گرفتار شکایت آن‌ها هستیم تکلیف آن‌ها چه چیز است؟ ما باید تکلیف آن‌ها را امشب معلوم کنیم اگر بنا شود حقوق داده شود پیشنهاد کنید و اگر هم باید قطع شود پیشنهاد کنید ولی نسبت به آن فقرا و ضعفا باید داده شود. اگر می گوئید عملی نیست آن ترتیبی که عملی هست بفرمائید ببینم. بنده همیشه عرض می‌کنم باید عملی شد و تکلیف مردم را معلوم کرد بنده یک عقیده دارم و آن این است در آن قلم‌های درشت را باید از بین برد و کنار گذاشت ولی نسبت به مابقی که محتاج هستند باید مطابق راپُرتی که از کمیسیون آمده است تکلیف آن‌ها را معین نمود یعنی آن هائی که بیچاره هستند بایستی حقوق آن‌ها را بدهیم این است که بنده عرض می‌کنم و پیشنهاد هم کرده‌ام که آن قلم‌های درشت و برجسته را که شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند بگذارند کنار و نسبت به مابقی همانطور که کمیسیون بودجه راپُرت داده است تکلیف مردم را معلوم کنند و آن کسانی که دارای تمول و زندگانی هستند نباید از صندوق این ملت از دسترنج این ملت و عرق جبین این ملت استفاده کنند لکن تکلیف مابقی بایستی معلوم شود این بود عرایض بنده خوب حالا آقا از کی طرفداری کردم. من غیر از طرفداری از ایران و اسلام قصد دیگری ندارم هیچکس را هم پناهگاه ندارم فقط خدا حامی و پناهگاه من است.
نایب رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
شیخ‌الاسلام - پیشنهاد بنده راجع به دستور است
حائری‌زاده- صاحبان مستمری از چند طبقه خارج نیستند یک عده هوچی و دعاگوهای آن عصر بودند که اسامی شان در این دفتر نوشته شده عده‌ای هم فقرائی بودند که اگر آن وقت فقیر نبودند در این چند سال روزگار آن هار ا فقیر کرده است. یک عده هم هستند که حقیقتاً جزو مستخدمین دولت بودند و مراعات آن‌ها از نقطه نظر استحقاق بوده است و از این جهت حقوق درباره آن‌ها برقرار شده. در مجلس اول آن‌ها را یک کاسه و یک نواخت کردند و یک کتابچه مستمری تشکیل شد. بنده از نقطه نظر عقیده و مسلک سیاسی با اینکه پول بی جهت به اشخاص داده شود مخالف هستم و آن اشخاصی که مستمری شان تومانی دو ریال شده است کاشف از این است که یک مردمان بی دست و پائی بودند و به مقامات عالیه دسترسی نداشتند که تصویب نامه تومان تومان صادر نمایند ولی آن هائی که یک قدری از این طبقه قوی تر بوده‌اند تصویب نامه تومانی پنج قرانم صادر کرده‌اند و آن اشخاصی که تصویب نامه تومانی تومان صادر کرده ا ند کسانی هستند که هیچ احتیاج ندارند و حکومت‌ها را یا از راه دولتی یا به تهدید وادار می‌کردند که این تصویب نامه‌ها را صادر کنند یا اینکه خودشان زمامدار بودند و در حق خودشان تصویب نامه هائی صادر می‌کردند با این قسمت اخیر که تومانی تومان باشد بنده کاملاً مخالفم و عقیده دارم که بکلی قطع شود اما در موضوع تومانی دو ریال و پنج قران چون آقای حاج شیخ اسدالله می‌فرمایند وقت نیست امساله را بپردازند ولی برای اینکه بایستی مردم متکی به سعی و عمل باشند و همیشه نباید به یک خزانه تهی حمله کنند و اسباب زحمت فراهم نمایند خوب است تکلیفی برای خرید این مستمریات تومانی دو ریال و پنج قران داده شود و ابنیه دولتی اطراف تهران که سالی مبالغی برای مخارجش تحمیل می‌شود صرف این کار بکنند و هم مردم را راحت کنند و هم خزانه دولت را از شرّ آن‌ها نجات دهند. بنده شنیده‌ام بعضی از این اشخاصی که حقوق خود را تومان تومان می‌گرفتند در موقع تصدی به مشاغل دولتی هم از حقوق دولت استفاده می‌کنند هم از مستمری و این برخلاف قانون وظایف است و من میل ندارم وارد در اسامی اشخاص بشوم مثلاً شاهزاده فرمانفرما در ایالت فارس حقوق حکومتی را می‌گرفتند و مستمری را هم محسوب می‌داشتند و این مطلب را شنیده‌ام صحبت و سقمش را نمی دانم و در این موضوع چون خیلی صحبت شده است وارد نمی‌شوم.
شیخ‌الاسلام اصفهانی- بنده یک پیشنهادی راجع به دستور تقدیم کردم.
نایب رئیس- راجع به دستور نیست؟
شیخ‌الاسلام- چرا راجع به دستور است.
نایب رئیس- آقایان مذاکرات را کافی می دانند؟
(جمعی گفتند کافی است و بعضی گفتند کافی نیست)
نایب رئیس- رأی می‌گیریم.
آقایانی که مذاکرات را کافی می دانند قیام نمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس- معلوم می‌شود کافی است.
پیشنهادات قرائت می‌شود (به مضمون ذیل قرائت شد)
مقام منیع ریاست مجلس شورای ملی
- بنده پیشنهاد می‌کنم که راپُرت تجزیه شود تکلیف تومانی دو ریال و تومانی پنج قران تا ششصدتومان معین و بقیه به کمیسیون رجوع شده تجدید نظر بشود. (مستشارالسلطنه)
تأخیر تصویب مستمری‌ها قسمی شده که فقراء و ضعفا به اسم اغنیا در صدمه افتاده‌اند و آخر سال هم شده وضع مجلس و مذاکرات هم طوری است که بنظر نمی‌آید تا آخر سال هم تکلیفی برای مردم بیچاره فراهم شود لذا بنده پیشنهاد می‌کنم
۱- مجلس تومانی دو ریال و تومانی پنج قران را مثل سنوات گذشته مقرر نماید معمول دارند.
۲- راجع به تومانی یک تومان صورت جزء برود به کمیسیون بودجه با حضور شاهزاده سلیمان میرزا و سایر مخالفین رسیدگی و مراجعه شده مجدداً راپُرت آن به مجلس بیاید و در تحت شور و مداقه گذاشته شود. (رئیس‌التجار)
بنده پیشنهاد می‌کنم به جای (تا ششصد تومان) (تا سیصد تومان) نوشته شود (دست‌غیب)
بنده پیشنهاد می‌کنم اشخاصی که تومانی دو ریال و تومانی پنج قران تاکنون می گرفته‌اند تصویب شود که در هذه السنه هم کمافی السابق پرداخته شود و اشخاصی که تومانی یک تومان می‌گیرند برگردد به کمیسیون بودجه و تجدید نظر شده مجدداً به مجلس تقدیم دارند. (امین‌التجار)
بنده پیشنهاد می‌کنم هر مبلغی را که دولت به جهت پرداخت مستمریات اختصاص داده است بالسویه بین مستمری بگیرها تقسیم شود تومانی هر قدر می‌رسد بالسویه باشد (حاج میرزا مرتضی)
بنده پیشنهاد می‌کنم که لایحه مستمری دو فقره آن که چندان محل اختلاف نیست که تومانی دو ریال و تومانی پنج قران باشد امشب تمام شود و تومانی تومان‌ها برگردد به کمیسیون برای تجدید نظر (شیخ‌الاسلام اصفهانی)
بنده پیشنهاد می‌کنم ارباب مستمری‌ها پس از حذف اشخاصی که احتیاج ندارند وجهی که دولت منظور داشته میان عموم مستمر برها علی السویه تقسیم شود. (ابراهیم زنجانی)
بنده پیشنهاد می‌کنم مقدمه ماده واحده پیشهادی کمیسیون بودجه از این قرار اصلاح شود.
ماده واحده- مجلس شورای ملی به وزارت مالیه اجازه می‌دهند مستمریاتی که دارای مدارک قانونی است موافق شرح ذیل در هذه السنه ایت ئیل ۱۳۰۱ پرداخت نماید. (عبدالله معتمدالسلطنه)
بنده پیشنهاد می‌کنم که اشخاص مستحق مستمری بگیرها مجزا و از طرف دولت پیشنهاد شود که بر طبق استحقاق ایشان مداقه و تصویب شود. (کازرونی)
بنده پیشنهاد می‌کنم اشخاصی که تومانی دو ریال می‌برند همان تومانی دو ریال و پنج هزاری را تا سالی ششصد تومان همان پنج هزار تومان بگیرها را تا ماهی ۴۰ تومان تومان تومان داده و علاوه بر پانصد تومان عجالتاً داده نشود تا به اقلامش رسیدگی شود. (هاشم آشتیانی)
بنده پیشنهاد می‌کنم تومانی پنجهزار و دو ریال و تا پنجاه تومان از تومان تومان داده شود بقیه برود به کمیسیون و رسیدگی کامل شود. (عبدالوهاب الرضوی)
بنده پیشنهاد می‌کنم مستمری تا مبلغ پانصد تومان مطابق سنوات گذشته بدهند و مابقی بماند تا مجلس رأی قطعی در آن‌ها اتخاذ نماد. (محقق)
بنده پیشنهاد می‌کنم مستمری اشخاص که تومان تومان می‌گیرند به کمیسیون برگردد و تجدید نظر شود و مستمری اشخاصی که تابحال پنجهزار ریال و دو ریال می گرفته‌اند رأی گرفته شود که کمافی السابق بپردازد. (مصباح دیوان- حاج میرزا مرتضی)
بنده پیشنهاد می‌کنم به تمام اشخاصی که دارای مستمری قانونی هستند رأی داده شود بدون تفاوت تومانی دو هزار و پانصد دینار تأدیه نموده و در ضمن به صورت اسامی اشخصاصی که تومانی پنجهزار و یک تومان داده می‌شود مجدداً در کمیسیون بودجه مراجعه نموده اگر ارباب استحقاقی در بین آن‌ها باشد برای تأدیه مازاد پیشنهاد دیگری به مجلس شورای ملی تقدیم شود. (رکن‌الملک- محمد هاشم میرزا)
این بنده پیشنهاد می‌نمایم اشخاصی که دارای تمول می‌باشند حقوق آن‌ها پرداخته نشود تا مجدداً کمیسیون بودجه در این خصوص تصمیمی اتخاذ نماید بقیه را بطور تساوی بدهند. (سدیدالملک)
بنده پیشنهاد می‌کنم:
۱- تومانی دو ریال‌ها و تومانی پنجه هزاری‌ها کمافی السابق
۲- تومانی یک تومانی‌ها در صورتی که حقوق شان کمتر از پانصد و یک تومان باشد تومانی یک تومان
۳- در تومانی یک تومانی هائی که بیشتر از پانصد و یک تومان حقوق دارند کمیسیون تجدید نظر نماید. (علی اکبر داور)
بنده پیشنهاد می‌کنم در خصوص مستمریات همانطور که کمیسیون بودجه ترتیب و رأی داده تومانی دو ریال و تومانی پنجهزار تا ششصد تومان تومان تومان تمام به ترتیب سابق پرداخته شود و از ششصد تومان به بالا به کمیسیون بودجه ارجاع شود تا به ملاحظه فقر و غنا از روی دقت ترتیبی به آن‌ها بدهد. (رفعت‌الدوله)
بنده پیشنهاد می‌کنم که مطلب بماند برای بعد از تنفس بلکه توافقی حاصل شود. (دولت‌آبادی)
نایب رئیس- در چهار عدد از پیشنهادها در حقیقت تقاضای تجزیه شده بین دو فقره اول که دو ریالی و پنج قرانی باشد یا فقره دوم که تومان تومان باشد.
پیشنهاد آقای مستشارالسلطنه گویا بر همه مقدم باشد. حالا هر کس توضیحاتی راجع به این پیشنهاد دارد بفرمائید.
آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- بنده نظرم این است و اینطور احساس کردم که اغلب نمایندگان محترم متوجه این نکته هستند آن هائی که مستمریات آن‌ها کم است از نقطه نظر استحقاق مراعات حال آن‌ها باید بشود این بود که تقاضا کردم این دو قسمت را مجلس امشب رأی بدهد و آن حقوقاتی که تومان تومان است و ممکن است احتیاج نداشته باشند کمیسیون بودجه تجدید نظر نماید این بود پیشنهاد بنده که عرض کردم دیگر بسته به نظر مجلس است.
نایب رئیس- آقای حائری‌زاده از پیشنهاد شما هم استفاده تجزیه می‌شود.
حائری‌زاده- بنده عقیده دارم که دو ریالی و پنج قرانی که فرصت رسیدگی به آن نیست تصویب شود ولی در هیئت مؤتلفه تصمیمی بر خلاف این مطلب گرفته‌اند و من مطیع آن هستم.
نایب رئیس- اگر اجازه می فرمائید در این پیشنهاد که تقاضای تجزیه شده رأی گرفته شود که در دو فقره اول و دوم رأی گرفته شود. یعنی تجزیه شود.
رئیس‌التجار- حق تجزیه داریم و به موجب نظامنامه اگر از طرف یک نفر از نمایندگان تقاضای تجزیه بشود ممکن است.
نایب رئیس- اگر آقایان اجازه بفرمایند در فقره اول رأی گرفته شود.
یکی از نمایندگان- باید اول در کلیاتش رأی بگیرید.
نایب رئیس- کلیات ندارد ۱ ماده بیشتر نیست. آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- بدواً باید در پیشنهادات رأی گرفته شود و بعد وارد در مواد شویم.
نایب رئیس- ممکن است اول تجزیه کنیم و بعد رأی بگیریم.
(جمعی گفتند صحیح است)
نایب رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- البته وقتی که در تجزیه رأی گرفته می‌شود ضمناً تصدیق آن مقدمه شده است ولی بنده نه فقط آن مقدمه را کافی نمی دانم بلکه لازم می دانم که در آن قسمت ماده بدواً مذاکره شود مگر اینکه آن مقدمه را به سکوت بگذرانید.
نایب رئیس- بخوانید آقا.
معتمدالسلطنه- نوشته شده است مستمریات مصوبه قوی ئیل و این کافی و به موجب این عبارت یک عده از مستمریات مقطوعه برقرار می‌شود و یک قسمت از مستمریات مصوبه به موجب این عبارت مقطوع می‌گردد اگر اجازه بفرمائید توضیح بدهم تا آقای مخبر مسبوق شوند.
نایب رئیس- بفرمائید.
معتمدالسلطنه- مستمریاتی که فعلاً در دفاتر وظایف منظور است فقط و فقط قوی ئیل نیست چند قسم مستمری است یک قسم مستمریاتی که در مجلس قوی ئیل برقرار شده ولی همان برقراری قوی ئیل در تخاقوی ئیل ۱۳۲۷ یک قسمتش در هیئت مدیره مقطوع گردیده و همچنین یک قسمت از مستمریات مقطوعه قوی ئیل به عنوان بودجه سلطنتی در کتابچه مقطوعات عنوان مقطوعی پیدا کرده در شانزدهم قوس ۱۳۲۹ به عنوان بودجه درباری یک قسمت از آن مستمریات مصوبه قوی ئیل پرداخته بشود آن قسمت مقطوع هیئت مدیره را هم که مجلس بعد مقطوعیت آنرا تصدیق کرده است بایستی تصویب کنیم و همچنین مستمریاتی که به موجب قانون وظایف و قانون درباری و مستمریاتی که در این سه دوره مجلس اختصاصاً برقرار شده است عنوان مقطوعیت پیدا می‌کند به این ملاحظه بنده پیشنهاد کردم در آن مقدمه نوشته شود مستمریاتی که مدارک قانونی دارد و برای آقای مخبر هم خواستم توضیح بدهیم ایشان اهمیت ندادند. حالا اگر به این عرایض بنده قانع شدند نوشته شود (لفظ مستمریاتی که مدارک قانونی دارد) تا شامل آن قسمتی که مقطوع است نشود و قسمت هائی که تثبیت شده مقطوع نگردد.
مخبر- این ماده تا یک درجه همین مقصود آقای معتقمدالسلطنه را می رساند زیرا در ماده نوشته شده مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد که باقیمانده‌های مستمریات مصوبه قوی ئیل را بپردازد و آنچه را که هیئت مدیره قطع کرده و مجلس بعد هم تصدیق کرده است مقطوعی قانونی است و از مصوبه قوی ئیل هم برداشته می‌شود و آنچه را هم که مجلس برقرار کرده شامل می‌شود به این ملاحظه این عبارت کاملاً این مقصود را می رساند و محتاج به توضیح و تشریح دیگری نیست نظر کمیسیون هم این بود و همین اطلاعات آقای معتمدالسلطنه را کمیسیون داشت ولی اگر مجلس این عبارت را کاملاً واضح نمی داند و می‌خواهد عبارت واضح تر نوشته شود البته کمیسیون مخالفتی ندارد.
معتمدالسلطنه- اجازه می فرمائید؟
نایب رئیس- آقای مخبر قبول کردند.
معتمدالسلطنه- در لایحه پیشنهادی دولت پانصد خروار جنس نوشته است و در این جا می تویسد تومانی دو ریال و پنج قران و یک تومان نسبت به آن جنس به هیچوجه متذکر نشده‌اند که آیا آن جنس باید پرداخته شود یا نه و یک روزی آقای وزیر مالیه دادند که عوض بهره و صرف اماکن معتبر که وعوض مال التجاره که سابق جزو مستمریات محسوب بود جزو همین مبلغ ششصد هزار تومان و کسری است اگر آنهم جزو این مبلغ کل باشد آن‌ها چیزی نیست که در نرخ پرداختش صحبتی بکنند لهذا عوض مال الاجاره و عوض بهره یا صرف اماکن را نمی‌توان تومانی دو ریال قرار داد نسبت به آن‌ها بایستی نرخ صد در صد را تصدیق بفرمائید آیا آقای مخبر در این خصوص اطلاعی دارند و آن قسمت‌ها جزو این مبلغ است یا نه؟
مخبر- قسمتی را که کمیسیون مسکوت عنه گذارده یعنی قسمت جنس را اگر بخواهد تکلیفی برایش معین کند مجدداً راپُرت می‌دهد. (راپُرت کمیسیون مجدداً قرائت شد)
نایب رئیس- رأی می‌گیریم در این فقره …
آقای محمد هاشم کمیسیون هستند؟
محمد هاشم میرزا- عرض می‌کنم اگر این مسئله را که آقای معتمدالسلطنه یادآوری کردند بخواهید رأی بگیرید یعنی با تبدیل عبارت به (مستمریات با مدارک قانونی) ما موافقیم وگرنه مخالف هستیم باید همانطور که آقای معتمدالسلطنه فرمودند نوشته شود زیرا این قسمتی را که در مجلس برقرار شده نمی رساند و این عبارت شامل آن‌ها نخواهد شد بهتر این است که حضرت والا شفاهاً بفرمایند آن وقت ما مخالفتی نداریم.
مخبر- بنده هر قسم اصلاحی که لازم بدانند می‌پذیریم منتها لازم نیست طرز نوشتنش را در این جا قید کنیم وقتی به کلیه ماده رأی دادید و از کمیسیون برگشت آن وقت عبارتش را تصحیح می‌کنیم.
نایب رئیس- پس رأی می‌گیریم به ماده …
آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- نظامنامه داخلی می‌گوید هر مطلبی که مطرح می‌شود اول در کلیاتش باید رأی گرفت بعد در مواد و ما هنوز در کلیات رأی نداده‌ایم پس قبل از این که به تومانی دو ریال رأی بدهیم باید مطابق نظامنامه داخلی در کلیات رأی گرفته شود.
نایب رئیس- چون ماده واحده است و در مواد متعدده باید در کلیات رأی گرفت واِلا ماده واحده که دیگر کلیات ندارد حالا باید رأی بگیریم به ماده …
(بعضی گفتند خیر رأی در کلیات هم باید گرفته شود)
نایب رئیس- آقای رئیس که نفرمودند در کلیات ماده واحده هم باید رأی گرفت. حالا که می فرمائید بنده اطاعت می‌کنم ولی ماده واحده کلیات ندارد. رأی می‌گیریم در فقره اول …
حائری‌زاده- بنده عرضی دارم
نایب رئیس- شما پیشنهادی کردید و توضیح دادید این پیشنهاد شماست که تجزیه کرده‌اید تومانی دو ریال را از تومانی پنج قران به همانطور می‌خواهیم رأی بگیریم.
حائری‌زاده- عرض کردم در هیئت مؤتلفه چیزی بر خلاف این پیشنهاد شده اگر آن‌ها مطرح می‌شود بنده پیشنهاد خودم را مسترد می‌دارم و اگر نشود بنده در پیشنهاد خودم توضیح بدهم.
مخبر- برای اینکه مطلب دچار اشکال نشود و با ترتیب داخل شویم اول به دخول در مواد و تمام شدن کلیات رأی بگیرند بعد اگر تجزیه شد فقره به فقره رأی گرفته شود ضرری ندارد یک رأی بیشتر بگیریم که مورد ایراد واقع نشویم.
نایب رئیس- کراراً عرض کردم در جائی که ماده واحده است وچند ماده نیست معمول نیست در کلیات علیحده رأی گرفته شود نظر به اینکه مکرر می فرمائید شرط اینکه سابقه نشود چون آقای رئیس تشریف ندارند می‌خواهید رأی بدهید مضایقه ندارم ولکن تا بحال چنین چیزی نبوده. پس رأی می‌گیریم که داخل در این ماده بشویم یا نه. …
تدین- صحیح نیست
نایب رئیس- پس تجزیه می‌کنیم. رأی می‌گیریم به فقره اول …
آقا میرزا محمد نجات- بنده تجزیه دو ریال و پنج قران را می‌خواهم.
نایب رئیس- ماده دو فقره کرده است و ۳ فقره نیست این محتاج به یک پیشنهاد و مذاکرات علیهده است.
نجات- بنده تقاضا می‌کنم تجزیه بفرمائید ماده را به دو ریالی و پنج قرانی.
نایب رئیس- عرض کردم که ماده مشتمل بر دو فقره است حق دارید تقاضای تجزیه دو فقره را بکنید. بفرمائید نظام نامه را بیاورند …
نجات- حق دارم این تقاضا را بکنم.
نایب رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا- اگر این دو فقره را به عنوان یک ماده بنویسیم به موجب نظام نامه مطالبی که در موقع رأی قابل اختلاف نظر است یک فقره محسوب است و می‌شود چندین فقره هم کرد حتی ممکن است سه جزء هم بشود مثلاً ممکن است اشخاص به دو ریالی رأی بدهند و به پنج قرانی نمی‌خواهند رأی بدهند حالا که ندارم که در این جا چطور نوشته شده ولی اساساً تجزیه به این ترتیب ممکن است.
نایب رئیس- آقای ارباب کیخسرو در این موضوع فرمایشی دارند؟
ارباب کیخسرو- عرضی ندارم.
نایب رئیس- ماده شصت و سوم را بخوانید ببینم چه نوشته است.
حائری‌زاده - ماده نود و نهم است اجازه می فرمائید بخوانم؟
نایب رئیس- خود بنده می‌خوانم. در مسائل و موادی که مشتمل بر فقرات مختلفه است اگر تجزیه آن ولو از طرف یک نفر خواسته شود باید آن ماده یا مسئله تقسیم شده و جزء به جزء رأی گرفته شود اگر یک نظامنامه دیگر می‌خواهید حرفی است علیحده این جا دو فقره است یک فقره دو ریال و پنج قران و یک فقره هم یک تومانی و حق تجزیه در دو فقره هست اگر آقایان از نظامنامه چیز دیگری استنباط می‌کنند امری است علیحده.
آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا- عرض می‌کنم اگر اتفاقاً مخبر اشتباه کردند وچهار فقره را یک فقره بنویسند تقصیر ما نیست مقصود نظامنامه این است که در صورتیکه قابل اختلاف نظر باشد می‌شود به چندین فقره تجزیه کرد.
نایب رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- البته تصدیق می فرمائید نظامنامه پیش بینی کرده است فقره به فقره را مقصودش مطالبی بوده است که بتوان آن‌ها را از هم تفکیک کرد و این جا دو قسم است یکی دو ریالی و یکی پنج قرانی و گمان می‌کنم در این جا هیچ رأی لازم نداشته باشد دو قسمت است و یک نفر نماینده تقاضا می‌کند که این دو قسمت از هم تفکیک شود.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به فقره اول یعنی دو ریال
آقایانی که موافقند مستمریات تومانی دو ریال را هذالسنه کماکان بپردازند قیام بفرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس- تصویب شد.
رأی می‌گیریم در قسمت دیگر از فقره اول یعنی مستمریاتی که تابحال تومانی پنج قران پرداخته می شده است هذالسنه هم به همان میزان پرداخته شود.
سلیمان میرزا- بنده عرض دارم اجازه می فرمائید؟
نایب رئیس- بفرمائید.
سلیمان میرزا- پیشنهاد ما این بود که تا ششصد تومان پرداخته شود چون می‌خواهیم این مسئله با اتفاق نظر بگذرد تفاوتی هم نمی‌کند این را ضمیمه بفرمائید دیگر عرضی ندارم.
معتمدالسلطنه- اجازه می فرمائید؟
نایب رئیس- آقا مذاکرات کافی است. تا قیامت که نمی‌شود فرمایش کرد.
تدین- اجازه می‌دهید این جا توضیحی لازم است.
نایب رئیس- پیشنهادی که نکرده بودید.
تدین- همین پیشنهادی که شاهزاده فرمودند محتاج به توضیح است.
نایب رئیس- پس شاهزاده خودشان باید توضیح بدهند.
سلیمان میرزا- مقصود از ششصد تومان پرداختی است نه اصل مستمری و مراد این است که اگر کسی هزار و دویست تومان داشته باشد ششصد تومان بگیرد و اگر کسی بیش از هزار و دویست تومان داشت آن را بعد باید رأی داد.
نایب رئیس- مستمراتی که تابحال تومانی ۵ قرانی پرداخته می‌شد با توضیحاتی که بیان کردند که حال هم تا ششصد تومان یعنی معادل ۱۲۰۰ تومانی که همه ساله ۶۰۰ تومان داده می شده است هذالسنه هم ششصد تومان داده شود و اگر علاوه است برگردد به کمیسیون و تجدید نظر شود آقایانی که با این ترتیب موافقند قیام بفرمایند
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس- تصویب شد. دو فقره دیگر بر می‌گردد و به کمیسیون یکی مستمریاتی که تومان تومان است و بکلی مستمریات تومانی ۵ قران که از ۶۰۰ تومان به بالا است پیشنهاد آقای دست‌غیب قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم تومانی دو ریال و ۵ هزاری را بدهند و تومانی تومان را هم تا چهار صد تومان بدهند مابقی برود به کمیسیون.
نایب رئیس- توضیح بدهید.
دست‌غیب- بنده داخل در اصل قضیه نمی‌شوم اگر شاهزاده محمد هاشم میرزا بگذارند بواسطه اینکه یک تفصیلات و قضایائی است و آنچه باید بگویند گفته‌اند ولی قبل از اینکه وارد در توضیح شوم ناچارم این کلمه را با کمال اختصار عرض کنم بنده موافق نیستم که یک عده برای مفتخواری تربیت شوند و یک عده اعاشه شان از طرف دولت بشود و موافق نیستم که بتدریج شهریه‌ها و مستمریات از بین نرود باید به تدریج طرد شود اما راجع به بخصوص مستمریات امسال و شاید تا چند سال بعد هم یک نظریاتی است و تقریباً همان نظریاتی که شاهزاده سلیمان میرزا اشاره کردند ما در این جا نشسته‌ایم برای اینکه همانطور که از بودجه مملکت باید کسر کرد از مالیه مملکت هر چه بتوانیم باید این نوع چیزها را تخفیف بدهیم باید مصالح و منافع مملکتی را هم در اثنای کسر بودجه ملاحظه کرد. مصالح مملکتی اینطور مقتضی است که یک عده از متمولین و اعیانی که از خارج اعاشه می‌کنند چه حق و چه ناحق چه خادم و چه خائن فرق نمی‌کند خادمینی هم که به اساس آزادی خدمت کرده‌اند و می‌توانند از راه دیگر اعاشه کنند آن‌ها هم نباید از خزانه ملت و بیت المال مسلمین اعاشه کنند این مسئله مسلم است و اختصاصی به یک عده ندارد هر کس بتواند گذران کند و ملاحظاتی در اطرافش نباشد چه خادم و چه خائن فرقی نمی‌کند نباید از خزانه دولت اعاشه کند.
محمد هاشم میرزا- خیلی فرق می‌کند.
دست‌غیب- ولی ملاحظاتی در بین است که البته بایستی نسبت به یک عده رعایت کرد ولو در باب مؤتلفه قلوب هم که در اسلام هست باشد یعنی یک عده که نظر به فقر و استیصال و خدماتی که سابقاً برای مملکت کرده‌اند و حالا ورثه شان چیزی ندارند از هر نقطه نظر باشد باید همراهی کرد نسبت به تومانی دو ریال که آقایان رأی دادند نسبت به تومانی ۵ قران هم تا ۶۰۰ تومان رأی دادند حالا علت و فلسفه این که نسبت به آن دو رأی دادند و نسبت به تومانی تومان رأی نمی‌دهند چیست؟ البته شاید بعضی‌ها اینطور خیال کنند که اغلب تومانی تومان‌ها متعلق به اغنیا است به این جهت باید به کمیسیون برگردد. راست است اگر تمامش اینطور بود ولی همان طبقه اشخاصی که در تومانی دو ریالی و ۵ قرانی بود در تومانی تومان هم است که اگر نظر فقر و استیصال است نسبت به آن‌ها هم بای باشد و بعلاوه اقلامی که شاهزاده اسم بردند و اقلام دیگری که بنده نمی‌خواهم بخوانم اغلب بیش از چهار صد تومان است ولکن مردمانی هستند که حقیقت سزاوارند مثلاً شاید بنده یکی دو قلمش را بشناسم که حقیقتاً مستأصل و پریشان هستند و هم نسبت به این آب و خاک خدمت کرده‌اند که اگر اسم ببرم همه آقایان می‌شناسند و کمتر از چهار صد تومان مستمری دارند ولی تومانی تومان می‌گیرند در این صورت فلسفه ندارد که آن قسمت هم به کمیسیون برگردد عقیده بنده این است که نسبت به آن عده که بیش از چهار صد تومان مستمری دارند و اغنیا هستند به کمیسیون برگردد یا اصلاً قطع شود ولی نسبت به آن هائی کمتر از چهار صد تومان است باید به همان فلسفه که به تومانی دو ریالی رأی داده شده تصویب شود.
نایب رئیس- آقای تدین جزو کمیسیون بودجه هستید بفرمائید.
تدین- قسمت اول و دوم پیشنهاد آقای دست‌غیب مورد ندارد زیرا قبلاً رأی گرفته شده و قسمت سوم هم چون هنوز وارد نشده‌ایم در فقره دوم از ماده به طریق اولی بی مورد است مطابق صریح ماده نوزدهم در صورتی که تقاضای تجزیه بشود باید اول جزء به جزء رأی گرفته شود بعد در مجموع ماده بنابراین می‌بایست بعد از اینکه جزء به جزء رأی داده شده باشد به مجموع رأی گرفته شود و این کار نشده است و قسمت دیگر راجع به ماده شصت و سوم است که ایشان رعایت نفرمودند و توضیحاتشان زیاد مفصل بود راجع به پیشنهاد هم بنده با آن قسمت چهار صد تومان مخالفم ولی تقاضا می‌کنم نسبت به مجموع رأی گرفته شود که رعایت نظامنامه شده باشد زیرا رعایت نظامنامه واجب است و چون ماده تغییر کرده است بنده به صورت یک ماده همان دو قسمت که رأی داده شده نوشته‌ام و تقدیم کردم و باید رأی با ورقه گرفته شود و مطلب ختم شود بعد در قسمت‌های دیگر مذاکره کنیم. (راپُرت کمیسیون مجدداً قرائت شد)
نایب رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- تصور می‌کنم راجع به موضوع همینطور است که آقای تدین فرمودند در مجموع فقرات با ورقه رأی گرفته می‌شود ولی معلوم نیست این قسمت‌های دیگر چطور باید بماند، به عقیده بنده باید برگردد به کمیسیون یا امشب تکلیفش معین شود پس از آنکه میزان کل این‌ها معلوم شد نسبت به آن مبلغ معین رأی گرفته شده و به دولت اعتبار داده شود که مطابق این مواد آن وجه را تأدیه کند واِلا رأی به این دو ماده در صورتی که معلوم نیست مجموعش چقدر است مورد ندارد باید نسبت به این دو قسمت رأی گرفته شود و منتظر جمع کل باشیم که یک اعتبار کلی مطابق ورقه به دولت بدهیم.
مخبر- این اعتراض آقای حاج شیخ اسدالله وارد نیست و مبتنی بر یک اشتباهی است. اولاً خود این ماده واحده که از کمیسیون پیشنهاد کرده بودیم و می‌خواستیم برایش رأی بگیریم هیچ مبلغ نداشت این یک قانونی است که تولید خرج می‌کند و چون تولید خرج می‌کند باید با ورقه رأی گرفته شود حالا مبلغش معین نیست نباشد وزارت مالیه بر طبق این قانون باید رفتار کند پریروز بود که ما در مجلس به قانون شهریه بر طبق ورقه رأی دادیم و بهیچوجه من الوجوه مبلغی برایش معین نکردیم گفتیم آنچه که تا فلان مبلغ است به فلان میزان پرداخته شود اما این که فرمودند چون تکلیف قسمت ثانی معین نشده نمی‌توانیم رأی بدهیم این هم مورد ندارد زیرا کمیسیون یک ماده به مجلس پیشنهاد کرده بود و آقایان تجزیه کردند و راجع به قسمتی از آن اگر آقایان می‌خواهند این قسمت که تکلیفش معین شده همین امروز رأی داده شود که وزارت مالیه همین فردا بتواند قبوض دو ریالی را صادر کند باید امشب این قسمت را با ورقه رأی بدهند و قسمت دیگر هم می‌ماند تا از کمیسیون راپُرت دیگری به مجلس بدهند در هر صورت اختیار با خود مجلس است و می‌تواند این قسمت را معوق و معطل بگذارد تا آن قسمت ثانی از کمیسیون برگردد ولی بنده از نقطه نظر اطلاعاتی که به این طرز کار یعنی وارد شدن در جزئیات و اقلام و تعیین مستحق و غیر مستحق پیدا کرده‌ام عرض می‌کنم اگر باقی این مستمریات را به کمیسیون ارجاع بفرمائید که کمیسیون این قبیل مطالعات در او بکند بهتر این است که تومانی دو ریالی و پنج قرانی‌ها را که می‌خواهند بپردازند امشب رأی بدهیم واِلا بنده تصور نمی‌کنم که به این زودی بتواند راپُرت ثانوی را بدهد زیرا کمیسیون قطعاً دچار یک اشکالاتی خواهد شد.
نایب رئیس- آقای ارباب کیخسرو در این موضوع فرمایشی دارید؟
ارباب کیخسرو- بنده در این موضوع یک تقاضایی کرده بودم.
نایب رئیس- غیر از آن دیگر فرمایشی ندارید؟
ارباب کیخسرو- خیر
نایب رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- در خصوص قسمت دوم که راجع به تومانی پنج قران است باید در آن فقره هم نوشته شود مطابق کتابچه و ارقامی که در آن‌ها هست که اسباب اشکال نشود و محدود و معین باشد و اما در خصوص قسمت اول و دوم همینطور که فرمودند این ماده دارای دو قسمت بود و قسمت سوم که تومانی تومان است چون ممکن است چند روز طول بکشد تا از کمیسیون راپُرت بیاید و برای تومانی تومان هم همانطور که آقای دست‌غیب پیشنهاد کرده بودند تا چهار صد تومان یا پانصد تومان یک میزانی را امشب تصویب کنیم که تا آن میزان پرداخته شود و کمیسیون در عرض شش هفت روز بعضی آقایان دیگر را دعوت کنند بنشینند و راجع به آنچه که مازاد از پانصد تومان می‌شود بنشینند و تصمیمی بگیرند و راپُرت بدهند به اشخاصی هم که فقیر و مستأصل هستند و تومانی تومان می‌گیرند یک همراهی شده باشد و قسمت‌های دیگر عجالتاً بماند تا کمیسیون تصمیمی اتخاذ کند و بعد به عرض مجلس برساند.
نایب رئیس- آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- یک چیزی از کمیسیون بودجه به مجلس آمده در یک فقره آن که پرداخت تومانی دو ریال و پنج قران باشد اکثریت مجلس موافقت کرده حالا اگر آقایان می‌خواهند آن یک ماده را یک قسمت از این راپُرت قرار بدهند به عبارت آخری کمیسیون بودجه یک خبری می‌فرستد در تحت یک ماده که مستمریاتی را که تومانی دو ریال بوده است بپردازند آنوقت این ترتیبی که شاهزاده فرمودند صحیح است و رأی داده می‌شود و بالاخره از طرف ریاست مجلس به وزارت مالیه فرستاده می‌شود و او هم به موقع عمل می‌گذارد ولی اگر موضوع آن راپُرت اولی است که کمیسیون بودجه تقدیم کرده این ترتیب صحیح نیست.
نایب رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا- بعد از تنفس مذاکراتی شد و در تنفس هم یک وحدت نظری پیدا شد خوب است دیگر اختلاف نظری قائل نشویم همان ترتیب را قرار بدهیم منتها آقای مخبر ممکن است قسمت سوم راپُرت را بگذارند تا بعد کمیسیون یک تصمیمی بگیرد و تفاوتی هم ندارد قسمت سوم را اصلاً بگذارند برای بعد این‌ها هیچ منافات ندارد دو قسم خرج است یکی دو ریالی و یکی پنج قرانی آن قسمت را آقای مخبر پس می‌گیرند و این دو قسمت را امشب رأی می‌دهیم.
نایب رئیس- اگر مخالفی نیست به همان دو قسمت رأی بدهیم.
مخبر- بنده نمی دانم این اختلاف نظرها از کجا تولید می‌شود از برای این که بنده که نبودم از طرف آقایان گفته شد اینطور تصمیم گرفته‌اند که تومانی دو ریالی و تومانی پنج قراین پرداخته شود تا این حدی که رأی داده شده و مابقی به کمیسیون برگردد و یک راپُرت بدهند این دو قسمت هم تجزیه و رأی داده شده بنده هم همانطور که شاهزاده محمد هاشم میرزا فرمودند یک ماده جدیدی نوشتم که این دو قسمت رأی داده شده یک خبر جدیدی باشد و بشود با ورقه رأی گرفته حالا اگر می فرمائید این قسمت را بنده بخوانم یا پیشنهاد را بخوانند بنده به سمت مخبری قبول می‌کنم برگردد به کمیسیون درهر صورت مطیع آقایان و اجرا کننده تصمیم آقایان هستم پس اختلافی نیست بگذارید رأی به ماده گرفته شود و آن قسمت مازاد برگردد به کمیسیون.
نایب رئیس- ماده خوانده می‌شود بعد با ورقه رأی می‌گیریم.
(مجدداً به شرح ذیل قرائت شد)
ماده اول- وزارت مالیه مجاز است که مستمریات مصوبه که مبنی بر مدارک قانونی است موافق شرح ذیل در هذه السنه ایت ئیل ۱۳۰۱ پرداخت نماید.
الف- مستمریاتی که تومانی پنج هزار دینار پرداخته می شده و اصلاً از مبلغ یک هزار و دویست تومان تجاوز نمی‌کند از قرار تومانی پنج ریال پرداخته شود.
نایب رئیس- آقایانی که موافقند ورقه سفید واِلا کبود خواهند داد.
(اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نتیجه به ترتیب ذیل حاصل گردید. ورقه سفید علامت قبول (۵۹) ورقه کبود علامت رد (۳) امتناع (۱۰)
نایب رئیس- عده حضار (۷۱) به اکثریت (۵۹) رأی از جمله (۷۱) رأی تصویب شد.
(پیشنهاد آقای سلیمان میرزا به شرح ذیل قرائت شد)
(مقام محترم ریاست مجلس)
بنده پیشنهاد می‌کنم مستمریاتی که تومان تومان پرداخته می شده و آنچه که پنج قران داده می شده اگر زیادتر از دویست تومان باشد ارجاع به کمیسیون شده و کمیسیون در ظرف یک هفته تجدید نظر نموده و راپُرت آنرا به مجلس تقدیم نماید (سلیمان محسن)
مخبر- همانطور که مذاکره شد نظر به اینکه دراین موضوع هم موافق نظر می‌باشد بنده از طرف کمیسیون قبول می‌کنم.
نایب رئیس- محتاج به توضیح است؟
سلیمان میرزا- توضیحی ندارد قبول کردند.
نایب رئیس- مقصود کمیسیون این است که متعلق به تومانی پنجهزار است.
مخبر- بلی از هزار و دویست تومان به بالا که سابقاً تومانی پنج قران پرداخت می شده و اصلش از هزار و دویست تومان به بالاست.
نایب رئیس- اگر آقایان موافقت می‌کنند جلسه را ختم کنیم.
آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده در این موضوع عرضی نداشتم می‌خواستم جمله دیگری را عرض کنم راجع به اسامی مستمری بگیرها که تومانی تومان و تومانی پنج قران که از هزارو دویست تومان بیشتر مستمری دارند می‌خواستم استدعا کنم طبع و توزیع بشود و دفتر مستمری بگیرها را که آقای سهام السلطان منشی کمیسیون بودجه داشتند و من این جا می‌خواستم یکی دو اسم بنویسم عجله کردند و گرفتند نگاهداشتند من بنویسم. استدعا می‌کنم طبع و توزیع کنند این یک جمله بود که می‌خواستم عرض کنم. سئوالاتی هم داشتم که اگر بناست جلسه خاتمه بیاید عرض می‌کنم.
نایب رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- آقای حائری‌زاده باید بدانند که کمیسیون بودجه کمیسیون بازی است و هر کس بخواهد آن جا می‌آید و مذاکرات آن جا را استماع می‌کند و هر کس هم اطلاعی خواسته داده شده. امشب می‌خواستم توضیحی بدهم لازم بود در آن کتابچه نظری بکنم گرفتم و مطالعه کردم بعد دادم خدمت حضرت والا مدتی هم خدمت ایشان بود از کسی مضایقه نشده است ولی وقتی مخبر بخواهد مطالعه کند دفاع بنماید باید البته نزد او باشد.
نایب رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- هر چند که محتاج به تکرار نیست ولی باز بنده تکرار می‌کنم که ما در این جا نشسته‌ایم از برای حفظ حیثیات دولت نشسته‌ایم بنابراین خواه بنده همانطور که در جلسه عرض کردم به دولت اعتماد نداشته باشیم یا داشته باشیم چون همه متفقیم که باید حفظ حیثیات دولت بشود شما اعتماد و عدم اعتماد راجع به این نیست که به حیثیات دولت سکته وارد بیاد و مادام که دولت در مجلس اکثریت دارد دولت ایران است و برای ا ینکه سابقه نشود و حفظ حیثیات دولت شده باشد بنده ناچارم مطالبی را که امروز در روزنامه‌ای خوانده‌ام به عرض آقایان برسانم. تمام ما خواهد اظهار اعتماد بکنیم و خواه نکنیم این وظیفه وکالتی ما است و حاضر نیستیم یک نفر مستخدم اروپائی که در خدمت ما بوده است چندین ماه به یک دولتی حمله کند و هر چه بخواهد درباره او منتشر کند ولی بعد در روزنامه بنویسد آنچه من در عرض چند ماه بر ضد یک دولتی نوشتم اشتباه کرده بودم یا اینکه کسی دیگر مرا واداشته بود اینکار را بکنم. خداحافظ شما من می‌روم. این برای یک مملکت و یک دولتی یک سابقه بسیار عجیبی است خواه بنده در اقلیت باشم و اعتماد نداشته باشم یا داشته باشم دولت دولت است و درهر حال من طرفدار دولت ایران هستم. امروز در روزنامه خواندم که موسیو دوبوا بعد از آنکه تمام این مطالب را در روزنامه منتشر کرده یک چیزی داده در روزنامه نوشته‌اند که من این مطالب را نداشته نوشتم و بعد هم مرخص شدم و رفتم در صورتیکه تازه ایشان اقرار به تقصیر خودشان کرده‌اند و این چیزی که نوشته اقرار به تقصیر است و تازه باید محاکمه و مجازات شود برای اینکه در یک مملکتی نسبت به دولت این همه اطاله لسان کرده و بعد پشیمان شده و می‌گویند موضوع ندارد و در چنین موقعی که او اقرار به تقصیر خودش کرده است باید محاکمه و مجازات شود بنده تعجب کردم که در روزنامه نوشته شده رفته است. بنده تقاضا می‌کنم به نام ایرانیت تا هنوز نرفته است.
یک نفر از نمایندگان- رفته است.
سلیمان میرزا- ولی آنچه بنده شنیدم گویا هنوز نرفته است البته نمایندگان دولت که این جا هستند مسبوق هستند در هر حال اگر نرفته است باید فوراً تلگراف شود که در هر کجا است توقیف بشود و اگر نرفته است نگذارند برود تا اینکه محاکمه بشود و در چنین محاکمه‌ای معلوم شود که تا کی در این مملکت مطالب باید زیر پا بماند و اشخاصی که دوبوار را به این حرکات وادار کرده‌اند معلوم شده و مجازات بشوند خود این شخص مجازات بشود. ما می‌خواهیم مملکتمان را به یک ترتیبی اداره کنیم اکثریت و اقلیت و عدم اعتماد در این فضا است و مربوط به نظامنامه داخلی و قانون اساسی است و چون بنده گمان می‌کردم تمام آقایان یا اکثریت آقایان دراین تقاضا با بنده موافق هستند خواستم تا موقع هست تقاضا کنم که از طرف مجلس به دولت اخطار شود که اگر موسیو دوبوار نرفته است اجازه حرکت به او ندهند و اگر رفته است به فوریت او را در هر نقطه‌ای هست توقیف کنند و برگردانند و پس از این اقراری که کرده است او را محاکمه نمایند و به اندازه توهیناتش مجازات شود.
نایب رئیس- آقای دست‌غیب و حائری‌زاده اگر از اجازه می‌دهند جلسه را ختم کنیم.
جلسه آتیه روز ۳ شنبه ۳ ساعت و نیم قبل از ظهر (بعضی گفتند سهساعت و برخی اظهار نمودند چهار ساعت قبل از ظهر)
نایب رئیس- چون عده کافی نیست آقایان روز ۳ شنبه تشریف بیاورند عده که کافی شد رأی گرفته شود و دستور همان قانون هیئت منصفه خواهد بود.
مجلس ۳ ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد.
رئیس مجلس- مؤتمن‌الملک