مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ شهریور ۱۳۰۶ نشست ۱۴۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۶
جلسه: ۱۴۴
مذاکرات مجلس دوره ششم تقنینیه صورت مشروح مجلس یکشنبه ۲۶ شهریور ماه ۱۳۰۶ مطابق ۲۱ ربیع‌الاول ۱۳۴۶
فهرست مندرجات:
۱- بقیه شور ثانی نسبت به خبر کمیسیون داخله راجع قانون بلدی(۸-۹)
(مجلس سه ساعت قبل از ظهر بریاست آقای پیر نیا تشکیل گردید)
(صورت مجلس روز پنجشنبه ۲۳ شهریور را آقای بنی سلیمان قرائت نمودند)
غائبین با اجازة جلسه ۱۴۲
آقایان: دکتر سنگ – عراقی – امام جمعة شیراز – خطیبی – افشار – ضیاء – زارع – مهدوی – عباس میرزا – فرمند – وزیری – طباطبائی وکیلی – آیت الله
زاده اصفهانی – ثقت الاسلامی – لیقوانی – اسکندری – محمد ولی میرزا – عدل – جوانشیر – میرزا ابراهیم آشتیانی – صالحی – دکتر لقمان.
غائبین بی اجازة جلسة ۱۴۲
آقایان: رفیع – اسدی – روحی- اعظمی – نظام مافی – یاسائی – حشمتی – افسر – علوی – حاج حسن آقا ملک – آقایان – فرشی - حاج میرزا مرتضی – میرزا عبدالحسین – حاج غلامحسین ملک – زعیم – امیر اسد الله خان – حاج آقا حسین.
دیر آمدگان با اجازة جلسة ۱۴۲
آقایان: ذوالقدر – بهبهانی – سلطانمحمد خان.
دیرآمدگان بی اجازة جلسة۱۴۲
آقایان: شیروانی – ایلخان – حاج میرزا حبیب الله – حاج شیخ بیات – بهار – میرزا حسنخان وثوق.
غائبین با اجازة جلسة ۱۴۳
آقایان: دکتر سنگ – عراقی – امام جمعة شیراز – خطیبی – افشار – ضیاء – زارع – مهدوی – عباس میرزا مسعود – فرمند – وزیری – وکیلی – ثقت الاسلامی – اسکندری – محمد ولی میرزا – عدل – جوانشیر – میرزا ابراهیم آشتیانی – دکتر لقمان – صالحی – آیت اِلله‌زاده اصفهانی.
غائبین بی اجازة جلسة ۱۴۳
آقایان: رفیع – اسدی – حاج امین اصفهانی – اعظمی – نظام مافی – یاسائی – حشمتی – قوام – افسر – آقازاده – سبزواری – مدرس – حاج حسن آقا ملک – فرشی – حاج میرزا مرتضی – زعیم – حاج غلامحسین ملک – امیر اسد الله خان – حاج آقا حسین.
دیرآمدة با اجازة جلسة ۱۴۳
آقای: لیقوانی.
دیر آمدگان بی اجازة جلسة ۱۴۳
آقایان: شریعت زاده – بهار – خواجوی – جهانشاهی – میرزا حسنخان وثوق.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – در صورت مجلس راجع بدو چیز بنده توجه می‌دهم. یکی جوابی است که وزیر داخله به آقای کازرونی دادند و اظهار کردند که از طرف دولت همچو اقدامی نشده که دولت امر داده باشد این چون خیلی برای ما رسمیت دارد که معلوم می‌شود حکومت فارس خودسرانه اینکار را کره است باید نوشته شود یکی هم جواب آقای وزیر مالیه است که اظهار کردند مطابق قراری که نمایندگان دولت در جامعة ملل داده‌اند لایحه اش را تقدیم مجلس کرده است این مسئله هم بعقیدة بنده باید در صورت مجلس یادآوری بشود و لازم است.
رئیس – اصلاح می‌شود صورت مجلس ایرادی دارد یا نه؟
(اظهاری نشد)
رئیس – صورت مجلس تصویب شد.
رئیس – پیشنهادی راجع به دستور رسیده است قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که لایحة ۱۲۵ هزار تومان اعتبار بلدیةطهران مقدم بر دستور امروز باشد. روحی، بنی سلیمان.
رئیس – آقای روحی.
روحی – عرض می‌کنم. همه آقایان میدانند که خانهای اشخاصی را در خیابان چراغ برق خراب کرده‌اند که مستاصل و مضطربند و برای معاش یومیه شان درمانده‌اند و از طرف دیگر بلدیه می‌خواهد یک فکر اساسی برای آب طهران بکند از وضعیت خشک سالی امسال طهران گمان می‌کنم کسی نیست که مطلع نباشد و این کار آتیة طهران را تامین می‌کند و بعلاوه کار زیادی نیست خیلی کوچک است استعا می‌کنم آقایان موافقت فرمایند که این کار زودتر بگذرد گذشته از این این موضوع هم راجع به بلدیه است که امروز
لایحه اش در دستور است ما هم چیز خارجی پیشنهاد نکردیم
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – بنده از دو نقطةنظر نمی‌توانم با این پیشنهاد موافقت کنم اساساً با بلدیة طهران موافقم برای اینکه خیلی زحمت می‌کشد لکن از نقطة نظر قانونی مخالفت دارم برای اینکه شاهزاده وزیر مالیه آمد در کمیسیون بودجه اظهار کرد که این لایحة یک میلیون و نیم در تحت نظرتان باشد و حالا لوایحش را نگذرانید تا من با شما در این باب تجدید نظری بکنم. از این نقطة نظر بنده نمیدانم چه باید کرد. یک روز هم مقام ریاست اظهار فرمودند که وزارت مالیه در این باب یک چیزی نوشته است محل این لایحه هم از محل همان لایحه یک میلیون و پانصد هزار تومان است اگرمقام ریاست تلفون بفرمایند به آقای وزیر مالیه که در مجلس بیایند و آن منعش را بردارند و ایرادی نداشته باشد بنده عرضی ندارم و یک چیز دیگری که هست عقیده دارم که آقایان موافقت بفرمایند لایحة قانون بلدی بگذرد که مسائل داخل هم نشود این نظر بنده است.
رئیس – رأی می‌گیریم به این پیشنهاد آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(معدودی برخاستند)
رئیس – تصویب نشد. ماده هشتم از قانون بلدیه قرائت می‌شود.
(بنحو ذیل خوانده شد)
ماده ۸ – انجمن بلدی مرکب است از نمایندگان که عده و طرز انتخاب آنها متناسب یا جمعیت هر شهر بترتیب ذیل معین می‌گردد:
۱ – در حدود ۷۰۰۰ الی ۱۵۰۰۰ نفر ۶ وکیل.
۲ – از ۱۵۰۰۰ الی ۳۰۰۰۰ نفر ۹ وکیل.
۳ – از ۳۰۰۰۰ الی ۵۰۰۰۰ نفر ۱۲ وکیل.
۴ – از ۵۰۰۰۰ الی ۱۰۰۰۰۰ نفر ۱۵ وکیل
۵ – از ۱۰۰۰۰۰ الی ۲۰۰۰۰۰ نفر ۱۸ وکیل.
۶ – از ۲۰۰۰۰۰ به بالا ۲۱ وکیل.
تبصره – عده وکلای انجمن بلدی در شهرهای بزرگی که به محلات و نواحی تقسیم شده باشد ممکن است بتناسب اهمیت و جمعیت بین محلات و نواحی حوزه بلدی مطابق صورتیکه وزارت داخله معین خواهد نمود تقسیم شود.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – موافقم.
رئیس – آقای دادگر.
دادگر – موافقم.
رئیس – آقای حاج شیخ بیات.
حاج شیخ بیات – با اصل ماده ۸ بنده مخالفتی ندارم فقط مخالفت بنده با تبصره است برای اینکه در این تبصره می‌نویسد: که عده وکلای انجمن بلدی در شهرهای بزرگی که به محلات و نواحی تقسیم شده باشد ممکن است به تناسب اهمیت و جمعیت بین محلات و نواحی حوزه بلدی مطابق صورتیکه وزارت داخله معین خواهد نمود تقسیم شود. یعنی وکلای بلدی شهرهای بزرگ را تقسیم به محلات بکنند. مثلا ملاحظه میفرمائید اینجا ده تا ناحیه هست به هر ناحیةدو وکیل می‌دهند. آقایان ملاحظه فرموده‌اند که هرچه دایره منتخب را ما کوچک بگیریم وسیله درش بیشتر می‌شود. اگر بنا باشد تمام بیست و یکنفر وکلای بلدی از تمام طهران انتخاب شوند و آراء عمومی درباره هر یک از آنها مدخلیت داشته باشد بعقیدة بنده کمتر دسیسه می‌شود. اما بخلاف اگر به محلات تقسیم کنند فرض کنید محله سنگلج دو وکیل بدهد محلة دولت دو وکیل مطابق نظامنامة که وزارت داخله معین می‌کند از نقطة نظر مصون بودن از دسیسه بنظر من خوب نیست باید همانطوریکه انتخابات پارلمانی بعمل می‌آید و عمومی است ودر هر شهری تمام آرائشان
را روی هم می‌ریزند انتخابات بلدی هم باید همانطور باشد و چون موضوع نمایندگی بلدی فوق العاده مهم است و برای آبادی شهرها و ترقی اقتصادی و نظافت هر شهری اهمیت دارد البته هر چه نمایندة حقیقی مردم باشد بیشتر جدیت و دقت می‌کنند بر اینکه مطابق میل مردم عمل کنند. از این نقطة نظر بنده با این تبصره مخالفم و در موقع خودش پیشنهاد حذفش را خواهم کرد و مخالفم با اینکه نمایندگان بطرز محلی انتخاب و بمحلات تقسیم شوند.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – باصطلاح ارباب قصیده بنده این تبصره را بیت الغزل این قانون میدانم. خوبی این ماده اصلا بواسطه این تبصره اش است. چرا؟ بعقیدة بنده در انتخابات طهران این تجربة که اغلب دیده‌ام و با آقای مدرس هم صحبت کردم که عقیده‌ام این است باید انتخابات مجلس هم به محلات تقسیم شود به این معنی که این ده نفر وکیلی که طهران دارد تقسیم به محلات آن کنند محلة دولت یک نفر، محله سنگلج یک نفر برای اینکه آنهائی که در محلة دولت هستند احتیاجات آن محل را بهتر از آنهائیکه در دروازة قزوین هستند میدانند و بالعکس اهالی دروازة قزوین همینطور آنهائیکه در پای قاپوق هستند احتیاجات آنجا را بهتر از ما که در محلة دولت هستیم میدانند. بنده گمان می‌کنم که این تبصره از این نقطه نظر که تأمین کرده است راحتی اهالی هر محلی را خیلی خوب ترتیب شده و در این ماده هشتم هم که نوشته است و عدة وکلا را تحت تقسیمات ولایتی و شهرها از فلان عده تا فلان معین کرده اینجا یک تقریباتی است که حالا ما نمتوانیم برهان عقلی برای آن اقامه کنیم که مرکب از معلومات بدیهیه باشد که چرا هفت هزار نفر ۶ تا وکیل داشته باشد پانزده هزار نفر فلان این تقریبی است و گمام می‌کنم خوب است و وقتی به سیاق و ترتیب حالیه ملاحظه کنیم می‌بینیم بد نیست و گمان نمی‌کنم بیش از این هم بتوانیم در این باب صحبت کنیم.
رئیس – آقای دکتر طاهری.
دکتر طاهری – مخالفت بنده با طرز تنظیم قسمت اول ماده است. اینجا دو چیز معین شده یکی عدة اعضاء انجمن بلدی و یکی طرز انتخاب در صورتیکه در این ماده طرز انتخاب اصلا معین نشده طرز انتخاب در ماده ۱۰ و ۱۱ و ۱۲ است این ماده فقط عده منتخبین را نوشته که در هر شهری به چه تناسبی باید نماینده داشته باشد و این است که بنده تذکر می‌دهم که این ماده طرز انتخاب را معین نمی‌کند اگر مقصود این است که طرز انتخاب معین شود؟ پس عبارتش درست تنظیم نشده که می‌گوید: انجمن بلدی مرکب است از نمایندگانی که عده و طرز انتخاب آنها متناسب با جمعیت هر شهر باشد. اولا طرز انتخاب یکی است و در شهرها تفاوت نمی‌کند و دیگر اینکه اگر طرز انتخاب در شهرها متفاوت باشد و بعد به تناسب جمعیت شهرها فرق کند اینجا نوشته نشده است و فقط عده نمایندگان را نوشته‌اند. مقصود بنده این بود که توضیح بدهم تا آقای مخبر اصلاح نمایند.
رئیس – آقای دادگر.
دادگر – عرض کنم که بنده فرمایشات آقای بیات را که نشنیدم برای اینکه از ما معرض بودند و آنطرف نگاه می‌کردند ولی از جواب آقای آقاسید یعقوب معلوم شد که بتبصره معترض بودند و همانطوریکه آقای آقا سید یعقوب فرمودند زینت این ماده باین تبصره است ما در انتخابات تجربه داریم. مثلا همین انتخابات طهران را که دیده‌ایم گاهی یک سیلی از یک گوشة می‌آید و حقوق مردم را ابطال می‌کند و بعلاوه در مسائل بلدی خبرویت متصدی کار بلدیه منظور است برای محلة سنگلج مرجح این است که سنگلج حرف بزند چون حوائج سنگلج بیشتر آشنا است اگر ما این قسمت را در این ماده نوشتیم برای این نظر بود ولی فعلا این طرز شاید در
طهران و یکی دو جای دیگر بیشتر معمول نباشد. اما نظر اقای دکتر طاهری در اینکه در این ماه طرز انتخاب را معین نکرده است. عرض می‌کنم مواد دیگری برایش معین شده این ماده فقط تقسیم به نسبت است و نباید در این ماده طرز انتخاب باشد در جای دیگر نوشته شده است.
بعضی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
حقنویس – بنده مخالفم.
رئیس – بفرمائید.
حقنویس – عرض کنم. اولا اظهاراتی که آقای طاهری فرمودند راجع به صحیح نبودن طرز تنظیم این ماده او را آقای دادگر جواب ندادند بلکه نشنیده گرفتند. همچنین در مسئله تبصره مذاکرات بقدر کافی نشد و مخالفین اقناع نشدند. اشخاصی که اعتراض به تبصره داشتند عقیده‌ام این است که اجازه داده شود حرف خودشان را بزنند.
رئیس – آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – اکثریت است. پیشنهاد آقای حیدری
(بشرح ذیل خوانده شد)
این بنده پیشنهاد می‌نمایم در ماده ۸ در آخر کلمةشهر و قصبات هم علاوه شود.
رئیس – آقای حیدری.
علیخان (حیدری) – عقیده بنده این است که در ماده ۸ که می‌نویسد: انجمن بلدی مرکب است از نمایندگانی که در هر شهر معین می‌گردند نوشته شود شهر و قصبات که بترتیب ذیل معین می‌گردد.
مخبر – موقعی که شور اول این لایحه بود این مذاکره شد یک عدة از آقایان نمایندگان پیشنهاد قصبه کردند و در کمیسیون مطرح مذاکره شد. برای تشخیص ما بین قصبه و شهرهای کوچک چون اشکالاتی تولید می‌شد به این مناسبت عدة جمعیت را که در شور اول ده هزار نفر معین کرده بودن سه هزار نفر کسر کردند و هفت هزار نفر قرار دادند که بعضی قصبات هم بتوانند انجمن بلدی داشته باشند و پیشنهاد دیگری هم گویا شده است که لفظ شهر تغییر کند به محل وقتی آن پیشنهاد مطرح شد بنده قبول می‌کنم که نظر آقای حیدری هم تامین شود.
رئیس – رأی می‌گیریم باین پیشنهاد آقایانیکه قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(معدودی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای شیروانی
(اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌شود در ماده هشتم در عوض کلمة (شهر) نوشته شود (محل)
مخبر – بنده همانطور که عرض کردم این پیشنهاد را قبول می‌کنم.
رئیس – پیشنهاد آقای احتشام زاده
(بمضمون آتی خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم عبارت (ممکن است) از تبصرة مادة ۸ حذف شود.
رئیس – آقای احتشام زاده.
احتشام زاده – بعقیدة بنده تقسیم نمایندگان بلدی در شهرها و محلات خیلی عادلانه است و در حقیقت جمع آوری نمایندگان از محلات مختلفه برای تأمین منافع محلشان بهتر است و اگر می‌خواستیم انتخابات انجمن بلدی را در شهرها جمعی کنیم ممکن بود یک محله، دو محله از داشتن نماینده محروم باشند و وقتی که از داشتن نماینده محروم شدند کاملاً احتیاجات آنها را تأمین نمی‌شود برای این که نمایندة که فرضاً در یک محلی ساکن است کاملا از اوضاع محلة دیگر اطلاع ندارد
لهذا برای این که این منظور بطور کامل حاصل شود عبارت ممکن است که در مادة نوشته شود بنظر بنده این قضیه را قدری تردید کمرده است یعنی این طور که ممکن است دولت و وزارتداخله این قضیه را در بین محلات عملی کند یا نکند. بنده برای اینکه این قضیه مجمل نباشد و در شهرها ئیکه به محلات تقسیم شده است نمایندگان بین محلات تقسیم شود پیشنهاد کردم لفظ ممکن است) حذف شود که عبارت از تردید بیرون بیاید.
رئیس – آقای دادگر.
دادگر – عرض کنم که درست این پیشنهاد آقای احتشامزاده طرف تفریط مطلب است آنجا افراط بود که بالاخره هیچ تقسیم نشود و حذف کلمة ممکن است طرف تفریط مطلب است. عرض کنم خاطر آقای احتشامزاده مطلع است که شهر طهران منحصراً ممکن است مشمول این قانون باشد سایر جاها شاید نواحیشان مردد است و اگر وزارت داخله بخواهد آن شهرها را تقسیم به محلات کند یک اشکالاتی تولید می‌شود و بنابراین اینها یک مطالبی است که همیشه باید در نظر داشت که طهران فقط طرز اجرای این امر شاید مشکل نباشد. و در سایر جاها اشکال دارد.
این کلمه ممکن است تأکید می‌کند که اگر ممکن باشد یعنی وزارتداخله بتواند وسائل تقسیم شهرها را به محلات فراهم کند و نقشة آنها را تهیه کند این کار را بکند والا اگر نشد کار بالقوه باشد.
رئیس – آقایانیکه این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرماین
د (عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای استرابادی
(بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که هر محلی که جمعیتش بالغ بر هفت هزار نفر باشد حق داشتن بلدیه قانونی خواهد داشت.
رئیس – آقای استرابادی.
معتضد استرابادی – بنده پیشنهادم همان نظریه آقای شیروانی است و چون پیشنهاد آقای شیروانی را آقای مخبر قبول فرمودند نظریة بنده هم تامین شد و مسترد می‌کنم.
(پیشنهاد دیگری از طرف عدة از نمایندگان بمضمون ذیل قرائت شد)
امضا کنندگان پیشنهاد می‌کنیم که در فقرة یک یه جای هفت هزار پنج هزار نوشته شود.
مفتی – مولوی – محمد تقی – جواد امامی – دکتر رفیع امین – ثابت.
رئیس – آقای مفتی
(در این موقع آقای بروجردی بتصور اینکه بایشان اجازه داده شده با آقای مفتی دفعتاً قیام نموده و هر دو به شرح ذیل شروع بنطق نمودند)
مفتی – بعقیده بنده ماحداقل برای تشکیل انجمن بلدی ….
بروجردی – این پیشنهادی را که آقایان نوشته بودند …
(خندة نمایندگان)
مفتی – بعقیدة بنده و جمعی از آقایان که این پیشنهاد را کردیم هفت هزار نفر شامل بعضی قصبات کوچک که مثلا دارای پنجهزار جمعیت هستند نمی‌شود لذا ما چند نفر پیشنهاد کردیم که حداقل را پنجهزار قرار دهند که بعضی از قصبات کوچک هم بلدیه داشته باشد.
مخبر – تشکیلات هر اداره و موسسه برای احتیاجات محل می‌بایست متناسب با وضعیت آن محل باشد. ادارة بلدیه قانونی با این عرض و طولی که در این قانون ذکر شده تصور می‌کنم متناسب با یک قصبة کوچکی که عده نفوس او پنجهزار نفر باشد نیست. در قانون اول همانطور که عرض کردم ده هزار نفر بود ولی بعد برای اینکه
بعضی از آقایان اشکال کردند هفت هزار نفر معین شد که حداقل باشد. بعلاوه در مادة ۴۶ اگر آقایان ملاحظه فرموده باشند در کلیات مقید است که در قصبه با یک ترتیب و طرزی که وزارت داخله معین خواهد نمود یک هیئت مشاورة بلدی تعیین خواهد شد که امور بلدی با مشورت آنها انجام خواهد یافت. در اینصورت بنده تصور می‌کنم که اگر چنانچه پنجهزار نفر مقرر شود تولید اشکالات زیادی می‌شود.
رئیس – رأی می‌گیریم باین پیشنهاد آقایانیکه قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(عدة قلیل قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای حاج شیخ بیات
(باین مضمون قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم این تبصرة مادة ۸ حذف شود.
حاج شیخ بیات – در اینجا آقای دادگر در موقعی که خواستند جواب بنده را بدهند یک اظهاراتی کردند گمان می‌کنم اطلاعاتشان راجع به بار فروش بود نه راجع بطهران. اینکه فرمودند آراء اطراف مثل سیل آمد و آراء مرکز را خراب کرد چون اطلاعاتشان از مرکز انتخاب خودشان بیشتر از طهران است از این جهت نسبت یمحل خودشان تصدیق می‌کنم و اما اینکه فرمودند جلوی دسیسه را نمی‌شود گرفت بنده عرض می‌کنم وقتیکه ما نمایندگان بلدی را بمحلها تقسیم کردیم تاثیر دسیسه درش بیشتر است از این که انتخاب در تمام شهر بشود برای اینکه در هر محله یکنفر با صد رأی ممکن است موفقیت پیدا کند و حائز اکثریت شود ولی وقتی که بنا شد تمام شهر باشد ممکن است پنجهزار و ششهزار رأی لازم بشود و با دویست رأی و سیصد رأی یکنفر وکیل بلدی نشود و اینکه فرمودند از نقطة نظر اطلاع باید بیشتر اطلاع دارد از آن محل انتخاب شود این منافاتی ندارد بالاخره در عمومی آن هم همین نظریه هست و اشخاصی هم که انتخاب می‌شوند از محلات طهران انتخاب می‌شوند گیرم با آراء عمومی است فقط چیزی که اینجا خواهد شد از دسیسه محفوظ خواهد شد خصوص در این مواقع که ملاحظه میفرمائید ما باید کاری کنیم که انتخابات بلدی لااقل بدست خود مردم باشد که بتوانند استفاده کنند و نمایندگانشان آن بدبختی‌ها و فلاکتهائی را که فرمودید ازشان مرتفع و برطرف کنند ملاحظه بفرمائید امسال بواسطة کمی آب یک محلات بزرگ خیلی به بدبختی افتاده بودند. محلات بالا بیشتر آب بهشان داده می‌شد ولی محلات پائین شهر خیلی بدبخت و بیچاره بودند. برای چه؟ برای اینکه یک بلدیة قانونی نبود که هر اندازه آب که داشتیم بهمه تقسیم کند که فرقی بین محلات گذاشته نشود که یک محله را بیشتر آب بدهند یک محله را کمتر. بنده می‌گویم وکیل مردم اگر باشد ولو اهل این محل هم نباشد بهتر است از اینکه اهل این محل باشد و وکیل مردم نباشد.
رئیس – آقای دادگر.
دادگر – بنده چند چیز را ضرورت پیدا کرد توضیح بدهم. اولا خود آقای بیات عضو کمیسیون داخله هستند در تمام جلسات هم تشریف داشته‌اند صورت مجلس هم محفوظ است ولی هیچکدام از این نظریات را ابراز نفرمودند در صورتیکه اگر در کمیسیون اظهار نظر می‌کردند برای اینکه استدلالشان را وسیعتر می‌کردند بهتر و نافع تر بود. بالاخره معلوم شد احتکار و ذخیره کرده‌اند برای اینکه اینجا حرف بزنند. ثانیاً ما می‌خواهیم از یککاری جلوگیری کرده باشیم که علت العلل است و آن مسئله عاریه قواء است که یک چند نفری جمع می‌شوند قواشان را بهم عاریه می‌دهند و روی هم می‌ریزند. ما می‌خواهیم در بلدیه این قسمت تأثیر نکند غالباً انتخابات (البته طهران جای متنوری است و مورد بحث نیست. مورد خودمان را عرض می‌کنم) بناش بر این
شده است که اشخاص بیکدیگر قوا قرض می‌دهند بهمیدگر کمک می‌دهند و از مجموع این دو کمک یک چیز ثالثی تشکیل می‌دهند که بالاخره آن ادارة ملت نیست توافق شخصی است و بهتر و مستقیم تر بادارة ملت رسیدن راهش این است که در حوزة بلدی خودش مستقیماً اظهارنظر کند و نظر مستقیم داشته باشد و بعلاوه فرمودند در یک شهر هم اگر احیاناً نمایندة بلدی انتخاب شد منافاتی ندارد بنده که ساکن محلة دولت هستم با ساکن چالمیدان دو جور فکر داریم و بالاخره این هم طبیعی است بنده می‌گویم یعنی کمیسیون می‌گوید که باید نماینده چالمیدان قادر باشد طرز فکر خودش را در انجمن بلدی راه بدهد دخالت بدهد بالاخره چه مانعی دارد؟ این را به بنده چرا تلویح و کنایه میفرمائید. خودتان در کمیسیون تشریف داشته‌اید و در آنجا این عقاید را اظهار نفرموده‌اید حالا میفرمائید ما در همه جا آرزومندیم این جور باشد و بشود نهایت وسیلة نداریم والا اگر همیشه در همة کارها نقشة کشیده می‌شد برای رسیدن بادارة ملت و ادراک نظریة مستقیم آنها بهتر بود اهالی حوزه‌ها نماینده خودشانرا انتخاب می‌کردند بوضعیکه مناسب و ملایم با احتیاجاتشان باشد این تبصره بنظر بنده نباید حذف شود و همانطور که آقای آقا سید یعقوب فرمودند زینت این ماده است و باید هم بماند برای اینکه آنجاهائی که ممکن است از دخالت خودشان محلیها منتفع و مستفید بشود.
رئیس – آقایانیکه پیشنهاد آقای حاج شیخ بیات را قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد دیگر
(باین مضمون قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم قسمت اول مادة ۸ بترتیب ذیل اصلاح شود
ماده ۸ – انجمن مرکب است از نمایندگانی که عدة آنها متناسب جمعیت هر شهر بترتیب ذیل معین می‌گردد تا آخر.
دکتر طاهری.
رئیس – آقای دکتر طاهری.
دکتر طاهری – این پیشنهاد را که بنده نوشته بودم موقعی بود که کلمه شهر تبدیل بمحل نشده بود حالا استدعا می‌کنم تبدیل بمحل شود. و اما راجع به اصل پیشنهاد در مادة ۸ فقط عدة نمایندگان محلی را نوشته‌اند و طرز تقسیمشان را نسبت بجمعیت ولایات معین کرده‌اند ولی طرز انتخابات را در این ماده معین نکرده‌اند این است که بنده پیشنهاد کردم نوشته شود انجمنهای بلدی عبارت است از نمایندگانی که عدة آنها بتناسب جمعیت هر محل بترتیب ذیل معین می‌گردد.
مخبر – بنده هم از طرف کمیسیون قبول می‌کنم.
(پیشنهاد دیگری از طرف آقای فیروزآبادی بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده ماده ۸ را بطریق ذیل اصلاح و پیشنهاد می‌کنم.
از هفتهزار تا پانزده هزار شش نفر.
از شانزده هزار تا سی هزار نه نفر.
از سی و یکهزار تا پنجاه هزار دوازده نفر.
از پنجاه و یکهزار نفر تا صد هزار نفر پانزده نفر.
از صد و یک هزار نفر تا دویست هزار نفر هیجده نفر.
از دویست و یکهزار ببالا بیست و یکنفر.
رئیس – آقای فیروزآبادی.
فیروزآبادی – این یک اصلاح عبارتی است که بنده پیشنهاد کرده‌ام لابد خود آقایان متوجه هستند چون اختلاف است در اینکه حد داخل در محدود هست یا نیست از نقطة نظر اینکه اشتباه نشود بنده پیشنهاد کردم که از هفتهزار تا پانزده هزار شش نفر و یازده هزار داخل در حد پائین باشد آنوقت دیگر از شانزده هزار باید شروع کرد تا سی هزار. باز از سی و یکهزار تا پنجاه هزار چون سی هزار داخل در
حد پائین می‌شود. باین ملاحظه بنده این پیشنهاد را کردم و لابد آقایان قبول می‌کنند.
رئیس – آقای دادگر.
دادگر – نظر آقای فیروزآبادی نظر خوبی است الا اینکه فاصله و برزخ خیلی زیاد است ما بین ۱۵ هزار تا ۱۶ هزار هزار تا فاصله است. اگر می‌خواهید این را از هم مفروز کنید به یک و دو و سه مفروز کنید که مثلاً از پانزده هزار و یکنفر ببالا داخل در حد دوم باشد ما هم قبول می‌کنیم.
رئیس – آقایانیکه این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(عدة قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد دیگر
(بشرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که مقدمة مادة هشت باین نحو نوشته شود: انجمن بلدی مرکب است از نمایندگان شهر که عدة آنها متناسب با جمعیت هر شهر بترتیب ذیل وعین می‌گردد.
حقنویس.
رئیس – آقای حقنویس.
حقنویس – کدام پیشنهاد است. اول است یا دوم؟
رئیس – پیشنهاد اولی است.
حقنویس – بلی اصلاح عبارتی است. همانطور که عرض کردم چون خبر اول تغییر پیدا کرده است در اینجا نوشته شده است که انجمن بلدی مرکب است از نمایندگانی که عده و طرز انتخاب آنها مطابق شرح ذیل معین می‌شود. در صورتیکه در شرح ذیل طرز انتخاب نیست این یکی. دوم اینکه نمایندگان نوشته شده است بدون اینکه معین شود نمایندگان شهر است لهذا بنده اینجا پیشنهاد را کردم که هم معلوم شود نمایندگان شهر است و هم طرز انتخاب داخل نباشد.
دکتر طاهری – این قسمت اصلاح شد.
حقنویس – اگر اصالح شد پس می‌گیرم.
رئیس – پیشنهاد دوم.
(باین ترتیب قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که در تبصرة کلمة (ممکن است) بکلمة (باید) تبدیل شود.
حقنویس.
رئیس – بفرمائید.
حقنویس – همانطور که از طرف کمیسیون توضیح داده شد متناسب با حق و عدالت این است که منتخبین از خود محلات باشد و این حق و عدالت کاملا با کلمة (امکان) اجرا نمی‌شود و چون اجرا نمی‌شود بنده عرض کردم که کلمة (امکان) به (باید) تبدیل شود. البته آنطوری که آقای دادگر توضیح دادند که در جائی که نقشه نباشد و معلوم نباشد عملی نمی‌شود آنجا موضوع تبصره نیست. این موضوع در جائی است که نقشه هست و تقسیمات واقع شده و وقتیکه فلسفة تبصره را هم تصدیق دارند و روی آن این امکان را قرار داده‌اند بنده تصور می‌کنم (امکان) را باید به (باید) تبدیل کنند زیرا با حق و عدالت مناسب است.
مخبر – بسته بنظر مجلس است.
رئیس – آقایانیکه با قابل توجه بودن این پیشنهاد موافقند قیام فرمایند
(عدة قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد.
(پیشنهاد آقای بروجردی بترتیب ذیل خوانده شد)
این بنده پیشنهاد می‌کنم انتخاب بلدی صنفی شود.
رئیس – آقای بروجردی.
بروجردی – آنچه بنده از ابتدا توجه کردم دیدم نظریة آقایان نمایندگان عموماً بر این است که انتخابات بلدی روحش و حقیقتش ملی باشد و خارجی دست در او نبرد که اشخاص بی بصیرت انتخاب نشوند باین جهت بنظر بنده آمد که چون انتخابات صنفی غالباً برضایت صنف است و صنف محصورتر است و
عددش مشخص تر است بهتر موفق بانتخاب می‌شود لهذا این پیشنهادها را کردم.
رئیس – آقای مخبر.
مخبر – بسته بنظر مجلس است.
رئیس – آقایانیکه این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(عدة قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد دیگر
(بشرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌شود در تبصره کلمة (اهمیت) حذف شود
شیروانی.
رئیس – بفرمائید.
شیروانی – عرض کنم کلمة (اهمیت) قابل تأویل است بعقیدة بنده. مثلا در یک محلی ده هزار نفر جمعیت دارد می‌گویند اینجا مهم نیست و یک محل دیگر را از یک نقطه نظری که مثلا چون پارک زیاد دارد ممکن است بگویند مهم است در صورتیکه دو هزار نفر هم جمعیت ندارد بنابراین بنده تصور می‌کنم اصلا این کلمه برای قانون صلاح نیست و استدعا می‌کنم آقای مخبر قبول بفرمایند حذف شود.
مخبر – بنده از طرف کمیسیون قبول می‌کنم.
رئیس – پیشنهاد آقای فیروزآبادی
(باین نحو قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که در این ماده نوشته شود:
از هفت هزار نفر تا پانزده هزار نفر هفت
از پانزده هزار و یکنفر تا سی هزار نفر نه نفر
از سی هزار و یکنفر تا پنجاه هزار نفر دوازده نفر
از پنجاه هزار و یکنفر تا صد هزار نفر پانزده نفر
از صد هزار و یکنفر تا دویست هزار نفر هیجده نفر
از دویست هزار و یکنفر ببالا بیست و یکنفر.
رئیس – آقای فیروزآبادی.
فیروزآبادی – در توضیح آن پیشنهاد اولی عرض کردم که پانزده هزار نفر مکرر شده است یک مرتبه داخل در حد پائین است یک مرتبه داخل در حد بالا و بآن ملاحظاتی که آقای عدل الملک گفتند آن پیشنهاد قبول نشد. حالا اصلاح کردم پیشنهاد را و همانطور که فرمودید معین کردم که اسباب اختلاف نباشد. و خود آقای مخبر هم گویا توجه فرموده باشند بعرایض بنده. چون بدیهی است دو دوتا چهار تاست. پانزده هزار را یا داخل در حد پائین قرار می‌دهند یا داخل در حد بالا. در دو طرف قرار دادن تولید اشکال می‌کند. حالا هر طور صلاح میدانید مختارید.
رئیس – از هفتهزار تا پانزده هزار را هفت نفر نوشته‌اید. هفت قابل تقسیم بسه نیست.
فیروزآبادی – اشتباه کردم شش نفرش کنند.
شیروانی – پیشنهادهای دیگریکه در این زمینه است مقرر بفرمائید قرائت شود.
رئیس – آقایانیکه این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(عدة قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد پیشنهاد آقای شیروانی.
(باین مضمون خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم کلمة (در حدود) تبدیل به (از ما فوق) شود.
رئیس – آقای شیروانی.
شیروانی – بنده تصور می‌کنم پیشنهاد آقای فیروزآبادی برای اینکه طول داشت و شاید بعضی از آقایان هم توجه نفرمودند رأی داده نشد والا این یک موضوع خیلی طبیعی است که باید رعایت شود مثلا در سطر اول از هفت هزار تا پانزده هزار را شش نفر معین کرده‌اند بعد در سطر دوم از پانزده هزار تا سی هزار را نه نفر این پانزده هزار بالاخره شش نفر وکیل دارد یا نه نفر؟ اینجا اختلاف
تولید می‌شود این است که بنده پیشنهاد کردم کلمه (در حدود) تبدیل به (از ما فوق) شود و هر کدام از آقایان که لایحه را داشته باشند تصدیق خواهند فرمود از ما فوق پانزده هزار نفر نه نفر بهمین ترتیب تا آخر سطر. نظر آقای فیروزآبادی هم تأمین خواهد شد.
رئیس – آقای دادگر.
دادگر – همانطور که عرض کردم اگر خیلی از هم مفروز و جدا نباشد کمیسیون مقاومت نمی‌کند. بالاخره تمام پیشنهاداتی که در این زمینه آقایان کرده‌اند مساوی است و همه برای اعراض از این است که یک چیز مشمول مافوق مادون هر دو باشد و بنده تصور می‌کنم کلمة ما فوق را اگر (بیش از) بکنند اشکالی ندارد.
شیروانی – بنده قبول می‌کنم مقصودم مفاد پیشنهاد است عبارت هر چه هست باشد.
بیات – (از بیش از) بهتر است.
رئیس – پیشنهاد دیگری در همین زمینه از آقای احتشام زاده است قرائت می‌شود بعد رأی می‌گیریم
(باین مضمون قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم در فقرات دو و سه و چهار و پنج و شش بعد از عبارت (از) اضافه شود (بیش از)
مخبر – از طرف کمیسیون قبول می‌کنم.
آقا سید یعقوب – حالا که این کلمه جزو ماده شد بنده با ماده مخالف هستم. اگر نظامنامه اجازه می‌دهد عرض کنم.
رئیس – رأی می‌گیریم بمادة هشتم با اصلاحاتی که شد. طرز انتخابات حذف می‌شود. شهر تبدیل می‌شود بمحل. (بیش از) در هر سطری اضافه می‌شود. آقایانیکه با ماده باین ترتیب موافقند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد.
بعضی از نمایندگان – تنفس.
رئیس - تنفس می‌خواهید؟
آقا سید یعقوب – بنده که میل ندارم. نسبت به تبصره رأی نمی‌گیرید؟
رئیس – چرا. رأی گرفته می‌شود به تبصره. آقایانیکه موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. رأی گرفته می‌شود بمجموع این ماده و تبصره آقایان موافقین قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. چند دقیقه تنفس داده می‌شود.
(در اینموقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس – مادة مهم نهم قرائت می‌شود
(بشرح ذیل قرائت شد)
مادة نهم – دورة وکالت وکلای بلدی شش سال شمسی است که از روز انعقاد رسمی انجمن شروع می‌گردد. در اولین دورة انجمن پس از انقضای دو سال اول یک ثلث از وکلا بحکم قرعه خارج و بلاتأخیر بجای آنها وکلاء جدید انتخاب و همچنین در انقضای سال چهارم ثلث دیگر از دو ثلث اول بحکم قرعه خارج و عوض آنها انتخاب و در آخر دورة ثلث اخیر خارج و بعدة آنها نیز اعضاء جدید انتخاب می‌شوند و برای دوره‌های بعد عمل اخیر متوالیاً معمول و در انقضای هر دو سال یک سال یک ثلث از وکلاء که دورة شش سال را طی کرده‌اند خارج شده عوض آنها انتخاب می‌شوند چنانچه اهالی مایل باشند می‌توانند وکلای سابق را در هر نوبت مجدداً انتخاب نمایند.
رئیس – آقای کازرونی.
کازرونی – در این ماده عرضی ندارم.
رئیس – آقای مدرس.
مدرس – آقایان همه عملا ملتفت هستند که انتخابات در ایران خیلی زحمت دارد ملاحظه بفرمائید در وقت انتخاب وکلای مجلس شورای ملی خیلی زحمت بمردم وارد می‌آید لهذا باید انتخابات که واقع می‌شود مهما امکن این نکته را در نظر آورد که یک سهولتی داشته باشد و کم زحمت باشد. با این ترتیبی که آقایان در ماده پیشنهاد فرموده‌اند مردم همیشه دستشان بند است هر دو سال در زحمت می‌افتند انتخابات مجلس شورای ملی هم که هست. در حقیقت سالی دوزاده ماه مردم گرفتار انتخاباتند بجهت اینکه وقتی بنا شد دو سال یک مرتبه انتخابات بلدی بشود و دو سال یک مرتبه هم که انتخاب مجلس شورای ملی می‌شود همه ساله مردم گرفتار انتخابات هستند. لهذا قبلا هم یک پیشنهادی دادیم که یک ترتیبی داده شود گویا آقایان قبول نفرموده‌اند. بناء علیهذا حالا خوب است که شش سال، پنجسال، چهار سال یک مرتبه هر طوری که می‌خواهند قرار بدهند انتخابات بشود اما دو سال یک دفعه همیشه مردم را گرفتار انتخابات می‌کند. انتخابات در ایران برای خلق زحمت دارد. این را تصدیق بفرمائید. هر چه زحمت مردم را کم کنیم بهتر است. حالا مدت پنجسال را ممکن است کمتر کنند چهار سال قرار دهند که یکدفعه انتخاب شود دوره شان که سرآمد شش ماه بآخر دوره مانده انتخابات جدید بشود لهذا بنده با این ترتیب همراه نیستم و مخالف هستم.
مخبر – بطوری که خاطر آقایان مستحضر است قانون سابق همینطور بوده که در هر چهار سالی دورة انتخابات تجدید شود و بعد از انقضای دورة انجمن بلدی مجدداً شروع کنند و بهمین جهت بحکم تجربه دیده شده که در موقعی که مدتش منقضی شد و فترتی پیش آمد یا یک اشکالاتی که مأمورین و حکام تولید کردند دیگر تشکیل نشده است …
مدرس – بلدیه قانونی تشکیل نشد.
مخبر – چرا در خراسان انجمن بلدی تشکیل بود و مدت چهار سال دورة قانونیش را هم طی کرد وقتی که دورةقانونیش منقضی شد در مقابل تمام تقاضائی که عموم طبقات از دولت کردند معهذا انتخاب نشد و هنوز هم بهمان سابقش باقی است. باین لحاظ در کمیسیون برای اینکه فترتی پیش نیاید و این انتخابات هم یک قدری اسباب اشکال فراهم نکند همانطور که آقای مدرس فرمودند چون مردم مانوس و معتاد بجریان انتخابات نیستند این بود که دورة انتخابات وکلای بلدی را شش سال قرار دادند و برای اینکه تجدید شود قائل شده‌اند که ثلث وکلا بحکم قرعه هر دو سال خارج و عوض آنها بلاتأخیر انتخاب شود و این ترتیب بعقیدة کمیسیون یک ترتیب خیلی ثابتی است برای اینکه فترتی پیش نیاید و انتخابات هم دو سال بدو سال تجدید شود و اساس انجمن بلدی و اداره بلدیه بصورت قانونی خودش باقی بماند و این مطابق مصالح مردم و بنفع مردم است باین لحاظ اینطور در نظر گرفته شد و مواد تنظیم گردید.
رئیس – آقای بامداد.
بامداد – بنده با این ماده مخالفم و با اظهارات آقای مدرس کاملا موافق. انتخابات در مملکت ما حقیقتاً مشکل است و اسباب زحمت می‌شود و هر قدر ساده تر کنیم برای مردم بهتر است. البته بعضی ممالک همینطور است بحکم قرعه یک عده خارج می‌شوند و بجایشان از نو یک عده می‌آیند ولی آنها یک ترتیبات منظمی دارند سالها است آشنا شده‌اند و ما آشنا نشده‌ایم و انتخابات چه راجع ببلدیه و چه راجع بانجمنهای ایالتی و ولایتی که یک دوره شد و منقضی شد و چه راجع بمجلس شورای ملی می‌بینیم چه زحمتی است برای مردم در قانون سابق اینطوری که آقای مخبر اظهار کردند نیست قانون سابق چهار سال بچهار سال که قرار داده بود دو سال
بدو سال بحکم قرعه نصف خارج می‌شدند. مادة ۹۳ قانون این است. حالا بنده قرائت می‌کنم که آقای مخبر هم توجه بفرمایند و مستحضر شوند. مادة ۹۳: ادارة بلدیه در تحت ریاست انجمن بلدیه خواهد بود و رئیس مزبور که موسوم به کلانتر است یکنفر معاون از اعضای ادارة بلدیه بانتخاب انجمن بلدیه خواهد داشت. بعد می‌گوید مأموریت کلانتر و اعضای بلدیه چهار سال است. در دوره اول بعد از دو سال نصف اعضاء بلدیه بحکم قرعه خارج شده و بجای آنها اعضای جدید انتخاب می‌شوند و بعد از انقضاء هر دو سال الی آخر. می‌گوید نصف باید بحکم قرعه خارج شوند و دو مرتبه انتخاب شود که عیناً ترجمه شده است از بلدیه هائی که مأخذ و قرار داده‌اند از بلژیک یا جای دیگر. همین سبب شد که خیلی از بلدیه‌ها بجران پیدا کرد برای اینکه قرعه کور است و معلوم نیست کی خارج خواهد شد همان رقابت وحسادت و اینکه شاید قرعه بنامشان اصابت کند اصلا بلدیه فلج شد بعد همانطور که می‌فرمایند در خارج برای اینکه قرعه بنامشان اصابت کرده بود اسباب فراهم می‌آوردند که انتخابات بلدیه نشود که در حقیقت الان یکی دو جا بیشتر بلدیة قانونی ندارد. بیائید ساده کنید. سه سال قرار دهید. دو سال مثل مجلس شورای ملی قرار دهید. چهار سال قرار دهید هر طوری قرار می‌دهید یکمدت قرار دهید که در این مدت هر کس می‌آید گرفتار انتخابات شود یکماه بیشتر گرفتار نشود. انتخاب را بکنند و راحت شوند. هر دو سال تجدید کردن اسباب زحمت می‌شود و بحران یعنی کر علی مافر می‌شود یعنی از همان چیزی که شما می‌ترسید به حکم همین ماده گرفتارش می‌شوند و بالاخره اسباب زحمت مردم هم خواهد شد.
رئیس ـ آقای شیروانی.
شیروانی – بنده از این ماده میخوهم استفاده کنم و دو موضوع مهم را که ارتباط با انتخابات این مملکت دارد عرض کنم. یک نظر اساسی و کلی هست که از فترتهای شوروی حتی الامکان جلوگیری شود و این یک موضوعی است که ما امتحان کردیم در این مملکت دولتها و رجال یا اشخاصی که با یک وسائلی بیشتر بجریان نزدیک بودند همیشه سعی می‌کردند که ایجاد فترتی در مملکت بنمایند و از این جهت ما ضررهای فاحش دیده‌ایم که یکی از آنها آن نکته ایست که آقای مدرس بطور خلاصه فرمودند و بنه قدری مفصلتر عرض کردم و آن زحمت و مشقت انتخابات است در این مملکت بنده مخصوصاً در این مسافرت یک قدری بیشتر در این موضوع دقت کردم. امروز در این مملکت هر حادثة که پیدا می‌شود وقتی روی او را عقب کنیم از زیرش انتخابات بیرون می‌آید گرچه ظاهرش بعنوان دیگری است ولی باطن همان انتخابات است در اصفهان بعنوان آب رودخانه ممکن است مزاحم پنجاه هزار نفر بشوند ولی وقتی بعمق کار رسیدگی و دقت کنیم می‌بینیم موضوع انتخابات درش مستتر است و همینطور در مرکز و سایر نقاط خلاصه این است که برای این قضیه و برای این درد بی درمان انتخابات کم کم مردم از مشروطیت منصرف می‌شوند و یکی از عقاید ما که امیدوارم روزی باشد که در قانون انتخابات پیش ببریم این است که باید تا یک مدتی در این مملکت حق انتخاب کردن را از بی سواد‌ها سلب کرد و یک تودة را راحت کرد. دهات و اهالی قری و آن بدبختهائی که اصلا نمی‌فهمند برای چه می‌آیند ورقه می‌گیرند و رأی می‌دهند اینها را اقلاً از این حیث راحت کنیم. یکی هم بعقیدة بنده ما انتخابات در هر مملکتی باید در تحت یک تنظیمات و اصول حزبی باشد اگر ما توانستیم یک ترتیب حزبی و اصول حزبی در مملکت خودمان اجرا کنیم و انتخابات از این راه بعمل آید البته این یکی از عواملی است که انتخابات را بخوبی بجریان می‌اندازد یکی هم که فعلا چندان در دسترس ما
نیست طول مدت است که لااقل برای اینکه یک انتخاباتی خوب بعمل آید و مردم دو مرتبه دچار این بلا نشوند یعنی یکقدری دیرتر بشوند اگر ما می‌توانستیم که این رویه استقراع و خارج کردن مثلث را در انتخابات مجلس شورای ملی هم اجرا می‌کردیم مقصود اساسی بعمل می‌آید باین معنی که همه مردم از زحمت انتخابات نجات پیدا می‌کردند و هم فترت بکلی موقوف می‌شد این است که نسبت به قانون انتخابات انجمن بلدی این ماده را خیلی خوب میدانم برای اینکه یک قسمت از اهالی مملکت یک مدتی راحت خواهند بود و امیدواریم یک همچو مادة بطور طرح قانونی بکمک آقایان بتوانیم برای قانون انتخابات تهیه کنیم.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – بنده با این ماده موافقم لکن مخالفتم در جزء اخیرش است و خیلی تعجب کردم از آقای مدرس و آقای بامداد که فرمودند مردم از انتخابات چیز هستند. این همه ما فریاد زدیم باز دولت روبه ارتجاع می‌رود متصل ما باید فریاد بزنیم که آقایان مملکت مشروطه است انتخابات دارد بلدیه دارد مجلس شورای ملی دارد قانون اساسی دارد با این همه باز رو به ارتجاع می‌رود. شما میگوئید مردم را از انتخابات راحت بگذاریم دولت از خدا می‌خواهد که مردم انتخابات نکنند و خودش امپراطوری بکند. این حرفها را هیچوقت نفرمائید. ما باید متصل ضربات ملی بسر دولت بزنیم که بدانید مملکت مشروطه است قوانین باید اجرا شود حکومت با ملت است قوانین مملکتی باید با اراده ملت باشد. بایستی هر روز این صدا در گوش اینها باشد حالا یکمرتبه این حرف زده شود اینها یک مرتبه در می‌روند و شما که رئیس ما هستید در مشروطیت این حرف را نزنید. و اما مخالفت بنده برای این عبارت است که می‌نویسد: در آخر دورة ثلث اخیر خارج و بعدة آنها نیز اعضاء جدید انتخاب می‌شوند و برای دوره‌های بعد عمل اخیر متوالیاً معمول – این عبارت را بنده مخالف هستم بعلت اینکه سهل و ساده نیست. ما نظرمان این است که دو سال سه سال یک ثلث خارج شوند و همانطور که آقای شیروانی بیان کردند فترتی در این بین واقع نشود. بنابراین این عبارت را بنده زائد میدانم. در عبارت سابق مقصود معلوم بود و خیلی هم خوب معلوم بود ولی این عبارت بنظر بنده خوب نیست و اسباب زحمت می‌شود و از این جهت است که بنده مخالفم و پیشنهاد حذف هم کردم.
وزیر داخله – بنده خیلی متأسف هستم که آقای آقا سید یعقوب یک بیاناتی فرمودند که دلیل بر این است که می‌خواهند دولت را از ملت جدا کنند. بنده تصور می‌کنم که دولت با ملت یکی است و هیچوقت هو دولت نخواسته و نمی‌خواهد که یک قدم برخلاف مقررات قانونی بردارد. بنده خیلی از این مطلب اظهار تأسف می‌کنم اما راجع به قسمت انتخابات بلدیه بنده عقیده‌ام این است که اگر ما بخواهیم این را از ماده برداریم نقض غرض می‌شود. اگر آقایان نگرانی دارند از اینکه در یک قسمت انتخابات یک زحماتی تولید خواهد شد باید بدانند که اگر ما بخواهیم هر دو سال یک مرتبه تمام انتخابات بلدیه را عوض کنیم البته زحمتش بیشتر خواهد بود از اینکه یکعده را عوض کنیم.
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
رئیس – پیشنهادها قرائت می‌شود
(بمضمون ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم عبارت (عمل اخیر متوالیاً معمول) از ماده ۹ حذف شود.
احتشام زاده.
رئیس – آقای احتشام زاده
احتشام زاده – ذکر این عبارت در این ماده اینطور میرساند که شش سال اول که منقضی شد در سالهای بعد هم باید بحکم قرعه عمل کرد. در صورتیکه در سالهای بعد هیچوقت قرعه کشیدن لازم نیست برای اینکه اشخاصی که شش سال
دوره وکتالتشان سرآمده آنها خارج می‌شوند پس ذکر این عبارت طوریست که این مسئله را دچار اشکال و تردید می‌کند و بعقیدة بنده باید آن جمله حذف شود و عبارت اینطور شود: برای دوره‌های بعد یک ثلث از وکلائی که مدت شش سال را طی کرده باشند انتخاب می‌شوند.
رئیس – پیشنهاد دیگری هم در همین زمینه از طرف آقای عمادی رسیده است.
(بشرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقای عمادی: پیشنهاد می‌نمایم در ماده نه جملة (و برای دوره‌های بعد عمل اخیر متوالیاً معمول) حذف شود.
مخبر – هر دو فقره را قبول می‌کنم.
رئیس – پیشنهاد دیگر.
(اینطور قرائت شد)
دو تبصره ذیل را بماده نهم پیشنهاد می‌کنم.
تبصرة اول – انتخابات هر ثلثی از وکلا دو ماه قبل از انقضاء هر دو سال شروع می‌شود و در یوم انقضاء دو سال منتخبین حدید بلافاصله جانشین آنها می‌شوند.
تبصره دوم – منتخبین جدید از محل و نواحی خواهند بود که وکیل آن محل و نواحی بحکم قرعه از انجمن بلدی خارج شده باشد
(دکتر رفیع امین)
رئیس – آقای دکتر رفیع خان.
دکتر رفیع امین – بنده تبصره اول را پیشنهاد کردم برای این است که در ماده نه نوشته‌اند که پس از آنکه ثلث آنها بحکم قرعه خارج شدند بلاتأخیر وکلای جدید انتخاب خواهند شد.
اینجا ممکن است بلاتأخیر یکماه طول بکشد دو ماه طول بکشد باین جهت بنده پیشنهاد کردم قبل از اینکه دو سال منقضی شود دو ماه قبل شروع بانتخابات بکنند ولی هر موقعی که تمام شد منتخبین جدید در موقع انقضاء دو سال که آن عده خارج می‌شوند جای آنها را بگیرند و اما در تبصره دوم از آنجائیکه ممکن است بعضی محلات یک نمایندة داشته باشند در انجمن و وکیلشان خارج شود اینجا با انصاف موافق است که از همان محلهائی که وکلیشان بحکم قرعه خارج شده از همان محل هم انتخاب شود و این یک چیز صحیحی است.
مخبر – بنده تصور می‌کنم که در دوره اول اشکال پیدا می‌کند زیرا کسی که هنوز بحکم قرعه خارج نشده و معلوم نیست چطور عوض او را می‌شود انتخاب کرد؟ اول باید بحکم قرعة آن یک ثلثش خارج شود تا معلوم شود کیها هستند آنوقت عوض آنها انتخاب شود و مطابق قسمت آخر ماده که می‌گوید می‌توانند همان شخص را ثانیاً انتخاب کنند اگر مردم بخواهند بتوانند او را انتخاب کنند بنابراین در دورة شش سال انتخاب شود اول باید اشخاص بحکم قرعه خارج شوند که معلوم شود کیها خارج شده‌اند بعد تجدید انتخاب شود و اما این که در آن تبصرة دوم که فرمودید از همان محل این از بدیهیات است زیرا بحکم قرعه هر عدة که خارج شدند از همان محل بجای آنها انتخاب خواهند شد.
رئیس – رأی گرفته می‌شود بقابل توجه بودن این پیشنهاد آقایان موافقین قیام فرمایند.
(چند نفر قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد پیشنهاد آقای مدرس
(اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم بجای مادة نهم نوشته شود – دورة وکالت انجمن بلدی شش سال شمسی است و آخر سال سیم نصف صحیح عده بقرعه خارج می‌شوند و بلاتأخیر بجای آنها از محل آنهائیکه خارج شده‌اند بعدة خارج شده انتخاب خواهند شد و برای دوره‌های بعدمتوالیاً همین عمل معمول خواهد بود.
رئیس - آقای مدرس
مدرس – توضیحش همان عرضی است که کردم. چیز زحمت دار هر چه زحمتش کمتر باشد بهتر است. بنده دیدم نظریات آقایان بیک دفعه انتخاب کردن نیست لهذا پیشنهاد کردم که سه سال به سه سال نصف خارج شوند و بجای آنها از همان محل که وکلاشان خارج شده انتخاب شوند و دنباله اش هم همینطور باشد نصفه نصفه انتخاب شوند نه ثلث.
مخبر – اما آن قاعدة را که در ضمن بیانشان آقای بامداد فرمودند که مطابق قانون سابق هم نصف از اعضاء بلدیه قرعه می‌شوند آن مربوط به اعضاء اداری است نه اعضاء انجمن و اما راجع به پیشنهاد آقای مدرس بنده معتقدم که اساساً هر قدر مردم زودتر در انتخابات شرکت کنند عملی تر و کاری تر می‌شوند و اینکه فرمودند نصف اینها بعد از سه سال خارج شوند چون این قانون مواد دیگری دارد که همیشه اکثریت انجمن با حضور دو ثلث اعضاء خواهد بود اگر نصف اینها بحکم قرعه خارج شوند ممکن است انتخاب جدید مدتی طول بکشد و انجمن از اکثریت بیفتد و آنوقت از آن وظائفی که دارند باز بمانند.
مدرس – پس می‌گیرم.
رئیس – پیشنهاد آقای حقنویس.
(بشرح آتی قرائت شد) این جانب پیشنهاد می‌کنم ماده نه همان مادة ده خبر اول کمیسیون باشد.
رئیس – آقای حقنویس.
حقنویس – این مسئله مورد تصدیق آقای مخبر شد که انتخابات هر قدر مکرر بشود اقرب بمصالح ملی است تقریباً انتخابات بمنزلة یک تذکری است که هر قدر زودتر داده شود بهتر است و طول مدت مأمورین منتخبین بعقیده بنده مخالف مصالح ملی است زیرا دنیا روز بروز تغییر می‌کند افکار تغییر می‌کند و هر قدر منتخبین بلدی از اشخاص تازه باشند بیشتر مقرون بمصالح مملکتی است. بنابراین یکعده که تقریباً یکمدت متمادی مأموریتشان طول بکشد این مخالف مصالح شهر است این است که بعقیده بنده بهتر این است که مدت مأموریت وکلا کمتر باشد و در اینصورت تجدید انتخاب زودتر می‌شود و بعد از دو سال نصفشان بقرعه خارج و عوض آنها انتخاب می‌شود همانطور که در ماده ده خبر اول کمیسیون مندرج است.
رئیس – آقای دادگر.
دادگر – عرض کنم که آقای حقنویس انتخابات را بمنزلة تذکر به ملت میدانند در اینکه هر دو سال یکمرتبه تجدید انتخاب شود اینجا هم همینطور است نهایت آنجا نصف است و اینجا ثلث اما در موضوع نصف بطوری که آقای مدرس هم قائل بودند این عمل برای فرار از این است که انجمن از اکثریت نیفتد بنابراین نظریات آقای حقنویس در اینجا کاملا محفوظ است و دو سال یک مرتبه هم تجدید انتخاب می‌شود.
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای حقنویس آقایان موافقین قیام فرمایند
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد. پیشنهاد آقای دیبا
(اینطور قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم سطر سیم مادة ۹ بترتیب ذیل اصلاح شود
پس از انقضای دو سال اول یک ثلث از وکلا بحکم قرعه که اقلا با حضور دو ثلث از اعضای انجمن بلدی در محل انجمن و حضور حاکم بعمل خواهد آمد خارج الی آخر.
رئیس – آقای دیبا.
دیبا – اگر چه مطلب معلوم است ولی عبارت مجمل است اینجا تصریح نشده است که قرعه در چه محلی بعمل
می‌آید و در حضور چقدر اعضا خواهد بود حاکم هم باید حضور داشته باشد یا نه این است که بنده این پیشنهاد را کردم.
رئیس – رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقایان موافقین قیام فرمایند
(چند نفرقیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد. پیشنهاد آقای فیروز آبادی
(اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که اجزاء انجمن حوزة بلدی در هر شهر و قصبه عبارتند از اشخاصی که انتخاب می‌شوند بنمایندگی مجلس شورای ملی و اکثریت ندارند به این معنی که آن کسی که اکثریت دارد معین است جهت مجلس و اشخاص بعدی الاقرب فالا قرب تا به حد نصاب متعین باشند.
رئیس – آقای فیروزآبادی.
فیروزآبادی – عرض می‌کنم در اینجا همه اش مذاکره می‌شود که یک ترتیبی کنیم که اسباب راحتی برای مردم ایجاد شود این بسیار خوب است ولی عملی کردن این از چه راهی است؟ بنده بعقیده خودم عرض می‌کنم که از این راهی است که بنده پیشنهاد کردم مثلا در طهران مشغول انتخابات می‌شوند برای مجلس شورای ملی آن دوازده نفر اول که برای مجلس شورای ملی معین هستند که هیچ از سیزده ببالا هر کس قبول کرد او در دورة اول برای این کار معین باشد و بعقیده بنده این از زحمت جلوگیری می‌کند حالا دیگر قبول می‌کنید مختار هستید رد هم می‌کنید مختار هستید.
رئیس ـ آقای حاج شیخ بیات.
حاج شیخ بیات – اساساً انتخاباتی که برای مجلس شورای ملی می‌شود با انتخابات بلدی خیلی تفاوت دارد برای اینکه این از نقطة نظر بلد است و از نقطه نظر بتسهیلات اهالی آن شهر است ولی انتخابات مجلس شورای ملی از نقطه نظر سیاسی و مملکتی است و از این جهت این پیشنهادی که آقای فیروزآبادی فرمودند بهمان دلیلی که عرض کردم خوب نیست و بهتر همان ماده ایست که در قانون است و البته حالا یکقدری شاید برای مردم زحمتی داشته باشد ولی وقتی که عادت پیدا کردند البته رفع می‌شود.
رئیس – پیشنهاد آقای تقی زاده
(اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم بجای ثلث دیگر از دو ثلث اول نوشته شود (نصف دو ثلث باقی)
رئیس – آقای تقی زاده.
تقی زاده – تصور می‌کنم توضیح مفصلی لازم ندارد عبارت صحیح نیست ثلث دو ثلث باقی را نمی‌خواهند خارج کنند نصفش را می‌خواهند خارج کنند اگر ثلث دو ثلث باقی باشد اینطور تصور می‌شود که دو نهم می‌شود در صورتیکه این مقصود نیست و باید نصف دو ثلث باقی باشد نه ثلث و این اصلاح عبارتی لازم است.
دادگر – یکمرتبه دیگر قرائت شود
(پیشنهاد مزبور مجدداً قرائت شد)
دادگر – اجازه میفرمائید مطالعه کنیم.
رئیس – پس یک پیشنهاد دیگری است قرائت می‌شود تا با آقای مخبر مطالعه بفرمائید
(پیشنهاد مزبور اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم بجای و عوض آنها انتخاب – نوشته شود – و عوض آنها از همان محل انتخاب.
محمود رضا.
رئیس – بفرمائید.
محمود رضا (طلوع) – چون این موضوع تصریح نشده بود بنده این پیشنهاد را کردم و مقصودم این است که سوء استفاده نشود.
مخبر – بنده هر دو قسمت را قبول می‌کنم هم پیشنهاد
آقای تقی زاده و هم این پیشنهاد را.
رئیس – رأی گرفته می‌شود بمادة ۹ با اصلاحاتی که عرض می‌کنم.
در سطر دوم (ثلث دیگر از دو ثلث اول) تبدیل می‌شود به (نصف ثلث باقی)
در سطر سوم بعد از عوض آنها (از همان محل) اضافه می‌شود.
در سطر چهارم قسمت: (وبرای دوره‌های بعد عمل اخیر متوالیاً معمول و) حذف می‌شود.
رأی گرفته می‌شود بمادة نهم بترتیبی که عرض شد آقایانیکه موافقند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. بقیه مذاکرات می‌ماند برای روز سه شنبه
(مجلس یک ربع بعد از ظهر ختم شد)