مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ خرداد ۱۳۰۴ نشست ۱۸۳

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم

قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ خرداد ۱۳۰۴ نشست ۱۸۳

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ خرداد ۱۳۰۴ نشست ۱۸۳

جلسه یکصدو هشتادو سوم

مجلس سه ساعت قبل از ظهر بریاست آقای حسین خان پیر نیا تشکیل گردید.

صورت مجلس یکشنبه بیست و چهارم خرداد را آقای آقا میرزا شهاب قرائت نمودند.

رئیس – آقای اقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب – آقای مساوات را جزء غایبین بدون اجازه نوشته‌اند در صورتیکه ایشان مریض هستند بنده خواستم به مقام ریاست تذکر بدهم که اشخاصی که مریض هستند دیگر محتاج به اجازه نیستند خود مرض عذر است و اغلب آقایان هم می دانند آقای مساوات مریضند.

رئیس – تا اطلاع ندهند که معلوم نمی‌شود مریض هستند آقای آقا شیخ جلال (اجازه)

آقا شیخ جلال – بنده در جلسه قبل یکساعت اجازه خواسته بودم گویا کمیسیون تقاضای بنده را قبول کرده است و اینجا جزء دیرآمدگان بی اجازه نوشته بودند.

رئیس – باید از کمیسیون استعلام شود. آقای اتحاد (اجازه)

اتحاد – بنده هم راجع به اقای مساوات می‌خواستم عرض کنم که آقای آقا سید یعقوب فرمودند.

رئیس – صورتمجلس دیگر ایرادی ندارد؟

بعضی از نمایندگان – خیر

رئیس – خبر کمیسیون بودجه راجع به استخدام یکنفر مهندس برای طرق و شوارع مطرح است. بالفعل مذاکرات راجع بکلیات است. آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب – یک مسئله را اول به اقایان تذکر می‌دهم که عرایضی که بنده عرض می‌کنم از روی حاجت عرض می‌کنم. در نظر مبارک آقایان هست که در پنج سال قبل از این مذاکره شد که طهران در محاصره آب است و می‌گفتند پل راه قم را آب برده است. و همینطور در اطذاف وقتی که ما نگاه کردیم دیدیم طهران در محاصره آب است دو سال پیش در خدمت آقای مدرس ما رفتیم بمعصومه قم همان پل به همان حال خراب باقی است. یعنی از همان وقتی که لنج این راه را ساخته و بدست ما داده است توجهی نشده است این یکی از طرق ما است. این مسئله را خواستم در نظر باشد و توجهی داشته باشند تا عرایضم را از روی حاجت خدمتتان عرض کنم. این مهندس را می‌خواهند سه ساله برای طرق و شوارع کنترات کنند از قرار سالی ده هزار تومان سه سالش می‌شود سی هزار تومان دو هزار تومان هم وقت آمدن و دو هزار تومان هم وقت برگشتن باو می‌دهند این می‌شود سی و چهار هزار تومان مطابق آن کنترات آمریکائی‌ها هم گذشت صد بیست هم برای مخارج خانه و غیره باید بدهند اینهم سالی دو هزار تومان. تقریبا” چهل هزار تومان غیر از دارالترجمه و البته وقتی یک چنین اداره تاسیس شد دارالترجمه هم خواهد داشت و بنده خرج قلیلش را می‌گیرم تقریبا” ماهی دویست سیصد تومان. سیصد تومان هم نمی‌گویم همان دویست تومان. تقریبا” ما اینجا پنجاه هزار تومان در این سه سال برای این مهندس خرج می‌کنیم. بنده از دولت و مقام وزارت التماس می‌کنم که از خرج کردن این پنجاه هزار تومان صرف نظر کند و پنجهزار تومان آنرا بدهند برای تعمیر این راه قم و این پل راه قم را بسازند. وسائلش هم بخوبی فراهم است آجر و آهک و همه چیزش هم هست هر کس رد می‌شود آنجا نوشته است با احتیاط رد شوید و هرکس می‌خواهد رد شود باید جلو اسبش را بگیرد و با کمال احتیاط عبور کند. حالابنده کار ندارم که چطور درست شود همینقدر بنده عرض می‌کنم که یک قدری از این پول را بدهند و این راه را بسازند. بلی اگر دولت در مقام احداث خط راه آهن باشد و نخواهد برای آن مهندس بیاورد آن یک مقدمات و ترتیباتی دارد. چنانچه آقای رئیس الوزراء فرمودند که من لایحه راه آهن را خواهم آورد اگر استخدام این مهندس بعد از آوردن لایحه خط اهن بود بنده هم خیلی خوشوقت می‌شوم که این هم جزء آن است ولی این را حالا بگوئیم که می‌خواهد در زیر کوه البرز تونل بزند !! یا ابهائی که آن طرف هست و طهران تشنه است می‌خواهند آن آبها را به طهران بیاورند؟ یقینا” قسم می‌خورم به حضرت عباس که اینهم نیست. اینهم گذشت یک راه‌های دیگری ما داریم یکی از قزوین به همدان از همدان بکرمانشاه از کرمانشاه به خانقین یکی هم راه جنوب است یکی هم راه آذربایجان بنده از آقای وزیر سؤال می‌کنم گمان می‌کنم تصدیق هم بفرمایند که برای این راهها ما مهندس داریم. میرزا حسینخان شقاقی که یک شخص درستکار دانائی است و خیلی هم از آقای وزیر فوائد عامه متشکریم که ایشان را از خراسان خواستند. اوهست مهندسین دیگر هم بقدر راهها بلکه بیشتر هم داریم. در صورتیکه ما آنقدر مهندسین برای راه داریم و خیال تونل زدن هم نداریم راه آهن هم در بین نیست آنوقت این پل راه قم را نسازیم و بیائیم این شخص را استخدام کنیم بنده این را کار غیر لازمی میدانم. بلی اگر مسئله راه اهن در بین بود استخدام مهندس هم خیلی لازم بود ولی امروز با احتیاجات زیادی که ما داریم. مثلا موضوع صحیه و خشکانیدن چمن کمار آباد که یک بلای سختی شده است برای اهالی شهریار در کمیسیون هم بنده فریاد زدم در سال چهار پنج هزار بلکه شش هزار نفوس زکیه مملکت از این مالاریای بی پیر تلف می‌شوند. کمیسیون هم مراجعه کرده است به وزارت مالیه ووقتی در وزارت مالیه حساب کرده‌اند بیست هزار تومان مخارج اینکار است خزانه داری هم درست می‌گویید من در حدود بودجه برای اینکارپول ندارم آقایان خوب با این اوضاع ساوجبلاغ و این قزوین که بکلی رعیت از بین می‌روند این پنجاه هزار تومان را خرج آنجا‌ها بکنید. بلی وقتی که لایحه خط آهن بمجلس آمد آنوقت اینرا قبول می‌کنیم بنده از روی اصول حاجت این عرایض را کردم.

وزیر فوائد عامه – آقای آقا سید یعقوب نماینده محترم یک قسمت از احتیاجات مملکت را بیان فرمودند اگر باعث تصدیع نمایندگان محترم نمی‌شد ممکن بود بنده هم معایب دیگری را شرح دهم ولی قضیه در اینجا است که با موجود بودن تمام این معایب با سالی ده هزار تومان حقوق این مهندس این احتیاجات تأمین نمی‌شود آقا فرمودند پل راه قم خرابست. آقا فرمودند دیگر لایحه خط آهن تقدیم مجلس شده بود با این لایحه موافقت می‌فرمودند. فرمودند خشکانیدن چمن کمال آباد لازم است بلی اینها صحیح است ولی ارتباطی با این لایحه ندارد خشکانیدن چمن کمال آباد خیلی لازم است و در واقع مرکز مالاریا شده است و باید سالی یک میلیون تومان در مملکت صرف مبارزه با مالاریا بشوداین یک اصلی است سر جای خودش محفوظ و البته باید مجلس شورای ملی یک عوائد دیگری پیدا کند و صرف این صحیه مملکتی که یک حال تأسف آوری است بشود. اداره صحیه که صد و سی شش هزار تومان بودجه اش باشد نمی‌شود اسمش صحیه گذاشت پل قم اگر ساخته نشده است نه پول بوده است و نه آدم که آنجا را بسازند و مادام که اوضاع بدین منوال است نه پل ساخته می‌شود و همانطور که فرمودند سالهای سال بالای پل نوشته می‌شود با احتیاط از پل عبور کنید. پس برای اینکه پل‌ها ساخته شود چه باید کرد؟ باید متخصص آورد راست است همانطور که آقای اقا سید یعقوب فرمودند بنده خودم آقای آقا میرزا حسنخان شقاقی را که جوان امین و مطلع و بصیری است از خراسان خواستم و از زحمات او هم کاملا” راضی هستم ولی با یک بهار نمی‌شود اگر بنده می‌دانستم بودجه مملکت اجازه می‌دهد به این یک نفر اکتفا نمی‌کردم بلکه از مجلس شورای ملی تقاضا می‌کردم که برای اصلاح طرق و شوارع اجازه بدهد چندین متخصص استخدام شود. برای اصلاح راهها هم پول و هم متخصص لازم است و تا وقتیکه چندین کرور برای اصلاح طرق و شوارع تخصص داده نشود راههای ما همینطور خراب است آقا فقط پل راه قم را فرمودند بنده تمام راههای ایران را عرض می‌کنم ما راه نداریم مگر راهی که از اینجا به قم و از قم به اصفهان می‌رود راه است؟ مگر راهی که از اصفهان به شیراز می‌رود راه است خیر در هیچ نقطه از نقاط مملکت راه نداریم بلی اگر لایحه دولت برای کشف منابع جدید تقدیم کرده است که آن منابع بمصرف ساختن راهها برسد بتصویب مجلس شورای ملی رسید و باز هم راهها بهمین منوال باقی بود دولت می‌تواند مورد اعتراض واقع شود ولی مادام که از طرف مجلس شورای ملی اعتبار مخصوصی تصویب نشده است چطور می‌شود توقع داشت که حقیقتا یک اصلاحات مؤثری در راه‌ها بشود. بعلاوه این یک خرج تازه نیست. یک نفر که سابقا رئیس اداره طرق و شوارع بود و تقریبا همین حقوق را هم میگرفته است موعد کنتراتش تمام شده و رفته است و حالا با هزار و یک دلیل که بنده یکی از دلائلش را عرض می‌کنم ما محتاجیم که یکنفر متخصص امریکائی بیاوریم. ما مکلف هستیم برای مؤسسات خودمان سرمایه جلب کنیم و ناچاریم متخصصینی که برای مؤسسات خودمان استخدام می‌کنیم از هر مملکتی باشند که در نظر داریم سرمایه از آن مملکت جلب کنیم. همین دلیل کافی خواهد بود که ما سالی ده بیست هزار تومان برای این کار خرج کنیم. از این جهت ما پیشنهاد کردیم که یک نفر متخصص و مهندس آمریکائی برای اصلاح طرق و شوارع کنترات کنیم و البته تصدیق خواهید فرمود که در ضمن این لایحه مورد ندارد تمام معایبی را که در مملکت موجود است اینجا بشماریم.

رئیس - آقای آقا میرزا شهاب (اجازه)

آقا میرزا شهاب - بنده با اصل استخدام یک نفر مستخدم آمریکائی مخالف نیستم. بلکه اغلب فرمایشاتی را هم که آقای آقا سید یعقوب فرمودند رفع آنها را با بودن یکنفر مهندس میدانم. همان پلی که فرمودند خراب است و بالایش نوشته است با احتیاط حرکت کنید البته اگر متخصص علاقمند پیدا شود بهر وسیله باشد در صدد آن پل برخواهد آمد. پس از این جهت بنده مخالف نیستم. بنده مخالفتم از یک جهتی است که در کمیسیون بودجه هم عرض کردم و مورد توجه واقع نشد و آن این است که اینجا نوشته است برای ریاست اداره طرق و شوارع ما همه جا اقرار کنیم به بالیاقتی خودمان و هر کس را می‌آوریم بر خودمان رئیس قرار دهیم با این مخالفم یکنفر مهندس استخدام می‌کنیم اگر دولت صلاح دانست او را بریلست اداره طرق و شوارع منسوب می‌کنید و اگر خواست فقط از او استفاده تخصص می‌کنید. اینکه اینجا در قانون نوشته شود برای ریاست اداره طرق و شوارع فردا اگر یک کاری راجع به امور طرق و شوارع که کار فنی باشد باو رجوع شود می‌گوید من رئیس هستم و باید فقط در مقام ریاست باقی باشم. بنده با این لفظ برای ریاست اداره طرق و شوارع مخالفم و پیشنهاد می‌کنم لفظ ریاست حذف شود برای اداره طرق و شوارع

رئیس - آقای شریعت زاده (اجازه)

شریعت زاده - اگر چه بنده موافق اصول سیاستی که به آن معتقدم عقیده مندم که در مملکت باید اصلاحات بطور عمقی بعمل بیاید که نتیجه منظوره از آن حاصل شود به این معنی که من معتقدم اساسا” تا وقتی در سابه تأسیس مدارس فنی بقدر لزوم متخصص فنی برای رفع احتیاجات مملکت تهیه نشود استخدام اشخاص خارجی فقط منشأ یک تغییر است و همین تغییرات ظاهری که یک وسیله‌ای است برای اجرای اصلاحات عمیق زیرا متخصصین خارجی با اختیاراتی که دارند وسیله نیل ما به اصلاحات عمیق خواهند بود. بنابراین و نظر به اینکه اطلاع صحیحی بلزوم استخدام یکنفر مهندس متخصص برای اداره طرق و شوارع دارم معتقدم که باید با این لایحه موافقت کرد و موافقت‌ها باین لایحه برای ما منشاء خوبی است و اگر آقایان متوجه باشند. بنده نمی‌خواهم تصریحا” عرض کنم جریانات یکطوری است که در رأس هر یک از ادرات که مستخدمین خارجی صالح خوب مشغول کار باشند ما بتجربه دیده‌ایم که نتایج خوب بدست می‌آید از آن جمله بودن دکتر میلیسپو در رأس مالیه ایران در صورتی که این شخص سابقا” نبود با همین عایدات فعلی وضع مالی ما بد بود بنابراین عقیده دارم که بایستی این شخص استخدام شود و وجود یکنفر متخصص در رأس اداره طرق خیلی ضرورت دارد برای اینکه از فکر آنها مخصوصا” آمریکائیها که در این مسائل خیلی عملی هستند) و از تجارت و عملیات آنها مملکت بخوبی می‌تواند استفاده کند و خود این وسیله‌ای است که ما می‌توانیم از اشخاص لایق ایرانی که بواسطه اشکالاتی نمی‌توان اثبات لیاقت کنند از وجود آنها استفاده می‌کنیم. همین اقای میرزا حسنخان شقاقی که یک شخص لایقی است. اگر یکنفر متخصص اروپائی یا امریکائی مقتدری به او اختیارات بدهند که کار کند خیلی بهتر از آن می‌تواند انجام وظیفه نماید. بنده این مسئله را که یک حقایقی است با کمال وضوح عرض کردم و این نکته اساسی را که قبلا” عرض کردم باز هم تکرار می‌کنم که با اعتقاد با یک سیاست عمیقی که در مملکت اجرای اصلاحات را بطور عمیق تامین کند باید بیشتر اظهار علاقمندی به تصویب این لایحه بکنیم و در موقع هم برای تاسیس مدارس فنی جدیتی بکنیم که بعد از این شاگردان ایرانی قائم مقام مستشاران و متخصصین خارجی واقع شوند و برای این کار باید اقدامات و مستئی کافی بنمائیم.

بعضی از نمایندگان – مذاکرات کافی است. بعضی گفتند کافی نیست.

رئیس - رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمایند.

معدودی برخاستند.

رئیس - معلوم می‌شود کافی نیست. آقایان کازرونی (اجازه)

کازرونی - ما محتاج بشوسه کردن و نگاهداری راههای شوسه هستیم ولی این معنیش این نیست که یکنفر آمریکائی بیاوریم سالی دوازده هزار تومان باو بدهیم. ما محتاج هستیم یکنفر مهندس برای اداره کردن راه داشته باشیم ولی باز هم معنیش این نیست که یک نفری را بیاوریم سالی دوازده هزار تومان باو بدهیم این مانعه الجمع نیست. ما باید راههایمان را شوسه کنیم و باید طرق و شوارع ما سهل العبور باشد. اما باید با اشخاصی معامله کنیم که در حقیقت تا یک اندازه هم هموزن ما باشند. مکرر در اینجا گفته شد که امریکائی‌ها یک مردمان خیلی متمولی هستند و این پولها بنظر هیچ اهمیت ندارد و طوری نشان دادند که اگر ما بخواهیم یکنفر متخصص از آمریکا بیاوریم با این حقوقها یعنی دوازده هزار تومان ممکن نیست بهمین دلیل بنده عرض می‌کنم که شما متخصص نمی‌آورید یکنفر را می اورید که معلوم نیست از این مهندسینی که خودمان داریم بهتر باشد. البته متخصص هست ولی در چه درجه تخصص؟ بنده رجوع می‌کنم بفرمایش اقای وزیر که مکرر فرمودند با سالی دوازده هزار تومان ممکن است یکنفر متخصص فوق العده عالی از آمریکا استخدام کرد. بنده عرض می‌کنم از سایر نقاط اروپا ممکن است آورد. بعلاوه ما نم یخواهیم یک عملیات تحت الارضی و فوق الارضی بکنیم. می‌خواهیم یک ادمی بیاوریم که راههای ما را تعمیر کند و اینهم پول لازم دارد یعنی همین دوازده هزار تومانی را که به این آدم می‌خواهید بدهید لازم دارد. شما می‌خواهید این آدم را استخدام کنید و بیاورید و او را رئیس کل طرق و شوارع کنید. خوب فرضا” که شما محتاج بمتخصص خارجی باشید ولی باید مثل تجار ملاحظه صرفه را هم بکنید یعنی یکنفری را که می‌خواهید بیاورید باید نهایت صرفه جوئی را بعمل آورد و در اینصورت مقتضی است از المان یا بلژیک یا سوئد و نروژ و یا از دولتهای دیگر ارزان تمام می‌شود استخدام کنید نه اینکه از یک ملتی متخصص بیاورید که این پولها در نظرشان قدر و قیمتی نداشته باشد و بعقیده بنده همانطور که اقای شر یعت زاده فرمودند ما باید نظریاتمان را در امور اقتصادیات قدری عمیق تر قرار دهیم. ما می‌خواهیم بعدها یک لایحه راجع براه آهن بگذرانیم ولی امروز یک کسی را می‌خواهیم که راه آهن را اداره کند و بگوید مثلا” راه چهار ذرع باشد یا دوازده ذرع. هشت ذرع باشد یا ده ذرع. وقتی برای یک همچو کسی شما این مبلغ را قرار دهید بنده نمیدانم برای متخصص راه آهن چقدر باید منظور کرد؟ صدو بیست هزار تومان !! بنده اصلا” نمیدانم این زحمت را چرا به آقایان امریکائی می‌دهیم؟ این زحمت را باید به کسی داد که هر چه باو می‌دهیم ممنون باشد. بنده اطلاع دارم که یک کسی یکنفر آلمانی را که متخصص در امر زراعت فلاحت است با یک مبلغی استخدام کرده که حقیقتا بنده شرم دارم عرض کنم و با اینحال آن شخص آلمانی بکسان خودش در آلمان اطلاع داده و در جراید آلمان تشکر کرده و نوشته که بمن خیلی خوش می کذرد و اوضاع من خیلی خوب است. شما هم باید یک همچو اشخاصی را برای اداره امور مملکتشان بیاورید نه یک مردمان متمولی بیایند و در آب و هوای کثیف اینجا مثل نقاط جنوب دچار زحمت بشوند.

مخبر - اگر چه آقای کازرونی خودشان عضو کمیسیون فوائد عامه و بلکه مخبر آن کمیسیون بودند و اولین راپورتی هم که راجع بهمین مستخدمین طبع و نوشته شده به امضای خود ایشان بوده و با اینحال بنده تصور نمی‌کردم اینجا اظهار مخالفت کنند و بنده تعجب می‌کنم که چرا در کمیسیون اظهار مخالفت نکردند ولی در هر حالعقیده آزاد است و همه آقایان می‌توانند مطابق نظریه خود اظهار نظر بنمایند. در اول اظهاراتشان فرمودند که ما محتاج شوسه کردن راه هستیم و باید طرق و شوارع صحیح داشته باشیم. اما نباید ده یا دوازده هزار تومان پول بدهیم و متخصص برای اداره کردن اینراهها بیاوریم در واقع ایشان تعلیق بامر محال فرمودند. برای اینکه وقتی بنا باشد راهها سهل اعبور و منظم بشود البته محتاجیم که یکنفر متخصص بیاوریم و همانطوری هم که خودشان فرمودند با این مبلغ ما نمی‌توانیم یکنفر متخصص عالی مقامی بیاوریم بلکه یک نفر متخصص متوسط یعنی نیمچه متخصص می‌توانیم بیاوریم و با این مبلغی که در اینجا منظور شده بیش از این نمی‌شود توقع داشت. فرمودند: ما نمی‌خواهیم با این متخصص عملیات فوق الارضی و تحت الارضی بکنیم. بنده هم عرض کنم بهیچوجه دولت همچو پیشنهادی نکرده که یکنفر متخصص بیاورد که عملیات فوق الارضی بکند ما این تخصص را بریا عملیات سطح الارضی می‌خواهیم. برای تعمیر همین راههائی که خود حضرت عالی و سایر آقایان تصدیق دارید که خراب است و باید درست شود می‌خواهیم پس ما متخصص را برای این می‌خواهیم که راههای ما را درست کرده و بسمتخدمین خودمانهم کمک و مساعدت کند تا بلکه انشاء الله راههای ما بزودی درست شود. اما اینکه فرمودید چرا از سایر دول نمی‌آورند بنده تصور می‌کنم در این موضوع لازم نباشد توضیح مفصلی عرض کنم. زیرا مطالعات و مذاکرات زیادی در این باب شده و بالاخره نظر بیک جهاتی دولت همچو صلاح و مقتضی دانسته است که این متخصصین از مملکت آمریکا باشد و ضمنا” تصور بفرمائید که اگر بنا باشد از سایر جاها استخدام کنیم یک تفاوت قیمت کلی خواهد داشت و از آنجا مفت می‌آیند، خیر اگر هم یک تفاوتی باشد خیلی جزئی است. پس بهتر این است که امروزه این لایحه که برای تعمیر راهها در نظر گرفته شده است از مجلس بگذرد و کمتر اشکال تراشی در آن بشود. اگر در موادش هم ضمنا” یک اصلاحاتی در نظر آقایان می‌رسد خوب است پیشنهاد بفرمایند دولت و کمیسیون هم قبول خواهند کرد.

رئیس – اقای میرزا یدالله خان (اجازه)

آقا میرزا یدالله خان- علت مخالفت بنده با این لایحه این است که هر وقت هر تقاضای پولی از دولت میشده از قبیل اینکه چرا حقوق معلمین داده نمی‌شود. یا چرا از مردن مردم از مرض مالاریا جلوگیری نمی‌شود. جواب داده می شده است پول نداریم. مردم دارند می‌میرند و از طرف فوائد عامه لایحه استخدام مهندس پیشنهاد می‌شود. البته بنده هم موافقم که یک متخصص باید از خارجه بیاید اما وقتی که درست نگاه می‌کنم این مستر میچل که در وزارت فوائد عامه مشغول کار و در سر خدمت بود و بنده هم نمی‌شناسم کیست. چیزی که بنده از خدمت او حس کردم این بود که یک جاده‌ای را که روسها ساخته و به دولت ایران واگذار کرده بودند. در قزوین عرضش را کم کرد که هر کس ایاب و ذهاب می‌نماید دچار زحمت می‌شود این تخصص مستر میچل است. یک عده متخصصین امروزه از قفقازی و غیره در این شهر هستند که مطلعند و حاضرند برای خدمت بدولت کار کنند و بنده معتقدم که از همین‌ها بایستی استخدام کرد زیرا ما جاده سوراخ کردنی نداریم که آب شاهرود را در بیاوریم به قزوین و آن شهر را آباد کنیم خط اهنی هم که نمی‌خواهیم بکسیم. عملیات فوق العاده دیگری هم که منظور نیست. فقط یک راههائی را می‌خواهیم تعمیر کنیم و این اشخاص هم که از سابق در این مملکت بوده‌اند و امروزه سرگردانند حاضرند با ماهی هشتاد تومان بدولت خدمت کنند چه ضرر دارد که همین را استخدام کنیم. همین میرزا حسنخانی که امروزه از ایشان صحبت می‌شود بسیا بسیار مهندس قابلی است و کمان می‌کنم اگر اختیاراتی که بمستشار خارجی می‌خواهیم بدهیم به ایشان بدهیم بهتر از هر مستشاری می‌توانند راهها را اصلاح کنند. بنده تصور می‌کنم در مملکتی که پول نیست سالی ده هزار تومان بیکنفر مستخدم خارجی دادن باسم تعمیر راهها هیچ مقتضی نیست بنده عرض می‌کنم مملکتی که همه روزه داد و فریاد می‌شود که حقوق معلمین نرسیده مملکتی که صدو سی و شش هزار تومان اعتبار صحیحه اوبیشتر نیست و در واقع مثل ان است که ما می‌خواهیم مردم را بکشیم. مملکتی که ششصد هزار تومان بیشتر بودجه معارف آن نیست نباید سالی ده هزار تومان بیک متخصص که لازم ندارد داده شود !در صورتیکه ما به اندازه احتیاجات خودمان یک اشخاصی داریم که با ماهی صدو بیست تومان خوب کار می‌کنند. در اینجهت بنده باین لایحه و با استخدام این مستشاریکه دولت می‌خواهد با سالی دوازده هزار تومان استخدام کند موافق نیستم.

رئیس – آقای ضیاء (اجازه)

ضیاء – برای تحقیق و تشریح مطلب باید لوایح مورد توجه مجلس شورای ملی واقع شود تا خوب موضوع روشن شود. در این لایحه دو سه قسمت را باید در نظر کرفت و در روی آنها صحبت کرد. یکی از انها اهمیت وزارت فوائد عامه است. در بین سایر وزارتخانه‌ها و یکی از وزارتخانه هائی است که هر قدر بیشتر مورد توجه مجلس ولقع شود عایداتش بیشتر و بهتر خواهد بود. بعضی از وزارتخانه‌ها بایستی علی اتصال از هر راهی که هست پول و عایدات تهیه کرد و خرج آنها کرد. تا بتوانند بمملکت خدمت کنند وزارت معارف عایدی ندارد ولی هر قدر ممکن است باید مجلس شورای ملی و دولت پول تهیه کنند و خرج ان کنند تا بتواند خدمت خود را بمملکت ادامه دهد. مجلس هم نباید از وزارت معارف چشم داشت عایدی داشته باشد. وزارتخانه‌های دیگری هم هستند که زیاد در روی آنها نمی‌شود صحبت کرد زیرا وقت آقایان ضایع خواهد شد. ولی بین وزارتخانه‌ها که هر قدر مورد توجه مجلس بشود که رفع نواقصش شده و تکمیل شود عایداتش برای مملکتی زیادتر خواهد بود و وزارتخانه است یکی وزارت فوائد عامه دیگری وزارت پست و تلگراف است.

آقایان هم بطور اشاره می‌فرمایند هر دو (وزیر فوائد عامه و وزیر پست و تلگراف) اینجا حاضرند ئر وزارت پست و تلگراف اگر چنانچه توجهی بشود و خطوط تلگرافی در تمام ایالات و ولایات توسعه پیدا کند هم استفاده مادی و هم استفاده معنوی برای مملکت خواهد داشت و تجار بهتر می‌توانند تجارت خودشان را توسعه بدهند. و بهتر می‌توانند وسائل ترویج تجارت خودشان را فراهم سازند. مهم تر و مقدم تر از وزارت پست و تلگراف وزارت فوائد عامه است که اگر ناقصش تکمیل شود بعقیده اغلب اشخاص که اطلاعات کافی در امور مالیه ایران دارند و ثلث یا قالا” نصف از مخارج مملکت را ممکن است تضمین کند و اگر درست مورد توجه بشود یک عایداتی دارد از قبیل عایدات جنگلها و غیره که خیلی خوبست و ممرهای مختلفی برای عایدات مملکتی خواهد بود.یکی از چیزهائی که خیلی فایده دارد مسئله تعمیر راههای ایران است این مملکتی که می‌گویند خیلی عریض و طویل است و از مرکز تا بوشهر دویست فرسخ راه است یک راه هائی دارد که باید تعمیر شود و دولت و مجلس بهر وسیله و ترتیبی هست باید در بودجه یک عوایدی برای تعمیر طرق و شوارع در نظر بگیرند و راههای مملکت را درست کنند قابل که ان شاء الله ترتیب راه اهن هم مهیا شود ولی این دوفکر در دو قسمت مختلفند و مربوط بهم نیستند. راه اهن بطوریکه اقای کازرونی هم اشاره کردند جریان دیگر دارد و یک راههای معینی است که باید در آنجا راه اهن کشیده نشود. ولی تمام شهرهای بزرگ و کوچک دهات و قصبات باید بوسیله شوسه به یکدیگر متصل شوند تا زارعین بتوانند زراعت و نتیجه زحمت خودشان را از شهری بشهری رسانده و ببازارهای مختلفه ایصال دارند تا عایداتشان زیادتر شود و تجار بتوانند مال التجاره‌های خودشان را زودتر ببازار تجارت رسانده و فایده ببرند. خوب پس حالا باید دید که این راهها چه طور باید تعمیر و اصلاح شود معلووم است وزارت فوائد عامه بایستی یک متخصص فنی برای اداره کردن راه هها و تعمیر طرق و شوارع در نظر بگیرد. بنده هم تصدیق دارم که در مملکت مهندسین و متخصصینی ولی مملکت بیشتر از این عده که امروز هستند احتیاج به متخصصین فنی دارد. مهندسین امروزه در دوسه قسمت می‌توانند راه‌ها را در نظر بگیرند و نواقصش را رفع کنند ولی نمی‌توانند از عهده تمام طرق و شوارع مملکت برآیند و مابایستی یک عده متخصص فنی مطابق با جریان امروز لستخدام کنیم. غالب آقایان می‌فرمایند از آلمان بیاورند و لایحه که دولت پیشنهاد کرده و کمیسیون بودجه و خارجه هم در آن لایحه نظر کرده انداز آمریکا خواسته‌اند. بنده تصدیق دارم که باید از تمام دول و ملل موافق مصلحت مملکتی استفاده کرد. از مملکت روسیه باید استفاده تجارتی و اقتصادی کرد. از آلمان باید استفاده صنعتی کرد چنانچه بطوری که دولت در نظر گرفته برای مدرسه صنعتی ایران و آلمان از آن دولت یک متخصص خواسته است. ولی برای اینکه تعمیر راهها محتاج به مساعدت خارجی است و با وسیله سرمایه‌های خارجی باید صورت گیرد تا اینکه کاملا” آباد شود از اینجهت از آمریکا خواسته شده است. زیرا ما باید سرمایه‌های خارجی را جلب بکنیم و این هم محل شبهه نیست.

کازرونی – شما سرمایه استخدام نمی‌کنید.

ضیاء- حضرتعالی اجازه داشتید و در موقع مطالب خودتان را فرمودید باز اگر چیزی بنظرتان می‌رسد ممکن است بعد بفرمائید. غالبا” توجه دارند با اینکه از آمریکا باید جلب سرمایه نمود و بدیهی است وقتی که ما می‌خواهیم سرمایه خارجی را جلب کنیم آن سرمایه داران بیشتر مطمئن خواهند بود باداره که مدیر آن از قوم خودشان باشد. و از کسی که بترتیب انها عادت کرده و از جریان عادت و اوضاع آنها اطلاع داشته باشد. بیشتر مطمئن خواهند بود و اعتماد دارند. چنانچه قبلا” هم یکنفر متخصص از آمریکا برای وزارت فوائد عامه استخدام شده بود و در سر خدمت بود و رفت و حالا این لایحه تنظیم شده اما اینکه آقای محترم می‌فرمایند این مبلغ زیاد است باید دانست که این لایحه باسایر لوایحی که برای مستخدمین آمریکائی تصویب شده فرق ندارد. و این حقوق هم تقریبا” نظیر همان حقوقی است که سابقا” برای آن یکنفر متخصص امریکائی که برای وزارت فوائد عامه استخدام شده و اشکالی ندارد. اما راجع به اینکه بیاید و بلاتکلیف بوده هر روز منتظر امر و دستور یک نفر باشد این بعقیده بنده چیز غریبی است. یکنفری که با این احتیاج مملکت ما استخدام می‌کنیم اگر بنا شود بیاید و بلا تکلیف بماند هر روز منظر دستور یک نفر بشود و نظریات خودش را اعمال نکند و بالاخره مملکت از وجود او استفاده نبرد هیچ خوب نیست.

رئیس – آقای سلطانی (اجازه)

سلطانی – عرضی ندارم

رئیس – پیشنهادی رسیده است قرائت می‌شود (بشرح ذیل خوانده شد)

بنده پیشنها می‌کنم راپورت کمیسیون بودجه راجع به یک نفر متخصص برای طرق. شوارع از دستور خارج شود. یاسائی

رئیس – آقای یاسائی (اجازه)

یاسائی – البته همه آقایان در نظر دارند که لایحه خط آهن باید به مجلس پنجم بیاید. و از این مجلس بگذرد. حالا ما رأی بدهیم که یک نفر مهندس متخصص باید برای ریاست طرق و شولرع و حال آنکه نمی دانیم متخصصینی که برای خط آهن خواهیم آورد از آلمان یا از آمریکا یا از جای دیگر خواهد بود؟ این چیز خوبی نخواهد بود از این جهت بنده عقیده دارم که این راپورت یکچندی هم تاخیر بیفتد تا لایحه خط آهن بیاید بمجلس آنوقت اگر رأی دولت و مجلس بر این بود که متخصصین راه آهن هم از آمریکا استخدام شوند که رأی داده خواهد شد. والا حالا یکنفری را بعنوان ریاست اداره طرق و شوارع بیاوریم و بعد صلاح همچو باشد که متخصصین راه آهن را از آلمان استخدام کنیم صحیح نیست زیرا ممکن است در آنوقت دولت و مجلس ملاحظه کند که اگر متخصصین راه آهن را از آلمان استخدام کنند هم موافق مصلحت است و هم ارزان تر تمام می‌شود در اینصورت آنوقت اگر آن رئیس را هم می‌خواهیم استخدام کنیم برای طرق و شوارع آلمانی باشد بهتر است. زیرا الآن ما یک نفر را استخدام می‌کنیم برای ریاست طرق و شوارع ممکن است فردا پنج نفر را از آلمان استخدام کنند برای خط آهن ارتباط کامل بین خط آهن و طرق و شوارع را هم نمی‌شود منکر شد. در اینصورت بهتر است این مسئله چندی تأخیر بیافتد تا اینکه لایحه راجع به خط اهن بمجلس بیاید که نظریه مجلس و دولت یکمرتبه معلوم شود.بعلاوه در آن لایحه استخدام امریکائیها گویا یک ماده اش راجع به این است که رئیس مالیه می‌تواند یکنفر متخصص برای وزارت فوائد عامه استخدام کند و ان را مجلس تصویب کرده ممکن است آن یکنفر را عجالتا” استخدام کنند برای کارهای طرق و شوارع که کارهای آن ادراه را باو رجوع کنند تا مسئله خط اهن در مجلس مطرح شود و به بینم از کجا متخصص خواهیم آورد.

وزیر فوائد عامه – اولا ماده که در لایحه کنترات دوازده نفر مستخدمین آمریکائی بوده است مربوط به فلاحت است و مربوط به طرق و شوارع نیست و در آن ماده ذکر شده است یکنفر متخصص برای فلاحت که مشترک خواهد بود بین وزارت مالیه و وزارت فوائد عامه و مربوط به طرق و شوارع نیست در باب راه اهن هم که آقا اشاره به آن فرمودند خیال می‌کنم لایحه راجع به استخدام متخصصین راجع به راه اهن شاید تا دو هفته آتیه از طرف بنده تقدیم مجلس شورای ملی شود و احتمال قوی هم می‌رود که ان مستخدمینی هم که برای راه آهن میاوریم باز هم از آمریکا باشد ولی اساسا” این دو مطلب هیچ رابطه باهم ندارد زیرا نباید فراموش کرد که این شخصی که برای طرق و شوارع استخدام می‌شود برای مدت سه سال است و مهندس و متخصص که برای راه آهن خواسته می‌شود آنها هر قدر زودتر هم کار کنند زودتر از سه چهار سال موفق نخواهند شد که نقشه قطعی راه آهن اتیه ایران را بدهند. بنابراین این همان مدتی است که این شخص مشغول کارهای اداری خودش خواهد بود بعد در موقع تجدید کنترات این شخص شاید فرمایش آقای یاسائی مورد پیدا کند یعنی پس از انکه معلوم شد که راه اهن از چند نقطه بچند نقطه باید برود و از نقطه نظر اقتصادی و غیره باید از چه ایالت و ولایتی بگذرد باید دارای چه شرایطی باشد و بچه ترتیب باید ساخته شود.تمام این مقدمات که درست شد و بعد دولت خواست شروع به کشیدن خط اهن بکند آنوقت البته منطقی خواهد بود که آن کسیکه مباشرت ساختمان راه آهن را دارد مباشرت در ساختمان راه شوسه را هم عهده دارشود بعلاوه باید عرض کنم که برای راه اهن یکنفر دو نفر کافی نیست لااقل باید چند نفر اینکار استخدام کرد زیرا این مسئله بقدری بزرگ است که یک نفر دو نفر قادر نیستند همه کارهای راه آهن را بکنند و اینرا هم عرض کنم که راه آهن هیچ مربوط براه شوسه نیست و همچنین راه شوسه بهیچوجه ارتباطی با راه اهن ندارد و بنده مخالفت نمی‌کنم که در اینجا با صدای بلند عرض کنم که راه شوسه مهمتر از راه آهن است.زیرا راه اصلی در هر مملکت راه شوسه است و هیچ راه اهنی بدون راه شوسه نمی‌تواند وجود داشته باشد در صورتیکه راه شوسه بخوبی می‌تواند بدون راه آهن رفع حوائج مملکت را بکند و این مسئله هم پوشیده نیست که مملکت بیش از هر چیز محتاج براه است.ترقی اقتصادی مملکت براه است.زنده شدن تجارت مملکت محتاج براه است عایدات محتاج براه است. تکثیر صادرات و بالنتیجه از این ثروت ملی مربوط و محتاج براه است ملت و دولت ایران برای بهبودی راهها از هیج نوع فداکاری نباید خودداری کنند و باید هر نوع خرجی را متحمل شوند و هر نوع متخصصی را باید استخدام کنند زیرا راه مسئله حیاتی مملکت است و ما هنوز راه نداریم. اقایان خیال می‌کنند که وقتی که ما میگوئیم راه شوسه یعنی همین راههائیکه بواسطه تابش آفتاب وقتیکه خنک شد قابل عبور چهار چرخه است و بعدهم بقدری دنبالش گرد و خاک است که دیگر کسی کسی را نمی‌بیند. خیر اینطور نیست ما اینطور راه نمی‌خواهیم که در موقع بارندگی بکلی مسدود باشد که چهارچرخه تا گیو چرخش برود توی گل و بماند ما راهی می‌خواهیم که محکم و صاف باشد و با تغییر فصل تغییر نکند راههای نا باید ارزان باسد که تجارت مملکت ما رو بترقی بگذارد بنده عرض نمی‌کنم که هنوز در تمام ایران یکنفر متخصص که قادر باشد بایست امور طرق و شوارعرا عهده دار شود نیست. البته اشخاص باطلاع و صحیح العمل هستند ولی هنوز باید سالها از زیر دست یک متخصصینی کار کنند که خوب عامل شوند. یکی از عللی که چرا باید از آمریکا این متخصص را آورد این است که عرض می‌کنم.اولا وضعیات طبیعی و ارضی آمریکا از حیث آب و هوا و کوه و جلگه و دره خیلی شبیه بایران و کمتر مملکتی است حقیقتا” بقدر آمریکا شبیه ایران باشد و ممالک دیگر اینطور نیست. مثلا” در آلمان شاید اصل راه سازی آنجا غیر از اصل راه سازی ما باشد. شاید در مملکت ما مثلا باید در کوه و دره راه ساخته شود و اینجا در باتلاق و شن زار باید ساخته شود چون در انجا آب شاید بیشتر باشد و راهسازی آنجا با مملکت ما فرق داشته باشد. یک جهت دیگر که این متخصص باید امریکائی باشد این است سرمایه خودتان کافی نیست که بتوانیم قدم جدی و مؤثری در اصلاح مسائل اقتصادی که در رأی آن هست برداریم و بالنتیجه ما باید سعی کنیم که سرمایخ خارجی را بمملکت خودتان وارد کنیم و یگانه مملکتی که بیشتر از سایرن ما می‌توانیم از سرمایه او استفاده کنیم و سرمایه او وارد مملکت ما بشود از هر حیث مملکت امریکا است. و یکی از علل آن هم ثروت سرشاری است که در آن مملکت هست که حاضرند پول خودشانرا در ممالک خارجه بمصرف برسانند که هم خودشان فایده ببرند و هم بالنتیجه اسباب آبادی آن مملکت بشوند و از طرف دیگر مسلم است که اصل سرمایه داری در تمام ممالک عالم اصل خیلی با احتیاطی است و سرمایه داران برای استفاده از عوامل و عناصر طبیعی با احتیاجی شدید تا اطمینان کامل حاصل نکنند سرمایه خودشان را صرف هیچ کار نمی‌کنند طبیعی است وقتی در نظر داشته باشیم که می‌خواهیم در آتیه سرمایه آمریکا را بمملکت خودتان جلب کنیم باید ابتدا متخصص آمریکائی استخدام کنیم برای اینکه اطمینان حاصل کنند و این حق را نمی‌شود از هیچ ملتی سلب کرد. اگر در نظر داشتیم که سرمایه فرانسوی را جلب کنیم ناچار بایستی متخصص فرانسوی استخدام کنیم. و همچنین اگر بنا بود سرمایه المانی را جلب کنیم ناچار بودیم متخصص المانی استخدام کنیم. زیرا هر یک از این ملل باظهارت و اقوال متخصصین خودشان بیشتر اطمینان و اعتماد دارند و یکی از علل هم این است که رشته حیاتی مملکت ما از حیث امور مالی در دست مستخدمین آمریکائی است. شما ریاست مالیه خودتان را واگذار کرده‌اید بیک رئیس کل مالیه که آمریکائی است. اگر در رأس یک اداره دیگری یک کسی را بگذارید که در سال ششصد هفتصد هزار تومان یا یک میلیون باید پول بگیرد و خرج کند اگر نسبت به این شخص از حیث رساندن پول اعتمادی باشد عملا” یک مساعدت و کمکی است برای پیشرفت کار این را نمی‌شود منکر شد.وقتی یک مملکتی می‌خواهد اصل و اساسی را برقرار کند باید تمام این ملاحظات را بکند و باید برای هر شعبه فنی از یک مملکتی متخصص بیاورد تا در نتیجه یک رقابت هائی هم تولید شود. که بالنتیجه اسباب این شود که فوائدی عاید مملکت شود و بالاخره آن چیزی که اهمیتش از همه چیز بیشتر است آن اطمینان است و البته ما هم اطمینان داریم که متخصصینی مه ما استخدام کرده‌ایم خیلی امین هستند و نسبت به یکدیگر از هر ملت و دولتی باشند اشکالتراشی نخواهند کرد ولی البته باید تصدیق کرد که از نقطه نظر احساسات دوری و نزدیکی که موجود است. این احساسات از بین نمی‌رود و چون ما اهمیت می‌دهیم به اصلاح راهها بعقیده بنده با دلائلی که عرض کردم باید این لایحه زودتر تصویب شود و تصور نمی‌کنم هیچ قابل این قدر مذاکره باشد و ارتباطی هم با راه اهن ندارد و خوبست آقایان همنقدر که وقت خودشان را صرف مذاکرات فرمودند قناعت کنند حالا رأی بدهند و این مطلب را تصویب بفرمایند زودتر تمام شود.

رئیس – رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای یاسائی آقایانی که قابل توجهش میدانند میدانند قیام فرمایند

(عده برخاستند)

رئیس – قابل توجه نشد.آقای شیروانی (اجازه)

شیروانی – گاهی در بعضی افکارها مسائلی منعکس می‌شود که آن فکر را بزودی نمی‌شود او بین برد یعنی مد می‌شود. یک وقت آمریکا مد می‌شود و این را با هیچ منطقی نمی‌شود از ذهن برد. بنده عرض می‌کنم مستخدمینی که آوردیم خدمت هم کرده‌اند. اینها همه صحیح ولی اینها دلیل نمی‌شود که ما یک چیزی را که لازم نداریم بیاوریم و حتما” متوسل باو بشویم !! جز اینکه بگوئیم مدیست شده‌ایم و دنبال مد می‌گریم و همینطور بدون اینکه حساب و اعداد را در نظر بگیریم دنبال مد می‌رویم. در این جا وزیر محترم فوائد عامه با آن مصلحت مخصوص خودشان شرحی تمجید کردند از اینکه مملکت راه لازم دارد و در مقابل شرحی اظهار کردند که راهها خراب است و خاک بلند می‌شود و دوچرخه عبور نمی‌کند و مملکتی که راه ندارد هیچ ندارد. شوکت و عظمت و اقتدار و همه چیز ما مربوط براه است. اینها را فرمودند و از آنطرف هم شرحی راجع بخرابی راه فرمودند و بالاخره گفتند این که چیز ایجاب کرده است که این لایحه به مجلس تقدیم شده و یکی هم اینکه سیل پول از مملکت ینگی دنیا به مملکت ما سرازیر می‌شود و این آباد می‌شود و این هم یک دلیل دیگری بود که فرمودند که در نتیجه استخدام یکنفر رئیس برای یک اداره از ادارات فوائد عامه تمام فقر عمومی مرتفع می‌شود و راههای مملکت ساخته می‌شود و مملکت گلستان می‌شود سیل پول طلا هم سرازیر می‌شود تمام اینها را فرمودند در نتیجه استخدام یکنفری که بیاید اینجا رئیس بشود و ویزیت امضاء کند درست می‌شود. این بود نتیجه مذاکرات ایشان.موافق هم مخصوصا” آقای ضیاء شرحی شروع کردند از اهمیت وزارت فوائد عامه و پست و تلگراف فرمودند آقایان باید برای استفاده مملکت این لایحه را تصویب بکنند و وقتی هم که تصویب شد تمام کارها درست می‌شود دیگر ما کاری نداریم. الحمدالله این دلایل موافقی بود اما دلیل بنده و سایر مخالفین – آقای اقا سید یعقوب را هو کردند که ما میدانیم مملکت فقیر است و پول ندارد ولی این چه ربطی دارد باین مسئله. بعقیده بنده این بسفسفطه بشتر نزدیک بود. اقای آقا سید یعقوب می‌گویند یک مملکتی که فقیر است و پول ندارد و بدبخت است و ملتش تمام بقول آقای آقا میرزا یدالله خان دچار مالاریا شده‌اند. تمام تب ناکهستند و وسائل زندگانی هیچ برایشان فراهم نیست و در این چند ماهه اخیر هشت نه میلیون مالیات تحمیل باو کرده‌اند و بدوشش گذاشته‌اند و یا این جا نشستیم و تصویب کردیم و یک قانونی هم مثل قانون اجباری که لازم هم بود بنده طرفدار او بودم گذراندیم. برای یک مللی که حاضر نیست و وسائل تحمل اینجور سنگینی‌ها را ندارد و تمام اینها را درست کردم حالا در مقابل اینها چه می‌خواهید بکنید؟دخانیات را که از صدی سی آوردید و خود حضرتعالی آن شب با آن نطقهای بلیغ خودتان صدی هشتاد کردید حالا می‌خواهید یکنفر رئیس بیاورید برای اداره طرق و شوارع و از این جور پولها باو بدهید که برای شما مینوت امضاء کند ما گفتیم که در مقابل این مالیاتهای سنگینی که بر مردم تحمیل می‌شود یک مخارج مهمتری دارید این مخارج را بکنید.ما می گوئیم گنه گنه و به شهریار ببرید و بمردم بدهید که مردم نمیرند و بعقیده بنده اگر این پولی را که با این رئیس طرق و شوارع می‌خواهد بدهد چهار تا صندوق گنه گنه بخرید و بشهریار ببرید و بمردم بدهید بهتر است و اهمیتش هم زیادتر است. یکی از آقایان گویا آقای شریعت زاده بودند یک فرمایشی فرمودند که بنده ناچارم این را شدیدا” انتقاد کنم و آ“ فرمایش این بود که ایرانی هر قدر لایق باشد نمی‌تواند اثبات لیاقت کند بنده کاملا با این عقیده آقا (خیلی عذر می‌خواهم) مخالف هستم بر اینکه معنی ندارد که ایرانی نتواند اثبات لیاقت کند بنده عقیده‌ام این است که همین حرفهای ما جلو اثبات لیاقت ایرانیها را گرفته است. اگر ایرانی را تشویق کنید خیلی خوب می‌تواند اثبات لیاقت کند. چنانچه ما هم از عمل آمده‌ایم حالا بنده اسم رضا خان پهلوی را نمی‌برم ولی خود اقای تیمور تاش را مثال می‌زنم آیا ایشان در پنج شش سال قبل اثبات لیاقتی که امروز می‌کنند می‌توانستند اینطور اثبات لیاقت کنند؟ ایشان مکرر وزیر نشده‌اند و نمی‌توانستند اثبات لیاقت کنند البته اگر آن وسائلی که لازم است برای اثبات لیاقت برای بعضی از ایرانیها جمع شود.البته بخوبی می‌توانند اثبات لیاقت کنند. آنوقت در تححت تأثیر این حرف که ایرانی چون نمی‌تواند اثبات لیاقت کند می‌رویم و از آمریکا برای خودمان رئیس میاوریم؟ بعقیده بنده شما اگر اختیاراتی را که می‌خواهید به آمریکائی بدهید بهمان میرزا حسنخان شقاقی که در اطراف او قدر مذاکره شد بدهید خیلی بهتر کار می‌کنند و بهتر اثبات لیاقت می‌کنند. یا بزرگترین پرفسورهای آمریکا آقای ضیاء فرمودند یکی از مسائلی که ایجاب می‌کند ما از آمریکا متخصص برای راه بیاوریم این است که تخصص راه سازی در آمریکا است. آقای ضیاء گویا اینطور فرمودند و یا بنده اینطور بگوشم خورد بنده نفهمیدم چه اطلاع مستقیمی از طرف امریکا برای اسشان رسیده که مخصوصا” متخصصین راه سازی در آمریکا ترتیب می‌شوند و دلائلشان هم این بود که در مملکت آلمان متخصصین صنایع ترتیب می‌شوند و متخصصین حقوق در جای دیگر و بالاخره در آمریکا متخصص راه.بنده که چنین چیزی را نشنیده‌ام جز آنکه مخصوصا” در چندی قبل در یک مجله آمریکائی دیدم که در آنجا مقاله داشت (ممکن است بنده آنرا ترجمه و منتشر کنم) نوشته بود تمام متخصص راه برای جلوگیری از خطر گردو غبار نشستند و در این باب مشورتهای زیادی کردند و چندین جلسه تشکیل و کنفرانسها دادند و بالاخره نتیجه این شد که به اکثریت رأی دادند که آب بپاشند

(خنده نمایندگان)

این را ممکن است بنده به نظر بحضرتعالی هم برسانم. این متخصص است دیگر؟ اما در عین حال بنده معتقدم که یکی از چیزهائی که جلوگیری می‌کنند از گرد و خاک همان آب پاشیدن است و بعد هم عقیده شان این شد که قیر بریزند بهتر است ولی بواسطه خرج زیادش منصرف شوند.حالا از آنهم صرفنظر می‌کنم بنده عملا در تهران مخالف ایشان را دیدم بنده باختلاف شنیدم (حالا درست شیفر و اعدادش را نمیندانم ولی شنیدم) که در حدود دویست هزار تومان خرج میدان توپخانه شده است و بالاخره باران آمد ما دیدیم این تخصص چطوری است !! باز در گل‌های سلبق خودمان آب فرو می‌رفت ولی دویست هزار تومان خرج کردند و وسائلی اتخاذ کردند و البته آن تپه و تل خاک توپخانه را هم فراموش نفرموده‌اند) و بالاخره نتیجه این شد که دیگر آب‌ها فرو نمی‌رفت و تا سینه آدم می‌رفت توی گل و آب این نتیجه تخصص بود! بنده عقیده‌ام این است که ما حالا کارهای واجب تر خیلی داریم از اینکه یک رئیس برای اداره طرق و شوارع و اگر هم وزارت عامه حتما” جدیت دارند که یکنفر رئیس برای اداره طرق و شوارع لازم دارند همانطور که آقای کازرونی اظهار داشتند. این باید نظر اقتصادی را مراعات کنند و ببینید یکنفر متخصص فنی که کارش هم یکقدری متناسب با وضعیات مملکت باشد از مدام مملکت می‌توانیم جلب کنیم؟ بنده اطلاع دارم که یکی از ایرانی‌ها در المان بتوسط یکی از دوستان بنده که در آنجاست مذاکره کرده برای متخصص نفط و بنده نظرم هست. که د ر آنوقتی که لایحه دوازده نفر آمریکائی مطرح بود بنده پیشنهاد کردم یکنفر از انها متخصص نفط باشد و در انجا گفته شد شصت هزار دلار در سال خرج دارد ولی در آنجا این شخص مذاکره کرده است و د رماه با هفتاد لیره که در حدود دویست و پنجاه تومان یا سیصد تومان می‌شود متخصص نفطی که دولت و ماکز رسمی دولت آلمان هم تخصص و کار کردن اورا در معادن و عملیات نفطی تصدیق بکنند حاضر است. بیاید و با این حقوق در ایران کار کند و البته خودشان تصدیق دارند که در بین متخصصین کران تر از همه متخصص نفط است و این چیزی است که خود میلسپو بمن گفت. متخصص راه علاوه بر اینکه ما در مملکتمان چند نفری داریم ارزان تر از سایر متخصصین است و آن وقت ما مجبور بشویم نظرتان را بیندازیم یک مملکتی که آنطرف دنیاست. به بینم ارزان ترین متخصصی که می‌تواند بیاید اینجا و با ماهی دوازده هزار تومان او را کنترات کنیم. چیز غریبی است !! بنده قول می‌دهم که بوسیله یک تلگراف از دکتر میلسپو سؤال کنید که یک نفر متخصصی را که وزارت فوائد عامه آمریما تخصص او را د راه و همچنین مهندسی او را تصدیق بکند با ماهی چند می‌آید؟ اگر با ماهی هزار تومان راضی شد بنده به این لایحه رأ می‌دهم و آن متخصی را که وزارت فوائد عامه تخصص اورا تصدیق بکند با این حقوق نمی‌آید این جا و در آنجا بیشتر با او کار دارند پس ما باید در اینجا همه اطراف را ملاحظه کنیم و از ه کجا که ارزانتر است از آنجا جلب کنیم بنده نمی‌گویم از آلمان. از هر نقطه که برای ما نافع است از انجا جلب کنیم. در صورتیکه بنده اساسا” به این عجله لازم نمی دانم. متخصص راه بیاوریم و آن هم بفرمایش آقای آقا میر شهاب برای ریاست اداره‌ها خیلی کارهای مهمتر داریم و به این نظر که اصلا” یکنفر متخصص آمریکائی باید در وزارت فوائد عامه داشته باشیم بنده مخالفم و البته همانطوری که آقای ضیاء فرمودند باید در وزارت فوائد عامه یک نظرهائی کرد و وزارت فوائد عامه هم مطالعات عمیقی بنمایدو ببینید برای وزارت فوائد عامه چند نفر متخصص لازم دارد؟ یک مسیون لازم دارد برای اصلاحات وزارت فوائد عامه این متخصصین را در نظر بگیرند و یک لایحه بیاورند بمجلس و در اینجا در اطرافش بحث مکنم و از هر مملکتی هم که بصرفه نزدیکتر است ما رأی می‌دهیم. ولی همینطور بصرف اینکه چون در سایر وزارتخانه‌ها مستخدم آمریکائی هست در اینجا هم باید باشد. این فلسفه صحیح نیست و بنده هم لازم نیست در اینجا توضیح بدهم و این قلسفه را هم در خارج به بنده فرمودند ولی امتناع کنند نیست و در نتیجه با آن حسابی که شد چهل هزار تومان برای مملکت ما تمام می‌شود و ما می‌توانیم به این چهل هزار تومان ماهی ده هزار تومان آن را به مدرسه دارالفنون اضافه بدهیم یک کلاس مهندسی در آنجا بار کنم و یک نفر مهندس هم از آلمان یا فرانسه بیاوریم.

یکنفر از نمایندگان – با ده هزار تومان!

شیروانی – اجازه بدهید لازم نیست خیلی به ایده فیکس حضرتعالی اصطکاک کند بنده حساب کردم و یادداشت کردم سال گذشته تا دو سه تا مالیات وضع کردیم مالیات دخانیات قند و چای نظام اجباری. سجل احوال.توحید اوزان مقادیر این‌ها همه پول است. با قانون سجل احوال باید سالی دویست هزار تومان پول از مردم گرفت و همچنین اوزان و مقادیر. این‌ها تمامش لازم است و بنده هم یکی از طرفدارهای جدی این قانون بوده‌ام ولی باید فکر کنید که یک جامعه هم داشتن تحمل این بارها را داشته باشد زیرا پس فرداد وقتی که این متخصصین پشت سرهم تصویب شد. آنوقت آخر سال می‌بینم یک کرور از مالیه گرفته‌ایم و یکجا برده‌ایم؟ به متخصصین باید مالیات وضع کنیم و نتیجه را وقتی ملاحظه بفرمائید می بینیئد ده تا متخصصین را که حقوقشان را تصویب کرده‌ایم در آخر سال کسر میاوریم و آنوقت آخر سال باید یک کرور مالیات وضع کنیم. اضافه کنیم بر این مالیاتهائی که امروزه هست. آقای سردار نصرت می‌فرمودند در بلوچستان مرد که لخت است می‌روید باو میگوئید بیا مالیات سری بده !! در بیابان مردکه عریان است. از او مالیات سری می‌خواهند ؟؟ ملاحظه بفرمائید در یک جائی گرم و کثیف مالیات سرانه می‌خواهند که امروز در حبشه هم معمول نیست! مثلا” امروز صحبت از راه می‌شود در صورتیکه بعقیده بندده نقض غرض را ما اجرا کرده‌ایم. برای اینکه لایحه راه بندر جز جزء دستور بودصاحب امتیاز هم خودش می‌خواست متخصص بیاورد. مهندس بیاورد و راه را درست کند. ما آن لایحه را با کلید این لایحه عقب زدیم و اینرا آوردیم که بفوریت بگذرانیم و این نقص غرضست برای اینکه اگر آن لایحه را میگذراندیم از فردا شروع می‌کرد بکار و عملا” یک وجب راه پیدا می‌کردم نه اینکه یک اداره و یک میز اضافه می‌کردیم. اینجا بعضی از آقایان فرمودند ما می‌خواهیم راه آهن تأسیس کنیم و باید مقدمه برای راههای شوسه متخصص بیاوریم و بالاخره همانطور که عرض کردم تمام ابواب سعادت را از گذشتن این لایحه بروی مملکت ما باز می‌کردند و بعقیده بنده گویا لایحه را ملاحظه نفرموده‌اند زیرا ما رئیس می‌خواهیم بیاوریم و اسمش را متخصص گذارده‌ایم بجای یک نفر مهندس ایرانی که باو ماهی هشتاد تومان می‌دادیم می‌خواهیم یک نفر آمریکائی بیاوریم که باو ماهی هزار تومان بدهیم و همانطور که فرمودند یک دارالترجمه هم پهلویش باز کنیم که مترجم شرح بدهد مثلا” کنگاور کجاست؟ پستش چطور است و بالاخره این مترجم یک روز بایستی وقتش صرف این کلمه کنگاور بشود و آنوقت چهل پنجاه تومان حقوق داده‌اند تا معلوم شده است کنگاور کجاست و بالاخره آن رئیس مینوت را امضاء کرده! و الا هر وقت می‌خواستند متخصص بیاورند که برود توی افتاب و راه بسازد ده تا هم بیاورند بنده رأی می‌دهم و اینکه نوشته‌اید متخصص راه است فرضا” کلمه رئیس را هم بردارند باز اقناع کننده نیست. فعلا” چندین یادداشت ببنده نوشته شده و اسامی اغلب متخصصین ایرانی را نوشته‌اند ولی بنده برای اینکه بدبخت نشوند (چون وکیل از آنها حمایت کرده) اسم انها را نمی‌برم ولی رویهمرفته در ایران ده دوازده نفر متخصص ایرانی داریم و بعلاوه راهی را که روسها باین مملکت دارند با متخصص دادند و بنده هم رئیس راه آهن جلفا نظرم نیست.

وزیر فوائد عامه – ترسنسکی.

شیروانی – بلی . ترسنسکی اویک کسی است که این راه را ساخته و خودش مباشرت ساختن راه جلفا را داشته و بنده نظرم هست در دوره چهارم که کنتراتش را تجدید کردند گویا در حدود ماهی سیصد تومان بود و شاید کنتراتش هم تمام شود و بگویند برود از قبیل او خیلیست بنده اطلاع دارم که وزارت جنگ یک نفر را استخدام کرده و فرستاده خرم اباد و آنجا یک حقوق جزئی مشغول کار است. و از این قبیا در این مملکت زیادهستند و باید وزارت فوائد عامه بفرستند و اینها را حاضر کند و هر کدام متخصص هستند و تخصص فنی او را تصدیق کرد آنوقت با شرایطی آنها را استخدام کرد و بنده هم کاملا” موافقم ده تا بیست تا از این قبیل اشخاص را استخدام کنند و بروند در سر این راهها و راهها را بسازند والا اگر آن نقطه نظر که مثلا” بخواهیم ریاست را در اینجا دخالت بدهیم و بیک ماسباتی امریکائی بیاوریم بنده مخالفم.

وزیر فوائد عامه – بنده نمی‌خواهم جواب تمام فرمایشات آقای شیروانی را بدهم زیرا بنده هم مدت مدیدی وقت مجلس را …؟ (چند ثانیه سکوت)

یکنفر از نمایندگان – اشغال.

وزیر فوائد عامه – بلی. اشغال خواهم کرد. خیلی متشکرم از اینکه آقای شیروانی تذکری دادند و برای رفع نگرانی ایشان عرض می‌کنم که اولا” بودجه امسال وزارت فوائد عامه همان هشتصد وده هزار تومان است که پارسال بود و وضع هشت نه فقره مالیات هم که بنده در نظر ندارم و ایشان در نظر دارند هیچ ارتباطی با این لایحه ندارد و حقوق این شخص هم بالاخره از همان هشتصد هزار تومان است و بالنتیجه هم اگر تصویب نفرمایند نه جزء صرفه جوئی‌های عمومی می‌رود و نه خرج معارف می‌شود و نه خرج مالاریا. و هیچ مربوط بایجاد تحمیلات و مخارج یک کروری هم نیست. این یک نفر یست که برای طرق و شوارع استخدام می‌شود بعد هم در ضمن اگر کلمه کنگاور را نداند کجاست این دلیل بر عدم لیاقت او نیست زیرا ممکن است یکنفر ایرانی هم باشد که نداند کنگاور کجاست؟ ولی برای رفع این نگرانی عرض می‌کنم که این شخص پشت میز نشین نیست و بنده مخصوصا” این کلمه رئیس را پس و حذف می‌کنم برای اینکه ما مهندس می‌خواهیم. که تمام راههای ایران تحت نظارت خودش داشته باشد و حتما” در بیابانها هم برود. در کوهها هم برود.بدشت و کوهستان هم برود بالاخره این شخص مهندس است او باید تمام ادارات راه ایرانی را از نقطه نظر فنی در تحت نظر بگیرد منهی اسم این شخص رئیس اداره طرق و شوارع است. حالا اگر از این کلمه رئیس نگرانی دارید این را بر می‌داریم و بنده هم هم موافقت می‌کنم و با نهایت میل قبول می‌کنم زیرا قصد استخدام یک نفر پشت میز نشین نیست قصد استخدام یک نفر متخصص است که برود راهها را ببیند و درست کند اگر نگرانی آقا این است این پیشنهاد را بفرمایند بنده قبول می‌کنم. دیگر اینکه در بیانات بنده فرمودند که بنده گفتم که اگر این لایحه تصویب شود فردا سیل پول در ایران جاری می‌شود البته در عرایض بنده دقت می‌فرمودند بنده چنین چیزی نگفتم می‌گفتم که یکی از اولین وسیله ترقی اقتصادی مملکت ایران ساختن راهها است و این عقیده را باز هم و باز هم ممکن است تکرار کنم و کرده‌ام و خواهم کرد. بنابراین من عقیده‌ام این است مادام که در ایران راهها بطور رضایت بخسی نباشد (وهر فرسخ راه لااقل بیست و هشت هزار تومان خرج دارد) تا این راهها ساخته نشود و به این ترتیبی که فعلا” هست باقی باشد ترقی در این مملکت پیدا نخواهد شد. گندم خرواری سه تومان است و بواسطه نبودن حمل و نقل در مملکت گندمشان پوسیده و خرواری سه تومان هم خریدار ندارد ولی در یک گوشه دیگر مملکت مردم محتاج بنان هستند. پس باید گفت که ما در مرحله اول باید موجبات و وسائل نقلیه را فراهم بکنیم بنده عرض می‌کنم همانطور که عرض کرده‌ام. وقتی راهها شروع شد بساخته شدن و وقتی که در خارج دیدند ما این قدم را داریم بر می‌داریم بنده بجرأت قسم می‌خورم و می‌توانم عرض کنم که همان سیل طلا و نقره که فرمودید در این مملکت جاری می‌شود مملکت ما الحمدالله دارد همه جایش دارای امنیت کامل می‌شود. مملکت ما هنوز بکر است در دنیا در بعضی ممالک پول زیاد است و بواسطه کثرت پول در مملکت خودشان محل استعمال آنرا ندارند و هر سرمایه داری هم بدیهی است مایل است به نفع و طبیعی است که در این مملکت خواهد آمد و البته نتیجه این می‌شود که هم او نفع برده و هم مملکت ما آباد شد. پس این چه ضرری دارد؟ بعقیده بنده جز منفعت ضرر دیگری ندارد. من نگفتم که تصویب یک نفر مهندس راه سازی مستلزم جریان سیل پول است. ولی این یکی از قدمهائی است که ممکن است ما را باین مقصود برساند اما از نقطه نظر مد شدن آمریکا فرمودند این چیزی نیست که حالا شروع شده باشد در دوره دوم که بنده افتخار عضویت مجلس را داشتم دفعه اولی بود که از آمریکا استخدام می‌شد همین جدیتی که حالا دارم آنوقت هم داشتم و در همان موقع هم یکی از مدافعین خیلی جدی جلب مستخدمین آمریکائی بودم بنابراین مد آمریکائی برای بنده عوض شده است. بنده از همان وقت تشخیص داده بودم مصالح و منافع مملکت خودم را که باید از یک مملکتی مثل مملکت آمریکا که هیچ نظریات خاصی ندارد. واز طرف دیگر منافع مشترکه زیاد هم ممکن است پیدا کند متخصص بیاوریم الان هم همین عقیده را دارم و امیدوارم اکثریت نمایندگان محترم هم این لایحه را تصویب بفرمایند. زیرا باز هم باید حقیقت قبول و تصدیق بفرمایند که با این ترتیب طرق و شوارع مابکلی از بین خواهد رفت و البته با زیاد کردن آن ده دوازده نفر متخصصین ایرانی هم احتیاجات مملکت ما تأمین نمی‌شود و اگر حقیقت را بخواهید این چند نفر برای یک ولایت اصفهان هم کافی نیست تا چه رسد بیک مملکت باین عریض و طویل و بهمان دلائلی که عرض کردم باید متخصصین آمریکائی آورده پشت میز هم نیست و سالی چهل هزار تومان هم مخارج ندارد و سالی ده هزار تومان است و بالاخره بهمان دلائلی که همین مجلس شورای ملی و همین نمایندگان محترم تصویب فرمودند که یک عده دوازده نفری از آمریکا برای مالیه استخدام شوند وزارت فوائد عامه هم حق دارد که تقاضا کند یک نفر متخصص از امریکا برای راهها استخدام شود. و اینکه فرمودند هشت نه میلیون مالیات وضع شده است فقط یک مالیات قند بود که وضع شد و هیچکس هم حق ندارد یک شاهی از آن مالیات را غیر از مصارف خط اهن بمصرف دیگری برساند و در حقیقت مثل این است که این مالیات وضع نشده است. بلی یک مالیات دخانیات بود که سالی پانصد و ششصد هزار تومان عایدی آن است ولی تصدیق میفرمائید که یک مملکتی که رو به ترقی است احتیاجات و مخارجش سال بسال رو بتزاید است که اگر عایدات تازه ایجاد نشود نمی‌شود امور مملکت را اداره کرد بعلاوه شما دو میلیون کسر بودجه داشتند اینکه امسال در بودجه‌ها یک نظریاتی شده است بر بودجه صحیحه قدری اضافه شده است. بودجه معارف یکقدری زیاد شده است. تمام وزارتخانه‌ها یکقدری بودجه شان زیاد شده است و و اینها البته از منابع عایدات جدید بوده است و اگر این عواید را تصویب نمی‌فرمودید آخر سال دو میلیون کسر بودجه داشتید و من امیدوارم که مجلس شورای ملی باز یک منابع عایدات جدیدی که منحصر براه سازی باشد کشف کند زیرا ما وقتی نظرمان را از طهران قدری دورتر کنیم می‌بینیم که مملکت چقدر محتاج براه است.

شریعت زاده – بنده توضیحی دارم.

رئیس – راجع بماده صدو نه؟

شریعت زاده- بلی.

رئیس – بفرمائید.

شریعت زاده آقای شیروانی در ضمن بیاناتشان نسبتی به بیننده دادند که بنده ضمن توضیحات خودم لیاقت ایرانی را نفی کرده‌ام. بنده برای حفظ عقاید خودم ناچار هستم که با کمال تأسف اظهارات ایشان را تکذیب کنم. زیرا بنده توضیحم حاکی از این بود که برای اثبات لیاقت ایرانی و برای موفقیت متخصصین ایرانی ما باید یآنها کمک کرد و یکی ار آن کمک‌ها جلب مستخدمین خارجی است و دلیلش هم همان تقسیمات مجلس است راجع بجلب آنها بنا براین عرض می‌کنم در عین اینکه ایشان شخص محترمی هستند در همان حال غالبا” اشتباه می‌کنند و اشتباهات ایشان هم هیچوقت منشاء‌اثری نخواهد بود.

جمعی از نمایندگان – تنفس.

یکنفر از نمایندگان – خوبست رأی بکفایت مذاکرات گرفته شود بعد تنفس داده شود.

رئیس – رأی می‌گیریم. آقایانیکه تعطیل موقتی جلسه را تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(اغلب برخاستند)

رئیس – تصویب شد. (در این موقع (یکساعت قبل از ظهر) جلسه برای تنفیس تعطیل و دیگر تشکیل نگردید)

رئیس مجلس شورای ملی – حسین پیرنیا

منشی م شهاب –

منشی دکتر احتشام طباطبائی.