مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ بهمن ۱۳۳۷ نشست ۲۷۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۷
سال چهاردهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۱۹
جلسه: ۲۷۲
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه بیست وششم بهمنماه ۱۳۳۷
فهرست مطالب:
۱ - طرح صورت مجلس
۲- بیانات قبل از دستورآقایان: نورالدین امامی- دکتر بینا
۳-طرح وتصویب لایحه اعطای اختیار اجرای برنامه عمرانی هفت ساله دوم به آقای نخستوزیر
۴- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس ساعت نه و پنجاه دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ - طرح صورت مجلس
رئیس- صورت غایبین جلسه قبل قرائت میشود
(به شرح زیر قرائت شد)
غایبین بااجازه- آقایان: فرود- مسعودی- امید سالار- بهادری- دیهیم- دکتر دادفر- سعیدی- مهندس فروغی- سنندجی- اورنگ- اسفندیاری- اخوان- دکتر وکیل- عباسی- بزرگنیا- رامبد- کاظم شیبانی- سالار بهزادی- صدرزاده- ساگینیان.
غایبین بی‌اجازه- آقایان: دکتر طاهری- دکتر فریدون افشار- کورس- اریه- دکتر اصلان افشار- قرشی.
رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
۲- بیانات قبل از دستورآقایان: نورالدین امامی- دکتر بینا
رئیس- نطق قبل از دستور شروع میشود. آقای نورالدین امامی.
نورالدین امامی- همکاران محترم گزارش دو روز قبل دولت و اخباری که در جراید و رادیوهای مختلف چند شب است پخش کردهاند توجه دارند نمایندگانی که از طرف دولت شوروی به ایران آمده بودند مراجعت و سخنگوی وزارت خارجه هم علتش را گفت دیروز عصری یک یادداشتی به من داده شد که من تعجب میکنم از دولت که چرا اصلاً میگذارد این چیزها چاپ و منتشر شود مگر میگذارند در روسیه شوروی سفارت ایران از این بروشورها چاپ کنند جناب آقای ذوالفقاری چرا میگذارید؟ این مرا وادار کرده که بیایم اینجا عرایضی بکنم چرا میگذارید؟ یک ملت مستقل حاکم بر مقدرات خودش است هرکس توی خانه خودش آزاد است هرکس در خانه خودش هر کار میخواهد میکند، مهمان من است هرکس را دلم میخواهد قبول میکنم دلم میخواهد رد میکنم یعنی چه چرا اجازه میدهید آن هم در روز روشن جلوی چشم همه مزخرف بگوید ما هم تماشا کنیم این موضوع بنده را وادار کرد که بیایم اینجا مطالبی را عرض کنم یک موضوع تاریخی را به آقایان عرض کنم در دوشنبه ۱۳ فروردینماه ۱۲۹۶ دوم آوریل ۱۹ هفدهم یک تلگرافی از تهران مخابره میشود به روسیه آقایان نمایندگان توجه بفرمایید این تلگراف تبریک برای این است که حکومت ترور و قلدری تزاری روسیه کنار رفته است حکومت تازه روسیه آمده است سر کار تمام رجال و برگزیدگان ایران این تلگراف را امضاء کردند اول امضاء هم از مرحوم پدرم بود (رحمهالله) اولین کسی که خریدار تو شد من بودم درست، این رفتار آقایان به اول رفیق است این رفتار با اول کسی است که اصلاً به آن اعتماد کرده این تلگراف اول امضایش از پدرم بود مرحوم مشیرالدوله و مرحوم مستوفی و تمام برگزیدگان ایران امضاء کردهاند ۳۰۰ امضاء دارد این تلگراف آن وقت آقا چه گفته دولت ایران میگوید ما با شما قرارداد میبندیم ۳۰ سال هر مدتی که میخواهید با اینکه خیلی خوش قول نبوده است اصلاً نوشتههایش را هم خودش قبول ندارد قرارداد میبندیم رفیقیم گذشتهها هم رفتکسی را هم نمیگذاریم از خانه ما به تو چپ نگاه بکند این هم درست، تو هم رفیق مایی در خانه ما به کسی دیگر چپ نگاه نکن از این بهتر از این قرارداد به نفع ایشان بهتر آن وقت میگوید چرا قرارداد تدافعی میبندی می‌گویم آقا تدافع را تو هم میگویی معنایش یعنی چه؟ بعد هم در سوم شهریور آمدی به من هجوم کردی من بی‌طرفیم را اعلام کردم بچههای ما را وسط بیابان به رگبار مسلسل طیاره بستی باز گفتیم برای اینکه با یک دولت قلدری میجنگی تمکین کردیم هیچ اینها هم گلهاش را ندارم افسر رشید ما در رضاییه پرچم سفید به دستش گرفت کیست؟ اسمش (مهندس دهستانی- تیمسار جلالی) جلالی پرچم سفید دستش گرفته بود توی درشکه رفت خدا نگاهش دارد با گلوله توپ نصف بدنش را بردند ما اینها را کنار میگذاریم میگوییم قرارداد تدافعی میبندیم قرارداد عدم تجاوز میبندیم تا ۳۰ سال دیگر هم کسی حق نگاه کردن چپ از خاک ما به خاک شما نداشته باشد با تمام اینها بنده آن وقت حق ندارم توی خانه خودم زنده بمانم چون تو برادر بزرگی و من برادر کوچک برادر کوچک حق حیات ندارد برادر کوچک نباید از دیوارخانهاش به همسایه‌اش نگاه بکند و حرف حسابیتان چیست ما قرارداد تهاجم و تجاوز با کسی نمیبندیم بله من می‌گویم اگر کسی خواست مرا بزند آقای ذوالفقاری لااقل یه کمکی به من بکن آن هم نمیدانم کمک میکند یا نه اینجا کی است که حرفی داشته باشد آقا من در خانه خود مستقلم آن وقت در مقابل این رطب و یابس را میگویند این مزخرفات آقایان هر چی میگویند ما قسم حضرت عباس را باور کنیم یا دم خروس را توی جیبت همه اینها را فراموش میکنم به ملا نصرالدین گفتند طناب را بده من میخواهم از آن استفاده بکنم گفت روی طنابم ارزن پهن کردهام گفتند آخر ملا طناب را مگر ممکن است رویش ارزن پهن کرد گفت اگر بهانه بخواهی این هم بهانه است من چکارش بکنم؟ من به دولت می‌گویم که این ورق پارهها را پاره کنید مأمور بگذارید کنترل کنند چه حق دارد دروغ بگوید خودش هی میگوید پیمان تدافعی بغداد تدافعی را خودش میگوید آن وقت تهاجمی است! خدا رحمت کند مرحوم سپهسالار جد آقای خلعتبری را یک منشی داشت به نام مهذبالملک آدم
چاق قد کوتاهی بود قلمدان زیر بغلش بود و لوله کاغذ هم آن دستش میرفت خدمت مرحوم سپهسالار که مراسلات و کاغذهایی که دارند بنویسند در ضمن اظهار عقیده هم میخواست بکند مرحوم سپهسالار یک مرد عصبانی و زودرنج بود و آخر عمرش هم سر این کار خودش را کشت این عصبانی میشد از کار آن منشی بهش فحش میداد و داد و بیداد میکرد منشی که بیرون میآمد با آن اشخاصیکه در آن اطاق متوجه بودند می‌گفت این پیرمرد هنوز از زنده دلیش دست برنداشته است و با من شوخی میکند من محرمانه بهش فحش میدادم ولی او قایم قایم به من فحش میداد خدا بیامرزد همه را حالا اینها میگویند پیمان تدافعی بغداد شما جریان بغداد را ببینید وضع بغداد مصاحبه‌های بغداد را ببینید آن وقت آن تدافعی بغداد را به رخ ما میکشند درست حکایت مهذبالملک است توجه بکنید آخر ما چکار بکنیم آخر آقا جان از ما چه میخواهید با ماده پنج و شش چکار داریم اول دفعه که سفیر اینها آمد به ایران این سفیر اول کنسول بود و در خوی اولین سفیر دولت شوروی در زمان حکومت تزار در خوی کنسول بود ترکی هم خوب بلد بود تا آمد تهران متوجه این اعتراض مردم شده بود راجع بدین ماده نامه اول را او نوشته است در آن نامه استدلال کرده معنیاش هم خیلی روشن است علت این بوده در تمام دنیا بعد از جنگ روسها متفرق بودند مملکت روسیه که کمونیست شد عدهای از روسها آنجا نرفتند ترسیدند دولت کمونیست هم سوار بر کار نبود دول دیگر که ناراضی بودند اینها را یعنی روسهای سفید را جمع کردند و رخنه کرده بودند در کار و تبلیغات شدید میکردند و مرزها را هم هنوز تحت کنترل نداشتند آقای ذوالفقاری بنده راجع به سن خودم صحبت نمیکنم آن وقت این دو ماده را اینجا برای این گذاشتند که دول دیگر از این روسهای سفید از مرزهای ایران استفاده نکنند و در داخل خودشان رخنه پیدا بکنند این برای این بوده که در آنجا نوشتهاند صراحتاً در مقاولهنامهها نوشتند ۱۵ کیلو وزن این پرونده در وزارت خارجه است تازه اینها بعد از این همه های وهوی کاغذهای خودشان را هم قبول ندارند من چه بگویم؟ به ما میگویند توی خانهات سرفه هم نکن توی خانهات عطسه هم نکن که چی ما با شما قرارداد داریم کسی مگر از خانه من به خانه شما میآید ما با هم رفیقیم کار داریم حقهبازی هم هیچ نداریم آن چپاول و غارت آذربایجان پیشکشدار زدن مرحوم ثقهالاسلام پیشکش قتل عام مردم هم پیشکش خوب نتیجه چه میشود، آقایان اگر دوست هستید ملت ایران که معروف به دوستپرستی است مگر خودتان در دوستی خودتان شک داشته باشید مگر برادر بزرگ حق حیات و زندگی برای برادر کوچک نباید قایل بشود برادر کوچک حق ندارد از چهار دیوار اطاق بیرون برود و با کسی سلام و علیک بکند ما میگوییم ای کسی که ادعاهای برادر بزرگتری با ما میکنی با اجحافات مکرر در مکرر که از شما شده باز به قول و کاغذ شما اعتماد میکنیم ولی به شرطی که خودت هم نوشتههای خودت را منشور ملل متحد که اول امضاءکنندهاش هم خودت هستی قبول داشته باشی با این جریان همکاران محترم آیا برادر کوچک حق ندارد به برادر همسایه‌اش بگوید که آقا با این شورای شور نمیشود حالا آقای وزیر دادگستری اینجا هم سند رسمی داده سند انتقال هم گرفتهاند میگوید پولش را هم خورده‌اند وملک را هم پس میگیریم بدین آدم فکر میکند دولت هم نشسته است تماشا میکند به خدا آقای دکتر هدایتی به خدا قسم وقتی این ورق پاره را دیدم نخوابیدم اینطور رفتار میکنند آن وقت میگوید اگر حرف بزنی سرت را میبرم حق اخم کردن هم نداری اگر دست را دراز کنی سیلی بهت میزنم آخر اگر برادر بزرگتری چرا به من حمله میکنی.
رئیس- آقای نورالدین امامی از این دقیقه از وقت آقای علامه وحیدی استفاده میکنید.
نورالدین امامی- همه خواهند مرد نوح پیغمبر دو هزار سال عمر کرد ولی باز نوح مرد خود این آقایان میگفتند که دوایی کشف کردهاند که استالین را جوانش بکنند و نگاهش بدارند ولی استالین هم مرحوم شد بنده هم میمیرم ولی با افتخار و سربلندی با این اتم و اقمار مصنویی که آمده است باز بوی الرحمانشان درآمده است ولی بایستی دنیا بداند که ما پسران کی هستیم پدران ما با آن افتخاری که کسب کردهاند اقلاً ما به نیکی به پسرانمان تحویل ندهیم دیگران بدانند آنها زودتر از ما بوی الرحمن میگیرند چرا نشستهاید (خطاب به آقایان وزیران) که این بازیها را درآوردند جلویشان را بگیرید این تبلیغات شوم ننگآور دروغهای ننگآور را نگذارید ارائه بدهند آقا به مقدسات ملی ما توهین میکنند چرا نشستهاید تماشا میکنید دهنشان را بدوزید نوشتههایشان را پاره کنید رادیوهایشان را ببندید بیسیمهایشان را ببندید چطور شد تا من آب میخورم او زودتر از شما خبردار میشود چرا جلویشان را نمیگیرید ما چون کوچک هستیم حق نداریم از خودمان دفاع کنیم آخر اینکه نمیشود حالا یک موضوع دیگر هم یادم رفت حالا اینها دعوی میکنند که چرا شما رفتهاید یک رفیق دیگر گرفتهاید این دولت آمریکا رفیق شماست خوب دولت آمریکا هم بحمدالله سر تقسیم که رسیده به ما سهم درست نمیدهد یا لااقل مثل سایرین به ما سهم بدهد دو برادر پدرشان مرده بود برادر بزرگتر یا برادر کوچکتر اموالشان را تقسیم میکرد به برادر کوچکتر می‌گفت که آن گربه ملوس معو کن بابا از آن تو آن قاطر چموش لگد زن از آن من از سقف تا به عرش ثریا از آن تو از سقف خانه تا کف این خانه محقر از آن من وضع ما هم با آمریکا همین است میگوید گربه مال تو ولی قاطر لگد زن مال من آنها که لگد میزنند عمارت مال آنها از سقف تا به ثریا از آن ما این هم آمریکا که فحشش را به ما میدهند این هم جریان آنها حالا این جمله را هم عرض کنم یکی از سناتورهای محترم گمان میکنم که استاد جناب آقای وزیر دادگستری فعلی هم باشد بنده هم افتخار میکنم که استاد من هم بوده است مخصوصاً ایشان در یکی از سخنرانیهای خودشان فرمایشاتی کردند راجع به قوانین راجع به سرعت کارخانه قانونگذاری وعدم احترام به قانون در ایران و من جمله ایشان فرمودهاند که مشروطیت به شکل کالای وارداتی به کشور ایران آمده است من میخواهم عرض کنم که‌ای استاد این مشروطیت با جانبازی و فداکاری واز خودگذشتگی ملت ایران وارد شده کالایی نبود که به دست خارجیها که آقا بهتر میشناسید به ایران بیاید اگر قانون در ایران اجرا نشد تقصیر مجریان قانون است استاد محترم خودش یکی از پایهگذاران دادگستری هست تو را به روح پدرت قسم میدهم حرفهایی را که امروز میزنی صد یکش را انجام دادی من به خودم حق میدهم چون پدر گرامی من را با غل و زنجیر از این خانه بردند ولی آن موقع آقا کجا تشریف داشتید تا بدانید مشروطیت کالای وارداتی نیست کالایی است که ملت ایران با خون خودش با جانبازی جوانهایش به دست آورده است چرا این موضوعات را میگویید آن هم در این موقع که باید مردم را تشویق بکنیم به راه راست، به صداقت، به صمیمیت، به هماهنگی، به اتفاق، به برادری، به دوستی که مردم همه یک صدا دست همدیگر را بگیریم ودنبال یک کار برویم کالای صادراتی من و شما بودیم اگر انتخابات تحمیلی بود به خدا اول دفعه خودت تحمیل میشدی من بدبخت فلکزده پشت این تریبون از انتخابات تو دفاع کردم خودت خجالت کشیدی بیایی از اعتبارنامهات دفاع کنی همه میدانند اگر انتخابات تحمیلی بوده و با سر نیزه بوده در خودت باید جستجو کنی آن وقت میگویی که مشروطیت ما کالاهای وارداتی است؟ وای بر ما چرا اینجور کم فکریم چرا مغزمان درست کار نمیکند و خراب شده جناب آقای دکتر متین دفتری که آدم راستگویی است.
رئیس- آقای دکتر بینا
دکتر بینا- البته آقایان محترم از انتشار اعلامیه که از طرف مقامات شوروی دیروز و بعد از آن در محافل پایتخت منتشر شده اطلاع پیدا کردهاند اگر صفحات تاریخ کشور ایران را ورق بزنیم بدین اصل مسلم واقف میگردیم که رویه و سیاست مسئولین و زمامداران ایران در موارد مختلف روی این اصل استوار بوده که تا سرحد امکان از انجام تعهدات خودشان شانه خالی نکرده و در همین زمینه و همیشه تثبیت و تحکیم روابط بینالمللی با علاقه تام و تمام قدم برداشته است (صحیح است) وقتی رئیس دولت و وزیرخارجه ایران جریانات سیاسی اخیر را در جلسه خصوصی مجلس شورای ملی طرح نمودند در واقع با این عمل خود اطراف و جوانب دوستی و همجواری را رعایت کرده و تشریفات و اتیکت بینالمللی را محترم شمردند و مسائل مورد بحث را فقط با نمایندگان مجلس و در جلسه خصوصی درمیان گذاشتند جای نهایت تأسف است یک دولت دوست و همسایه بدون کمترین توجهی و بدون رعایت هیچگونه تشریفاتی از وضعی که پیش آمده به نفع خود تبلیغات کرده و با تفسیر یک جانبه وقایع میخواهد از آن بهرهبرداری نماید باید درنظر داشت اگر دولت ایران با دولت اتحاد جماهیر شوروی در باب انعقاد قرارداد عدم تجاوز و یا هر نوع اقدامی به منظور بهتر کردن روابط بینالمللی بین دولتین حسن استقبال نشان داده دلیل قاطعی است برای رفع شبهه از توهمات همسایه شمالی که درباره روابط ما با سایر دول تبلیغات عجیبی از طرف دولت شوروی به عمل میآید مقامات دولت شوروی در این اعلامیه به عمل دولت ایران که مبنی بر جلب موافقت آن دولت برای تحکیم واستقرار روابط دوستانه همجواری باشد خرده گرفته و تنقید کرده است و در ضمن خواسته است عضویت ایران را در پیمان بغداد تخطئه نماید و حال آنکه دولت ایران که خود را یکی از اعضای باوفای پیمان بغداد میداند با این اقدام خود ثابت و مدلل میسازد با آنکه دولت اتحاد جماهیر شوروی این همه در اطراف پیمان بغداد تبلیغ کرده و قلمفرسایی نموده است دولت ایران کوچکترین جنبه تهاجمی برای پیمان بغداد قایل نبوده و پا را فراتر گذاشته و معتقد است که وجود این پیمان تبدین با حسن روابط ما با کشور شوروی ندارد تا آنجا که به قول ناشرین اعلامیه دولت ایران اصرار دارد که در قرارداد صریحاً قید شود که دولت اتحاد شوروی
اقدامات مربوط به شرکت ایران در پیمان بغداد چه آن اقداماتی را که تاکنون انجام گرفته و چه اقداماتی را که در آتیه ممکن است انجام گیرد تأیید نماید) همین نیت دولت ایران میرساند که به عقیده مسئولین و زمامداران ایران این پیمان تباینی با حسن روابط ما با کشور شوروی ندارد تا آنجا که به قول ناشرین اعلامیه ما مایل هستیم دولت همسایه شمالی به آن صحه بگذارد. بنابراین با این استدلال نباید دولت دوست و همسایه ما این حسننیت دولت ایران را تخطئه کند. چنانکه وزیر امورخارجه ایران در جلسه خصوصی مجلس شورای ملی به مجلس سنا تصریح کرده است دولت ایران از ابتدا با حسننیت اصول پیشنهادت واصله را بررسی و مطالعه کرده و هیچگاه از طرح اولیهای که از تسلیم مقامات شوروی نموده است عدول نکرده و تنها پافشاری که دولت ایران داشته روی این اصل بوده است که مبادا با قبول تعهدی به تعهدات خود لطمه زند. متأسفانه چنانکه آقای وزیر امورخارجه اعلام نموده است نظربه اینکه نمایندگان دولت شوروی با نظرات و تعهدات دولت ایران موافقت نکردند مذاکرات قطع شد و صراحتاً تصریح کردهاند هرگونه خبری جز آنچه که اظهار شد و انتشار یافته طبق پروندههای موجود در وزارت خارجه مقرون به حقیقت نبوده است. بهطوری که وزیرخارجه ایران در بیانات خود در دو مجلس تأیید کردند دولت ایران حاضر شد تعهد نماید و در قرارداد قید کند که دولت ایران به احدی پایگاه نظامی علیه شوروی نخواهد داد در مقابل شورویها تقاضاهایی داشتند که برای ایران به هیچوجه قابلقبول بوده و چه بسا قبول این پیشنهادات ممکن بود کشور ما را به جهانیان پیمانشکن معرفی کرده و حتی وانمود کند که خدای نکرده ما به انجام تعهدات خودمان مقید نیستیم به فرض اینکه ما مقدم در پیشنهاد طرح قراردادی نیز باشیم اعلامیه منتشره مقامات شوروی حکایت از پیشنهادهای تازه دولت اتحاد جماهیر شوروی میکند که متأسفانه پرده از روی آن پیشنهادات در اعلامیه نشدهاست تا افکار عمومی ملت ایران بداند چه نوع پیشنهادات باعث وقفه مذاکرات گردیده است در بعضی جاها نسبت ریا کاری به ما داده شدهاست باید از خود بپرسیم با آنکه ما تمام جریانات و مسائل همجواری را با شما در میان گذاشتیم چه ریایی ممکن بود در این اقدام یا عمل خود داشته باشیم؟ چنانکه بارها گفته شدهاست دولت و ملت ایران در سایه همان سیاست تاکنون هیچوقت به خود اجازه نداده و نگران هم نشده که چرا دولت همسایه ما با دولتهای اقمار خود پیمانهای مختلفی منعقد میکند جای بسی تأسف است که دولت مقتدری مانند دولت شوروی این همه سر و صدا در اطراف آن راه انداخته و این همه اظهار نگرانی میکند ما صراحتاً اعلام میکنیم حق داریم قرارداد دفاعی با هرکس ببندیم و قرارداد حمله منعقد نمیکنیم و به طوری که اظهار شد در قراردادهای دفاعی خود هم فکر فرصت حمله به دولت دیگر نخواهیم داد.
ما با تمام علاقه و حسننیتی که برای برقراری روابط دوستانه همجواری داریم چنانچه بارها اعلام داشتهایم دولت و ملت ایران به هیچ دولت خارجی اجازه دخالت در امور مربوط به مشی سیاسی خود نخواهد داد بنده به عنوان یک نماینده حزب اقلیت از پشت این تریبون اعلام میدارم که در کشور ما در مسائل سیاسی خارجی اکثریت و اقلیت وجود ندارد (صحیح است) و تمام مردم و نمایندگان مردم یکدل و یک جهت سیاست خارجی دولتها را تأیید مینماید و در تقویت سیاست‌های متخذه از هیچ اقدام فروگذار نخواهیم کرد. (احسنت احسنت)
۳- طرح و تصویب لایحه اعطای اختیار اجرای برنامه عمرانی هفت ساله دوم به آقای نخستوزیر
رئیس- وارد دستور میشویم لایحه مربوط به سازمان برنامه که در جلسه قبل به مجلس داده شد فوریت آن تصویب شد مطرح قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مجلس شورای ملی
بعد از حل معضل نفت و تأمین درآمد سرشار آن اولیای امور به این فکر توجه نمودند که از محل اعتبارات حاصله باید علاوه بر انجام اصلاحات اجتماعی ضروری از قبیل شهرسازی و توسعه فرهنگ و بسط بهداشت یک سلسله امور عمرانی و تولیدی صورت پذیرد تا به این وسیله سطح زندگی افراد ترقی نموده و وضع اقتصادی کشور بهبود حاصل نماید بدین منظور لازم بود که برنامه صحیحی که از هر حیث متناسب و هماهنگ باشد تنظیم و به موقع اجرا درآید. برای عملی نمودن این نظر قانون برنامه عمرانی هفت ساله دوم کشور تدوین و در اسفند ۱۳۳۴ به تصویب رسید به طوری که خاطر آقایان نمایندگان محترم مستحضر است با پشتیبانی کامل به مرحله اجرا درآمد.
با توجه به اینکه اولین مرتبه بود که در کشور سازمانی مأمور اجرای چنین برنامه وسیعی با در دست داشتن اعتبارات و اختیارات گردید اکنون بعد از گذشت نزدیک سه سال از اجرای آن و تجربیاتی که در این مدت به دست آمد معلوم شد که ورود در اجراییات و قبول تعهدات متنوع و سنگین از طرف یک دستگاه علاوه بر آنکه برخلاف روح قانون و نظر اصلی بوده است ایجاد دستگاههای مکرر به صلاح و صرفه نبوده و هر چه این وضع ادامه یابد اشکالات بیشتری فراهم خواهد شد بنابراین بعد از بررسیهای دقیقی که به عمل آمد چنین تشخیص گردید که جهت تصریح در انجام برنامهها و صرفهجویی در مصرف وجوه و تمرکز مسئولیت‌ها و حسن استفاده از دستگاههای موجود دولت اجرای برنامه‌های مزبور به عهده خود دولت محول گردد بدین منظور لایحه قانونی شامل ماده واحده و یک تبصره با قید دو فوریت جهت تصویب تقدیم می‌گردد.
نخستوزیر- دکتر اقبال
ماده واحده- به منظور تمرکز اختیارات و مسئولیت‌ها و ایجاد هماهنگی بین دستگاهها و جلوگیری از تشکیلات مکرر و همچنین برای ادامه صحیح برنامه‌های عمرانی و تولیدی که به وسیله سازمان برنامه تفویض شدهاست برای انجام وظایف مقرر در آن قانون به رئیس دولت محول می‌گردد.
تبصره- سازمان برنامه زیر نظر نخستوزیر ویا شخصی که ازطرف مشارالیه تعیین می‌گردد اداره خواهد شد. مسئول اداره سازمان برنامه دارای اختیارات و وظایفی است که در قانون برنامه عمرانی هفت ساله دوم کشور برای مدیرعامل پیشبینی شدهاست.
رئیس- کلیات لایحه مطرح است در ورقه کسی نامنویسی نکرده است.
دکتر پیرنیا- اجازه میفرمایید؟
رئیس- مخالفید، بفرمایید.
دکتر حسین پیرنیا- البته در باب این لایحه به تفضیل میشود صحبت کرد ولی عرایض بنده بسیار مختصر است با اعلام مخالفتم با اصل لایحه، برای اینکه عرایض سابق بنده به عنوان مخالف با فوریت تلقی شده بود بنابراین عرض دیگری ندارم و دلایل من که این کار به صلاح مملکت نیست و عواقبی که از این تصمیم دولت ممکن است بوجود آید آنطوری که بنده دیدم برای عده زیادی از همکاران محترم و کسانی که در خارج با اوضاع سروکار دارند روشن هست و بنابراین دیگر بنده عرضی ندارم.
رئیس- آقای نخستوزیر
نخستوزیر (دکتر اقبال)- شأن بودن مجلس شورای ملی بعداً از فداکاریهای مردم آزادیخواه ایران که امروز در نتیجه آن فداکاریها امروز دولت و نمایندگان محترم مجلسین میتوانند دور هم گرد بیایند این است که آزادانه مطالب خودشان را بیان کنند و آنچه را که نمایندگان محترم مجلس و اکثریت تصویب کردند و به توشیح ذات اقدس شاهانه رسید به موقع اجرا دربیاید بنده چون خودم همانطور که عموم مردم مخصوصاً آقایان نمایندگان محترم مجلسین میدانند که آن چیزی که حقیقتاً وجدانم تشخیص میدهد تقاضا میکنم آقایان بحث بفرمایند و تصمیم بگیرند انتظار داشتم جناب آقای دکتر حسین پیرنیا نماینده محترم مجلس و استاد دانشگاه با فضیلت و اطلاعی که در امور دارند میآمدند و توضیح میدادند برای اینکه همه روشن شوند و آقایان نمایندگان محترم هم ممکن است در نتیجه توضیحات و مطالب آقای دکتر پیرنیا روشنتر بشوند و با درنظر گرفتن این بحث و محض تصمیم گرفته شود و البته جنابعالی نماینده محترم مجلس هستید و آگاه هستید و اطلاع دارید بنده صلاحیت ندارم که برای نماینده مجلس تکلیف روشن بکنم از این جهت خوب بود مطلب اینجا بررسی شود و روشن شود البته بدین ترتیب که مصالح مملکت رعایت نشده به عقیده بنده درست نبود و من خیلی خوشوقت میشدم که اظهار لطف و عنایت بفرمایید که هم ما روشن بشویم و ما هم مطالب را بگوییم و به صرف اینکه من دو کلمه بیشتر نمیگویم و میروم صحیح نیست تصمیم آن با خود جنابعالی است و بنده تکلیف ندارم که چیزی عرض کنم این لایحه که ما تقدیم مجلس شورای ملی کردهایم در آن جلسه آقای دکتر پیرنیا اینطور تعبیر فرمودند یک شخصی میرود و شخص دیگر میآید بنده آن روز توضیح دادم وحالا هم خیلی مایل هستم که مقام ریاست اجازه بدهند که بنده چند دقیقهای بیشتر مزاحم شوم. بنابر قانونی که هست مدیرعامل سازمان برنامه به تصمیم هیئت دولت و صدور یک تصویب‌نامه و پس از آنکه فرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاه شرف صدور یافت مشغول انجام وظیفه میشود پس به هیچوجه منالوجوه تغییر شخص نبود اگر منظور شخص بود برای دولت هیچ زحمتی نداشت، روی مسئولیتی که راجع به امور مملکت دارد و در مقابل مجلسین بایستی مسئولیت خودش را عرضه بدارد میتوانست با یک تصویب نامه کار خودش را انجام بدهد این است که دولت یک امر بسیار مهم و خطیری را به عهده خودش گرفته است بنده این را باید بگویم که این کاری که ما به عهده گرفتهایم خیلی فداکاری کردهایم واین کار آسانی نیست و با تمام گرفتاریهایی که دولت داردو مسئولیتهایی که دارد در حقیقت یک مسئولیت مهم را به عهده گرفته و بنده ادعا میکنم که خیلی فداکاری کردهایم چیز سادهای نیست که آقایان تصور میفرمایند که روی هوی وهوس نیستم بنده حقیقت را گفتم وهیچ ملاحظهای ندارم بنده اینجا
چند قسمت راجع به سازمان برنامه را که خود آقایان تصویب فرمودید میخوانم و ببینم که نحوه عمل اینطور بوده است یا نه؟ ماده ده این قانون میگوید:
۱- برنامه عملیات باهمکاری سازمان برنامه و دستگاه دولتی ذیربط تهیه میشود.
۲- طرح و نقشه اجرایی را دستگاه دولتی باهمکاری و موافقت سازمان برنامه تهیه مینماید.
۳- اجرای عمل توسط دستگاههای دولتی به نظارت سازمان برنامه به عمل میآید آیا همینطور عمل شده؟ (بزرگ ابراهیمی نخیر) برنامه عمرانی هفت ساله سال ۱۳۳۴ میگوید قانون برنامه عمرانی هفت ساله دوم مصوب اسفند ۱۳۳۴ است این را بنده دارم میخوانم ماها در حضور آقایان مسئولیت داریم در این مجلس که آرا آقایان به دولتها مخصوصاً بدین دولت تذکر دادید و ایراد گرفتید (صحیح است) بنده حالا آمدم فداکاری کردم و باز به آقایان عرض میکنم و تکرار میکنم این کار یک فداکاری است برای اینکه من عادت دارم که کاری را که به من بدهند جانم را هم پشت میز از دست میدهم برای اینکه وظیفهام را نسبت به شاه و مملکت انجام میدهم (احسنت) همه آقایان من را اینطور میشناسند اهل استراحت و گردش و تفریح نیستم بنده چند روز روی مصالح مملکت با تب ۴۹/ ۵ رفتم به دفترم و میدانم که چه خبطی کردم چون خودم طبیب هستم ولی آقایان آدم یک مرتبه میمیرد همه میمیریم تردیدی هم درش نیست منتهی میگویند مرگ برای همسایه است نخیر برای خودمان هم هست ولی آدم باید یک کاری هم انجام بدهد از این جهت این کار یک فداکاری است آقای دکتر حسین پیرنیا تصور نفرمایند که این کار یک هویوهوس است بنده اهل هویوهوس نیستم از این جهت میخواهم قانونی را که خود آقایان تصویب کردهاید به موقع اجرا دربیاید این گفته است که اجرای عمل توسط دستگاههای دولتی با نظارت سازمان برنامه مثل همه جای دنیا بایستی که تبدیل بشود به یک دفتر فنی (صحیح است) که در آنجا بزرگترین متخصصین داخلی اگر هم لازم باشد بزرگترین متخصصین خارجی مشغول کار و مطالعه شوند ما در داخل خودمان مهندسین بسیار عالیمقامی داریم که باعث افتخار هستند و من پشت این تریبون مجلس اعلام میکنم که اگر هم در بعضی موارد لازم داریم، احتیاج داریم از بزرگترین متخصصین خارجی باید استفاده کنیم ما که نمیتوانیم همه چیز را بدانیم ممکن نیست کسی در دنیا ادعا کند که من از تمام رشتهها اطلاع دارم و همه چیز را میدانم یک مواردی هست که ما ممکن هست از متخصصین خارجی استفاده کنیم، پس بنده می‌گویم سازمان برنامه باید تبدیل بشود به یک دفتر فنی که در آنجا بهترین متخصصین داخلی و خارجی بنشینند طرحهای عمرانی را تهیه بکنند و به دستگاه اجرایی دولت بدهد و نظارت بکند همانی را که این قانون تصویب کرده، چیز دیگر نخواستیم و آقایان هم تصور نفرمایید که الان نه وضع فعلی سازمان اقتضا دارد نه دولت نظر دارد و نه به صلاح مملکت است که بعد از تصویب این قانون آن را زیر و رو بکنیم و این کار صلاح نیست. (احسنت) و این دولت این کار را نمیخواهد بکند بنده در پشت این تریبون می‌گویم برای اینکه خیال همه راحت باشد من که رئیس دولت هستم درست نمیدانم آنجا چه خبر است انشاءالله که هیچ چیزی نیست ولی میخواهم برویم آنجا سیتیواسیون بکنم یعنی وضعیت فعلی را روشن بکنم که چی هست و چه پروژه‌ای در چه مرحلهای هست و چه کاری کردهاند این را روشن بکنیم، یک صورت مجلسی خواهم کرد که وضعیت فعلی در این کار چه بوده اگر دیدیم که وضعیت مرتب است البته نتیجه را خواهیم گفت و گزارش امر را به مجلس عرض خواهم کرد. دولت در این کار در نظر دارد یکی اینکه کارها سرعتش بیشتر باشد ما در تمام مسافرت‌هایی که به ولایات کردیم یکی از نتایج این مسافرت‌ها این بود که دولت مثلاً در شهر شیراز میدید که چه خبر است و وضع از چه قرار است. بنده رفتم در کازرون وقتی وارد شدیم در آنجا شهردار یک افسر بازنشسته ارتش بود که مردم انتخابی کردهاند در ضمن اینکه آنجا بودم گفت که سهم پول برق کازرون را، دادهایم به سازمان برنامه ولی الان ۵ و ۶ ماه است که مناقصهاش مانده و انجام نشدهاست. بنده در همان ضمنی که داشت صحبت میکرد چون بنده عادت به عمل دارم و اهل حرف نیستم این ادعا را اینجا پشت این تریبون میکنم شاید خودپسندی باشد، وقتی که داشت حرف میزد یادداشت کردم و به سازمان برنامه تلگراف کردم که این شهردار اینطور میگوید چرا اینطور شدهاست به شیراز آمدیم جواب سازمان برنامه آمد که مناقصه این کار در اردیبهشت ماه گذشته شده، ما در ۱۷- ۱۸ اردیبهشت به تهران آمدیم بنده در همان شب در روزنامه کیهان دیدم که مناقصه برق کازرون گذاشته شد بعد اطلاع پیدا کردم که آقای ابتهاج رسیدگی کرده بود که این پرونده روی میز یکی از کارمندان سه چهار ماه است مانده آن کارمند را تنبیه کرد و بیرون کرد حالا اگر رئیس دولت نرفته بود به کازرون وآن شخص شکایت نمیکرد بنده که کف دستم را بو نکرده بودم باید بیایند به من بگویند من که پیغمبر نیستم باید بگوند که فلان جا خراب است من وظیفه دارم که رسیدگی بکنم و ببینم چرا اینطور شدهاست بنده در خیابان نه تلویزیون همراه خودم دارم و نه پیغمبرم اگر دولت نرفته بود به کازرون و اگر آن شهردار نگفته بود و اگر این تلگراف را نکرده بودم این پروندهای که پنج ماه روی میز بود باز هم به جریان نیفتاده بود بنده میخواهم که این کار سازمان برنامه سرعت پیدا بکند این یکی، دوم اینکه از مخارج زائد جلوگیری بشود و نگذاریم که مخارج زائد بشود این دو نکته است که بنده در موقعی که قانون تصویب شد و بنده و شما مأموریت این کار را پیدا کردم این کار را میخواهم در سازمان برنامه بکنم این است که عرض کردم که این کار ۵- ۶ ماه ممکن است طول داشته باشد برای اینکه در یک دستگاهی به این عریضی و طویلی که میخواهد تبدیل به یک دستگاه دیگر بکنید این صلاح نیست که در ظرف ۲۴ ساعت این کار را بکنیم بنده این را صلاح نمیدانم و به آقایان اینجا عرض میکنم که نظر دولت هم این نیست باید فعلاً این دستگاه مشغول کار خودش باشد و قرادادها ادامه داده خواهد شد منتهی سعی خواهیم کرد که بهتر بشود و سرعتی در کارها پیدا بشود تا ما برسیم به آن نظری که سازمان برنامه قانونش را خود آقایان تصویب کردید بنده هم همین را میخواهم و چیز دیگری نمیخواهیم و میخواستم این توضیحات را به عرض آقایان محترم برسانم و عرض دیگری ندارم.
پروفسور اعلم- به شرط اینکه آنهایی که سبب کندکاری شدهاند بیرون کنید، حزب ایرانیها و مصدقیها را بیرون کنید تا درست بشود.
رئیس- آقای نورالدین امام موافقید بفرمایید.
نورالدین امامی- این مشروطه که بنده در عرایضم گاهی عرض میکنم مشروطه چهارم از سوم شهریور بدین طرف رنود خیراندیشی یک مواد محرمانه و یک مقررات وضع کردهاند که چون محرمانه است اگر یک رفیقی به یک رفیق دیگرش خواست نصیحت کند کنشی بدهد راهنمایی بکند که فلان عمل را نکن، رفیقمی، برادرمی او این را یک گناه غیرقابل بخشش باری آن رفیق میداند و دشمن خونی آن رفیق میشود در حالی که رفیق خوب آن کسی است که نواقص و عیب رفقایش را بداند و در حضورشان بگوید و رفع معایب بکند ملی بدبختانه این مقررات محرمانه مخالف این دستور است تا بگویم جناب آقای دکتر هدایتی این تسبیح آقا تسبیح قشنگی نیست فوراً بنده مثل دشمن خونی ایشان میشوم (سراج حجازی- اگر قشنگ نیست به بنده بدهید) خودم میدانم که قشنگ است و هرچه باشد به من بیشتر میرسد، آقای ابتهاج را من یک مرد پاک و یک خدمتگزار و یک مرد فولادین و آهنین و مرد صحیحالعمل و درستکار میدانم در بانک ملی ابتهاج خیلی خدمت کرد، اساس بانک رهنی را او گذاشت و در این سازمان برنامه خدمات مؤثری کرد ولی این دلیل نمیشود که بگویند انگلستان لولهکشی آب دارد ولی بنده پول ندارم اندازه لندن خرج کنم و آنطور لولهکشی کنم آن مبلغ در خوی خرج بکنم پس باید اهالی بمیرند و همیشه آب کثیف بخورند تا من پول و سرمایه پیدا بکنم؟ نواقص کار را تذکر میدهیم ولی کسی فکری نمیکند مثلاً راجع به لولهکشی عرض میکنم در سال ۲۶ این جناب نخستوزیر هم آن وقت استاندار خوبی برای ما بودند (نخستوزیر در سال ۲۹ بود) آن را هم عرض میکنم در سال ۲۶ خوی مرکز مالاریاخیز آذربایجان بود، تراخم بی‌اندازه بود، کرم معده بی‌اندازه بود آبش آب رودخانه و از لجنزارها میگذشت هیچ قابل استفاده نبود در سال ۲۶ سی هزار تومان، از اعلیحضرت گرفتیم، اولین لولهکشی از این سیهزار تومان شد بعد با بودجه مختصر شهرداری خوی یک میلیون کمتر به مصرف رسید و پنجاه و چند هزار نفر اهالی آب تصفیه شده حسابی میخوردند در سال ۲۹ هم یک منبع اضافه کردند و ایشان آقای نخستوزیر تشریف بردند و افتتاح کردند وامسال هم تشریف بردند و دیدند و مهندسین عالیمقام سازمان برنامه هم تصدیق میکنند که بهترین لولهکشیها هست و پنجاه و چند هزار نفر ازاین آب استفاده میکنند یک میلیون خرجش شده حالا یک شهر شاپور را میخواهیم لولهکشی بکنیم یک میلیون فقط خرج نقشهبرداری میکنند و چند میلیون هم میگویند باید خرجش بکنی بزک نمیر بهار میآد این عملی نیست بنده می‌گویم که این عمل را نکنید اصلاح بکنید یواش یواش بروید آن وقت میگویید تو بد میگویی و دشمن خونی میشوند اما ما مثال ابتهاج ده تا در ایران نداریم مرد کار فعال است ولی دیگر عقل کل نیست مشاورینش مشاورین صمیمی ممکن است نباشند هرکسی برای کاری ساخته است ایشان هم از تمام کارها خبر ندارد، سیم تلگراف بخواهیم بکشیم باید ایشان را ببینیم لوله آب ایشان را ببینیم راهآهن ایشان، زندان ایشان، لباس بخواهیم ایشان آخر همه چیز را که یک نفر نمیتواند عمل کند این است که بنده استدعا کنم فقط یک استدعا از دولت دارم جناب آقای نخستوزیر فقط یک استدعا دارم که این را توجه بفرمایید اگر بهتر نشود بدتر نشود بنده از آقا (پروفسور اعلم- بلندتر) شما دکتر گوش هستید پنبه را از گوش خودتان در بیاورید، بایستی از ابتهاج قدردانی که به قدر قدرت خودش خدمت کرد در ثانی نگذارید کار سازمان برنامه پریشان شود گو اینکه آقا حسننیت و شخصیت دارید ولی خوب آقا هم مشاورین خودتان را بایستی خیلی
صمیمی انتخاب بکنید و یک پیشنهادی هم بنده اینجا دارم که آن کسی را که میخواهید بگذارید که انشاءالله اگر خودت کردی من بهتر از خودت کسی را نمیبینم اما کسی را برای این کار انتخاب کردی باید سمت معاونت داشته باشد که فردا نیایند از این صندلیها گندهها اسباب زحمت درست میکنند همان کوچکها را بگذار یک آدم لایق و صمیمی را بگذار همین فرد را بگذار به حضرت عباس بنده با اینکه این روزها با او هم میانهای ندارم ولی یک آدم صمیمی است او را آنجا بگذار به عنوان معاون ولی یک آدمی نگذار از آن صندلیهای بالا آن صندلیهای بالا را برای بالاییها بگذار.
رئیس- آقای دکتر پیرنیا.
دکتر پیرنیا- بنده تصدیق میکنم که فرمایش جناب آقای نخستوزیر صحیح بوده است و نماینده مجلس لازم است که پشت این تریبون به طور وضوح دلایل مخالفتش را با صراحت بیان بکند و روی آنها اصرار و استدلال بکند ولی این جریان متأسفانه مربوط است با یک مسائل و با یک مشکلات خیلی بزرگ مملکتی که بنده شخصاً صلاح ندانستم که در جلسه علنی این موضوع مطرح بشود و طبق یکی از موارد قانون اساسی که مقام ریاست هم به خاطر دارند تمنی میکنم که جلسه سری مجلس را که رسمیت هم دارد تشکیل بفرمایند و بنده دلایل مخالفت خودم را ممکن است که آنجا بیان بکنم و این البته بسته به نظر و میل هیئت دولت و آقایان نمایندگان محترم مجلس است و این علتی بود بنده صلاح ندانستم که در اینجا مسائلی که مربوط به این موضوع است به طور مفصل بیان شود دیگر عرضی ندارم.
رئیس- آقای نخستوزیر
نخستوزیر- بنده انتظار داشتم که آقای دکتر پیرنیا که تشریف آوردند اینجا مشکل ما را حل کنند ولی ایشان مشکلی بر مشکلات سابق اضافه کردند یک موضوع بسیار عادی از مملکت را میفرمایند که ما مطالب سری داریم در این دولتی که من افتخار ریاست آن را دارم در دولت ما مطالب سری وجود ندارد همه میدانند، سری یعنی چه؟ مصالح مملکت وقتی ایجاب کرد این تریبون را به ما دادند برای اینکه تمام حرفهای خودمان را بزنیم مسائل سری یعنی چه؟ وقتی دولت تشخیص داد که مسائل سری مملکت است میآید به عرض آقایان نمایندگان محترم در جلسات سری میرساند من استدعا میکنم که این فرمایش را نفرمایید برای اینکه اشخاصی که بیرون این را بخوانند نگویند که چه چیز هست والله به حضرت عباس چیزی نیست (صحیح است) والله خبری نیست این را گندهاش نکنید چه موضوعی است چه چیز سری هست در دولت ما وجود ندارد هر شخصی از افراد این مملکت جنابعالی که نماینده مجلس هستید حق مسلم شماست ولی اگر یک فرد عادی مملکت موضوع پروندهها را از من بخواهد من دراختیارش میگذارم برای اینکه سری در دستگاه ما وجود ندارد سری مصالح عالی مملکت است که آقایان نمایندگان و چند نفری دیگر باید اطلاع داشته باشند و به عرضشان میرسانم ولی یک امر اجرایی مملکت سازمان برنامه است مأموریت دارد طبق قانونی که وضع شده برای عمران و آبادی مملکت کارهایی بکند این چه سری دارد استدعا میکنم این فرمایشات را نفرمایید اگر مطالبی دارید از جنابعالی استدعا میکنم که کتباً بنده را روشن بکنید ولی پشت تریبون مجلس نفرمایید سری برای اینکه این آقایان تماشاچیان که اینجا نشستهاند و این روزنامهنویسهایی که اینجا نشستهاند میشنوند میگویند آقا چه خبر شده و بنده امروز اینجا به نام دولت اعلام میکنم که در کارهای سازمان برنامه هیچ چیز سری وجود ندارد دولت هم هیچ چیز سری راجع به کار سازمان برنامه ندارد. (احسنت)
رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات در کلیات رسیده قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد) اینجانب پیشنهاد کفایت مذاکرات در کلیات دارم. مهدی ارباب
رئیس- آقای ارباب
مهدی ارباب- این لایحهای که مطرح است مرتبط با کارهای عمرانی است که در سراسر کشور مشغول هستند و اگر یک ساعت در اخذ تصمیم و تعیین تکلیف تأخیر بشود ساعت‌ها به مملکت ضرر میخورد و خیلی روشن است مطلب معلوم است بایستی هر چه زودتر تکلیف این کار معلوم بشود و روشن بشود تا در اذهان و افکار بیم هیچ گونه نگرانی از تأخیر و تعلل نرود بلکه امیدوار به تسریع بشوند مورد هم معلوم و مذاکرات به عقیده بنده کافی است.
رئیس- آقای صارمی مخالفید بفرمایید.
صارمی- مدت‌ها بوده است که در این مجلس شورای ملی افراد مختلف و متعدد به جریان سازمان برنامه انتقاد کردهاند و حالا هم این لایحه آمده است و در اینجا مطرح شدهاست رویهمرفته به عقیده بنده در سازمان برنامه این لایحه بی‌تأثیر نیست و بسیار هم مؤثر خواهد بود من نمیدانم چرا عادت کردهایم برای کارهایی که قابل توجه و اهمیت است بحث و مذاکره نکنیم که قضایا روشن بشود و افراد ملت ایران با تذکرات و مباحثاتی که به عمل میآید از جریان اوضاع به اطلاع شوند چرا تذاکرات به عمل نیاید و آنها از جریان اوضاع مطلع نشوند به عقیده بنده لایحه بسیار مهم و قابل توجه است و رویهمرفته نسبت به آبادی و عمران و اوضاع اقتصادی کشور در آتیه تأثیر خواهد داشت به این مناسبت معتقد هستم که آقایان اجازه بفرمایند مذاکرات زیادتری به عمل بیاید و اگر امروز ربع ساعت دیرتر این لایحه تصویب بشود به هیچ جای دنیا برنمیخورد و اوضاع اقتصادی مملکت فلج نمیشود و به هیچ جا برنمیخورد پس اجازه بفرمایید که بحث زیادتر به عمل بیاید و بعد آقایان تصمیم اتخاذ بفرمایند.
رئیس- آقایان در نظر داشته باشید که در واحد ماده واحده هم ممکن است صحبت بفرمایید بنابراین این پیشنهاد مربوط به کلیات است آقای مهدوی مخالفید با این پیشنهاد یا موافق؟
مهدوی- موافقم
رئیس- بفرمایید
مهدوی- بنده در عین موافقتم با پیشنهاد مذاکرات خواستم به عقیده خودم یک اصلاحی در ادای مطلبی که آقای ارباب اینجا فرمودند کرده باشم اینکه فرمودند که وضعیت سازمان طوری است که اگر تصویب لایحه تأخیر بشود ممکن است دچار مشکلاتی بشود بنده میخواستم عرض کنم که این لایحهای که ما میبینیم در وضع سازمان قاعدتاً نبایستی آن تغییری را بدهد که تأخیرش در اینجا ممکن باشد یک مواردی را فلج بکند به عقیده بنده در این قسمت هیچگونه توهم نباید داشت سازمان برنامه به کار خود ادامه خواهد داد تا تکلیفش روشن بشود.
رئیس- رأی گرفته میشود پیشنهاد کفایت مذاکرات در کلیات آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخواستند) تصویب شد. ماده واحده مطرح است کسی اجازه صحبت نخواسته پیشنهادات قرائت میشود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی این بنده تبصره زیر را برای ابلاغ به ماده واحده پیشنهاد میکنم.
تبصره- به منظور بالا بردن سطح تولیدات کشاورزی و صنعتی دولت مکلف است کلیه پروژه‌ها و اقدامات تولیدی و عمرانی مانند سدسازی و تأسیس کارخانهجات صنعتی و مکانیزه کردن وسایل کشاورزی و غیره که تاکنون در دست مطالعه و اجرا میباشد تعیب نموده و با تأیید اعتبار آن به موقع اجرا گذارد.
محمد رضا خرازی
دولتآبادی- یک تذکری است که ایشان میدهند.
رئیس- آقای خرازی.
خرازی- همکاران محترم استحضار دارند در سال ۱۳۱۲ که مرحوم داور وزیر دارایی ایران شد وزارت دارایی را به دو قسمت تقسیم کرد یک قسمت اقتصادی و یک قسمت اداری و مالی بعد از آن این رویه ادامه داشت تا زمانی که دوره دموکراسی جدید پیش آمد و دولتها آمدن قسمت اقتصادی را جور دیگری بعد از مدتی تغییرش دادند و یک هیئت تصفیه هم درست کردند و شاید هم اکنون یک هیئت تصفیهای باشد که قسمت اخیر را هنوز دارد رسیدگی میکند و سروصورت میدهد و اینکه فرمودند مطالعه کردند برای تشکیل سازمان برنامه قانون اول و قانون دوم بنده یک قسمت نگرانی داشتم که جناب آقای نخستوزیر هر دو را توضیح دادند و آن این بود که فرمودند ما فعلاً به وضع سازمان برنامه دست نمیزنیم تا اینکه مطالعه کنیم و نتیجه مطالعاتمان اگر مطابق میل و مصلحت بود ادامه میدهیم و اگر نبود تغییر میدهیم ولی مطالبی هست که باید درنظر گرفته شود مخصوصاً با این گرفتاریهایی که آقای نخستوزیر دارند توجه خواهند فرمود از موقعی که این قانون به موقع اجرا درآمد یعنی مجلسین تصویب کردند و به توضیح ملوکانه مسئله برق شهرستان‌ها آب شهرستان‌ها و آسفالت شهرستان‌ها یک چیزهایی است که از پول نفت مردم ایران باید منتفع بشوند و برایشان باید طوری باشد که اشکالتراشی نکنند که شهرداری‌ها باید پنجاه درصد بپردازند راههای ایران باید با این پول ساخته شود طوری نشود که بگویند که آقای نخستوزیر امروز گرفتار کار سیاسی هستند گرفتار چی بودند؟ همینطور کارها بماند آن سرعتی که آقای نخستوزیر درنظر دارند این سرعت انجام نشود و هی موکول کنند به امروز و فردا در توضیحاتی که جناب آقای نخستوزیر دادند سه قسمت منظور نظر بنده بود که تأمین شد یکی اینکه در جلسه پیش گفتند دولت مسئول نیست ما دولت را مسئول میدانیم آقایانی که عضو کمیسیون مشترک سازمان برنامه در شورای ملی و سنا هستند میدانند هر چیزی که سازمان برنامه آورده است تصویب‌نامه هیئت دولت بهش ضمیمه بوده است تا تصویب‌نامه هیئتدولت ضمیمه نبوده است کمیسیون مشترک رأی نداده است این است که بنده این پیشنهاد را دارم که توجه دولت را به این نکته معطوف بدارم و چون دیدم که آقای نخستوزیر در قسمت مسئولیت قبول مسئولیت کردند و همیشه نمایندگان دولت مسئولند و سازمان برنامه دولت در دولت نیست سازمان برنامه یک سازمانی است که یک عملیاتی را به موجب قانون بهش محول کردهاند و او هم عملیاتش را به تصویب هیئت دولت میرساند و میآید در کمیسیون مشترک سازمان برنامه مجلسین اگر کمیسیون تصویب کرد صورت قانونی دارد و اگر نکرد صورت قانونی ندارد و الان یک کارهایی شروع شدهاست.
رئیس- آقای خرازی وقت توضیح پیشنهاد ۵ دقیقه بیشتر نیست.
خرازی- یک دقیقه دیگر اجازه بفرمایید یک قسمت سدسازی جهت دیگر آب و برق شهرستان‌ها است قسمت دیگر کشاورزی است مکانیزهکردن کشاورزی یکی از خدماتی است که سازمان برنامه به عقیده بنده کرده است سال ۳۶ ما ۸۰ هزار تن گندم از آمریکاییها خریدیم ۳۰ هزارتن اعانه دادند ۱۰ هزار تن هم شورویها دادند و امسال علاوه بر اینکه کسر نداریم مقادیری هم گندم موجود داریم که میتوانیم صادر کنیم میتوانیم به مصارف دیگر برسانیم بنابراین پیشنهادی که بنده کردم در قسمت امور اقتصادی که اهم مطالب است و تمام دنیا جنگهای سردوگرم که ایجاد میکنند روی مسائل اقتصادی است هرکس که میخواهد وضع مردم مملکتش خوب بشود این را بنده پیشنهاد کردم که این قسمتها عقیم نماند و نظر دیگری نداشتم.
رئیس- آقای بزرگ ابراهیمی مخالفید بفرمایید.
خرازی- با آن توضیحاتی که جناب آقای نخستوزیر دادند بنده پس میگیریم.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد مینمایم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود.
تبصره- دولت مکلف است ظرف دو ماه لایحه اصلاح قانونی برنامه هفت ساله دوم را برای جلوگیری از تشکیلات مکرر و ایجاد هماهنگی بین دستگاهها و تبدیل سازمان برنامه به دفتر فنی برای مطالعه و نظارت فنی در برنامه و ارجاع کارهای اجرایی برنامهها به وزارتخانهها و دستگاههای اجرایی تهیه و به مجلس شورای ملی تقدیم نماید. عمیدینوری
رئیس- آقای عمیدینوری
عمیدینوری- نظر به اینکه آقای نخستوزیر چه در بیانات شفاهیشان در مقدمه این مطلب را عنوان کرده بودند که منظور اساسیشان از تقدیم این لایحه این است که در اساس سازمان برنامه مطالعهای بشود که کارهای اجرایی اجرا بشود ضمناً از تشکیلات مکرر جلوگیری شود و هماهنگی در دستگاهها بوجود بیاید و سازمان برنامه تبدیل بشود به یک دفتر فنی که هم برنامه‌های تولیدی و عمرانی را مطالعه بکند و از متخصصین عالیمقام استفاده بشود و هم نظارت در آن برنامهها داشته باشد و این آن اساس که دولت فکر میکرده و مجلس شورای ملی هم فکر میکرده است و در برنامه هفت ساله دوم همانطور که قرائت فرمودند با اینکه این قیمتها هست در بعضی از تصویبنامهها و برنامه‌های تفضیلی هست که دخالت عملیات اجرایی هم داده شدهاست که بنده خودم از همین موضوع در کمیسیون ۵ ساعت ۶ ساعت صحبت کردم در حضور نخستوزیر وقت و گفتم که این غلط است که سازمان برنامه در کار اجرایی دخالت بکند توجه نشد الان که بنده گزارش آورده بودم یکی جنابعالی (خطاب به آقای نخستوزیر) مرحمت فرموده بودید گزارش عملیات ۳۶ ماهه یکی هم آقای ابتهاج باز کردم دیدم در یک صفحه از گزارش دولت نوشته است که بنگاه رازی سی میلیون واکسن تهیه کرده است یک جا هم در گزارش سازمان برنامه اینقدر سرم ساخته این قدر واکسن تهیه کرده است یعنی در آن واحد با این وضع ما دو دولت داریم ما میخواهیم این وضع حل بشود و اصلاح بشود و سازمان برنامه با معنای واقعی کار خودش را بکند این بود که بنده از فکر خودتان استفاده کردم چون دیدم در متن ماده واحده همچو چیزی ندارد یعنی ماده واحده انتقال اختیارات است از شخص مدیرعامل به شخص نخستوزیر و هرکس او تعیین بکند اما تکلیفش در لایحه تعیین نشدهاست که دولت باید در این موضوع مطالعه بکند و سازمان برنامه را تبدیل به یک دفتر نظارت فنی در برنامه بکند این بود که بنده اینطور پیشنهاد دارم که دولت مکلف است در ظرف دو ماه حالا مدتش کم یا زیاد بنده موافقم لایحه اصلاح قانونی برنامه هفت ساله دوم را براساس جلوگیری از تشکیلات مکرر همانطور که خودتان مرقوم فرمودهاید ولی تبدیل سازمان برنامه را به دفتر فنی برای مطالعه و نظارت این را شفاهاً فرمودید در صورت مجلس منعکس است ولی در ماده نیست و ارجاع کار برنامهها به وزارتخانهها و دستگاههای اجرایی تهیه نموده و مجلس شورای ملی تقدیم نماید اگر این کار بشود این ماده واحده معنی دارد اگر این نباشد این ماده واحده با همان تصویبنامهای که در ماده ۱۲ قانون برنامه فعلی هست عملی میشد با یک تصویب‌نامه آقای ابتهاج تغییر میکردند حالا هم که استعفا داده‌اند دیگری را هم که خود آقای نخستوزیر دارند اختیار میگیرند تعیین بکنند که به جای او قرار بگیرد اما منظور این است که در اساس سازمان برنامه مطالعه شود از این تشکیلات مکرر کاسته بشود و صرفهجویی بشود الان برنامه راه سازی را نگاه میکردیم دیدم دو قسمت بود یک مقدار راه را وزارت راه میسازد یک مقدار را سازمان برنامه اگر وزارت راه صلاحیت دارد که بسیار خوب آن مقدار هم که مربوط به راه کرمانشاه و راه آبعلی هست آن را هم میسازد اگر صلاحیت ندارد که بسازد چرا راههای دیگر را میسازد این تکرار تشکیلات برای چیست در آنجا یک راهی را داده‌اند به شرکت هامون که رئیس آن مهندس حق‌شناس است که یک روز میخواست در این مملکت قیام بکند و صدی پنجاه کار را داده‌اند با وزارت راه میگوید که من پول ندارم این چه جورش است این وضع باید اصلاح بشود.
رئیس- آقای عمیدینوری وقت شما تمام شد.
عمیدینوری- معذرت میخواهم نظر بنده این بود که دولت البته ما اعتماد داریم به جناب آقای نخستوزیر بنده بیان آقای نخستوزیر برایم حجت است ولی ما قانون وضع میکنیم و میگوییم که رئیس دولت و نخستوزیر وقت البته بنده امیدوارم که جناب آقای نخستوزیر که رهبر بنده هم هستند همیشه نخستوزیر باشند ولی وقتی که ما به نخستوزیر اختیار میدهیم این تکلیف را هم تعیین میکنیم که روی فکر خودشان قانون اصلاح سازمان برنامه را بر این اساس بیاورند تکلیف مملکت روشن بشود این بود اساس پیشنهاد بنده.
رئیس- آقای دکتر مشیر فاطمی مخالفید بفرمایید.
دکتر مشیر فاطمی- بنده خیال میکنم که اساس فرمایشات جناب آقای عمیدینوری مورد تأیید همه آقایان است ولی این دستگاه سازمان برنامه همانطوری که جناب آقای نخستوزیر به اطلاع آقایان رساندند یک دستگاه مفصلی است که الان نمیشود درباره‌اش قضاوتی کرد یک ماه دوماه چهار ماه پنج ماه شش ماه طول میکشد تا بدانند چه دستگاههایی را امکان ندارد واگذار کرد و از همه اینها گذشته چون بنده معتقدم که سازمان برنامه یکی از بنگاههای تابعه دولت بود که به موجب قانون مخصوصی الان پا برجاست دلت باید امضاءهای خودش را معتبر بشمارد بنده که دوره گذشته هم عضو کمیسیون برنامه بودم نمیدانم و خیال نمیکنم از اعضای دولت هم کسی مستحضر باشد که چه قراردادهایی با این شرکتهای مختلف منعقد شدهاست مثلاً شرکت مقاطعهکاری کوکس و لیچفیلد و امثالهم باید دولت مطالعه بکند و ببیند چه راهی دارد و آیا میشود که این قراردادها را اصلاح کرد و به وزارتخانهها واگذار کرد و یا نه یک قدری عجله در این کار به عقیده بنده مصلحت نیست همینطور که خود جناب آقای نخستوزیر هم تذکر دادند و اصلاً این قانون و این تقاضا فقط یک عبارت دارد که به هر رئیسالوزرایی اجازه میدهیم که این کار را شخصاً عهدهدار بشود و چون نخستوزیر در مقابل مجلس و شاهنشاه مسئول است شخصاً این کار را اجرا بکند ما راجع به قانون سازمان برنامه صحبت نمیکنیم قانون سازمان برنامه را اگر دولت دید اصلاحاتی لازم دارد میآورد به مجلس پیشنهاد میکند و اگر آقایان نظری دارند طرح تهیه میکنند.
رئیس- آقای ارباب (ارباب بنده مخالفم) پیشنهاد دیگری از آقای مهندس هدایت رسیده است که مشابه آن پیشنهاد است قرائت میشود (به شرح زیر قرائت شد) مقام محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد مینمایم تبصره زیر به ماده واحده اضافه شود:
تبصره دولت مکلف است ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون سازمان جدید برنامه و دستگاهی که باید بر امور سازمان مخصوصاً امور مالی آن نظارت نماید ضمن لایحهای تقدیم مجلس نماید. مهندس هدایت
رئیس- این هم تقریبا مشابه همان پیشنهاد است و فقط در مدت یکقدری تفاوت دارد.
عمیدینوری- بنده موافقم که مدت شش ماه باشد.
رئیس- نظر آقای نخستوزیر هم خوب است معلوم بشود. حالا آقای مهندس هدایت توضیحی دارید بفرمایید.
مهندس هدایت- پیشنهاد بنده شاید بعضی قسمتهایش مشابه با پیشنهاد آقای عمیدینوری باشد ولی قسمت‌هایی هم هست که اختلاف دارد بنده یک بار دیگر پیشنهاد را میخوانم (به شرح سابق خودشان قرائت کردند) منظور از این پیشنهاد این است که همانطور که جناب آقای نخستوزیر فرمودند تشکیلات فعلی سازمان برنامه وافی به مقصود نیست البته یک مدتی لازم است که دولت مطالعه بکند و یک تشکیلات جدیدی را پیشنهاد بکند بلاتردید پیشنهاد جدید محتاج به قانون است بنده سال گذشته خدمت آقایان عرض کردم که با قانون فعلی و تشکیلات جدید برای آنکه یک کار در شهرستان به مرحله اجرا د بیاید باید ۲۳ امضاء پای آن باشد یعنی ۲۳ نفر این کار را تصویب بکند در حالی که در یک وزارتخانه امضای شاید یک وزیر و رئیس حسابداری کافی است به همین مناسبت در سال گذشته بنده نسبت به قانون برنامه هفت ساله دوم ایراداتی داشتم که از پشت این تریبون عرض کردم و حالا هم معتقدم حالا که اختیارات سازمان به جانب آقای نخستوزیر تفویض میشود دولت در ظرف شش ماه که یک وقت متناسبی است در اختیار داشته باشد که تشکیلات جدید سازمان برنامه ضمن لایحهای تقدیم مجلس کند بدیهی است که در این تشکیلات جدید اموری که باید به وزارتخانهها محول خواهد کرد اموری که باید در خود سازمان بماند و سازمان اجرا بکند خواهد ماند و
رئیس- آقای نخستوزیر
نخستوزیر- بنده با پیشنهاد آقای مهندس هدایت موافقم.
رئیس- که شش ماه باشد؟
نخستوزیر- بله شش ماه باشد.
رئیس- آقای عمیدینوری شما موافقید.
عمیدینوری- بنده با شش ماه موافقم ولی پیشنهاد ایشان مختصر است به امور مالی والا بنده هم موافقم.
رئیس- پیشنهاد آقای مهندس هدایت مجدداً قرائت میشود.
(به شرح سابق قرائت شد)
عمیدینوری- بنده با پیشنهاد آقای مهندس هدایت موافقم.
رئیس- رأی میگیریم پیشنهاد آقای مهندس هدایت آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری است قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد مینمایم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود.
تبصره- دولت مکلف است هیئتی صلاحیتدار را برای رسیدگی به کلیه کارهای سازمان برنامه تا تاریخ تقدیم این لایحه مأمور نماید که ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون گزارش رسیدگی خود را از هر جهت تهیه نموده و به مجلس تقدیم دارد. عمیدینوری
رئیس- آقای عمیدینوری
عمیدینوری- بنده عقیده ندارم به لوث مسئولیت در حال حاضر اختیارات منتقل میشود به جناب آقای نخستوزیر هیچ صورت مجلس هم تصویب نشدهاست یعنی آن سیتواسیونی که جناب آقای نخستوزیر فرمودند به عمل نیامده است که تا امروز این لایحه تقدیم شدهاست وضع سازمان برنامه در این چهار سال چه بوده است هفتاد هزار میلیون که ایشان میبایستی در هفت سال خرج کنند در حال حاضر آنچه که من اطلاع دارم بیش از چهار هزارمیلیون خرج شدهاست علاوه بر قروضی که به عمل آمده است و قرضه ۴۷/ ۵ میلیون دلاری که بعد از این لایحه مطرح خواهد شد و بعد سه سال و نیم بیشتر نمیماند و در این سه سال و نیم حجم کارها کمتر است مطابق مطالعهای که کردیم مهمترین سال سازمان برنامه سال ۳۷ بوده الان اگر یک سیتواسیون یا صورت مجلس راجع به کارها نباشد فردا اگر کارهایی انجام نشد ممکن است لوث مسئولیت بشود و بگویند یک کارهای خوبی انجام شده بود و بعد نشد و ناگزیر ما که اینجا معتقدیم و عقیده داریم که کار سازمان بعداً بهتر خواهد شد و به همین جهت هم این لایحه را تصویب میکنیم ممکن است نشان داده نشود که کار سازمان برنامه بعد از این بهتر خواهد بود این است که یک تشخیص یا تمیزی لازم است که یک مطالعهای در وضع سازمان برنامه بشود که تا بهحال چه کارهایی شدهاست و به چه کیفیتی بوده است و گزارش آن هم به مجلس داده شود که مستحضر بشویم جناب آقای نخستوزیر هم در بیان توضیحات امروز خودشان با این مطلب تصریح فرمودند اگر این کار را بکند بنده موافق هستم و نظری ندارم ولی اگر در ماده هم باشد اشکالی ندارد حالا بسته به نظر خودشان است که روشن بشود و ملت ایران هم بداند که وضع سازمان برنامه چیست چون بعضی‌ها مدعی هستند که ایشان یک مرد لجوج مبارزی بودند و نشان دادند که جلوی ولخرجیها را میگرفتند بنده در یک روزنامهای امروز یک چنین مقاله‌ای خواندم که یک عقیده‌ای است و برعکس آن بنده عقیده دارم و عقیدهام را هم امروز در روزنامه خودم نوشتهام بعضی‌ها مثل ما عقیده دارند که از این پس وضع بهتر خواهد شد این است که باید این ممیز معلوم بشود باید این گزارش این سیتواسیون این صورت مجلس بوجود بیاید و تاریخ فعالیت سازمان برنامه و قوانین ما باشد این مطلبی است که بنده میخواهم حالا عمل بکنید بنده به ایشان ایمان دارم و معتقد هستم به هر صورت این گزارش باید داده بشود خواستید در قانون بگذارید نخواستید نگذارید این بسته به اراده خودتان است (دولتآبادی- این کار وظیفه ایشان است و حتماً خواهند کرد)
رئیس- آقای نخستوزیر
نخستوزیر- عرض کنم این نظر آقای عمیدینوری صحیح است و دولت هم خودش این عقیده را دارد اگر پیشنهاد هم نفرموده بودید دولت خودش میبایست این کار را بکند برای اینکه وضعیت فعلی را ما باید بدانیم که چه هست که اگر بهتر شد بگوییم که بهترش کردیم و اگر حقیقتاً عیبی نداشت وجدان و شرافتمان ایجاب میکند که پشت همین تریبون بیاییم و بگوییم عیبی نداشت بنده قول میدهم که اگر رسیدگی کردیم و دیدیم که عیبی نداشت پشت همین تریبون میآیم و توضیحات مفصلی میدهم که بدین ترتیب هیچ عیبی نداشت و به همین جهت چه جنابعالی بخواهید و چه جنابعالی نخواهید این کار از نظر دولت انجام خواهد شد این است که استدعا میکنم پیشنهادتان را پس بگیرید.
عمیدینوری- بنده موافقم و پیشنهادم را پس میگیرم.
رئیس- پیشنهاددیگری قرائت میشود (به شرح زیر قرائت شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی پیشنهاد مینماید تبصره به شرح زیر اصلاح شود:
تبصره- سازمان برنامه زیر نظر نخستوزیر اداره خواهد شد و دارای اختیارات و وظایفی است که در قانون برنامه عمرانی هفت ساله دوم کشور برای مدیرعامل پیشبینی شدهاست. فلیکس آقایان
رئیس- آقای فلیکس آقایان
فلیکس آقایان- نظر بنده این است که این اختیارات را خود جناب آقای نخستوزیر بگیرند و به دیگری ندهند دلیلش را خدمت آقایان عرض میکنم اخیراً یک مرضی پیدا شدهاست و این مرض این است که که هرکس بهش اختیاری داده میشود و یک صلاحیتی دارد دامنه این صلاحیت را بهقدری وسیع میکند و کارش را بهقدری مشکل میکند که نمیتواند کارش را انجام بدهد بعد برای اینکه عذری پیدا بکند که من تقصیر کار نیستم و نتوانستم وظایف محوله را انجام بدهم میآید و میگوید که من اختیار نداشتم به من اختیار بدهید قانون به حد کافی اختیار برای شخص که داوطلب است داده است و احتیاجی به اختیار ندارد اما اگر جناب آقای نخستوزیر این اختیارات را به دیگری بدهند آن شخص یک مأمور واگذاری عملیات اجرایی سازمان برنامه خواهد بود یعنی همان شخص بای استس بیاید و این امور اجرایی را کم‌کم و تدریجاً تحویل وزارتخانهها بدهد ولی او این کار را نخواهد کرد جناب آقای نخستوزیر برای اینکه اگر گرفت هزار تا مشکل پیش میآید خودش را تصفیه نمیکند و مدیر تصفیه خودش نمیشود اما جنابعالی که بنده به شما ارادت دارم شهامت این را دارید که این اختیاری را که گرفتهاید اینها را به صلاحدید خودتان به هر یک از وزارتخانهها یا دستگاههای اجرایی دولت یکایک منتقل بکنید ولی بنده الان اطمینان ندارم و کس دیگری باشد و اشکال نتراشد خواهد گفت که آقا این کار هنوز تمام نشدهاست و فلان دستگاه اجرایی دولت مجهز نیست که ما بهش تحویل بدهیم تحویل و تحول را کشش میدهد درآنچه که هست تصریح نخواهدکرد و آن شخص خودش را تصفیه نخواهد کرد وبنده عرض دیگری ندارم.
رئیس- چند پیشنهاد مشابه رسیده است که قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد مینماید تبصره ماده واحده به صورت زیر اصلاح شود
تبصره- سازمان برنامه زیر نظر نخستوزیر اداره میشود. نخستوزیر میتواند برای انجام وظایف مذکور در این قانون شخصی را که مقتضی بداند به معاونت خود تعیین نماید اختیارات و وظایفی که به موجب قانون برنامه عمرانی ۷ ساله دوم کشور به شخص مدیرعامل پیشبینی شده به نخستوزیر واگذار میشود.
پیشنهاد مینمایم در ماده واحده این اصلاح به عمل آید.
به جای (به سازمان برنامه تفویض شد) نوشته شود (به مدیرعامل سازمان برنامه تفویض شدهاست). عمیدینوری
مقام محترم ریاست مجلس پیشنهاد مینمایم جمله (به سازمان برنامه) در ماده واحده به جمله (مدیرعامل) تبدیل گردد. صارمی
رئیس- آقای دکتر شاهکار
دکتر شاهکار- بنده بایستی بیانات آقای فلیکس آقایان را توجیه بکنم و بنده نمیدانستم آقای فلیکس آقایان چنین پیشنهادی میدهند حالا بنده عرض میکنم که چه اظهاراتی ایشان میخواستند بکنند و البته بنده استدعا میکنم دقت بفرمایید. تبصره این است که سازمان برنامه زیر نظر نخستوزیر و شخصی که از طرف مشارالیه تعیین می‌گردد اداره خواهد شد مسئول اداره سازمان برنامه دارای اختیارات و وظایفی است که در قانون ۷ ساله دوم نوشته شدهاست جناب آقای فلیکس آقایان اینطور میگویند مطلب اول اینطور است که سازمان برنامه زیرنظر آقای نخستوزیر اداره میشود (صحیح است) این صحیح است؟ بعد میگوید شخصی که از طرف مشارالیه تعیین می‌گردد بنابراین ما نمیدانیم که مسئول سازمان برنامه کیست نخستوزیر اختیارات را تفویض میکند به کسی که در قانون سازمان برنامه به مدیرعامل سازمان برنامه داده شدهاست (بعضی از نمایندگان نخیر آقا) این عین قانون است در برنامه اینجور نوشته شدهاست (مهندس هدایت اختیارات مدیر عامل تنها نیست کلیه اختیارات هست شورای عالی هم هست) (زنگ رئیس)
رئیس- بینالاثنین صحبت نفرمایید بگذارید مطلب معلوم بشود.
دکتر شاهکار- توضیح این است که مسئول اداره سازمان برنامه دارای اختیارات و وظایفی است که در قانون برنامه ۷ ساله دوم برای مدیرعامل پیشبینی شدهاست درست است؟ این هم تبصره است به موجب این تبصره حالا آقای نخستوزیر میشوند مسئول سازمان برنامه اختیارات و وظایفی که در قانون تعیین شده بود برای مدیرعامل به ایشان واگذار میشود و پایه شخصی واگذار میشود که از طرف مشارالیه تعیین می‌گردد ولی مطابق این پیشنهاد تکمیلی بنده جناب آقای نخستوزیر میآیند یک معاونی انتخاب میکنند این اختیارات را دیگر به آن معاون نمیدهیم این اختیارات مال نخستوزیر است به مسئولیت آن نخستوزیر و زیرنظر نخستوزیر این معاونی که تعیین میشود این کار را انجام میدهد بنابراین پیشنهاد بنده چیست؟ پیشنهاد بنده این است که سازمان برنامه زیر نظر نخستوزیر اداره
میشود نخستوزیر میتواند یک نفر را برای اداره امور انتخاب بکند اختیارات سازمان برنامه که برای مدیرعامل بود به ایشان تفویض میشود مسئول تمام امور در مقابل مجلس آقای نخستوزیر است که به عنوان مدیرعامل سازمان برنامه یا سرپرست سازمان برنامه انجام وظیفه میکند بنده استدعایم این است که در هر صورت در این ماده مسئول لغت صحیحی نیست و توجه بفرمایید ضربالمثل مازندرانی که وقتی چوب را دادند پسگرفتنش مشکل است این اختیارات را که به آقای نخستوزیر میدهیم یک مقام مسئولی است که در مقابل مجلسین مسئول است و شما بخواهید که اختیارات را به کسی بدهید یا شخصی که انتخاب خواهد شد صحیح نیست استدعا میکنم که این را دقت فرمایید.
نورالدین امامی- بنده مخالفم فراموش نشود جناب آقای رئیس
صارمی- پیشنهاد بنده غیر از این است.
رئیس- اگر غیر از این است بعد مطرح میشود آقای عمیدینوری پیشنهاد شما مربوط بدین قسمت است.
عمیدینوری- در همین قسمت است به یک شکل دیگری
رئیس- عجالتاً این دو پیشنهاد مشابهه یکدیگر است باید تکلیفش را تعیین بکنیم. آقای نورالدین امامی
نورالدین امامی- بنده عرض کردم که در مشروطه چهارم همه کارهایمان اینجور است طرز قانونگذاریش هم همین جور است یک قانونی درمیآورند اینقدر پیشنهاد میدهیم که قانون را از شکل اول درمیآوریم یک وقتی هست راجع به سازمان برنامه میخواهیم صحبت کنیم یک دو قت است که میخواهیم تمام جزئیات سازمان برنامه را تکلیفش را معلوم کنیم آقای نخستوزیر مدیرعامل سازمان برنامه نمیتواند باشد آقای نخستوزیر کسی است که مدیرعامل سازمان برنامه را انتخاب بکند نخستوزیر مملکت است هرکسی را به عنوان مدیرعامل سازمان برنامه به تصویب‌نامه هیئت دولت میتواند انتخاب کند اولش هم به امضای نخستوزیر انتخاب میشده چرا مقام نخستوزیر را بدین پایه برسانیم مسئولیت همه کارهای اجرایی به عهده شخص نخستوزیر است عمل غلط اگر شد مسئویت آن به عهده اوست و رسیدگی به آن به عهده هیئتدولت است ما بیاییم قانون بگذاریم برای اجرای قانون که نمیشود یک روزی اینجا پیشنهاد شده بود پیشنهاد دکتر معظمی بود که دولت مکلف است لایحه راجع به تأمین پول مسکوک را اجراء کند گفتم آقا این دور تسلسل است تا قیام قیامت که شما نباید یک قانونی بگذارید که دولت فلان قانون را اجرا بکند و بعد که اجرا نکرد دوباره یک قانونی بگذارید که آن قانون را اجرا بکند شما یک عملی میخواهید بکنید طرز تشکیلات را که نمیخواهید عوض بکنید راجع به خود سازمان برنامه هم دولت مکلف است که رسیدگی بکند و بعد بیاید گزارشش را بدهد هر نظری دارد بنشینیم مشورت بکنیم اگر هی پیشنهاد بکنیم اصل قانون لوث میشود نخستوزیر شانش مافوق این است هرکس را انتخاب بکند به عنوان معاون عرض کردم که یک کسی معاون باشد تحتنظرایشان حالا که معاون بازی مد شدهاست و هجده معاون هست بیست تا معاون هست یکی را هم میگذارد آنجا میشود بیست و یکی.
رئیس- آقای ارباب موافقید؟ (ارباب بلی) بفرمایید.
ارباب- موافقت بنده مشروط بر این است که قوانینی را که قبلاً در دست عمل داشتیم لغو بکنیم و آن وقت بیایم این پیشنهادات را بپذیریم توضیح واضحات بنده خیلی شنیده بودم جز اینکه این پیشنهادات تأیید کرد که توضیح واضحات چیست البته شخص آقای نخستوزیر که در برابر مجلسین مسئولیت دارد هرکس را شایسته میدانند او را مأمور میکنند و انجام وظیفه میکند و به عقیده بنده این پیشنهادات خیلی وارد نیست
دکتر شاهکار- خوب است پیشنهاد را میخوانید. آقای ارباب
رئیس- آقای نخستوزیر
نخستوزیر- عرض کردم منظور ما در این لایحهای که دولت تقدیم کرده است و استدعای تصویب آن را کرده است به عقیده بنده خیلی واضح و روشن است تمام این اختیارات به نخستوزیر داده میشود و لاغیر مسئول همه نخستوزیر است منتهی برای کارهای جاری ممکن است نخستوزیر یک نفر را بهش مأموریت بدهد که این کارها را با مسئولیت خود نخستوزیر انجام بدهد (صحیح است) (عمیدینوری- ما هم همین را میخواهیم) خیال میکنم که ماده واحده یک عبارتی دارد و یکی از آقایان هم به بنده نوشته بود و ممکن است که اصلاح بشود و نوشته بشود که قسمت اول ماده زائد است و فقط نوشته شود از تاریخ تصویب این قانون کلیه اختیاراتی که طبق قانون برنامه عمرانی ۷ ساله دوم کشور به سازمان برنامه داده شدهاست برای اجرای برای اجرای آن به رئیس دولت داده میشود (یکی از نمایندگان- تبصره؟)
سازمان برنامه زیرنظر نخستوزیر و یا شخصی که از طرف مشارالیه تعیین می‌گردد این برای کارهای جاری است باز مسئولیت به عهده بنده است مسئول سازمان برنامه یعنی نخستوزیر مسئول یعنی نخستوزیر (عمیدینوری- جای مسئول ما گذاشتهایم نخستوزیر وقتی که اختیارات به نخستوزیر تفویض میشود مسئول یعنی نخستوزیر مسئول اداره سازمان برنامه است یعنی شخص نخستوزیر دارای اختیارات و وظایفی است که در قانون هست (دکتر شاهکار- همین را مرقوم بفرمایید پیشنهادمان را پس میگیریم) مسئول نخستوزیر است منتهی بنده ممکن است که از طر ف خودم یکی را تعیین بکنم که زیر نظر خودم رسیدگی بکند والا مسئول خود بنده هستم
رئیس- در پرانتز گذارده شود نخستوزیر کافی است (صحیح است) ولی در اینجا چون کلمهای اضافه میشود در حقیقت یک اصلاحی است که به عمل آمده باید رأی گرفته شود رأی میگیریم به این اصلاح آقایانی که با این اصلاح موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی پیشنهاد مینماید ماده واحده به شرح زیر اصلاح شود
ماده واحده- به منظور تمرکز اختیارات و مسئولیت‌ها و ایجاد هماهنگی بین دستگاهها و جلوگیری از تشکیلات مکرر و واگذاری تدریجی امور اجرایی سازمان برنامه به وزارتخانهها و دستگاههای اجرایی دولت الی آخر. فلیکس آقایان
رئیس- آقای فلیکس آقایان
فلیکس آقایان- عرض کنم نظر بنده تاحدی در آن تبصرهای که آقایان تصویب نمودید تأمین شدهاست لذا پیشنهادم را پس میگیرم و اگر این هم نوشته بشود و تصریح بشود و کسانی که در خارج هستند نمیفهمند که ما این کار را روی چه کردهایم چون هم فرمایشات جناب آقای نخستوزیر و هم مقدمه این لایحه حاکی از آن است که یک اشتباهی شدهاست و آن اشتباه را می‌خواهند اصلاح کنند یعنی سازمان برنامه برگردانند به صورت اولیه‌اش و یک دفتر فنی بشود فقط بنده توصیه میکنم که برای سازمان برنامه جناب آقای نخستوزیر دو تا معاون تعیین بکنند یک معاون برای دفتر فنی و یک معاون هم برای واگذاری امور اجرایی و آن یک نفر هم آنقدر شهامت داشته باشد که به تدریج کارها را تحویل بگیرد به دستگاههای اجرایی دولت.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت میشود
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد مینمایم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود:
دولت مکلف است کلیه پروژههایی که به وسیله سازمان برنامه تهیه شده با مراحل قطعی به مدت یک ماه به مجلس گزارش نماید. مهندس اردبیلی
رئیس- آقای مهندس اردبیلی
مهندس اردبیلی- بنده منظورم از این پیشنهاد یک توضیحاتی بود که خدمت آقایان عرض بکنم با این لایحهای که آقای نخستوزیر به مجلس آورده‌اند واقعاً یک خدمت بزرگی به شهرستان‌ها کردهاند ما در پیچ و خم سازمان برنامه اسیر بودیم هر موقع ما مراجعه میکردیم به ما گفته میشد تحت مطالعه است ما بالاخره نفهمیدیم آنطوری که ما شنیدیم مثل این است که این پروندههایی که تهیه شدهاست و الان در سازمان برنامه دارد گرد میخورد هزینه اینها بیشتر از هزینهای است که برای عمران و آبادی کشور خرج شدهاست یعنی این پولی که برای تهیه این پروندهها داده شده خیلی بیشتر از پولی است که برای عمران و آبادی شهرستان‌ها خرج شده برای همین بود که بنده خدمت آقای نخستوزیر عرض میکنم این پروژههایی که تهیه شدهاست به مجلس بیاورند تا ما بفهمیم که واقعاً این پروژه‌ها تا چه حدودی درست است تا چه حدودی تهیه شدهاست و در کدام شهرستان‌ها خرج کردهاند و کدام پولی داده‌اند چون آنطوری که آقای نخستوزیر فرمودند تا شش ماه دیگر کلیه جریانات سازمان برنامه را به مجلس گزارش خواهند داد لذا دیگر برای این پیشنهادی که بنده کردهام موردی نیست (احسنت- صحیح است) بدین وسیله پیشنهاد خودم را پس میگیرم و از آقای نخستوزیر تقاضا دارم که این پروژه‌ها را در آن ضمن گزارش بفرمایند.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام ریاست محترم مجلس پیشنهاد مینمایم جمله (سازمان برنامه) در ماده واحده به جمله (مدیرعامل) تبدیل گردد.
صارمی
رئیس- این پیشنهاد یک مشابه هم دارد و آن پیشنهاد آقای عمیدینوری است قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد مینمایم در ماده واحده این اصلاح به عمل آید به جای (به سازمان برنامه تفویض شدهاست) نوشته شود (به مدیرعامل سازمان برنامه تفویض شدهاست)
عمیدینوری
رئیس- آقای صارمی
صارمی- در این قانون نوشته شدهاست از تاریخ تصویب این قانون کلیه اختیاراتی که طبق قانون برنامه عمرانی هفت ساله دوم کشور به سازمان برنامه تفویض شدهاست برای انجام وظایف مقرره در آن قانون به رئیس دولت محول می‌گردد.
سازمان برنامه ارکان ثلاثه‌ای طبق قانون دارد که شورای عالی است و هیئت نظارت است و مدیرعامل اگر نظر این است که کلیه اختیار این سازمان که به طور مطلق قید شده است یعنی اختیارات شورای عالی و هیئت نظارت و مدیر عامل به آقای نخستوزیر تفویض شود این عبارت درست است و اگر نظری غیر از این است این عبارت صحیح نیست اگر نظر اولی باشد که کلیه اختیارت این سه رکن پیش بینی شده در قانون به آقای نخست وزیر داده میشود (یکی از نمایندگان- در قانون برنامه پیشبینی شده) بایستی درنظر بگیریم که اینجا قانون وضع میکنیم نه برای شخص مخصوص یعنی آقای دکتر اقبال که نخست وزیر فعلی هستند اگر ایشان هر اختیاری میخواستند من به سهم خودم حاضر بودم که این اختیار را بدهم ولی بحث این است که قانون وضع میکنیم به نخست وزیرهای آتیه و این اختیار را میدهیم و انها از این اختیار استفاده میکنند (مهندس هدایت- آن هم مورد اعتماد هستند) ممکن است آن روز من اعتماد به آن نخست وزیر نداشته باشم (مهندس شیبانی- شما بهش رأی ندهید) اجازه بفرمایید شما برخلاف اصل یک قانونی گذراندید به نام قانون سازمان برنامه تصویب هم گردید بعد گفتید به اینکه برای اینکه حق نظارت مجلس محفوظ بماند یک هیئت نظارتی از طرف مجلس شورای ملی انتخاب شود و نظارت در امور مالی سازمان برنامه بکند به این ترتیب جبران اصلی را که تخلف کردیم خواستیم بکنیم حالا تمام این اختیارات را محول کردن به یک شخص غلط است و بنده خیال میکنم که نظر همین بوده است که همان اختیرات مدیر عامل به نخست وزیر محول بشود (صحیح است) بنابراین چون نظر این است از این جهت در اینجا باید نوشت طبق قانون برنامه عمرانی ۷ ساله دوم کشور به مدیر عامل سازمان برنامه تفویض شده است برای انجام وظائف مقرره یعنی به سازمان برنامه که بنحو اعم و کلی قید شده است تبدیل به شود به مدیر عامل تصور میکنم که جناب آقای نخست وزیر هم مخالف نباشند.
رئیس– آقای ارباب مخالفید؟
ارباب- بلی
رئیس– بفرمایید.
ارباب– ما امروز نمیخواهیم تغییری در اصل قانون سازمان برنامه بدهیم شورای عالی هیئت نظارت اینها وظایفشان در سازمان برنامه برای بررسی و نظارت در سازمان برنامه است که مخصوصاً هیئت نظارت را مجلس شورای ملی انتخاب میکند و یک مفهوم جدیدی پیدا نکرده است فقط وظایفی را که مدیر عامل سازمان برنامه بایستی انجام دهد آن کسی خواهد بود که به مسئولیت و از طرف شخص نخست وزیر انجام خواهد داد بنابراین دخالت‌ها و این تغییر و تبدیل‌ها اینها حال اجایش اینجا نیست به هر اشکالی که برخوردند میآورند در مجلس اصلاح میشود و به عقیده بنده حالا فعلا ما احتیاج به این پیشنهادات نداریم البته عقیده آزاد است منوط به رأی آقایان است.
رئیس – آقای شادمان
شادمان – بنده مخالفم
رئیس – آقای عمیدی نوری
عمیدی نوری – بنده موافقم
رئیس– بفرمایید.
عمیدی نوری– خوشبختانه جناب آقای نخست وزیر در توضیحاتشان فرمودند ما نمیخواهیم دستگاه فعلی کمترین تغییری درش پیدا شود و کمتری وقفه‌ای در عملیاتش پیش بیاید تا مطالعاتمان را انجام ندهیم آقای ارباب هم همین را میگویند که این قانون سرجایش بماند آقای ارباب ماده یازده قانون برنامه فعلی چنین نوشته سازمان برنامه دارای ارکان زیر است:
۱- مدیر عامل.
۲- شورای عالی.
۳- هیئت نظارت.
یعنی هر پروژه‌ای که میآید بایستی به شورای عالی برود هیئت نظارت درش نظارت بکند مدیر عامل اجرا کند این میشود سازمان برنامه شما چه کردید گفتید کلیه اختیاراتی که طبق قانون برنامه عمرانی ۷ ساله دوم کشور به سازمان برنامه عمرانی ۷ ساله دوم کشور به سازمان برنامه تفویض شده است به رئیس دولت محول میشود نتیجهاش این است که اگر یک پروژه‌ای خواست مطرح بشود نه شورای عالی نه هیئت نظارت هیچ کدام نباید نظر بدهند فقط شخص جناب آقای نخست وزیر تصمیم بگیرد در قبول یا رد و این منافی با اصل مشروطیت و اصل تقسیم وظایف و اصلی است که بایستی هر کاری لااقل مطالعه بشود شورای عالی رسیدگی بکند هیئت نظارت نظارت بکند هیئت نظارت را خودتان انتخاب کردید حالا چطور میشود آن هیئت نظارت باشد حقوق را بگیرد نظارت هم نکند نظارت را بدهد به آقای نخست وزیر این بود که ما پیشنهاد دادیم اینجایی که نوشته به سازمان برنامه تبدیل به مدیر عامل سازمان به شود نظر جناب آقای نخست وزیر هم همین بوده است در تبصره هم همین است که اختیارات مدیر عامل مال نخست وزیر باشد اما در عبارت بالا که گفته شده به سازمان برنامه با این قسمت متناقض است و منافی قانون و مصلحت است بنده معتقدم که بایستی به سازمان برنامه تبدیل شود به مدیر عامل یعنی اختیاراتی در ارکان سازمان برنامه هست همان سه قسمتی که قبلاً عرض کردم فقط آن اختیارات مدیر عامل به نخست وزیر تفویض میشود یعنی هیئت نظارت میماند و شروای عالی هم میماند و رسیدگی هم میکند و چون تبصره هم همین است برای اینکه قانون متناقض نشود باید کلمه (به سازمان) اصلاح شود به مدیر عامل و پیشنهاد بنده و آقای صارمی هم هر دو یکی است.
رئیس – یک مرتبه دیگر پیشنهاد قرائت میشود تا رأی بگیریم (پیشنهاد آقایان صارمی و عمیدی نوری مجدداً قرائت شد) اقای نخست وزیر بیانی دارید بفرمایید.
نخست وزیر- عرض کنم با تبصره که یکی از آقایان پیشنهاد کرد و آقای مهندس هدایت هم پیشنهاد کردند و بنده با پیشنهاد آقای مهندس موافقت کردم در آنجا مسجل شد که ما به سازمان برنامه نمیخواهیم دست بزنیم چون در آنجا گفته شده است که ظرف ۶ ماه درش مطالعه بکنند و اگر اصلاحاتی می‌خواهند بیاورند و ما با شش ماه موافقت کردیم حالا هم بنده مخالفتی ندارم که اینطور نوشته شود.
رئیس– بنابراین رأی گرفته میشود به این پیشنهاد آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت میشود.
(پیشنهاد آقای امیر حکمت به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
اینجانب پیشنهاد مینماید چهار سطر و نیم اول ماده واحده که زاید میباشد جزو مقدمه منظور گردیده و از عبارت: «از تاریخ تصویب این قانون ..... تا به رئیس دولت محول می‌گردد» به عنوان ماده واحده مطرح گردد.
دکتر امیر حکمت
رئیس– آقای دکتر امیر حکمت
دکتر امیر حکمت– همینطور که ملاحظه میکنید این مسایلی که در مقدمه ماده واحده گفته شده است چیز مهمی نیست و مربوط به قانون نیست که نوشته شده به منظور تمرکز اختیارات و مسئولیت‌ها بنابراین یک قسمت ماده واحده به نظر بنده زاید میآید و باید ماده واحده از این عبارت (از تاریخ تصویب الی آخر) اگر باشد به نظر بنده کافی خواهد بود و ماده قویتر خواهد بود و خود جناب آقای نخست وزیر هم موافقند.
رئیس– نظر هم همین بوده است که این چند سطر جزء مقدمه باشد و ما بقی ماده از تاریخ تصویب به بعد ماده تلقی شود و چون این مطلب به صورت اصلاح تلقی میشود رأی میگیریم آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد میکنم در تبصره ماده واحده بعد از جمله (که از طرف مشارالیه) به عنوان معاون معاونت نخست وزیر برای اداره سازمان برنامه اضافه شود.
نورالدین امامی
نورالدین امامی– پس میگیرم
رئیس– آقای امامی پس گرفتید
(نورالدین امامی- بلی پس گرفتم) دیگر پیشنهادی نیست بنابراین رأی گرفته میشود به ماده واحده آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد. کلیات آخر مطرح است. آقای صارمی
صارمی– جناب اقای دکتر اقبال نخست وزیر ضمن صحبتی که فرمودند به صراحت لهجه خودشان اشاره‌ای فرمودند بنده معتقدم که ایشان مرد صریحالهجه و با اراده‌ای هستند ولی معتقدم که در اینجا صراحت لهجه اعمال نداشتند. حقیقت این است که سازمان برنامه دارای نواقص و اشکالات فوق العاده زیادی است و الان نمونه‌ای برایتان عرض میکنم (اعظم زنگنه- نمونه‌ای ندارد) کدامیک از آقایان فرمودند (زنگنه- بنده عرض کردم) چرا حالا عرض میکنم حداقل این است که از سال ۳۴ به این طرف مطالعه میکنیم برای کارخانه ذوب آهن و به هیچ جا هم نرسیده‌ایم در صورتی که کشور مجاور ما در ظرف مدت یک سال یا دو سال دو کارخانه ذوب آهن دایر و بهرهبرداری میکند بنده یک موضوع کوچک را عرض میکنم این را می‌گویم برای اینکه حضرت عالی توجه پیدا کنید و تصدیق بفرمایید قبلاً مذاکره شده بود که چون خرمایی که در جهرم بوجود میآید و یک نوع خرمای مخصوصی است و نوع ممتازی است یک کارخانه بستهبندی خرما در آنجا ساخته شود این یک کار بسیار کوچک است و چون یک موضوع کشاورزی است جزء تعهدات سازمان برنامه هم می‌گفت که این کار بسیار نافع و ضروری است و باید انجام بدهیم النهایه محتاج به مطالعه است گفتیم بسیار خوب مطالعه بفرمایید شروع شد به مطالعه کردن به متخصص خارجی ارجاع کردند یک سال یک سال و نیم طول کشید که این خرما را از جهرم بیاورند اینجا تا مورد مطالعه قرار بدهیم که رنگ خرما تغییر پیدا نکند بعد از یک سال و نیم اینجناب متخصص خارجی بنده را دعوت کرد و نتیجه تجربیاتش را بیان کرد بنده دیدم اگر خرما را در انبار خانه‌ام گذاشته بودم به همان ترتیب خشک میشد و قند میزد که آقای متخصص خارجی آنها را تهیه کرده است بعد از یکسال و نیم گفتند که نقشه ساختنمان محل که به خانه را تهیه بکند بعد گفته شد که مشخصات کارخانه را بدهند تا آگهی مناقصه صادر شود یک سال و نیم گذشت که مشخصات کارخانه داده شود و از طرف متخصص مشاور داده نشد یک روزی بنده این آقای متخصص مشاور را ملاقات کردم گفتم که یکسال و نیم وقت صرف شده است نه برای نقشه ساختمان محل کارخانه و این کارخانه خریداری نشده و
تعیین نشده است که ظرفیتش چیست. شما چه میدانید چه مقدار ساختمان لازم دارید حسبالمعمول کارخانه‌های فروشنده نقشه ساختمان را تهیه میکنند این مشاور خارجی نگاه کردید حرف معقولی است گفت بله بله بعد گفتم شما که نمیتوانید این مشخصات را تهیه کنید بنویسید کارخانه سازمان تهیه کند ایشان نوشت داد به کارخانه سازنده، مشخصات را فرستاد ..................
رئیس – آقای صارمی رعایت وقت را هم بفرمایید.
صارمی- نتیجه این است که برای یک کار کوچک چهار سال گذشته و هنوز هم منتهی به نتیجه‌ای نرسیده است و از این قبیل امور زیاد است این را من به طور نمونه عرض کردم و متأسفم که بعداز اینکه رسیدگی کردیم دیدیم که این مشاور خارجی که اینقدر مورد اعتماد سازمان برنامه بود در مملکت متبوعه خودش کارش عبارت از این بود که مجسمه گلی درست می کرده و به اشخاص هدیه میداده (خرازی – اغلب متخصصین خارجی اینطورند (بنابراین کار سازمان برنامه با این ترتیب شروع شده است و پول‌های زیادی خرج شده است و نتیجه کافی گرفته نشده است جناب آقای نخست وزیر حالا که شما قبول مسئولیت میکنید باید متوجه باشید که این دستگاه و این اوضاع باید تغییر پیدا کند و اصلاحات اساسی درش به عمل بیاید و طوری بشود که شخص شما که یک مدتی زندگانی را به خوشنامی گذرانده‌اید مراقبت کنید که در این کار بدنامی برایتان ایجاد نکند. کار مشکلی است و مسئولیت بزرگی را قبول میکند بنده عرایضی داشتم چون میبینم آقایان خسته هستند و وقت هم گذشته است از ذکر آن خودداری میکنم.
رئیس- آقای دولت آبادی.
دولتآبادی – دولت جناب آقای دکتر اقبال قدم بسیار مهم و مؤثری برداشته است و مسلماً به مسئولیت بسیار سنگین خودشان توجه دارند آنچه که بنده میخواهم عرض کنم و در کلیات آخر توجه ایشان را به اموری که مسلماً مورد توجهشان قرار گرفته است جلب کنم. اما من میخواهم این را در پیشگاه مجلس شورای ملی بگویم و احتیاجات مردم به خصوص مردم شهرستان‌ها را اینجا گوشزد کنم (صحیح است) روزی که آقای ابتهاج آمد سرکار و من او را مرد شایسته‌ای میدانم شخصاً اولین و آخرین ملاقاتی بود که بنده ایشان را در سازمان برنامه دیدم. گفتم آقای ابتهاج کارهای سازمان برنامه را در سه قسمت تقسیم کنید کارهای گذشته را بسپارید به دست یک عده و هدف‌های عالی و نهایی را بدهید به دست عدهای که مطالعه بکنند ولی به حوایج روزمره مردم مملکت و شهرستان‌ها با عنایت باشید متأسفانه نگذاشتند و نشد که این نقشه را اجرا کنند. ابتهاج مردی است که معتقد است که باید مطالعه کنم و کار بیمطالعه انجام ندهم این عقیده او بود این وضع موجب نارضایتی مردم شد و اگر این مشکل پیش نیامده بود دولت این گونه توجه فوری نمیکرد که با هزاران گرفتاری که دارد بیاید خودش را در زیر این بار سنگین قرار بدهد. آقایان نمایندگان شاهد و ناظرند که در پیشگاه اعلحضرت همایونی بنده پیشنهادی کردم راجع به لوله کشی شهرستان‌ها کاری نیست که طبق اندیشه سابق سازمان برنامه با پول مردم انجام به شود یعنی پول شهرداری‌ها استدعایی که بنده کردم و مورد توجه هم قرار گرفت این بود که سازمان برنامه یعنی دولت حالا دیگر سازمان برنامه‌ای نیست بیاید اعتباری در بودجه از عواید نفت و عواید مملکت در نظر بگیرد و کلیه لولهکشی شهرستان‌ها را بگذارد تحت اختیار دو سه شرکت سرمایهدار مطلع خارجی که در ظرف پنج شش سال انجام بدهند و در ظرف چند سال پول آن را بگیرند برای اینکه در این چنین کاری که مستلزم تأمین بهداشت مملکت است دادن سود مجاز است الان میخواهم در پیشگاه مجلس شورای ملی و با توجه به اهمیت مسئولیتی که دولت به دوش گرفته است تمنی کنم که در اولین فرصت این کار را مورد مطالعه قرار بدهند و یک اثر بزرگی در مملکت از خود به یادگار بگذارند اگر لولهکشی مملکت انجام شد بدانید یکی از بزرگترین قدم‌های مؤثر و حیاتی است که برای بهبود اوضاع مملکت و بهداشت مملکت برداشته میشود تمنایی که بنده دنبال این کار دارم یک توجه عاجل و آنی است به همان قسمت‌هایی که مورد توجه جناب آقای نخست وزیر بود آنجایی که پول دارند من نمیخواهم اسم ببرم در استان دهم چنانکه شاهد و ناظر بودم بیشتر از ۷ محل پول داده‌اند و تحت مطالعه است. خواستم استدعا کنم که هر چه زودتر مشکل مطالعات و رفت و آمدها را بردارند و آنجاهایی که پول داده‌اند شروع کنند و اگر این کار انجام نمیشود بیایید پول شهرستان‌ها را منت بگذارید و پس بدهید که خودشان برق بیاورند. این عرایض بنده بود مطلب زیادی ندارم آنچه آقایان محترم اینجا گفتند هم با کمال حسن نیت و از روی خیر خواهی و علاقه‌ای بود که به مملکت دارند امیدوارم خدا شما را توفیق بدهد که انشاءالله در این کار موفق بشوید (انشاءالله و به مردم نشان بدهید که در این مملکت کار مثبت انجام شدنی است) (احسنت)
رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات در کلیات آخر رسیده است که قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد میکنم بعد از بیانات دو نفر در کلیات آخر مذاکرات کافی است.
مهندس ارباب
رئیس – آقای ارباب
ارباب- آنچه لازم بود گفته شود گفته شد وقت هم رو به انقضاست و آقایان هم خسته هستند این پیشنهاد را تقدیم کردم و خواستم تقاضا کنم از جناب آقای نسخت وزیر به موضوع سدهای اختصاصی قشم و عمل بنگاه مستقل ابیاری که چهار سال است بلاتکلیف گذاشته است و همینطور برای سیرجان و کرمان و یزد و اصفهان و کاشان و بندرعباس زودتر اقدام کنید.
رئیس – آقای نورالدین امامی مخالفید؟ بفرمایید.
نورالدین امامی– دولت در هر حال مسئول مملکت است یک قانونی آورده‌اند که به موجب این قانون اختیاراتی داده شده بود این را نخست وزیر میگوید به خود من بدهید این دیگر این همه پیشنهاد و مذاکره و کفایت مذاکراه و اینها لازم ندارد مخصوصاً حالا که خرمای جهرم را هم در کار آورده‌اند.
رئیس- خیلی‌ها اجازه صحبت خواسته بودند آقای مهندس جفرودی موافقید بفرمایید.
مهندس جفرودی – موافقت بنده از این نظر است که مجلس شورای ملی به این منظور دولت کمک کرده است و بلایحه رأی داده است ولی ما باید انصاف را همیشه در نظر بگیریم و فکر کسانی را هم بکنیم که دامن همت به کمر میبندند و قصد دارند به این مملکت خدمت کنند بیاناتی که اینجا به طور یک طرفه شد واقعاً انسان را متأثر میکند نادیده گرفتن خدمات اشخاص و مؤسسات بیانصافی است سازمان برنامه تنها در وجود شخص آقای ابتهاج متمرکز نبود ایشان یک مدیرعاملی بودند مقتدر ولی یک دستگاهی است که بسیاری از جوانان پاک و پاکدامن این مملکت در آن خدمت میکنند و آثاری هم در این مملکت بوجود آورده‌اند که آنها باعث افتخار است بنده خواستم این عرایض را اینجا عرض بکنم و از مقام ریاست هم تشکر میکنم که به بنده اجازه دادند.
رئیس- رأی گرفته میشود به کفایت مذاکرات در کلیات آخر آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد. حالا رأی نهایی گرفته میشود به مجموع لایحه آقایان موافقین قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد برای مجلس سنا فرستاده میشود. آقای نخست وزیر.
نخست وزیر- بنده از توجه خاصی که آقایان نمایندگان مجلس نسبت به تقاضای دولت کردند سپاسگزارم و همایون شاهنشاهی و پشتیبانی مجلسین در این کار خطیری که باز هم تکرار میکنم با فداکاری به عهده گرفته‌ام توفیق حاصل کنم. (انشاءالله)
۴- تعیین موقع جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس- جلسه را ختم میکنیم جلسه آینده روز سه شنبه ۲۸ بهمن خواهد بود دستور هم لوایح جاری
(مجلس یک ربع ساعت بعدازظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت