مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ بهمن ۱۳۲۹ نشست ۱۱۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال ششم – شماره ۱۷۵۳
۴شنبه ۲ اسفند ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۱۷
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۱۷
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۲۶ بهمن ماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: موقر – حاذقی- پیراسته - حائری‌زاده - کشاورز صدر
۳ - بقیه مذاکره در گزارش راجع به بهداشت شهری
۴ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس یک ساعت و چهل دقیقه قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ - تصویب صورت مجلس
رئیس - صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود:
(به شرح زیر خوانده شد)
غایبین با اجازه- آقایان: دکتر مصباح‌زاده - عبدالحسین اورنگ - منصف - شوشتری - ناظرزاده - غلامرضا فولادوند - دهقان - صدری - دکتر مصدق - طباطبایی - جمال امامی - دکتر شایگان.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: سلطانی - شهاب خسروانی – سودآور.
دیر آمدگان با اجازه - آقایان: کشاورزصدر دو ساعت - سعید مهدوی یک ساعت - صدر میرحسینی یک ساعت - خزیمه علم یک ساعت - پیراسته یک ساعت - غضنفری یک ساعت - دکتر طاهری یک ساعت - دکتر هدایتی یک ساعت – آشتیانی‌زاده یک ساعت – صاحب‌جمع یک ساعت - نصرتیان یک ساعت – محمدعلی مسعودی یک ساعت - آصف یک ساعت - گنجه یک ساعت - خاکباز یک ساعت - شکرایی یک ساعت - محمودی یک ساعت - زنگنه یک ساعت - صفایی یک ساعت - محمد ذوالفقاری یک ساعت - رستم گیو یک ساعت - هراتی یک ساعت - عماد تربتی یک ساعت – ثقةالاسلامی یک ساعت - قرشی یک ساعت - معدل یک ساعت - قراگزلو یک ساعت - دکتر کاسمی یک ساعت - تیمورتاش یک ساعت - حسن اکبر یک ساعت - مهدی ارباب یک ساعت - تولیت یک ساعت - برومند یک ساعت - موقر یک ساعت – ابریشم‌کار یک ساعت - خسرو قشقایی یک ساعت - سنندجی یک ساعت - امیر افشاری یک ساعت – دولتشاهی آخر وقت یک ساعت و نیم.
رئیس - نسبت به صورت مجلس جلسات گذشته نظری هست؟ آقای اردلان.
اردلان - عرض کنم در جلسه گذشته راجع به نطق قبل از دستور مقام ریاست فرمودند و همین طور هم در صورت مجلس نوشته شده که بنده از روی آن می‌خوانم که برای جلسه بعد ورقه نطق قبل از دستور گذاشته نشود در آخرش باز آقای رئیس فرمودند پس می‌گویم ورقه را برای ثبت‌نام نگذارند معهذا برخلاف آنچه که فرمودید بنده دیدم که باز ورقه گذاشته‌اند و آقایان هم نام‌نویسی کرده‌اند.
رئیس - در صورت مجلس اشتباه شده.
اردلان - خواستم تقاضا کنم آقایان توجهی بفرمایید که امروز این لایحه بهداشت شهری تمام بشود برای این که لایحه دو دوازدهم داریم انتخاب هیئت رئیسه داریم اگر ممکن است بعد از دستور آقایان صحبت کنند.
رئیس - آقای خزیمه علم.
خزیمه علم - بنده جزو دیرآمدگان با اجازه بودم بی‌اجازه مرقوم فرموده‌اند.
رئیس - با اجازه است همین طور هم خوانده شد آقای پیراسته.
پیراسته - عرض کنم راجع به صورت جلسه چند تذکر دارم خوشبختانه با دقتی که آقایان می‌کنند صورت جلسات اخیراً خیلی خوب تهیه می‌شود معهذا بنده تذکری داشتم راجع به این موضوع که جناب آقای فرامرزی استاد محترم بنده برخلاف عقیده‌ای که داشتند باز هم از آمریکایی‌ها ماهرانه دفاع کردند در آنجا این طور نوشته نشده خواستم اصلاح بشود.
فرامرزی - آقای رئیس من اخطار دارم.
رئیس - آقای عرب‌شیبانی.
عرب‌شیبانی - در جلسه گذشته همکار محترم من آقای فرامرزی راجع به دادن اسلحه‌ای صحبت فرمودند که اسمی هم از بنده گفته شده خواستم برای این که سوء‌تفاهمی نشود عرض کنم از طرف بنده اسلحه‌ای به ایشان تقدیم نشده.
نورالدین امامی- من‌باب مثل گفتند.
رئیس - آقای فرامرزی.
فرامرزی - بنده خیلی متأسف هستم که با یک شوخی که اینجا کردم یکی از بهترین دوستان من و یکی از شریف‌ترین مردمی‌که می‌شناسم که آقای عرب‌شیبانی باشند (صحیح است) از من گله‌مند شدند نه جنابعالی به بنده یک هفته تیر دادید نه آقای خسرو خان این را من من‌باب مثل گفتم و چون وقتی اسم آقای خسرو خان را بردم دیدم مثل این که مجلس خواست باور بکند برای این که از حدت آن کم بکنم اسم جنابعالی را هم
بردم و خیلی متأسفم از این که اسم یک شخص شریفی مثل جنابعالی را بردم که اصلاً اسلحه ندارد برای این که همه بدانند همچو چیزی صحت ندارد بنابراین معذرت می‌خواهم و همچنین آقای خسرو خان هم اوقاتشان تلخ شده از ایشان هم معذرت می‌خواهم و اما این صحبتی که جناب آقای پیراسته فرمودند به یاد حرف ژول سزار افتادم گفت پروتوس تو هم؟ البته این شکی نیست در هر مملکتی که مبتلای به سیاست متخالف است سیاسیون آن مملکت دل‌شان می‌خواهد عملی بکنند که وقتی در سیاست یک طرفی افتاده‌اند سیاست دیگری در مملکتشان وارد شود که تعادلی حاصل بشود و آن تعادل موجب بقایشان بشود ما در میان دو سیاست قرار گرفته‌ایم که این دو سیاست هم موجب بقایمان شده و هم موجب زحمتمان ازدیر زمانی رجال ایران آرزو می‌کردند در میان این دو سیاست یک سیاست ثالثی وارد بشود بلکه بشود از این فشار کاست ناپلئون وقتی وارد عرصه دنیا شد ایرانی‌ها رفتند به طرف ناپلئون قیصر آلمان پیدا شد ایرانی‌ها رفتند به طرف قیصر آلمان بعد آمریکا پیدا شد ایرانی‌ها چشم‌شان را دوختند به طرف آمریکا و شما راست می‌گویید من هنوز سیاستاً میل دارم مادامی‌که این دو سیاست به ما فشار می‌آورد آمریکا هم باشد که ما در تنگنا نباشیم و ای کاش سه چهار تای دیگر هم پیدا می‌شد همدیگر را می‌زدند و ما در این میان سالم بودیم اما آن قسمتی که شما می‌فرمایید من ابداً قصد دفاع از آمریکا نداشتم من خودم به این عمل مطبوعات آمریکایی اعتراض کردم این دفعه اول نیست دفعات زیادی است که من اعتراض کردم اما این که من گفتم تحت تأثیر مغرضین داخلی قرار گرفته در این موضوع حالا هم تردید ندارم برای این که وقتی مردی آمریکایی آمد اینجا حتماً یکی دو تا راهنما پیدا می‌کند این شکی ندارد هر خارجی حتی مصری‌ها مقالاتی دیدم که راجع به ایران می‌نویسند گاهی به قدری پرت می‌نویسند که اندازه ندارد مثلاً روزنامه البلاغ مصر که از روزنامه‌های مهم آن مملکت است خود عبدالقادر حمزه آمده چند روز در تهران مانده بعد نوشته که ایران حمام ندارد یک حوض‌های چوبی ایرانی‌ها می‌سازند و زن و مرد می‌روند توی آن حوض من آن وقت هم نوشتم آقا تو مرد مسلمان آمدی دراین مملکت مسلمانان آن وقت فکر نکردی که در یک مملکت اسلامی زن و مرد مسلمان با هم توی یک حوض نمی‌روند؟! چرا این جور شده؟ برای این که یک آدم حقه‌باز مسخره‌ای خواسته آقا را دست بیندازد و رسوایش کند اینها را دروغکی به او گفته او هم رفته نوشته غالب خارجی‌هایی که آمده‌اند در این مملکت این طور شده‌اند که راهنمای‌شان اغراضش را به اینها تلقین می‌کند راجع به آن مطالب هم من موافقم با شما اسم کسی را هم نمی‌خواهم ببرم خانواده سلطنتی را من مقدس می‌دانم و صحیح نمی‌دانم اسم آنها به بدی برده شود ممکن است ما هزار عیب داشته باشیم ولی یک نفر خارجی را اشخاص مغرض گمراه می‌کنند گو این که خود آنها هم هزار عیب دارند و من اگر الآن بخواهم کتاب بنویسم راجع به معایب آمریکایی گر چه آنجا نرفته‌ام می‌توانم معایب مجسم آمریکا را مفصلاً بنویسم که خود آنها هم نمی‌توانند ردش بکنند.
رئیس - آقای فرامرزی مختصر بفرمایید
فرامرزی - عرضم را تمام می‌کنم مقصود این است اینهایی که جنابعالی فرمودید من قبول ندارم و چون دوستم هستید نمی‌خواهم بگویم تکذیب می‌کنم.
نورالدین امامی - پس هر دو راست می‌گویید.
رئیس - آقای دکتر بقایی
دکتر بقایی - بنده فقط می‌خواستم یک تذکری به مقام ریاست مجلس بدهم از لحاظ اجرای آیین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی چون در آیین‌نامه مجلس شورای ملی نوشته شده که حداقل جلسات ۳ ساعت بعد باید طول بکشد این ۳ ساعت حداقل است نه حداکثر جلسه گذشته پنجاه دقیقه قبل از ظهر جلسه تشکیل شده یک ساعت بعد از ظهر ختم شده این یک ساعت دیگر کجا رفته؟
رئیس - آن آقایانی که در آخر جلسه، جلسه را از اکثریت انداختند و رفتند جزو غایبین هستند
دکتر بقایی - غایبین باید جریمه بشوند
رئیس - همین طور دستور داده‌ام آنهایی که آخر جلسه غایب می‌شوند تا میزان ۳ ساعت جریمه بشوند
دکتر بقایی - اسامی‌شان باید خوانده شود
رئیس - غایبین قبلاً خوانده شد دیگر نظری نسبت به صورت مجلس نیست؟ (گفته شد خیر)
۲ - بیانات قبل از دستور - آقایان: موقر - حاذقی - پیراسته - حائری‌زاده - کشاورز صدر
رئیس - چند نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند (چند نفر از نمایندگان - دستور) الان عده برای رأی کافی نیست چون باید رأی بگیریم به کفایت مذاکرات (مکی - آقای وزیر بهداری هم نیستند) آقای موقر بفرمایید
موقر - در کشورهای راقیه عادت بر اینجاری است که وقتی نمایندگان پشت تریبون قرار می‌گیرند از وضعیت خوب حوزه‌های انتخابیه خودشان صحبت می‌کنند ولی ما نمایندگان مجلس ایران ناچار هستیم ناهنجاری‌هایی که در آنجا حکمفرما است منعکس بکنیم بنده اجازه می‌خواهم نسبت به اوضاع و احوال رقت‌بار دشت میشان عرایضی عرض کنم و تقاضا بکنم آقایان نمایندگان توجه بفرمایند اگر واقعاً متقاعد نشدند که وضع این شهرستان بدتر و فجیع‌تر از سایر شهرستان‌ها است که صحبت می‌شود آن وقت تشریف بیاورند و اینجا فریاد بزنند که آقا حوزه ما بدتر از آن است قبلاً عرض کنم که شهرستان دشت میشان یک وقتی دارای دویست هزار نفر جمعیت بود که تهران هم در همین حدود جمعیت داشت در ظرف این چند سال جمعیت تهران از دویست هزار نفر به یک میلیون رسیده و دشت میشان از دویست هزار نفر به صد هزار نفر تقلیل یافته علت این تنزل هم معلوم است برای این که باقی ایران خراب می‌شود تا تهران آباد بشود و علت تقلیل جمعیت دشت میشان هم همان ظلم و تعدی است که در آنجا حکمفرما است راجع به بهداشت شهرستان دشت میشان اوضاعی وجود دارد که بنده تصور نمی‌کنم در دنیای متمدن اصلاً و ابداً چنین وضعی وجود داشته باشد در دشت میشان ۹۰ درصد مردم تراخم دارند و فقط آقای فرهودی می‌توانند ادعا بکنند که در دزفول هم تقریباً نظیر این اوضاع حکمفرما است (دکتر کاسمی - آنجا با تراخم مبارزه شده) ولی در آنجا به واسطه توجهات سازمان شاهنشاهی و جدیت آقای فرهودی مبارزه با تراخم شروع شده و پیشرفت‌هایی حاصل نموده ولی در دشت میشان هنوز شروع نشده است (صفوی - بوشهر هم نیست) در بوشهر کمتر است بنده چند سال پیش که به دبستان سوسنگرد رفتم مدرسه وضع عجیب و غریبی داشت حالا کاری به وضع ساختمانش ندارم که چه جور بود معلمین چه لباسی داشتند و شاگردها چه وضعی شاگردها نشسته بودند روی زمین من دیدم که عده‌ای از آنها را تراخم به طوری فرا گرفته که چشم‌هایشان آماس کرده و چرک کرده و ورم کرده و حقیقتاً وضع رقت‌آوری بود من از مدیر دبستان پرسیدم که چرا شاگردهای تراخمی را در دبستان راه می‌دهید چیزی گفت که واقعاً بنده را متأثر کرد گفت در تمام دبستان یک نفر که گرفتار تراخم نباشد مطلقاً وجود خارجی ندارد (صحیح است) مرض سفلیس هم در دشت میشان به وضع عجیبی وجود دارد که ۷۵ در صد مردم بیگناه آنجا گرفتار سفلیس هستند که ۵۰ درصد آنها سفلیس موروثی دارند و هنوز کمترین توجه و اقدامی برای مبارزه با سفلیس و تراخم شروع نشده بنده رفته بودم به بستان که یکی از بخش‌های مرزی دشت میشان است در آنجا مرض دیفتیری بروز کرده بود در تمام آن بخش که بیست هزار جمعیت دارد نه یک نفر پزشک نه یک نفر پزشکیار نه داروساز و نه یک ذره دارو وجود داشت و بچه‌های مردم با ابتلا به این امراض قابل علاج گروه گروه می‌میرند و وقتی که مثلاً اینجا صحبت داروسازان پراتیکی به میان می‌آید می‌گویند که چون ما داروساز کم داریم باید اجازه بدهیم اینها هم عمل بکنند ولی این آقایان نیز در تهران می‌مانند و می‌خواهند استفاده بکنند و حاضر نیستند به نقاطی که محتاج به دارو و داروساز و پزشک است بروند (صحیح است) راجع به فرهنگ در دشت میشان ۱۹ دبستان وجود دارد که ۱۷ تا از آنها با بوریا و نی ساخته شده و در آنجا وضعیتی هست که باز هم از این لحاظ در دنیای متمدن نظیر و شبیهی ندارد اداره کننده هر یک از این دبستان‌هایی که از نی درست می‌کنند یک نفر است به این معنی که اول صبح فراش است دبستان را جاروب می‌کند بعد معلم می‌شود خودش ناظم است خودش مدیر است و آخرالامر هم با دست خودش از گل صندلی درست می‌کند و با این وضع مدرسه را اداره می‌کند و بعد هم یک وقت سیل می‌آید تمام بوریا و مدرسه و صندلی گلی را از بین می‌برد راجع به کشاورز عرض کنم بعد از این که مملکت عراق بعد از جنگ اول دارای استقلال شد یک سیاست عاقلانه‌ای نسبت به کشاورزی اتخاذ کرد اراضی را بین زارعین تقسیم کردند سدها بستند و کمک‌هایی که از نظر علمی لازم بود به جا آوردند و بذر دادند عده‌ای
در خوزستان خواستند تقلید از این کارها بکنند مثلاً در خود دشت میشان خواستند اراضی را بین کشاورزان تقسیم بکنند ولی بدون این که مطالعه بکنند که وضع آنجا چه جور است اقدام کردند در حالی که اراضی دشت میشان به اصطلاح خودشان متحرک است به این معنی که به واسطه سیل وضع خاک بعضی اراضی که با سیل آبیاری می‌شود سال بعد ممکن است که از این وضع خارج بشود و آب به آنجا مسلط نشود و وقتی که امسال آب مسلط نشد باز ممکن است که سال دیگر مسلط بشود و با این ترتیب وضع زمین‌های زراعتی در دشت میشان همه ساله تغییر می‌نماید این وضع باعث شده که احکام ضد و نقیضی دست این بیچاره‌ها می‌دهند و در تمام سال بر سر هر قطعه زمین مشغول کشمکش با یکدیگر هستند و این موجب شده که یک همچو دشتی که بهترین دشت ایران از حیث اراضی حاصل‌خیز و محصول است تمام مردم و رعایای آنجا گرسنه و برهنه هستند همچنین در تمام دشت میشان یک جاده ساخته وجود ندارد خوزستان شاید نصف بودجه مملکت را تأمین می‌کند سازمان شاهنشاهی سال گذشته دویست میلیون تومان خرج کرد و دویست تومانش را در خوزستان خرج آبادی و عمران نکرد.
(دکتر کاسمی - سازمان برنامه نه سازمان شاهنشاهی) صحیح است سازمان برنامه همچنین از لحاظ عشایر در دشت میشان که منطقه عشایری است البته مثل سایر جاها عشایر مطیع هستند و بعضی وقت‌ها هم عشایر یاغی پیدا می‌شود (کشاورز صدر - در عشایر یاغی هیچ نیست) چرا حالا عرض می‌کنم عده‌ای طغیان کرده و حتی جنگیدند و اینها محکوم به اعدام شدند و آنها را به تهران آوردند و بعد مورد عفو ملوکانه قرار گرفتند و بخشیده شدند امروز از این عشایر یاغی تقویت می‌کنند و به آنهایی که خدمت کرده‌اند اجحاف می‌کنند (کشاورز صدر - در چاله میدان هم آدم می‌کشند) راجع به املاک اختصاصی که قرار است تقسیم شود بین کشاورزان (صفوی - فروخته می‌شود) فروخته می‌شود به هر جهت فروخته‌ام که بشود منظور این است که به کشاورزان داده بشود با مشروط بسیار آسانی که قابل اجرا و عمل باشد البته جای انکار نیست که در این عدالت اجتماعی وجود خارجی ندارد و در نتیجه این بی‌عدالتی اختلافات طبقاتی خیلی شدید است و اکثر مردم ایران دچار فقر و فاقه هستند و رفتاری که با کشاورزان می‌شود بنده ادعا می‌کنم حتی از رفتاری که در جاهای دیگر با حیوانات می‌کنند بدتر است بنده مدارکی دارم که در موقعش ارائه می‌دهم البته اول کسی که باید متوجه این موضوع بشود شخص اعلیحضرت است که برای رفاه حال کشاورزان اراده فرموده‌اند که این املاک تقسیم بشود (صفوی - فروخته می‌شود) بنده تعجب می‌کنم که این موجب سوء‌تعبیر شده و موجب وحشت عده‌ای از مالکین شده و بر علیه اجرای این عمل مفید و مقدس عملیاتی می‌کنند این آقایان فراموش می‌کنند که دنیا دنیای قرون وسطی نیست و امروز بایستی که یک حداقل معیشت و زندگانی برای کشاورزان و کارگران و رنجبران در نظر داشته باشیم یعنی اگر اینها حق‌شان داده نشود خودشان حق خودشان را خواهند گرفت امروز ما در مقابل دنیای کمونیزم قرار گرفته‌ایم و آنهایی که متوجه این حقیقت نیستند در آتش کمونیزم می‌سوزند نگاهی به چین بکنید به لهستان بکنید ببینید چه آتشی روشن کرده یا باید قبل از این که طبقات پایین حق خودشان را از ما بخواهند با کمال میل و رقبت حق‌شان را بدهیم و از آنها حمایت بکنیم (صحیح است) (اسلامی - پول‌های خارج هم می‌رسد؟) آن هم باید برسد البته بنده لازم می‌دانم در این موقع از این نیت خیر اعلیحضرت همایونی تشکر کنم و انتظار داشته باشم که سرمشقی برای سایر ملاکین ایران بشود و آنها خودشان مقدم بشوند و یک اقداماتی بکنند که شاید انشاءالله این فقر و فاقه از بین برداشته بشود و بنده یقین دارم که در آن صورت وضع عموم مردم خوب خواهد شد و اگر چنانچه مردم گرسنه و برهنه باشند همه این اوضاع رقبت‌باری که الان ملاحظه می‌فرمایید خواهد ماند ولی بنده یقین دارم که اوضاع عوض خواهد شد و اصلاحاتی به عمل خواهد آمد انشاءالله بار دیگر ایران روی سعادت خواهد دید انتظار من این است که ما هم همکاری بکنیم و افتخار خدمت به ایران نصیب ما هم بشود در این موقع خواستم راجع به شرکت بیمه عرایضی کنم و آن این است که دو میلیون تومان برای بهداری کارگران و کارمندان وزارتخانه‌ها جمع‌آوری کرده‌اند و شنیده‌ام که می‌خواهند انتقال بدهند به وزارت کار بنده صلاح نمی‌دانم که این امر بدون موافقت مجلس انجام بگیرد در ضمن از اقداماتی که وزارت کار برای تهیه ساختمان برای کارگران کارخانه سیمان و سیلو و غیره شروع کرده است تقدیر می‌کنم و امیدوارم که سایر وزارتخانه‌ها هم بتوانند به موقع خودش برای تأمین آسایش کارمندان خودشان از این قبیل اقدامات بکنند و شاید به این ترتیب بتوانیم به اصطلاحات نائل شویم و مردم روی سعادت ببیند اگر وقتی باقی باشد به آقای حائری‌زاده تقدیم می‌کنم.
رئیس - آقای حائری‌زاده
دکتر مجتهدی - آقای رئیس این قسمت وقت واقعاً اسباب زحمت شده
رئیس - از وقت ایشان چیزی باقی نمانده بود آقای حاذقی هم خودشان نام‌نویسی کرده‌اند از وقت کسی استفاده نمی‌کنند.
حاذقی - آقایان همکاران محترم گواه هستند که من طرفدار صحبت پیش از دستور کمتر هستم البته مخالف هم نیستم برای این که باید هم صحبت پیش از دستور بشود و هم کارهای جاری قانونگذاری مجلس انجام بگیرد ولی چون در جلسه‌های اخیر مجلس آقایان همکاران محترم کمتر حوصله فرمودند که کار قانونگذاری را در آن سه ساعت انجام بدهند این بود که مکرر من اصرار می‌کردم صحبت پیش از دستور لااقل به بعد از دستور موکول بشود که اول ما آن دو ساعت و ربع کار لازم مجلس را بکنیم و بعد هم آقایان نمایندگان مطابق حقی که نظامنامه به آقایان داده اگر مطالب لازمی راجع به حوزه انتخابیه خودشان یا مطالب دیگری دارند به عرض مجلس شورای ملی برسانند اساساً من به مجلس شورای ملی کمال احترام را دارم (دکتر مجتهدی - باید هم داشته باشید) زیرا معتقد هستم که مجلس شورای ملی که مرکز قانونگذاری مملکت است و در حکومت مشروطه اختیارات تام و وسیع راجع به کار مملکت دارد باید محترم شمرده بشود و احترام مجلس هم بسته به احترام اعضای مجلس است به همین دلیل همیشه به افکار و نظریات همکاران محترم احترام می‌گذارم و با کمال بردباری همیشه بیانات آقایان را استماع می‌کنم هر کجا معتقد هستم تأیید می‌کنم و هر کجا هم همراه نباشم بالأخره می‌شنوم برای این که وظیفه ما است که به حرف همدیگر گوش بدهیم و صحبت‌های همدیگر را بشنویم حرف‌های حسابی همدیگر را مورد اعتبار و ترتیب اثر قرار بدهیم هر یک از آقایان نمایندگان محترم یک یا چند مسئله اساسی لابد جزو برنامه کار آنها هست من هم به نوبه خودم در این سه دوره‌ای که در مجلس شورای ملی بوده‌ام دو مطلب اساسی مورد توجه خاص و طرف تعقیب و اقدام من بوده موضوع اول احترام به مجلس شورای ملی بوده در حقیقت کوشش در جلب توجه همکاران محترم به اهمیت موقعیت مجلس و ضرورت این که مجلس شورای ملی حاکم بر مقدرات مملکت باشد و در افکار عامه مورد احترام و طرف توجه باشد این بود که اگر بعضی از همکاران محترم کمتر توجه به این اصل داشته‌اند همیشه با کمال احترام به آقایان یادآوری کردم در جلسه‌های خصوصی عرایضی کردم که حفظ احترام مجلس اول با نمایندگان محترم مجلس است باید آقایان با کمال عقیده و ایمان مجلس را در انظار عامه ایرانی محترم معرفی کنیم تصمیم‌های مجلس را طوری عاقلانه و توأم با مصلحت ملت معرفی بکنیم که مردم با کمال رغبت تبعیت بکنند اطاعت بکنند احترام بگذارد و عمل بکنند موضوع احترام به قانون آقایان محترم خیلی مسئله مهمی است زیرا که مدار سعادت یک ملتی مبتنی بر احترام به قوانین مملکتی است (صحیح است) و روی همین اصل بوده است که مکرر عرض می‌کردم که اعضای مجلس شورای ملی باید خودشان سرمشق احترام به قانون باشند (صحیح است) زیرا که قانون برای همه است و عمل به قانون برای هر فردی فریضه اولیه ملی است من مکرر عرض می‌کردم که آیین‌نامه مجلس حکم قانون را دارد خودمان وضع کرده‌ایم باید آقایان نمایندگان محترم همه به این نظامنامه آیین‌نامه احترام بگذارند (صحیح است) احترام به نظامنامه اداره کردن مجلس را خیلی آسان می‌کند وظایف مقام ریاست را خیلی سهل می‌کند مسئله قانونگذاری را خیلی توفیق می‌دهد که با یک ترتیب منظمی پیش برود و نظارت بر دستگاه مملکت و جلوگیری از قانون‌شکنی و تجاوزات دستگاه قوه مجریه را کلیه همه را عملی و تسهیل می‌کند اگر آقایان ملاحظه بفرمایند ما در این هشت جلسه اخیر توفیق پیدا نکردیم که این قانون بهداشت شهری را تصویب بکنیم زیرا هفتاد هشتاد نفری که می‌بایستی همیشه در مجلس شورای ملی
و در جلسه باشیم هفت هشت نفر از آقایان همکاران محترم از جلسه خارج می‌شوند و نمی‌خواهند به قانون احترام بگذارند یعنی آیین‌نامه را حاکم بر مجلس بدانند مثل این که خودشان را تابع آیین‌نامه نمی‌دانند (صحیح است) این بود که آقایان رعایت تابلو را بکنند بدون این که توجه بکنند که شصت هفتاد، هشتاد نفر از همکاران محترم آنها برای انجام وظیفه اینجا نشسته‌اند از جلسه خارج می‌شوند آقایان، این حرف درست نیست که بعضی از رفقا در بیرون می‌گویند که وکیل آزاد است بنده عرض می‌کنم که این طور نیست وکیل آزاد نیست که قانون را نقض بکند وکیل باید احترام به قانون بگذارد چون آیین‌نامه می‌گوید حداقل جلسه مجلس شورای ملی سه ساعت است (مکی - آقای حاذقی وکیل نباید اطاعت در امر بکند باید وجدانش هر جوری قضاوت می‌کند همان طور اطاعت بکند و رأی بدهد نه این که بگویند به زور ۹۱ رأی بدهید) آقای مکی تصویب قانون بهداشت شهری اطاعت از امر کسی نیست روی مصلحت مملکتی است ما عقیده داریم قوانینی که برای مملکت مفید است تصویب بشود پس روی سخن به آن ۷، ۸ نفری است که الان هم متأسفانه بیرون هستند و متأسفانه همیشه رفقای حاضر باید چوب آنها را بخورند و عرایضی که متوجه آنها است باید به آقایان حضار خطاب بشود این یک موضوعی بود که جزو هدف‌های اولیه من بود و خود آقایان هم می‌دانند که همیشه اول خودم عمل کرده‌ام و پرویز که همکار محترم آقای دکتر کاسمی به بنده اعتراض کردند من عرض کرده بودم آقایان اطبا اعضای کمیسیون بهداری مجلس اگر هر حرفی و پیشنهادی داشته‌اند باید در کمیسیون بدهند نه این که وقت ما را مرتب با دادن پیشنهادات خودشان بگیرند و بنده عرض نکردم که پیشنهاد ایشان مفید نیست عرض کردم که برای طرح هر مطلب مفیدی وقت نیست خود اصل قانون بهتر است که تصویب بشود پریروز خدا شاهد است که مریض بودم تب داشتم و با این که کسالت شدیدی داشتم و می‌خواستم بخوابم دیدم راحت نیستم گفتم که شاید مجلس احتیاج به یک وکیل داشته باشد که اگر از اکثریت بیفتد با حالت تب و کسالت آمدم و همین جا حالم به هم خورد که کار انجام بدهیم پس این عرایضی که می‌کنم برای تظاهر نیست برای این است که به این اصل عقیده دارم و در تمام این سه دوره‌ای که در مجلس بودم آقایان همکاران محترم متوجه هستند که همیشه اول از همه می‌آیم و می‌نشینم و حتی اگر به من تلفن بشود سپرده‌ام به تلفنخانه مجلس که هر کس تلفن کرد بگویند بعد از جلسه صحبت کند من برای تلفن برای آب خوردن برای چای خوردن از جلسه خارج نمی‌شوم مگر به امر مقام ریاست یا هیئت رئیسه که کار لازم قانونگذاری باشد ولاغیر (احسنت) موضوع دیگری که طرف توجه من بود خدمت به کارهای عمرانی مملکتی و انجام کارهای مردم و بالاخص عمران و آبادی حوزه انتخابیه‌ام بود البته آقایان تصدیق می‌فرمایند از وظایف طبیعی وکیل این است که باید نسبت به انجام حوایج مردم حوزه انتخابیه‌اش و هدف‌های عمرانی برای محل و موضع حوزه انتخابیه‌اش فعالیت کند و قدم بردارد (امینی - به شرط این که اقدام بفرمایند که اجرا بشود و الّا حضرتعالی هم تصدیق بفرمایید که ما هم می‌آییم دو ساعت صحبت می‌کنیم راجع به گیلان در صورتی که عملی نشود فایده ندارد ما که لال نیستیم) جناب آقای امینی توجه بفرمایید اگر آقایان نمایندگان مجلس قانون را محترم بشمرند و خود مجلس عمل کند به قوانین مملکتی هیچ دولتی نمی‌تواند تخلف از قانون بکند (صحیح است) آقای امینی من وقتی خودم بیایم اینجا وجداناً می‌خواهم به دولت به فلان وزارتخانه حمله بکنم ولی رطب خورده منع رطب کی کند من می‌بینم ما احترام قانون را نگاه نمی‌داریم بعضی از آقایان با کمال خلوص نیت و حسن عقیده به انجام وظیفه قانونی خود عمل می‌کنند (امینی - این را هم بفرمایید که اختلاف سیاسی داخل مجلس هم هست. تنها این نیست که وکیل برود بیرون چای بخورد بد است والله بد است) نباید جناب آقای امینی در مسائل خصوصی توی کار بیاید (امینی - والله بد است این حرف‌ها) می‌دانم که همه آقایان به آقای دکتر جهانشاه صالح احترام می‌گذارند آقای جهانشاه صالح یکی از وزرای فعال و شریف کابینه هستند مهندس اشراقی و آقای مهندس شریف‌امامی، اینها وزرای فعال کابینه هستند و تمام آقایان نمایندگان احترام به ایشان می‌گذارند اما چرا این اقدام را با عمل توأم نمی‌کنند؟ (بهادری - شما وکیل هستید مقامتان از این اجل‌تر است) پس باید وکلایی که به آنها احترام می‌گذارند باید بیایند و بنشینند، تا انجام حوائج مردم حوزه‌های انتخابیه‌شان بشود و قدم‌های عمرانی برای بهبود وضع حوزه انتخابیه‌شان بشود (امینی - به شرطی که اجرا بشود) نسبت به وزرایی که فعالیت می‌کنند باید عملاً تقویت کنیم قانونی می‌آورند به مجلس بنشینم این قانون را تصویب کنیم حالا عرضی که من دارم امروز یکی راجع به کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی است، من می‌خواهم عرض کنم آقایان نمایندگانی که اختیار دادند به ۱۸ نفر از
همکاران خودشان (کشاورز صدر - اجازه خواست) اجازه بفرمایید بنده عرضم را بکنم (کشاورز صدر - من هم می‌خواهم جواب عرض کنم) آقایان ۱۸ نفری که به عنوان اعضای کمیسیون بودجه انتخاب شده‌اند مورد احترام تمام آقایان نمایندگان هستند آقایان باید در تصویب اقلام بودجه رعایت مصالح تمام حوزه‌های انتخابیه آقایان را بکنند. در پیشنهادهایی که دولت برای امور عمرانی هر کجا کرده است بدون رعایت هیچ‌گونه تبعیض و نظری و با حسن‌نیت این پیشنهادهای دولت را که لازم می‌دانند تصویب بکنند که در نتیجه به تمام حوزه‌های انتخابیه آقایان نمایندگان السویه یک نظر مساعدی اتخاذ بشود و یک کارهای مفید عمرانی انجام بشود من به فرد فرد آقایان اعضای کمیسیون بودجه احترام دارم ولی خواهش می‌کنم در تصویب اقلام جزء بودجه رعایت این عرض را بکنند. دیگر راجع به کمیسیون سازمان برنامه است. من در دوره گذشته که جزو این کمیسیون بودم یک قدم بزرگی برداشتم که به نفع تمام آقایان نمایندگان بود (غلامرضا فولادوند- اصلاً آقا یک ربع وقتشان هم تمام شد)
رئیس - یک قدری تأمل بفرمایید اکثریت نیست (چند دقیقه بعد اکثریت شد)
رئیس - بفرمایید.
حاذقی - و آن قدم این بود که پیشنهاد کردم آقایان که این دو هزار و صد میلیونی که در هفت سال برای تمام مملکت خرج می‌شود برای هر شهرستانی یک حداقلی باشد یک صد میلیون در این هفت سال در آن شهرستان‌ها عمل بشود، برای چه؟ برای این که ما می‌دانستیم که متأسفانه دستگاه‌های مملکت علاقمند به تمام شهرستان‌های مملکت نیست و فکر می‌کردیم چند کاری را شروع می‌کنند و تمام این پول‌ها را خرج می‌کنند آقای سلطان‌العلمای طباطبایی هر چه صبر می‌کنند که چه کاری برای شهر بروجرد می‌شود می‌بینند که نمی‌شود (سلطان‌العلما - آخرش هم نخواهد شد) این تبصره به صورت قانون تصویب شد که سازمان برنامه مکلف باشد به تمام شهرستان‌های مملکت که ۸۴ شهرستان داریم به هر شهرستان حداقل صد میلیون ریال تخصیص بدهد، حق‌شان ۲۱۰ میلیون ریال است ولی نمی‌دهند ولی تا صد میلیون ریال واجب و ضروری قانونی است که باید خرج بکنند. پس بنابراین استدعا می‌کنم کمیسیون برنامه دقت کند و آن پیشنهادهایی که برای هر شهرستان می‌شود این را مورد دقت قرار بدهند اما عرایضی که برای حوزه انتخابیه خودم داشتم به طور خلاصه عرض می‌کنم آقای وزیر بهداری اینجا تشریف دارند خواهش می‌کنم اینها را یکی یکی یادداشت بفرمایند و به عرض دولت برسانند.
رئیس - آقا حاذقی تأمل بفرمایید اکثریت نیست (چند لحظه بعد اکثریت شد) بفرمایید.
حاذقی - مطالبی که من راجع به حوزه انتخابیه‌ام دارم آقایان شاهد هستند من همیشه سعی می‌کنم در وزارتخانه‌ها تعقیب می‌کنیم و نتیجه‌اش را به من اطلاع می‌دهند ولی حالا یک مطالبی است که مدت‌ها است در تعقیب آن هستم و هنوز به نتیجه نرسیده و ناچار از حق قانونی خودم استفاده می‌کنم و در پیشگاه مجلس شورای ملی به استحضار آقایان محترم می‌رسانم از نماینده دولت آقای وزیر بهداری هم خواهش می‌کنم که در انجام این کارهایی که مدتی در جریان بوده توجه بکنند شهر جهرم یک شهر فلاحتی و کشاورزی است مردم محل هم توجه‌شان به امور کشاورزی است و سعی آنها همه عبارت از درختکاری، ایجاد نخلستان و مرکبات است و تهیه محصول فلاحتی است بنابراین کمکی که دولت در درجه اول باید به آنجا بکند از لحاظ بانک کشاورزی است که باید با آنها کمک شود و چون مردم هم خرده مالک هستند.
رئیس - آقای حاذقی یک قسمت وقتتان را هم به آقای پیراسته داده‌اید در نظر داشته باشید.
حاذقی - به بانک کشاورزی محل دستور بفرمایید اعتباراتی که در اینجا تصویب شده به آنجا بدهند بفرستند که به خرده مالک و افراد بیکار کمک
بشود که بتوانند به کارشان برسند یکی مسئله تنباکو است که از جهرم به بنده مراجعه کرده بودند ولی من به جای آن که در مجلس طرح کنم رفتم در بنگاه دخانیات نشستم صحبت کردم و آنچه که به نفع مردم محل بود تصمیم گرفتیم و تلگراف کردیم ولی این موضوعی که من در مجلس صحبت نکرده بودم سبب شد که بعد آنها به جناب آقای عمادالسلطنه فاطمی که سناتور محترم هستند مراجعه کرده بودند و ایشان سؤال از دولت کردند در جلسه گذشته سنا این را مطرح کردند و نظر دولت را جلب کردند، من از ایشان کمال تشکر دارم ولی در عین حال از دولت تقاضا می‌کنم که آن تصمیمی که گرفته شده و هم به نفع دولت وهم به نفع کشاورزان است اجرا بکنند موضوع دیگر راه‌های آن منطقه است آقای وزیر راه به فارس آمدند دیدند بین شیراز و خفر که بخش جهرم است و جهرم و لارستان راه بسیار خراب است. اعتباری هم منظور شده بود که متأسفانه کمیسیون بودجه متوجه نشد یک قسمتی از آن را حذف کرد. خواستم از آقای وزیر راه در خواست بفرمایید که این راه‌سازی بین شیراز فسا و جهرم اعتباراتی که هست زودتر به محل ارسال بفرمایند و یک دستگاه جاده صاف کن به آنجا بفرستند که راه آن صفحات قابل حمل و نقل کالاها و مال‌التجاره‌های محل بشود که مردم بتوانند به خارج بفرستند و بتوانند عوایدی تحصیل بکنند. مسئله دیگر اعتبار راه جهرم و سمیکان است پنجاه هزار تومان اعتبار برای آنجا از طرف دولت پیشنهاد شده بود کمیسیون بودجه متأسفانه این را حذف کرد. من گله دارم از همکاران محترم برای آن که این یک کاری بود که سه سال در جریان بود و حالا که این را حذف کرده‌اند من از دولت خواهش می‌کنم از محل اعتبارات عمرانی اینجاده را که یک بخش جهرم را به جهرم متصل می‌کند و چون یک قسمت از پول آن را خود مردم داده‌اند در این باره توجهی بشود موضوع دیگر راجع به آسفالت خیابان مرکزی شهر جهرم است که این در سال گذشته انجام نشد و خواهش می‌شود از وزارت راه در سال آینده انجام بشود.
رئیس - آقای حاذقی وقت شما تمام شد.
حاذقی - الان تمام می‌کنم چون دو دفعه مجلس از اکثریت افتاد الان ختم می‌شود مسئله دیگر موضوع آموزشگاه کشاورزی و مزرعه فلاحتی نمونه آنجا است که امسال قرار بود انجام بشود و انجام نشد. دیگر موضوع اجرای تعلیمات اجباری آنجا بود که فرمان هم صادر شده بود و امسال متوقف ماند خواستم عرض کنم که این قسمت را هم توجه بفرمایند در پایان عرایضم راجع به تکمیل بیمارستان مسلولین شیراز، همچنین قسمت تأسیس دانشکده کشاورزی و فنی در شهر شیراز و همچنین تکمیل آرامگاه سعدی که در سال آینده باید افتتاح شود اینها را دولت کمال توجه بکند و یک طوری بشود که مردم فارس که مطیع قانون هستند حوائج‌شان تأمین شود و آخرین نکته مهمی‌که عرض داشتم مسئله کشمیر بود که این موضوع را آقایان علما خواهش کرده‌اند که من به عرض مجلس برسانم که در این مورد ریاست مجلس شورای ملی هم از سازمان ملل متحد تقاضا کند که به احترام چهار میلیون مردم آنجا این مسئله به آرای عمومی مراجعه شود و حل بشود (احسنت)
غلامرضا فولادوند - پنج دقیقه بیشتر وقت نمانده.
رئیس - آقای پیراسته بفرمایید.
پیراسته - عرض بنده پنج دقیقه هم نیست، حضرت آیت‌الله بهبهانی پیامی به مجلس شورای ملی رسانده‌اند و نامه‌ای مرقوم فرموده‌اند که افتخار ابلاغ آن را به بیننده داده‌اند بنده عین نامه را با اجازه آقایان به عرض می‌رسانم.
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
مجلس مقدس شورای ملی
خبر اسف‌انگیز تزلزل و اشراف به انهدام مسجد مبارک مدینه طیبه که جایگاه مقدس حضرت اقدس رسالت پناهی صلی‌الله علیه و آله و در جراید منتشر و عموم مسلمین را متأثر کرده است البته به سمع آقایان محترم رسیده است آن مقام محترم که عالی‌ترین مقامات ملی رسمی است از هر مقام به خدمتگزاری به مسجد مبارک و جایگاه مقام اقدس نبوت بایستی پیشقدم‌تر باشد البته بعد از تذکر علاوه بر تشویق عموم طبقات ملت خود نمایندگان ذی‌شأن اقدام به مساعدت کافی مالی به هر ترتیب صلاح بدانند خواهند فرمود
الاحقر محمد موسوی‌البهبهانی
عین نامه را تقدیم می‌کنم تلگرافی هم از آقایان قضات کرمانشاهان رسیده راجع به این که تقاضا کرده‌اند از مجلس شورای ملی که توجهی بفرمایند که زودتر لایحه تأمین معیشت قضات تصویب بشود که هردو را تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
رئیس - آقای حائری‌زاده بفرمایید.
پیراسته - سرهنگ فاطمی‌شکایتی کرده بود به وسیله آقای فقیه‌زاده آن را هم تقدیم می‌کنم.
حائری‌زاده - من از آقای صدرزاده تشکر می‌کنم که به من اجازه دادند که در اینجا قبل از دستور هم استفاده کرده باشم. (نورالدین امامی - جناب آقای حائری‌زاده برای من هم چند دقیقه بدهید) و اگر یک روز برای سؤال‌ها تخصیص داده شده بود و جناب وزیر خارجه تشریف‌فرما شده بودند و جواب عرایض بنده را داده بودند محتاج نبود که بیایم پشت تریبون و در موضوع سیاست امروز ایران با ممالک خارج صحبت بکنم و از مقام ریاست خواهش می‌کنم که هفته‌ای یک روز یا اول و آخر جلسات را اختصاص بدهند به سؤال و جواب با وزرا تا کارها معوق نماند و مجبور نشویم ما نطق قبل از دستور بکنیم و وقت مجلس را بگیریم و یک تلگرافیست آقای صدرزاده به من مرحمت کردند از همدان به وسیله آقای مخبر فرهمند نماینده محترم همدان تقدیم مجلس شورای ملی شده است که در آن از مفاسد فردی و اجتماعی مسکرات به آقایان یادآوری می‌شود و اکنون انتظار تسریع در تصویب قانون منع آن را داریم، آقایان حجج‌الاسلام همدان آن را امضا فرموده‌اند ممالک شرقی خاصه قسمتی از آفریقا و مخصوصاً خاورمیانه همیشه طعمه ممالک متعدی و متجاوز بوده گاهی با یکدیگر ساخته و گاهی منفرداً مشغول بردن منابع ثروت این ملل شده
در ایران قرارداد ۱۹۰۷ جنگ اول بین‌الملل و دوم بین‌المللی شاهد این مدعی است که تمام عهود و قراردادها کان لم یکن شد برای حفظ منافع دول غربی
امروز روزی است که اکثر ملل شرقی برای اخذ حقوق حقه خود اگر مقاومت نشان دهند حتماً موفق خواهند شد هندوستان تا حدودی بحمدالله موفق شد که استقلال و آزادی خود را تحصیل کند پاکستان و کشمیر هم بنده امیدوارم به هدف خود که آزادی و استقلال کامل است برسد مصر موفق شد قرار داد ۱۹۳۶ را لغو نموده قوای انگلیس را اخراج کند.
اگر ممالک شرقی قراردادهای عدم تجاوز با مجاورین خود منعقد سازند و داخل این دسته‌بندی‌های خطرناک نشوند و از این تشنج و انقلاب دنیا استفاده کرده مشغول اصلاحات داخلی خود شده ممکن است در موقع جنگ بین‌المللی بعد بتوانند تا حدی خود را از خطر نجات دهند و مانند کره مورد حمله طرفین واقع نشوند.
با امتحان چند سال اخیر مخصوصاً در موقع اشغال قوای طرفین تکلیف قوای انتظامی ایران معلوم است وقتی ملت‌ها راضی از زمامداران خود نباشد البته جنگ نخواهند کرد و در ایران کسی از اولیای امور راضی نیست دول جنگجو یکی بعد از دیگری منافع آنها را راجع به ایران مورد نظر و دقت قرار می‌دهم.
اول انگلستان در موقع صلح مشغول بردن منابع ثروت ایران است و برای این که صاحب مال فرصت نداشته باشد که مطالبه حقوق حقه خود را بنماید هر روز یک بازی و زحمت درست می‌کند (صحیح است) ایران اگر بنا بود سلطنتی باشد چه فرق می‌کرد اگر فامیل قاجار یا پهلوی باشند انگلستان از طرفی مروج مذهب و در همان موقع مروج دسته جاسوسی مخفی مانند بهایی و غیره بوده
از یک طرف عنوان تصفیه ادارات و بند الف و ب و ج از طرفی مخالف شده و می‌شود فاصله هر فرد از اجتماع بیشتر شد بیشتر مورد کمک و مساعدت انگلیس واقع خواهد شد بیچاره احمدشاه موافقت با قرارداد ۱۹۱۹ نکرد چه بلا به سر او آوردند.
ولی بحمدالله آن انگلیس مقتدر فاتح بعد از جنگ اول امروز وجود خارجی ندارد وقتی ملت مصر توقع خروج قشون انگلیس و لغو قرار داد ۱۹۳۶ بنماید با کمال کراهت مجبور به اطاعت می‌گردد امروز انگلستان در سایه کمک و مساعدت آمریکا حیات دارد و در وصف دول هست و اگر مساعدت آمریکا نبود امروز انگلیس در روی زمین وجود خارجی نداشت.
فقط در ایران یک مشت قره نوکرهای وفادار انگلیس که پول و مقام آنها در گرو لندن است مدافع منافع انگلستان می‌باشند و به حمدالله به قدری مورد نفرت
عموم می‌باشند که مانند حباب صابون با یک تندباد محو و نابود می‌شوند.
دولت انگلستان در موقع انگلستان در موقع صلح غیر از فساد و بردن ثروت ملی ما فایده دیگری ندارد و در موقع جنگ یا با طرف ساختند مانند دو جنگ گذشته با این که ایران را برای سپر خود و مشغول نگاه داشتن عده زیادی از قوای مخالف مفید می‌داند بدیهی است نباید دولت ایران تسلیم سیاست خطرناک چنین دولتی شود که غیر از ضرر در موقع صلح و جنگ ایران ابداً منافعی ندارد دوم آمریکا که قبل از جنگ دوم وارد سیاست دنیای قدیم نبود و اخیراً وارد سیاست ایران شده است و هنوز در سیاست روشن نیست و اشتباه زیاد دارد مع‌الوصف مصلحت ایران نیست که غیر از روابط اقتصادی و دوستانه خود را در صف سیاست آمریکا قرار دهد زیرا که ایران اگر وارد صف سیاست آمریکا شود البته خیلی خرابتر و بدتر از کره خواهد شد (صحیح است) به عقیده اینجانب مصلحت ایران نیست سر درست صلح‌طلب خود را وارد سرهای جنگجو کند.
رئیس - آقای حائری‌زاده تأمل بفرمایید اکثریت نیست (پس از حصول اکثریت) بفرمایید.
سوم ممالک مجاور از پاکستان عراق روس افغانستان باید ایران با همه روابط دوستانه داشته و قرارداد عدم تجاوز منعقد سازد و اگر صلح است از ارتباط تجاری و فرهنگی بهره‌مند شود و اگر خدای نکرده جنگ شد ایران فقط بی‌طرفی خود را محافظت می‌نماید این عمل برای طرفین مفید است اولاً روس اگر از طرف همسایه جنوبی خود مطمئن شد که کمک به دشمن نخواهد کرد نباید عده زیادی قوا در این قسمت مشغول کند بلکه آنها را به میدان اروپا و خاور دور برای مقابله با دشمن اعزام خواهد کرد.
دوم باب تجارت روس با ممالک آسیایی و خاورمیانه مسدود نشده مواد خام تحصیل خواهد کرد و این عمل قرارداد عدم تعرض صد در صد به نفع ایران و روس است و بدیهی است هر ملت و مملکتی فقط باید اولاً منافع خود و بعد دیگران را مورد توجه قرار دهد و در این قرارداد عدم تعرض طرفین مستفیذ خواهند شد البته این عمل باید به دست دولتی انجام شود که مانند زن فاحشه در عین حال که قرارداد امضا می‌نماید چشمک به دیگری نزند و صادق و وفادار به عهد و میثاق خود باشد و عقیده ندارم ایران غیر بی‌طرفی که شعار قدیم ملیون ایران بوده وارد دسته‌بندی‌های سیاسی شود و فقط باید در سایه صداقت و راستگویی جلب اعتماد همسایه‌های خود را کرده و از منافع صلح و تجارت و فرهنگ بهره‌مند شود در همین حکم است ممالک افغانستان و پاکستان و عراق که علاوه بر مجاورت و وحدت عقیده دینی داریم و در خیلی از مسائل می‌توانیم ارتباط بیشتر تحصیل کرده که به نفع خودمان و صلح جهان باشد.
این موقع باید آسیا و ممالک خاوری حساب خود را با اروپا و آمریکا کرده وارد معرکه قتال نشوند اگر توانستیم از ناحیه خود اطمینان حاصل نماییم ممکن است کمک به صلح جهان کرده میانجی باشیم و مانع اصطکاک جنگجویان جهان شویم.
رئیس - آقای حائری‌زاده خیلی مانده؟
حائری‌زاده - خیر مختصر است یک ثلث دیگرش مانده آقایان اگر امروز خدای نکرده جنگ سوم شروع شود ماها قادر برای جلوگیری سیل مهاجم نیستیم فقط برای این که ماها مقداری از قشون مهاجم را معطل سازیم و سپر انگلیس و آمریکا باشیم برای دیگران مرگ و نابودی ما فایده داشته نتیجه دیگری برای خود ما نخواهد داشت البته برای قشون اروپا و خاور دور نابودی ماها مفید است.
اگر امروز به جای این که به عنوان قرض اسلحه خریداری نماییم و میدان طیاره به اسم کمپانی نفت به دول جنگجو دهیم سعی در ملی شدن نفت و لغو تمام امتیازات خارجی از شمال و جنوب نماییم بیشتر کمک به صلح جهان شده و رفع خطر از ایران نموده‌ایم.
آقایان این هیئت حاکمه تمام چشم و گوش خود را به طرف دول سرمایه‌دار متوجه ساخته توجه به خطر بزرگ ندارد البته ممکن است موقع خطر فرار کنند ولی تکلیف مردم و موکلین ما چه خواهد شد.
آقایان همیشه ضعیف ملعبه قوی و طعمه قوی بوده ولی علت بقای ایران بی‌طرفی و توازن در قوای متخاصم است که استقلال صوری را محفوظ داشته است باید در این انقلاب و تشنج عالم خود را به یک طرف متمابل نسازیم بلکه در مقام حفظ بی‌طرفی بوده و با کمال رشادت حقوق حقه خود را مطالبه نماییم مردن به نام بهتر از ماندن با ننگ است در صورتی که این وضع فعلی سیاست دولت حتماً مردن با ننگ است.
رئیس - آقای حائری‌زاده وقت شما تمام شده
آشتیانی‌زاده - بنده پیشنهاد می‌کنم رأی بگیرید که ادامه بدهند نطقشان مهم است.
حائری‌زاده - دو دقیقه وقت بدهید تمام می‌شود آقایان اگر خدای نکرده جنگی واقع شود انگلیس مجبور است برای این که نفت ایران به دست دشمن او نیفتد تمام تأسیسات را خراب کرده و آتش‌زده فرار کند ولی اگر ایران بی‌طرف حقیقی باشد و نفت ملی شود ممکن است منابع نفت تا ختم جنگ سالم بوده بعد دنیا از نفت ایران استفاده کند و چرخ تمدن جهانی به گردش در آید به عقیده اینجانب ملی شدن نفت و حفظ بی‌طرفی ایران برای روس و انگلیس و ایران مفید است و ممکن است حافظ صلح جهان باشد.
ولی این عمل حفظ بی‌طرفی ممکن نیست به دست هیئت حاکمه فعلی انجام بشود باید دولتی زمام امور را در دست گیرد (کشاورز صدر - دولت کارگری) که طرفین اطمینان به صداقت و وفاداری به عهد و پیمان او داشته باشند آن هم ممکن نیست مگر حکومت به تمام معنی ملی که فقط مدافع حقوق ایران بوده و به خارجی غیر از روابط دوستانه و عملیات تجاری و فرهنگی راه دیگری و دخالت در سیاست ندهد و اختیارات خارجی لغو شود و صفوف ممتازه وجود نداشته باشد ما نباید دلخوش باشیم که آقای انتظام نماینده ایران را دیگران برای منافع خود به ریاست انتخاب کردند (محمدعلی مسعودی - این طور نیست آقا) و دولت چین را که حتی انگلیس رسماً شناخته ما نشناسیم ابداً برای ایران مفید نیست که مصالح خود را فراموش کرده تابع مصالح دول متخاصم شود (محمدعلی مسعودی - انتظام خدمتگزار مملکت است انتظام از منافع ما آنجا دفاع می‌کند) این مطالب را برای روشن شدن آقایان نمایندگان عرض کردم و رویه فعلی دولت را برای آتیه نزدیک ایران خیلی خطرناک می‌دانم بدیهی است وظیفه یک نفر نماینده آن هم در اقلیت باشد غیر از تذکر و گفتن حقایق چیز دیگری نیست امیدوارم در عرایض اینجانب آقایان با دیده دقت نظر کرده اگر صحیح است رویه دولت را عوض کنند و ملعبه منافع دیگران نشود (دکتر مجتهدی - آقای حائری‌زاده آخرش خوب نبود) تو خواه از سخنم پند گیر خواه ملال
محمدعلی مسعودی - انتظام خدمتگزار مملکت است (صحیح است) انتظام از بهترین خدمتگزاران کشور است، انتظام در مسئله آذربایجان و مسائلی نظیر آن به کشور خدمت کرده است (صحیح است) نباید این حرف‌ها را زد خدمتگزار را باید تشویق کرد این مرد هیچ چیز ندارد و در تمام مأموریت‌های خود نهایت خدمت‌ها را کرده (صحیح است) آقای رئیس شما باید دفاع کنید.
رئیس - آقای انتظام در هر مأموریتی که داشته .....
محمدعلی مسعودی - آقای رئیس این وظیفه شما است چرا باید به انتظام بد گفته شود؟
رئیس - آقایان همه می‌دانند آقای انتظام در مأموریتی که داشته‌اند با کمال شرافت و وطن‌دوستی انجام وظیفه کرده و در حفظ حیثیت و مصالح کشور کوشیده‌اند اظهار نماینده نظر شخصی است مربوط به مجلس نیست.
کشاورز صدر - ولی حقوق کشمیر را باید حفظ کند
دکتر بقایی - پس چرا نمی‌آیند جواب بدهند؟
رئیس - جلسه گذشته در ماده ۱۲ گزارش بهداشت پیشنهاد کفایت مذاکرات شد و الان آقایان باید بیایند و رأی گرفته شود به پیشنهاد کفایت مذاکرات که آقای امامی‌اهری داده‌اند.
کشاورزصدر - ماده ۹۰ آن دفعه چطور شد؟ بنده می‌خواستم رفع شبه از آقای امامی بکنم.
بهادری - بنده اخطار دارم
رئیس - طبق چه ماده‌ای؟
بهادری - طبق ماده ۱۶۸ راجع به این سؤالات است الآن دو ماه هست ....
رئیس - دولت چه تقصیری دارد؟
بهادری - یک جلسه را اعلام بفرمایید مستقلاً برای سؤالات.
رئیس - خود آقایان تعیین کنید، بسیار خوب الان دوشنبه آینده همین دوشنبه آینده را اختصاص می‌دهیم. همه آقایان تشریف بیاورید آقایان حاضرید برای دوشنبه آینده؟
نمایندگان - بلی
رئیس - پس آقایان تشریف بیاورند.
نصرتیان - دوشنبه جلسه مجلس سنا است
رئیس - دوشنبه سنا نیست.
کشاورزصدر - بنده طبق ماده ۹۰ دو دقیقه اجازه خواستم آقای امامی یک مطلبی گفتند توهینی نبود یک تحریفی شد، محفوظ هم شد حق بنده.
رئیس - آقای امامی چه گفتند به شما؟
کشاورز صدر - فرمودید که به عنوان صورت مجلس حق صحبت نداری اطاعت کردم عرض کردم مطابق ماده ۹۰ فرمودید به همان عنوان و رفع سوء‌تفاهم بکن
رئیس - راجع به چه موضوعی؟ آقا؟
کشاورزصدر - راجع به شعر و مجلس بود حالا دو دقیقه اجازه بفرمایید توضیح بدهم
رئیس – همان جا بگویید
کشاورزصدر - اینجا نمی‌خواهم بگویم
رئیس - خیلی معطل نکنید
نمایندگان - شعر، شعر
کشاورزصدر - جناب آقای امامی‌دوست عزیز بنده فرمودند که بنده در آن شعری که خواندم مفاد یک مصرعش این بود که مجلس توجه ندارد. این طور نبود. مفادش این بود که مجلس باید توجه بکند، این فرق دارد توجه هم به حرف نیست، حالا اگر شعر می‌خواهید:
مرد از عمل شناخته گردد- مردی به صحبت و سخن نیست (احسنت) بنده مطالبی که در اینجا گفتم این بود که خوب است مجلس شورای ملی بیشتر توجه به موضوع کارگر و کشاورز بکند و از جمله دلیل به این که مجلس خیلی خوب توجه نمی‌کند این است چند وقت است که این کارگران کارخانه شهرضای اصفهان در مجلس متحصن هستند. آقایان نمایندگان محترم (اردلان - این کجایش مربوط به ماده ۹۰ است؟) بگذارید حرفم را بزنم آقای اقبال مگر شما به کارخانه شهرضا کاری دارید. بنده عرض کردم که آقایان مجلسی‌ها باید بیشتر توجه بکنند و مرادم این بود که الان یک ماه هست یک عده‌ای در اینجا متحصنند و مطلقاً به کار و وضع آنها رسیدگی نمی‌شود، باید الان مجلس شورای ملی، نمایندگان محترم به کار آنها رسیدگی کنند.
اردلان - این چه وضعی است مربوط به ماده ۹۰ نیست.
دکتر مجتهدی - به ماده ۹۰ چه ربطی دارد؟
رئیس - آقای کشاورزصدر این که مربوط به ماده ۹۰ نیست.
کشاورز صدر - به بنده می‌گویند تو گفتی مجلس به مردم علاقه ندارد. بنده نگفتم که مجلس علاقه ندارد. مجلس باید محترم باشد اما مجلس اگر علاقه‌اش نباید به حرف باشد اگر حرفی بود مردم می‌فهمند، شما الان محل اعتبار دارید در دخانیات مدیر کل گفت محل داریم خانه برای کارگرها بسازیم، الان شما تصویب کنید تا این خانه را بسازند، این علاقه است، نه علاقه‌ای که بنده بیایم اینجا حرف بزنم (احسنت)
رئیس - این مربوط به آقایان است که کار خودشان را بدانند چیست و انجام بدهند الان بیرون ایستاده‌اند برای سه نفر هی باید منشی فرستاد
کشاورز صدر - حضرتعالی هم تذکر بدهید راجع به کارخانه شهرضا
۳ - بقیه مذاکره در گزارش راجع به بهداشت شهری
رئیس - رأی گرفته می‌شود پیشنهاد آقای امامی‌اهری راجع به کفایت مذاکرات در ماده ۱۲ گزارش بهداشت شهری آقایان موافقین قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهادها قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای دکتر جلالی به شرح زیر قرائت شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم ماده زیر به جای ماده ۱۲ مورد بحث و تصویب قرار گیرد:
ماده ۱۲ - گزارشی که بازرسان فنی و مأمورین بهداشتی وزارت بهداری و بهداری شهرداری که به موجب ابلاغ وزارتی معین می‌شوند و در حدود این قانون یا قوانین بهداشتی به مقالات مربوط می‌دهند و بر حسب این قانون به دادگاه ارجاع می‌شود دادگاه مکلف است خارج از نوبت در جلسه اداری رسیدگی نماید و نظریه دادگاه فقط قابل پژوهش است.
تبصره - در مورد بازرسی مصنوعات و محصولات حیوانی وزارت بهداری می‌تواند از دامپزشکان استفاده نمایند. دکتر جلالی
رئیس - آقای دکتر جلالی بفرمایید.
دکتر جلالی - از مذاکرات جلسه گذشته نسبت به ماده ۱۲ این طور استنباط شد مخصوصاً استدلالاتی که بعضی از آقایان می‌فرمودند مخصوصاً استدلال جناب آقای دکتر بقایی این طور استنباط می‌شد که مجلس اجازه نمی‌دهد که به آن صورت بیرون بیاید و باید حق هم داد با آن صورتی که آقایان فرمودند این دلایل به جا است اولاً آقایان وزن و مقامی برای آقایان اطبا قائل می‌شدند و حاضر نبودند که آنها هم در ردیف ژاندارم و غیره که آنها هم این عنوان را دارند قرار بگیرند (صحیح است) موضوع دوم آن این بود که تماس با مأمورین کمتر بشود این دو دلیل و دلایل دیگری هم بود که این دلایل همه البته وارد و به جا بود و پیشنهاداتی هم در مورد ماده ۱۲ آمده بود که همه فحوای همین عمل و نظر را می‌رساند به علاوه ماده ۱۳ هم ماده‌ای بود که درش قید شده که این تخلفات در خارج از نوبت در دادگاه رسیدگی شود جناب آقای امامی هم یک پیشنهادی فرموده‌اند که در جلسه اداری خارج از نوبت رسیدگی شود بنده مخصوصاً از ایشان سؤال کردم فرمودند که جلسه اداری جلساتی است که تسریع می‌کند این کار را مقصود دیگری نیست ظاهراً در جلسات اداری اگر رسیدگی شود تسریع در کار می‌کند و به این دلیل بنده اینجا دو تا ماده را یکی کردم به این صورت حالا هم صورت قبلیش را می‌خوانم و هم این صورت را صورت قبلیش می‌خوانم و هم این صورت را صورت را قبلی این طور بود.
ماده ۱۲ - گزارشی که بازرسان فنی و مأمورین بهداشتی وزارت بهداری و بهداری شهرداری که به موجب ابلاغ وزارتی به سمت ضابط معین می‌شوند و در حدود این قانون با قوانین بهداشتی به مقامات مربوطه می‌دهند مانند گزارش‌های ضابطین دادگستری است. ماده ۱۳ هم این بود که در تمام مواردی که مطابق این قانون امر به دادگاه ارجاع می‌شود دادگاه مکلف است خارج از نوبت رسیدگی نماید. آنچه هم که بنده پیشنهاد می‌کنم این است (پیشنهاد خود را مجدداً قرائت نمودند) این را هم می‌خواهم اضافه کنم چون یک عده از آقایان پیشنهاد داده بودند که این نظریه قطعی باشد ولی بعضی از آقایان فرمودند که این گناه است که هیچ پژوهش نداشته باشد، بنده با اجازه آقایان این را هم اضافه کردم که دیگر به تمیز لزومی ندارد برود و از رأی دادگاه بدوی فقط می‌تواند استیناف بدهد و یک مرحله پژوهشی هم بگذاریم ولی زیاد هم کشش ندهیم که تمیز هم داشته باشد یک تبصره‌ای هم اضافه کردم و آن تبصره هم به نظر بنده لازم و وارد است و انشاءالله آقایان موافقت می‌فرمایید و آن این است که در مورد محصولات حیوانی اجازه بدهید که وزارت بهداری از دامپزشک دعوت بکند و سؤال بکند و بتواند از او استفاده کند چون متخصص است و مربوط به شغل خودش است از او استفاده کند و بعد خود وزارت بهداری هر تصمیمی‌گرفت عمل کند.
رئیس - آقای نبوی
نبوی - مواد ۱۲ و ۱۳ به صورتی که تنظیم شده، به عقیده بنده از وضعی که قبلاً داشت خیلی بهتر است و نظر آقایان هم همین طور که آقای دکتر جلالی فرمودند تأمین شده اشکالی که به نظر بنده رسیده در پیشنهاد ایشان این است که در جلسه اداری نمی‌شود کاری را انجام داد که این کار بعد قابل پژوهش باشد و در مراحل بعدی به صورت قضایی رسیدگی بشود (دکتر جلالی - بنده آن را می‌زنم) این یک موضوع بسیار مهمی است که با حقوق اشخاص تماس دارد مدافعات شخصی باید در آنجا شنیده شود و چنین جلسه‌ای را نمی‌توان جلسه اداریش کرد. اگر این قسمت حذف بشود پیشنهاد از هر جهت تکمیل می‌شود.
امامی‌اهری - با این که ایشان جلسه اداری را حذف بکنند مخالفم.
نبوی - چون فرمودند مخالفم بنده مجبورم توضیح زیادتری بدهم. فرض بفرمایید که بخواهند یک بیمارستانی که در حدود صد هزار تومان خرج این شده یا داروخانه‌ای را بیایند ببندند. این یک موضوع حقوقی است و به دارایی اشخاص لطمه زیادی خواهند زد مربوط به یک مؤسسه است و در چنین موردی اگر این شخص نتواند بیاید در جلسه حضور پیدا کند و دفاع
کند این درست نیست با عدالت تطبیق نمی‌کند جلسه اداری یعنی چنان جلسه‌ای باشد که شخص دعوت نشود در آنجا فقط خود قاضی پرونده را ببیند و رویش تصمیم اتخاذ کند این مناسب با چنین موردی نیست. اینجا تماس با حقوق اشخاص دارد، باید مدافعات او شنیده بشود و رسیدگی بشود و در پایان آن رأی قضایی بدهند منتها برای این که طولانی نشود و در دادگستری متأسفانه طولانی می‌شود در پایان پیشنهاد هم نوشته شده که خارج از نوبت رسیدگی خواهد شد، این کافی است و منظور را از هر جهت تأمین می‌کند، ولی کلمه جلسه اداری همان طور که عرض کردم باید حذف شود.
دکتر جلالی - آقای امامی موافقت می‌فرمایید که آن هم حذف شود و ما هم می‌زنیم.
صدرزاده- پیشنهاد آقای دکتر جلالی با حذف قسمتی که موافقت کردند این طور می‌شود:
ماده ۱۲ - گزارشی که بازرسان فنی و مأمورین بهداشتی وزارت بهداری و بهداری شهرداری که به موجب ابلاغ وزارتی معین می‌شوند و در حدود این قانون یا قوانین بهداشتی به مقامات مربوطه می‌دهند و بر حسب این قانون به دادگاه ارجاع می‌شود، دادگاه مکلف است خارج از نوبت رسیدگی نماید و نظریه دادگاه فقط قابل پژوهش است.
تبصره - در مورد بازرسی مصنوعات و محصولات حیوانی وزارت بهداری می‌تواند از دامپزشکان استفاده نماید.
رئیس - آقای وزیر بهداری موافقید؟
وزیر بهداری - عرض کنم که پیشنهاد آقای دکتر جلالی از هر حیث نظر آقایان نمایندگان محترم را تأمین می‌کند. برای این که بنده دیدم آقایان با لغت ضابط مخالفند (صحیح است) بنابراین ما هم نظرمان این است که طبق نظر مجلس رفتار کنیم وقتی مجلس شورای ملی نشان داد که مخالف با این لغت ضابط بوده، بنده کاملاً موافقم با این عقیده و با این پیشنهاد موافقت دارم مخصوصاً که دو ماده هم یکی می‌شود و زودتر خلاص می‌شویم از دست این لایحه
رئیس - رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد، خواهش می‌کنم آقایان ده دقیقه یک ربع بنشینند این کار بگذرد (صحیح است) اول مجلس که اکثریت برای کار نیست نطق قبل از دستور می‌شود.
دکتر بقایی - جریمه کنید درست می‌شود.
رئیس - بیرون رفتن و آمدن که جریمه ندارد، بگویید بیایند رأی گرفته می‌شود رأی گرفته می‌شود پیشنهاد آقای دکتر جلالی، آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده ۱۲ پیشنهادی آقای دکتر جلالی جلسه اداری اضافه شود.
امامی‌اهری
رئیس - آقای امامی‌اهری
امامی‌اهری – به خود آقایان هم اتفاقاً توضیح دادم امروز هم این پیشنهاد را بنده داده بودم منظور از تمام این دستگاه‌هایی که هست از قبیل عدلیه و ژاندارمری و شهربانی و این تشکیلات عریض و طویل (مکی - هیچ کدامش به درد نمی‌خورد سه سال از قتل محمد مسعود می‌گذرد و هنوز این دستگاه نتوانسته است قاتل محمد مسعود را که مشخص و معین است پیدا کند) مقصود از این قوانین حفظ جان و مال و ناموس اشخاص است استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند وقتی که پیشنهادی داده می‌شود و در اطرافش توضیح داده می‌شود توجه نمی‌شود، بنده آن روز هم این را توضیح دادم اگر شخصی را مستنطق توقیف بکند مقنن آمده می‌گوید دادگاه شهرستان در موقع رسیدگی به قرار توقیف در جلسه اداری رسیدگی بکند علتش چیست؟ علتش این است که اگر بنا بشود محکمه مکلف باشد همان تشریفاتی را که در جریان رسیدگی عادی اجرا می‌کند، در آنجا هم اجرا بکند مدت‌ها ممکن است آن شخص توقیف شده در بازداشت بماند و محکمه نتواند تکلیفش را معین بکند. روی همان اصل می‌گوید در جلسه اداری و این برای این است که زودتر تکلیف معلوم شود اینجا هم آقا مال اشخاص بازداشت می‌شود دربست یک مریضخانه. یکی محلی یک مطبی را شما به وجب این ماده می‌خواهید ببندید و در اینجا هم باید برای آن شخص هم یک حقی قائل بشوید برای حفظ انتظامات جامعه این تعدی را لازم می‌دانید باید این حق را هم برای او قائل بشوید که بتواند محکمه به طور فوق‌العاده رسیدگی بکند و من این قسمت را توضیح می‌دهم که آقای نبوی توجه بفرمایند این مانعی ندارد که اگر لازم دانست طرف را می‌خواهد ولی این می‌تواند دوسیه را ببرد به منزل خودش رسیدگی بکند و نظر خودش را بدهد با این طور عمل شود یا به نظر بعضی از آقایان محدودتر بکنند بنده با این هم موافقم بنده در پیشنهاد خودم اصراری ندارم منظور این است که یک ضرب‌الاجلی که اگر جلسه تشریفاتی محاکماتی هم قرار بدهید باید قید بفرمایید که در ظرف ده روز (نبوی - عیبی ندارد) بنده موافقم با این قسمت که اگر آقایان موافقت بکنند این قسمت را اضافه می‌کنم که «خارج از نوبت و در ظرف ده روز»
نمایندگان - صحیح است مخالفی نیست
امامی اهری - جلسه اداری را پس می‌گیرم و قید شود (به طور فوق‌العاده و در ظرف ده روز)
رئیس - آقایانی که با این اصلاح موافقند قیام فرمایند (اکثر نمایندگان برخاستند) تصویب شد علاوه می‌شود به آن پیشنهاد آقای دکتر جلالی، دیگر پیشنهادی در این ماده نیست رأی گرفته می‌شود به این ماده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد- ماده ۱۳ هم از بین می‌رود چون با این پیشنهاد دیگر ماده ۱۳ مورد ندارد ماده ۱۴ قرائت می‌شود.
(ماده ۱۴ به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۴ - وزارت بهداری می‌تواند در صورت لزوم وظایف مربوط به خود را که در این قانون مطرح است به بهداری‌های شهرداری را گذارد.
عده‌ای از نمایندگان - مخالفی نیست؟
رئیس - مخالفی نیست؟ (گفته شد- خیر) پیشنهادات قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای مهدی ارباب به شرح زیر قرائت شد)
تبصره زیر به ماده ۱۴ اضافه شود، در نقاطی که به هیچ‌وجه سازمان بهداری وجود ندارد اجرای مقررات این قانون به استثنای آنچه مربوط به تقلب در ساختن دارو مأکولات و مشروبات است موقوف به ایجاد تأسیسات بهداشتی است (عده‌ای از نمایندگان - پس گرفتند) (زنگ رئیس)
رئیس - آقای ارباب بفرمایید حرفتان را بزنید.
مهدی ارباب - بنده خواستم از همان جا مسترد دارم ولی آقایان کم لطفی کردند محتاج شدم بیایم اینجا پشت تریبون عرض کنم (عده‌ای از نمایندگان - حالا پس بگیرید) یک وقتی بنده در ساوجبلاغ رفته بودم آنجا دیدم مرض حصبه طوری در این ده شیوع پیدا کرده که همه را مبتلا نموده است آمدم به وزارت بهداری گفتم که یک طبیبی فوری آنجا بفرستید که یک عطاری در آنجا هست و مرض حصبه را با فلوس معالجه می‌کند (دکتر بقایی - شما چرا در حوزه آقای کهبد دخالت کردید) در وزارت بهداری به من گفتند این را نگویید برای این که همان عطار را هم مانع می‌شود و کسی را هم نداریم که بفرستیم معالجه بکند مقصودم این است که در بعضی جاهایی که طبیب نباشد اقلاً یک کسی باشد که به درد مردم بخورد حالا چون این موضوع را انشاءالله آقای وزیر بهداری تأمین می‌کنند (وزیر بهداری - نظر شما را تأمین می‌کنم) بنده هم پیشنهادم را مسترد می‌کنم (احسنت)
رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده ۱۴ آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر نمایندگان برخاستند) تصویب شده ماده ۱۵ که آخرین ماده لایحه بهداشت شهری است قرائت می‌شود.
(ماده ۱۵ به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۵ - آیین‌نامه‌های مربوط به این قانون را وزارت بهداری و شهرداری تهیه نموده و پس از تصویب وزارتین دادگستری و بهداری در تمام کشور قابل اجرا خواهد بود.
وزیر بهداری - به جای شهرداری بنویسید وزارت کشور چون اشتباه شده (نمایندگان- صحیح است)
رئیس - آقای امینی
امینی - اتفاقاً بنده این قسمتی را که آقای وزیر بهداری فرمودند می‌خواستم متذکر بشوم که قانون باید در تمام کشور اجرا شود شهرداری تهران کافی نیست باید وزارت کشور این را تصویب بکند این را اگر اصلاح بفرمایید بنده نظری ندارم.
وزیر بهداری - عرض کردم اشتباه شده اصلاح می‌شود.
رئیس - آقای تیمورتاش
تیمورتاش - بنده در واقع از این ماده و از طرح این ماده اغتنام فرصت می‌کنم و می‌خواهم از حضور جناب آقای وزیر بهداری استدعا کنم نکاتی که راجع به ولایات و راجع به عدم تکافوی پزشکی در ولایات تذکراتی داده شده توجه بفرمایند و آیین‌نامه را طوری تنظیم بفرمایند که این محظورات مرتفع شود
وزیر بهداری - اطاعت می‌شود
رئیس - آقای فرامرزی
فرامرزی - اعتراض بنده همان بود که آقای امینی تذکر دادند و فرمودند که اصلاح می‌شود دیگر عرضی ندارم
رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده که قرائت می‌شود
(پیشنهاد کفایت مذاکرات به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌کنم- محمدعلی مسعودی
جمعی از نمایندگان - مخالفی نیست.
رئیس - رأی گرفته می‌شود پیشنهاد کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر نمایندکان برخاستند) تصویب شد یک پیشنهاد هم هست که قرائت می‌شود
(پیشنهاد آقای نورالدین امامی به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده ۱۵ کلمه شهرداری حذف شود- نورالدین امامی
رئیس - به جایش وزارت کشور گذاشته شد
امامی - پس گرفتم
رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده ۱۵ آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر نمایندگان برخاستند) تصویب شد ماده الحاقیه پیشنهادی آقای فرهودی هم قرائت می‌شود.
(ماده الحاقیه پیشنهادی آقای فرهودی به شرح زیر قرائت شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی- ماده الحاقیه ذیل را به لایحه بهداشت شهری پیشنهاد می‌کنم
ماده الحاقیه - دولت مکلف است برای تأمین بهداشت دهستان‌ها طرح جامعی تنظیم نماید و به وسیله سازمان‌های ثابت یا سیار به موقع اجرا بگذارد فرهودی
رئیس - آقای فرهودی
فرهودی - عرض کنم بنده در یک موقع دیگری و به یک مناسبتی اینجا عرض کردم که قانون هر وقت در مجلس شورای ملی تصویب می‌شود باید نظرش استفاده اکثریت اهالی مملکت باشد (صحیح است) آن قانونی صحیح است، آن قانونی اجرا می‌شود، آن قانونی پیشرفت می‌کند که نفع اکثریت جامعه را تضمین بکند (صحیح است) عرض کنم در آماری که چند سال پیش اداره آمار منتشر کرد بنده دقت کردم در آنجا ۱۰۷ شهر برای مملکت ما نوشته اولش تهران آخرش جویمند گناباد که ۲۷۷۵ نفر جمعیت دارد و جمعیت این ۱۰۷ شهر را بنده جمع زدم شد سه میلیون و نیم بقیه نفوس ایران کجا هستند؟ بقیه در دهات هستند و ایلات و عشایر یعنی اکثریت مردم ایران ۱۳ میلیون دردهات هستند و سه میلیون و نیم در شهرها (صحیح است) آن وقت ماده جلسه این لایحه را مطرح کردیم و معطل شدیم و قانونی گذراندیم به اسم بهداشت شهری یعنی در صورتی که کاملاً اجرا شود آن سه میلیون و نیم نفری که در شهرها هستند از این قانون استفاده می‌کنند پس بنابراین تکلیف دولت است که طرحی تهیه کند و همچنین توجه مجلس شورای ملی باید این باشد که اهالی دهستان‌ها هم کم و بیش از بهداشت استفاده بکنند (صحیح است) این است که بنده پیشنهاد کردم دولت یک طرح جامعی برای تأمین بهداشت دهستان‌ها تنظیم بکند و به وسیله سازمان‌های ثابت و سیار آن را به موقع اجرا بگذارد برای این که بنده اطلاع پیدا کردم یک چنین طرحی در ممالک خاور میانه اجرا شده و بهداری دهات به صورت سیار در آمده یعنی آمبولانس و طبیب و دوا و سایر لوازم در دهات گردش می‌کند و مریضی‌ها را معالجه می‌کند و دوا می‌دهد برای این که از این پست‌های سیار هم استفاده شده باشد بنده در این پیشنهاد تصریح کردم و این در حقیقت برای دولت یک تکلیف عادی است که یک طرح جامعی برای بهداشت دهات و دهستان‌ها تهیه کند و مانند سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی که خوشبختانه این قسمت را در برنامه خود مورد توجه قرار داده و در حدود پنجاه درمانگاه تأسیس کرده البته هر یک از این درمانگاه‌ها یک شعاع عملی دارد ولی معذلک بسیاری از دهات هستند که محروم از بهداشت می‌باشند بنده خواهش می‌کنم که آقای وزیر بهداری هم با این پیشنهاد موافقت بفرمایند و تصویب بشود (نمایندگان - رأی)
رئیس - دولت مکلف است برای تأمین بهداشت دهستان‌ها طرح جامعی تهیه کند این مورد ندارد به عقیده بنده رأی نمی‌خواهد آقای وزیر بهداری بفرمایید.
وزیر بهداری - عرض کنم بنده توضیحی می‌دهم تصور می‌کنم با توضیح بنده جناب آقای فرهودی این پیشنهاد را پس خواهند گرفت به دلیل این که این نظر آقای فرهودی الان مورد عمل است الان در ساوجبلاغ و در اطراف تهران و یافت‌آباد ۱۷۳ دهکده به عنوان منطقه بهداشتی روستایی داریم عمل می‌کنیم (فرهودی - در تمام مملکت باید بشود) اجازه بفرمایید قبل از آن که در تمام مملکت عمل کنیم بایستی که در یک منطقه‌ای آزمایش کنیم با سازمان بهداشت جهانی مذاکره کردیم سازمان بهداشت جهانی متخصص فرستاد و مناطق روستایی طبق نظر سازمان بهداشت جهانی در تمام کشور ایجاد می‌شود و برای آن که نحوه و تجربه کار معین شود ما فعلاً در این دهات داریم عمل می‌کنیم و اگر یک روز آقایان وقت داشته باشند هوا بهتر باشد چون الآن جاده‌ها خوب نیست گل است تشریف بیاورند ببینند ما در یافت‌آباد و دهات غار و فشاپویه چه کار می‌کنیم همین عملی را که حضرتعالی می‌فرمایید ما الان شروع کرده‌ایم اتومبیل سیار هست، خانه‌های مردم تمام شماره‌گذاری شده، و در تمام خانه‌ها رفته‌اند مردم را علیه آبله و حصبه تلقیح می‌کنند و در هر ۱۰ دهستان ۱۵ دهستان یک مرکزی ساخته می‌شود که آن دهستان‌ها می‌توانند به آنجا مراجعه بکنند عین این عمل را ترکیه کرده است ما ۴۸ هزار دهکده داریم اینها را وزارت بهداری با کمک سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی و شیر و خورشید سرخ تقسیم‌بندی کرده و ما در این مناطق بهداشتی داریم عمل می‌کنیم بنابراین لزومی ندارد که در اینجا ذکر شود که دولت طرح تهیه کند این طرح تهیه شده عمل هم شده الان هم عمل می‌شود آقایان را دعوت می‌کنم که تشریف بیاورند ملاحظه بفرمایند منتها این عمل را در تمام ایران یک مرتبه نمی‌شود شروع کرد و باید در یک نقطه به طور آزمایش شروع کنیم و در ۱۷۳ دهکده زیر نظر خودمان شروع کرده‌ایم که بعد در سایر مناطق عمل خواهیم کرد و عملی که الان سازمان خدمات اجتماعی خواهد کرد و شیر و خورشید می‌کند و وزارت بهداری در نظر گرفته نظر آقای فرهودی که کاملاً صحیح است و اصولی هم هست دارد الان عمل می‌شود احتیاج به پیشنهاد نیست
محمدعلی مسعودی - نظر آقایان تأمین است.
فرهودی - مربوط به اکثریت مردم مملکت ایران است و عیبی ندارد که مؤکد بشود که دولت مکلف گردد.
رئیس - یک اشتباهی در ماده ۱۵ شده در آن قسمت که می‌نویسد:
آیین‌نامه‌های مربوط به این قانون را وزارت بهداری و وزارت کشور تهیه نموده و پس از تصویب وزارتین دادگستری و بهداری باید کمیسیون‌های دادگستری و بهداری آیین‌نامه را تصویب بکند.
وزیر بهداری - اشتباه ماشینی است همین طور که فرمودید اصلاح می‌شود
رئیس - با این ترتیب گمان می‌کنم نظر آقای فرهودی هم تأمین است.
فرهودی - پیشنهاد بنده مربوط به تأمین بهداشت شهرستان‌ها است آقای وزیر بهداری هم که می‌فرمایند مشغول هستند بنابراین مجلس رأی بدهد که یک تکلیف همیشگی و همه جایی باشد.
رئیس - این یک چیز مبهمی است که نمی‌شود رأی گرفت باید معلوم شود دو مرتبه قرائت می‌شود.
امینی - رأی بگیرید ما رأی نمی‌دهیم.
(ماده الحاقیه پیشنهادی آقای فرهودی به شرح سابق قرائت شد)
رئیس - اول دولت نمی‌تواند طرح تهیه کند باید لایحه بیاورد.
فرهودی - بنده طرح را به نقشه تبدیل می‌کنم «نقشه جامعی»
رئیس - دولت خودش طرح بکند و خودش هم به موقع به اجرا بگذارد؟ این باید اصلاح بشود چیز صحیحی نیست طرح را باید تغییر بدهید، آقای نورالدین امامی بفرمایید.
نورالدین امامی - استدعا می‌کنم جناب آقای فرهودی به عرایض بنده توجه بفرمایید اولاً ثبت‌الارشس ثم‌النقش اولاً شما برای شهرها طبیب و دکتر پیدا بکنید تا بعد برویم به سراغ دهستان‌ها (فرهودی - نه آقا این حرف را نفرمایید) جناب آقای فرهودی توجه بفرمایید حوزه انتخابیه من در حدود یک میلیون نفوس دارد آنجا سه طبیب و دکتر نداریم سه طبیب برای یک میلیون نفوس نداریم بنده موافقم که اول در تمام دهستان‌ها بیمارستان بسازند درمانگاه بسازند بعد بروند به شهرستان‌ها چون اشخاصی که در شهر نشسته‌اند وسایل‌شان بیشتر است بهتر می‌توانند خودشان
را معالجه کنند ولی این طرح ایشان اصلاً طرح نیست دولت مکلف است خودش این کار را بکند این معنی ندارد که ما قانون بگذرانیم و یک تکلیفی را که دولت دارد برای او معین بکنیم و مثل این است که ما بگوییم دولت مکلف است امنیت شهر تهران را تأمین بکند یکی از وظایف دولت این است که طبیب تهیه بکند درمانگاه درست بکند در دهستان‌ها و در اقصی نقاط مملکت. دیگر این طرح لازم ندارد (کشاورز صدر - تأکیدش مگر چه عیبی دارد؟) جناب آقای کشاورزصدر چه فایده دارد مثل این است که ما حالا بگوییم روز است دولت خودش باید این کار را بکند (کشاورز صدر - نمی‌کند) اگر نمی‌کند باید وادارش بکنید عمل نماید در حکومت مشروطه نمایندگان مجلس حاکم بر دولت هستند اگر دولت یک وظیفه‌ای را انجام نمی‌دهد شما باید او را مکلف به انجام کار بنمایید.
رئیس - آقای فرهودی اصلاحی در پیشنهاد نموده‌اند که قرائت می‌شود
(پیشنهاد به شرح زیر قرائت شد)
ماده الحاقیه - دولت مکلف است برای تأمین بهداشت دهستان‌ها طرح جامعی تنظیم و پس از تصویب کمیسیون بهداری مجلس شورای ملی به وسیله سازمان ثابت یا سیار به موقع اجرا بگذارد - فرهودی
ذوالفقاری - پیشنهاد خرج است
رئیس - آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد یک ماده الحاقیه دیگر هم هست که قرائت می‌شود
(ماده الحاقیه پیشنهادی آقای معدل به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم ماده ذیل به نام ماده الحاقیه یا ماده شانزدهم به قانون ضمیمه شود:
ماده ۱۶ - در شهرهایی که آب آشامیدنی مردم لوله‌کشی نشده و تصفیه نگردیده وزارت بهداری مکلف است که آب مشروب شهرنشینان را زیر نظر گرفته و متناسب با وضع آن شهر با نظر شهرداری آنجا ترتیبی که تأمین وضع صحی مردم را نماید بدهد و آیین‌نامه مخصوص با موافقت شهرداری تهیه و منتشر نماید و متخلفین از آن مقررات را از یک ماه الی شش ماه حبس تأبیدی بتواند محکوم نماید این مقررات شامل اشخاصی که آب قنوات مورد شرب مردم را آلوده می‌کنند یا در موقع حمل و نقل و فروش آب اقدام می‌نماید می‌شود - معدل
رئیس - آقای معدل
معدل - بنده اهمیت موضوع آب را در بهداشت اهل این مملکت از سایر چیزها بیشتر می‌دانم در این قانون بهداشت آقایان توجه فرمودید که بیشتر نکات دقیق و کوچک رعایت شده مثلاً ذکر شده که در اثر سفیدگری ظروف با مواد مسی ممکن است که دست کسی آلوده شود آقای وزیر بهداری استدعا می‌کنم که توجه بفرمایید ولی قسمت مهم آلودگی مردم به واسطه آب است پیشنهاد بنده خلاصه‌اش این است که تا موقعی که شهرها دارای آب تصفیه شده و لوله‌کشی نیست وزارت بهداری در آب مشروب مردم مراقبت بکند و بتواند از عملیات مردمی که آب مشروب را آلوده می‌کنند جلوگیری بکند (صحیح است) اگر به نظرتان این پیشنهاد مهم می‌آید و اگر قضیه آب اهمیت دارد به این پیشنهاد ترتیب اثر بدهید و اگر دلایلی هست که خیر این موضوع اهمیت ندارد خود بنده هم وقتی دلایل را شنیدم مصر نیستم.
رئیس - آقای رضوی (رضوی- بنده مخالفتی ندارم) آقای مهدی ارباب (ارباب- موافقم) آقای نبوی بفرمایید.
نبوی - مگر کسی ممکن است مخالفت کند به این که آب شهرها تمیز باشد (یکی از نمایندگان - پس مخالف چی هستید؟!) اجازه بفرمایید هیچ کس مخالف این نیست نه مجلس نه وزارت بهداری ولی در موقع دادن پیشنهادات باید امکان کارها را در نظر داشت برای این که آب شهرها تمیز شود بایستی اقدام به لوله‌کشی بکنند در سازمان برنامه اقداماتی شده ما در آنجا وجوهی برای این کار در نظر گرفتیم که انشاءالله این کار در ظرف یکی دو سال عملی بشود این پیشنهاد نه مربوط به این لایحه است و نه وسایلش فراهم است مثل این است که کسی پیشنهاد کند که دولت مکلف است در ظرف ۲ سال تمام کویر را مزروع بکند مگر این ممکن است؟ این کار شدنی نیست پیشنهادی که در مجلس آقایان باید رویش رأی بدهند باید چیزی باشد که دولت واقعاً بتواند آن را انجام بدهد چیزی باشد که مقدور باشد شهرداری‌ها و دولت هم الان این تکلیف را دارند ولی اجرای آن فعلاً از حدود قدرت‌شان خارج است و این پیشنهاد باعث می‌شود که شاید بقیه مواد این لایحه را سست بکند زیرا امکان انجام ندارد استدعا دارم جناب آقای معدل پیشنهادشان را مسترد بفرمایند و اجازه فرمایند که این لایحه به همین صورت تصویب بشود و در قسمت تصفیه و لوله‌کشی آب دولت مشغول است و و پروژه‌ها و نقشه‌هایی برای این کار تهیه شده.
رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای معدل آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد یک ماده الحاقیه دیگر رسیده که قرائت می‌شود.
ماده الحاقیه پیشنهادی آقای حائری‌زاده به شرح زیر قرائت شد
ماده الحاقیه- در صورتی ماده ۱۰ قابل اجرا است که مؤسسات بهتری دولت برای رفع حوائج عمومی‌در محل داشته باشد تشخیص بهتری با خود وزارت بهداری است.
حائری‌زاده
وزیر بهداری - عین همین پیشنهاد را آقای ارباب داده بودند.
رئیس - آقای حائری‌زاده
حائری‌زاده - یک ماده ۱۰ ما اینجا تصویب کرده‌ایم که نوشته است «کسانی که بخواهند مؤسسات بهداشتی و درمانی دائر نمایند قبلاً باید پروانه بهداشتی از بهداری محل راجع به متناسب بودن ساختمان و تجهیزات آن اخذ نمایند و نسبت به اماکن مذبور فوق که دائر می‌باشند بهداری محل مکلف به بازرسی بوده و در صورتی که وضعیت اماکن مزبور مضر و یا مخالف بهداشت باشد به دارنده آن اخطار خواهد شد تا در ظرف مدت معینی که متناسب با رفع نواقص لازم معایبی که به آن اخطار شده رفع کند و چنانچه در ظرف مهلت مقرر رفع معایب را نکرد آن مکان از طرف بهداری بسته خواهد شد» این عین ماده است اینجا مملکت ایران است و مأمورین ما هم همین‌هایی هستند که می‌شناسیم مثلاً اگر رئیس بهداری زنجان خودش خواست محکمه‌ای باز بکند و یک دکتری هم در زنجان هست و محکمه‌ای دارد و مردم هم به او اعتماد و اعتقاد دارند و مراجعه می‌کنند آن رئیس بهداری می‌خواهد محکمه او را ببندد و به استناد این ماده و تشخیص او به عنوان این که اطاق مرطوب است و نور کافی ندارد و تجهیزاتش مثل آمریکا کامل و کافی نیست اسباب زحمت برای مردم درست می‌کند مثل این که در خود تهران یک آسایشگاهی دکتر محمد یزدی در نیاوران برای مسلولین درست کرده بود هر روز یک بازی در می‌آوردند که آسایشگاهش را ببندند من هم موافقم که اگر دولت یک مؤسسه‌ای داشته باشد و این مریض‌ها را بتواند قبول کند اینها را ببندد ولی وقتی خود دولت جای بهتری ندارد که مریض‌ها را آنجا نگهداری بکند نباید به این بهانه مؤسسات موجود را هم از بین ببرد ما باید این تناسب را در نظر بگیریم تهرانی که این همه مسلول دارد و دولت نمی‌تواند از آنها نگهداری بکند چنانچه در صحن مجلس چند نفر از مسلولین شرکت نفت متحصنند دولت جا ندارد که اینها را نگهداری بکند و تا دولت نمی‌تواند وسایل آسایش آنها را فراهم بکند حق ندارد یک مؤسسه‌ای را که یک نفر برای آسایش مسلولین تهیه کرده به بهانه‌جویی ببندد و اگر این اعمال در مملکت ما سابقه نداشت من این عرض را نمی‌کردم اگر مأمورین ما همه‌شان مثل دکتر صالح بودند همه‌شان با حسن نیت عمل می‌کردند من این پیشنهاد را لازم نمی‌دانستم ولی خود ایشان یک راهی پیدا بکنند که با بهانه‌گیری مأمورین بهداری مؤسساتی را که مردم با پول خودشان راه انداخته‌اند از بین نبرند در تهران که گل سر سبد این مملکت است مردم به مریضخانه‌های شخصی بیشتر اعتماد می‌کنند که مریض‌های‌شان را آنجا ببرند (دکتر کاسمی - پول هم زیاد می‌گیرند) تا مریضخانه‌های دولتی چون آنجا‌ها بهتر پرستاری می‌کنند بهتر مواظبت می‌کنند تا مریضخانه‌های دولتی این است که اگر خود دولت یک مؤسسه بهتری دارد که مردم در رنج و عذاب نباشند بنده اشکالی برای بستن این مؤسسات نمی‌بینم این بود که پیشنهاد کردم این ماده در ده وقتی قابل اجرا باشد که دولت خودش و وزارت بهداری تشخیص بدهد که یک جای بهتری هست و می‌توانند از مریض‌ها مواظبت بکنند آن وقت اینجاها را ببندند و پیشنهاد خودم را مسترد می‌دارم فقط خواستم این نظر تأمین بشود که اسباب زحمت برای مردم فراهم نکنند مثل این که برای آسایشگاه دکتر یزدی درست کرده بودند
دکتر بقایی - آقای حائری‌زاده برای مریضخانه فیروزآبادی هم همان طور مزاحمند.
وزیر بهداری - بنده زیاد صحبت نمی‌کنم و فقط می‌خواستم فرمایش جناب آقای حائری‌زاده را تأیید بکنم کسی نمی‌خواهد مؤسسات صحی را ببندد و هیچ منظور این نیست و در این آیین‌نامه‌ای که نوشته خواهد شد و این آیین‌نامه هم به نظر کمیسیون‌های دادگستری و بهداری خواهد رسید طوری تهیه می‌شود که این اشکالات پیش نیاید و بنده با نظر ایشان کاملاً موافقم و سعی می‌کنم که نظر ایشان تأمین بشود (احسنت)
رئیس - دیگر پیشنهادی نیست و کلیات لایحه مطرح است آقای اردلان بفرمایید.
اردلان - بنده به طور خیلی مختصر چند کلمه راجع به کلیات این لایحه به عرض می‌رسانم و از آقایان هم استدعا می‌کنم که تشریف داشته باشند که ما بتوانیم تکلیف این لایحه را امروز معلوم بکنیم از مطالعه مجموع این ۱۵ ماده‌ای که به تصویب مجلس شورای ملی رسیده این نظر برای شخص حاصل می‌شود که اگر قانون به دست یک وزیر صالحی داده بشود (دکتر کاسمی - مثل خود دکتر صالح) برای مملکت مفید است و الا اگر خدای نکرده دست یک اشخاص نابابی باشد ممکن است که یک مزاحمتی برای مردم به وجود بیاید من امیدوارم که جناب آقای وزیر بهداری که کمال اعتماد و اطمینان را بنده و سایر همکاران محترم به ایشان داریم توجه بکنند که این قانون مورد سوء‌استفاده و سوء‌نظر واقع نشود اما یک مطلبی است که برای بنده قبول آن به هیچ‌وجه مقدور نبود و اگر بنده اجازه خواستم در کلیات صحبت بکنم نسبت به این مطلب است و از آقایان هم استدعا می‌کنم به عرض من توجه بفرمایند و آن تبصره‌ای بود که چند نفر از همکاران محترم که آقایان اطبا باشند پیشنهاد فرمودند که تخلفات شغل طبابت را از دادگستری منتزع کردند و در یک دادگاه اختصاصی وارد کردند بنده قبل از این که در این خصوص عرایضی بکنم خواستم بار دیگر مراتب تکریم و تعظیم خودم را نسبت به آقایان اطبای محترم مجلس شورای ملی و سایر اطبایی که در سراسر ایران هستند در مقابل فضل و دانش آنها بنده سر تعظیم و تکریم فرود می‌آورم ولی این مانع این نیست که در اینجا وظیفه نمایندگی به بنده حکم بکند که با این تبصره مخالفت بکنم یکی از همکاران محترم بنده اصل هشتم متمم قانون اساسی را به بنده یادآوری کردند که اصل هشتم متمم قانون اساسی می‌نویسد که تمام افراد یک کشوری در مقابل قانون متساوی هستند و این تبصره یک حق امتیاز خاصی برای آقایان اطبا قائل شده یعنی اگر یک فردی از افراد این مملکت بخواهند از تخلف یک طبیب از شغل طبابتش شکایت بکند نتواند به دادگستری شکایت بکند در صورتی که اگر معکوس این بود یعنی اگر یک کسی می‌خواست برود به دادگستری شکایت بکند و ما مکلف کرده بودیم که دادگستری نظر شورای ملی بهداشت را بپرسد بنده مخالفتی نداشتم ولی این درست معکوس است یعنی هیچ حقی برای شخص باقی نمی‌ماند که بتواند در دادگستری شکایت بکند بنده برای این که آقایان بدانند که این تبصره چیست و مخالفت بنده از چه لحاظ است عین این تبصره را می‌خوانم. تبصره می‌گوید که رسیدگی به تخلفات مشاغل پزشکی (وزیر بهداری- غیر جزایی) (اسلامی - اگر همچو چیزی باشد حرفمان را پس گرفتیم) آقای صدرزاده اگر آن پیشنهاد هست التفات بفرمایید چون این قضیه یک قضیه حیاتی است. درست ما یک کاپیتولاسیونی در مملکت خودمان ایجاد می‌کنیم. بنده به هیچ‌وجه من‌الوجوه به عنوان یک نماینده مجلس شورای ملی زیر این بار نمی‌روم که در مملکت ما حقوق افراد مملکت در مقابل دادگستری نقض بشود یا یک حق خاصی برای یک طبقه مردم قائل بشویم من به تمام اطبا احترام می‌گذارم ولی من که یک فرد عادی هستم در مقابل قانون با یک طبیب دانشمندی باید متساوی‌الحقوق باشم و اگر یک طبیبی از وظیفه خودش تخلف کرد یعنی یک نسخه‌ای داد و مرا رنجور کرد من نتوانم بروم به دادگستری شکایت بکنم. این را التفات بفرمایید این یک نظری است که قابل قبول نیست حالا اگر معکوسش بود یعنی شما به دادگستری شکایت می‌کردید و دادگستری مکلف بود که نظر شورای عالی بهداشت را بپرسد بنده عرضی نداشتم حالا خیلی متأسفم که وقت گذشته ولی الان این تبصره پیدا می‌شود و من برای آقایان می‌خوانم ما در مملکتمان سه قوه داریم قوه قضاییه، قوه مقننه، قوه مجریه و رسیدگی منحصراً مربوط به قوه قضاییه است این یک تبصره است که مجلس رأی داده و نوشته رسیدگی به تخلفات شغلی غیر مجزایی پزشکان از وظایف نظام پزشکی و در صورت عدم تشکیل آن وظیفه شورای عالی بهداشت است. تخلفات شغلی، شغل طبیب تخلفش چیست؟ یعنی یک نسخه‌ای بدهد برخلاف و اگر که من شکایت بکنم، این کار را نظام پزشکی رسیدگی بکند آقایان نمایندگان توجه بفرمایید اگر در ایران در تمام این چهل و پنج سال مشروطیت ما یا در یک جای دنیا یک قانونی وضع شده باشد که عطف بکند.
به یک قانونی که اصلاً وجود ندارد بنده حرفم را پس می‌گیرم. اصلاً نظام پزشکی قانونش به مجلس نیامده ما هنوز نمی‌دانیم نظام پزشکی چیست؟ پس عقل سلیم حکم می‌کند که اگر این قانون نظام پزشکی آمد به مجلس ما در آن موقع یک همچو تبصره را اگر صلاح بود رأی می‌دهیم الان ما نمی‌دانیم قانون نظام پزشکی چیست بنده استدعا کردم که آقایان نمایندگان محترم رأی به این تبصره ندهند یعنی رأی نهایی ندهند و اجازه بفرمایند قانون نظام پزشکی که به مجلس آمد ما اگر صلاح دیدیم ممکن است رأی بدهیم ولی امروز که ما نمی‌دانیم قانون نظام پزشکی به چه صورتی از مجلس می‌گذرد تصویب یک حق خاصی برای آقایان پزشکان محترم برخلاف اصل هشتم متمم قانون اساسی است (صحیح است) باید تمام افراد مملکت در مقابل قانون مساوی باشند و اگر من از یک پزشکی شکایت دارم باید بتوانم بروم به دادگستری شکایت بکنم نباید مرا محکوم بکنند که رسیدگی به این کار در یک شورای پزشکی یا نظام پزشکی باشد ممکن است که دادگستری را مکلف بکنیم که از شورای عالی پزشکی نظر بخواهد ولی رسیدگی باید در آنجا باشد. آقایان ما باید از هر عملی که مبتنی بر ضعف و سستی دادگستری باشد اجتناب بکنیم. ما باید دادگستری خودمان را تقویت بکنیم.
درست است که ما دادگستری دنیاپسندی امروز نداریم اما این طور قوانین است که آن را به این نحو دادگستری ما را سست می‌کند و بنده با کمال احترامی‌که به آقایان اطبا شخصاً قائل هستم عقیده دارم که یک حق خاصی برای آنها نباید قائل شویم این است که بنده پیشنهاد تجزیه کردم (صحیح است) و استدعا می‌کنم آقایان هم موافقت بفرمایند تا در موقعی که قانون نظام پزشکی به مجلس آمد آن وقت اگر صلاح بود رأی بدهند حالا به چیز موهوم چه رأیی بدهیم این بود عرایض من (صحیح است)
رئیس - آقای وزیر بهداری
وزیر بهداری - جناب آقای اردلان در دوره‌ای که بنده افتخار خدمتگزاری آقایان را داشتم دیدم مذاکراتی که می‌فرمایند از روی کمال حسن‌نیت است و طرز بیان‌شان را چون بنده طبیب هستم و طبیب باید معرفت‌النفس بداند بنده وقتی ایشان صحبت می‌کنند پسیکوآنالیز می‌کنم ایشان را آقای شوشتری هم تشریف ندارند که ایراد بگیرند (دکتر بقایی - ماده نودشان محفوظ است) بنده وقتی که تحلیل می‌کنم ایشان را می‌بینم که کاملاً از روی بن و لنته و از روی حسن‌نیت یک نظری را ابراز می‌فرمایند و هیچ منظوری ندارند و بنده هم از نظری که نسبت به اطبا دادند بسیار متشکرم ولی یک موضوع را ایشان برایشان سوء‌تفاهم شده است ایشان تصور می‌فرمایند که ما گفتیم طبیب دکانش از سایرین سوا است او باید برود آن بالا بنشیند و عدلیه با او کاری نداشته باشد همچو حرفی نزدیم ما گفتیم در تخلفات جزایی مثل سایرین با او رفتار کنید کی گفت که اگر یک طبیبی تخلف جزایی بکند، همه آقایان اینجا دانشمندان محترمی هستند و بهتر از بنده می‌دانند که تخلف جزازی چیست اگر تخلف جزایی کرد ما نمی‌گوییم که این رامحاکمه‌اش نکنید، اگر حرکت بدی کرده پدرش را در بیاورید کی گفت که نکنید ولی یک وقتی است که فرض بفرمایید یک شکایتی می‌شود از یک طبیبی که صرفاً جنبه صنفی دارد دادگستری نمی‌تواند اساساً این را تشخیص بدهد (اسلامی - یک مثال کوچک بزنید) (دکتر بقایی - کورتاژ عرض می‌کنم یک وقتی از یک طبیبی شکایت می‌کنند روی یک مطلبی که هیچ عدلیه وارد نیست می‌آید می‌گوید که برای جلو گیری از تبانی توقیفش کنید مثلاً اتفاق می‌افتد که یک وقتی یک آمپول نرسالوارسن زده به یک مریض در تمام کتب پزشکی نوشته که آمپول نرسالوارسن را شما به هر کس بزنید احتمال این را دارد که فی‌المجلس بمیرد تمام این را می‌دانند آقایان فاضلی که اینجا تشریف دارند می‌دانند که آمپول نرسالوارسن گاهی یک رآکسیونی دارد در بعضی از اشخاص که سنگ‌کوب می‌کند و ممکن است مریض تلف بشود خوب حالا اگر به این مناسبت دکتر
را بگیرد توقیف کند بی‌اندازدش به حبس شما هیچ وقت راضی نیستید؟ برای این که علم پزشکی گفته است که تزریق نئوسالوارسن و مواد آرسنیکی دارای یک تراکسیون‌ها و یک واکنش و یا یک عکس‌العمل‌هایی در اشخاص است که ممکن است آن اشخاص این اتفاق برایشان بیفتد. بنده عرض می‌کنم که این را یک پزشک حتماً بهتر از یک قاضی می‌تواند تشخیص بدهد چون یک امر صنف است و صنف پزشکی هم که شورای عالیش تصویب شده خود آقایان نمایندگان محترم است قانونی آمده است اینجا گذشته است و مجلس تصویب کرد که چه اشخاصی می‌توانند در شورای عالی بهداشت شهر بنشینند، مثل این که شورای عالی فرهنگ هم این کار را کرد شورای عالی فرهنگ رسیدگی به مدارک می‌کند و می‌گوید که فلان مدرک صحیح است یا صحیح نیست طبق قانون مصوب مجلس شورای ملی شورای عالی بهداشت هم این صورت را دارد و گفته‌اند که این صنف، این شورای عالی بهداشت که انتخاب شده خود آقایان وکلایی است که اینجا تشریف دارند برود به کار تزریق نئوسالوارسن رسیدگی کند نه این که یک بازپرس بگوید نخیر، ممکن است این دکتر تبانی کند و بیاید یک پزشکی که سی سال است در یک مملکت زحمت کشیده و برای آقایان کار کرده برای جلوگیری از تباهی ببرد او را حبس کند بنده تصور نمی‌کنم آقایان راضی به چنین چیزی باشید اگر ما می‌گفتیم بگذارید خودمان رسیدگی بکنیم شما ایراد داشتید که بگویید شما کی هستید ما می‌گوییم این اشخاص که خود شما تعیین کردید طبق قانون شورای عالی بهداشت که نوشته‌اند مرکب است از رئیس دانشکده پزشکی، مرکب است از نماینده وزارت دادگستری، مرکب است از رؤسای بهداری ارتش و کلیه اشخاص درجه اول مملکت که در آنجا اسم برده شده، استادان کرسی فلان و فلان، رئیس بهداری شهرداری، این اشخاص می‌نشینند، همین اشخاصی که خودتان تعیین کردید، به این تخلف رسیدگی می‌کنند. یک روزی هم نظام پزشکی خواهد آمد به مجلس و آمده است. این نظام پزشکی ماده است و دادیم به مجلس شورای ملی، این که آقای اردلان فرمودند هیچ جای دنیا این نیست، هیچ جای دنیا هم وضع اینجا نیست هیچ جای دنیا تخلف غیر جزایی دکتر را غیر از دکتر کسی رسیدگی نمی‌کند، در انگلستان بنده بودم، آقای دکتر
علوی هم بودند (اردلان - نیست آقا، این طور نیست) در آمریکا، فرانسه، سوئد، استکهلم، دانمارک، کانادا، بنده در تمام این ممالک بودم در تمام ممالک دنیا با جرأت بنده پشت این تریبون عرض می‌کنم که تخلفات صنفی غیر جزایی را آسوسیاسیون‌ها (Associations) یا جامعه‌هایی که قانونی شناخته شده است از طرف خود پزشکان رسیدگی می‌کنند. بنده اگر حرفم خلاف بود الآن از وزارت بهداری استعفا می‌دهم این را شما باور کنید عین حقیت است، این تظاهر نیست، در تمام ممالک متمدنه دنیا طبیب را در کار صنفی، طبیب محاکمه می‌کند ما نگفتیم جنبه جزایی را شما محاکمه نکنید، بنده اگر کسی را زیر اتومبیل گرفتم بنده را بیاندازید به حبس، بنده اگر خلاف قانون رفتار کردم مرا حبس کنید طبق قوانین ولی اگر بنده کالسیم داده‌ام به مریض و خورده، این را باید پزشک رسیدگی بکند نه این که بازپرس بیاید رسیدگی کند. می‌گویم آقا کی رسیدگی کند همان اشخاصی که خودتان رأی دادید که شورای عالی بهداشت باشد، آنها رسیدگی بکنند. اگر می‌گفتیم وزیر بهداری رسیدگی بکند ممکن بود که یک روز یک وزیر بهداری صالحی پیدا شود و بخواهد اعمال نظر بکند (اردلان -آقای وزیر بهداری کورتاژ را کی رسیدگی می‌کند؟) اما کورتاژ: حالا قضیه درست به عکس شد، اگر کورتاژ به محاکم صنفی مراجعه می‌شد، خیلی‌ها بیشتر محکوم می‌شدند اشتباه نکنید. قاضی می‌رود در یک محکمه می‌نشیند می‌گوید آقا پنس نیشدار چیست؟ می‌فرستد عقب من بنده می‌گویم که دو تا نیش دارد، می‌گوید اگر سه تا نیش داشته باشد چه طور؟ این اصلاً وارد نیست می‌پرسد وقتی که میل را توی رحم کردید چه طور بوده، اصلاً تو خبر نداری میل چیست، رحم کجا است؟ اصلاً وارد نیست، این کار صنفی است، جامعه پزشکی، شورای عالی بهداشت می‌نشیند و رسیدگی می‌کند. این فقط سوء‌تفاهم شده است برای آقایان و تصور کردید که ما پزشکان می‌خواهیم برای خودمان قدر و منزلت زیادتری قائل شویم و حال آن که هیچ همچو چیزی نیست بنده به آقایان عرض می‌کنم که اگر این پیشنهاد ما برخلاف روش تمام ممالک متمدن است به آن رأی ندهید.
رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات از آقای نبوی رسیده است که قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم مذاکره در کلیات را کافی دانسته و رأی گرفته شود.
رئیس - آقای نبوی
نبوی - بنده استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند قبل از این که وارد مواد بشویم در کلیات به قدر کافی صحبت شده و در مواد هم یکی یکی صحبت شده تمام این مواد درش استدلال شده و بر اثر این استدلال آقایان رأی داده‌اند و روی این موضوع هم که جناب آقای اردلان فرمودند اگر مورد پسندشان نیست راهش این است که تقاضای تجزیه بکنند و احتیاج مذاکره ندارد این است که استدعا می‌کنم به کفایت مذاکرات رأی بگیرید (اردلان - بنده مخالفم)
رئیس - پیشنهاد تجزیه هم رسیده است آقای دکتر علوی
دکتر علوی - عرض کنم بنده از فرمایشات جناب آقای اردلان که یکی از افراد فاضل و شریف و محترم این مجلس هستند خیلی تعجب می‌کنم برای این که برای ایشان یک سوء‌تفاهمی به وجود آمده منظور و مراد از تصویب این تبصره که یک عده از آقایان اطبا داده‌اند این نیست که در موارد تخلفات پزشکان (اسلامی - آقا ایشان مخالف با پیشنهاد نیستند اجازه بفرمایید بنده با کفایت مذاکرات مخالفم) اجازه بفرمایید منظور این نیست که در مورد تخلفات پزشکان یک محکمه اختصاصی تشکیل شود منظور این است که (اسلامی - این که مخالفت با پیشنهاد نیست آقای رئیس) استدعا می‌کنم اجازه بفرمایید بنده صحبتم را بکنم بعد جنابعالی تشریف بیاورید فرمایشاتتان را بکنید این با شما نیست مجلس رئیس دارد شما رئیس نیستید.
رئیس - آقای دکتر صحبتتان را بکنید.
دکتر علوی - منظور این بود که دست یک عده اشخاص متخلف از دامن مردم کوتاه بشود در هر جایی از دنیا یک چنین محکمه‌ای یعنی دادگاه انتظامی صنفی دارند اگر آقای اردلان شکایتی از طبیبی دارند ایشان می‌توانند به دادگاه‌های دادگستری شکایت بکنند و آنجا رسیدگی به شکایت‌شان بشود ولی این مانع‌الجمع نیست با این که یک هیئت ممیزی و یک تشخیص دهنده‌ای باید اینجا باشد که اعمال خوب و بد اطبا را بسنجند و خوب را از بد تمیز بدهد و اشخاصی که به ناحق خودشان را به عنوان طبیب قلمداد کرده‌اند سلب اجازه طبابت از آنها بکنند افراد یعنی مرضا به این محکمه مراجعه بکنند این محکمه اعمال و رفتار اطبا را بسنجند و در مواردی که تخلفاتی که از نزاکت‌ها و از مقررات پزشکی دیده شود آن اطبا را طرد می‌کند جناب آقای اردلان طبیب به واسطه وظیفه خاصی که دارد اساساً مورد مشاوره و محرم تمام طبقات است و باید اساساً در مورد شغل شریف خودش ملکات فاضله درستی و تقوا و رأفت را همیشه شعر خودش قرار بدهد اگر شما بخواهید مخالفت بکنید با یک محکمه‌ای که دیسیپلین و انتظامات اطبا را نظارت می‌کند و اگر تخلفی ببیند آنها را طرد می‌کند شما به وظیفه خودتان نسبت به جامعه آن طوری که باید و شاید رفتار نکرده‌اید. در تمام کشورهای راقیه دنیا شورای عالی پزشکی هست در اینجا هم به فضل خداوندی باید باشد برای این که اشخاصی که شایستکی ندارند طرد بشوند.
رئیس - باید رأی بگیریم به کفایت مذاکرات.
اسلامی - بنده با کفایت مذاکرات مخالفم
رئیس - ایشان به عنوان مخالف صحبت کردند فقط یک نفر می‌تواند مذاکره کند
اسلامی - ایشان با اصل تبصره موافقت کردند
رئیس - رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستد) تصویب شد.
چون پیشنهاد تجزیه رسیده اول به تمام مواد رأی گرفته می‌شود بعد به تبصره و بعد به مجموع حالا اول رأی می‌گیریم به تمام مواد بدون تبصره آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا تبصره را باید رأی بگیریم قبل از رأی یک مرتبه قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنیم تبصره زیر به ماده سوم اضافه شود.
تبصره - رسیدگی به تخلفات شغلی (غیر جزایی) پزشکان از وظایف نظام پزشکی و در صورت عدم
تشکیل آن وظیفه شورای عالی بهداشت است که آیین‌نامه آن طبق نظر کمیسیون بهداری و دادگستری می‌شود.
رئیس - رأی می‌گیرم به تبصره‌ای که قرائت شد آقایانی که موافقند قیام کنند (عده‌ای برخاستند). چهل و شش نفر رأی دادند (چند نفر از نمایندگان- چهل و نه نفر بودند) و چون مشکوک است با ورقه رأی می‌گیریم. آقایانی که موافقند ورقه سفید و مخالفین ورقه کبود می‌دهند.
اسامی آقایان نمایندگان به شرح ذیل اعلام و اخذ رأی در محل نطق به عمل آمد.
آقایان: آشتیانی‌زاده. زنگنه. پالیزی. اردلان. مجتهدی. اسکندری. سنندجی. فرامرزی. بوداغیان. کشاورزصدر. محمد ذوالفقاری. پناهی. گرگانی. خسرو قشقایی. دکتر هدایتی. فرهودی. دکتر معظمی. عباسی. دکتر راجی. حکیمی. محمدعلی مسعودی. ابتهاج. صفوی. جواد مسعودی. بزرگ‌نیا. عماد تربتی. حاذقی. گنجه. دکتر کاسمی. وهاب‌زاده. ظفری. کهبد. امامی‌اهری. سرتیپ‌زاده. آزاده. دکتر نبوی. منصف. خزیمه علم. امیر افشاری. ارباب. ابریشم‌کار. گنابادی. نبوی. سلطان‌العلما. فقیه‌زاده. اسلامی. گودرزی. دکتر جلالی. دولتشاهی. ناصر ذوالفقاری. نریمان. صالح. حائری‌زاده ناظرزاده. آصف‌زاده. صاحب‌جمع. قرشی. مهدوی. قبادیان. غضنفری. دکتر مجتهدی. ثقةالاسلامی. شکرایی. امینی. آبکار. طاهری. شادلو. دکتر علوی. عرب‌شیبانی. مخبر فرهمند. دکتر طاهری. سلطانی. قهرمان. دولت‌آبادی. برومند. سالار بهزادی. صدر میرحسینی. ملک‌مدنی. مکی. مرتضی حکمت محمودی. حسن اکبر. معدل. دکتر کیان کوراوغلی. هراتی امیر افشاری. رضوی. دکتر برال. دکتر سید امامی. اقبال. صدرزاده
رئیس - عده حاضر ۹۴ نفر است. اوراق موافق اگر امضا نداشته باشد ممتنع حساب می‌شود. (پس از شماره و استخراج آرا نتیجه به قرار زیر از طرف مقام ریاست اعلام شد)
رئیس - عده ۹۴ نفر با خود من می‌شود ۹۵ نفر با ۴۸ رأی موافق تصویب شد.
اسامی موافقین- آقایان: عرب‌شیبانی. گرگانی. منصف. آبکار. قرشی. صالح. صاحب‌جمع وهاب‌زاده. دکتر راجی. دکتر کاسمی. دکتر حلالی. خزیمه علم. افشار صادقی. دکتر طارمی. شادلو بروند. معدل. کوراوغلی. امیر افشاری. شکرایی. مرتضی حکمت. هراتی. دولت‌آبادی. صدرزاده اقبال. محسن طاهری. ملک‌مدنی. ارباب. محمودی. محمدعلی مسعودی. دکتر نبوی. مخبر فرهمند حسن اکبر. دکتر مجتهدی. گنابادی. صدر میرحسنی. اسکندری. قشقایی. ابتهاج. ثقةالاسلامی. پناهی. مهدوی. سلطانی. قره‌گوزلو. کهبد. دکتر علوی. نبوی. دکتر سید امامی.
اسامی مخالفین- آقایان: اسلامی. ناصر ذوالفقاری. بزرگ‌نیا. گودرزی. نریمان. مکی. کشاورزصدر. بوداغیان. آشتیانی‌زاده. اردلان. عبدالحسین مجتهدی ورقه سفید علامت امتناع: ۳۱ برگ
رئیس - حالا باید به مجموعش رأی گرفته شود ولی عده کافی نیست (اردلان - آقا ما رأی نمی‌دهیم) جلسه آینده باید به مجموع لایحه رأی گرفت.
۴ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز یکشنبه دستور اول صدی هشتاد حقوق دبیران و آموزگاران بعد لایحه دو دوازدهم.
(مجلس یک ساعت و پنج دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت