مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ اسفند ۱۲۸۵ نشست ۵۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ اسفند ۱۲۸۵ نشست ۵۵
مذاکرات روز سه شنبه ۴ شهر صفرالمظفر ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
پس از انعقاد مجلس حاجی محمد وکیل کرمانشاه دو ورقه تلگراف که از طرف اهالی کرمانشاه رسیده بود قرائت کرد قریب باینمضمون:
- (۱) توسط وکلای کرمانشاه حضور حجج اسلام و رؤسای مجلس شورای ملی در این پنج شبانه روز که بتلگرافخانه متحصن شدیم نتیجه این شد که چند نفر علمای گرگ سیرت محض خاطر چند نفر مغرضین که حکم تبعید آنها شده بود نگذاشتند تبعید شوند علاوه در خانه رئیس‌العلما جمع شده با اشرار و سرباز در پشت بام رفته حکم بجهاد نموده قریب یک ساعت سینه ما بیچارگان را هدف گلوله ساخته چهار نفر مقتول وچند نفر مجروح و هنوز معلوم نیست مجروحین از زوار و سادات وغیره چند نفر هستند اگر اساس مجلس محترم شورای ملی برای رفع تعدیات است برای خدا چاره نمایید و هرگاه برای پایداری مغرضین است جواب بدهید تکلیف خود را دانسته بکجا باید پناه ببریم تا فساد بزرگی نشده چاره نمایید.
- (۲) از طرف مجلس مقدس امضای دائر بودن انجمن و از طرف اولیای دولت تبعید مغرضین رسید امروز صبح خواستیم برویم مخالفین خانه آقا ابوالقاسم جمع شده در بالای خانه خود با صمصام السلطان و جمعیت ما را شلیک کردند پسر قوام الرعایا با شش نفر مقتول تلگراف به مجلس و بخاکپای همایونی کردیم نتیجه این شد امیرافخم معزول باین وضع چه طور برویم بخانهای خود کار سخت شده.
رئیس- غیر از اهالی آذربایجان که بترتیب صحیح انتخاب وکلا خود را نموده باحترام روانه کردند سایر ولایات نفهمیدند و اغراض سابقه خودشانرا در این مورد بروز دادند مثل قزوین و کرمانشاه وغیره.
حاج معین التجار- آنچه از خارج اطلاع حاصل شده و نوشته‌اند اهالی آنجا دو فرقه شده و هر کدام بیست هزار نفر هستند هر حکمی بیک طرف بشود اسباب فساد خواهد شد و علاوه از اهل شهر الوار هم بحمایت دو طرف آمده‌اند اگر صلاح میدانید دو نفر از طرف مجلس بروند تلگرافخانه حضورا با آنها گفتگو کرده و نصیحت نمایند و ساکت کنند تا اینکه مأموری برود.
رئیس- همینطور که گفتید تلگراف شد وامروز برای کار مجلس بدربار رفته بودم حضورا تحقیق کردم ساکت نمی‌شوند بالاخره قرار شد یکنفر وکیل هم از اینطرف بیاید و بهمین طور تلگراف کردند.
آقا سید حسین – تمام این اغتشاشات و صداها که در همه جا بلند است مثل رشت و قزوین و جاهای دیگر برای نداشتن نظامنامه بلدیه است فرستادن آن از همه چیز مقدم تر است پس اول نظامنامه بلدیه را بنویسید تمام شود و بولایات بفرستید که رفع این اغتشاشات بشود.
حاجی سید نصرالله – نظامنامه انجمن بلدی ربط باین مسئله ندارد آن نظامنامه انجمن ایالتی است و نوشته شده یکروز کار دارد که تمام شده در مجلس قرائت شود.
رئیس- جماعتی مشغول نوشتن نظامنامه انجمن ایالتی هستند بلکه روزی پنجساعت و ۶ ساعت کار دارد که پاک نویس شود و در کمیسیون قرائت شده بعد در این مجلس خوانده شود پس از تصویب بصحه همایونی برسد اما اینها طوری هستند و عجله دارند که یکی دو روز صبر نمی‌کنند.
آقا سید حسن – گفتگوی اهالی کرمانشاه با یکدیگر در سر انجمن ایالتی است نه در خصوص وکلایی که باید بیایند بمجلس این تلگرافی که مخابره شده یکنفر وکیل هم از آن طرف بیاید ثمری ندارد و رفع مخالفت آنها را با یکدیگر نخواهد کرد.
حاج معین التجار- اهالی کرمانشاه منتظر رأی مجلس و حکمی از طرف آنجا هستند اگر تلگرافی بطوریکه عرض کردم بشود گمان می‌کنم آنها ساکت بشوند.
رئیس- اگر متقاعد می‌شدند بآن تلگرافات که کردیم ساکت شده بودند واین حرفها نبود و سه روز پیش تلگراف شد تا نظامنامه برسد ده روز طول دارد باید صبر نمایند و امروز بتوسط تلگراف گفتگوها شد معلوم شد دسته بندی کرده‌اند این طرف هم میگویند ما هم وکیل بفرستیم ما هم گفتیم بفرستید.
آقا سید عبدالحسین – چونکه همه روزه ما را مبتلا داشته وامیدارد این است کاریکه مفید بحال دولت و ملت باشد وباعث اتحاد مابین دولت و ملت شود از ما سرنزده صحبت اتحاد دولت و ملت شد فرمودید می‌شود و وزرا قسم یاد خواهند کرد معلوم نشد کی شده و خواهد شد صحبت عدلیه می‌شود گفته می‌شود چندروز دیگر صحبت قانون می‌شود گفته می‌شود چند روز دیگر تمام می‌شود وقت مجلس تنگ است و ملت بتنگ آمده اعقاد بنده این است امروز این اتحاد بشود بهتر است از فردا ما قوه خیالیه هستیم و آنها قوه مجریه وقتیکه قوه اجرائیه نشد اسباب خرابی خواهد شد.
آقا میرزا فضلعلی آقا- این هاییکه گفتید صحیح است ولی یک کسی می‌خواهد ببیند که مجلس شب و روز در کار است یا نه چه در انجمنها و چه در مجلس و چه در خارج اگر کار اصفهان پیش نیامده بود نظامنامه بلدی تا حال تمام شده بود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – رئیس مجلس در خارج از مجلس نماینده مجلس است امروز در حضور ایشان آن تلگرافی که در باب اهالی کرمانشاه شده است باید ببینیم نتیجه چه شده اگر نتیجه نبخشید البته باید ایستادگی کرد و خواست.
حاجی معین التجار- تمام اهالی کرمانشاه امروز دو فرقه شده‌اند و اسباب فساد برپا شده نمی‌شود بگوییم باید منتظر نتیجه باشیم و منهم نمی‌گویم رایی را که رئیس داده است مخالفت شود می‌گویم دو نفر از طرف مجلس بروند نصیحت بکنند شاید ساکت بشوند.
اسدالله میرزا – مشکل است اهالی کرمانشاه متقاعد شوند بآمدن وکیل اینها حرفشان درسر انجمن محلی است وانگهی این قتل که شده ایستادگی دارند خوب است تلگراف شود که انجمن محلی توقیف باشد.
حاج ملک محمد – مشکل است باینهم ساکت شوند عقیده بنده این است تلگراف بشود که انجمن باقی باشد و مأمور برای رسیدگی خواهد آمد آنها هم بروند خانهای خودشان.
آقا میرزا ابوالحسن خان – در تلگراف وزارت داخله نوشته شده انجمن باقی باشد در اینصورت از اینجا تلگراف شود که انجمن توقیف باشد صحیح نخواهد بود.
آقا سید حسن تقی زاده – عقیده‌ام اینست از هر شهری که اختلافات انتخاب برپا شده و خبر می‌رسد مشکل است آنرا دو فرقه پلیتیکی فرض کنیم زیرا که این مسئله امروزه در مملکت ما نیست پس همینطوری که رئیس فرمودند جمعی درست فهمیدند جمعی هیچ نفهمیدند آنهایی که فهمیدند پیش افتادند در این صورت باید منتخبین اول را قبول کرد آنهایی که راضی باین امر نیستند حق آدم کشتن ندارند حق شکایت بحکومت و مجلس دارند بیایند اثبات بکنند و در هر جایی انجمن کرده و فوراً چند نفر از وکلا فرستادند خیلی خوب کار کردند.
حاج سید نصرالله – وقتیکه عدد مخالفین کثیر باشد چه باید کرد دفع آنها را بکنیم اسباب فساد شود یا باید مراعات بشود.
آقا سید حسن تقی زاده – این نظریکه ما داریم که دو طرف هستند خبط است چندنفر متنفذین هستند بجهت استبداد و کسر شئونات خودشان ودیر ملتفت شدن باعث این فسادها می‌شوند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – این صحیح است که باعث این فسادها بعضی از متنفذین هستندولی حتی الامکان باید ملاحظه کرد خونریزی نشود آنها هم از ملت هستند اگر این جلوگیری نشود باعث خونریزی و اغتشاش می‌شود.
حاج امجد السلطان – امورات کرمانشاه اهمیت دارد و با این تلگراف که بآنها مخابره شده بدتر خواهد شد وامروز با این تلگرافات آن طرف ساکت نخواهند شد بجهت آنکه حمایت کن آنها آقا سید ابوالقاسم و غیره هستند اگر می‌خواهید اصلاح شود عجالة تلگراف شود بهر دو طرف انجمن توقیف و دست از پا خطا نکنند تا مامور برسد.
رئیس- خیلی مذاکرات در این باب شده عقیده‌ام این است گفتگوی حضوریکه در تلگراف خانه شده ببینیم چه نتیجه می‌دهد اگر نتیجه نداد آنوقت تلگراف از طرف مجلس می‌کنیم شاید فعلا تلگراف ما هم اثری نبخشد و حالا رایزنی انجمن مالیه داده که پس از تصویب در مجلس باید بوزارت مالیه نوشته شود اهمیت دارد امر مالیه خیلی عقب افتاده است.
وثوق الدوله – این چند روزه در کمیسیون مالیه مذاکرات خیلی شد و نتیجه مذاکرات این شد که قبل از ممیزی علمی تفاوت عملیکه حکام کل معامله می‌نمایند در دستورالعمل جمع شود دیگر اینکه جنس دیوانی تغییر و مبادله بنقد می‌شد نشود و دیوان عین جنس بگیرد یکی هم ممیزی سیستان و غیره که پارسال شده بود و آصف الدوله خواهش کرد مبلغی از آن در حق خود و اتباعش مواجب برقرار شود اینهم داده نشود و در دستورالعمل جمع شود.
آقا شیخ حسین شهیدی – این تفاوت عمل جزو اصل مالیات که نبود زیادتی بود که حکام بظلم می‌گرفتند این مجلس که عین عدل است بچه قاعده این حکم را می‌کند که جزو مالیات بشود.
وثوق الدوله – اولا باید دانست برای مصلحتی این کار می‌شود و آن اینست که شش کرور خرج بیش از دخل است یعنی مالیات شانزده کرور است خرج بیست و یک کرور لابد باید این اصلاح بشود یا باید بجمع افزوده شود یا از خرج کسر شود و اینهم نمی‌شود مگر بعد از ممیزی علمی و آنهم طول دارد پس باید اصلاحاتی قبل از ممیزی بشود حال اینکه تفاوت عملی که حکام کل می‌گرفتند ازدست برود یا در دستورالعمل جمع شود؟
آقا شیخ حسین شهیدی – این رأی را مجس تصویب نماید باعث نفرت عموم مردم خواهد شد و رفته رفته حکام زیاد خواهند کرد.
وثوق الدوله – بعد از تصویب و اصلاح وزارت مالیه بموجب قبض و سند دریافت خواهد کرد و مفتش خواهد گذاشت که زیادتر گرفته نشود.
ثقه السلطنه – عرض می‌کنم این تفاوت عملی که میگویند چیزی نیست که یکدینار ضرری برعیت داشته باشد وابدا صد دینار زیاد نمی‌شود این معمولی هر ولایتی است که هست و همان است و هیچ کس هم سر در نمی‌آورد مگر مستوفی‌های ولایتی باید از آنها صورت گرفت و بهمان طور سابق دریافت کرد.
حسام الاسلام – تفاوت عمل اینطور که توضیح و ترجمه شد همان پیشکش است رعیت ترقی کرده پیشکشی هم ترقی کرده حال می‌خواهیم بدانیم این تفاوت عمل از روی کدام پیشکشی است.
آقا شیخ حسین شهیدی – تفاوت عمل اضافه جمعی است که بخالصجات و غیره بسته می‌شود این مطلب را مجلس اذن بدهد بعد حکام هم چیزی علاوه نمایند آنوقت اسباب بی اعتدالی خواهد شد اگر حدی محدود و معین شود که تعدی ننمایند ضرری ندارد.
آقا میرعماد – این در کتابچه است یک کتابچه دولتی و یک کتابچه حکومتی این تفاوت عمل همان کتابچه حکومتی است که همه ساله می‌گرفتند حالا از جیب حکومت درآورده بکیسه دولت داخل می‌شود.
آقا سید علینقی- مالیات بسه طریق از رعیت می‌گرفتند یکقسم از روی کتابچه قدیم یک قسم دیگر که باسم تفاوت عمل حکام می‌گرفتند که قدری از آن بدولت هم عاید می‌شد قسم دیگر اضافه که از رعیت می‌گیرند این نه بدولت می‌رسد و نه بحکومت این اضافه را باید اسقاط کرد.
وکیل التجار – دو مأخذ است یکی مالیات و یکی اینکه باسم تفاوت حکام می‌گرفتند ولی در گرفتن تعدی می‌کردند بنده عرض می‌کنم که این تفاوت بطور تعدیل و تساوی از فقرا و اغنیا گرفته شود.
حاجی معین التجار – معمول بود که حکام یک پیشکشی می‌دادند و یک تفاوت عملی می‌گرفتند اما معلوم نبود که چه قدر می‌گرفتند مثلا از فارس دویست هزار تومان یا بیشتر تفاوت عمل بود ولی حاکم هشتصد هزار تومان باین اسم می‌گرفت حالا که این تفاوت عمل بجمع دولت می‌آید باید وزیر مالیه آنرا صورت بدهد که زیاده از این نگیرند.
حاجی سید اسمعیل – چندمجلس است که گفتگوی اصلاح مالیه شده و تماماً صحبت از طرف دخل شد که زیاد بشود هیچ از طرف خرج مذاکره نشد که چقدر است و چقدر کسر دارند تا مردم بداند و بجان ودل بدهند اگر کسری هست پس بهتر آنست که اول خرج را معین نمایند.
رئیس- حق با شما است در تمام ممالک دنیا اول خرج را معین می‌نمایند بعد بر حسب آن خرج دخل پیدا نمی‌کنند که اگر مقابل آنخرج دخل نداشته باشند قرض می‌کنند و از خرج کسر می‌کنند ولی امروزه این خرجی که هست نمی‌شود از او چیزی کسر کرد بلکه اگر بخواهیم بعضی ادارات را اصلاح کنیم بر خرج افزوده خواهد شد پس ما باید اول فکر دخل کنیم و میدانیم که در مملکت ما خیلی چیزها است که نفع کلی دارد از قبیل راه شوسه و آهن و غیره ولی اینها هم مخارج لازم دارد واین هم معلومست که اگر تعدیل علمی بشود نفع کلی دارد ولی آن طول دارد پس حالا تا آن ترتیب درست شود همین طور کسر داشته باشیم یا باین تفاوت عمل یک طوری اصلاح کنیم.
آقا شیخ حسین شهیدی – تفاوت عمل را معین کنند که چقدر است تا زیاده از آن گرفته نشود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – مثلا تفاوت عملی که حکام از فارس می‌گرفتند و قوام الملک امسال قبول کرد زاید بر آن نگیرند و بمردم هم اعلان کنند که اینقدر باید بدهید اگر اینطور باشد بنده عرض می‌کنم که این عین عدالت است و اگر عشر بگیرند خیلی از این زیادتر است.
آقا سید حسن تقی زاده – اگر چه امروزه ترتیب صحیحی باین زودی داده نخواهد شد و ممیزی علمی هم بآن ترتیب خرج زیاد لازم دارد ولی بنده عرض می‌کنم که مالیه را از حکام بگیرند بمحصلین وزیر مالیه بدهند که آنها دریافت کنند اما در ملاحظه در این صورت لازم است یکی بودن عدلیه در هر ولایتی و یکی نظارت انجمن محلی بمالیه عدلیه باین زودی مؤسس نخواهد شد و بقانون نظامنامه انجمن محلی می‌تواند نظارت داشته باشد خوبست که عجالة عدلیه و نظارت مالیه هر دو با انجمن محلی باشد و محصلین وزیر مالیه دریافت مالیات نمایند حکام دیگر مداخله نکنند.
رئیس- بلی باید بنظارت انجمن محلی باشد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – حرف در این بود که این تفاوت گرفته بشود یا نه.
آقا سید حسن تقی زاده – در گرفتن تفاوت حرفی نیست ولی محصلین وزارت مالیه بگیرند نه حکام.
وثوق الدوله – این حرفهاییکه زده می‌شود و این مساواتی را که می‌خواهیم آن از روی ممیزی علمی می‌شود و آنهم طول دارد این تفاوت عمل را حکام معمولا از رعایا می‌گرفتند از گرفتن این هیچ وقت شکایت نداشتند اگر شکایت هم می‌کردند از زیادی بود که حکام می‌گرفتند وازاین تفاوت هم چیزی بکیسه دولت نمی‌آید مگر اندکی حالا درین صورت چه ضرر دارد که وزیر مالیه یکصورت صحیحی بدهد و بمردم هم اعلان شود که مالیات شما اینقدر است و هر گاه کسی زیادتر بگیرد مجازات بشود واز طرف وزیر مالیه مفتش هم باشد انجمن محلی هم نظارت داشته باشد با این ترتیب چه عیب دارد؟
وکیل التجار- این تفاوت عمل بنظر حاکم یا نایب الحکومه یا هر کس که بوده از بنده که همسایه ملک او بودم یا بملاحظه دیگر از من نمی‌گرفت و از دیگری دو مقابل می‌گرفت.
وثوق الدوله – این اصلاحش باید بممیزی بشود همین طور که حکام این تفاوت عمل را می‌گرفتند میخوردند امسال هم بخورند تا بجمع دولت بیاید.
آقا سید حسن تقی زاده – بنده در کمیسیون چند دفعه حاضر شدم ولی یک نکته که هست همین است که چه ضرر دارد امسال مالیات از حکومت تجزیه شود.
وثوق الدوله – اینکه گفته شد که باید مجزی بشود و انجمن محلی هم نظارت داشته باشد.
آقا شیخ ابراهیم – این تفاوت عمل را که حکام می‌گرفتند هر ساله یک پیشکش می‌دادند و بر آن تفاوت می‌افزودند حالا باید معلوم باشد که کدام فرع را روی اصل می‌برند و می‌گیرند.
رئیس- این کار برای این نیست که چیزی امسال زیاده بگیرند بجهت اینستکه بکیسه حاکم نرود حال می‌خواهیم ببینیم که این کار از روی ضرورت امسال خوبست یا راه سهل تر و بهتر بنظر می‌آید که مثلا از تمام عشر گرفته بشود این امروز می‌شود یامانع و اشکالی دارد پس باید ببینیم که این ظلم هر ساله را هم امسال بکنیم بهتر است تا ترتیب صحیحی داده شود یا نه.
فتح الله خان – عشر گرفتن امسال امکان ندارد ولی تفاوت گرفتن که زیاد نگیرند به نظارت انجمن محلی عیبی ندارد.
آقا شیخ حسین شهیدی – عشر بمیزان شرع یا بغیر میزان شرع بخواهید بگیرید بمقصود شما که دخل بخرج وافی باشد نمی‌شود بجهت اینکه عشر شرعی بعد از وضع تمام مخارجات است دیگر نه گمرک دارد و نه سرباز دارد و نه صادر و وارد دیگر دارد هیچ ندارد.
رئیس- حالا دیگر بیش از این مباحثه ندارد اگر بنظر آقایان چیز صحیحی می‌آید که مفید فایده و سهل‌تر باشد یک چیزی بنویسند پس فردا خوانده شود.
وثوق الدوله – تفاوت عمل چیز تازه نیست همان است که حکام می‌گرفتند و این که آنرا اصلاح کنیم که از غنی و فقیر بالسویه گرفته شود این بعد از ممیزی علمی است زیرا که اگر ما بتوانیم از برای اصلاح این امر فکری بکنیم برای اصل می‌کنیم این همان ترتیب جاریست که بود.
مطلب دوم این است که در زمان صدارت عین الدوله بعضی را فرستادند که حدود خراسان از سیستان و قوچان و توابع آن راممیزی کردند نتیجه ممیزی که وزیر مالیه تحقیق کردند هشتاد هزار تومان نقد و هشتاد هزار خروار جنس شد ولی سی هزار تومان آن را آصف الدوله استدعا کرده بود که باتباع او مواجب داده شود واز هشتاد هزار تومان موضوع بود کمیسیون در این باب رأی داد که این سی هزار تومان موضوع نشود و در جزء دستورالعمل نوشته شود.
سیم تسعیر جنس بنقد که هر کس خالصه خریده بود آن جنس را تبدیل بنقد کرده بودند و این کم کم سرایت در خیلی جاها کرده بود کمیسیون در این باب هم رأی داد که عین جنس را دیوان بگیرد و تسعیر نشود.
آقا سید حسن تقی زاده – این سه مطلب صحیح است یکی هم در باب تیولات است در آن قراری داده نشد.
وثوق الدوله – در باب تیول مذاکره خیلی شده ومسلم است که بعضی از تیولات خیلی علاوه می‌برند ولی بعضی تیولات همان بقدر مواجب صاحب تیول عایدی دارد دیگر زیاده ندارد دیدیم اگر بخواهیم کاری بکنیم فقط در همان‌هایی که علاوه دارند باید برگردد واین هم سهل است. اما بکیسه دیوان امساله چیزی نمی‌آید لهذا گفتیم باشد برای ممیزی عملی.
آقا سیدحسن تقی زاده – این مسئله را زا این سه مطلب جدا نکنید ضمیمه همانها بکنید تا مذاکره شود.
آقا میرزا ابوالحسنخان – فعلا گفتگو بکنید هر کس حرفی دارد بگوید.
مخبرالملک – تیول باید برگدد و یک فایده برگشتن تیول این است که محتکرین غله را نمی‌توانند احتکار کنند نرخ غله بدست دولت خواهد بود و ارزان خواهد شد.
آقا شیخ حسین – من عقیده‌ام این است که کلیه تیول باید برگردد بجهت اینکه بشیرالملک فیوج را تیول کرده بهزار و چهارصد و نود تومان و شخصی که اطلاع داشت قسم یاد کرد که از فیوج رشت تنها چهل هزار تومان می‌گیرد دیگر اصفهان و سایر جاها هیچ حالا ببینید که این مطلب چقدر ضررملت ودولت است هر چه خواستم از آن شخص تمامی را صورت بگیرد می‌ترسید و نمی‌داد من یک چیزی نوشته‌ام می‌خوانم اگر صلاح دانستید اعلان شود۰۰ عقیده بنده این است بعضی اشخاص در این شهر از بعضی مفاسد ادارات باخبرند که اگر بگویند صلاح دولت و ملت است ولی اطمینان ندارند خوب است مجلس محترم بحضور مبارک اعلیحضرت پادشاه اسلام عرض نماید که اعلان بفرمایند بعموم مردم که هر کس مطالب خود را بدون خوف بمجلس شواری ملی عرض نماید. اگر این عرض بنده صلاح دولت و ملت است اقدام کنید.
رئیس- این مطلب شما در نظامنامه هست که هر کس هر چه در خیر دولت و ملت میداند بگوید آزاد است
رئیس التجار – یکی از فصول امتیازنامه بانک ملی این است که تمام عایدات دولتی باید ببانک ملی وارد شود پس در اینصورت تمام تیولات باید برگردد. آقا میرزا حسین طبیب – تیول دو قسم است یکی این که شخصی جایی را تیول کرده است و برده است چیزی هم بدولت نمی‌دهد یکی هم این که عوض مواجب محلی را تیول دارد و عایدی آن هم بیشتر از اندازه مواجب نیست آن دیگر چرا برگردد (جمعی گفتند برگجردد و مواجب را از بانک بگیرد.)
آقا میرزا محمود خوانساری- عرض دارم اجازه می‌فرمایید در باب تیولات جناب وثوق الدوله فرمودند که بعضی از تیولات یک جزئی تفاوت عملی دارد و بعضی از تیولات هیچ تفاوت عملی ندارد بنده عرض می‌کنم در تمام ایران تیولاتی که هست از تومانی دو هزار الی سه تومان تفاوت عمل دارد باید این تفاوت عمل عاید دولت بشود آیا این رعیت فقیر غیر از سلطان عصر که اطاعت او بر تمام ماها لازم و واجب است رعیت چند پادشاه باید باشد یک پادشاه صاحبان تیولات یک پادشاه حاکم محل یک پادشاه مباشرین گذشته از اینها میدانید هر ده و قصبه که تیول است قهرا حاکم ولایت با رعایای آن ده عداوت می‌ورزد منتهای ظلم و اذیت را در حق آن حا مجری می‌دارد آیا می‌خواهم بدانم این ارباب تیول چه امیتازی با سایر ارباب حقوق دارند که باید یکماه بسال آینده مانده حقوق خودشانرا بالمضاعف از محل دریافت دارند و سایرین بعد از یکسال و دو سال بحقوقات خودشان نرسند چه ضرر دارد که تمام این تیولات برگردد و فایده کلی هم عاید دولت بشود و رعایای تیولات هم از دست ظلم و استبداد فوق العاده خلاص شوند وارباب حقوق هم بالسویه بحقوق خود برسند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – اینکه تیولات بجهت صاحبان آنها فایده دارد هیچ حرفی نیست و درکاری هم که مجلس حکم کرد نمیشوداستثناء کرد این هم محل حرفی نیست فقط در کمیسیون اختلاف در این شد که فایده اینکار اگر امساله برگردانند بدولت خواهد رسید یا بحاکم محل دیگر راهی دارید که بدولت می‌رسد همین ساعت رأی بدهید تیولات برگردد اگر فایده تیولات امساله بحکومت عاید شود چرا برگردانیم باشد برای ممیزی.
مشهدی باقر- کسی از ما بپرسد فرض را از کجا می‌دهید باید بگوییم تیولات را برگردانده پنج کرور کسر محل و قرض دولت را بدهیم غیر از این تیری در ترکش نداریم.
آقا میرزا ابوالحسنخان – اینکه گفتید صحیح است غرض این بود که راهی برای اینکار پیدا شود عقیده بنده این است همان کسانیکه از طرف وزارت مالیه مباشر مالیات هستند و انجمنهای محلی که نظارت در مالیات دارند همان آنها را برای اینکار بگمارید که بگیرند.
احسن الدوله – با وجود سلطنت مشروطه و آزادی ملت غیر ممکن است که رعیت بندگی ارباب تیول را که هم جنس خودشان است قبول نمایند بهتر آنست که تیولات بدون استثناء بکلی موقوف و تفاوت عمل آنها با نظارت انجمنهای محلی عاید دولت بشود.