مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ آبان ۱۳۴۹ نشست ۲۱۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و دوم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۲۶ آبان ۱۳۴۹ نشست ۲۱۲
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۲۲
جلسه: ۲۱۲
فهرست مطالب:
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۲- بیانات قبل از دستور- آقایان: دکتر رشتی- مهندس سهم‌الدینی- روستا- مهندس اخوان- فرهادپور- تیمسار نکوزاد
۳- تصویب صورت‌جلسه
۴- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای دکتر وحیدی وزیر کشاورزی
۵- تقدیم یک فقره لایحه و استرداد لایحه وظایف نگهبانان بانک‌ها به وسیله آقای صادق احمدی معاون وزارت دادگستری
۶- طرح گزارش شور اول کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی راجع به لایحه بخشودگی بقیه بدهی عشایر فارس بابت بهای شکر و بهره و خسارت
۷- طرح و تصویب گزارش شور دوم کمیسیون کشور راجع به لایحه گذرنامه و ارسال به مجلس سنا
۸- اعلام وصول و قرائت نامه‌های مربوط به دو فقره لایحه قانونی از مجلس سنا
۹- اعلام وصول و قرائت سه نامه رسیده از دولت در اجرای قانون نحوه خرید ماشین‌آلات
۱۰- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی روز سه‌شنبه (۲۶) آبان ماه ۱۳۴۹
| مجلس ساعت ده صبح به ریاست آقای عبدالله ریاضی تشکیل گردید. |
- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
رئیس- اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
غائبین با اجازه
- آقایان دکتر ضیائی- دکتر طالع- رضازاده- مهندس کیا- مهندس بهرام زاده- بهادری- مصطفوی نائینی- مهندس ریاحی- دکتر صالحی- مهندس قادرپناه- حق شناس- دکتر شریعت- اولیاء- دکتر خیراندیش- فهیمی- مهندس معینی زند- دکتر وحیدنیا- اخلاقی- اهری- دکتر رضوی- ساگینیان- شاهنده- محمد مانی.
دیر آمدگان و زود رفتگان با اجازه
- آقای پردلی یک ساعت.
غائبین مریض
- آقایان دکتر عدل- عجم- فولادوند- دکتر برومند- مهندس اردلان- مهندس بریمانی- ضیائی احمدی- پرفسور مخبر فرهمند.
غائبین در رأی
- آقایان پرویزی- دیهیم- فتح الله مافی هر کدام یک رأی.
- بیانات قبل از دستور- آقایان: دکتر رشتی- مهندس سهم الدینی- روستا- مهندس اخوان- فرهادپور- تیمسار نکوزاد
۲- بیانات قبل از دستور- آقایان: دکتر رشتی- مهندس سهم الدینی- روستا- مهندس اخوان- فرهادپور- تیمسار نکوزاد.
رئیس- نطق‌های قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای دکتر رشتی بفرمائید.
دکتر رشتی- با اجازه مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی و همکاران گرامی، مختصر گزارشی در باب کنفرانس بین‌المجالس و تصمیمات مهمی را که در این دوره کنفرانس که در شهر لاهه تشکیل شد و در کنفرانس گذشته اتخاذ گردید به عرض می‌رسد البته گزارش مفصل کتباً به همه همکاران گرامی‌تقدیم خواهد شد که برای نگهداری در دبیرخانه ضبط می‌شود ولی به طور خلاصه برای این که در صورت جلسه مجلس شورای ملی ذکر بشود عرایضی عرض خواهم کرد. روز نهم ماه مهر جلسه کنفرانس بین‌المجالس در شهر لاهه تشکیل شد و تصمیماتی که در شورای بین‌المجالس در بهار گذشته اتخاذ شده بود به اضافه تصمیمات جدیدی که در شورا به وسیله نمایندگی‌ها به آن‌ها اضافه شده بود مطرح شد. تصمیمات مهمی که در کنفرانس بین‌المجالس امسال اتخاذ شد عبارت بودند اول موضوع نقش سیستم‌های تعاونی در پیشرفت کشورهای در حال توسعه. مخبر کمیسیون اقتصادی بین‌المجالس که این قطع نامه را مطرح نمودند آقای دکتر یزدان پناه نماینده ایران بودند که خودشان قبلاً قطع نامه‌ای که می‌شود گفت اساس قطع نامه مصوبه کنفرانس گردید و در بهار گذشته پیشنهاد کرده بودند. و به دبیر خانه کنفرانس بین‌المجالس فرستاده بودند. اساس این قطع نامه عبارت بود از این که پارلمان‌های تمام کشورهای دنیا باید کوشش کنند از نهضت‌های تعاون و سیستم تعاون به طور کلی حمایت کنند و چون ما در ایران برای نهضت تعاون اهمیت و ارزش خاصی قائل هستیم و به پیروی از منویات ملوکانه می‌بایست این نهضت روز به روز تقویت و تحکیم بشود به این مناسبت نمایندگان ایران علاقه خاصی در این زمینه نشان دادند و در بحث عمومی‌هم قبلاً شرکت کرده بودیم و سیاست عمومی‌پارلمان و دولت ایران را توضیح دادیم. قطع نامه دیگری که بسیار مهم بود و آن هم برای ملت و دولت ایران ارزش خاصی دارد موضوع استفاده از منابع دریا و منابع زیر کف دریا که بسیار از لحاظ صنایع آینده دنیا اهمیت دارد به خصوص از لحاظ این که باید از استفاده‌های نظامی‌از این منابع عظیم جلوگیری بشود به خصوص در کشور خودمان در خلیج فارس دولت ایران حقوق بسیار زیادی دارد از نظر فلات قاره و استفاده از منابع زیر دریا و خوشبختانه از لحاظ ما منابع خلیج فارس در ردیف منابع زیر دریائی آزاد حساب نمی‌شود زیرا خلیج فارس دریائی است که منابع زیادی دارد و این منابع به صورت منابع فلات قاره‌ای باید مورد استفاده کشورهای ذی نفع قرار بگیرد همان طور که عرض کردم هم از لحاظ استفاده غیر نظامی‌از این منابع و هم از نظر جلوگیری از آلودگی و آب بسیار شایان توجه بود به خصوص کشورهایی که در جوار دریا هستند خیلی نگران هستند که صنایع زیادی در اطراف دریاها برپا شده و ممکن است فاضلاب آب آن‌ها را آلوده بکند و آب دریاها را یا منابع زیر دریا را از بین ببرد. قطع نامه دیگری که تصویب شد مربوط به نقش پارلمان‌ها در تحکیم مبانی صلح و امنیت بین‌المللی چه در سطح منطقه‌ای و چه در سطح جهانی در خصوص همکاری‌های بین‌المللی منطقه‌ای و نقش پارلمان در همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی نیز قطع نامه‌ای صادر شد که نمایندگی ایران نیز در بحث عمومی‌مربوط به آن شرکت داشت و آقای سناتور بوذری بیاناتی ایراد داشتند در زمینه طرق خاتمه دادن به استثمار و استعمار جدید که آن هم یکی از مسائل بسیار حاد بین‌المللی است و در تمام سازمان‌های بین‌الملل امروز مورد بحث و توجه است نیز بحث بسیار مفصل شد و در بحث عمومی‌آن هم نمایندگی ایران سهیم بود و بیاناتی جناب آقای دکتر ضیائی از طرف نمایندگی ایران ایراد داشتند که مورد توجه قرار گرفت به خصوص کشورهایی که از حمایت کامل سازمان‌های بین‌المللی برخوردار بودند مانند ممالک جدیدالتأسیس یا کشورهای جدیدالاستقلال به خصوص در قاره افریقا و اهمیتی که آن‌ها به تصمیمات بین‌الملل می‌دهند بسیار شایان توجه بود. در مورد خاور میانه عربی هم قطع نامه‌ای ملایم به تصویب رسید که اقداماتی که سازمان ملل متحد تا کنون کرده است مورد توجه و حمایت باشد همکاران محترم لابد به خاطر دارند که در ۲۲ نوامبر ۱۹۶۷ قطع نامه بسیار مهمی‌در سازمان ملل متحد به تصویب رسید که دولت شاهنشاهی ایران هم آن را مورد حمایت قرار داد و هنوز هم قطع نامه‌ای است که دستورالعمل سازمان‌های بین‌الملل را تشکیل می‌دهد. حالا می‌رسیم به مطلب مهمی که در روزهای اخیر به خصوص در مملکت ما بسیار اهمیت پیدا کرده و آن عبارت است از دزدی هوائی و ربودن هواپیما و گرو گرفتن مسافران بی گناهی که در هواپیما سفر می‌کنند. در این باره باید به عرض برسانم که اقداماتی که سازمان‌های بین‌الملل انجام داده‌اند به خصوص سازمان بین‌المجالس سابقه طولانی دارد. در روز چهارم آوریل گذشته که مطابق ۱۵ فروردین ماه بود شورای بین‌المجالس به اتفاق آراء قطع نامه‌ای تصویب کرد که کمیسیون حقوقی و پارلمانی اتحادیه بین‌المجالس هم قبلاً آن را تصویب کرده بود و آن عبارت از این بود که در زمینه تأمین آزادی مراودات و حمل و نقل هوائی باید چه تصمیماتی پارلمان‌های دنیا اتخاذ کنند. در آن موقع شورای بین‌المجالس موافقت کرد که آن مسئله نظر به اهمیتی که دارد در دستور کمیسیون حقوقی و پارلمانی اتحادیه بین‌المجالس باقی بماند تا پس از مطالعات و تبادل نظری که در این فاصله بین جلسه بهاره و پائیزه شورا و هم چنین پنجاه و هشتمین کنفرانس بین‌المجالس در لاهه به عمل می‌آید قطع نامه مفصل و کامل مطرح و تصویب گردد متن تصمیمات شورای بین‌المجالس از طرف دبیر کل آن اتحادیه به کلیه سازمان‌های بین‌المللی که مؤثر بودند در این کار توزیع شد سازمان‌هایی که از تصمیمات اتحادیه بین‌المجالس با خبر شدند عبارت بودند از:
۱- سازمان ملل متحد در نیویورک.
۲- سازمان بین‌الملل هواپیمائی کشوری در مونترال کانادا.
۳- مؤسسه حمل و نقل بین‌الملل احیاناً که اخیراً کنفرانسی در تهران تشکیل داد.
۴- فدراسیون بین‌المللی خلبانان هواپیما.
۵- شورای بین‌المللی صاحبان هواپیما و خلبانان.
۶- کنفرانس اروپائی هواپیمائی کشوری.
تمام این سازمان‌های بین‌المللی از اقداماتی که در باره جلوگیری از دزدی هواپیما و اخلال در امر ارتباطات هوائی بین‌المللی به عمل آمده قدردانی کردند و اطمینان دادند که آن‌ها نیز در محکوم ساختن و ممانعت از این گونه جنایات بین‌المللی خواهند کوشید. به خصوص سازمان ملل متحد اظهار تمایل نمود که در آینده نیز از اقدامات اتحادیه بین‌المجالس در این خصوص با خبر گردد. و با اتحادیه مزبور در تماس باشد و اما قطع نامه‌ای که در ۱۶ مهر ماه یا ۸ اکتبر در پنجاه و هشتمین کنفرانس بین‌المجالس در لاهه در خصوص جلوگیری از دزدی هواپیماها و اخلال در امر هوانوردی و ارتباطات هوائی بین‌المللی به تصویب رسید قبلاً توسط کمیسیون حقوقی و پارلمانی بین‌المجالس تنظیم و تصویب شده بود و چون در این اواخر مسئله مختل شدن اقلیت هوائی بسیار مورد نظر گروه‌های پارلمانی بود بدون بحث مفصل و یا اختلاف نظری به تصویب رسید.
در این قطع‌نامه کنفرانس بین‌المجالس پس از اظهار نگرانی درباره اقدامات افراد و یا گروه‌های خراب کار که موجب خطر نسبت به جان و مال مسافران بی گناه هواپیماها می‌گردند و هم چنین با اشاره به مذاکرات و تصمیمات فعلی اتحادیه بین‌المجالس و قطع نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد در این باره نکاتی چند را به پارلمان‌های دنیا تذکر می‌دهد.
اول- کنفرانس بین‌المجالس شدیداً عملیات خراب کارانه و دزدی هواپیما و به خطر انداختن جان مسافران و در گروه نگاه داشتن مسافران به منظور کسب امتیازات سیاسی از دولت‌ها را محکوم می‌نماید.
دوم- از دولت‌ها و مقامات مربوط دعوت می‌نماید که هر چه زودتر قراردادهائی با مجازات‌های شدید برای متخلفین مقررات بین‌المللی هواپیمائی کشوری منعقد نمایند و بدین ترتیب دولت‌ها را وادار نمایند که اگر کشوری جنایت‌کاران هوائی یعنی دزدان هواپیما و خراب کاران را در خاک خود راه دهد علیه آن کشور مجازات‌هائی تعیین کنند تا چنین جنایت کاران در هر کجا که باشند شدیداً مورد مجازات قرار گیرند.
سوم- قبل از حصول چنین قراردادهائی بهتر است که دولت‌های ذی نفع با قراردادهای دو جانبه‌ای وسائل استرداد جنایت کاران بین المللی را فراهم سازند.
چهارم- امیدوار است کنفرانس سیاسی دسامبر آینده که در لاهه منعقد می‌گردد موجب خواهد شد که یک کنوانسیون بین‌المللی مؤثری برای جلوگیری از توقیف یا ربودن هواپیماهای مسافربری تنظیم گردد و بالنتیجه مشکل دزدی هوائی با همکاران عموم ملل و دولت‌ها حل گردد.
پنجم- کنفرانس بین‌المجالس از اقداماتی که سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری در منترال به عمل می‌آورد مانند تصمیماتی که سازمان در سپتامبر جاری اتخاذ نموده پشتیبانی می‌کند.
ششم- از سازمان ملل متحد می‌خواهد که هر اقدامی‌برای جلوگیری از مختل ساختن ارتباطات هوائی و هوانوری کشوری لازم است به عمل آورد.
این بود آن چه در زمینه جلوگیری از ربودن هواپیما و به خطر انداختن جان مسافران از طرف کنفرانس بین المجالس انجام شده است و چون هم در سازمان ملل متحد و هم در کنفرانس اخیر یاتا و سازمان بین‌المللی هواپیمائی کشوری عمومی‌صاحب نظران را به این مسئله توجه خاص دارند. انشاءالله راه حلی که عملاً بتواند از این جنایت مهیب و تازه بین‌المللی جلوگیری نماید به دست خواهد آمد. البته همکاران عزیز باید به خاطر داشته باشند اقداماتی که دولت‌ها می‌توانند انجام بدهند باید از طریق سازمان‌های بین المللی که دولت‌ها در آن جا نماینده دارند انجام بشود، چون اتحادیه بین‌المجالس یک سازمان بین‌المللی است و از گروه‌های پارلمانی تشکیل شده و قوه اجرائیه ندارد در صورتی که سازمان ملل متحد و سایر سازمان‌های مشابه آن از نماینده‌های دولت‌ها تشکیل شده و اگر اقدامی‌باید بشود آن سازمان‌ها باید انجام بدهند به این جهت است که اتحادیه بین‌المجالس از سازمان ملل می‌خواهد که هر چه زودتر هر اقدامی که لازم است به عمل بیاورد و دولت‌ها به پارلمان‌هایشان قوانین لازم را پیشنهاد کنند و هر چه زودتر تصویب شود. خوشبختانه در کشور ما هم زمان با شیوع این جنایت‌ها که در این ناحیه از دنیا به وقوع پیوست این فکر قوت گرفت و به صورت طرح قانونی تحت رسیدگی و مطالعه است که هر چه زودتر به تصویب پارلمان برسد و پس از آن که به تصویب رسید ما هم می‌توانیم به اتحادیه بین‌المجالس و هم چنین به سازمان ملل متحد نشان بدهیم که برای جلوگیری از این گونه جنایات از هیچ اقدامی‌فرو گذار نخواهیم کرد. متأسفانه بعضی از ممالک به خصوص همسایه غربی ما حتی به مقررات و قوانین بین‌المللی پشت پا می‌زنند و ما از این جهت بسیار نگران هستیم و امیدواریم که در آینده نزدیک آن‌ها هم به راه راست هدایت شوند متشکرم (احسنت- احسنت).
رئیس- آقای مهندس سهم الدینی بفرمائید.
مهندس سهم الدینی- با اجازه مقام محترم ریاست.
همان طور که همکاران عزیز اطلاع دارند شاهنشاه آریامهر روز شنبه هفته گذشته برای یک بازدید سه روزه به شیراز نزول اجلال فرمودند. شیراز در میان شهرهای ایران این افتخار را دارد که سالی چند بار به دیدار شاهنشاه گرامی‌خود نائل می‌شود و توجه خاص شاهنشاه آریامهر پایه و اساس پیشرفت و ترقی و آبادانی بیشتر استان فارس به خصوص شیراز است (صحیح است).
در این سفر به علت تصادف با ایام ماه مبارک رمضان شاهنشاه آریامهر به حذف کلیه تشریفات فرموده بودند مع ذلک مردم شیراز با شوق و شعف فراوان برای استقبال از موکب پدر تاج دار خود در سراسر مسیر اجتماع کرده و با فریادهای جاوید شاه مقدم شاهنشاه را گرامی‌می‌داشتند شاهنشاه آریامهر در این سفر آموزشگاه نابینایان شوریده شیرازی را که به همت باشگاه لاینز ساخته شده است و در آن ۲۰ دختر و پسر نابینا به طور شبانه روزی نگه داری می‌شود و نیز بخش تشخیص بیماری‌های قلبی و دستگاه جراحی باز قلب را که برای نخستین بار در ایران شروع به کار می‌کند در بیمارستان سعدی هم چنین آموزشگاه بهیاری روز بهان و بخش نوتوانی بیمارستان حافظ وابسته به دانشگاه پهلوی را گشودند و از قسمت‌های مختلف این واحدها بازدید فرمودند.
شاهنشاه آریامهر در بازدید از واحدهای درمانی دانشگاه پهلوی آقای دکتر نهاوندی را مورد تفقد مخصوص قرار دادند و فرمودند «امیدوارم در بهار آینده که به شیراز می‌آیم شاهد پیشرفت‌ها و کارهای تازه این واحد علمی‌پیشرفته باشیم» شاهنشاه آریامهر در روز دوم توقف در شیراز به بازدید از بخش ماشین‌آلات کشاورزی دانشکده کشاورزی و آزمایشگاه نمونه ژئو تکنیک دانشکده مهندسی دانشگاه پهلوی و نیز قسمت‌های مختلف مرکز پیاده ارتش سوم و پایگاه حمل و نقل هوائی پرداختند و در پایان بازدید سه روزه تلویزیون فارس مرکز شیراز را افتتاح فرمودند.
تلویزیون فارس- مرکز شیراز روز چهارم آبان سال ۱۳۴۸ کار آزمایشی خود را آغاز کرد.
مرکز تلویزیونی شیراز که روز هیجدهم آبان ماه جاری از طریق رله برنامه‌های تهران هم وسیله شبکه میکروویو در پیشگاه مبارک شاهنشاه آریامهر افتتاح گردید در زمینی به مساحت ۶۰ متر مربع که از طرف دانشگاه پهلوی به اختیار سازمان تلویزیون گذارده شده ساختمان گردیده که در حدود شش هزار متر مربع آن زیر بنا قرار دارد در قسمت تولید این مرکز: لابراتوار مجهز فیلم و عکس. استودیو اخبار سالن نمایش فیلم- استودیو دوبلاژ- اطاق‌های مونتاژ و سالن تمرین تعبیه شده است به سبب موقعیت خاص جغرافیائی شیراز و کوه‌هائی که آن را احاطه کرده است آنتن تلویزیون به طول ۲۰ متر در بالای تپه بلندی و در محلی غیر از ساختمان مرکز قرار گرفته قدرت تشعشع آنتن این فرستنده در حال حاضر ۲ کیلو وات و منطقه‌ای به وسعت ۵۰ کیلو متر را می‌پوشاند که علاوه بر برنامه محلی مردم شیراز از برنامه کانال‌های ۳ و ۷ تهران از طریق میکروویو استفاده می‌نمایند و تا پایان برنامه چهارم نیز اغلب نقاط فارس از این برنامه‌ها استفاده خواهند کرد تلویزیون شیراز نیز دارای دو استودیو یکی استودیوی بزرگ که از آن برای ضبط برنامه‌هائی نظیر تئاتر و مسابقات استفاده می‌شود و یک استودیو برای پخش اخبار و تولید برخی برنامه‌های دیگر و کمک به پخش برنامه‌هائی که از تهران فرستاده می‌شود می‌باشد.
تلویزیون شیراز پس از تهران بزرگ‌ترین مرکز از شبکه تلویزیونی سراسر کشور است و بنای دومین مرکز بزرگ تلویزیونی در شیراز به علت وجود فعالیت‌های فرهنگی گوناگون دانشگاه بزرگ پهلوی- برگزاری سالیانه جشن هنر در این شهر است که از دیرباز مهد ادب و فرهنگ ایران نام داشته است.
در این جا لازم می‌دانم از توجه دولت خدمت گزار هویدا و به خصوص مسئولین و کارکنان جوان سازمان تلویزیون ملی ایران که با کمال علاقه و پشتکار خستگی‌ناپذیری در اجرای منویات شاهنشاه آریامهر برای توسعه شبکه‌های تلویزیونی به منظور گسترش دانش و فرهنگ و تجهیر افکار عمومی‌به نور فرهنگ و رویدادهای جهان از هیچ گونه کوشش و فعالیتی دریغ نمی‌دارند از طرف قاطبه ملت ایران به خصوص مردم شیراز صمیمانه تشکر و سپاس گزاری نمایم (احسنت).
شاهنشاه قبل از عزیمت به تهران همان طور که در سفرهای گذشته هم برای زیارت به حرم حضرت شاه چراغ تشریف فرما می‌شدند به حرم شاه چراغ مشرف شدند و ضمن زیارت و پرده برداری از ضریح خاتمی که به دستور شهبانوی متدین و نیکوکار به بهترین وجهی تهیه شده بود در نماز جماعت نیز شرکت فرموده و افتخاری بر افتخارات زائرین مرقد شاه چراغ افزودند. شاهنشاه پس از انجام نماز حرم شاه چراغ را به قصد فرودگاه و عزیمت به تهران ترک فرمودند و مردمی که در آن محل گرد آمده بودند با تکبیر و صلوات شاهنشاه آریامهر را بدرقه نمودند.
در پایان عرایضم خواستم نظر وزارت راه را به آسفالت راه شیراز- اردکان جلب نموده و توجه دهم که چون اردکان فارس از نظر آب و هوا یکی از نقاط ییلاقی شیراز بوده که برای جلب توریست به خصوص شیخ نشین‌های خلیج فارس برای شیراز جنبه حیاتی دارد وزارت راه ساختمان و آسفالت راه مزبور را جزء برنامه راهسازی امانی خود قرار داده تا علاوه بر استفاده جهت جلب توریست، راه مذکور که مرکز فرمانداری کل کهکیلویه را به شیراز می‌پیوندد به صورت قابل استفاده‌ای در آید- متشکرم بقیه وقتم را به آقای روستا می‌دهم (احسنت- احسنت).
رئیس- آقای روستا بفرمائید.
روستا- برای بنده موجب کمال افتخار است در این موقع که لایحه نظام صنفی که از طرف دولت خدمت گزار جهت تصویب به مجلس محترم تقدیم شده مطالبی را به استحضار ریاست محترم مجلس و نمایندگان محترم می‌رسانم.
ملت‌های مغرب زمین که امروز چشم و چراغ دنیا و روشن بخش جهانیان شده‌اند و به عبارت دیگر مردمی که دنیا را اسیر اختراعات و اکتشافات خود ساخته و چرخ‌های عظیم جهانی را تحت نفوذ و به اراده مغزهای متفکر خود قرار داده‌اند زمانی تماشاگر صحنه بی‌رقیب ملل شرق بودند. روزی از مردم مشرق زمین الهام می‌گرفتند و به آستان ادب و معارف و فرهنگ آنان سر تعظیم فرود می‌آوردند.
به ترقیات مشرق خیره می‌شدند و برای رسیدن به هدفی که ترقی ملت را در بر داشت و به آرمانی که پیشرفت و ارتقاء مقام انسانی به شمار می‌رفت چشم می‌دوختند و با چشم دل می‌دیدند تا دریافتند که رمز ترقی و پیشرفت آن ملل در چیست تدبیر و کیاست و راه و رسم اداره و سیاست را فرا گرفتند و از خوان نعمت تمدن مشرق زمین تمتع گرفتند، درس آموختند و بر پایه‌های محکم علم ستون‌هائی استوار و بر آن ستون‌ها بناهائی زیبا بر پا داشتند (صحیح است).
و امروز ملت ارجمند ایران تحت هدایت شاهنشاه مؤمن به مقدسات مذهبی، مؤمن به مقدسات ملی و مؤمن به ترقیات روز افزون کشور در راه تجدید عظمت گذشته باز هم در حال جهش و کمال است اما جهشی که تاریخ نظایرش را کمتر در نقش خود ظاهر کرده است. انقلاب بزرگ و تحول عمیق و ریشه‌داری که در شئون اجتماعی و ملی این سرزمین کهن به رهبری پیشوای محبوب ما و به دست فرزندان این آب و خاک صورت گرفته سندی محکم و قاطع و گویا و حاکی از درایت و کاردانی و واقع بینی رهبر خردمند این ملت کهن سال که دوست و بیگانه به حقیقت و عظمت این تحول صحه می‌گذارند (صحیح است).
آن چه واقعاً مایه رسیدن به کمال است اتحاد و اتفاقی است که ملت ایران دارد و تحت رهبری خردمندانه پیشوای خود برای تجدید عظمت دیرین بدون درنگ و تأمل می‌کوشد و معتقد است که رهبری پیشوای ملی ما نه تنها در زمینه سیاست خارجی و حفظ استقلال کشور موفقیت آمیز بوده بلکه حسن تدبیر شاهنشاه آریامهر با طرح و ابداع اصول انقلاب سیمای ایران را از آن شکل کهن قرون وسطائی به صورت مترقی‌ترین کشورهای جهان امروز درآورده است (صحیح است).
شاهنشاه ایران با انقلاب سفید و با استفاده از نیروی یزدانی و لایزال آن چه را که بسیاری از ملت‌ها با نثار خون نتوانستند به دست بیاورند به ملت ایران تفویض فرموده است (صحیح است).
انقلاب سفید هرگز صورت یک رفرم و اصلاح موقت و ظاهری ندارد بلکه اساسی‌ترین نهضتی است که زیر بنای جامعه ایرانی را به مقتضای طبع دنیای امروز از نو بنا می‌کند و براساس این زیر بنای استوار و محکم، کاخ سعادت ایران فردا پایه گذاری می‌گردد.
به جرأت می‌توان گفت در این ربع قرن به دست توانای شاهنشاه آریامهر در ایران انجام یافته در تمام طول ۲۵۰۰ ساله تاریخ انجام نیافته و این ربع قرن از لحاظ تاریخی افتخارات بسیاری بر افتخارات کشور باستانی ما افزوده است.
انقلاب سفید با تأمین حقوق اجتماعی زنان کشور نیروی آنان را در خدمت کشور و مردم در آورده است (صحیح است).
انقلاب سفید شاه و مردم با طرح قانون اصلاحات ارضی حاصل رنج دهقان را به خود او باز گردانده و گروه عظیم دهقانان را به زمین خود و کشور خود پای بند و علاقه مند ساخته است (صحیح است).
انقلاب سفید با شریک ساختن کارگران در سود کارخانه، حق گروه زحمت کشان را به آنان باز داده و با این اصلاحات عمیق طرح استقلال اقتصادی و سیاسی ایران را کامل کرده و زمینه هر گونه مداخل و پیشرفت امپریالیسم را در جامعه ایران به کلی مسدود و غیر ممکن ساخته است.
انقلاب سفید شاه و مردم سپاهیان دانش را برای ریشه کن کردن جهل و بر انداختن ریشه بی سوادی به روستاها گسیل داشت و سپاهیان بهداشت به فرمان شاهنشاه برای حفظ سلامت و نیروی بدنی سه چهارم ملت ایران به خدمت قرار گرفت و سپاهیان ترویج و آبادانی برای ایجاد یک تحول عظیم در زندگی روستائیان رهسپار کلیه نقاط مملکت گردیدند (صحیح است).
باید مدتی بگذرد و اثرات معجزه آسای انقلاب سفید بهتر مشهود گردد تا نسل‌های آینده بدانند در این زمان ملتی بزرگ و باستانی به رهبری شاهنشاه خردمند خود چه تحول عظیمی‌در زندگی خویش ایجاد کرده است. حسن تدبیر شاهنشاه ایران و ثمرات و برکات انقلاب سفید شاه و مردم تنها به ملت ایران اختصاص نداشته و رهبران بسیاری از کشورها اصلاحات اساسی کشور خود را به پیروی از شاهنشاه ما آغاز کرده‌اند و در میان رجال سیاسی و رهبران دنیای امروز کمتر رهبری را می‌توان یافت که از جمیع جهات با شاهنشاه ایران قابل مقایسه باشد این موجب افتخار ماست که در عصری که اغلب کشورهای جهان در زیر تشنجات سیاسی می‌لرزند در کشور ما نیروی ملی جهت اجرای برنامه‌های انقلابی و به ثمر رساندن نهال انقلاب شاه و ملت به تلاش صمیمانه خود ادامه می‌دهد.
این موجب مباهات ماست که به فرمان شاهنشاه تشکیل شرکت‌های سهامی‌زراعی در سراسر کشور نضج می‌گیرد و در واقع منافع دهقانان زحمت کش را که با تلاش همه جانبه خود مایحتاج زندگی مردم را از زمین تحصل می‌نمایند تأمین می‌سازد.
در طول تاریخ مشروطیت تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی برای ملت ایران به صورت یک آرزو در آمده بود که در عصر انقلاب به رهبری شاهنشاه آریامهر این آرزوی دیرینه ملی به دنبال اصلاحات و اقدامات مفید، جامه عمل پوشید.
از آن جائی که رهبری عالی قدر بر اساس درایت و کاردانی و حسن سیاست مملکت داری همواره خواست و تمایل ملت خویش را در نظر دارند و همیشه در جهت موافق اجرای تمایلات مشروح آن‌ها مجاهدت می‌فرمایند مسأله اصناف و روابط آن‌ها را با مردم که سال‌های متمادی است روشن نیست و می‌بایست تحت یک ضابطه صحیح درآید مد نظر و مورد توجه قرار دادند و سرانجام اوامر لازم صادر فرمودند تا بر اساس یک ضابطه معین روابط تولید کننده و مصرف کننده و هم چنین فروشنده و خریدار روشن شود و خوشبختانه با توجه مخصوص جناب آقای نخست وزیر در اجرای اوامر همایونی اقدام لازم به عمل آمد و پس از تقریباً ۱۴ ماه مطالعه و بررسی قوانین مربوط به نظام صنفی کشورهای مختلف مقرراتی توسط سازمان اصناف در این مورد نوشته شد که در کنگره تحقیقات حزب پاسدار انقلاب یعنی حزب ایران نوین مورد تصویب قرار گرفت و به تصویب لایحه نظام صنفی به دولت پیشنهاد گردید که خوشبختانه مورد تائید قرار گرفته و برای تصویب به مجلس تقدیم گردیده و به کمیسیون خاص خود ارجاع شده است تا با بررسی کافی به تصویب نهائی مجلسین محترم برسد و انشاءالله هر چه زودتر برای اجرا ابلاغ شود.
آرزوی دیرینه اصناف، این طبقه زحمت کش که با کد یمین و عرق جبین در خدمت تمام طبقات اجتماع قرار دارند این بوده است که پس از سالیان دراز دارای یک چنین ضوابط قانونی برای اداره امور عمومی‌و اجتماعی خود باشند. روابط شان با افراد اجتماع که خریدار و مصرف کننده کالای آن‌ها هستند روشن باشد و خوشحالند که در عصر انقلاب و در این موقع که آرمان‌های مقدس و ملی مردم به همت رهبر خردمند خویش یکی پس از دیگری اجرا می‌شود این آرزوی بسیار قدیمی‌و دیرینه که انجامش در تصور هم نمی‌گنجید نیز جامه عمل می‌پوشد و قطعاً مجلس محترم ۲۲ هم با تصویب آن صفحه درخشانی در تاریخ اقدامات خود به یادگار می‌گذارد.
طبقات اصناف در سراسر کشور از هیئت محترم دولت به خصوص جناب آقای هویدا که در امتثال اوامر همایونی لایحه مورد نظر آن‌ها را جهت تصویب به مجلس شواری ملی تقدیم داشته سپاس گزار است و از برگزیدگان ملت که در این مکان مقدس گرد هم جمع می‌باشند و در تصویب لایحه نظام صنفی هر یک به سهم خویش منشاء اثر واقع می‌شوند کمال تشکر را دارند با اظهار تشکر (احسنت- احسنت).
رئیس- آقای مهندس اخوان بفرمائید.
مهندس اخوان- به نام خدا، با اجازه مقام معظم ریاست و همکاران گرامی‌و قبل از آن که در اصول موضوعی که مورد بحث بنده است وارد شوم لذا می‌خواهم مختصری راجع به فاجعه اخیر پاکستان به عرض برسانم به طوری که همکاران محترم استحضار دارند اخیراً طوفان وحشتناک و سیل تلفات و خسارات زیادی به ملت و دولت و کشور همسایه ما پاکستان وارد آورده که موجب تأسف و تأثر فراوان ملت ایران می‌باشد (صحیح است) ملت ایران در این واقعه تأسف آور شریک غم و اندوه ملت مسلمان پاکستان بوده و از هر جهت برای کمک به خواهران و برادران پاکستانی آماده می‌باشد (صحیح است).
گروه شیر و خورشید سرخ ایران آمادگی خود را به ملت پاکستان اعلام داشته و کمک‌های لازم را خواهد کرد ولی باید بگویم که فرد فرد ملت ایران آمادگی کامل دارند که با کمک‌های خود از غم و اندوه خواهران و برادران پاکستانی خود بکاهند (صحیح است) و بدین وسیله از این ساحت مقدس هم دردی ملت ایران را به ملت پاکستان ابراز می‌دارد (صحیح است).
موضوع دیگری که مورد صحبت بنده است راجع به دعوتی است که وزارت منابع طبیعی از کمیسیون منابع طبیعی کرده بود اعضاء کمیسیون مجلس شورای ملی (در روزهای ۷و۸و۹ آبان ماه جاری) از کارهای انجام شده وزارتخانه مزبور در قسمتی از شمال کشور بازدید به عمل آوردند و برای آن که مجلس شورای ملی نیز در جریان این بازدید باشد به طور مختصر مشاهداتی که به عمل آمده و هم چنین توضیحاتی که توسط مسئولان امر داده شده یا برابر بروشورها یا دفترچه‌هائی که تهیه دیده بوده‌اند اطلاعاتی به دست آمده به استحضار می‌رساند:
برنامه روز اول بازدید از کارخانه چوب بری اسالم و قسمتی از جنگل‌های طوالش که مورد بهره برداری قرار می‌گیرد، بود اطلاعات در این باره به این شرح است:
۱- کارخانه چوب بری برای اسالم از ۱۳۴۲ شروع به کار نموده در ابتدا از ۹۰۰۰ هکتار جنگل بهره برداری می‌کرده که اینک از ۵۰۰۰۰ هکتار بهره برداری می‌کنند.
۲- مقدار برش که در ابتدا ۱۴۵۰۰ متر مکعب بوده به حدود ۲۰۰۰۰۰ متر مکعب رسیده است.
۳- از جمله بهره برداری از این جنگل‌ها و برش چوب‌ها در کارخانه مزبور هر ساله حدود ۱۳۰۰۰۰۰ اصله تراورس است که احتیاجات راه آهن از این تراورس‌ها تأمین می‌شود و چون قبلاً احتیاجات تراورس راه آهن از خارج تهیه می‌شد و معمولاً بابت هر اصله ۴۰۰ ریال پرداخت می‌کردند از این بابت این کارخانه توانسته است مبلغ زیادی در مصرف ارز کشور صرفه جوئی بکند.
۴- همان طور که روزنامه‌ها نیز نوشته‌اند به زودی کارخانه نیمه خودکار برای ساختن مبل و دیگر لوازم چوبی منزل وارد خواهد شد.
۵- بهره برداری از جنگل‌ها روی اصول صحیح و علمی‌بوده به طوری که درختی را که الان می‌اندازند تا نهال جای آن به رشد کامل نرسد نخواهند انداخت و هیچ وقت جنگلی را در موقع بهره برداری لخت نکرده بلکه بهره برداری از هر قسمت از هر قسمت جنگل چهارده دوره ۲۵ ساله است.
۶- کارمندان و کارگران کارخانه با علاقمندی و جدیت کار خود را انجام می‌دهند و بهترین دلیل این موضوع یادداشتی است که جناب آقای مهندس ریاضی رئیس محترم مجلس شورای ملی در ۲۲ /۹ /۴۹ در موقع بازدید از کارخانه در دفتر یادبود مرقوم داشته‌اند و قسمتی از آن در این جا به عرض می‌رسد (از تأسیسات صنعتی و راه‌های جنگلی شرت بازدید به عمل آوردم با وجود مشکلاتی که شرکت در ابتدای بهره برداری داشته است تاکنون توانسته است به بسیاری از آن‌ها فائق آید تأسیسات ساختمان‌ها و کارخانه و راه سازی شرکت بسیار جالب توجه و مستعد بهره برداری بیشتر می‌باشد... از خداوند مسئلت دارم و امیدوارم کارکنان این شرکت در پیش برد این خدمت بزرگ که یکی از اهداف رهبر خردمند ما شاهنشاه آریامهر است همواره موفق و مؤید باشند) روز دوم بازدید از شرکت سهامی شیلات بندر پهلوی بود که از این بازدید نیز مختصری به عرض می‌رسد:
۱- ۴۱۰۰ صیاد پروانه گرفته و در ۴۰ شرکت تعاونی صیادان که وسیله شرکت سهامی‌شیلات تقویت می‌شود شرکت دارند با آن که شرکت می‌تواند صید را وسیله ماشین تراکتور و غیره انجام دهد برای آن که صیادان که کارشان صید ماهی بوده از کار نمانند عمل صید را آن‌ها انجام می‌دهند.
۲- قبلاً که صیادان عضویت شرکت تعاونی را نداشتند و ناچار بودند صید خود را روی مساعده و وام‌هائی که به نرخ‌های بهره زیاد از عده‌ای پول دار نزول خوار دریافت می‌کرده‌اند به آن‌ها به هر قیمت که وام دهنده می‌خواست بفروشند هم اکنون می‌توانند علاوه بر آن که از شرکت خود مساعده دریافت بکنند صید خود را نیز به قیمت ثابت و خوبی به شرکت بفروشند به طور مثال ماهی سفید را از قرار هر کیلو ۷۰ ریال شرکت سهامی‌شیلات خریداری می‌کند که با هزینه‌ای که خواهد داشت و کیلو ۱۰ ریال که حق فروشندگان است هر کیلو ۱۰۰ ریال دست مصرف کننده می‌رسد.
۳- در مدت طولانی که صید ماهی شمال در دست شرکت سهامی‌شیلات نبوده متأسفانه کار علمی‌و تحصیل کرده در آن جا تقریباً از ایرانیان نبوده شرکت سهامی‌شیلات از دو سال به این طرف آموزشگاهی تأسیس نموده که دیپلمه‌ها پس از دو سال تحصیل در رشته مربوط به خدمت شرکت سهامی‌شیلات در می‌آیند و دوره اول آن که ۲۵ نفر بوده‌اند هم اکنون مشغول کار هستند.
۴- قسمت دیگری که دو سال است به شدت مشغول کار هستند کسب آمار و اطلاعات جوی، وضعیت مرداب بندر پهلوی و غیره می‌باشد که متأسفانه سوابقی از قبل در شرکت وجود نداشته و یا اگر هم باشد نواقصی داشته و قابل استفاده نیست اطلاعات در آن مورد از لحاظ صید ماهی- تکثیر ماهی- اکسیژن داخل آب و غیره کمال ضرورت را دارد.
۵- شرکت سهامی‌شیلات در پائین سند سنگر تشکیلاتی با سرمایه ۳۵۰ میلیون ریال داده است که در آن جا با آخرین متد علمی‌عملیات تکثیر ماهی انجام می‌شود به علاوه در حوضچه‌ها و لابراتوارهائی که مورد بازدید قرار گرفت پس از آن که تخم ماهی‌ها را از شکم ماهی ماده خارج کردند با اسپرمی که از ماهی نر بیرون می‌آورند آغشته نموده و بهتر و بیشتر بدین وسیله در تکثیر ماهی اقدام می‌کنند.
۶- خاویار ایران که بهترین خاویار دنیا می‌باشد کاملاً به طریق علمی‌و به طور تمیز و بهداشتی تهیه و در قوطی‌ها جای داده می‌شود محصول خاویار ایران حدود ۲۰۰ تن می‌باشد که در کیلو ۲۵ تا ۴۵ دلار در بازارهای خارجی به فروش می‌رسد و سالانه از این طریق حدود ۶۰ میلیون تومان ارز برای کشور تهیه می‌کنند.
۷- در سردخانه‌های شرکت که در بعضی از آن‌ها درجه حرارت حدود ۳۵ درجه زیر صفر بود ماهی‌های مختلف نگه داری می‌شود که در موقع بازدید تمام سردخانه‌ها مملو از ماهی‌های گوناگون بود و به طوری که اظهار شد اغلب آن‌ها غضروفی و باب صادرات است.
۸- اخیراً شرکت سهامی‌شیلات شمال یک فروند کشتی ماهی گیری و ۵ قایق کمکی آن از اتحاد جماهیر شوروی به مبلغ حدود ۸۰ میلیون ریال خریداری کرده که به زودی تحویل داده خواهد شد و شرکت سهامی‌شیلات امیدوار است که بتواند سالانه به جای ۴ هزار تن صید ماهی فعلی تا ۳۰ هزار تن بهره برداری خود را در سال برساند البته تصور نباید کرد که سطح ماهی سفید باز هم به اندازه‌ای باشد که جواب متقاضیان را بدهد و باید اذعان کرد که اصولاً ماهی سفید از دریای خزر تنها نمی‌تواند مصرف ماهی سفید ایران را تأمین کند و با آن که شرکت با جدیت هر چه تمام تر در تکثیر ماهی سفید همان طور که به عرض رسید اقدام می‌کند مع هذا امکان آن که بتواند ماهی سفید تنها به بازار عرضه کند ندارد و مردم باید از ماهی‌های نوع دیگر که همان خاصیت را داشته با قیمت خیلی نازل که بعضی‌ها تا کیلو ۲۰ ریال است استفاده کنند.
روز سوم بازدید از اجرای طرح واگذاری اراضی جلگه‌ای جنگل‌های شمال بود که اطلاعاتی در آن زمینه به عرض می‌رسد:
۱- در منطقه در دست واگذاری نشتارود- المده قریب ۶۰۰۰ هکتار طبق ۶۳۸ قرارداد واگذار گردیده که کلاً یا جزئاً طرح خود را پیاده کرده و مشغول تهیه عملیات جهت بهره برداری از طریق احداث باغ‌های مرکبات صنوبر کاری و دام پروری و غیره هستند از نظر اقتصادی اهمیت این کار آن است که حداقل مخارجی که برای احیاء این بیشه زارها و جنگل‌های پوشیده و مملو از تیغ زار انجام می‌شود حدود ۱۸۰۰۰۰۰۰۰ (صد و هشتاد میلیون) ریال است که با یک صد و پنجاه میلیون ریال که بابت اجاره از متقاضیان اخذ گردیده و کل آن صرف جاده کشی در این اراضی شده است در محل هزینه شده است که حداقل نصف میزان مزبور که بالغ بر یک صد و شصت و پنج میلیون ریال می‌گردد به کارگر داده شده است و اگر مزد یک کارگر را در روز صد ریال به حساب آوریم با ایجاد این کار عمرانی در یک سال و نیم گذشته در حدود ۱۶۵۰۰۰۰ (یک میلیون و ششصد و پنجاه هزار) کارگر روز به کار رفته است و با این اشتغالات به آسانی نمی‌توان هم اکنون یک نفر کارگر ساده را با روزی ۱۶۰ ریال برای انجام امور کشاورزی استخدام نمود به علاوه حداقل اگر برای هر قطعه واگذاری یک نفر نگهبان و یک نفر باغبان لازم باشد تقسیم این اراضی برای حدود ۱۴۰۰ نفر به طور مستمر کار ایجاد کرده است.
۲- از راه‌هائی که برای نفوذ داخل این اراضی می‌بایستی وزارت منابع طبیعی احداث کند بازدید به عمل آمد حدود ۱۷۰ کیلو متر راه اصلی و فرعی که باید احداث شده قسمت اعظم کارهای آن به اتمام رسیده است و این راه‌ها که در وضعیت دشوار طبیعی بوده به شکل خوبی از لحاظ زیر سازی و شن ریزی انجام شده و به راحتی می‌توان در آن ایاب و ذهاب نمود این راه‌ها که باعث ارتباط بسیاری از دهکده‌ها نیز شده است خود باعث رونق اقتصادی دهکده‌های مزبور گردیده و در آینده اثرات این راه‌ها بیشتر مشهود خواهد گردید.
۳- برای آن که اشخاصی که طرح صنوبر کاری عرضه کرده‌اند از انواع بهتر صنوبر در قطعات خود کاشت نمایند وزارت منابع طبیعی در زمینی به وسعت حدود ۳۰ هکتار اقدام به آزمایش‌های انواع صنوبر نموده به علاوه از لحاظ فاصله درختان صنوبر آزمایش‌های دیگری انجام می‌دهد که نتیجه آن را بعداً در دسترس متقاضیان بگذارد گر چه فعلاً از این طریق نمی‌توانند جوابگوی متقاضیان بسیار صنوبر کار باشند ولی امید می‌رود وزارت منابع طبیعی رأساً اقدام به پیاده کردن این آزمایش‌ها و تکثیر صنوبرهای آزمایش شده را بکند تا متقاضیان بتوانند نهال خوب و مطمئن و به قیمت ارزان تهیه کنند.
در موقع مراجعت که از جاده چالوس به تهران بود در ضمن عبور قسمت‌هائی در دو طرف جاده به چشم می‌خورد که وزارت منابع طبیعی توانسته بود قسمت‌های لخت شده را مصنوعاً جنگل کاری کند چون میزان رطوبت کم و در حدود ۲۰۰-۳۰۰ میلی متر و خاک آن فرسایش یافته و فوق العاده کم است درخت کاری با انواع به خشکی از قبیل سرو نقره، زربین کارج تهران، کاج بروسیا انجام می‌گردد عمده هدف از کاشت این اراضی سبز کردن این مناطق که در مجاورت راه‌های توریستی شمال قرار گرفته می‌باشد که ضمناً موجب حفاظت خاک و تغییرات اکولوژی منطقه خواهد گردید آن چه اظهار شد قریب ۲۷۰۰ هکتار از این نوع اراضی درخت کاری شده و در حدود ۶ میلیون اصله نهال به کار رفته است.
در خاتمه عرایضم اینجانب از طرف کمیسیون منابع طبیعی مجلس شورای ملی از وزارت منابع طبیعی که موجبات بازدید را فراهم آورده‌اند و هم چنین از جناب دکتر احمدی معاون محترم آن وزارتخانه و دیگر همکاران شان که در این مسافرت توضیحات کاملی به اعضاء کمیسیون داده و پذیرائی و محبت نموده سپاس گزاری می‌نمایم و از نمایندگان محترم مجلس شورای ملی که به عرایضم فرموده‌اند تشکر می‌نمایم (احسنت- احسنت).
رئیس- آقای فرهادپور بفرمائید.
فرهادپور- همکاران محترم به این نکته توجه دارند که امروز بیست و ششم آبان ماه مصادف با روزی است که قریب نیم قرن پیش سردار بزرگ ایران اعلیحضرت رضا شاه کبیر از معدودی قوای پراکنده ژاندارم دیویزیون قزاق و بریکاد مرکزی ارتش نوین ایران را پایه گزاری فرمودند به همین مناسبت روز ۲۶ آبان ماه به فرمان مبارک شاهنشاه آریامهر روز ارتش نام گذاری شده است و جا دارد که ملت ایران هر سال در این روز فرخنده برای پایه گزاری و تأسیس ارتش جشن بگیرند زیرا که به حق آن چه در ۴۹ سال گذشته انجام شده در سایه تشکیل چنین ارتش قوی و نیرومندی بوده است (صحیح است) اگر به نیم قرن گذشته برگردیم، ناامنی‌ها، خود مختاری‌ها و تجاوزات فئودال‌ها و خوانین را در نقاط مختلف مملکت به یاد بیاوریم و بعد اثری که ایجاد امنیت در پیشرفت برنامه‌های آبادانی مملکت داشته است برآورد و سنجش بکنیم خواهیم دید آن چه به حق امروز ما داریم قسمت بزرگ و اساسی آن نتیجه امنیتی است که بر اثر وجود ارتش نیرومند در سراسر ایران به وجود آمده است (صحیح است) تا به حال سوم اسفند هر سال را ملت ایران به عنوان یک روز تاریخی بسیار عزیز جشن می‌گرفت که عظمت آن برای ما همیشه بسیار عزیز و گرامی‌است و در نظر ما همیشه محفوظ و جاودان است تا امروز ملت ایران روز ۲۱ آذر روزی را که ارتش شاهنشاهی توفیق یافت قسمتی از خاک وطن ما را که به دست مشتی گمراه و منحرف در حال جدائی بود به مام میهن برگرداند جشن می‌گرفت و به نام روز نجات آذربایجان و اثر مستقیم کار ارتش همه در این جشن شرکت کرده و خواهیم کرد ولی چه قدر به جا و شایسته است که روز ۲۶ آبان یعنی روزی که در ۲۵ عقرب سال ۱۳۰۰ سردار بزرگ ایران از مشتی نیروی پراکنده ارتش نیرومندی به وجود آوردند همه ساله جشن گرفته شود و ارتش ما امروز در پهنه خاور میانه با این که از یک سیاست دفاعی و طرف داری از صلح پیروی می‌کنیم ارتشی است نیرومند و جواب گو در مقابل هر گونه فکر متجاوزانه‌ای که نسبت به مملکت ما بشود، قدرت امروز ارتش ما با آن قدرتی که در گذشته پایه گذاری شد قابل مقایسه نیست چه اروز ارتش شاهنشاهی ایران به صورت مدرن ترین و مجهزترین ارتش‌ها برای دفاع از آب و خاک ایران و مرزهای ما به وجود آمده است مانور نیروی دریائی در هفته گذشته بر آورد شدن آرزوی طولانی ملت ایران را در ایجاد نیروئی در خلیج فارس به خوبی نشان داد که به چه صورت برآورد شده است جشن نیروی هوایی قدرت هوایی ارتش شاهنشاهی ما را از نظر نیروی هوائی نشان داد و معرف آن بود که امروز ارتش ما به رهبری صحیح و خدمت گزاری صادقانه افسران تحصیل کرده و کار آزموده با پیشرفته ترین ارتش‌های دنیا برابری می‌کند اثر مستقیم این کار را ملت ایران با کمال سربلندی در واقعه‌ای که قریب یک سال و نیم پیش از طرف دولت بعثی عراق به طور غیر مترقبه نسبت به موجودیت ما، نسبت به شخصیت ما، استقلال ما و نسبت به احترام به پرچم ما سوء قصد داشتند نشان داد و دیدیم که این ارتش به چه نحو و به چه صورت و به چه کیفیت می‌تواند در این منطقه امنیت و آرامش موجود مملکت ما را حفظ بکند و در مقابل هر نیروی مخربی، هر فکر تجاوز کارانه‌ای از مرز و بوم ما دفاع بکند. به نظر من وظیفه هر فرد از افراد ملت ایران است که روز ۲۶ آبان را به صورت روزی که پایه گذاری ارتش نوین ایران شده است همه ساله جشن بگیرد و بداند که امنیت و آسایش، موجودیت و استقلال میهن ما بستگی دارد به قدرت و نیرومندی ارتشی که تحت فرماندهی رهبر بزرگ ملت ایران شاهنشاه بزرگ ارتشتاران امروز به بهترین صورت تجهیز شده است و به بهترین کیفیت قابلیت دفاع از سرزمین ما را دارد (احسنت- احسنت).
رئیس- تیمسار نکوزاد بفرمائید.
تیمسار نکوزاد- همکاران گرامی‌قبل از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ تا ۲۶ آبان ۱۳۰۰ قوانی انتظامی‌ما سوای اداره نظمیه (شهربانی کنونی) تشکیل می‌شد از عده قوای چریک بنیچه- قوای قزاق و قوان ژاندارم و هر یک زیر نظر افسران اجنبی اداره می‌شدند قزاق‌ها زیر نظر و فرماندهی افسران روس و ژاندارمری را افسران سوئدی اداره می‌نمودند قوای دیگری هم در جنوب کشور به نام اسپیارو پلیس جنوب وجود داشت که مرکز اصلی آن‌ها در شیراز و کرمان بود و تحت فرماندهی افسران انگلیسی اداره می‌شدند و اصولاً زیر نظر حکومت مرکزی نبودند مصادف با این اوضاع و احوال اعلیحضرت فقید رضا شاه کبیر که قبل از کودتای ۱۲۹۹ فرماندهی آتریاد همدان را عهده دار بودند و در شمال ناحیه گیلان و مازندران به قلع و قمع اشرار مأموریت داشته و مشغول بودند به سبب عدم توجه به رفع نیازمندی‌های این عده از طرف دولت وقت جریان کودتای ۱۲۹۹ با اراده آهنین سردار رشید ایران به وجود آمد که بالنتیجه زمان امور قشون آن موقع با سمت فرماندهی در ید کفایت سردار سپاه قرار گرفت شالوده یکی نمودن این قوا و تشکیل قشون و تجدید سازمان و ساز و برگ نوین و تهیه اسلحه مدرن برای آن‌ها ریخته شد که در ۲۶ آبان ماه ۱۳۰۰ این نیت به مرحله عمل درآمد و قوای مصلح ما به نام قشون نام گذاری و پایه گذاری گردید که بعداً با همین قشون جوان بود که در سراسر کشور اصول فئودالی و ملوک الطوایفی سرکوب و منکوب گردید چه فکر سردار رشید ایران یعنی اعلیحضرت فقید رضا شاه کبیر که دمی‌از زدودن تباه‌هائی که در کشور وجود داشت غافل نبود و اوضاع و احوال کشور را ملاحظه می‌فرمود که اثر ناامنی و هرج و مرج حکومت مرکزی فاقد قدرت اداره کشور بوده بدین سبب صندوق دولت تهی مال و منال مسافرین در طرق و شوارع در معرض چپاول و غارت اشرار واقع می‌شد هر گردن کشی نقطه‌ای از کشور را شمول قدرت و اعمال نفوذ خود قرار داده بود صولت دوله هزاره‌ای در شرق منطقه خراسان- دوست محمد خان بلوچ که در کرمان و بلوچستان- سردار صولت قشقائی در فارس- خزعل در خوزستان- خوانین الوار در غرب- اسماعیل آقا سمیتقو در آذربایجان و کردستان- اشرار جنگلی در گیلان و مازندران- اشرار ترکمان در دشت گرگان و گنبد هر یک برای خود عنوانی به دست آورده و از اطاعت حکومت مرکزی سرپیچی می‌نمودند که وسیله همین قشون تحت رهبری شاهنشاه اعلیحضرت فقید منکوب شدند پس از بسط امنیت در سراسر فرصتی حاصل شد و با ایجاد دانشگاه جنگ و استفاده از مستشاران و استادان و افسران فرانسوی در دانشگاه جنگ- دانشکده‌های تکمیلی و دانشکده افسری به سبب بالا بردن سطح اطلاعات و تعلیم و تربیت نظامی‌اقدام شد از شهریور ۲۰ به بعد نیز تحت توجهات عالیه اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بزرگ ارتشتاران ارتش ما به حد کمال خود رسید علاوه بر تجدید سازمان و ساز و برگ برابر احتیاجات روز اینک نیروهای مسلح شاهنشاهی اعم از زمینی- هوائی- دریائی دارای مدرن ترین اسلحه می‌باشد و از هر فرصتی نیز برای بالا بردن سطح اطلاعات کادر اعم از دعوت ژنرال‌ها و شخصیت‌هایی که در جنگ جهانی دوم شرکت داشته‌اند جهت تشکیل کنفرانس ایراد سخنرانی‌ها و استفاده از اطلاعات آنان و چه اعزام افسران- درجه‌داران جهت طی دوره‌های آموزش‌های نظامی‌ارتش شاهنشاهی همه گونه آمادگی حفظ حدود و ثغور کشور را دارند البته قسمتی را که همکار محترم قبل از بنده بیان فرمودند شایسته همین بود که به زبان ملت باشد البته این قولی است که جملگی بر آنند بنده به عنوان یک سرباز عرض می‌کنم ولی این طور که فرمایشات ایشان تأثیر داشت ممکن است بیاناتم آن تأثیر را نداشته باشد برای این که خود یک سربازم و به این قسمت مقرم آنان که منکرند بایستی رو به رو کنند ما این توفیق و قدرت روز افزون را برای برادران سربازمان خواهانیم و امیدواریم که روز به روز با فداکاری خودشان که بر اثر بسط و توسعه تعلیمات در ارتش شاهنشاهی و بررسی تاکتیک‌های نوین سربازی می‌باشد پیشرفت بیشتر داشته باشیم و ترقیات و نیرومندی روز افزون نیروهای مسلح شاهنشاهی را تحت رهبری فرمانده عالی قدر شاهنشاه آریامهر بزرگ ارتشتاران آرزومندیم (احسنت).
- تصویب صورت جلسه
۳- تصویب صورت جلسه
رئیس- راجع به صورت جلسه دفعه گذشته نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه تصویب می‌شود.
- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای دکتر وحیدی وزیر کشاورزی
۴- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای دکتر وحیدی وزیر کشاورزی
رئیس- وارد دستور می‌شویم آقای دکتر وحیدی بفرمائید.
دکتر وحیدی (وزیر کشاورزی)- با اجازه ریاست معظم و نمایندگان محترم، به طوری که استحضار دارند با توجه به افزایش سریع جمعیت کشور و بالا رفتن سطح زندگی مردم مصرف مواد پروتئین حیوانی روز به روز در حال ازدیاد است و یکی از طرق تأمین گوشت جلوگیری از مرگ و میر دام‌ها و در نتیجه حفظ بهداشت دام‌های کشور است و چون قوانین و مقررات موجود کافی برای تأمین منظور دولت نبود لذا لایحه‌ای در این زمینه برای نظام دام پزشکی و دام پزشکی کشور تهیه شده که جهت تصویب تقدیم ریاست محترم مجلس شورای ملی می‌شود.
رئیس- لایحه به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- تقدیم یک فقره لایحه و استرداد لایحه وظایف نگهبانان بانک‌ها به وسیله آقای صادق احمدی معاون وزارت دادگستری
۵- تقدیم یک فقره لایحه و استرداد لایحه وظایف نگهبانان بانک‌ها به وسیله آقای صادق احمدی معاون وزارت دادگستری
رئیس- آقای صادق احمدی بفرمائید.
صادق احمدی (معاون وزارت دادگستری)- با اجازه مقام معظم ریاست لایحه‌ای است در مورد اجازه حمل و استعمال اسلحه توسط نگهبانان بانک‌ها که تقدیم می‌کنم و ضمناً لایحه‌ای که در تاریخ ۲۸ /۱ /۳۹ تحت عنوان وظایف نگهبانان بانک‌ها تقدیم شده بود به این وسیله مسترد می‌شود.
رئیس- لایحه به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- طرح گزارش شور اول کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی راجع به لایحه بخشودگی بقیه بدهی عشایر فارس بابت بهای شکر و بهره و خسارت
۶- طرح گزارش شور اول کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی راجع به لایحه بخشودگی بقیه بدهی عشایر فارس بابت بهای شکر و بهره و خسارت
رئیس- گزارش شور اول بخشودگی بقیه بدهی عشایر فارس بابت بهای شکر و بهره و خسارت مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش شور اول از کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی به مجلس شورای ملی
کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی در جلسه ۱۸ آبان ماه ۱۳۴۹ با حضور آقای رهبری معاون وزارت تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی لایحه شماره ۸۷۶۰-۱۳ /۵ /۱۳۴۹ راجع به بخشودگی بقیه بدهی عشایر فارس بابت بهای شکر و بهره و خسارت را که به شماره ۱۳۷۵ چاپ گردیده است مورد رسیدگی قرار داد و بشرح زیر تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده- به سازمان قند و شکر اجازه داده می‌شود بقیه بدهی عشایر فارس را بابت بهای شکر و بهره و خسارات طبق نظر کمیسیونی مرکب از سه نفر از صاحب منصبان عالی رتبه دولت به انتخاب هیئت وزیران جزئاً یا کلاً مورد بخشودگی قرار دهد یا به اقساط وصول کند. در موارد بخشودگی، بدهی، حق الاجرا و هزینه‌های ثبتی نیز به مأخذ و نسبت بخشودگی بدهی ساقط و غیر قابل مطالبه خواهد بود. ضوابط تشخیص کمیسیون مزبور را هیئت وزیران تعیین خواهد کرد.
مخبر کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی- سید علی صائب.
گزارش شور اول از کمیسیون دارائی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارائی در جلسه ۱۹ آبان ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه مربوط به بخشودگی بقیه بدهی عشایر فارس بابت بهای شکر و بهره و خسارت را مورد رسیدگی قرار داد و مصوبه کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی را در این مورد تائید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون دارائی- علی اکبر دانشمند.
رئیس- کلیات لایحه مطرح است آقای مؤید امینی بفرمائید.
مؤید امینی- عرض کنم در کلیات این لایحه بنده یک نظری داشتم چون به نظر بنده ابهاماتی در این گزارش هست که یک قدری گنگ می‌باشد می‌خواستم از معاون محترم سئوال کنم که نحوه معاملات چگونه بوده و چه مبلغ این اشخاص بدهی دارند و چه ضرورت ایجاب کرده که لایحه بخشودگی را بیاورند و میزان بخشودگی چه قدر است و چرا دولت تا کنون نتوانسته آن‌ها را وصول نماید خواستم استدعا کنم توضیحاتی بدهند که مجلس روشن بشود شاید هم اصلاًمخالف نباشیم با این که دولت یک تعداد اشخاصی را که نمی‌توانند بدهی خود را بدهند ببخشد ولی به هر حال باید روشن شود که چه مقدار بخشوده خواهد شد و چه نوع اشخاصی هستند و مثل این که ده بیست سی سال از آن گذشته ولی مسلماً یک دفاتری هست اشخاصی که بدهی دارند صورت شان معلوم است بدهی شان معلوم است میزان بخشودگی معلوم است خواستم روشن بفرمائید این لایحه به این شکل که بدهی اشخاصی را ببخشند و چه مبلغ می‌بخشند و چه طور می‌بخشند قدری مبهم است این را به طور مثال عرض می‌کنم البته این پیش نخواهد آمد فردا ممکن است به جای ۳ میلیون تومان صد میلیون تومان ببخشند و بگویند این لایحه اجازه داده است خواهش می‌کنم روشن بفرمایند در صورت جلسه قید شود و آقایان محترم بدانند که چه مبلغ می‌بخشند و یک مطلب دیگر هم هست و آن اینست که استدعا می‌کنم اگر واقعاً می‌شود این باب را دیگر ببندید که هر شخص می‌آید یا قرض می‌گیرد یا به هر نحوی چیزی را می‌برد بعد یک لایحه می‌آورند که ببخشند این به نظر من درست نیست که هر کس از دولت پولی گرفت و دولت نتوانست از او بگیرد او را ببخشند فتح باب کردن این مسئله به ضرر مملکت است استدعا می‌کنم یک طوری بشود که بعداً این کار برچیده شود البته ما حرفی نداریم ولی کاری بکنید که بعداً این مشکل پیش نیاید خواهش می‌کنم یک توضیحی بدهید.
رئیس- آقای رهبری بفرمائید.
رهبری (معاون وزارت تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی)- منشاء بدهی در جریان حوادثی است که در سال ۱۳۲۵ در استان فارس اتفاق افتاد که در جریان این حوادث مقادیری شکر از انبارهای دولتی خارج شد بعد از اعاده نظم و آرامش مقادیری که خارج شده بود بین کسانی که در جریان شرکت داشتند با قبول خودشان تقسیم شد و به بدهکاری آن‌ها محسوب گردید مقدار شکری که در آن تاریخ از انبارهای دولتی خارج شده بود به نرخ دولتی ۸ میلیون تومان بود از آن تاریخ تا سال ۴۴ با اقدامات مستمری که به عمل آمد حدود ۵ میلیون و چهار صد هزار تومان از بابت اصل و مبالغ مربوط از بابت زمان و بهره وصول شد در حال حاضر نظر اینست که ۳ میلیون تومان از بابت اصل بدهی دارند و از بابت فرع و بهره و خسارت حدود ۷ میلیون تومان که جمع بدهی از بابت اصل و بهره حدود ۱۰ میلیون تومان است از دو سال قبل به این طرف کلیه مقامات دولتی محل اعم از مقامات محلی و مقامات امنیتی فشار بیشتر را به این عده از بدهکاران به خاطر این که به واسطه خشک سالی و جریانات دیگری این‌ها به کلی فاقد تمکن بودند جایز نمی‌دانستند و رسیدگی‌های مستمری که به عمل آمد نشان داد که فشار مستمر به این عده که بعضی از آن‌ها واقعاً فاقد هر نوع تمکن هستند جایز نیست به این ملاحظه استدعا شد که اجازه داده بشود که یک کمیسیون سه نفری از اشخاص واجد شرایط به وضع فرد فرد این‌ها از نظر تمکن از نظر جنبه‌های اخلاقی و جنبه‌های دیگر رسیدگی کنند و این هیئت حق داشته باشد که قسمتی از بدهی یا تمام را ببخشد و بقیه یا کل آن را به اقساط و با تسهیلات بگیرد.
رئیس- نظر دیگری در کلیات لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به ورود در شور ماده واحده رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده واحده مطرح است نظری نیست؟ (اظهاری نشد) پیشنهاد رسیده قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌نماید سطر سوم ماده واحده لایحه قانون بخشودگی بقیه بدهی عشایر فارس به جای عبارت (به انتخاب هیئت وزیران) (که طبق تصویب نامه هیئت وزیران تعیین خواهد شد) نوشته شود و هم چنین در سطر آخر جمله (ضوابط تشخیص کمیسیون را هیئت وزیران تعیین خواهد کرد) حذف و عبارت (ضوابط تشخیص از طرف وزارت تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی تعیین و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید) ذکر شود.
قاضی زاده.
رئیس- لایحه و پیشنهاد برای شور دوم به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- طرح و تصویب گزارش شور دوم کمیسیون کشور راجع به لایحه گذرنامه و ارسال به مجلس سنا
۷- طرح و تصویب گزارش شور دوم کمیسیون کشور راجع به لایحه گذرنامه و ارسال به مجلس سنا
رئیس- گزارش شور دوم لایحه گذرنامه مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش شور دوم از کمیسیون کشور به مجلس شورای ملی
کمیسیون کشور در جلسات عدیده با حضور نمایندگان دولت لایحه شماره ۱۹۲۶۴ /۱۲ مورخ ۲۷ /۶ /۱۳۴۸ دولت راجع به اصلاح قانون گذرنامه را که شور اول آن به شماره ۱۱۰۳ چاپ شده است برای شور دوم با حضور پیشنهاد دهندگان مورد رسیدگی قرار داد و با اصلاحاتی تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به ملجس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
فصل اول- کلیات
ماده ۱- گذرنامه سندی است که از طرف مأموران صلاحیت دار دولت شاهنشاهی مذکور در این قانون برای تعیین تابعیت و مسافرت اتباع ایران به خارج و یا اقامت در خارج از کشور و یا مسافرت از خارج به ایران داده می‌شود.
ماده ۲- اتباع ایران برای خروج از کشور و یا اقامت در خارج و یا مسافرت از خارج به ایران باید تحصیل گذرنامه نمایند و صدور گذرنامه منوط به ارائه اسنادی است که هویت و تابعیت ایرانی تقاضا کننده را ثابت نماید اسناد و مدارک مزبور به موجب آئین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
ماده ۳- خروج از کشور بدون ارائه گذرنامه یا مدارک مسافرت مذکور در مواد ۱۸و۲۰و۲۱و۲۲ این قانون ممنوع است.
ماده ۴- ورود به کشور یا خروج از آن فقط از نقاطی که بنا به پیشنهاد وزارت کشور و با تصویب هیئت وزیران تعیین و آگهی خواهد شد مجاز است.
ماده ۵- بازرسی و رسیدگی به گذرنامه و مدارک مسافرت در مرز با شهربانی کل کشور و در نقاطی که شهربانی نباشد به عهده ژاندارمری کل کشور است مأموران مربوط مکلفند از ورود افرادی که فاقد گذرنامه یا مدارک لازم برای ورود به ایران باشند جلوگیری نمایند.
- تبصره- در مواردی که افرادی فاقد گذرنامه یا مدارک مسافرت برای مراجعت به ایران باشند در صورتی که تابعیت ایرانی و یا ایرانی بودن آنان محرز شود مأمورین مربوط می‌توانند اجازه ورود به ایران را بدهند. ضوابط تشخیص و ایرانی بودن این قبیل اشخاص به موجب آئین نامه اجرائی این قانون تعیین می‌شود.
فصل دوم- انواع گذرنامه
ماده ۶- گذرنامه بر سه قسم است:
الف- گذرنامه سیاسی.
ب- گذرنامه خدمت.
ج- گذرنامه عادی اعم از فردی یا جمعی.
- تبصره- مشخصات انواع گذرنامه از لحاظ رنگ و شکل و قطع و تعداد اوراق و نظایر آن و هم چنین سازمان تهیه کننده آن‌ها به موجب آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین می‌گردد.
مادۀ ۷- از تاریخ تصویب این قانون گذرنامه‌های تحصیلی به تدریج به گذرنامه‌های عادی تبدیل خواهد شد.
- تبصره ۱- افرادی که برای تحصیل عازم خارج از کشور می‌باشند باید ازطرف وزارتخانه مربوط به شهربانی کل کشور معرفی شوند این افراد از پرداخت تمام عوارض و هزینه‌های مربوط به صدور گذرنامه و خروج از کشور معاف می‌باشند. این معافیت شامل محصلینی که گذرنامه تحصیلی آنان به گذرنامه عادی تبدیل خواهد شد نیز می‌باشد. محصلینی که گذرنامه تحصیلی آنان به عادی تبدیل می‌شود از معافیت احضار به خدمت زیر پرچم با رعایت قانون نظام وظیفه عمومی کماکان استفاده خواهند کرد.
- تبصرۀ ۲- دانشجویانی که کلیه هزینه تحصیلی آنان را دولت و یا مؤسسه وابسته به دولت پرداخته‌اند هنگام تبدیل گذرنامه در صورت عدم انجام تعهدات خود به موقع باید کلیه وجوه دریافتی را نقداً یا به اقساطی که نمایندگی‌های شاهنشاهی در خارج به وصول آن اطمینان داشته باشند پرداخت نمایند.
ماده ۸- برای شخصیت‌های زیر گذرنامه سیاسی صادر می‌شود:
۱- اعضاء خاندان جلیل سلطنت.
۲- نخست وزیر و رؤسای مجلسین و همسران آن‌ها.
۳- وزیران و رئیس دیوان عالی کشور و رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران و دادستان کل کشور و همسران آن‌ها.
۴- نمایندگان هر یک از مجلسین با معرفی رئیس مجلس مربوط.
۵- معاونین نخست وزیر، استان داران و معاونین وزارتخانه‌ها برای انجام مأموریت طبق نامه وزیر مربوط و با موافقت نخست وزیر.
۶- اعضاء رئیسه دربار شاهنشاهی طبق تقاضای وزیر دربار.
۷- ارتشبدان و سپهبدان شاغل و رئیس شهربانی کل کشور و فرمانده ژاندارمری کل کشور برای انجام مأموریت طبق تقاضای وزیر مربوط.
۸- آجودان‌های لشکری و کشوری اعلیحضرت شاهنشاه و ندیمه‌های علیا حضرت شهبانوی ایران هنگامی‌که در التزام رکاب باشند.
۹- کسانی که مقام سفارت دارند و هم چنین مدیران کل و رؤسای ادارات وزارت خارجه در زمان تصدی طبق دستور وزیر امور خارجه.
۱۰- اشخاصی که طبق تصویب هیئت وزیران به نمایندگی از طرف دولت شاهنشاهی به مأموریت مخصوص اعزام می‌شوند.
۱۱- مأمورین سیاسی و کنسولی وزارت امور خارجه و وابستگان نظامی‌زمینی و هوائی و دریائی و معاونان وابستگان مذکور و همسر و اولاد کمتر از ۱۸ سال که همراه آنان باشند.
۱۲- نخست وزیران سابق و رؤسای سابق مجلسین و وزراء و رؤسای سابق دیوان عالی کشور و سفراء سابق و ارتشبدان بازنشسته با موافقت وزیر امور خارجه.
۱۳- مأموران رسمی‌وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی در نمایندگی‌های سیاسی به شرط آن که در آن نمایندگی دارای مقام سیاسی باشند و همسران و اولاد کمتر از ۱۸ سال همراه آنان.
۱۴- مدیرعامل سازمان برنامه و رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران و رئیس بانک مرکزی.
۱۵- پیک سیاسی.
- تبصره- نام همسر و فرزندان کمتر از ۱۸سال مشمولین بندهای ۴و۵و۶و۷و۸و۱۰و۱۳و۱۴ این ماده در صورتی که همراه دارنده گذرنامه باشند به تقاضای دارنده در گذرنامه سیاسی ثبت و از همان گذرنامه استفاده خواهند کرد. نمایندگی‌های شاهنشاهی در خارج نمی‌توانند برای فرزندان همراه گذرنامه جداگانه صادر نمایند.
مبحث دوم- گذرنامه خدمت
ماده ۹- برای اشخاص زیر گذرنامه خدمت صادر می‌شود:
۱- در مورد مأموران وزارت جنگ به تقاضای وزیر جنگ و در مورد سایر مستخدمین به پیشنهاد وزیر مربوط و موافقت نخست وزیر- در مورد مستخدمین سازمان‌های وابسته به دولت به تقاضای سازمان مربوط و موافقت نخست وزیر.
۲- اشخاصی که به موجب تصویب نامه هیئت وزیران به خارج اعزام می‌شوند.
- تبصره- نام همسر و فرزندان کمتر از ۱۸ سال مشمولین بندهای۱و۲ این ماده در صورتی که همراه دارنده گذرنامه باشند به تقاضای دارنده در گذرنامه خدمت ثبت و از همان گذرنامه استفاده خواهند کرد.
نمایندگی‌های شاهنشاهی در خارج نمی‌توانند برای فرزندان همراه گذرنامه جداگانه صادر نمایند.
مقررات عمومی‌درباره گذرنامه سیاسی و خدمت
ماده ۱۰- صدور گذرنامه‌های سیاسی و خدمت به عهده وزارت امور خارجه می‌باشد.
ماده ۱۱- مدت اعتبار گذرنامه سیاسی و خدمت یک سال است مگر در مورد مأموران ثابت دولت در نمایندگی‌های شاهنشاهی در خارجه که اعتبار گذرنامه تا خاتمه مدت مأموریت آنان خواهد بود.
- تبصره ۱- تمدید گذرنامه‌های سیاسی و خدمت مأمورین موقت موکول به پیشنهاد سازمان مربوط و موافقت وزارت امور خارجه خواهد بود.
- تبصره ۲- دارندگان گذرنامه‌های سیاسی و خدمت در موقع ورود به کشور باید گذرنامه خود را به وزارت امور خارجه تحویل دهند.
مبحث سوم- گذرنامه عادی
ماده ۱۲- صدور گذرنامه عادی در ایران به عهده شهربانی کل کشور و در خارج از ایران با مأمورین کنسولی کشور شاهنشاهی یا مأمورین سیاسی عهده دار امور کنسولی خواهد بود. مقررات مربوط به ترتیب صدور و تمدید و تجدید و اصلاح گذرنامه به موجب آئین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
ماده ۱۳- به اشخاص زیر هیچ نوع گذرنامه برای خروج از کشور داده نمی‌شود:
۱- کسانی که به موجب اعلام کتبی مقامات قضائی حق خروج از کشور را ندارند.
۲- بدهکاران قطعی مالیاتی در صورت اعلام کتبی و قبلی وزارت دارائی.
۳- بدهکاران قطعی در صورت اعلام کتبی و قبلی مقامات اجرائی دادگستری یا ثبت کل.
۴- متعهدین ارزی در صورت اعلام کتبی و قبلی بانک مرکزی.
۵- کسانی که مسافرت آن‌ها به خارج از کشور بر حسب اعلام قبلی و کتبی مقامات امنیتی مخالف مصالح ملی باشد.
۶- کسانی که در خارج از ایران به سبب تکدی و یا ول گردی یا ارتکاب سرقت و کلاه برداری و یا به هر عنوان دیگر دارای سوء شهرت باشند.
رسیدگی به سابقه و احراز سوء شهرت این افراد به عهده کمیسیونی است که از نمایندگان وزارت امور خارجه، وزارت دادگستری، وزارت کشور، مقامات امنیتی و شهربانی کل کشور در وزارت کشور تشکیل می‌شود. در موارد اضطراری و یا مرور زمان کافی به تشخیص کمیسیون می‌توان به اشخاص مذکور در بند۶ اجازه مسافرت داد.
- تبصره- در صورتی که مقامات مذکور در این ماده بر خلاف واقع کتباً اعلام عدم خروج نمایند تحت تعقیب قانون قرار خواهند گرفت.
ماده ۱۴- برای اشخاص زیر با رعایت شرایط مندرج در این ماده گذرنامه صادر می‌شود:
۱- اشخاصی که کمتر از ۱۸ سال تمام دارند و کسانی که تحت ولایت و یا قیومیت می‌باشند با اجازه کتبی ولی یا قیم آنان.
۲- مشمولین وظیفه عمومی‌با اجازه کتبی اداره وظیفه عمومی.
۳- زنان شوهردار ولو کمتر از ۱۸ سال تمام با اجازه کتبی شوهر و در موارد اضطراری اجازه دادستان شهرستان محل صدور گذرنامه که نظر خود را اعم از قبول درخواست یا رد آن حداکثر ظرف سه روز اعلام دارد کافی است. زنانی که با شوهر خود مقیم خارج هستند و زنانی که شوهر خارجی اختیار کرده و به تابعیت ایرانی باقی مانده‌اند از شرط این بند مستثنی می‌باشند.
ماده ۱۵- در صورتی که موانع صدور گذرنامه بعد از صدور آن حادث شود یا کسانی که به موجب ماده۱۴ صدور گذرنامه موکول به اجازه آنان است از اجازه خود عدول کنند از خروج دارنده گذرنامه جلوگیری و گذرنامه تا رفع مانع ضبط خواهد شد.
مبحث چهارم- برگ بازگشت
ماده ۱۶- برای اشخاص زیر توسط مأمورین سیاسی و کنسولی برگ بازگشت به ایران صادر خواهد شد:
۱- کسانی که به موجب اعلام کتبی مقامات قضائی باید به ایران عودت داده شوند.
۲- کسانی که به تشخیص مقامات امنیتی ادامه اقامت آنان در خارج از کشور مخالف مصالح ملی باشد.
۳- کسانی که در خارج از ایران به علت ارتکاب به سرقت و کلاه برداری و جرائم نظیر آن دارای سوء شهرت باشند پس از قطعیت و اجرای حکم محکومیت.
۴- اشخاصی که فاقد گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه باشند و بخواهند به ایران مراجعت نمایند.
۵- مستنکفین از پرداخت مالیات قطعی به درخواست مقامات صلاحیت دار.
۶- بدهکاران قطعی در صورت اعلام کتبی مقامات اجرائی دادگستری یا ثبت کل.
- تبصرۀ ۱- در مورد بندهای ۱و۲و۳و۵و۶ مراتب توسط وزارت امور خارجه به مأمورین سیاسی و کنسولی اعلام خواهد شد تا گذرنامه اشخاص مذکور را اخذ و یا ابطال نمایند.
- تبصرۀ ۲- صدور برگ بازگشت مجانی است و فقط برای بازگشت به ایران معتبر است و در مرز از دارنده آن اخذ می‌گردد.
مبحث پنجم- گذرنامه جمعی
مادۀ ۱۷- گذرنامه جمعی فقط در ایران و برای گروه‌های زیر صادر می‌شود:
۱- افسران- درجه داران- افراد و بطور کلی کارکنان مشمول قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی که به طور جمعی و به منظور انجام مأموریت عازم خارج از کشور باشند.
۲- تیم‌های ورزشی که به منظور انجام مسابقات عازم خارج هستند به معرفی سازمان تربیت بدنی و تفریحات سالم ایران.
۳- واحدهای پیشاهنگی به معرفی سازمان پیشاهنگی ایران.
۴- دانشجویان و دانش آموزان و معلمان و استادان که برای مطالعات علمی‌و آموزشی و فرهنگی به معرفی وزارتخانه‌های مربوط و یا دانشگاه‌های کشور به خارج می‌روند.
۵- گروه‌های هنری که توسط وزارت فرهنگ و هنر یا وزارت اطلاعات معرفی شده باشند.
۶- گروه‌های معرفی شده از طرف سازمان‌های دولتی و یا وابسته به دولت و یا جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران.
۷- گروه‌های کارگری برای کارآموزی یا کسب مهارت فنی با تائید و معرفی وزارت کار و امور اجتماعی.
- تبصرۀ ۱- هریک از اعضاء گروه‌های فوق که هنگام مسافرت از گروه خود جدا شود باید گذرنامه جداگانه تحصیل نماید.
- تبصرۀ ۲- حداقل تعداد افرادی که می‌توانند از گذرنامه جمعی استفاده نمایند ۵ نفر و حداکثر چهل نفر خواهد بود و مشخصات اعضای گروه روی ورقه جداگانه درج و به گذرنامه الصاق می‌گردد.
- تبصرۀ ۳- صدور گذرنامه جمعی در صورتی که به منظور انجام مأموریتی به خرج سازمان‌های دولتی یا جمعیت شیر و خورشید سرخ باشد مجانی است. در غیر این صورت علاوه بر هزینه صدور یک گذرنامه از هر نفر نیز ده درصد هزینه صدور اخذ خواهد شد.
- تبصرۀ ۴- اعتبار گذرنامه جمعی یک سال است و در صورت موافقت سازمان مربوط حداکثر یک سال دیگر تمدید می‌شود.
مبحث ششم- برگ گذر بیگانگان
مادۀ ۱۸- شهربانی کل کشور می‌تواند با موافقت مقامات امنیتی کشور برای بیگانگان بدون تابعیت یا خارجیانی که به جهاتی قادر به تحصیل گذرنامه کشور متبوع خود نیستند و اقامت گاه دائمی‌آنان ایران باشد برگ گذر بیگانگان صادر نماید این برگ دلیل تابعیت ایرانی دارنده یا همراهان او محسوب نمی‌شود.
- تبصرۀ ۱- برگ فوق به خارجیانی داده می‌شود که علاوه بر شرایط مذکور در ماده بالا اجازه بازگشت به ایران به آن‌ها داده شده باشد.
- تبصرۀ ۲- نام فرزندان کمتر از ۱۸ سال این قبیل افراد در برگ گذر والدین و همچنین نام زن در برگ گذر شوهر به شرط آن که واجد شرایط مذکور در این ماده باشند ثبت می‌شود و استفاده جداگانه از این برگ به وسیله همراهان ممنوع است.
مادۀ ۱۹- مدت اعتبار برگ گذر بیگانگان از تاریخ صدور یک سال است و دارنده آن برای هر بار خروج از کشور باید تحصیل اجازه نماید.
مبحث هفتم- پروانه گذر
مادۀ ۲۰- در موارد زیر ممکن است به پیشنهاد وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران به جای گذرنامه پروانه گذر صادر بشود.
۱- برای تشرف به مکه معظمه و عتبات مقدسه.
۲- برای کارکنان وسائل نقلیه آبی و هوائی.
۳- برای رفت و آمد اتباع دولت شاهنشاهی که در نقاط مرزی کشور و نقاط واقع در سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان (دریای مکران) سکونت دارند به مناطق مرزی مجاور و نواحی جنوبی خلیج فارس.
- تبصرۀ ۱- حدود مناطق مرزی و ساحلی و هم چنین نقاط مرزی مجاور و نواحی جنوبی خلیج فارس به پیشنهاد وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران تعیین خواهد شد.
- تبصرۀ ۲- شرایط و ترتیب صدور و مدت اعتبار و مرجع صدور پروانه‌های گذر مذکور در این ماده و هزینه‌هائی که برای صدور آن‌ها ممکن است دریافت شود به موجب آئین‌نامه اجرائی این قانون خواهد بود.
مادۀ ۲۱- در مورد کسانی که به منظور ترک تابعیت قصد خروج از کشور را دارند به تشخیص وزارت امور خارجه گذرنامه یا پروانه گذر صادر خواهد شد.
مادۀ ۲۲- وزارت امور خارجه می‌تواند در موارد لزوم بنا به موافقت وزیر امور خارجه برای کسانی که به مأموریت‌های خاص اعزام می‌شوند به جای گذرنامه برگ مسافرت انفرادی و یا دسته جمعی صادر نماید. مشخصات برگ‌های مذکور در آئین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
فصل سوم- مواد متفرقه
مادۀ ۲۳- پروانه‌های مذکور در ماده۲۰ و هم چنین برگ بازگشت موضوع ماده۱۶ از نظر این قانون در حکم گذرنامه است.
مادۀ ۲۴- گذرنامه برای مسافرت به کلیه کشورها اعتبار دارد مگر دولت در موارد مقتضی مسافرت اتباع ایران را به بعضی از کشورها محدود و یا ممنوع نموده باشد نحوه اجرای مفاد این ماده ضمن آئین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
مادۀ ۲۵- در صورتی که گذرنامه غیرقابل استفاده و یا مفقود شود پس از رسیدگی لازم گذرنامه دیگری با اخذ هزینه‌های صدور صادر می‌شود.
هرگاه قابل استفاده نبودن یا فقدان گذرنامه ناشی از عمل متصدیان مسئول باشد برای بقیه مدت اعتبار گذرنامه جدید بدون دریافت هزینه‌های صدور صادر خواهد شد.
فصل چهارم- همراهان
مادۀ ۲۶- نام اطفال کمتر از ۱۸ سال تمام که همراه هر یک از والدین یا جد یا جده پدری یا مادری یا زن پدر یا شوهر مادر و یا خواهر و برادر خود مسافرت می‌نمایند در صورت درخواست ولی یا قیم آن‌ها برحسب مورد در گذرنامه اشخاص مذکور ثبت خواهد گردید.
مادۀ ۲۷- نام نوزادانی که از زنان ایرانی مقیم خارج هنگام توقف مادر در ایران متولد می‌شوند در گذرنامه مادر ثبت می‌شود و در این مورد نیازی به جلب موافقت پدر نیست هم چنین در مواردی که در خارج از ایران شوهر ایرانی در کشور محل تولد نوزاد حاضر نباشد.
مادۀ ۲۸- برای یک خانواده که با هم مسافرت می‌کنند در صورت تقاضا یک گذرنامه صادر می‌شود و نام زن و اولاد کمتر از ۱۸ سال در آن ثبت خواهد شد هیچ یک از همراهان مستقلاً حق استفاده از گذرنامه را ندارد و در صورتی که بخواهد از دارنده گذرنامه جدا شود باید گذرنامه جداگانه تحصیل نماید.
فصل پنجم- اعتبار گذرنامه
مادۀ ۲۹- اعتبار گذرنامه از تاریخ صدور سه سال است و پس از انقضاء مدت مذکور برای سه سال دیگر قابل تمدید می‌باشد.
شهربانی کل کشور مجاز است اوراق و سوابق زائد بایگانی اداره گذرنامه را که مدت اعتبار گذرنامه‌های آنان مقتضی گردیده به تشخیص خود معدوم نماید.
- تبصره- در صورتی که دارنده گذرنامه در خارج از کشور ظرف سه ماه برای تمدید یا تجدید گذرنامه اقدام ننماید تمدید و یا تجدید آن موکول به کسب اجازه مأمورین سیاسی یا کنسولی مربوط از وزارت امور خارجه خواهد بود.
فصل ششم- مجازات‌ها
مادۀ ۳۰- هر ایرانی که بدون گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه از کشور خارج شود به حبس تأدیبی از دو تا شش ماه یا پرداخت غرامت از دو هزار ریال تا بیست هزار ریال و یا هر دو مجازات محکوم می‌شود.
مادۀ ۳۱- هر ایرانی که از نقاط غیر مجاز وارد کشور شده یا از کشور خارج شود به یک تا سه ماه حبس تأدیبی محکوم خواهد شد و در صورتی که مرتکب بدون داشتن گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه از مرز غیر مجاز وارد و یا خارج شده باشد به حداکثر مجازات حبس یا غرامت مذکور در مادۀ ۳۰ محکوم می‌شود.
مادۀ ۳۲- هرکس گذرنامه ایرانی یا اسناد در حکم گذرنامه را که در این قانون تعریف شده جعل نماید یا با علم به مجعول بودن آن را مورد استفاده قرار دهد به حبس مجرد از ۲ تا ۵ سال محکوم می‌شود.
مادۀ ۳۳- هرکس برای دریافت گذرنامه برای خود با نام دیگری اسناد و مدارک خلاف واقع یا متعلق به غیر را عالماً عامداً به مراجع مربوط تسلیم نماید به حبس تأدیبی از دو ماه تا شش ماه محکوم می‌شود و در صورتی که عمل او منجر به صدور گذرنامه شود به حبس تأدیبی از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
مادۀ ۳۴- هرکس از گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه متعلق به دیگری برای ورود به کشور یا خروج از آن استفاده نماید به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک سال محکوم می‌شود.
مادۀ ۳۵- هر مستخدم دولت اعم از کشوری و لشگری بدون رعایت قوانین و مقررات مربوط در اجرای وظیفه خود عالماً عامداً گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه بدهد به حبس مجرد از دو تا پنج سال محکوم می‌شود.
مادۀ ۳۶- هر مستخدم و مأمور دولت اعم از کشوری و لشگری که برای عبور غیر مجاز اشخاص به خارج از کشور به نحوی از انحاء مساعدت و یا تسهیل وسیله نماید به حبس تأدیبی از سه ماه الی یک سال محکوم خواهد شد.
مادۀ ۳۷- هرکس برای تحصیل گذرنامه عالماً عامداً و به قصد تقلب هر گونه اطلاع مربوط به خود و همراهان را که در صدور گذرنامه مؤثر است برخلاف واقع در پرسش نامه ذکر نماید به شرط استفاده از گذرنامه به حبس تأدیبی از دو ماه تا شش ماه محکوم خواهد شد. متن پرسش نامه وسیله آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
مادۀ ۳۸- گذرنامه‌هائی که تا تاریخ تصویب این قانون وسیله مقامات صلاحیت دار صادر گردیده و مدت پنج ساله آن‌ها خاتمه نیافته است تا خاتمه مدت معتبر است و برابر مقررات سابق تمدید خواهد شد.
مادۀ ۳۹- آئین‌نامه‌های مربوط به هزینه صدور گذرنامه و سایر آئین نامه‌های اجرائی این قانون از طرف وزارت امور خارجه، وزارت کشور، وزارت دادگستری و وزارت علوم و آموزش عالی و وزارت دارائی تهیه و پس از تصویب کمیسیون‌های کشور، دارائی، دادگستری و امور خارجه مجلسین به موقع اجراء گذارده خواهد شد و تا تصویب آئین‌نامه‌های مزبور مقررات فعلی قابل اجراء است.
- تبصره- در صورتی که تغییراتی در آئین‌نامه‌های مصوب ضرورت پیدا کند به تصویب کمیسیون‌های مربوط مجلسین خواهد رسید.
مادۀ ۴۰- از تاریخ اجرای این قانون، قانون گذرنامه مصوب سال۱۳۱۱ و آئین نامه‌های مربوط به آن و مواد ۱۰۷و ۱۰۸قانون جزا و هم چنین قوانین مربوط به گذرنامه تحصیلی و سایر قوانینی که با مواد این قانون مغایرت دارد در آن قسمت که مغایر است لغو می‌گردد.
مخبر کمیسیون کشور- کلانتر هرمزی.
گزارش شور دوم از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری در جلسه ۱۲ آبان ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه مربوط به اصلاح قانون گذرنامه را برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داد و با اصلاحاتی که بعداً به تائید کمیسیون کشور رسید تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون دادگستری- دکتر وفا.
گزارش شور دوم از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۱۹ آبان ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه مربوط به اصلاح قانون گذرنامه را برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داد و مواد مربوط به خود را با اصلاحاتی که بعداً مورد تائید کمیسیون کشور قرار گرفت تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون امور خارجه- فتح الله مافی.
گزارش شور دوم از کمیسیون دارائی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارائی در جلسه ۱۹ آبان ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه مربوط به اصلاح قانون گذرنامه را برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داد و مصوبه کمیسیون کشور را عیناً تائید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون دارائی- علی اکبر دانشمند.
گزارش شور دوم از کمیسیون نظام به مجلس شورای ملی
کمیسیون نظام در جلسه روز یک شنبه ۲۴ آبان ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه اصلاح قانون گذرنامه را برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داد و مواد مربوط به خود را تصویب و مصوبه کمیسیون کشور را تائید کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون نظام- ملک زاده آملی.
رئیس- آقای کلانتر هرمزی بفرمائید.
کلانتر هرمزی (مخبر کمیسیون کشور)- با اجازه مقام ریاست در چند مورد اشتباهات چاپی و از قلم افتادگی است عرض می‌کنم که اصلاح بشود در مادۀ ۳ صفحه ۲ «خروج از کشور بدون ارائه گذرنامه یا مدارک مسافرت مذکور در مواد ۱۸و۲۰و۲۱و ...» ۲۲ هم اضافه بشود.
در بند ۹ مادۀ ۸ «کسانی که مقام سفارت دارند و هم چنین مدیران کل الی آخر» که کلمه هم چنین از قلم افتاده است در تبصره همین مادۀ ۸ «نام همسر و فرزندان کمتر از ۱۸ سال مشمولین بندهای ۴و۵و۶و۷و۸و۱۰و۱۳و۱۴» بنابراین به جای ۱۵ باید ۱۴ باشد چون اصلاً آن مادۀ ۱۴ بند دارد. در صفحه ۸ تبصره ۱ مادۀ ۱۶و۷ زائد است چون مادۀ بیش از ۶ بند ندارد. در مورد ۲۱ صفحه ۱۱ «در مورد کسانی که به منظور ترک تابعیت قصد خروج از کشور را دارند به تشخیص وزارت امور خارجه گذرنامه یا پروانه گذر صادر خواهد شد» که قبل از پروانه گذر گذر نامه یا از قلم افتاده است.
رئیس- این موارد اصلاح خواهد شد مادۀ اول مطرح است قرائت می‌شود.
مادۀ ۱- گذرنامه سندی است که از طرف مأموران صلاحیت دار دولت شاهنشاهی مذکور در این قانون برای تعیین تابعیت و مسافرت اتباع ایران به خارج و یا اقامت در خارج از کشور و یا مسافرت از خارج به ایران داده می‌شود.
رئیس- در مادۀ اول نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ اول رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ دوم قرائت می‌شود.
مادۀ ۲- اتباع ایران برای خروج از کشور و یا اقامت در خارج و یا مسافرت از خارج به ایران باید تحصیل گذرنامه نمایند و صدور گذرنامه منوط به ارائه اسنادی است که هویت و تابعیت ایرانی تقاضا کننده را ثابت نماید اسناد و مدارک مزبور به موجب آئین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
رئیس- در مادۀ دوم نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ دوم رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ سوم قرائت می‌شود.
مادۀ ۳- خروج از کشور بدون ارائه گذرنامه یا مدارک مسافرت مذکور در مواد ۱۸و۲۰و۲۱و۲۲ این قانون ممنوع است.
رئیس- در مادۀ ۳ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳ رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ چهار قرائت می‌شود.
مادۀ ۴- ورود به کشور یا خروج از آن فقط از نقاطی که بنا به پیشنهاد وزارت کشور و با تصویب هیئت وزیران تعیین و آگهی خواهد شد مجاز است.
رئیس- در مادۀ ۴ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۴ رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۵ قرائت می‌شود.
مادۀ ۵- بازرسی و رسیدگی به گذرنامه و مدارک مسافرت در مرز با شهربانی کل کشور و در نقاطی که شهربانی نباشد به عهده ژاندارمری کل کشور است مأموران مربوط مکلفند از ورود افرادی که فاقد گذرنامه یا مدارک لازم برای ورود به ایران باشند جلوگیری نمایند.
- تبصره- در مواردی که افرادی فاقد گذرنامه یا مدارک مسافرت برای مراجعت به ایران باشند در صورتی که تابعیت ایرانی و یا ایرانی بودن آنان محرز شود مأمورین مربوط می‌توانند اجازه ورود به ایران را بدهند. ضوابط تشخیص و ایرانی بودن این قبیل اشخاص به موجب آئین نامه اجرائی این قانون تعیین می‌شود.
رئیس- در مادۀ ۵ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۵ رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۶ قرائت می‌شود.
فصل دوم- انواع گذرنامه
مادۀ ۶- گذرنامه بر سه قسم است:
الف- گذرنامه سیاسی.
ب- گذرنامه خدمت.
ج- گذرنامه عادی اعم از فردی یا جمعی.
- تبصره- مشخصات انواع گذرنامه از لحاظ رنگ و شکل و قطع و تعداد اوراق و نظایر آن و هم چنین سازمان تهیه کننده آن‌ها به موجب آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین می‌گردد.
رئیس- در مادۀ ۶ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۶ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۷ قرائت می‌شود.
مادۀ ۷- از تاریخ تصویب این قانون گذرنامه‌های تحصیلی به تدریج به گذرنامه‌های عادی تبدیل خواهد شد.
- تبصرۀ ۱- افرادی که برای تحصیل عازم خارج از کشور می‌باشند باید ازطرف وزارتخانه مربوط به شهربانی کل کشور معرفی شوند این افراد از پرداخت تمام عوارض و هزینه‌های مربوط به صدور گذرنامه و خروج از کشور معاف می‌باشند. این معافیت شامل محصلینی که گذرنامه تحصیلی آنان به گذرنامه عادی تبدیل خواهد شد نیز می‌باشد. محصلینی که گذرنامه تحصیلی آنان به عادی تبدیل می‌شود از معافیت احضار به خدمت زیر پرچم با رعایت قانون نظام وظیفه عمومی‌کماکان استفاده خواهند کرد.
- تبصرۀ ۲- دانشجویانی که کلیه هزینه تحصیلی آنان را دولت و یا مؤسسه وابسته به دولت پرداخته‌اند هنگام تبدیل گذرنامه در صورت عدم انجام تعهدات خود به موقع باید کلیه وجوه دریافتی را نقداً یا به اقساطی که نمایندگی‌های شاهنشاهی در خارج به وصول آن اطمینان داشته باشند پرداخت نمایند.
رئیس- در مادۀ ۷ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۷ رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۸ قرائت می‌شود.
مادۀ ۸- برای شخصیت‌های زیر گذرنامه سیاسی صادر می‌شود:
۱- اعضاء خاندان جلیل سلطنت.
۲- نخست وزیر و رؤسای مجلسین و همسران آن‌ها.
۳- وزیران و رئیس دیوان عالی کشور و رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران و دادستان کل کشور و همسران آن‌ها.
۴- نمایندگان هر یک از مجلسین با معرفی رئیس مجلس مربوط.
۵- معاونین نخست وزیر، استان داران و معاونین وزارتخانه‌ها برای انجام مأموریت طبق نامه وزیر مربوط و با موافقت نخست وزیر.
۶- اعضاء رئیسه دربار شاهنشاهی طبق تقاضای وزیر دربار.
۷- ارتشبدان و سپهبدان شاغل و رئیس شهربانی کل کشور و فرمانده ژاندارمری کل کشور برای انجام مأموریت طبق تقاضای وزیر مربوط.
۸- آجودان‌های لشکری و کشوری اعلیحضرت شاهنشاه و ندیمه‌های علیا حضرت شهبانوی ایران هنگامی‌که در التزام رکاب باشند.
۹- کسانی که مقام سفارت دارند و هم چنین مدیران کل و رؤسای ادارات وزارت خارجه در زمان تصدی طبق دستور وزیر امور خارجه.
۱۰- اشخاصی که طبق تصویب هیئت وزیران به نمایندگی از طرف دولت شاهنشاهی به مأموریت مخصوص اعزام می‌شوند.
۱۱- مأمورین سیاسی و کنسولی وزارت امور خارجه و وابستگان نظامی‌زمینی و هوائی و دریائی و معاونان وابستگان مذکور و همسر و اولاد کمتر از ۱۸ سال که همراه آنان باشند.
۱۲- نخست وزیران سابق و رؤسای سابق مجلسین و وزراء و رؤسای سابق دیوان عالی کشور و سفراء سابق و ارتشبدان بازنشسته با موافقت وزیر امور خارجه.
۱۳- مأموران رسمی‌وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی در نمایندگی‌های سیاسی به شرط آن که در آن نمایندگی دارای مقام سیاسی باشند و همسران و اولاد کمتر از ۱۸ سال همراه آنان.
۱۴- مدیرعامل سازمان برنامه و رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران و رئیس بانک مرکزی.
۱۵- پیک سیاسی.
- تبصره- نام همسرو فرزندان کمتر از ۱۸سال مشمولین بندهای ۴و۵و۶و۷و۸و۱۰و۱۳و۱۴ این مادۀ در صورتی که همراه دارنده گذرنامه باشند به تقاضای دارنده در گذرنامه سیاسی ثبت و از همان گذرنامه استفاده خواهند کرد. نمایندگی‌های شاهنشاهی در خارج نمی‌توانند برای فرزندان همراه گذرنامه جداگانه صادر نمایند.
رئیس- در مادۀ ۸ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۸ رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۹ قرائت می‌شود.
مادۀ ۹- برای اشخاص زیر گذرنامه خدمت صادر می‌شود:
۱- در مورد مأموران وزارت جنگ به تقاضای وزیر جنگ و در مورد سایر مستخدمین به پیشنهاد وزیر مربوط و موافقت نخست وزیر- در مورد مستخدمین سازمان‌های وابسته به دولت به تقاضای سازمان مربوط و موافقت نخست وزیر.
۲- اشخاصی که به موجب تصویب نامه هیئت وزیران به خارج اعزام می‌شوند.
- تبصره- نام همسر و فرزندان کمتر از ۱۸ سال مشمولین بندهای۱و۲ این مادۀ در صورتی که همراه دارنده گذرنامه باشند به تقاضای دارنده در گذرنامه خدمت ثبت و از همان گذرنامه استفاده خواهند کرد.
نمایندگی‌های شاهنشاهی در خارج نمی‌توانند برای فرزندان همراه گذرنامه جداگانه صادر نمایند.
رئیس- در مادۀ ۹ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۹ رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۰ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۰- صدور گذرنامه‌های سیاسی و خدمت به عهده وزارت امور خارجه می‌باشد.
رئیس- در مادۀ ۱۰ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۱۰ رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۱ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۱- مدت اعتبار گذرنامه سیاسی و خدمت یک سال است مگر در مورد مأموران ثابت دولت در نمایندگی‌های شاهنشاهی در خارجه که اعتبار گذرنامه تا خاتمه مدت مأموریت آنان خواهد بود.
- تبصرۀ ۱- تمدید گذرنامه‌های سیاسی و خدمت مأمورین موقت موکول به پیشنهاد سازمان مربوط و موافقت وزارت امور خارجه خواهد بود.
- تبصرۀ ۲- دارندگان گذرنامه‌های سیاسی و خدمت در موقع ورود به کشور باید گذرنامه خود را به وزارت امور خارجه تحویل دهند.
رئیس- در مادۀ ۱۱ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۱۱ رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۲ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۲- صدور گذرنامه عادی در ایران به عهده شهربانی کل کشور و در خارج از ایران با مأمورین کنسولی کشور شاهنشاهی یا مأمورین سیاسی عهده دار امور کنسولی خواهد بود. مقررات مربوط به ترتیب صدور و تمدید و تجدید و اصلاح گذرنامه به موجب آئین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
رئیس- در مادۀ ۱۲ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۱۲ رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۳ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۳- به اشخاص زیر هیچ نوع گذرنامه برای خروج از کشور داده نمی‌شود:
۱- کسانی که به موجب اعلام کتبی مقامات قضائی حق خروج از کشور را ندارند.
۲- بدهکاران قطعی مالیاتی در صورت اعلام کتبی و قبلی وزارت دارائی.
۳- بدهکاران قطعی در صورت اعلام کتبی و قبلی مقامات اجرائی دادگستری یا ثبت کل.
۴- متعهدین ارزی در صورت اعلام کتبی و قبلی بانک مرکزی.
۵- کسانی که مسافرت آن‌ها به خارج از کشور بر حسب اعلام قبلی و کتبی مقامات امنیتی مخالف مصالح ملی باشد.
۶- کسانی که در خارج از ایران به سبب تکدی و یا ول گردی یا ارتکاب سرقت و کلاه برداری و یا به هر عنوان دیگر دارای سوء شهرت باشند.
رسیدگی به سابقه و احراز سوء شهرت این افراد به عهده کمیسیونی است که از نمایندگان وزارت امور خارجه، وزارت دادگستری، وزارت کشور، مقامات امنیتی و شهربانی کل کشور در وزارت کشور تشکیل می‌شود. در موارد اضطراری و یا مرور زمان کافی به تشخیص کمیسیون می‌توان به اشخاص مذکور در بند۶ اجازه مسافرت داد.
- تبصره- در صورتی که مقامات مذکور در این مادۀ بر خلاف واقع کتباً اعلام عدم خروج نمایند تحت تعقیب قانون قرار خواهند گرفت.
رئیس- آقای سعید وزیر بفرمائید.
سعید وزیری - از سیاق تنظیم این جمله‌ها و عبارات به نظر می‌آید که مسلماً در بند ۱ مادۀ ۱۳ که می‌گوید «کسانی که به موجب اعلام کتبی مقامات قضائی حق خروج از کشور را ندارند» در این جا این طور استنباط می‌شود که کلمه قبلی بعد از کتبی افتاده است برای این که در بند ۲ همین مادۀ هم نوشته شده کتبی و قبلی و هم چنین در بند ۳و۴و۵ مادۀ مذکور استدعا دارم مقام معاونت وزارت دادگستری توضیحی در این مورد بفرمایند.
رئیس- آقای صادق احمدی بفرمائید.
صادق احمدی (معاون وزارت دادگستری)- با اجازه مقام ریاست، دوست عزیز بنده جناب آقای سعید وزیری با مذاکره‌ای که با من کردند بیم این را دارند که اگر این کلمه قبلی اضافه نشود ممکن است در عمل گفته شود هر کسی که گذرنامه می‌خواهد بایستی قبلاً از دادگستری گواهی بیاورد که خروجش بلا اشکال است بنده عرض کردم چنین نظری نیست و اصل این است که اشخاص سابقه‌ای ندارند مگر خلافش ثابت بشود این نیست که همه سابقه دارند و نباید خارج بشوند علت این که کلمه قبلی را در بند اول اضافه نکردیم و الان هم بنده مخالفم اینست جناب آقای سعید وزیری که اگر این کلمه قید شود این مشکل را ایجاد می‌کند که اگر گذرنامه صادر شد و مقامات قضائی مطلع شدند که نباید برود حتماً باید قبلاً اعلام می‌کردند و چون قبلاً اعلام نکردند بنابراین می‌تواند برود و حال این که می‌داند برای یک کسی که گذرنامه صادر شده ممکن است مقامات قضائی بروند فرودگاه و او را بر گردانند از لحاظ مقامات قضائی ممکن است این را بر گردانند بنابراین قید کلمه قبلی ممکن است این اشکالات را ایجاد بکند پس اجازه بفرمائید که این نکته از طرف بنده به عنوان نماینده وزارت دادگستری در صورت جلسه منعکس بشود که غرض این نیست که بایستی همه افراد بروند قبلاً از دادگستری اجازه تحصیل بکنند.
سعید وزیری- اجازه می‌فرمائید؟
رئیس- بنابراین معلوم می‌شود «قبلی» ندارد ولی اگر می‌خواهید بحث بفرمائید، بفرمائید آقای سعید وزیری.
سعید وزیری- عرض کنم حضور محترم تان به خصوص برای جلب توجه آقای معاون محترم وزارت دادگستری که فرمودند اصل بر برائت است این درست ولی به خصوص در بند ۵ که مسئله خیلی مهمی‌است کسانی که مسافرت آن‌ها به خارج از کشور بر حسب اعلام قبلی و کتبی مقامات امنیتی مخالف مصالح باشد موظف می‌کنیم که قبلاً کتباً اعلام کنند که چنین دستگاهی را حقاً نمی‌باید موظف کنیم ولی اعلام کرده‌ایم چون سیاست مملکت ممکن است ایجاب کند که چنین باشد ولی ما برای تأمین آسایش مردم در موقع تنفیح این لایحه این پیش بینی را کرده‌ایم در بند چهار در بند سه در بند دو حالا این چه نوع نظریه قضائی ممکن است باشد که در مورد افراد معدودی نتوان اعلام کرد این ممکن است موجب شود که اشخاصی که می‌روند گذرنامه تحصیل کنند بگویند باید از دادگستری بپرسند که آیا این حق دارد از مملکت بیرون برود یا نه و تصدیق می‌فرمائید که این قانون را جلوی هر افسری که مجری است بگذاریم مطابق این بند باید از مقامات قضائی بپرسد که حق دارد خارج بشود یا نه اما این که فرمودند این حق مردم است جناب آقای معاون وزارت دادگستری هر چه بشود ولو با یک کلمه تائید جنابعالی این تسهیل فراهم شود طبق همین عقیده‌ای که دارید بنده فکر می‌کنم خدمتی به دادگستری و حق مردم فرموده‌اید.
رئیس- آقای سعید وزیری ایشان که نمی‌توانند حالا تغییر بدهند تمام این‌ها در صورت جلسات کمیسیون‌ها ثبت شده است اگر نظری دارید حق بود در شور اول پیشنهاد می‌دادید.
سعیید وزیری- این که فرمودید آقای معاون محترم وزارت دادگستری که وقتی گذرنامه صادر شد می‌روند فرودگاه جلویش را می‌گیرند این را هم قانون پیش بینی کرده و در مادۀ ۱۵ نوشته است «در صورتی که موانع صدور گذرنامه بعد از صدور آن حادث شود یا کسانی که به موجب مادۀ ۱۴ صدور گذرنامه موکول به اجازه آنان است از اجازه خود عدول کنند از خروج دارنده گذرنامه جلوگیری و گذرنامه تا رفع مانع ضبط خواهد شد» قانون این موارد را پیش بینی کرده است و اگر جناب عالی یک کلمه بفرمائید که این کلمه از قلم افتاده این حق مردم محفوظ می‌ماند.
رئیس- آقای مخبر کمیسیون این کلمه از قلم افتاده است؟ (کلانتر هرمزی- خیر) آقای دکتر وفا فرمایشی دارید بفرمائید.
دکتر وفا (مخبر کمیسیون دادگستری)- با کسب اجازه از مقام محترم ریاست، همکار معظم جناب سعید وزیری نکته صحبت راجع به حفظ حق مردم بود بحث زیادی هم در کمیسیون‌ها شد و در چهار مورد نوشته شده است با اعلام کتبی و قبلی مراجع صلاحیت دار یا مقامات اجرائی وزارت دادگستری یا بانک مرکزی ایران و یا کسانی که طبق اعلام دستور مقامات امنیتی تمام این موارد امری است که قبلاً حادث شده است و این فرض این طور است که این اشخاص به موجب این مدارک نمی‌توانند از مملکت خارج شوند باز برای این که حق مردم ضایع نشود همان طور که اشاره فرمودید به همکار ما که وکیل دادگستری هستند ولی ما درد مردم را دیده‌ایم کسی بود که مبالغ زیادی کلاه برداری کرده بود و پرونده او در جریان رسیدگی بود ولی حکم قطعی درباره‌اش صادر نشده بود که ما بتوانیم طبق شق ۳ عمل کنیم در آخرین روز یکی از وکلای دادگستری فهمید که این آقای بدهکار بلیط گرفته است و فردا عازم خارج از کشور است فوراً در همان روز به بازپرسی رفت و جریان را گفت که طبق این گواهی که فلان شرکت هواپیمائی داده است این شخص از کشور خارج خواهد شد و بازپرس دستور داد برای حفظ حقوق مردم نیم ساعت هواپیما را در فرودگاه معطل کردند و پرواز را به تأخیر انداختند تا آقا را با کیف و سلام و صلوات پائین کشیدند و بعد معلوم شد که این آقا حقوق مردم را نه تنها در این یک فقره که چک بوده بلکه آن چنان ضایع کرده بود که دستور این بازپرس بسیار مهم بوده است و همان طور که در اول عرض کردم این‌ها برای همان حفظ حقوق مردم است.
رئیس- آقای دکتر وفا مسئله این نیست که مصلحت چیست منظور این است که این کلمه در چاپ افتاده است یا نه.
دکتر وفا- نه قربان این کلمه نیفتاده است.
رئیس- بنابراین معلم می‌شود مطلبی در چاپ نیفتاده و حالا هم شور دوم است و تغییری در لایحه نمی‌شود داد نظر دیگری نیست؟ آقای دکتر مهذب فرمایشی دارید بفرمائید.
دکتر مهذب- صرف نظر از بحثی که مطرح بوده درباره کلمه‌ای که در چاپ افتاده یا نفتاده که معلوم می‌شود نیفتاده بنابراین کسی که مرتکب قتلی می‌شود مقامات قضائی می‌روند در فرودگاه بازداشتش می‌کنند بنده یک پیشنهاد حذف در مادۀ ۱۳ کلمه هیچ نوع داشتم و خیال می‌کنم اصلاح عبارتی است برای این که ما وقتی صحبت گذرنامه می‌کنیم انواع گذرنامه است، بنابراین به اشخاص زیر هیچ گونه گذرنامه داده نمی‌شود (یکی از نمایندگان- هیچ نوع) وقتی که می‌گویند گذرنامه یعنی هیچ نوع گذرنامه، یک مورد دیگر خواستم تذکر دهم و نظر معاون محترم وزارت دادگستری را جلب کنم صرف نظر از گذرنامه چیز دیگری می‌دهند برای خروج از کشور به اسم پروانه گذر به این اشخاص گرچه گذرنامه نمی‌دهند ظاهراً پروانه گذر هم نمی‌دهند اگر واقعاً پروانه گذر نوعی گذرنامه هست پس باید این را روشن کنیم و در اصطلاح عبارتی اگر واقعاً اصلاح ماهوی است این باید در مجلس سنا اصلاح شود و منظور قانون گذار این است که این اشخاص از کشور خارج نشوند و گذرنامه نگیرند ولی تحت لوای پروانه گذر هم نباید این کارها را انجام دهند بنابراین منظور این است که گذرنامه و پروانه گذر به کسی داده نمی‌شود بنده شخصاً فکر می‌کنم که پروانه گذر هم یک نوع گذرنامه است پس اگر این اصطلاح عبارتی است که اصلاح بشود به شکلی حل بشود و اگر یک اصلاح ماهوی است طبعاً توجه خواهند فرمود که در سنا اصلاح شود.
رئیس- آقای کلانتر هرمزی بفرمائید.
کلانتر هرمزی- عرض می‌کنم در مورد توضیح همکار محترم جناب آقای سعید وزیری گزارش شور اول و دوم حاضر است و کلمه‌ای در موردی که فرمودند از قلم نیفتاده در مورد فرمایشات جناب آقای دکتر مهذب در فصل دوم انواع گذرنامه تعریف شده است و ۳ نوع گذر نامه سیاسی، خدمت، عادی هست که به آن اشاره شده (دکتر متین- منظورشان پاس مرزی است).
رئیس- آقای قاضی زاده فرمایشی دارید بفرمائید.
قاضی زاده- با اجازه مقام ریاست به حاشیه نمی‌روم متن مادۀ را عرض می‌کنم و آن در مورد این تبصره است تبصره می‌گوید در صورتی که مقامات مذکوره در این مادۀ برخلاف واقع کتباً اعلام عدم خروج نمایند تحت تعقیب قانونی قرار خواهند گرفت این جا کلمه مقامات در تمام این بندها ذکر شده مگر در دو بند کلمه مقام ذکر نشده چون حالا بحث در ادبیات است هر کلمه‌ای مرآت، آینه خودش است اگر ما این جا بگوئیم که مقامات فقط شامل این مقامات مذکور است اگر مسئولین امر یک گواهی عدم خروج بدهند کلمه مقام به آن اطلاق نمی‌شود و در صورتی که کلمه مقامات در بندهای ۱و۲ ذکر شده امنیتی قضائی ولی کلمه کارمند معمولاً و اصطلاحاً مقام اطلاق نمی‌شود مسئول اطلاق می‌شود و قابل تعقیب نیست و می‌تواند استناد کند در مراجع قضائی و بر خلاف واقع کتباً اعلام عدم خروج نماید اگر کلمه کتباً هست یعنی شفاهاً نمی‌تواند.
رئیس- آقای قاضی زاده این مطالب حالا جای بحثش نیست الان شور دوم لایحه است آقای دکتر مهذب روی پیشنهادتان اصرار دارید؟ (شیخ الاسلامی- توضیح می‌دهم) بفرمائید.
شیخ الاسلامی- توجه آقای دکتر مهذب را به مادۀ ۲۳ جلب می‌کنم که می‌گوید «پروانه‌های مذکور در مادۀ ۲۰ و هم چنین برگ بازگشت به موضوع مادۀ ۱۶ از نظر این قانون در حکم گذرنامه است» بنابراین اشکال آقای دکتر مهذب رفع می‌شود.
رئیس- نظر دیگری در مورد مادۀ ۱۳ نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به مادۀ ۱۳ خواهش می‌کنم خانم‌ها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۴ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۴- برای اشخاص زیر با رعایت شرایط مندرج در این مادۀ گذرنامه صادر می‌شود:
۱- اشخاصی که کمتر از ۱۸ سال تمام دارند و کسانی که تحت ولایت و یا قیومیت می‌باشند با اجازه کتبی ولی یا قیم آنان.
۲- مشمولین وظیفه عمومی‌با اجازه کتبی اداره وظیفه عمومی.
۳- زنان شوهردار ولو کمتر از ۱۸ سال تمام با اجازه کتبی شوهر و در موارد اضطراری اجازه دادستان شهرستان محل صدور گذرنامه که نظر خود را اعم از قبول درخواست یا رد آن حداکثر ظرف سه روز اعلام دارد کافی است. زنانی که با شوهر خود مقیم خارج هستند و زنانی که شوهر خارجی اختیار کرده و به تابعیت ایرانی باقی مانده‌اند از شرط این بند مستثنی می‌باشند.
رئیس- نسبت به مادۀ ۱۴ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به مادۀ ۱۴ خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۵ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۵- در صورتی که موانع صدور گذرنامه بعد از صدور آن حادث شود یا کسانی که به موجب مادۀ۱۴ صدور گذرنامه موکول به اجازه آنان است از اجازه خود عدول کنند از خروج دارنده گذرنامه جلوگیری و گذرنامه تا رفع مانع ضبط خواهد شد.
رئیس- نسبت به مادۀ ۱۵ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به مادۀ ۱۵ خواهش می‌کنم خانم‌ها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۶ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۶- برای اشخاص زیر توسط مأمورین سیاسی و کنسولی برگ بازگشت به ایران صادر خواهد شد:
۱- کسانی که به موجب اعلام کتبی مقامات قضائی باید به ایران عودت داده شوند.
۲- کسانی که به تشخیص مقامات امنیتی ادامه اقامت آنان در خارج از کشور مخالف مصالح ملی باشد.
۳- کسانی که در خارج از ایران به علت ارتکاب به سرقت و کلاه برداری و جرائم نظیر آن دارای سوء شهرت باشند پس از قطعیت و اجرای حکم محکومیت.
۴- اشخاصی که فاقد گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه باشند و بخواهند به ایران مراجعت نمایند.
۵- مستنکفین از پرداخت مالیات قطعی به درخواست مقامات صلاحیت دار.
۶- بدهکاران قطعی در صورت اعلام کتبی مقامات اجرائی دادگستری یا ثبت کل.
- تبصرۀ ۱- در مورد بندهای ۱و۲و۳و۵و۶ مراتب توسط وزارت امور خارجه به مأمورین سیاسی و کنسولی اعلام خواهد شد تا گذرنامه اشخاص مذکور را اخذ و یا ابطال نمایند.
- تبصرۀ ۲- صدور برگ بازگشت مجانی است و فقط برای بازگشت به ایران معتبر است و در مرز از دارنده آن اخذ می‌گردد.
رئیس- نسبت به مادۀ ۱۶ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به مادۀ ۱۶ خواهش می‌کنم خانم‌ها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۷ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۷- گذرنامه جمعی فقط در ایران و برای گروه‌های زیر صادر می‌شود:
۱- افسران- درجه داران- افراد و بطور کلی کارکنان مشمول قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی که به طور جمعی و به منظور انجام مأموریت عازم خارج از کشور باشند.
۲- تیم‌های ورزشی که به منظور انجام مسابقات عازم خارج هستند به معرفی سازمان تربیت بدنی و تفریحات سالم ایران.
۳- واحدهای پیشاهنگی به معرفی سازمان پیشاهنگی ایران.
۴- دانشجویان و دانش آموزان و معلمان و استادان که برای مطالعات علمی‌و آموزشی و فرهنگی به معرفی وزارتخانه‌های مربوط و یا دانشگاه‌های کشور به خارج می‌روند.
۵- گروه‌های هنری که توسط وزارت فرهنگ و هنر یا وزارت اطلاعات معرفی شده باشند.
۶- گروه‌های معرفی شده از طرف سازمان‌های دولتی و یا وابسته به دولت و یا جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران.
۷- گروه‌های کارگری برای کارآموزی یا کسب مهارت فنی با تائید و معرفی وزارت کار و امور اجتماعی.
- تبصرۀ ۱- هریک از اعضاء گروه‌های فوق که هنگام مسافرت از گروه خود جدا شود باید گذرنامه جداگانه تحصیل نماید.
- تبصرۀ ۲- حداقل تعداد افرادی که می‌توانند از گذرنامه جمعی استفاده نمایند ۵ نفر و حداکثر چهل نفر خواهد بود و مشخصات اعضای گروه روی ورقه جداگانه درج و به گذرنامه الصاق می‌گردد.
- تبصرۀ ۳- صدور گذرنامه جمعی در صورتی که به منظور انجام مأموریتی به خرج سازمان‌های دولتی یا جمعیت شیر و خورشید سرخ باشد مجانی است در غیر این صورت علاوه بر هزینه صدور یک گذرنامه از هر نفر نیز ده درصد هزینه صدور اخذ خواهد شد.
- تبصرۀ ۴- اعتبار گذرنامه جمعی یک سال است و در صورت موافقت سازمان مربوط حداکثر یک سال دیگر تمدید می‌شود.
رئیس- نسبت به مادۀ ۱۷ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به مادۀ ۱۷ خواهش می‌کنم خانم‌ها و آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۸ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۸- شهربانی کل کشور می‌تواند با موافقت مقامات امنیتی کشور برای بیگانگان بدون تابعیت یا خارجیانی که به جهاتی قادر به تحصیل گذرنامه کشور متبوع خود نیستند و اقامت گاه دائمی‌آنان ایران باشد برگ گذر بیگانگان صادر نماید این برگ دلیل تابعیت ایرانی دارنده یا همراهان او محسوب نمی‌شود.
- تبصرۀ ۱- برگ فوق به خارجیانی داده می‌شود که علاوه بر شرایط مذکور در مادۀ بالا اجازه بازگشت به ایران به آن‌ها داده شده باشد.
- تبصرۀ ۲- نام فرزندان کمتر از ۱۸ سال این قبیل افراد در برگ گذر والدین و همچنین نام زن در برگ گذر شوهر به شرط آن که واجد شرایط مذکور در این مادۀ باشند ثبت می‌شود و استفاده جداگانه از این برگ به وسیله همراهان ممنوع است.
رئیس- نسبت به مادۀ ۱۸ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به مادۀ ۱۸ خواهش می‌کنم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۱۹ قرائت می‌شود.
مادۀ ۱۹- مدت اعتبار برگ گذر بیگانگان از تاریخ صدور یک سال است و دارنده آن برای هر بار خروج از کشور باید تحصیل اجازه نماید.
رئیس- نسبت به مادۀ ۱۹ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به مادۀ ۱۹ خواهش می‌کنم خانم‌ها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۰ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۰- در موارد زیر ممکن است به پیشنهاد وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران به جای گذرنامه پروانه گذر صادر بشود.
۱- برای تشرف به مکه معظمه و عتبات مقدسه.
۲- برای کارکنان وسائل نقلیه آبی و هوائی.
۳- برای رفت و آمد اتباع دولت شاهنشاهی که در نقاط مرزی کشور و نقاط واقع در سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان (دریای مکران) سکونت دارند به مناطق مرزی مجاور و نواحی جنوبی خلیج فارس.
- تبصرۀ ۱- حدود مناطق مرزی و ساحلی و هم چنین نقاط مرزی مجاور و نواحی جنوبی خلیج فارس به پیشنهاد وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران تعیین خواهد شد.
- تبصرۀ ۲- شرایط و ترتیب صدور و مدت اعتبار و مرجع صدور پروانه‌های گذر مذکور در این مادۀ و هزینه‌هائی که برای صدور آن‌ها ممکن است دریافت شود به موجب آئین نامه اجرائی این قانون خواهد بود.
رئیس- نسبت به مادۀ ۲۰ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به مادۀ ۲۰ خواهش می‌کنم خانم‌ها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۱ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۱- در مورد کسانی که به منظور ترک تابعیت قصد خروج از کشور را دارند به تشخیص وزارت امور خارجه پروانه گذر صادر خواهد شد.
رئیس- در مادۀ ۲۱ نظری نیست؟ آقای گودرزی بفرمائید.
گودرزی (معاون وزارت امور خارجه)- باید گذرنامه یا پروانه گذر باشد کلمه گذرنامه جا افتاده است.
کلانتر هرمزی- جزء همان اصلاحاتی است که قبلاً عرض کردم.
رئیس- نظر دیگری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۲۱ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۲ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۲- وزارت امور خارجه می‌تواند در موارد لزوم بنا به موافقت وزیر امور خارجه برای کسانی که به مأموریت‌های خاص اعزام می‌شوند به جای گذرنامه برگ مسافرت انفرادی و یا دسته جمعی صادر نماید. مشخصات برگ‌های مذکور در آئین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
رئیس- در مادۀ ۲۲ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۲۲ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۳ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۳- پروانه‌های مذکور در مادۀ۲۰ و هم چنین برگ بازگشت موضوع مادۀ ۱۶ از نظر این قانون در حکم گذرنامه است.
رئیس- در مادۀ ۲۳ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۲۳ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۴ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۴- گذرنامه برای مسافرت به کلیه کشورها اعتبار دارد مگر دولت در موارد مقتضی مسافرت اتباع ایران را به بعضی از کشورها محدود و یا ممنوع نموده باشد نحوه اجرای مفاد این مادۀ ضمن آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
رئیس- در مادۀ ۲۴ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۲۴ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۵ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۵- در صورتی که گذرنامه غیرقابل استفاده و یا مفقود شود پس از رسیدگی لازم گذرنامه دیگری با اخذ هزینه‌های صدور صادر می‌شود.
هرگاه قابل استفاده نبودن یا فقدان گذرنامه ناشی از عمل متصدیان مسئول باشد برای بقیه مدت اعتبار گذرنامه جدید بدون دریافت هزینه‌های صدور صادر خواهد شد.
رئیس- در مادۀ ۲۵ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۲۵ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۶ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۶- نام اطفال کمتر از ۱۸ سال تمام که همراه هر یک از والدین یا جد یا جده پدری یا مادری یا زن پدر یا شوهر مادر و یا خواهر و برادر خود مسافرت می‌نمایند در صورت درخواست ولی یا قیم آن‌ها برحسب مورد در گذرنامه اشخاص مذکور ثبت خواهد گردید.
رئیس- در مادۀ ۲۶ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۲۶ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۷ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۷- نام نوزادانی که از زنان ایرانی مقیم خارج هنگام توقف مادر در ایران متولد می‌شوند در گذرنامه مادر ثبت می‌شود و در این مورد نیازی به جلب موافقت پدر نیست هم چنین در مواردی که در خارج از ایران شوهر ایرانی در کشور محل تولد نوزاد حاضر نباشد.
رئیس- در مادۀ ۲۷ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۲۷ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۸ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۸- برای یک خانواده که با هم مسافرت می‌کنند در صورت تقاضا یک گذرنامه صادر می‌شود و نام زن و اولاد کمتر از ۱۸ سال در آن ثبت خواهد شد هیچ یک از همراهان مستقلاً حق استفاده از گذرنامه را ندارد و در صورتی که بخواهد از دارنده گذرنامه جدا شود باید گذرنامه جداگانه تحصیل نماید.
رئیس- در مادۀ ۲۸ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۲۸ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۲۹ قرائت می‌شود.
مادۀ ۲۹- اعتبار گذرنامه از تاریخ صدور سه سال است و پس از انقضاء مدت مذکور برای سه سال دیگر قابل تمدید می‌باشد.
شهربانی کل کشور مجاز است اوراق و سوابق زائد بایگانی اداره گذرنامه را که مدت اعتبار گذرنامه‌های آنان منقضی گردیده به تشخیص خود معدوم نماید.
- تبصره- در صورتی که دارنده گذرنامه در خارج از کشور ظرف سه ماه برای تمدید یا تجدید گذرنامه اقدام ننماید تمدید و یا تجدید آن موکول به کسب اجازه مأمورین سیاسی یا کنسولی مربوط از وزارت امور خارجه خواهد بود.
رئیس- در مادۀ ۲۹ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۲۹ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۰ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۰- هر ایرانی که بدون گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه از کشور خارج شود به حبس تأدیبی از دو تا شش ماه یا پرداخت غرامت از دو هزار ریال تا بیست هزار ریال و یا هر دو مجازات محکوم می‌شود.
رئیس- در مادۀ ۳۰ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳۰ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۱ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۱- هر ایرانی که از نقاط غیر مجاز وارد کشور شده یا از کشور خارج شود به یک تا سه ماه حبس تأدیبی محکوم خواهد شد و در صورتی که مرتکب بدون داشتن گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه از مرز غیر مجاز وارد و یا خارج شده باشد به حداکثر مجازات حبس یا غرامت مذکور در مادۀ ۳۰ محکوم می‌شود.
رئیس- در مادۀ ۳۱ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳۱ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۲ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۲- هر کس گذرنامه ایرانی یا اسناد در حکم گذرنامه را که در این قانون تعریف شده جعل نماید یا با علم به مجعول بودن آن را مورد استفاده قرار دهد به حبس مجرد از ۲ تا ۵ سال محکوم می‌شود.
رئیس- در مادۀ ۳۲ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳۲ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۳ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۳- هر کس برای دریافت گذرنامه برای خود با نام دیگری اسناد و مدارک خلاف واقع یا متعلق به غیر را عالماً عامداً به مراجع مربوط تسلیم نماید به حبس تأدیبی از دو ماه تا شش ماه محکوم می‌شود و در صورتی که عمل او منجر به صدور گذرنامه شود به حبس تأدیبی از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
رئیس- در مادۀ ۳۳ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳۳ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۴ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۴- هرکس از گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه متعلق به دیگری برای ورود به کشور یا خروج از آن استفاده نماید به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک سال محکوم می‌شود.
رئیس- در مادۀ ۳۴ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳۴ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۵ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۵- هر مستخدم دولت اعم از کشوری و لشگری عالماً بدون رعایت قوانین و مقررات مربوط در اجرای وظیفه خود عالماً عامداً گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه بدهد به حبس مجرد از دو تا پنج سال محکوم می‌شود.
رئیس- در مادۀ ۳۵ نظری نیست؟ آقای شیخ الاسلامی‌بفرمائید.
شیخ الاسلامی- عالماً دو جا تکرار شده اولی زائد است.
رئیس- حذف می‌شود، نظر دیگری در مادۀ ۳۵ نیست (اظهاری نشد) خانم‌ها و آقایانی که با این مادۀ و اصلاح آن موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۶ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۶- هر مستخدم و مأمور دولت اعم از کشوری و لشگری که برای عبور غیر مجاز اشخاص به خارج از کشور به نحوی از انحاء مساعدت و یا تسهیل وسیله نماید به حبس تأدیبی از سه ماه الی یک سال محکوم خواهد شد.
رئیس- در مادۀ ۳۶ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳۶ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۷ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۷- هرکس برای تحصیل گذرنامه عالماً عامداً به قصد تقلب هر گونه اطلاع مربوط به خود و همراهان را که در صدور گذرنامه مؤثر است برخلاف واقع در پرسش نامه ذکر نماید به شرط استفاده از گذرنامه به حبس تأدیبی از دو ماه تا شش ماه محکوم خواهد شد. متن پرسش‌نامه وسیله آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
رئیس- در مادۀ ۳۷ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳۷ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۸ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۸- گذرنامه‌هائی که تا تاریخ تصویب این قانون وسیله مقامات صلاحیت دار صادر گردیده و مدت پنج ساله آن‌ها خاتمه نیافته است تا خاتمه مدت معتبر است و برابر مقررات سابق تمدید خواهد شد.
رئیس- در مادۀ ۳۸ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳۸ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۳۹ قرائت می‌شود.
مادۀ ۳۹- آئین‌نامه‌های مربوط به هزینه صدور گذرنامه و سایر آئین‌نامه‌های دیگر اجرائی این قانون از طرف وزارت امور خارجه، وزارت کشور، وزارت دادگستری و وزارت علوم و آموزش عالی و وزارت دارائی تهیه و پس از تصویب کمیسیون‌های کشور، دارائی، دادگستری و امور خارجه مجلسین به موقع اجراء گذارده خواهد شد و تا تصویب آئین‌نامه‌های مزبور مقررات فعلی قابل اجراء است.
- تبصره- در صورتی که تغییراتی در آئین‌نامه‌های مصوب ضرورت پیدا کند به تصویب کمیسیون‌های مربوط مجلسین خواهد رسید.
رئیس- در مادۀ ۳۹ نظری نیست؟ آقای مهندس صائبی بفرمائید.
مهندس صائبی- عرض کنم بعد از وزارت دادگستری باید وزارت علوم و آموزش عالی باشد کلمه وزارت افتاده است.
رئیس- آقای شیخ الاسلامی‌بفرمائید.
شیخ الاسلامی- در سطر اول «و سایر آئین نامه‌های دیگر اجرائی این قانون» نوشته شده است این کلمه دیگر زائد است.
رئیس- اصلاح می‌شود. نظر دیگری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۳۹ با این دو اصلاح رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. مادۀ ۴۰ قرائت می‌شود.
مادۀ ۴۰- از تاریخ اجرای این قانون، قانون گذرنامه مصوب سال۱۳۱۱ آئین نامه‌های مربوط به آن و مواد ۱۰۷و ۱۰۸قانون جزا و هم چنین قوانین مربوط به گذرنامه تحصیلی و سایر قوانینی که با مواد این قانون مغایرت دارد در آن قسمت که مغایر است لغو می‌گردد.
رئیس- در مادۀ ۴۰ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به مادۀ ۴۰ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. کلیات آخر لایحه مطرح است نظری نیست؟ (اظهاری نشد). نسبت به لایحه رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. لایحه برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
- اعلام وصول و قرائت نامه‌های مربوط به دو فقره لایحه قانونی از مجلس سنا
۸- اعلام وصول و قرائت نامه‌های مربوط به دو فقره لایحه قانونی از مجلس سنا
رئیس- لوایحی از مجلس سنا رسیده است برای اطلاع مجلس قرائت می‌شود.
گزارش کمیسیون شماره ۱ (خارجه) در قبال لایحه شماره ۶۶۷۸ مورخ ۱۴ /۴ /۱۳۴۹ دولت راجع به بپرتکل الحاقی به موافقت نامه راجع به حل مسائل مرزی و مالی بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مورخ دوم دسامبر ۱۹۵۴ برابر یازدهم آذر ماه ۱۳۳۳ در مورد تعیین و تثبیت مرز جدید بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در دریاچه‌های پشت سد مخزنی ارس و سد انحرافی میل و مغان در جلسه روز دو شنبه ۲۵ /۸ /۱۳۴۹ مطرح و به تصویب مجلس سنا رسید.
اینک لایحه قانون مزبور جهت تصویب آن مجلس محترم به ضمیمه ایفاد می‌گردد.
رئیس مجلس سنا- جعفر شریف امامی.
رئیس- لایحه به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
عطف به نامه شماره ۲۵۱۱۹ /۴۴۴ ل ق مورخ ۳۰ /۱ /۱۳۴۹ آن مجلس محترم گزارش کمیسیون شماره ۵ (اقتصاد) در قبال لایحه شماره ۲۴۸۹۰ مورخ ۲۰ /۷ /۱۳۴۸ دولت راجع به مواد الحاقی به قانون تأسیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در جلسه روز دو شنبه ۲۵ آبان ماه ۱۳۴۹ مطرح گردید و با اصلاحاتی به تصویب مجلس سنا رسید.
اینک لایحه قانون مزبور که اصلاح شده است جهت تصویب مجدد آن مجلس محترم به ضمیمه ایفاد می‌گردد.
رئیس مجلس سنا- جعفر شریف امامی.
رئیس- اصلاحات مجلس سنا به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- اعلام وصول و قرائت سه نامه رسیده از دولت در اجرای قانون نحوه خرید ماشین آلات
۹- اعلام وصول و قرائت سه نامه رسیده از دولت در اجرای قانون نحوه خرید ماشین آلات
رئیس- نامه‌هائی از دولت رسیده است برای اطلاع مجلس قرائت می‌شود.
با رعایت مادۀ واحده «قانون نحوه خرید ماشین آلات و سایر لوازم برای اجرای طرح‌های مصوب برنامه‌های عمرانی کشور» مصوب ۲۴ خرداد ماه ۱۳۴۵ موافقت نامه اعتباری به منظور تأمین ۸۵ درصد هزینه‌های ارزی قرارداد احداث کارخانه روغن سازی پالایشگاه تهران که جمع کل هزینه ارزی آن بالغ بر ۶۹۰۰۰۰۰ لیره استرلینگ است با مؤسسه واربورگ انگلستان در تاریخ نهم نوامبر ۱۹۷۰ منعقد گردیده است. اعتبار مذکور در ۱۶ قسط متوالی و متساوی شش ماهه به صورت سفته باز پرداخت می‌گردد و به مانده اقساط باز پرداخت نشده بهره‌ای از قرار ۱/۲ ۵ درصد در سال تعلق خواهد گرفت و سر رسید اولین قسط اصل ۱۵ دسامبر ۱۹۷۲ می‌باشد.
این گزارش در اجرای تبصره (۲) مادۀ واحده فوق الذکر تقدیم می‌گردد.
امیر عباس هویدا.
با رعایت مادۀ واحده «قانون نحوه خرید ماشین آلات و سایر لوازم برای اجرای طرح‌های مصوب برنامه‌های عمرانی کشور» مصوب ۲۴ خرداد ماه ۱۳۴۵ موافقت نامه اعتباری به منظور تأمین ۸۵ درصد هزینه‌های ارزی قرارداد خرید دیزل ژنراتورهای ۳۰۰۰ و ۱۵۰۰ کیلو واتی که جمع کل هزینه ارزی آن بالغ بر ۲۷۱۵۲۰۰ لیره استرلینگ است با شرکت انگلیسی‌ها و کرسیدلی الکتریک اکسپورت لیمیتد در تاریخ ۸ نوامبر ۱۹۷۰ منعقد گردیده است. اعتبار مذکور در ۲۰ قسط متوالی و متساوی شش ماهه به صورت سفته باز پرداخت می‌گردد و به مانده اقساط باز پرداخت نشده بهره‌ای از قرار ۱/۲ ۵ درصد در سال پس از تاریخ ۲۰ دسامبر ۱۹۷۱ تعلق خواهد گرفت و سر رسید اولین قسط اصل ۲۰ ژوئن ۱۹۷۲ می‌باشد.
این گزارش در اجرای تبصره (۲) مادۀ واحده فوق الذکر تقدیم می‌گردد.
امیر عباس هویدا.
با رعایت مادۀ واحده «قانون نحوه خرید ماشین آلات و سایر لوازم برای اجرای طرح‌های مصوب برنامه‌های عمرانی کشور» مصوب ۲۴ خرداد ماه ۱۳۴۵ موافقت نامه اعتباری به منظور تأمین ۸۰ درصد هزینه‌های ارزی قراردادهای آی- آر- ۷۴ الف و ب که جمع کل هزینه ارزی آن بالغ بر ۳۹۲۳۴۶۵ مارک آلمان است با شرکت براون باوری آلمان در تاریخ ۱۷ آبان ۱۳۴۹ منعقد گردیده است. اعتبار مذکور در ۲۰ قسط متوالی شش ماهه به صورت سفته باز پرداخت می‌گردد و به مانده اقساط باز پرداخت نشده بهره‌ای از قرار ۶ درصد در سال تعلق خواهد گرفت و سر رسید اولین قسط اصل ۲۴ ژوئن ۱۹۷۱ می‌باشد.
این گزارش در اجرای تبصره (۲) مادۀ واحده فوق الذکر تقدیم می‌گردد.
امیر عباس هویدا.
- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
۱۰- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- دستور جلسه آینده قرائت می‌شود.
- ۱- گزارش یک شوری تفریغ بودجه سال ۱۳۴۷ مجلس شورای ملی. شماره ترتیب چاپ ۱۴۲۸.
- ۲- گزارش یک شوری اعتبار اضافی سال ۱۳۴۹. شماره ترتیب چاپ ۱۴۳۱.
- ۳- گزارش شور دوم خدمت وظیفه عمومی. شماره ترتیب چاپ ۱۴۲۴.
رئیس- با اجازه خانم‌ها و آقایان جلسه امروز را ختم می‌کنیم جلسه آینده ساعت ۱۰ صبح روز یک شنبه اول آذر ماه خواهد بود.
رئیس مجلس شورای ملی- عبدالله ریاضی.