مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ مهر ۱۳۰۶ نشست ۱۵۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۶
جلسه: ۱۵۷
صورت‌مشروح مجلس سه‌شنبه ۲۵ مهرماه ۱۳۰۶ مطابق ۲۱ ربیع‌الثانی ۱۳۴۶
فهرست مندرجات:
۱- تصویب یک فوریت قراردادهای تأمینه و بیطرفی- شیلات- گمرکی بین دولتین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و ارجاع لوایح مزبوره به کمیسیون بودجه
۲- شور ثانی نسبت به خبر کمیسیون بودجه راجع به امتداد اختیارات آقای مهدی‌قلی‌خان هدایت رئیس کل مالیه و تصویب آن
۳- مذاکره نسبت به خبر کمیسیون بودجه راجع به اجازه پرداخت ۲٫۱۲ مخارج مملکتی در دو ماهه شهریور و مهر ۱۳۰۶
۴- قانون تمدید قانون راجع به اختیارات آقای مهدی‌قلی‌خان هدایت رئیس کل مالیه برای مدت سه ماه
۵- قانون اجازه پرداخت ۲٫۱۲ بودجه‌های مصوب اسفند ماه ۱۳۰۵ بابت مخارج مملکتی در دو ماهه شهریور و مهر ۱۳۰۶
(مجلس دوساعت وسه ربع قبل ازظهر بریاست آقای پیرنیا تشکیل گردید)
(صورت مجلس یکشنبه بیست و سوم مهر ماه راآقای بنی سلیمان قرائت نمودند)
رئیس- صورت مجلس ایرادی ندارد؟
(گفته شدخیر)
رئیس الوزراء –دولت به نظریاتی لازم میداند که
یک فی الجمله تغییری درمقدمات لوایحی که تقدیم شده است بشود سه فقره است راجع به شیلات وغیره. اینها را استرداد می‌کنم ومقدمه دیگری ترتیب داده شده است که تقدیم می‌شود
(بشرح ذیل خوانده شد)
بانهایت مسرت قرار داد گمرکی وشیلات وعهد نامه تامینیه وبیطرفی منعقده بین دولت ایران ودولت اتحاد جماهیرشوروی روسیه راتقدیم می‌دارد. علل وموجبات انعقاد این قراردادها وعهدنامه بطوری است که قبلا خاطرنمایندگان محترم مسبوق گردیده ومحتاج بذکر نمیداند وفقط توجه آقایان نمایندگان محترم را بموجبات تسریع درتصویب آنها جلب نموده با یک فوریت تقاضای تصویب آنهارا می‌نماید.
ماده واحده- مجلس شورای ملی عهدنامه تأمینیه وبی طرفی را که دارای هشت فصل وسه صورت مجلس وقرار داد شیلات را که دارای بیست ویک ماده و پنج صورت مجلس وقرارداد گمرکی راکه دارای چهارده ماده وتعرفه‌های ضمیمه –ا-ب-ج- می‌باشد ودرتاریخ اول اکتبر هشتم مهر بین نمایندگان ایران واتحاد جماهیرشوروی امضاء شده است تصویب واجازه مبادله نسخ صحه شده آنها رابدولت می‌دهد.
(ریاست وزراء) (وزارت خارجه)
رئیس- تقاضای فوریت شده. آقای فیروزآبادی
فیروزابادی- بنده اولا خیلی تشکر می‌کنم ازهیئت دولت…
رئیس- موافقید
فیروزآبادی-بلی
رئیس- پس بعد از یک مخالف بفرمائید آقای آقا سیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- بنده موافقم
رئیس-آقای دادگر
دادگر-موافقم
رئیس-آقای رفیع
حاج آقا رضارفیع- موافقم
رئیس- اقای تقی زاده
تقی زاده- بنده می‌خواهم عرض کنم، پیش از آنکه دلیل خود را راجع بعدم صلاح بودن فوریت عرض کنم یک نکته را می‌خواهم قبلا خاطرنشان کنم که اغلب دراین مجلس اتفاق می‌افتد که اشتباه می‌شود درمسئله مخالفت بااصل موضوع ومخالفت بافوریت دراین اواخر فقط بنده یکباردیدم که یکی ازآقایان با اصل لایحه خیلی موافق بود ولی بافوریت آن مخالفت کرد غالبا اینطور است که مخالفت بافوریت تعبیروتفسیر می‌شود بمخالفت با خود مطلب زیرا آقایانیکه باخود مطلب موافقند با یک فوریت یا دوفوریت هم موافقت می‌کنند درصورتیکه این طور نیست. بعضی چیزها هست که خودش صلاح است وخیلی خوب است وآرزوی همه است ولی فوریتش صلاح نیست لهذا بنده شخصا عرض می‌کنم که گذشتن این عهدنامه‌ها وقراردادها بعد از دقت مجلس شورای ملی یک مسئله حیاتی است برای همه مملکت. لکن بچندین جهه بنده فوریتش را صلاح نمیدانم. اولا گاهی بعضی دلائل درمطالب مختلفه اقامه می‌شود. مثلا می‌گویند فلان مسئله فلانطوراست یا مثلا مخالفین اینکار فلان غرض را دارند پس باید موافقینش خیلی عجله کنند درحالتی که این مسئله همیشه باعث اشتباه وضلالت انسان است زیرا اگر جماعتی برای کاری تحریک شده باشند یا برای مطلبی ذهن ما مشوب باشد که فلان اتفاقی که افتاده از اول تا آخرش بموجب تحریک است با وجود این باید قضیه را بدانیم ودقت کنیم حقیقتش را قبول کنیم وتحریکش را ردکنیم. ولی همیشه این طور است به مثل معروف که می‌گویند انسا ن همیشه خودش را
عقب عقب می‌کشد تا ازآنطرف بام می‌افتد. در مطالب بین المللی که جنبة خارجی دارد مصالح عالیه این مملکت مقتضی این است که هیچوقت بفوریت ازاینجا نگذرد ولی این مخالف این نیست که کمال سرعت هم درانجام آن بعمل بیایدوهرچه بتوانیم تسریع کنیم. ولی این فوریت یک سابقه می‌شود که خوشبختانه دربیست سال مشروطیت تا امروز این سابقه نبوده است یعنی یک دفعه نشده است یک مطلبی که جنبة بین المللی دارد بطور فوری وعجله بیاید وازاین مجلس بگذرد وبه کمیسیونهای مربوطه خودش نرود وآنها درش شور و دقت نکنند علاوه براین یک مانعی که اینجا گفته می‌شود خارجه تشکیل نشده است بنده عرض می‌کنم این اصرار ونفوذی که خود دولت و خیرخواهان این کار دارند ودر مجلس بکار میبرندیعنی خواهش می‌کنند که فوریت را قبول کنند همین نفوذ را درتعمین و تشکیل کمیسیونها بکار ببرندکه همین امروز کمیسیون فوائد عامه و خارجه انتخاب شود واگرآقایان بعضی تأمل دارند راجع به انتخاب کمیسیونها ومیخواهند بفراغت فکرکنند وطول می‌کشد مصالح سیاسی مملکت مقتضی این است که بنده خواهش کنم که برای انتخاب کمیسیون ملاحظات دسته راکنار بگذارند وهمه مجلس بدون اینکه ازاینجا متفرق شوند کمیسیون فوائد عامه وخارجه را انتخاب کنند که این لوایح به کمیسیونهایی مربوطه خودش برود وزودتر این کارتمام شود و ما هم همه قول می‌دهیم (یعنی بنده ازطرف خودم ومیدانم همه آقایان هم علاقه مندند زیرا با اقایان که درخارج صحبت کرده‌ام هیچکس را ندیده‌ام که علاقه اش کمترازبنده باشد) ولی بنده می‌خواهم عرض کنم مسائلی که جنبه بین المللی دارد باید بطور طبیعی از این مجلس بگذرد وبنده واقعا می‌خواهم ازآقایان تمنی کنم که این مسئله موافق و مخالف را اینجا کناربگذارند وکمیسیونها را انتخاب کنندکه این لایحه بدون فوریت بگذرد خوب است آقایان همت کنند ودولت هم قبول کند واگر غیر ازاین باشد بنده باید عرض کنم که این یک سایقه بدی می‌شود دراین مملکت ممکن است کارهائی هم که باین درجه بآن علاقمند نباشیم بازباین ترتیب بیاید اینجاواگر تقاضای فوریت بشود مادیگر منطق قوی نداریم. ما دراین بیست سال مشروطیت این مسئله را حفظ کرده‌ایم که امورخارجه وچیزهائی بین المللی را این مجلس باکمال استقلال ودقت شور کرده است وفکرکرده است. اگر پسندیده و مطابق مصالح ملت دانسته است رای داده است. واگر غیرازاین باشد ومایه یک موجبات یومیه و امورموقتی که پیش میاید درتحت تأثیر هیجان بفوریت یک کاری را بکنیم یک مصلحتی ازمملکت فوت می‌شود که درآتیه پشیمان می‌شویم. این است که بنده استدعا می‌کنم که مجلس قبول کند این مسئله فوری نباشد ولی کمیسیونها را فورا انتخاب کنند وممکن است تادو سه روز دیگر تمام شده بیاید وازمجلس بگذرد
رئیس- اقای فیروزآبادی
فیروز آبادی- بنده حقم را به اقای آقا سیدیعقوب واگذار می‌کنم
آقا سید یعقوب- بنده با حسن ظن کاملی که به آقای تقی زاده دارم عرض می‌کنم دردورة پنجم که بنده در کمیسیون فوائد عامه بودم ایشانهم تشریف میاوردند درکمیسیون آقای شیروانی وعده هم بودند که بایک شوق وصمیمیتی دراطراف این قرارداد تجارتی صحبت می‌کردیم غرضم این است که بدانید آقای تقی زاده راجع باین موضوع جدی وساعی بوده‌اند. تاریخ هم شهادت می‌دهد که یکنفر از اشخاصیکه جدیت کرد ومدتها هم دراین باب زحمت کشید ایشان بودند چون آقای تقی زاده حقیقة یکی ازبزرگان آزادیخواهان می‌باشد وبنده ایشانرا خیلی مقدس وکعبه خودم میدانم ولی این نظریه ایشان اظهار کردند که این
سابقه می‌شود. از چند جهه این سابقه نمی‌شود. یک جهه این است که ما گمان می‌کنیم به افکار خودمان این کار شده است درصورتیکه اینطور نیست. ما ناظر افکارعمومی هستیم وملت کاملا باین مسئله علاقه مند است اولا افکارعمومی درایران موجود است نه اینکه موجود نباشد ثانیا افکار ملت ایران چنان رو به اصلاح وسداد میرودکه سدهای محکم هم جلوی ان افکار را نمی‌گیرد. افکار ملت ایران چندی است روبه اصلاح می‌رود و یک همچو چیزی هیچوقت سابقه نمی‌شود واین وحشت واین خیال هیچوقت نباید پیش بیاید. بنده خودم مخصوصا دیشب دراین باب فکر می‌کردم. ماکاملا از حیات ومال اندیشی ملت ایران مطمئن هستیم وآن چیزی که درذهن حضرت مستطاب عالی است ابدا پیدا نخواهد شد چنانچه نظیرش را دیدید نشد. حالا دراین موضوع وارد نمی‌شوم ولی کاملا مطمئن باشید، ازاین می‌گذریم. اما آمدیم سراین مسئله که فرمودید مطالب بین المللی باید کاملا تحت شوربیاید. چون شما شخص حکیم و دانشمندی هستید از روی فلسفه می‌خواهم صحبت کنم مطالب بین المللی که باید درتحت شور ودقت بیاید یک مطالبی است که این سابقه طولانی هشت سال نه سال را نداشته باشد، خود حضرت مستطاب عالی یک دفعه هشت ماه یک دفعه شش ماه مأمور این کار بودید این همه نماینده‌ها ازطهران رفتند آنجا ومسائل را زیرو زبر کردند وبقدری واضح شده است که مثل الکل اعظم من الجزء است باین اندازه مسئله بدیهی ومسلم است که این قرارداد برای ملت ایران وملت روسیه که دو دولت دوست هستند خیلی مفید است و برای سیاست واقتصاد ما بقدری روشن است که از شمال و جنوب و مشرق ومغرب سوال کنید می‌گوید الکل اعظم من الجزء است واین بدیهی است که خیلی خوب ونافع است حتی مواد وفرازهای او هم منافعش بدیهی است، بعد از آنکه این مسئله بین المللی باین واضحی باشد که هیچ نتوانیم انکار کنیم آیا می‌توانیم بگوئیم که دوتاکمتر از یکی است؟ این باین اندازه بدیهی است، مثل اینکه دو دو تا چهارتا است. و در حقیقت فلسفه رفتن به کمیسیون و دو شوری شدن از بین رفته. برای اینکه فلسفه به کمیسیون رفتن یک جهتش این است که دراطرافش زیاد دقت شود ویک جهتش هم این است که افکار عامه را متوجه کنند خود آقای تقی زاده که کاملا ازروحیات ملت وسیاست لاحقه وسابقه وحالیه اش مستحضر هستند وازسیاست این موضوع کاملا مستحضرند وتصدیق میکنندکه چقدر این قرارداد برای هردوملت خوب است و بنده شکرگذاری می‌کنم برای هردو ملت که کاملا سیاست خودشان را حفظ کرده‌اند پس این یک چیزی نیست که بگوئیم ماندانستیم اما راجع به افکارعامه مثلا وقتی قانون را می‌نویسند به کمیسیون می‌فرستند ومنتشر می‌کنند که به بینند افکارعمومی نسبت به آن قانون چه چیز است وی این مسئله اینطور نیست بفرمایش آقای مدرس که می‌فرمودند این بچه آن قرارداد بزرگ است این بچه همان قراردادی است که خود شما درآن خصوص زحمت کشیدید و حالا نشوو نما کرد وبالغ و رشید شده وآمده است بمجلس حالا باز بگوئیم بالغ ورشید شده وآمده است بمجلس حالا باز بگوئیم بالغ وورشید نیست؟ باید برود درکمیسیون شیربخورد. خیر، این نتیجه همان قرارداد است حقیقه من باید شکرگذاری بکنم ازتمام کابینه‌ها، کابینه قوام السلطنه، بعد کابینه مشیرالدوله، کابینه آقای مسبوق، بعد کابینه اعلیحضرت که ایشان در راس کابینه بودند. بعد کابینه آقای مستوفی الممالک کابینه آقای هدایت کابینه آقای قروغی که تماما بقدری زحمات کشیده‌اند که نهایت ندارد وهی سد ایجاد می‌شد تاحالا بحمدالله باهمت ثابت اعلیحضرت و زحماتی که بینی وبین الله آقای تیمور تاش وهمینطور این کابینه کشید این کارتمام شده است بنده عقیده‌ام این است که فوری باید این کار را بگذرانیم ومامخصوصا درخدمت یک نفرشخص علاقه مند باین مملکت وحضرت آقای رئیس مذاکره ومشورت کردیم وبقدری زیروزبر کردند
و حل قضیه راکردند ومسئله سابقه را که آقای تقی زاده می‌فرمایند هیچ نگرانی ندارد بعلاوه حالا که این قضیه فوریتش درمجلس تصویب بشود برمیگردد به کمیسیون بودجه یکی از کمیسیونهائی که فعلا موجود است وتمام نمایندگان هم می‌تواننددرآن حاضر شوند ودعوت می‌شوند این قضیه می‌رود بآن کمیسیون و کمیسیون تشکیل می‌شود. بنده ناهارنمیخورم. شام هم نمی‌خورم. به هلهله وشادی می‌نشینم بامساعدت وهمراهی برادران عزیز خودم زود این کا را میگذرانیم تااینکه نه آقای بهبهانی ازبنده دلتنگ باشند ونه اینکه بنده ازایشان آقای هدایت: ماسلسله علماء (خنده نمایندگان) کاملا دراصلاحات پیشقدم هستیم. همین اقای بهبهانی پدرشان درمسئله آزادی شهید شدند. برادر میرزای آشتیانی شهید شد. ماها همیشه منادی اصلاح وترقی ایران بوده‌ایم ماها همیشه با مشت میرفته‌ایم برای اصلاح وهمیشه هم ما امیدوار هستیم. یکی ازبرجسته ترین طبقاتی که پیشقدم آزادی واصلاح بوده‌اند برود سلسله روحانیت بوده اشتباه نشود. ما همیشه ملت خودمان را بهرجا می‌رود تعقیب می‌کنیم وباوج ترقی می‌بریم پس انشاءالله باآن سابقه هم که درنظر مقدس آقای تقی زاده هست این مسئله برمیگردد به کمیسیون بودجه درآنجا صحبت می‌شود حل وبحث می‌شود و به هلهله وشادی روی پنچ شنبه آنرا درمجلس میگذرانیم
رئیس- آقای دکترمصدق
دکترمصدق- بنده درمسائل داخلی هرکاری که برخلاف معمول وجریان باشد آنقدرها ایراد ندارم یعنی چه میشودکرد؟ اکثریت مجلس وقتی که رای می‌دهد البته قاطع است. ولی درمسائل خارجی وسیاست بین المللی هیچوقت خودم را نمی‌توانم حاضر کنیم که یک قرارداد بین المللی برخلاف جریان مجلس شورای ملی یعنی آن ترتیباتی که درتمام دنیا همیشه معمول است و رعایت شده عمل بشود..
عمادی- برخلاف جریان نیست
دکترمصدق. اجازه بفرمائید یکی ازعلاقه مندیهای بنده بعصر پهلوی برای این بوده است که ایشان درمسائل سیاست خارجی و بین المللی همیشه خیلی ملاحظه داشته‌اند. همه میدانند که ایشان همه وقت ملاحظات داشته‌اند که حقوق ایران یک ذره بخارجی داده نشود وحالا هم بنده عقیده دارم آقایانی که واقعا معتقدند باین اصل نخواهند یک یک کاری بکنند که برخلاف جریان وبرخلاف عادت یک چیزی پیش بیاید. بنده ازآقایان سوال می‌کنم ببینند درهیچ پارلمانی امکان دارد که عهدنامه…. اولا این را خدمت آقایان عرض می‌کنم تصور بفرمائید که بنده عضو کمیسیون خارجه پیش بوده‌ام حالا هم میل دارم که بیاید به کمیسیون خارجه که بنده آنجاعضویت داشته باشم. بنده الان هم خدمت آقایان عرض می‌کنم اگربنده درکمیسیون خارجه انتخاب بشوم قبول نخواهم کرد. این مسئله را بدانید که هیچ مجلسی را شما پیدا نمی‌کنید که یک عهدنامه بین المللی ازمجلس بگذرد وبه کمیسیون خارجه ارجاع نشود. همیشه کمیسیون خارجه هرمجلسی ازیک اشخاصی انتخاب می‌شوند که مربوط به سیاست بین المللی باشند واطلاعات داشته باشند وعهدنامه‌ها را ازنقطه نظرسیاست بین المللی وصلاح مملکت تشخیص بدهند وتصویب بکنند بعد بعرض مجلس برسانند. کمیسیون بودجه بهیچوجه صلاحیت برای رسیدگی بیک عهدنامه بین المللی ندارد. شما اگر بخواهید این اصل را معتقد شوید که جریان طبیعی را موقوف بدارید فردا عقیده‌ام این است که یک پیشنهادی درمجلس می‌شود که یک کمیسیون خاصی برای تصویب یک عهدنامه درمجلس تشکیل شودآن وقت ازنمایندگانی که موافقت می‌کنند با آن عهدنامه
می‌روند درآن کمیسیون وبرخلاف جریان می‌گذرد. بنده عقیده‌ام این است که مسائل بین المللی یک چیزهائی است که مثل مسائل داخلی نیست درمسائل داخلی اگرخبط واشتباه بکنیم همیشه می‌توانیم جبران کنیم برای اینکه رای مجلس شورای ملی همیشه عمل یک طرفی است. طرف ایجاب وقبول ندارد ولی مسائل بین المللی طرف ایجاب وقبول دارد بمحض اینکه شورای ملی گفت قبلت این عقد منعقد شده است آنوقت این عقد را هیچکس نمی‌تواند برهم بزند مگرسرنیزه. شما آقایان که تشریف آورده‌اید اینجا نشسته‌اید باید بدانید دولت ما درمقابل دول مجاور حقیقه یک دولت کوچکی است یک دولت خیلی قوی نیست که هرساعتی بتوند زیرحرفش بزند. یک دولتی نیست که هرساعتی بخواهد یک چیزی اگردراینجا بحث شد رد بکند. پس دولت وملت ایران باید درمسائل بین المللی خیلی دقت کند. کاری نکند که فردا اسباب زحمت بشود دراین عهد نامه‌ها بنده خودم نظریاتی دارم. همچو نیست که تصوربفرمائید این عهدنامه‌ها چون پنجسال است مطرح شده هیچ ایرادی درش نیست خیر. اصلاحات دارد. واگر بهمین ترتیب که هست بگذرد بنده عرض می‌کنم که ابدا صلاح مملکت ایران نیست. اقای رئیس الوزراء متخصص نیستند. اگرمتخصص بودند چهار کار را باهم قبول نمی‌کردند. متخصص نیستند، خودشان هم میدانند. ، پس اینکار باید برود درکمیسیون‌های مربوطه و با اشخاص متخصص درهرماده ازموادش شور بشود بعد بیاید بمجلس بنده عرض می‌کنم که این مسئله فوریتش بهیچوجه صلاح نیست ومیبایست این را بجریان معمولی بیندازید. وبکمیسیون فواید عامه و کمیسیون خارجه برود اگراشخاصیکه درکمیسیون هستند که ایراد دارند حرف بزنند، مذاکره بشود، زیرا اگریک چیزی خوب باشد هیچکس نمیواند بگوید بد است، هیچکس بشما نمایندگان ملت نمی‌تواند مطلبی را اشتباه کند اگر خوب است وبگوید بد است فورا جواب می‌دهید. در آنجا شورومذاکره می‌کنید واگرخوب است قبول می‌کنید مسائل بین المللی یک چیزهائی نیست که بفوریت بیاوریم اینجا بگذرانیم و وقتی که گذشت فردا بگوئید چون این خوب نیست باید نسخ کرد. درمسائل بین المللی اینطور نیست عصر پهلوی وعلاقه مندی به پهلوی اینطور اقتضاء می‌کند که آقایان دراین مسئله جریان عادی مجلس راابدا صرف نظر نکنند بگذارید کمیسیون فوائد عامه وخارجه انتخاب بشود و رجوع بکنید به کمیسیونها آنها راپرت خودشان را به مجلس بدهند اگرکسی حرف صحیحی زد قبول کنید واگر ناصحیح گفت رد کنید واین را بجریان صحیح بیندازید. بنده ازاقایان استدعا می‌کنم. مخصوصا التماس می‌کنم که درمسائل بین المللی دقت بفرمائید بجهت اینکه نظایر پیدا می‌کند. وقتی که بنا شد یک کمیسیونی که ابدا“ مربوط به اینکارنیست دراین امر دخالت بکند فردا هم یک کمیسیونهای خاص دیگری ممکن است درمجلس تشکیل بشود برای یک عهدنامه‌های دیگریی وصلاح نیست این است که بنده عرض می‌کنم عهدنامه که پنجسال است یا به قول یکی ازآقایان هشت سال است مانده اشکالی ندارد که سه چهار روز دیگر هم بماند تا کمیسیونها مطابق جریان خودشان انتخاب شده وپس از ملاحظه دراین مسئله راپورت خودشانرا بدهند که بعدها اسباب ندامت نشود. این است عقیده بنده. حالا اگراقایان واقعا وطن پرست هستند و واقعا می‌خواهند علاقه به مملکت نشان بدهند این کار را که حق نمایندگی ما است بکنند یک دولتهائی که شاید هیچ صلاحیت نداشته باشند که دریک مسائل ملی باندازه ما دخالت کنندهشت سال حرف بزنند ولی شما که خودتان را نمایندگان حقیقی ملت میشمارید میگوئید ما ازحق خودمان صرف نظر می‌کنیم درصورتیکه ما هم حق داریم که دراین عهدنامه اقلا ده روز
حرف بزنیم بازعرض می‌کنم. عهدنامه بین المللی یک چیزی نیست که فوری باشد بجهت اینکه خودبنده موقعی که وزیرخارجه بودم با اینکه مدت دو سه ماه دراین مسئله مطالعه می‌کردم بازبه بعضی موادش که می‌رسیدم نمی فهمیدم. حالا نمیدانم آقای عمادی چطور به فوریت تمام مواد این قرار داد‌ها را فهمیده‌اند
(خنده نمایندگان)
رئیس- آقای دادگر
دادگر- عرض کنم که بنده حرفم یکقدری مشروح ترمیشود. زیرا شعبه‌های مختلف پیدا کرد وباید درهرکدامش مجملا یک حرفی بزنیم. آقای تقی زاده فرمودند که نباید شهبه کرد که گاهی ممکنست شخصی با فوریت قضیه مخالف باشد ولی با خود قضیه موافق باشد بنده قبول دارم. ولی نادرا“ این قضیه اتفاق می‌افتد وقتی یک کسی بیک قضیه حب دارد البته میل دارد درآن قضیه تسریع کند. دراین قضیه بنده اتفاقا“ در طهران بوده‌ام وبا این قضایا تماس اجمالی هم داشته‌ام. من کمترقضیه بنظرم می‌آید دراین مملکت که اینهمه تشریفات انجام بگیرد. بنده نمیدانم. حافظه‌ام وفا نمی‌کند که تاریخش را عرض کنم ولی بقدری این مسئله کند و بطئی و بامدارج تأنی جلو آمده که اگر این قضیه را باید فوری گفت دیگر کار بنظربنده خالی ازاشکال نیست. بعلاوه یک چیز دیگری می‌خواهم عرض کنم. اینکه فرمودند نزاکت بین المللی ومصالح بین المللی اگرغیراز آقای تقی زاده این اظهار را فرموده بودند شاید یک توهمی که سابقا داشتم دربنده دو مرتبه عود می‌کرد ولی چون گوینده خیلی بیغرض است بنده بآن تعبیر دریافت نمی‌کنم چون غالبا“ درکارهائی که درمملکت می‌خواهند آنها را بتأخیر بیندازند و دفع کنند معمول این بوده که یک اهمیت هائی را که درآن نبوده بآن نسبت می‌دادند وقضیه را ازهمین راه عقیم می‌کردند. البته بنده قطع دارم که ایشان اینطورفکر نمی‌کنند و نمی‌خواهند برای این قضیه حائل پیدا بکنند. ولی این را عرض می‌کنم که این قضیه آمده است ودرهیئت دولت رفته است وهمانطور که فرمودند با مجاهدت و سعی وکوشش خستگی ناپذیر پهلوی وجدیت تیمورتاش وبعد دولت ومراحل دیگر آن مقداری که ممکن بوده است، آن مقداری که درقوه یک جمعیت ملت خواه واصلاح طلب میسربوده است مبارزه کرده‌اند کوشش کرده‌اند، خسارت برده‌اند تا انکه رسیده‌اند بآن نقطه که دیگر برایشان تجاوز میسرنبوده وتمام مراحل را سیرکرده. خود آقای تقی زاده (بالاخره این مسائل را باید متذکر شده. باید کسانیکه باین مملکت خدمت کرده‌اند شماره بشود) خود ایشان یکی ازاشخاصی هستند که دراین قضیه صرف وقت کرده‌اند، زحمت کشیده‌اند. ، خود بنده درکمیسیون فوائد عامه درنظر دارم که ایشان خیلی مارا به نکات وجهاتی که دراین قضیه بوده است آگاه کرده‌اند ومطالب خودشان را بما سهم وبهره داده‌اند. بالاخره ازکجا معلوم است که ما ازمعلومات واطلاعات شما بی بهره می‌مانیم؟ ازکجا حضرتعالی میدانید که کمیسیون بودجه ازشما استفاده نمی‌کند؟ خود حضرتعالی که درجریان بوده‌اید یاهرکس که یک اطلاعی دارد آنها را درمعرض استفاده خواهند گذارد (بعضی ازنمایندگان صحیح است) اما آن جموتی که درمقابل کلمه فوائد عامه وخارجه وبودجه شد بنده عرض می‌کنم که تیتروعنوان و آدرس که درافکاراشخاص فرقی تولید نمی‌کند. مثلااگر بنده را گذاشتند درکمیسیون فواتد عامه نظر فوائد عامه بنده توسعه پیدا می‌کند؟! واگر بنده را گذاشتند درکمیسیون بودجه این نظر دربنده تحلیل می‌رود؟! نه بنده. همان کسی هستم که هستم وهرعنوانی را در طلیعه زندگانی بنده بگذارند من همان شخصی هستم که هستم اتفاقا کمیسیون بودجه یک کمیسیون کار کرده ورزیده ایست. هیجده نفر عضو مهم ازرفقای مادارد وبالاخره برای بنده
که درالفاظ متحجر نیستم چه فرقی می‌کند؟ و آدرس هرچه می‌خواهد باشد. ما که نفی دقت نکردیم. گفتیم برود درکمیسیون بودجه ودرآنجا دقت بشود آنهم هیجده نفرند وحال آنکه کمیسیون فوائد عامه دوازده نفرند وکمیسیون بودجه تقریبا ضعف آن است آنها دقت می‌کنند بعدهم می‌آید اینجا واز آقایان هم که دراین باب اطلاعاتی دارند کسب اطلاع می‌کنند بر فرض هم که خودکمیسیون بودجه اینکاررا نکند کمیسیون دربسته است وکمیسیون بودجه بیشتر برای تدقیق وسیله می‌دهد کمیسیون بودجه درباز است وممکنست خودآقایان بروند آن جاحرفهاشان را بزنند، یاد داشت بدهند، نظریات خودشانرا بگویند. وبعلاوه اینکه فرمودند ازنظامنامه وقواعد نبایدتجاوز کردازفوائد ونظامنامه هم تجاوز نشده است. اولا ما اتفاقا“ درچندم مهرماه واقع شده‌ایم و کمیسیونهای ما دایرنیست وبالاخره ما بین ماها یک مذاکراتی برای حلش هست وباید آن کمیسیونها انتخاب بشود و هیئت رئیسه شان تشکیل شود ویک تشریفاتی دارد که عمل بآن تشریفات هم جایزبود امابشرط اینکه بافکار مردم دست نمی‌زدند، باافکارجامعه شوخی نمی‌کردند، ما امروز مخصوصا با این قضایا ناچاریم تندتر جلو برویم وبالاخره ما نمی‌گذاریم دراین مسئله آن رنگهای گوناگونی که دارد واردبشود. حالا بنده وارد نمی‌شوم درآن قضایا و نمی‌خواهم دراین مسائل واردبشوم ولی این است علت تسریع که ما راملزم کرده است تندترقدم برداریم وبرفرض اینکه سوء ظن هم هست باید سوء ظن را دفع کنیم ونگران نباشیم که این قضیه برای ما مشکلات دارد یک چیزی هم اینجا فرمودند که می‌خواستم توجه آقا راجلب کنم که راست است ما ملت کوچکی هستیم وحقیر هستیم ما سرنیزه هم نداریم وبایستی هم بالاخره مذغن باشیم وتدارک بکنیم ونواقص خودمان را تکمیل کنیم ولی ازوقتی که این طلوع کرده است واین فکر را ازماگرفته‌اند وبرای تدارک این مسئله دارند فکربکنند لااقل ما مسامحه کنیم ازگفتن اینکه سرنیزه نداریم که درپشت سراین خیال بتوانندآن تجهیزات را مرتب کنند وامیدوارم یک روزی هم برسد که ما سرنیزه داشته باشیم. اینجا بحضرت آقای دکترمصدق یک عرضی هم بکنم (سایرفرمایشاتشان ازنقطه نظر اینکه وکیل هستند حق دارند) ولی یک چیزی فرمودند و آن این بود که فرمودند آقای رئیس الوزراء متخصص نیستند وعلت عدم تخصصشان را هم فرمودند.
مدرس- اثبات شیئی نفی ماعدا نمی‌کند
دکترمصدق- اقرار العقلا علی انفسهم جایز.
دادگر- بالاخره بنده ایشانرا که مرد دانشمندی هستند دعوت می‌کنم که همان قوت منطق خودشان را بامبارزات شخصی آلوده نکنند. وبالاخره آقای رئیس الوزراء حاضر رابنده اینجا چند مرتبه عرض کرده‌ام که ایشان یک مرد معمرمجرب بی غرضی هستند که اگر متخصص درمحوطه ما نیستند به معنای خودش لااقل متخصص به معنای تجربه هستند و ما ازایشان کمال رضایت را داریم. چون مرد مفیدی بوده‌اند برای این مملکت وشما بایشان عطوفت داشته باشید وبیش از این چیز نکنید.
وزیرمعارف-اینجا مذاکره کردند که دراینگونه امورنباید معتقد بفوریت شد. تشخیص فوریت وعدم فوریت با اکثریت مجلس است. هروقت اکثریت مجلس تشخیص کرد که یک امری فوری است فوریتش را رأی خواهد داد وآن رأی هم قابل اجرا است. برای اینکه آقایان ناطقین معترضین بیشتر متذکرباشند باین موضوع توجهشان را جلب می‌کنم بقسمت اخرماده سی ودوم نظامنامه که می‌گوید: درمواقعی که فوریت لایحه مزبوره (یعنی آن لایحه که مشتمل برتقاضای تصویب عهدنامه وقرارداد باشد) ازطرف مجلس تصدیق شده باشد الی آخر. پس خودنظامنامه پیش بینی کرده که یک مواقعی
ممکنست عهدنامه بمجلس بیاید وتقاضای فوریت بشود….
دکتر مصدق –این دلیل نیست
وزیرمعارف- پس بنابراین این یک امرتازه وغریب وعجیبی نیست که عرض اندام کرده باشد…
دکترمصدق- صلاح نیست
وزیرمعارف- حالا صلاح هست یا نیست اجازه بفرمائید بنده عرضم تمام بشود. وقتی شما نطق فرمودید بنده ساکت بودم. مجلس شورای ملی درچه موقع تشخیص می‌دهد فوریت یک امری را صلاحیت یک امری رایاعدم آنرا؟ ازمواقعی که تصورمیکنم مجلس شورای ملی کاملا تشخیص داده باشد لزوم فوریت رایکی همین موقع است. چرا؟ برای اینکه مجلس شورای ملی بافکارعامه نگاه می‌کند. افکارعامه منتظراست ببیند مجلس ترتیب اثربرافکار او خواهد داد یانه اولا آقایان خوب میدانند که اینطور لوایح دو شور دارد وچون اینگونه لوایح یک نحوه خاص ازشور دارد وبیک نحوه خاصی باید مجلس به پیشنهادات واصله نسبت بآنها رای بدهد این یک امتیازی دارد. دولت دراینجا نظرش این بوده است که جمع کند بین تسریع (که موجبات تسریع هم امروز کاملا فراهم است) وبین حق مجلس که درلایحه شورهم بکند وچون این لایحه ازجمله لوایح دوشوری بوده است تقاضا کرده است که با یک فوریت تصویب بفرمائید یعنی ارجاع به کمیسیون بشود بعد بمجلس تقدیم شود مجلس هم هرقدر نظریاتی که دارد نسبت بآن ابراز کند وبعد آن رأی آخری قاطع است بعلاوه غیرازعهدنامه تأمینیه وبی طرفی لایحه شیلات و تعرفه گمرکی هست لایحه شیلات را خود اقا مسبوقید که در دوره پنجم مدتها درکمیسیون‌ها مورد بحث بوده و همه آقایان ازترتیباتش مسبوق بودند. واین لایحه هم که اخیرا به مجلس داده شده است ازنظرب آقایان گذشته است وهمینطور که اظهار شد منتهای سعی وکوشش درتنظیم این لایحه شده و آن اندازه که ممکن ومیسور بوده است برای دولت ایران درباب تنظیم این لایحه فروگذار نشده و آنچه هم برای دولت شوروی ممکن بوده است با وضعیات او از مساعدت نسبت باین موضوع مضایقه نکرده است واما راجع به تعرفه گمرکی. درتعرفه گمرکی نه بنده متخصصم نه آقای دکترولی اینهم شرط نیست زیرا هیچ جای دنیا معمول نیست که هریک نفرآدم متخصص درهمه چیز باشد. حضرتعالی هم اگر وزیرمالیه بودید وقرارداد گمرکی بین دولت ایران وروسیه مطرح می‌شد ناچار بودید به متخصص رجوع کنید. وزارت مالیه ودولت هم همین کار را کرده است امروز مادرگمرک متخصصینی داریم که قابل انکار نیستند مخصوصا یک نفر ازآنها که ازمأمورین مهم گمرک است ومستخدم ایران است او را مخصوصا ازاینجا فرستاده‌اند رفته است به مسکو و آنچه هم که درآنجا مذاکره کرده است باز بتوسط تلگراف مخابره کرده است به طهران وسایر مأمورین بلژیکی هم که متصدی گمرک ایران هستند ومطلع از اوضاع گمرکی هستندومیشود هم تصدیق کرده نسبت باین امور متخصصند آنها هم تصدیق کرده‌اند که خوب است وما ناچاریم تصدیق کنیم مگراینکه بیائیم تازه یک متخصص هم ازجای دیگر کنترات کنیم برای اینکه او بیاید تصدیق کند این تعرفه گمرکی خوب است یانه؟ بنابراین بنده تصور می‌کنم که اندازة که میسور بوده است سعی شده است..
مدرس- ازقرارداد تجارتی هم بفرمائید
وزیرمعارف- آن فعلا محل بحث نیست عجالتا“ سه لایحه محل بحث است وقتی تکلیف این معلوم شد نسبت بآن هم صحبت می‌کنیم بنابراین آن اندازه که دقت باید بشود شده است وهیچ موجبی ندارد که اقایان بیشتروقت لازم داشته باشند برای مطالعه معذلک بازارجاع به کمیسیون می‌شود وبعد به مجلس می‌آید وآقایان هم دراین بین مطالعات خودشان را خواهند کرد و
واقعا“ اگریک مطالب اساسی به مجلس رسید ومجلس تصدیق کرد البته دولت آن را اجرا خواهد کرد ما نمی‌توانیم اعتراف کنیم که دولت‌های سابق واسبق معصوم بوده‌اند ولی این را می‌توانیم عرض کنم که این قراردادها با یک صمیمیت ویک صداقتی نسبت به وطن واین آب و خاک منعقد شده است ممکنست خبط یا اشتباه شده باشد ولی آن اندازه که برای یک بشر یا یک هیئتی لازم بوده است سعی و کوشش بکند برای انعقاد این مسئله کرده وشده است. واما آن قسمتی را که اشاره کردند که ماها ضعیف هستیم وچه وچه…. البته ما ضعیف هستیم اما دونظر را نباید دورکرد. یکی اینکه هرقدر هم قوی باشیم دولت وملت ایران همیشه صلح طلب بوده وخواهد بود (نمایندگان –صحیح است) مگراینکه اشخاص بمامهاجمه بکنند وهروقت اشخاصی یاملتی یادولتی به مامهاجمه کردوخواست حقوق مشروع ما را پایمال کند البته آنوقت ما هم حق خواهیم داشت مدافعه کنیم. اما قسمت دیگر که می‌خواهم عرض کنم وتوجه بدهم آقایان را این است که قوت ملی ایران به تجربه این بیست ساله مشروطیت (حالا زمان سابق را که درنظر مانبوده است عرض نمی‌کنم) دردوره مشروطیت ثابت شده است که روح ملی ایران خیلی قوی است (نمایندگان- صحیح است) ونمیشود چیزرا براو تحمیل کرد
جمعی ازنمایندگان- مذاکرات کافی است
رئیس- رای گرفته می‌شود بیک فوریت آقایانیکه تصویب می‌کنند یک فوریت را قیام فرمایند
(اکثربرخاستند)
رئیس- تصویب شد. به کدام کمیسیون باید برود؟
آقاسیدیعقوب- اجازه میفرمائید
رئیس-بفرمائید
آقا سیدیعقوب- عرض می‌کنم بعدازآنکه درمجلس کاملا صحبت شد دراینکه این مسئله یک شوق وشعفی درملت ایران تولید کرده وتمام جاهای ایران مترصد هستند که مجلس شورای ملی یک عیدی وانعامی بانها بدهد وهرچه ما درفوریت این اقدام بکنیم بهتراست وخیلی هم طول کشیده بعقیده بنده کمیسیون ثابتی که درمجلس هست کمیسیون بودجه قدیم است که این لوایح هم چون مدخلیت درخرج ودخل دارد بهمان سابقه حکم نظامنامه این است که بکمیسیون بودجه رجوع شود عصری هم کمیسیون تشکیل می‌شود. این است عقیده بنده.
رئیس- مخالفی دارد؟
(بعضی گفتند خیر)
رئیس- مراجعه می‌شود بکمیسیون بودجه
فیروزآبادی- بنده پیشنهادی کرده‌ام
رئیس- آقای فیروزآبادی پیشنهادی داده‌اید
عمادی- موقع گذشته است اقا
رئیس- پیشنهاد داده‌اند باید قرائت شود
(بشرح آتی خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که فورا یک کمیسیونی مرکب از دوازده نفر انتخاب شود همه روزه بنشینند ودقت نظر دراین معاهده و قرارداد بنمایند که درجلسه پنجشنبه یا منتها تاجلسه یک شنبه شور ودقت بشود که یکشنبه به مجلس بیاید
رئیس-آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- غرض عرض بنده این بود که اولا فورا بشود اما چون دیدم آقای دکتر مصدق وآقای تقی زاده که دونفر عالم باین علوم هستند ووطنخواهی واطلاع ایشان هم مشهوراست..
بعضی ازنمایندگان- همه هستند..
فیروزآبادی –بله اثبات شی نفی ما عدا را نمی‌کند
همه الحمدالله وطن خواه هستند ولی عرض کردم اثبات شی نفی ماعدا را نمی‌کند- ایشان بعضی چیزها فرمودند که الحق خیلی خوب بود خواستم جمع کنم بین نظریه ایشان واین که این قراردادی که با این ترتیب بجهت ما و دولت شوروی لازم وواجب است زودتر تمام شودچون معلوم است که چقدر خسارت به ایران و همچنین بدولت شوروی از این تعطیل تجارت واردامده ونظر باین که این تعطیل بزودی مرتفع شود وترتیبات تجارتی و وغیرتجارتی ما مرتب شود بنده عقیده‌ام این است که فورا یک کمیسیونی مرکب از دوازده نفر از مطلعین اهل مجلس همین امروز انتخاب شود وامروز عصر و فرداصبح وعصر بنشینند وسایرین هم اگر میل دارند تشریف ببرند درآن کمیسیون وهرکس هم حق داشته باشد که نظریات خودش را اظهار کند و این ماده قانون را اصلاح کنند که بلکه انشاءالله روز پنجشنبه به مجلس بیاید و اگر هم تا آن روز ممکن نشد لااقل روز یکشنبه به مجلس بیاید و الا اگر غیرازاین ترتیب بشود وبکمیسیون بودجه برود شاید بعضی اشخاص متخصص که دربودجه نیستند درآنجا وارد نشوند واردهم که نشدند نظریات آنها جلب نمی‌شود وشاید آنطوریکه صلاح ما باشد این لایحه به مجلس پیشنهاد نشود. باین ملاحظه بنده این پیشنهاد را کردم بکه دوازده نفر فورا“ انتخاب شوند وهمین امروز وفردا صبح وعصر بنشینندواین قرارداد ومعاهده را موافق نظریات خودشان اصلاح کنند تا به مجلس بیاید وانشاءالله بزودی ازمجلس بگذرد واین نگرنی وضرر ازملت ایران وروسیه مرتفع شود
بعضی ازنمایندگان- رای بگیرید
رئیس- رای گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای فیروزآبادی آقایان موافقین قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد. پیشنهاد دیگر…
حاج آقا رضارفیع- اجازه میفرمائید..
رئیس- بفرمائید
حاج آقا رضا رفیع- چون این جا صحبت شد که به کمیسیون بودجه برود لهذا ازمقام ریاست تقاضا می‌کنم بدوا رای بگیرند به رفتن به کمیسیون بودجه تاما ازدست این پیشنهادها خلاص بشویم
دکترمصدق- بنده پیشنهاد دارم
حاج شیخ بیات- باید پیشنهادها قرائت شود
رئیس- اول گفته شد که به کمیسیون بودجه ارجاع شود رای گرفته می‌شود بارجاع به کمیسیون بودجه آقایان موافقین قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد به کمیسیون بودجه قدیم. آقای حاج شیخ بیات پیشنهاد داده‌اند که آقای تقی زاده و آقای دکترمصدق وآقای مدرس دعوت شوند به کمیسیون بودجه ولی البته غیر از این اقایان آقایان دیگر را هم که اطلاعاتی داشته باشند دعوت خواهند کرد
رئیس الوزراء- بدون اینکه آقایان تصور بفرمایند که من جلب کاربطرف خودم می‌خواهم بکنم. بنده اگر حاجت نبود که یک خدماتی کرده باشم ازکار بیزارم اما چه باید کرد مملکت است ودولت است وبنده هم هستم وخدماتی هم رجوع می‌شود باید بگوئیم چشم. نظرباینکه حقوق ادارات مانده است وبعضی کارها هم معوق مانده است می‌خواهم استدعا کنم که این دولایحه که راجع به جریان امور مالی است زودتربلکه امروز بگذرد وآن لوایح یکی دو دوازدهم است ویکی هم اختیارات بنده. اما درباب دو دوازدهم است یک عرضی دارم وآن این است که این دو دوازدهم شما پس فردا تمام است برای اینکه دوبرج گذشته وحقوق مردم نرسیده است وسزاوار است که این دو دوازدهم‌ها قسمتی رای داده شود که آخر هربرجی ما بتوانیم حقوق ادارات
رابدهیم. مخصوصا“نظام ونظمیه وامنیه وسایرین. ما باید پنجم ششم ماه نو باز بیائیم وتقاضای یک برج یادوبرج دیگر بکنیم پس حالا اگرممکن است یکدفعه تکلیف سه برج چهاربرج را معین بفرمائید چون این همه کار دارید وآنوقت ده روز دیگرباز باید بنده بیایم وتقاضا کنم دیگرمختارید
رئیس- درجلسه گذشته گفته شد که لایحه اختیارات مقدم باشد
جمعی ازنمایندگان-صحیح است
رئیس- قرائت می‌شود
(بمضون ذیل خوانده شد)
ماده واحده- این پیشنهاد دولت است. خیر کمیسیون باید قرائت شود
(بشرح ذیل خوانده شد)
ماده واحده –مجلس شورای ملی ازتاریخ ۶مهرماه ۱۳۰۶ تادو ماه دیگر مدلول قانون ۶ امرداد ۱۳۰۶ را که بموجب آن اختیارات مندرجه درقانون ۱۳۰۱ بآقای مهدیقلی خان هدایت واگذار شده بود تمدید می‌دهد
رئیس- آقای استرابادی
معتضد استرآبادی- بطوری که ماده را قرائت فرمودند مدلول ماده این است که ازتاریخ ۶ مهرماه تادوماه دیگر. قسمت مخالفت بنده این بود که امروز ۲۵ مهر است وتقریبا پانزده روزش گذشته است وچهل وپنجروزش باقیمانده بنابراین بهتراست ازتاریخ امروز قرارداده شود
مخبر- اوراق درخواستی که باید بامضای رئیس کل مالیه رسیده باشد تاتاریخی ممکن بوده است ایشان امضا بفرمایند که اختیارات داشته‌اند ازآن ببعد تمام درخواست‌ها مانده وهمانطوریکه خودشان هم توضیح دادند تمام مراسلاتی که ایشان باید ازنقطه نظر ریاست کل مالیه امضا بکنند ازجریان افتاده زیرا موقعی می‌توانند امضا کنند که اخیتارات داشته باشند. ازششم مهرماه اختیارات ایشان تمام شده است وازآن ببعد تمام مراسلات واسناد ودرخواست هائی که باید بامضاء ایشان برسد همینطور مانده بنابراین کمیسیون اینطور صلاح دانست که درتعقیب همان اختیاراتی که داشته‌اند تا دو ماه دیگرهم اختیارات داده شود
رئیس- آقای رفیع
حاج آقارضا رفیع- موافقم
رئیس- آقای دادگر
دادگر- موافقم
رئیس- آقای دشتی
دشتی-موافقم
رئیس- اقای شریعت زاده
شریعت زاده- بنده مخالفتم ازدوجهت است. یکی اینکه تصور شده است که اگراین اختیارمبدأش حالا نباشد اقای رئیس کل مالیه نمی‌توانند حوالجات را امضاء کنند وحال آنکه اینطور نیست. هردرخواستی هرسندی، که درحدود صلاحیت ایشان باشد می‌توانند امضاء کنند وچون بنظر من همانطور که وضعیت فعلی ثابت می‌کند که باید یک قدری بیشتر احتیاط کرد چون آن کسیکه باید باین سمت معین شود هنوز استخدام نشده وهیچ قسم اقدامی هم نسبت باین کار نشده است بنابراین تصورمیکنم که اگر ازششم مهرماه تاریخ را بگیریم یک ماه بیشتر باقی نمی‌ماند بنده عقیده‌ام این است که ازششم مهرتاسه ماه یا بالاخره ازتاریخ تصویب این قانون تادوماه باشد و مخالفت بنده از این جهت است وپیشنهادی هم خواهد داد
رئیس- آقای حاج آقا رضا
حاج آقا رضا (رفیع) –عرض کنم ایراد اول آقای شریعت
زاده را نمی‌توانم تصدیق کنم برای اینکه یک لوایحی دروزارت مالیه هست که به امضاء نرسیده وباید به امضای رئیس کلی مالیه برسدوبتوسط وزیرمالیه تکلیف آنها معلوم شود. آنها را باید امروز بروند امضاءکنند ما این مسئولیت را بایشان واگذارکرده‌ایم که بتوانیم بگوئیم دراین ایام تعطیل فلان پول چرا بفلان مصرف رسیده است. ما مااین مسئولیت را از ایشان می‌خواهیم و اما درباب دوماه که فرمودند اغلب آقایان موافقند زیرا خود اقای رئیس الوزراء درکمیسیون بودجه اظهارکردند که من کارهای خودم را کرده‌ام تلگراف هم شده است وپس ازمذاکره بتوسط سفرا و مأمورین متخصص استخدام می‌شود وعنقریب خواهدآمد وخودشان می‌فرمودند که اگر یک ماه هم معین شود من موافقت دارم برای اینکه تمام کارهایم تمام شده وحالا اگر می‌خواهند پیشنهاد بفرمایند ما هم موافقیم اما درصورتی قبول می‌کنیم که بنویسند از تاریخ ششم مهر نه ازتاریخ تصویب.
جمعی ازنمایندگان- مذاکرات کافی است. پیشنهادها قرائت شود
یاسائی- بنده باکفایت مذاکرات مخالفم
رئیس- بفرمائید
یاسائی- باتمدید اختیارات آقای رئیس الوزراء مخالف نیستم فقط یک توضیحی بنظریم رسید که تذکرا“ خواستم عرض کنم وآن مربوط به خزانه داری است چون کنترات مکاسکی خزانه دار هم تمام شده ایشان هم که رئیس کل مالیه نیستند بنده خواستم به بینم الان دراین بحران مسؤل خزانه داری کیست ؟…
رئیس- آقا راجع به کفایت مذاکرات بفرمائید
رئیس الوزراء –چون لازم بود که یکی ازمامورین آمریکائی جای مکانیکی بیاید به خزانه داری ومأموری هم داشتیم که مواظب کاربود وازمأمورین خیلی خوب هم هست واو دویس است وبااینکه خیلی هم بنده رسمیت نداشنم ولی چون یک شور آن ازمجلس گذشته بود اورا از آذربایجان خواستم و پریروز واردشد و دیروز اورا مأمورکردم که برود خزانه را از مکاسکی تحویل بگیرد وباو کاغذی هم نوشته‌ام که شما تمام کارهای خزانه داری را تحویل بگیریدو پس ازاینکه این قانون گذشت آنوقت وارد بشویم دراموریکه بدون تصویب قانون ممکن نیست
جمعی ازنمایندگان-رای بگیرید. مذاکرات کافی است
رئیس-آقایان اعتبار، آقا سید یعقوب، دکترطاهری اسفندیاری کازرونی وشریعت زاده پیشنهاد کرده‌اند دوماه تبدیل شود به سه ماه
جمعی ازنمایندگان-صحیح است
مخبر- بنده هم قبول می‌کنم
رئیس- آقایان روحی ودشتی وفیروزآبادی پیشنهاد کرده‌اند که ازتاریخ تصویب دوماه باشد
دشتی- ماهم مسترد می‌کنیم
روحی-بنده هم استرداد می‌کنم
فیروزآبادی- بنده هم پس می‌گیرم
رئیس- رای گرفته می‌شود به ماده واحده با تبدیل دو ماه به سه ماه…
احتشامزاده- بنده پیشنهادی تقدیم کرده‌ام
رئیس- آن پیشنهاد جنابعالی تبصره است بعداز رای قرائت می‌شود رای گرفته می‌شود بماده واحده با تبدیل دوماه به سه ماه آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد
کازرونی- آقای رئیس- این قسمت مامحروم است ازاجازه گرفتن. این اقایانی که اینجا نشسته‌اند شهادت می‌دهند که بنده مدتی است می‌خواهم اجازه بگیرم آقایان منشی‌ها باین طرف توجه نمی‌کنند.
رئیس- اسم جنابعالی این جا هست. پیشنهاد آقای احتشامزاده
(بترتیب ذیل خوانده شد)
تبصره ذیل را پیشنهاد می‌کنم:
تبصره- دولت مکلف است بفاصله یک ماه ازتاریخ تصویب این قانون اشخاص ذی فن و متخصص این کاررا ازهریک ازممالک همجوار که مناسب باشد برای امور مالیه درنظرگرفته پس ازمذاکره با انها صورت کنترات آنها را به مجلس شورای ملی تقدیم نماید
بعضی ازنمایندگان-لایحه اش به مجلس آمده
احتشامزاده-میدانم آمده. اجازه بفرمائید البته ازنقطه نظراینکه کارهای مالی معوق نماند ومخصوصاحقوق مستخدمین ادارات پرداخته شود مقتضی بوده است که اختیارات آقای هدایت تمدید شود ولی چون بنده شخصا فوق العاده علاقمند هستم باین که امورمالی مملکت به جهاتی بیک نفر متخصص مطلع خارجی واگذار شود باین جهت خیلی ولع دارم باین مسئله ومجبور شدم که این تبصره را عرض وپیشنهاد کنم بنده هم میدانم که دولت یک لایحه برای استخدام چندنفر متخصص به مجلس داده ولی نگرانی که دارم این است که درلوایحی که دولت داده است اشخاص معین نشده و البته یک مدتی طول خواهد کشید تا درکمیسینهای مربوطه این لوایح تصویب شود وپس ازاینکه تصویب شد ممکن است دولت مراجعه کند بیک اشخاصی واتفاقا آن اشخاص هم درآن کنتراتی که مجلس تصویب کرده نظریاتی داشته باشند که باز موجب تعویق کار بشود ازنقطه نظرتسریع دراستخدام متخصص مالی بنده معتقد هستم که دولت خودش را مکلف بداند درظرف یکماه ازتاریخ تصویب این قانون اشخاص را درنظر بگیرد و بآنها هم مذاکره کند وپس ازاین که نظر آنها راجلب کرد کنترات آنها رابمجلس بدهد وپس از آنکه مجلس شورای ملی آن لوایح را تصویب کرد دیگر محتاج به اینکه باشخاص مراجعه کند نباشدچون باین ترتیب ممکن است آنها موافقت نکنند ویک اصلاحاتی درمواد کنترات پیش بیایدواسباب تأخیرکار بشودبنا براین بنده پیشنهاد کردم که با اشخاص قبلا مذاکره کنند و آنها را درنظر بگیرند وکنترات آنها را بفرستند به مجلس که از این جهت تأخیری درکار پیدا نشود نظربنده این بود و اگر هم این هم کار را دولت کرده است ضرری نداردکه این تکلیف قانونی بشود که دولت خودش را ملزم بداند تا یکماه دیگر این اشخاص را درنظر بگیردکه رفع نگرانی شده ودرآتیه محتاج به تمدید نباشیم.
مخبر- عرض کنم نظرنماینده محترم را شاید اکثریت با اتفاق این مجلس دارا باشد ودولت هم دارای این نظریه هست ودرنتیجه همانطور که فرمودند لایحه هم به مجلس داده‌اند والان هم با دولی که مقتضی است مشغول مذاکره هستند که متخصصین عالی مقامی بایک مطالعه کامل جلب کنند بعلاوه اگر نظر نماینده محترم باشد درهمان لایحه که ما اختیارات مالی دادیم به رئیس الوزراء یک همچو ماده هم درآنجا هست ودولت را مکلف کرده‌ایم که متخصصین را بزودی دعوت بکند وبیاورند والان ما همان قانون را تمدیدمیدهیم پس دراین صورت درحقیقت مقصود ایشان درضمن تمدید همان قانون بعمل آمده است واین یک تبصره مکرری است که دراینجا پیشنهاد شده بنابراین استدعا می‌کنم مسترددارند.
رئیس- نمیدانم می‌شود رای گرفت یانه؟
احتشامزاده- لوایحی به مجلس داده شده ولی اسم اشخاص درآنجا معین نیست
رئیس- چون این پیشنهاد سلب حق ازمجلس می‌کند معذلک اگرمیفرمائید رای می‌گیریم.
رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای احتشامزاده آقایان موافقین قیام فرمایند
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد لایحه دو دوازدهم مطرح است
(بشرح ذیل خوانده شد)
ماده واحده- وزارت مالیه مجاز است مخارج مملکتی را برای دوماهه شهریور و مهرماه ۱۳۰۶ بمیزان دو دوازدهم بودجه‌ها واعتبارات مصوبه اسفند ۱۳۰۵ وبرطیق قوانینی که شامل این قبیل پرداختها می‌شود برسم علی الحساب بپردازد
رئیس- آقای فهیمی
فهیمی- بنده سنه ماضیه درموقعی ک همین دو دوازدهم ماه پنجم ششم وهفتم سال مطرح بود یک عرایضی کردم وخیلی خوشوقتم که یکسال بعد صدق پیش بینی‌های خودم را امروز بعرض آقایان مجددا میرسانم عرض کردم این طرز دوازدهم دوازدهم هیچوقت ما راموفق به داشتن بودجه نمی‌کند و درآنموقع که شش ماه بآخر سال مانده بود استدعا کردم که مجلس بودجه تمام سال را یکمرتبه تصویب کند وآن شش ماه دیگر را صرف تهیه بودجه هذه السنه بکند وآقایان موافقت نکردند حالاهم ملاحظه خواهید فرمود که تا آخرسال به دوازدهم دوازدهم خواهد گذشت وبا این ترتیب تصدیق میفرمائید که جز اتلاف وقت و خودتان را گول زدن چیز دیگری نیست. ما بودجه لازم داریم یک روز پیشنهاد شد که هیئت دولت مکلف است درظرف سه ماه قانون تشکیلات وزارتخانها را بیاورد وبنده مخالف بودم قانون تشکیلات وزارتخانها بودجه است..
بامداد- اینطور نیست
فهیمی- هیچ قانون مخصوصی برای تشکیلات وزارتخانها درهیچ کجا گیر نمی‌آورید که قید شده باشد اداره فلان یا وزارتخانة فلان هیچ جا پیدا نمی‌شود. قانون تشکیلات وزارتخانها همان قانون بودجه است که سال بسال هم باقتضای وقت ممکن است تغییر پیدا کند دولت امسال که بودجه می‌آورد وتشکیلات خودش را قلم بقلم فصل به فصل اداره به اداره درآنجا معین می‌کند سال دیگراگر خواستند تغییر می‌دهند یا کم می‌کنند ویازیاد ودیگر یک قانون مخصوصی برای تشکیلات نیست ما که هنوز فاقدیم وتقصیر را هم می‌توانیم بگویم هم با دولت است وهم جسارت نباشد با کمیسیون بودجه بجهت اینکه کمیسیون بودجه بیک قسمتهائی که شاید راجع بکمیسیون بودجه نیست مشغول شده و دراین مدت ازطرح کردن بودجه یکقدری غفلت شده. وکارهائی که کمیسیون بودجه کرده است یک کارهای بیفایده بوده مثلا کاراداره ارزاق ورسیدگی بآن کارکمیسیون بودجه ومجلس نیست. رسیدگی به حساب ده پانزده کروری یک هیئت محاسب کلی می‌خواهد که دروزارت مالیه هفده هیجده نفر بنشینند وبطور کلی محاسبات را رسیدگی کنند ومعاملاتی که درمرکز و ولایات شده است روشن کنند ویک صورتی تدوین نمایند وخلاصه آن را بیاورند به مجلس ولی اگر کمیسیون بودجه بخواهد باین کار بپردازد نتیجه این خواهد شد که نه ازآن حساب چیزی درکمیسیون بدست خواهند آورد ونه بکارخودشان می‌رسند وبالاخره ازکارخودشان هم باز می‌مانند یک قسمت اظهار شد که بواسطه تصویب نشدن اضافات ۱۳۰۵ ما موفق نشدیم بودجه تهیه کنیم درصورتیکه بنده هیچ این دومطلب را مربوط بهم نمیدانم وهیچ الزامی نیست که مسائلی که در۱۳۰۵ تصویب نشده حتمادر۱۳۰۶ تصویب کنند خیرممکن است یک مخارج واضافاتی در یک سنه تصویب نشود ودرسنه بعد مجلس تصویب بکند با آن مصارف لازم نباشد وبعکس عمل شود. بعلاوه مخالفت با آن اضافات هم برای این نبود که اساسا آنها نباشد. بنده خودم یکی ازمخالفین این اضافات بودم ولی می‌گفتم درسال ۱۳۰۶ بعنوان مخارج غیر مترقبه ۱۳۰۵ چیزی را تصویب کردن اصلا معقول و مقتضی نیست ومعنی ندارد. سنه ۱۳۰۵ را دریک جائی متوقف نگاه نداشته‌اند که الان برایش مخارج غیر
مترقبه پیش بینی کنیم. آن سنه گذشته است والبته یک مخارجی هم شده است. پس این قسمت هم شایدتاحدی مقصود طفره باشد. البته آقایان حالاهم دلائلی ذکرخواهند کرد ولی روی همرفته تصدیق بفرمائیدکه اینها بودجه نیست این است که بنده می‌خواهم همان عرض سابق خودم راتجدید کنم. الان مهرماه تمام شده و همانطورکه آقای رئیس الوزراء فرمودند ماه آبان هم شروع خواهدشد و باز تشریف خواهند آورد این جا ویک یا دو دوازدهم دیگر می‌خواهند. دراین صورت ما چه نتیجه می‌بریم. بنده مخالفتم نه این است که دو دوازدهم را ندهیم بنده نظرم این است که ما تا آخر اسفند را مطابق سنه ماضیه تصویب کنیم واین که یکماه دوماه دیگربعنوان دو دوازدهم داده خواهد شد امروز مجلس شورای ملی اجازه بدهدکه دولت بودجه ۱۳۰۶ را مطابق بودجه ۱۳۰۵ با اضافاتی که مجلس تصویب کرده است بپردازد واگراضافاتی هم برای سیصدو شش درنظردارند آن را هم درضمن لوایح مخصوصی به مجلس پیشنهاد کنند که تصویب شود وبقیه سال یعنی این چند ماه تاآخر سال را صرف تهیه بودجه ۱۳۰۷ بکنند باین معنی که آنچه دراین مدت تهیه شده است آن را اساس ومأخذ بودجه ۱۳۰۷ قرار بدهند شاید درآخر سیصدو شش ما موفق شویم استثناء برای سال سیصد و هفت بودجه داشته باشیم. اگریکسال ما این کاررا بکنیم آنوقت ببودجه سنوات بعد خواهیم رسید والا حالا بعنوان بودجه ۱۳۰۶تمام اوقات کمیسیون بودجه مصروف خواهد شد برای رسیدگی ببودجه هزارو سیصد وشش آنوقت آخرسال یکماه دو ماهی باقی می‌ماند از برای اینکه مجلس بودجه ۱۳۰۷ را تصویب کند و چند ماه ازسال سیصد و هفت هم مجلس منقضی می‌شود ومجبورند یک اعتباری یعنی چهار دوازدهم سه دوازدهم احتیاطا پیش از وقت تصویب بکنند مجلس هفتم که آمد باز گرفتاریک دوازدهم و دو دوازدهم خواهد بود پس اگر حالا ما این جلوگیری را بکنیم یعنی سیصد و شش را همینطور تا اخر اسفند تصویب بکنیم هم ادارات اززحمت وعقب افتادن حقوق راحت خواهندشدوهم ما ازمذاکرات زیاد در بودجه ۱۳۰۶ راحت وآسوده خواهیم شد وکمیسیون بودجه هم تمام هم خودش را مصروف به تهیه بودجه هزارو سیصد و هفت خواهد کرد و ماموفق خواهیم شد که انشاءالله این دفعه بودجه را قبل ازشروع سال تصویب کنیم ولی اگراین رویه را تعقیب نکنیم هرروز گرفتاراین دو دوازدهم ما هستیم وباین ترتیب باید بگذرانیم وتصدیق بفرمائید موضوع دو دوازدهمی که اینجا معمول شده است بکلی نظارت واقعی را که مجلس باید درامور دولت داشته باشد از بین برده است. نظارت ماهمین است که گاهی یک دوازدهمی بیاورند این جا تصویب کنیم یا یک خرجی را تصویب کنیم اما مخارج چه می‌شود؟ ماهیچ اطلاع نداریم. مثلا درجزء مخارج معینه یعنی اعتبارات معینه هیئت وزراء یک مبلغی هست که باید هرماهه تصویب کنند وصورت به مجلس بدهند. صورت را آورده‌اند ولی بعد که تحقیق می‌کنیم الان چهارماه گذشته است ونپرداخته‌اند. این راجع به یک خرجی است که صورتش ماه بماه برای مجلس میاید با وجود این می‌بینیم این طور است تاچه رسد بان صورتهائی که ما اطلاع نداریم ما ازجزئیات مخارج اطلاع نداریم آنها نیست نظارت مجلس. مجلس نظارت معین می‌خواهد از راه دیوان محاسبات کمیسیون بودجه نمی‌تواند بمحاسبه ادارات ومحاسبه بودجه برسد بودجه را باید کمیسیون بودجه فصل به فصل ماه بماده معین کند وازتصویب مجلس بگذراند بقیه جریان بودجه تحت نظارت دیوان محاسبات که ازطرف مجلس معین است باید باشد ونتیجه را بمجلس اطلاع بدهد تامجلس نظارت واقعی داشته باشد والا باصورت حاضره جز یک فرمالیته وصورت سازی بنده فایده دیگری نمی‌بینم
رئیس-آقای عمادی
بعضی ازنمایندگان- نیستند
رئیس- آقای احتشامزاده
احتشامزاده- بنده اصولا فرمایشات نماینده محترم راتصدیق دارم وحق می‌دهم بایشان که در موقع تصویب دو دوازدهم باید این مسائل را متذکر شوند برای اینکه بزرگترین حق حاکمیت ملت تصویب مخارج ونظارت درمخارج است وبهترین موقع برای انجام این وظیفه موقع تصویب بودجه‌ها است که بجزء می‌آید ومطرح می‌شود والبته هریک ازنمایندگان نسبت به تشکیلات مملکتی ونسبت به بودجه نظریاتی داشته باشند باید اظهار بکنند و وظیفه نمایندگی خودشان را کاملا اجرا بکنند وانجام بدهند اما متأسفانه وضعیاتمان یک طوری است که مخالفت با یک دوازدهم منتهی بتصویب بودجه نخواهد شد برای اینکه بودجه یک جریاناتی دارد که باید آن جریانات را طی کند و کمیسیون بودجه را هم بطوری که بنده اطلاع دارم از بهترین کمیسیونهائی است که همیشه اوقات اعضایش مشغول مطالعه وکارهستند البته بودجه‌ها باید بیاید و دولت هم احتیاجات ومقتضیات روزانه خودش را درنظربگیرد ودرضمن بودجه منظور نماید وبفرستد بکمیسیون بودجه
(چون ممکن است هر روزیک احتیاجات تازة برای تشکیلات مملکت پیدا شود که دولت مجبورباشد آن بودجه را که داده است مسترد نماید) کمیسیون بودجه هم البته برحسب وظیفه که دارد باید کاملا رسیدگی ودقت نماید وبموجب یک ضرورتی آن خرج را تصویب نماید. حالا فرضا مجلس شورای ملی هم موافقت نکرد با تصویب این یکدوازدهم بالاخره نتیجه که ایشان درنظردارند انجام نخواهد شد بجهت اینکه آن مراحلی که باید درکمیسیون بودجه طی شود نشده است وازطرفی هم اگرچنانچه اشکال بکنیم ویک دوازدهم را تصویب نکنیم مواجه هستیم بایک مشگلات خیلی سختی چون اولا دولت یک مخارج جاری فوری دارد که نمی‌شود ازآن صرف نظرکرد. به اسب‌های پستخانه یا نظمیه یاقشون یا امنیه نمی‌شود گفت علیق نخورید چون دودوازدهم تصویب نشده است بعلاوه عسرت و وضعیت حال مستخدمین ادارات هم معلوم است. پنج روز ازآخر هرماهی اگربگذرد وحق آنها داده نشود درعسرت هستند ومتأسفانه وسائلی هم برای اینکه بتوانند استقراض کنند ندارند ودرموقعی هم که لایحه مؤسسه رهنی درمجلس مطرح بود بنده عرض کردم که مستخدمین ادارات دولتی به اعتبار حقوقی که ازدولت طلب دارند بتوانند ازمؤسسه رهنی استقراض کنند ومتأسفانه آن استدعا ی بنده قبول نشد واین مساعدتی هم با آنها نشد پس دراین موقع اگر ما بخواهیم یک دوازدهم را تصویب نکنیم علاوه برآنکه یک مشکلاتی درکار است ازحیث حقوق مستخدمین وافراد نظمیه وامنیه ونظامی‌ها ومخارج فوری وضروری آن منظوری را هم که نماینده محترم اشاره فرمودند تأمین نمی‌کنند. فرمودند من نظرم این است که مجلس شورای ملی عملی را که درسال گذشته کرده است تکرارکند یعنی اجازه بدهند دولت مخارج مملکتی را در۱۳۰۶ بموجب بودجه مصوب ۱۳۰۲ و ۱۳۰۳ با آن اضافاتی که قبلا مجلس شورای ملی تصویب کرده است برسم علی الحساب بپردازد وکمیسیون بودجه وارد بشود درتهیه بودجه ۱۰۷ وبعد بیاورد بمجلس این تجربه ایست که سال گذشته کردیم ودیدیم نتیجه ندارد. برای اینکه یک احتیاجات ضروری تأمین نشده ومجبور می‌شوند که یک اضافاتی برای هریک از وزارتخانها یا بعضی وزارتخانها که لازم دارند تصویب بکنند وپس ازتصویب ممکن است همانطور که درسال گذشته مواجه شدیم بیک مشکلاتی باز یک زحماتی ایجاد شود وبالاخره تا زمینه بودجه ۱۳۰۷ بدست کمیسیون بودجه نیاید یعنی آن احتیاجات ۱۳۰۶
که محل احتیاج است تصویب نشود کمیسیون بودجه نمی‌تواند بودجه۱۳۰۷ راتصویب بکند وآن منظورایشان بعمل نمیاید وبنده تصورنمیکنم صحیح باشد عملی را که درسیصد و شش تجربه کرده‌ایم ونتیجه نگرفته‌ایم مجددا“ تکرار کنیم باینجهت بنده تصور می‌کنم بهتراینست که نماینده محترم خود داری بفرمایند ازاینکه مخالفت بفرمایند باتصویب دو دوازدهم فقط چیزی که هست ممکن است تقاضا کنیم ازکمیسیون محترم بودجه (با اینکه نهایت امتنان راازجدیتشان داریم) که بیشتر صرف مساعی بفرمایند که بودجه ۳۰۶ بیاید به مجلس..
جمعی ازنمایندگان- مذاکرات کافی است
(بعضی گفتند کافی نیست)
مخبر-اجازه میفرمائید؟ عرض کنم بنده مکلف هستم ان قسمت بی لطفی یاحمله را که نماینده محترم به کمیسیون بودجه کردند ازنقطه نظرکمیسیون دفاع کنم نماینده محترم یک قسمتی دراطراف اینکه بودجه چه هست ومملکت هم محتاج به بودجه است فرمودند این قسمت هیچ محل انکار نیست ولی این را نفرمودند که ان منظورایشان تا امروز که خودشان این جا مخالفت فرمودند وبنده هم جوابشان راعرض می‌کنم دراین مملکت بعمل نیامده یعنی پارسال یا پیرارسال یا چهارسال پیش این مملکت بودجه نداشته که امسال هم که بودجه اش تنظیم نشده است یک تقصیری باشد ازبرای کمیسیون بودجه ازنقطه نظر عمومی یک قصوری یا تقصیر متوجه اشخاصی بوده است که تابحال برای مملکت بودجه درست نکرده‌اند واین ایراد تقریبا به اشخاصی وارد است که بیست سال است دراین مملکت متصدی اموربوده‌اند. ولی بنده می‌خواهم عرض کنم که کمیسیون بودجه فعلی وظیفه خودش را انجام داده است. کمیسیون بودجه تاامروز صدو پنج لایحه گذرانده که راپورت داده است به مجلس ونمره آن این جا هست ازاین صدو پنج لایحه شاید شش هفت تای آن ازلوایحی بوده است مثل شهریه و اینها وبقیه آن تمام لوایح مهمه مملکتی بوده که آقای فهیمی نمی‌توانند انکار کنند که کمیسیون بودجه این خدمات را نکرده دراین جا یک تقصیراتی متوجه کمیسیون بودجه کرده‌اند که چرا کمیسیون بودجه بودجه را تهیه نکرده است. اولا تقریبا یا ده روز پیش بودجه کامل ازطرف دولت به کمیسیون بودجه داده نشده بود معذلک کمیسیون بودجه بقدری دراطراف بودجه مطالعات کامل کرده است که بنده شخصا چون مدافع دو دوازدهم هستم ازکمیسیون تقاضا کردم اجازه بدهند که یک هفته دیگر ما عقب بیندازیم که بتوانیم لایحه کل بودجه را به مجلس تقدیم نمائیم چون نزدیک بخاتمه است وبقیه بودجه‌ها هم درسو کمیسیونها است ودیگر اینکه ایشان فرمودند کمیسیون بودجه یک کارهائی کرده که وظیفه اش نبوده ویک مثلی هم زدند که بعقیده بنده ستاره درخشندة کمیسیون بودجه همان مثلی بودکه آقای فهیمی زدند ومتأسفانه گفتند کمیسیون بودجه وظیفه اش نبوده که دخالت کند. آقای فهیمی که خودشان یکی ازفینانسیه‌های ما هستند باید تصدیق بکنند که دولت مکلف است درآخر هرسنه بودجه لایحه تفریغ بودجه را بیاورد که مجلس مطلع بشود که سال گذشته چه مخارجی شده است وتاکنون نه بودجه ونه لایحه تفریغ باین مجلس آمده است. فقط یک لایحه تفریغ بودجه آمده که آنهم مال (دوره چهارم) سال ۱۳۰۱ است وهنوز لایحه تفریغ بودجه که مهمترین لوایح مملکت است به مجلس نیامده وهمان طوری که فرمودند مجلس هم باید وظیفه نظارت خودش را انجام بدهد وچون لایحه تفریغ بودجه نیامده بود وماهم ازخارج می‌شنیدیم که یک خرجهائی خارج ازحدود بودجه شده است. ماوظیفه داشتیم ازنقطه نظرکمیسیون بودجه رسیدگی کنیم. وقتی مشغول شدیم کم کم ناخن زدیم دیدیم قضیه مهم است وپنج میلیون ونیم هست آنهم برای این مملکتی که هرروز
آقای فیروزآبادی برای لایحه پنجاه تومان وسی تومان وصدتومانی فریاد می‌زنند مملکت فقیر است. و نباید تحمیل اهالی کرد آنوقت پنج ملیون ونیم پول این مملکت ازمیان برود این سزاوار نبود. ویک وظیفه را که ازسنه ۱۳۰۳ مجلس‌ها ودولت‌ها انجام نداده‌اند کمیسیون بودجه فعلی انجام داده یعنی مراجعه کرده واقلامی که درسنه ۱۳۰۴ باینطرف دراین اداره خرج شده روی اوراق آوردیم ومعلوم کرده‌ایم که اقایان پنج ملیون ونیم پول را زیرو رو کرده‌اند یعنی برده‌اند خورده‌اند.
یکنفر ازنمایندگان- چرا تعقیب نمی‌کنید.
مخبر- چه جور تعقیب کنیم.
معتضد استرآبادی- ازدولت استیضاح کنید
مخبر-این کار وظیفه آقایان است. وظیفه ما کشف کردن است بالاخره نه تنها کمیسیون بودجه مشغول رسیدگی به این اموربوده بلکه یک سو کمیسیون هائی هم برای این کار معین کرده‌ایم وجلو آتیه را گرفته‌ایم ویک سال دیگر اقلا پنج ملیون ونیم دیگر بگردنمان وارد نشود. چون راه باز بود برای خرج و بطورمرتب ازاعتبارات گرفته می‌شد وبدون تصویب مجلس خرج می‌شد وممکن بود درآخر سال ۱۳۰۶ یک لایحه بیاورند بمجلس برای تأدیه قروض ارزاق ببانک یا یک مؤسسه دیگر ما جلو این کار را گرفتیم مجلس شورای ملی بانظارت کاملی که در بودجه مملکتی اعمال میکردهرقدر دقیق می‌شد نمی‌توانست یک چنین کاری رابکند وهمچو صرفه جوئی برای مملکت پیدا کند ولی ما یک همچو قدم مهمی را برداشته‌ایم پس این ایراد آقای فهیمی درواقع یک نوع تمجیدی بود که ازکمیسیون می‌بایستی بعمل آمده باشد وایشان بجای تمجید تنقید فرمودند. دیگر اینکه آقای فهیمی دراین جا یک سفسطه فرمودند (که اگرغیر از ایشان کسی دیگراین اظهار را می‌کرد بنده اسمش را سفسطه نمی‌گذاشتم) وان این بود که فرمودند لوایح اضافی چه ربطی به بودجه داشت بعلاوه فرمودند من مخالف بودم ازنظراینکه مخارج غیر مترقبه ۱۰۵ را نباید حالا بیاورند وماتصویب کنیم یعنی مخارج غیرمترقبه که قبلا باید بشود چطور شده که ما باید بعد تصویب کنیم این تقریبا یک اظهار بی لطفی بود که سفسطه بنظر می‌آمد اولا خودشان میدانند بودجه سال اسبق را نمی‌توان مآخذ بودجه سال بعد قراردادوباید بودجه سال گذشته را مآخذ قرارداد بنابراین مادام که تکلیف لوایح اضافی ازطرف مجلس معین نمی‌شد کمیسیون بودجه نمی‌توانست اقدامی بکند حتی درموضوع این لایحه هم کمیسیون بودجه موافقت کرد باینکه بنده یک چند روزی این لایحه را نگاهدارم تا تکلیف لوایح بودجه ازطرف دولت معلوم شود راجع به بودجه هم مادام که تکلیف این لوایح اضافی و مؤسسات جدید معلوم نشده بود ما نمی‌توانستیم آنها را دربودجه ۳۰۶ رد یاقبول کنیم مثلا منتظر بودیم وزارت معارف لایحه اضافی که برای تأسیس مدارس ومؤسسات جدید آورده تکلیفش معین شود تابتوانیم مأخذ بودجه ۱۳۰۶ قراردهیم وتقریبا یک قسمت عمده وقت کمیسیون بودجه صرف این شد که تکلیف لوایح اضافی معین شود لوایح اضافی را هم که آورده بودند بالایش نوشته شده بود راجع به چهار ماه آخر۱۳۰۵ ویک مقدار ازمخارج هم همان وقت شده بود منتها برای فورمالیته و برای اینکه ضمیمه بودجه شود آوردند این جا وما هم تصویب کردیم اینکه فرمودند ما بودجه تاآخرسال را حالا یک مرتبه تصویب کنیم وبعد هم دو دوازدهم دیگر این باشد برای کمیسیون بودجه تفاوتی نکند ولی برای دولت و مملکت تفاوت دارد واین مخالفت هائی که دراینجا می‌شود بطوراشد واکمل درکمیسیون بودجه می‌شود درکمیسیون بودجه تقریبا این لایحه یک ماه گیربود و ما
همیشه بدولت می‌گفتیم که باید لوایح بودجه خودت را تکمیل کنی بیاوری تا ما این لایحه را به مجلس ببریم و باین جهت کمیسیون بودجه موافقت کرد باینکه بنده یک چند روزی این لایحه را نگاه دارم تا دولت تمام لوایح خودش را بیاورد وخوب است آن بالش سرخی را که دراخر ۱۰۵ ضبط کردیم وزیرسردولت گذاردیم حالا دیگر نگذاریم برای اینکه ما انوقت خبط کردیم وچهار دوازدهم تصویب کردیم واگر یک دوازدهم یک دوازدهم به دولت اعتبار می‌دادیم هرطور بود دولت تمام بودجه و لوایح خودش را میاورد. بعلاوه دولت بموجب حقی که دارد می‌تواند دربودجه‌ها تجدید نظر کند واغلب بودجه‌ها را از اول ۱۰۵ دولت سه مرتبه تجدید نظر کرد. بالاخره کمیسیون بودجه چه می‌تواند بکند؟ نظامنامه به دولت حق داده که وقتی یک لایحه راتقدیم کرد می‌تواند برای اصلاح دوباره پس بگیرد وباین لحاظ مکرر اتفاق افتاده که بودجه را استرداد کرده وسه ماه معطل کرده‌اند. کمیسیون بودجه فقط می‌تواند بدولت تذکر بدهد وهروقت لایحه به کمیسیون آمد اورا تکمیل کند. دیگرما که نمی‌توانیم با دولت بجنگیم. وظیفه مجلس این است که به دولت بگوید بودجه را بیاورد. یک خرج هائی را هم بدولت نسبت دادند که خرج می‌کند. بدون اینکه به تصویب مجلس رسیده باشد یا یک پرداخت هائی را که تصویب شده دولت نمی‌دهد وباز دراین خصوص هم به کمیسیون بودجه حمله کردند درصورتیکه کمیسیون بودجه متصدی خرج ودخل است واگر نماینده محترم اعتراضی دارند ممکن است موردش را معین بفرمایند و ازدولت سوال یا استیضاح کنند. البته دولت حق ندارد مخارجی که تصویب نشده بکند یا انهائی را که تصویب شده پرداخته نکند. بنده درخاتمه عرایضم می‌خواستم عرض کنم که کمیسیون فعلی بودجه (نمی‌خواهم جسارت کنم وعرض کنم که سایر رفقا کار نکرده‌اند) ولی عرض می‌کنم که تنها کمیسیون بودجه فعلی است که شالوده بودجه را دراین مملکت ریخته یعنی به اصول صورت سازی وفورمالیته قانع نشده ودریکی یکی اقلام بودجه مملکتی واردشده ودلائل قانونی هر رتبه را فهمیده ولزوم وعدم لزوم هرمؤسسه را رسیدگی کرده است وبالاخره انواع صرفه جوئی‌ها راملاحظه کرده ودرنظر گرفته واگرصورت مجلس‌های کمیسیون بودجه فعلی وسایرکمیسیون‌های بودجه مراجعه فعلی یک کارهائی کرده که هیچ سابقه نداشته یعنی خرجهای ششصدو پنجاه هزارتومانی را رد کرده و یک صرفه جوئی‌های مهمی دربودجه کل مملکتی کرده است وبنده خیلی میل داشتم که اقای فهیمی اگر درتمام موارد به کمیسیون بودجه بی لطفی می‌کنند لااقل درموضوع ارزاق که برجسته ترین خدمات ما بوده است اظهار بی لطفی نفرمایند.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است
روحی- بنده مخالفم
رئیس- بفرمائید
روحی- یکی ازموافقین دو دوازدهم هستم وزودتر از همه هم رأی خواهم کرد ولی استدعا دارم ازآقایان بگذارند و اجازه بدهند که دراین باب حرفهائی زده شود تا به بینند درد ولایات چیست وچطور یک تبعیضاتی می‌شود زیرا بطوری که مخبر محترم می‌فرمایند بزودی بودجه بمجلس میاید پس خوب است اجازه بدهید تا ما عرایض خودمان را عرض کنیم نسبت بولایات یک تبعیضاتی شده که باید جبران شود. مثلا ملاحظه بفرمائید بلدیه کرند ده هزار تومان بودجه دارد درصورتیکه مال کرمان پنج هزار تومان بودجه دارد اقلا آقایان اجازه بدهندکه این مذاکرات دراینجا بشود وقضایا بعرض
مجلس برسد وراه حلی پیدا شود
رئیس- آقای دادگر
دادگر- عرض کنم آقای روحی بالاخره همچو گمان می‌فرمایند که اگر ما حرف بزنیم ومذاکرات دوام داشته باشد یک چیزهای تازة گفته می‌شود که تاکنون گفته نشد ولی بنده خدمت آقا عرض می‌کنم تمام مذاکراتی که می‌شود تکرار است ویک سلسله مطلبی است که منظما گفته می‌شود ویک مطالب جدید احساس نمی‌شود. کمیسیون بودجه زحمت می‌کشد مرارت می‌کشد. بنده هم فرضا تصدیق می‌کنم که آقایان مطلبی دارند ولی این مسائل که حالا حل نمی‌شود. الان باید تکلیف این یک دوازدهم معین شود. حقوق مردم واعضاء ادارات باید داده شود فقرا واشخاص ضعیف که درمملکت هستند وباید بانها حقوق داده شود داد و فریاد دارند وباید هرچه زودتر این را تصویب کرد که مردم راحت شوند
رئیس- رای می‌گیریم بکفایت مذاکرات آقایانی که مذاکرات راکافی میدانند قیام فرمایند
(عده زیادی قیام نمودند)
رئیس- اکثریت است. پیشنهادی آقای فهیمی
(باین عبارت خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم ماده واحده بطریق ذیل نوشته شود
ماده واحده- وزارت مالیه مجازاست مخارج مملکتی را از اول شهریور تا اخر اسفند ۱۳۰۶ مطابق بودجه‌ها واعتبارات اضافی مصوبه برای ۱۳۰۵ برطبق قوانینی که شامل این قبیل پرداختها می‌شود بپردازند وهرگاه اضافاتی درهذه السنه ۱۳۰۶ نسبت به سنه ماضیه درنظر گرفته شده باشد درضمن لایحه مخصوص به مجلس تقدیم شود
رئیس- آقای فهیمی.
فهیمی- اولا فرمایشاتی را که اقای احتشام زاده فرمودند بکلی مخالف عرایض بنده بود. ایشان اظهارکردند معایب نپرداختن دو دوازدهم چیست درصورتیکه بنده این عقیده را نداشتم ومطابق پیشنهادی که تقدیم کرده‌ام عرض کردم تا اخر سال مجلس رای بدهد و این چند ماه وقت خودش را صرف تهیه بودجه سال بعد بکند. بنده ازکمیسیون بودجه اظهار تشکر می‌کنم ولی اینکه عقیده دارم که رسیدگی بحساب ارزاق مربوط به وظائف او نبوده موضوع دیگری است. درهرحال بنده عرض کردم که تعویق و تأخیر حقوق ادارات ومخارج دولت البته برهمه کس معلوم است وبدیهی است که متضمن چه معایبی است. ملاحظه بفرمائید الان دوماه است که ازطرف دولت این لایحه پیشنهاد شده وآقای رئیس الوزراء تقاضا کرده‌اند تا حالا درمجلس مطرح شده حالا فرضا این دودوازدهم بگذرد این ماه هم تمام می‌شود و باز دولت دومرتبه یک لایحه دیگر برای یک دوازدهم به مجلس میاورد. این است که بنده پیشنهاد کردم حالا که می‌خواهد مجلس این لایحه را تصویب کند واجازه پرداخت حقوق ادارات رابدهد اینکاررا برای تا آخر سال بکند واجازه بدهد که تاآخرسال مطابق سنه ماضیه پرداخت بشود واگر اضافاتی هم برای بودجه هذه السنه بنظرشان می‌رسد درنظر بگیرند و درضمن یک لایحه علیحده به مجلس پیشنهاد نمایند آنوقت تمام وقت خودشان را صرف کنند که بودجه ۱۳۰۷ را تهیه کنند وبه مجلس بیاورند که اقلا برای اول سال یک بودجه صحیحی ازمجلس گذشته باشد و با این صورت ما مطمئن خواهیم بود که بیک بودجه خواهیم رسید والا اگر اینطور باشد تمام مخارج هذه السنه با یک دوازدهم خواهد گذشت واین راهم بنده باید عرض بکنم که اگر حقوق اجزاء و طبقات پائین یک روز بتعویق بیفتد هر روز بقرض و گرو خواهند گذراند ومبلغی ازحقوق وماهیانه شان را
صرف اینکار می‌کنند. پس خوبست آقایان اجازه ندهند که این ترتیب بشود ویک ترتیبی درنظرنگیرند که بودجه ۱۳۰۷ را تهیه کرده وبه مجلس بیاورند
آقای سید یعقوب بنده اخطار دارم ولی نه به آقای رئیس بلکه به آقای فهیمی اجازه میفرمائید؟
رئیس- بفرمائید
آقا سید یعقوب- اقای فهیمی که یک وقت خزانه دار بودند بعد وزیر مالیه شدند و دودوره هم وکیل بودند باید بدانند که یک خرج باین بزرگی را نمی‌توانند پیش نهاد کنند ماده ۶۵ نظامنامه داخلی می‌گوید وکیل حق پیشنهاد خرج را ندارد سه ساعت هم حرف می‌زنند وما را معطل می‌کنند ظهر هم هست چرا نمگذارید برویم پی کارمان.
رئیس-درصورتیکه اینطور است رای نمی‌گیریم پیشنهاد آقای روحی هم همین حال را دارد.
(پیشنهاد آقای فیروزآبادی بشرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهادمیکنم که تاهفتاد تومان حقوق داده شود زیاده بماند تابودجه درمجلس تصویب شود
رئیس-آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- بنده یک عقیده دارم وآن این است که دولت و ادارات دولتی وهمچنین وکیل وقتیکه داخل مجلس شد باید شبانه روز وقت خودشان را صرف وظایف اداری یا وظایف وکالتی خودشان بکنند. بحمدالله چه دولت و چه ادارات وچه وکلا حقوق مکفی دارند وکسرحقوق هم ندارند وبعقیده بنده حقوقشان هم نسبت بحال این ملت زیاد است. حالا بنده باین قسمت هم کاری ندارم دروقتیکه بودجه از مجلس می‌گذرد اینها معین خواهد شد ولی بنده عرض می‌کنم چرا بودجه باید همیشه بعنوان دو دوازدهم از مجلس بگذرد؟! وظیفه مهمه وکلا درواقع این است که بدانند خرج و دخل مملکت چیست. وتاوقتی که باین شکل ازمجلس می‌گذرد هیچ معین نخواهد شد باین جهت بنده عقیده دارم یک پول به احدی داده نشود تا اینکه صاحبان حقوق فشار بدولت ومجلس بیاورند ودولت را مجبور کنند که زودتر بودجه را به مجلس بفرستد ومجلس هم مجبور باشد که زودتر بودجه را از کمیسیون بگذراند وتصویب کند ومادام که این ترتیب پیش نیامده که دولت جدیت درآوردن بودجه می کندوازآنطرف مجلس هم به دودوازدهم میگذراند وتمام بودجه امساله بهمین طریق می‌گذرد وهیچ بودجه حسابی بمجلس نمی‌آید که ما به بینیم. ولی از آنجائیکه یک عده هستند که حقوق کم دارند و باید مراعات حال آنها را کرد که اگر حقوق به آنها نرسد اسباب زحمت می‌شود
باین ملاحظه پیشنهاد کردم که تاهفتاد تومان حقوق داده شود وزیادتر بماند تا اینکه اعضاء ادارات ومردم بدولت فشار بیاورند تا اینکه بودجه را تهیه کرده وبه مجلس بیاورند
رئیس-رای گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای فیروز آبادی آقایانیکه قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(کسی قیام نکرد)
رئیس- قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای شریعت زاده
(اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم بجای دو دوازدهم. دو هیجدهم تصویب شود
رئیس- آقای شریعت زاده
شریعت زاده- البته آقایان توجه فرمودند که بنده پیشنهاد کردم بجای دو دوازدهم دو هیجدهم تصویب شود. خود بنده هم معتقدم که عملا این پیشنهاد قابل اعتراض است ولی بالاخره یک مسائل اصولی باعث شده که بنده این پیشنهاد را بکنم وبعرض مجلس برسانم که
یکی از مهمترین اصلاحات دریک مملکتی از نقطه نظر مالی درموقعی است که مجلس در بودجه کل مملکتی مباحثه می‌کند. مخصوصا درمملکت ما که دولت باید مربی وموجد اصول کار باشد. ازاین نقطه نظربنده این وضعیت را قابل تأسف میدانم و این رویه راکه اکنون چند سال است راجع به یک دوازدهم در این مملکت تعقیب شده بنده خوب نمیدانم دراین مدت دیده نشده است که درمجلس یک بودجه کلی بیاید تامجلس بتواند ازنقطه نظر احتیاجات وجوه عمومی را تقسیم کند. بزرگترین وظیفه مجلس شورای ملی همین است که وجوه عمومی را برای رفع احتیاجات عمومی تخصیص دهد اساس مشروطیت هم برای همین است. این یک قسمت بودکه موجب شد که بنده پیشنهادبکنم که لااقل ازپرداخت مبلغ زیادی جلوگیری بشودمطلب دیگری که بنده می‌خواستم عرض کنم این است که اگر ما این رویه را تعقیب نکنیم موهم این می‌شود که درآتیه دولت یک مؤسساتی که جز ضرر فایده برای این مملکت ندارد لااقل آنها را لغو کند این دونظر باعث شد که بنده این پیشنهاد راتقدیم کردم ومخصوصا بنده میل دارم آقای وزیرمعارف که تشریف دارند این نیات بنده را که تقریبا نیات عمومی مجلس است درنظر بگیرند وبدولت خاطرنشان کنند که زودتر بودجه کل مملکتی را به مجلس بیاورند که موردمباحثه شود ونیز تذکر بدهند که دوام این وضعیت بیش ازاین مقتضی نیست. ولااقل یک پیشنهادی بکنند که ازحیث ۱۳۰۶ آسوده شوند وبودجه ۱۳۰۷ را زودتر برای تصویب حاضر کنند
رئیس- آقای یاسائی
یاسائی- بنده ملتفت نشدم که بالاخره این یک هیجدهم یا دو هیجدهم ایشان چه تأثیری دربودجه مملکت خواهد داشت. ما اگر رای به دودوازدهم ندهیم و رای به دو هیجدهم بدهیم آقا تصور می‌کنند بودجه مملکت اصلاح خواهد شد؟! خودشان هم تصدیق دارند که اینطور نیست. مشکلات بودجه مملکتی یکی و دو تا نیست اقایان محترم همه متذکر هستند وقضایا هم درموقع مذاکره در مجلس تکرار می‌شود. درصورتیکه نواقص درمد نظر آقایان هست. بودجه مملکتی درسنه ۱۳۰۴ درست شده است ومرتب شده وبرای تصویب به مجلس آمده حالا هرقسمت ازاین بودجه را ما بخواهیم دست بزنیم این طور نیست که ما یک چیز لایتغیری رامیخواهم تغییر بدهیم ما درکمیسیون بودجه (بنده روشن می‌گویم) اجازه نمی‌دهیم بدولت که در ولایات به معلم هفت تومان حقوق بدهد معلمی که باماهی هفت تومان تدریس می‌کند راضی نیست بمأموریت که حافظ اسرارمردم است ماهی دوازده تومان حقوق بدهد. ازآن طرف هم راضی نیستیم به پیشخدمت وزارت مالیه سی و پنج تومان حقوق بدهد مامیخواهیم بودجه‌ها را تعدیل کنیم. می‌خواهیم بودجه وزارت مالیه را تغییر بدهیم. فقط بودجه وزارت خارجه را مادیدیم یک قدری مرتب ومنظم است. ولی سایر قسمت‌ها منظم نیست…
مخبر- وزارت جنگ هم مرتب است
یاسائی- بلی. وزارت جنگ هم بودجه اش مرتب است وگذشته وزارت دربار هم گذشته ولی بخصوص بودجه که مربوط به وزارت مالیه است دارای یک مشکلاتی است که ما نمی‌توانیم حل کنیم زیرا ما نمی‌توانیم اجازه بدهیم که ده کرور خرج تشکیلات وزارت مالیه بشود ودولت هم حاضر نیست دراین باب مساعدت کند زیرا وزارتمالیه حاضر نیست تشکیلات فعلی بهم بخورد وکوچکتر شود عیب در اینجا است که رؤسای ادارات ومدیرکل‌ها نمی‌خواهند و نمی‌گذارند بودجه اصلاح شود وهرچه هم بمجلس وبمقام اعلیحضرت شکایت می‌کنند اثرش این است که چهار تا خباز را عوض وبدل می‌کنند وهرچه میگوئیم آقای فلان رئیس
اداره ومدیرکل لازم نیست وفلان آدم با سیصدتومان یا دویست وپنجاه تومان حقوق لازم نیست طوردیگرتعبیر می‌کنند. در سایر قسمت‌ها هم همینطور است. مسئله دیگری که دروزارت خانها محل اشکال است مسئله اضافه حقوق است. آقای فیروزآبادی وسایرآقایان که اصرار دارند بودجه‌ها زودتر بمجلس بیاید اگربودجه مثل سابق باشد شاید یک کروراضافه پیدا کرده ومامخصوصا نمی‌خواهیم اجازه بدهیم که آن اضافات منظور وتصویب شود. فقط ما درقسمت رتب یک ودو و سه اگر یک اضافه حقوقی منظور شده باشد ممکن است قبول کنیم مجلس هم نسبت به اعضاء جزء یک نظر ارفاقی دارد وممکن است قبول کند ولی راجع باضافه حقوق رؤساء ومدیران که درمرکزند ما مخالفیم. سهم ولایات هیچ نیست وهیچ اضافه حقوقی برای ولایات معین نشده فقط روسائی که درمرکز نشسته‌اند پول‌ها را مابین خودشان تقسیم می‌کنند صدهزار تومان دراثر الغاء مالیاتی که ازطرف مجلس تصویب شد صرفه جوئی شد پنجاه هزارتومان ازاین مبلغ را رؤسای ادارات ما بین خودشان تقسیم کرده‌اند البته ما باید با این ترتیب مخالفت کنیم ومجلس نباید اجازه بدهد که این اضافات پرداخته شودوبودجه باید هرچه زودتر تهیه شود
شریعت زاده- بنده پیشنهادم را مسترد می‌دارم.
رئیس- پیشنهاد آقای حاج شیخ بیات
(باین عبارت خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم حقوق وزراء ومعاونین ازاین دو دوازدهم خارج و حذف بشود تا بودجه کل به مجلس تقدیم شود
رئیس- اقای حاج شیخ بیات
حاج شیخ بیات- بنده درموقعی ک این لایحه مطرح بود اجازه خواستم راجع بماده واحده وبودجه و دودوازدهم یک عرایضی رابعرض آقایان برسانم..
یکی ازنمایندگان- حالا دیگرنمیشود
حاج شیخ بیات= درموقع پیشنهاد می‌توانیم هرعرضی داریم بکنیم ولی نمیدانم آقایان چه عجله دارند که هرموضوعی را باشتاب می‌خواهند بگذراند وباعجله می‌خواهند پنج میلیون پول را درظرف پنج دقیقه تصویب کنند وبگذرانند. وهی می‌فرمایند مذاکرات کافی است.
زوار= حکومت با اکثریت است
حاج شیخ بیات- بنده هم حرفم با اکثریت است
زوار- شما کوچک هستید
حاج شیخ بیات- آقا شما حق ندارید توهین بکنید (خطاب به آقای رئیس) آقای زوار توهین می‌کنند
رئیس-آقای زوار بشما اخطار می‌کنم
زوار متشکرم
حاج شیخ بیات- آقای شیروانی اینجا دو ساعت پشت تریبون اززحمات کمیسیون بودجه تعریف و تمجید کردند. ولی نتیجه آن زحمات که امروز باید پیش چشم ما باشد چیست؟ نتیجه که از این زحمات امروزه ما برده‌ایم چیست؟ نتیجه وقتی است که یک لایحه بودجه مملکتی به مجلس تقدیم شود ودراطراف آن جز بجز صحبت شود والاهی دو دوازدهم درمجلس آوردن وتصویب کردن را نمی‌شود کارمهمی فرض کرد زیرا سال می‌گذرد ولایحه کل بودجه هم به مجلس نمیاید وهمینطور ما به دودوازدهم دو دوازدهم تمام سالرا میگذرانیم. بنده عرض می‌کنم چهارده ماه ازعمرمجلس گذشته است وبزرگترین وظیفه مجلس نظارت درجمع وخرج مملکتی است وفلسفه اینکار هم این است که نماینده هرمحلی راجع بدخل وخرج خودش هرنظری دارد اظهارکند واگرتعدیاتی می‌شود بگوید و با صورت جزء بودجه تطبیق کند وازتعدیات جلوگیری شود. وهمچنین درقسمت خرج جزء جزء را باید ملاحظه ورسیدگی کنند این بیانات آقای یاسائی را بنده تصدیق می‌کنم راجع به مالیه یک مرتبه می‌گویند هفت میلیون بدهید درصورتیکه ما هنوز ازوضعیت
تشکیلاتش مطلع نیستیم آخر یکی وبچه اشخاص وبرای چه کاربدهیم؟ اضافه هم که نمی‌توانیم درقسمت دو دوازدهم پیشنهاد کنیم. وقتی که می‌گویند صدو پنجاه تومان بفلان قاضی که دارای رتبة سه است می‌دهند بنده اگر مخالف باشم ومثلا“ عقیده داشته باشم که این قاضی باید شصت تومان بگیرد درکجا بنده می‌توانم حرف بزنم. بنده می‌خواهم دربودجه عدلیه صحبت کنم ودرلایحه عدلیه حرف بزنم. درکجا وچه موقع باید حرف خودمرا بزنم. ماهرکاری داریم باید روی ماده واحده ختم شود وباین ترتیب بگذرد؟ پس بنده تمنا می‌کنم که دراطراف باین قضیه آقایان اجازه بدهند که دوسه نفرصحبت کنند. بنده الان ده کاغذ راجع بتعدیات مالیه دارم که نمیدانم چه کنم. سؤال می‌کنم جواب مقتضی نمی‌دهند میفرمائید استیضاح کنیم. . استیضاح هم که بکنیم شمااکثریت درمقابل ایستاده‌اید ما فرضا“ یک حرفهائی می‌زنیم یک جواب هائی بما می‌دهند شما هم که اکثریت هستید رأی می‌دهید. دیگرچه می‌توان کرد؟
بنده بالاخره مقصودم ازاین پیشنهاد این بودچون آقای شیروانی همه تقصیراتی رامتوجه دولت کردند وفرمودند که دولت (یعنی هیئت وزراء) بودجه رابه مجلس نمی‌آورند ویااگرمیاورند دوباره پس می‌گیرند وخلاصه درتقدیم بودجه مسامحه می‌کنند. ازاین جهت بنده پیشنهاد کردم که حقوق وزراء بماندتاوقتی که بودجة کل مملکتی بمجلس بیاید
رئیس- آقای حاج آقا رضارفیع
حاج آقارضارفیع-هریک ازآقایان یک پیشنهادهائی می‌فرمایند درموقع توضیح دریک موضوع دریک موضوع‌های دیگری صحبت ومذاکره می‌فرمایند ویک مسائل دیگری راعنوان می‌کنند
حاج شیخ بیات- به آقای شیروانی هم بگوئید
شیروانی- بنده پیشنهاد نکردم.
حاج آقارضارفیع- آقا پیشنهاد فرمودند که حقوق وزراء ومعاونین بماند تابودجه به مجلس بیاید گمان می‌کنم خودشان تصدیق بفرمایند که وزراء یک اشخاص سرمایه دار ملاکی نیستند که بتوانند زندگانی کنند مثلا“ آقای پاک روان که مردپاکی است باهمین حقوق دولت باید زندگانی کند همینطور آقای سمیعی وخودآقای رئیس الوزراء وسایرآقایان همة آقایان را می‌شناسیم و می دانیم که یک اشخاصی هستند که عوائد ملکی ندارند وباهمین حقوق باید زندگانی بکنند وگمان می‌کنم بربدن حقوق این هاخوب نیست زیرا این هایک حقوق شخصی نیست که بخواهید قطع کنید والبته اگرفرمایشی دارید باید درموقع آوردن بودجه مذاکرات بفرمائید….
حاج شیخ بیات-بودجه رانمی آورند
حاج آقارضا رفیع- هروقت آوردند مطرح شد مذاکره بفرمائید. اماراجع باستیضاح شرحی فرمودید درهمه جای دنیا همینطوراست. اقلیت استیضاح می‌کند اکثریت هم حاکم است بالاخره درهمه جااکثریت حاکم براقلیت است. البته وقتی که دراقلیت هستید فائده ندارددراقلیت بودن غصه نداردکاری بکنید که جزو اکثریت بشوید
رئیس-رأی می‌گیریم بقابل توجه بودن پیشنهادآقای حاج شیخ بیات آقایانیکه قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(چند نقرقیام نمودند)
رئیس-قابل توجه نشد. رأی گرفته میشودبماده واحده بااوراق: آقایانیکه موافقندورقة سفید والاورقةکبود خواهند داد
(اخذآراءبعمل آمد
هفتادو سه ورقه تعدادشد)
(اسامی رأی دهندگان)
آقایان:بنی سلیمان-میرزاهاشم آشتیانی-خطیبی دکترمحمدخان مصدق-شیروانی-حاج میرزاحبیب الله
امین - نگهبان- عصرانقلاب- احتشامزاده=حاج آقارضارفیع-دشتی-دادگر-روحی-محمودرضا-نوبخت=جهانشاهی-حیدری-میرزاعبدالله خان وثوق فرمند-ملک مدنی-عمادی-حاج میرزامرتضی-بدر=ثقة الاسلامی=بهبهانی=میرزاعبدالحسین-طباطبائی دیبا-اسفندیاری-مرتضی قلیخان بیات-زوار-موقر-افشار-جلائی-یاسائی-جمشیدی=وکیلی طباطبائی=وزیری=سیدحسین آقایان-خواجوی اسکندی- میرزا ابراهیم خان قوام- اعتبار-صالحی دهستانی-شریعت زاده-دکترسنک-ملک ایرج پورتیمور- سیدجوادمحقق-نجومی-سهرابخان ساکینیان معظمی-لیقوانی-امیراسدالله خان عامری مفتی- پالیزی- ذوالقدر-اسکندرخان مقدم- حشمتی ابراهیمی= دکتررفیع امین-دکترلقمان- محمد ولی میرزا- ملک آرائی-فرهمند-یحیی خان زنگنه- میرممتاز- دیوان بیگی- سلطان محمدخان عامری- آقازادة سبزواری=عراقی- ایلخان-دکترطاهری-دولتشاهی-
رئیس-عده حضاررابطورقطع نتوانستندمعین کنند- بین هشتادو پنج ونود نفرتشخیص داده‌اند درهرحال باهفتادو سه رأی تصویب شد. راجع بدستورفقط لوایحی که به کمیسیون بودجه ارجاع شده حاضر است. چندفقره شهریه است راجع بورثه مشهدی رحمن وسیداصغر. وهمچنین خبرکمیسیون بودجه راجع به شهریه ورثه دکترهادی خان. درهرحال اگراجازه بفرمائید دستوردراول جلسه آتیه معین شود
عدة ازنمایندگان-صحیح است انتخاب کمیسیونها
رئیس-تعیین کمیسیونها هم موکول به جلسة آتیه خواهد بود.
(مجلس بیست دقیقه بعدازظهرختم شد)
قانون
تمدید قانون راجع باختیارات اقای مهدیقلی خان هدایت
رئیس کل مالیه برای مدت سه ماه
مصوب ۲۵ مهر ماه ۱۳۰۶
مادة واحده- مجلس شورای ملی ازتاریخ ۶مهر۱۳۰۶ تاسه ماه دیگر مدلول قانون ۶ امرداد ۱۳۰۶راکه بموجب آن اختیارات مندرجه درقانون اسد ۱۳۰۱ به آقای مهدیقلی خان هدایت واگذارشده بود تمدید می‌دهد.
این قانون که مشتمل بریک ماده است درجلسه بیست و پنجم مهرماه یکهزارو سیصد وشش شمسی بتصویب مجلس شورایملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی-حسین پیرنیا
قانون
اجازه پرداخت بودجه‌های مصوب اسفند۱۳۰۵ بابت مخازج مملکتی
دردوماهه شهریورومهر ۱۳۰۶
مصوب ۲۵ مهرماه۱۳۰۶
مادة واحده- وزارتمالیه مجازاست مخارج مملکتی رابرای دوماهه شهریورومهرماه ۱۳۰۶بمیزان دودوازدهم بودجه‌ها واعتبارات مصوب اسفند ۱۳۰۵ وبرطبق قوانینی که شامل این قبیل پرداختها می‌شود برسم علی الحساب بپردازد.
این قانون که مشتمل بریکماده است درجلسة بیست و پنجم مهرماه یکهزارو سیصدو شش شمسی بتصویب مجلس شورای ملی رسید
رئیس مجلس شورای ملی –حسین پیرنیا