مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ فروردین ۱۲۸۷ نشست ۲۶۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ فروردین ۱۲۸۷ نشست ۲۶۱
مذاکرات روز سه شنبه ۱۲ شهر ربیع الاول ۱۳۲۶ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه نهم ربیع الاول را آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
نایب رئیس- مطرح مذاکرات بقیه قانون انجمن تجارتی است.
(شروع بقرائت قانون انجمن تجارتی شده چندین مواد آن تصحیح و تصویب شده شروع به مذاکرات لازمه شد.)
رئیس- هیئتی که دیشب از طرف وکلای محترم انتخاب شدند از برای شرفیابی حضور مبارک اعلیحضرت همایونی سه ساعت بغروب مانده شرفیابی حاصل کردند که تفصیل آنرا جناب حاجی امام جمعه و آقای حاج سید نصرالله و آقای مستشارالدوله و آقای حسین قلیخان نواب و آقای حاج معین التجار و آقای حاجی محمد اسمعیل آقا فرداً فرد عرض خواهند کرد بنده همین قدر می‌توانم بگویم که تمام آمال و آرزوی اعلیحضرت اجرای مواد قانون اساسی است و منتهی درجه ملت را دوست داشته‌اند ومیدارند و این ملت را بمنزله اولاد خود میدانند و بهیچوجه تفاوت و مغایرتی در بین اولاد خود ملت نمی‌گذارند.
آقای حاج امام جمعه – همان طور که جناب رئیس فرمودند تقریباً سه ساعت ونیم بغروب مانده بدربار رفتیم پیش از آنکه شرفیاب حضور اعلیحضرت همایونی بشویم در منزل وزیر دربار به هیئت وزراء و جمعی از محترمین مملکت مثل جناب عضدالملک و نیرالدوله مجلسی تشکیل داده مطالبی که دلخواه ملت و وکلاء بود گفتگو کردیم و آقایان قبل ازما شرفیاب شده و خیلی طول دادند اگر چه همه آنها راما زمان مراجعت ملاقات نکرده فقط جناب صنیع الدوله راملاقات کردیم معلوم شد که مطالب را تماماً نتوانسته بودند در حضور همایونی بقبولانند بعد که ما شرفیاب شدیم اولا اشتباهی که در خاطر مقدس ملوکانه کرده بودند این بود که ملت نمی‌خواهند آن اشخاصی که سوء قصد نسبت بذات همایونی نموده‌اند دستگیر و استنطاق و مجازات شوند می‌خواهند باین ترتیب آن مطلب را از میان ببرند بعد ما عرض کردیم زمانی که ما شرفیاب حضور همایونی می‌شویم اگرچه آن ابهت سلطنتی مانع است و ما نمی‌توانیم آنچه را که مقصود باطنی خودمان است بطور کامل اظهار نماییم ولی تکلیف ما است آنچه را که صلاح مملکت است عرض نماییم فرمودند بگویید عرض کردیم این قانون اساسی بجهة این نوشته شده که فاضل بین حدود سلطنت و ملت باشد اعلیحضرت تصدیق فرمودند بعد عرض شد که چون بعضی از این مواد قانون اساسی مبتلاء به عموم است که تمام افراد ملت از ضعیف و قوی چشم داشت بآن دارند اینست که اجرای این ماده که فی‌الجمله تأخیر افتاده ملت بهیجان آمده استدعا دارند که اجرا شود اعلیحضرت فرمودند که اگر بدانم رضایت ملت دراینست که من بعدها از آن اشخاص که سوء قصد من نمودند تعقیب ننمایم دیگر اقدامی نمی‌کنم و رضایت ملت را می‌خواهم و عفو و اغماض از این اشخاص می‌نمایم دوباره عرض شد که مقصود ملت این نیست که اشخاص مرتکبین گرفتار نشده و بمجازات نرسند بلکه ملت کمال جد و جهد را دارند که این اشخاص دستگیر شده بمجازات برسند زیرا وقتی که سوء قصدی نسبت بسلطان مملکت نمودند دیگ برای افراد ملت امنیت نخواهد بود وبیک اندازه رفع شبهه از خاطر مبارک شده و فرمودند من هیچوقت راضی نمی‌شویم که خلاف قانونی در مملکت بشود و هیچ قصدی ندارم فردا می‌گویم حاکم ومأمورین نظمیه و غیره حاضر شوند در استنطاق.
مستشارالدوله – همان طور که جناب آقای حاجی امام جمعه فرمودند اجمالی از مفصل بود معلوم است آنچه که در حضور همایونی سئوال و جواب شده است ذهن ما کفایت ضبط آن را نمیکند ولی اجمالا این است که القای شبهه در ذهن مبارک اعلیحضرت کرده بودند که آن اشخاصی که سوء قصد نسبت باعلیحضرت نموده‌اند استنطاق نشوندواین مطلب متکشف نگردد از این مسئله تا یک اندازه رفع شبهه از خاطر مبارک همایونی شده مطلب دیگر این بود که خاطر مبارک را متوجه این نکته کرده بودند که اگر باستنطاق مأمورین اقدام شود استنطاق آن اشخاصی از میان خواهد رفت رفع این شبهه هم شد باین معنی که این دو استنطاق با یکدیگر منافی نیست مسئله دیگر این بود که باعلیحضرت مشتبه نموده بودند که در این مورد مخالفت با قانون اساسی نشده این مسئله هم چون قانون اساسی حاضر بود مواد راجعه بآن قرائت شد و معلوم شد که مخالفت قانون شده چیزی که هست چون این مملکت تازه قانونی شده اینست که درست التفات بمواد قانون نمی‌شود از این جهة این اشتباهات گاهی برای بعضیها حاصل میشودبالاخره بعد از مذاکرات زیاد اعلیحضرت همایونی اظهار کمال همراهی را نموده و قرار شد که حاکم و رئیس نظمیه از آنجایی که جزو نظامی هستند باین مناسبت فردا در وزارت جنگ استنطاق شوند.
آقا سید حسن تقی زاده – همان طور که جناب حاج امام جمعه فرموده‌اند عمده و روح قانون اساسی مملکت همان امنیت مالی و جانی شخصی و افراد ملت است در ممالک مستبده خصوص در ایران هیچ وقت ملت درامان نبوده و همیشه به مال و جان آنها تعدی می‌شد ودر این دو ساله ادواری که از برای ما طی شد چنانچه در روزنامه‌های خارجه هم نوشته شده که ملت ایران اتصالا قانون اساسی می‌خواهند و ما نمیدانیم قانون اساسی اینها کی تمام خواهد شد اگر ما این ادوار را طی نمی‌کردیم قانون اساسی ما محکم نمی‌شد زیرا که قانون فقط کاغذ و مرکب است تااین طور نشود مجازات مرتکبین خلاف قانون معلوم نمی‌شود و در این چند موقع هم اعلیحضرت همایونی نیت مقدس خود را در استحکام اساس مشروطیت ظاهر فرموده‌اند و امیدواریم که ما هم ادای تشکرات خود را فعلی بنماییم چنانچه تکلیف مجلس نبود معهذا در باب گرفتاری اشخاصی که سوء قصد در باره اعلیحضرت نموده‌اند با وزراءمکرر مذاکره و جداً مطالبه شده است ما باید یک درجه بالاتر رفته و خدمت را تکمیل بنماییم بهمان طور که آنشب عرض کردم باید یک مجلس فوق العاده تشکیل داده ودر گرفتاری آن اشخاص دخالت نماییم تامثل آفتاب روشن شود وجای شبهه باقی نماند و گمانم این استکه این خدمت بزرگی است که باعلیحضرت همایونی کرده‌ایم.
آقای حاج امام جمعه – غیر از این که اجرای قانون اساسی وظیفه اعلیحضرت است که رئیس قوه مجریه است دراین موقع که پیشگاه مقدس ایشان القاء شبهه کرده‌اند باز هم اعلیحضرت همایونی این طور همراهی می‌فرمایند پس باید مجلس وعموم ملت همه اظهار تشکرات قلبی و نهایت همراهی را در گرفتاری مرتکبین سوء قصد بنمایند.
وکیل الرعایا- پس از اظهار تشکراز پیشگاه اقدس همایونی عرض می‌کنم که عقیده بنده این است وکلائی که مشرف شده‌اند پس از رفع شبهه از قلب مبارک همایونی باید استدعا کرده باشند اشخاصی که اینطور القاء شبهه می‌نمایند بعهدها آنها را در پیشگاه مقدس همایونی راه ندهند زیرا که آنها همیشه می‌توانند القاء شبهات بنمایند در صورتیکه ماهم آنجا نیستیم که رفع شبهه را بنماییم و سئوال می‌کنم که آیا این استدعا شده است یا خیر.
حاج معین التجار – اینکه اعلیحضرت چند دفعه فرمودند که من از این مسئله صرف نظر می‌نمایم گویا بطور اعتراض بود زیرا که فرمودند از مأمورین نظمیه تاکنون چندین مرتبه اینطور اقدامات شده وملت هیجان نکرده اما در این موقع هیجان می‌نمایند و اگر صلاح میدانند منهم از مرتکبین صرف نظر می‌نمایم که این لکه تاریخی برای ملت ایران باقی بماند که نسبت بشاهان سوء قصد کردند از آنها حمایت نمودند این بود که ما عرض کردیم هر گاه اعلیحضرت همایونی هم از مرتکبین این سوء قصد صرف نظر فرمایند ملت صرف‌نظر نخواهد کرد و مقصود ملت این است که بطور قانونی این اشخاص گرفتار ومجازات شوند نه بطور بی ترتیبی وقتی خیلی اصرار شد فرمودند باشد من خیالات خودم را می‌کنم و صبح بشمااطلاع می‌دهم که تشریف ببرند باز ما جلوشان را گرفته واستدعا کردیم تا اینکه حاضر شدند باینکه آن اشخاص هم استنطاق شوند.
حسنعلی خان – این مجلس که نماینده ملت است تشکر می‌کند از مساعدت وهمراهیهای اعلیحضرت که این ملت را برای داخل شدن در راه ترقی و تمدن و مشروطیت وادار فرمودند و اما این که فرموده‌اند اگر می‌خواهید صرف نظر می‌کنیم از مرتکبین این امر بنده عرض می‌کنم همین طور که این ملت حاضر شده‌اند برای این که مخالفت قانون نشود و بهمه عالم ثابت کرده‌اند که قابل مشروطیت هستند هیمن طور هم باید حاضر شوند برای حفظ مقام مقدس اعلیحضرت و باید جدو جهد کنند که مرتکبین این سوء قصد گرفتارو مجازات شوند و باید همه روزه بمجلس و بوزرا فشار بیاورند و گرفتاری مرتکبین را بخواهند اما این که گفتند مأمورین در وزارت جنگ استنطاق شوند عرض می‌کنم که خود این مسئله موافقت با قانون ندارد اگرچه نوشته شده که در وزارت جنگ محکمه برای اشخاص نظامی تشکیل می‌شود و اگرچه حاجب‌الدوله یا رئیس نظمیه هم دارای درجه نظامی هستند لکن افتخاری بوده و نیز حاکم شهرند و جزو وزارت داخله هستند پس باید بعدلیه حاضر شده واستنطاق شوند که مکان رسمی احقاق حقوق تمام ملت است.
آقا شیخ محمد علی – بنده تشکر می‌کنم از ذات اقدس اعلیحضرت که تا امروز همراهی از قانون اساسی مملکت فرموده‌اند ولی تأسف می‌خورم از اینکه بعضی مفسدین دور چنین سلطان ملت پرست وطن دوست قانون خواهی را گرفته‌اند و همه روزه القاء شبهه می‌نمایند یکدفعه عرض کرده‌ام حالا هم می‌گویم که خوبست یک هیئتی از وکلا بطور تبادل بین ملت و اعلیحضرت واسطه باشند که اشخاصی که از راه فساد دخل می‌برند و القاء شبهه می‌نمایند دیگر نتوانند القاء شبهه نمایند و اما در باب معین کردن محل استنطاق قول آقای حسنعلی خان صحیح است ولی این هیئت که از طرف مجلس منتخب شده‌اند البته تمام قانون اساسی در نظرشان بوده وهمان وزرات جنگ راکه معین فرموده‌اند تصویب می‌نماییم.
آقاشیخ حسین – بنده متشکرم از این هیئت از اینکه مطلبی را که مقصود مجلس وملت بوده بحضور همایونی عرض واظهار داشته‌اند و این مسئله هم که گفتند این اشخاص در وزارت جنگ استنطاق شوند بنده بحصه خودم تصویب می‌نمایم و صحیح است اما آن مطلبی را که اعلیحضرت فرمودند اگر ملت می‌خواهند من از این مسئله بکلی صرف نظر می‌کنم بنده می‌خواهم عرض کنم که نباید از این مسئله صرف‌نظر کرد و مرتکبین این سوء عمل کسانی هستند که می‌خواهند بین اعلیحضرت و ملت مباینت باشد و مجلس حقش این است که هر روزه وزیر داخله را بخواهد و فشار بیاورد تا اینکه مرتکبین را دستگیر نمایند و هیچوقت نباید از این اشخاص صرف نظر شود.
امان الله میرزا – اینکه گفته شد نباید در وزارت جنگ استنطاق شوند عرض می‌کنم در غیر مورد جنحه و جنایت اجزاء نظامی باید در وزارت جنگ استنطاق شوند.
مجلس ختم شد.