مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ شهریور (سنبله) ۱۳۰۱ نشست ۱۳۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ شهریور (سنبله) ۱۳۰۱ نشست ۱۳۵
جلسه یکصد و سی و پنج
صورت مشروح مجلس یوم یکشنبه بیست و چهارم محرم ۱۳۴۱ مطابق بیست و پنجم سنبله ۱۳۰۱
مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.
صورت مجلس یوم پنجشنبه بیست و دوم سنبله را آقای امیر ناصر قرائت نمودند
رئیس- آقای آقا میرزا ابراهیم قمی (اجازه)
آقا میرزا ابراهیم - در موضوع سد جاجرود دو مرتبه سوء تامع شده است و هر دفعه در صورت جلسه درست ننوشته‌اند بنده در آن دفعه اول که سئوال کردم بطور تحقیق عرض نکردم و بطور تردید عرض کرده بودم و گفتم شنیده‌ام مستقلات خریده و در دفعه بعد هم آنرا تکذیب نکردم.
رئیس- بطوریکه اظهار داشته اصلاح می‌شود.
آقای نظام‌الدوله (اجازه)
نظام‌الدوله- چون در صورت جلسه خلاصه نظریات و عقاید معترضین را نوشته‌اند و بنده هم چون پیشنهاد اظهار عقیده کرده بودم خوب بود عقیده بنده را هم می نوشتند و نوشته می‌شد پیشنهاد بنده به کمیسیون مراجعه شود.
رئیس- پیشنهاد که می‌شود عقیده در ضمن همان پیشنهاد اظهار می‌شود اگر بنا شود پیشنهاد که می‌شود عقیده پیشنهاد کننده را هم بنویسند صورت مشروح می‌شود دیگران هم که پیشنهاد کرده بودند ملاحظه فرمودید عقیده آن‌ها را ننوشته بودند.
دیگر ایرادی نیست؟
(اظهاری نشد)
صورت جلسه با یک فقره اصلاح آقای آقا میرزا ابراهیم قمی تصویب شد.
کفیل وزارت داخله- آقای تدین چندی قبل راجع به کنترات مسیو وستداهل سئوالی کرده بودند و بواسطه تصادف با ایام تعطیل مجلس جوابش تأخیر شد در جلسه گذشته هم یادآوری کرده و جواب خواسته بودند این است که عرضی می‌کنم کنترات موسیو وستداهل عنقریب به مجلس تقدیم می‌شود تا تکلیف آن تعیین شود.
رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- بنده راجع به دستور عرض دارم.
رئیس- اگر راجعه به آن ماده الحاقیه قانون کتیراست که هنوز حاضر نیست و در تحت طبق است.
بودجه وزارت فواید عامه مطرح است. مذاکرات در کلیات است
آقای آقا سید یعقوب
آقای سید یعقوب- چنانچه خاطر آقایان نمایندگان مسبوق است و آقایان ملاحظه مقدمه بودجه وزارت فواید عامه را کرده‌اند، قبل از چهاردهم جدی مطابق پیشنهادی که بعضی از آقایان کرده بودند از طرف مجلس اختیاری به کمیسیون بودجه داده شد که با هیئت دولت در موضوع تنظیم بودجه‌ها مشارکت نماید و در چهاردهم جدی اعتباری تصویب شد که در حدود آن اعتبار وزارتخانه بودجه‌های خود را مرتب کرده و به مجلس بیاورند این یک مسئله اجمالی بود که در آن رأی دادیم و چند جلسه هم موافق و مخالف در آن مذاکره نموده ولی حالا داخل در تفصیل شده‌ایم در آن موقع من بقدری خوشحال و مشعوف شدم که حدی برایش متصور نبود که مجلس چهارم یک قدم به طرف اصلاح که تنظیم بودجه‌ها است برداشت حالا که بودجه وزارت فواید عامه به مجلس آمد می‌بینم که به همین حال اول برگشته و آن چند جلسه که وقت مجلس صرف اعتبار دادن شده بود به هدر رفته و برگشتم ایم به حال اول و آن عملیات که مجلس شورای ملی در آن مدت کرد یک سلسله خیال بود که بنظر بنده فقط مادی و ظاهری بود و بنده مجبورم با تمام قوه و بیانی که دارم خاطر آقایان را متذکر سازم به این که باید راه حلی برای تنظیم بودجه‌ها پیدا کرد. اگر در کمیسیون بودجه وارد شوید می‌بینید چه حکایتی است پی در پی پیشنهاد می‌رسد که برای فلان کس حقوقی منظور دارید اعضاء کمیسیون می پرسند که فلان کس کی است جواب می‌دهند پسر فلان شخص است آخر ملاحظه کنید فلان کس پسر فلان شخص علت نمی‌شود که به او حقوق داده شود پس برای این که آقایان خوب متوجه شوند و بتوانند این بودجه تفصیلی را مطابق آن بودجه اجمالی مرتب کنند و بتوانند یک قدم اصلاحی بردارند و پیش بروند. باید کاملاً دقت و جدیت بنمایند. البته همه هم می‌دانند که اولین قدمی که ما به طرف اصلاح می‌توانیم برداریم همان مسئله بودجه و خرج و دخل است و به توسط این مسئله ما باید روح مملکت را در دست بگیریم تا بتوانیم هیئت دولت را وادار کنیم که در مقابل قانون اساسی و مملکتی مطیع باشند و همان طور که شاهزاده سلیمان میرزا فرموده‌اند باید گذراندن بودجه و خرج و دخل را ما در دست بگیریم چنانچه قانون اساسی و ملت این حق را به ما داده و تمام قوانین ممالک عالم این حق را به وکلای خود داده‌اند که جلو خرج را بگیرند اما آمدیم سر بودجه وزارت فواید عامه در آن وقت پنجاه هزار تومان اعتبار برای وزارت فواید عامه قرار داده و از تصویب مجلس هم گذشت همین طور برای سایر وزارتخانه‌ها یک اعتباری قرار دادند و این مسئله تمام شد حالا می‌بینیم اولین بودجه که به مجلس آمده یعنی بودجه وزارت فواید عامه پنجاه هزار تومان را به شصت هزار تومان تغییر داده‌اند و یعنی بودجه وزارت عدلیه را که چهار صد هزار تومان بود به هفتصد هزار تومان رسانیده اند و سیصد هزار تومان برای اعتباری که برای آن تصویب شده اضافه شده بودجه وزارت معارف از هفتصد هزار تومان به در کرد و رسیده است آخر ما از کجا بیاوریم؟ این ملت بدبخت چطور می‌تواند این قدر پول مفت بدهد؟ از کجا بیاورد؟ چطور می توان از آن‌ها گرفت فرضاً امسال هم به زور و فشار گرفتند سال بعد چه خواهند کرد؟ تا جلوی خرج را بگیریم تا محدود بکنیم مخارج خود و وزارت خانه‌های خود را چطور می‌توانیم چرخ های وزارت خانه‌ها را به حرکت بیندازیم چطور می‌توانیم سعادت مملکت را تأمین کنیم؟ به چه دلیل و مطابق چه قانون و حق با آن رأیی که ما دادیم و پنجاه هزار تومان برای وزارت فواید عامه اعتبار قرار دادیم کمیسیون آنرا به شصت هزار تومان تغییر داده اگر کمیسیون خودش می‌خواهد این بودجه را بگذارند این امری است علیحده وگرنه یک رأی را که مجلس داد چرا می‌خواهند تغییر بدهند؟ چرا رأی را که مجلس داد و ۵۰ هزار تومان اعتبار برای وزارت فواید عامه معین کرد کمیسیون آنرا به شصت هزار تومان تبدیل کرده؟ چرا ده هزار تومان اضافه کرده؟ مدرسه کرج را هم مجزا کرده‌اند در صورتی که یک مقدار از این اعتبار بر پنجاه هزار تومانی برای آن مدرسه بود مگر ما عاشقیم که بگوییم هشت هیکل وزارتخانه داریم باید دید تأمین و سعادت اهالی از چه راه است و از آن راه وارد شویم این است که بنده بکلی مخالفم و نمی‌توانم خود را حاضر کنم که از حدود اعتباری که از مجلس گذشته است تجاوز کنم.
نصرت‌الدوله - (مخبر کمیسیون بودجه) - در بدو شروع به مذاکرات که حقیقتاً مقدمه مذاکرات تمام بودجه‌های مملکتی است یک مسائلی روشن و واضح شود. اولاً بنده خیلی متأسفم که ناطق محترمی که قبل از من در پشت این کرسی بودند خودشان را مجبور و محتاج می‌دانستند که برای تأیید نظریه و اثبات عقیده خودشان با یک لحن توهین آمیزی نسبت به همکاری خودشان یعنی به اعضاء کمیسیون بودجه صحبت نمایند در صورتیکه ایشان هیچ احتیاج به این مسئله ندارند و همچو لحنی هم هیچ مورد نداشت کمیسیون بودجه کمیسیونی است که از طرف شما و مجلس شورای ملی معین شده است و اعضاء او هم همکاران شما هستند و با شما در الغای وظیفه و مسئولیت شرکت کامل دارند نه شما بر آن‌ها برتری دارید و نه آن‌ها بر شما و همه علی‌السواء در یک مقصود کار می‌کنیم و آن‌ها هم شب و روز خود را برای الغاء یک تکلیف و وظیفه صرف کرده‌اند. حالا اگر یک وقتی یک اختلاف نظر و اختلاف عقیده بین آقایان و اعضاء کمیسیون پیدا شود این اختلاف نظر پس از توضیح خواستن و توضیح دادن واضح خواهد شد بعلاوه رأی مجلس قاطع است. بنده میل دارم در این‌جا تذکر بدهم که دفاع در مجلس دو قسم است یک وقت دفاع یک عضو از اعضاء قوه مجریه است از نظریه دولت یا از یک پیشنهاد دولت و یک وقت دفاع مخبر یک کمیسیون با عضو یک کمیسیون است نسبت به یک کاری که مجلس به آن کمیسیون رجوع نموده و کمیسیون نظری اتخاذ کرده و بین این دو دفاع باید فرق گذاشت. مجلس یک وظیفه‌ای برای کمیسیون معین کرده و یک اختیاراتی به کمیسیون داده و یک کارهائی هم از طرف مجلس به کمیسیون رجوع می‌شود هیچوقت نباید در مذاکره مسائلی که در کمیسیون حل شده و به مجلس می‌آید یک خیال تعصب یا تهیج یا زد و خوردی باشیم ما می‌خواهیم یک مطلب و حقیقت و یک اصلاحی را برای این مملکت تعقیب کنیم و مملکت را با هم به یک سرمنزل سعادت برسانیم. اما راجع به یک مطلب دیگر که آقای آقا سید یعقوب اظهار کردند و تصور می‌کنم این قسمت در نظر اغلب آقایان محترم است و بنده هم این مسئله را در این چند روزه مکرر از آقایان شنیده ام این است که فرمودند سابقاً مجلس یک اعتباری برای بودجه‌های مملکت معین کرد که بودجه‌های مملکتی در حدود آن اعتبار تنظیم شود. حالا چرا امروز کمیسیون بودجه یک بودجه‌هایی به مجلس می‌آورد که از آن حدود تجاوز کرده است؟ در ضمن هم فرمودند کمیسیون بودجه چه حقی دارد که از آن حدود تجاوز کند؟ بنده هم تصدیق می‌کنم مطابق قانون چهاردهم جدی که از مجلس گذشته ماده دوم آن قانون مقرر داشته است که در حدود فلان اعتبار باید وزارت خانه ما بودجه‌های خود را تنظیم کند. در همان موقع که در ا ین موضوع مذاکره بود اگر خاطر آقایان باشد یکی از همکاران محترم ما که امروز در مجلس نیست یک عبارتی اظهار نمود و آن چهار دیوار بود اظهار کرد که این چهار دیواری است که ما ابتداء در دور بودجه‌های مملکتی می کشیم که بعد در حدود آن چهار دیوار می‌توانیم بودجه‌های مملکت را تهیه کنیم تمام اقدامات آقایان اعضاء کمیسیون بودجه به موجب قانون مصوبه چهاردهم جدی ۱۳۰۰ که قانونیت پیدا کرد از روی این فلسفه بود آن وقت هم به عرض آقایان رسانیدیم که ما کاملاً در جزئیات بودجه‌های وزارت خانه‌ها وارد نشده‌ایم و یک تخمین‌هایی بر حسب یک صورت های ناقص و اظهاراتی که از طرف بعضی از آقایان وزراء می‌شد در نظر گرفته ایم و برای اینکه یک کاری شده باشد این چهار دیوار را رسم می‌کنیم مجلس هم قبول و تصویب کرد. کمیسیون بودجه هم موظف بود که مطابق قانون دیگری که در مجلس وضع شده بود و اختیاری که کمیسیون بودجه دادند با دولت در تهیه بودجه مشارکت کنند. کمیسیون هم مصمم بود به موجب آن تصویب مجلس و این قانون چهاردهم جدی مواظبت کند که دولت و وزراء زودتر بودجه‌های خود را منظم کند و به کمیسیون بیاورند وقتی که بودجه‌ها رسید دیدیم اغلب آن‌ها از حدود آن اعتبار تجاوز کرده است و اغلب گوشه آن چهاردیوار اولی را خراب کرده‌اند و یک دیوارهای دورتری بناء کرده‌اند ما هم در کمیسیون به آقایان وزراء می گفتیم ما یک حدودی معین کرده‌ایم و نباید از آن حدود تجاوز کنیم. در جواب می‌گفتند بسیار خوب ما باید با مشارکت یکدیگر این بودجه‌ها را تنظیم کنیم. بسم‌الله بیایید ادارات و وزارتخانه‌های ما را ملاحظه کنید ما یک احتیاجاتی داریم شما هم با ما مشارکت دارید احتیاجات ما را ببینید در هر کجای این بودجه کمتر یا زیادتی دیدید اصلاح کنید. در بدو امر این مسئله مذاکره شد و خود بنده هم یکی از اشخاصی بودم که مقدمتاً دارای این عقیده بودم که آیا با بودن قانون چهاردهم جدی ما می‌توانیم داخل این مذاکرات بشویم و بالاخره ما قبول کنیم که از حدود چهار دیوار خارج شویم یا نه؟ پس از مداقه و مطالعه زیاد در قانون چهاردهم جدی و نظریاتی که کمیسیون بودجه داشت و اختیاراتی که مجلس به کمیسیون بودجه داده بود که در تنظیم بودجه‌ها با دولت مشارکت نماید بعلاوه با ملاحظه اینکه در هر حال و در هر صورت کار کمیسیون بودجه یک کار قطعی نبوده که پس از این که از کمیسیون بودجه گذشت موقع اجراء پیدا کندو ناچار بایستی باز به مجلس شورای ملی بیاید و از نظر آقایان بگذرد و مثل کمیسیون عدلیه به ما اختیار داده نشده بود که اگر ما یک بودجه را تصویب کردیم اجرا شود که ما بگوئیم چون این اختیار به ما داده شده است نباید از حدود آن چهار دیوار مصوبه تجاوز نمائیم در این صورت لازم بود برای تجاوز از حدود چهار دیوار ما یا تکلیف بخواهیم و یا از آن حدود تجاوز نمائیم و چون بودجه‌های مملکت هم می بایستی بزودی بگذرد به این ملاحظات ما سعی داریم زودتر بودجه‌ها بیاید به مجلس و تکلیف آن‌ها در مجلس معلوم شود این بود که ما هم به آقایان وزراء مشغول مذاکره شده و سعی کردیم که احتیاجات حقیقی مملکت را ببینیم چیست؟ حالا این‌جا می رسیم به یک مطلب اساسی باید دید بودجه نویسی و خرج تصویب کردن برای چیست؟ آیا فقط برای این است که چون قانون اساسی وظیفه مجلس شورای ملی را تصویب بودجه قرار داده ما باید یک ارقامی را تصویب کنیم یا مقصود دیگری هست. خیر اساس بودجه و اساس خرج برای تأمین احتیاجات مملکتی است اساس بودجه و اساس خرج. برای تأمین ضروریات و فراهم کردن تمام وسایل اقدامات مملکتی و کلیه کارهای اداری و چیزهای دیگری است که مربوط به اساس مملکت است. پس مسلم است که باید بودجه برای رفع احتیاجات نوشته شود نه اینکه احتیاجات برای بودجه در نظر گرفته شود این یک مسئله اساسی است و آقایان باید در این مسئله دقت بفرمائید مثلاً اگر ما به موجب یک تخمین ها و یک تقریباتی یک چهاردیواری به جهت بودجه وزارت فواید عامه یا وزارت داخله یا مالیه یا عدلیه کشیدیم و با خود گفتیم ما سعی خواهیم کرد نظر به بی ثروتی و فلاکت مملکت و چون عایدات ما کم است و آنچه هم هست مرتب وصول نمی‌شود خرج را هم کم کنیم تا از راه کم کردن خرج بتوانیم موفق به تعدیل جمع و خرج که مسئله حیاتی مملکت است بشویم و با این منطق و دلایل یک رأیی گرفتیم و برای وزارت فواید عامه و سایر وزارت خانه‌ها یک چهار دیوار رسم کردیم و بعد در ضمن مطالعه و تحقیق و مداقه در صورت های جزء دیدیم احتیاجات ضروری مملکت ایجاب می‌کند که ما یک برابر از آن مأخذ تجاوز کنیم آیا در آن موقع ما باید احتیاجات ضروری مملکت را کنار بگذاریم و از یک مخارج ضروری که لابداً منه اعاشه است صرفنظر کنیم؟ خیر، اصلاً باید دید که فلسفه این چهار دیوار و این زحمت ها برای چیست؟ برای این است که احتیاجات مملکت تأمین شود و گمان می‌کنم هیچیک از آقایان هم در این موضوع اختلافی نداشته باشند که اگر ما ببینیم این مقصود از روی یک نظریات شخص و برای یک مسائل غیر لازم است البته باید از آن‌ها جلوگیری کرد. این‌جا است که مطلب نظری می‌شود ولی یک بودجه‌هایی به کمیسیون بودجه آمد و تحت مطالعه گذارده شده و مبلغ‌های زیادتری از حدود مقرره چهاردهم جدی در نظر گرفته شده و بعد از مباحثات و مطالعات و زحمات زیاد کمیسیون بودجه یک مأخذی پیشنهاد کرده البته تصویب آن مبلغ بسته به رأی مجلس است و دفاع حقیقی از نقطه نظر احتیاجات مملکتی با آقای وزیر است ولی این طور که مطلب حالیه پیش آمده ممکن است بعضی از آقایان اختلاف نظری پیدا کنند و بگویند این قسمت را که کمیسیون بودجه تصدیق کرده و ضرورتش را به اندازه دانسته که حاضر شده است اجازه بدهد که از حدود چهار دیوار تجاوز شود اشکال دارد. اما باید با کمال خونسردی در آن مذاکره کنیم زیرا ما برای خدمات مملکت با هم شریک هستیم و باید با هم کار کنیم نه اینکه از هم ایراد بگیریم و پس از مذاکره بالاخره رأی مجلس هم قاطع می‌شود آن وقت وزیر هم که از این‌جا بیرون می‌رود یا باید مطابق آن ترتیب رفتار کنند یا باید اگر مطابق عقیده او نیست رها کند و برود پی کار خودش این جریان طبیعی امر است. اما در موضوع بودجه وزارت فواید عامه که مطرح است بنده از این مبادرتی که به جواب در کلیات کردم استفاده می‌کنم برای اینکه دو مطلب را توضیحاً در این‌جا عرض کنم یکی این است در این مقدمه که نوشته شده ده هزار تومان به اسم مدرسه کرج از بودجه وزارت فواید عامه مجزی شده. پس از مطابقه با بودجه سابق معلوم شد که از این ده هزار تومان ششهزار تومان بیشتر راجع به مدرسه کرج نیست و چهار تومان از این مبلغ راجع به مدرسه رنگ سازی است و آنهم در همین بودجه است و با این ترتیب حقیقتاً تجاوز از اعتبار را که بنده متأسفانه در مقدمه اشتباهاً ده هزار تومان عرض کردم ششهزار تومان است. ثانیاً این بودجه وزارت فواید عامه مدتی است راپُرتش تقدیم مجلس و طبع و توزیع شده راپُرت بودجه‌های دیگر هم که اخیراً به طبع رفته و عنقریب توزیع خواهد شد. لازم دانستم به هر کدام از این بودجه‌ها یک ماده افزوده شود برای پیش بینی در قسمت حقوق های تقاعدی و شهریه و غیره و این ماده در بودجه‌های دیگر طبع خواهد شد و چون این‌جا از قلم افتاده با اجازه آقایان بنده این ماده را می خوانم و یادداشت بفرمایند بعد در موقعی که به ماده اول بودجه رأی داده شد به این ماده هم باید اخذ رأی شده که صورت قانونیت به او داده شود و این ماده را یک دفعه تند می‌خوانم که آقایان بشنوند و بعد آهسته می خوانم که آقایان بنویسند: ماده دوم- حقوق تقاعدی و شهریه معینه در این بودجه تا موقع تصویب قانون استخدام از مجلس شورای ملی پرداخت می‌شود و پس از آن دارندگان این حقوق مشمول مواد آن قانون خواهد بود. حقوق دیگری به هر صیغه‌ای که باشد (مستمری شهریه و غیره) به صاحبان این حقوق تأدیه نخواهد شد. این ماده اولاً برای تعیین تکلیف و رابطه این قبیل حقوق ها که در بودجه وزارتخانه‌ها است با قانون استخدام گذارده شده. ثانیاً برای این است که اشکالی در این‌جا پیش نیاید چون بعضی اشخاصی ممکن است باشند که در ضمن بودجه‌های وزارت خانه‌ها اسم آن‌ها در جزء اشخاصی که حقوق تقاعد یا حقوق انتظار دارند نوشته شده باشد و در کتابچه‌های دیگر هم از قبیل کتابچه شهریه یا مستمری اسمشان ثبت شده باشد. در این صورت نباید از دو حقوق استفاده کنند برای این دو نظر این ماده نوشته شده. حالا ماده را آهسته تر می خوانم که آقایان یادداشت فرمایند و این ماده ماده دوم خوانده شد.
(مجدداً قرائت نمودند)
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده در آن موقعی که به فرمایش آقای مخبر چهار دیوار برای بودجه‌های مملکتی کشیده می‌شد عرض کردم که اگر امروزه ما خواسته باشیم مخارج مملکتی را کم کنیم در صورتی که تمام مؤسسه‌های سابق را باقی بگذاریم و از هر کدام یک مبلغی کسر کنیم تولید معذورات برای ما خواهد بود. و علاوه بر اینکه مفید نخواهد شد ممکن است مضر باشد. زیرا فلان مستخدمی که مخارجش به ماهی پنجاه تومان یا صد تومان می گذشته است و خرج خود را از روی آن حقوق مرتب کرده اگر بخواهیم از عایدات او بکاهیم به طبع باید از راه غیر مشروعی معاش خود را اداره کند و ما علاوه بر این که بودجه مملکت را اصلاح نکرده‌ایم یک فساد اخلاقی هم بواسطه این عمل ایجاد کرده‌ایم. پس ما باید واجبات را بگیریم و مستحبات را ترک کنیم تا بتوانیم بودجه مملکت را تعدیل کنیم آن روز عرض کردم چند وزارتخانه است که ما لابدیم داشته باشیم چون شغل آن‌ها معلوم است اگر نباشند کارهای مملکتی از بین خواهد رفت و فلج می‌شود یکی وزارت مالیه است که باید باشد و عایدی مملکت را جمع کند و اگر نباشد بکلی چرخ‌های مملکتی از کار می‌افتد، دیگری وزارت جنگ است که برای انتظامات داخله مملکت باید باشد و اگر یک عده اشخاصی که داخله مملکت را امن کنند نباشند بالطبع مملکت هرج و مرج شده و بکلی چرخ امنیت می خوابد و اگر یک وزارتی برای قطع و فصل و عناوین نباشد بدیهی است هرج و مرج تولید می‌شود و اگر یک وزارت معارفی نباشد که برای آتیه مملکت ما رجال تهیه کند هر روز باید یک عده مستشار و مستخدمین از خارجه بیاوریم و یک مبالغ هنگفتی به آن‌ها بدهیم پس ممکن است برای تعدیل بودجه مملکتی بعضی از وزارت خانه ضمیمه وزارت خانه دیگر بشوند مثلاً پست و تلگراف یک شعبه فنی است و ممکن است وزیر مالیه آن را اداره کند وزارت فواید عامه خیلی آدم دارد ولی در صورتی که ما پول داشته باشیم که بتوانیم اسباب آبادی مملکت را فراهم بکنیم و یک ادارات مفصلی برای آبادی مملکت تأسیس شود آن وقت یک وزارت فواید عامه لازم است که آن کارها را در نظر بگیرد و احتیاجات ما را بر آورد. من این بودجه را که نگاه می‌کنم می‌بینم معایب عدیده دارد یکی آنکه طرقی را که دیگران ساخته اند و امروزه وزارت فواید عامه اداره می‌کند صورت خرجش در این بودجه نیامده و فقط این بودجه ادارات مرکزی وزارت فواید عامه است و من آنچه اطلاع پیدا کرده‌ام از وجود وزارت فواید عامه از روزی که تأسیس شده تا بحال یک فوایدی حاصل نشده و این مشاغل وزارت فواید عامه را که از قبیل گرفتن حق‌العبور و غیره است ممکن است وزارت مالیه هم عهده دار شده و چندان لزومی ندارد ما یک وزارت خانه مخصوص برای این کار معین کنیم. مثلاً موضوع نفت که در مجلس مذاکره شد عمده چیزی که دولت ما را معطل داشت نداشتن متخصص در فن معدن شناس بود و برای اینکه ما یک متخصص فنی در این باب نداشتیم نتوانستیم کاملاً فواید و مصالح مملکت را بسنجیم و وزیر فواید عامه نتوانسته است تابحال این یک قدم را بر دارد. در این بودجه بنده می‌بینم یک شعبه برای معادن نوشته‌اند ولی چیزی که در کار نیست اطلاعات از معادن است و همچنین برای جنگل‌ها یک بودجه‌ای نوشته‌اند ولی چیزی که نیست اطلاع از جنگل‌ها است و همینطور راجع به راه و مسائل دیگر و حقیقتاً من این وزارتخانه را یک وزارتخانه زائدی می‌دانم در این مملکت تقریباً کار برای اشخاص پیدا می‌کنند نه شخص را برای کار ا گر کابینه وزراء اعضایش ۵ نفر باشد هیچ کفری نمی‌شود و اگر ما دوایر زیادی را حذف کنیم بهتر از این است که حقوق اشخاص را کسر کنیم آقایان اظهار می‌کنند که بنا بوده است در حدود پنجاه هزار تومان بودجه نوشته شود شصت هزار تومان نوشته شده در صورتی که اگر ما لوایح فرعیه را مطالعه کنیم می‌بینیم هفتاد هشتاد هزار تومان شده است و آنچه بنده می‌بینم ما خودمان را مدتی برای بودجه‌ها معطل کرده‌ایم و موفق نشده‌ایم خدمتی بکنیم بعلاوه از یک عده ای که حقوق آن‌ها دویست سیصد تومان بوده اگر کسر شود و حالا به آن‌ها صد و پنجاه تومان حقوق داده شود بالطبیعه زندگانیشان لطمه می بیند ولابد می‌شوند از طرق غیر مستقیم معاش خود را اداره کنند در این صورت یک فساد اخلاقی هم در ادارات حکمفرما می‌شود. من چون فایده از وزارت فواید عامه نمی‌بینم و تا بحال ندیده ام یک فرسخ راه برای ما درست کرده باشند و حتی این واگون‌های شهری و این دو فرسخ راهی هم که هست بنده می‌بینم به اندازه‌ای مواظبت نکرده‌اند که آن‌ها به موجب کنترات خودشان رفتار کنند، بنده در صورت جزء این بودجه که وارد می‌شوم می‌بینم دارالانشاء مجلس مسلم زحمتش بیشتر است تا دارالانشاء وزارت فواید عامه که معلوم نیست شغلش چه چیز است آن وقت می‌بینم برای رئیس دارالانشاء آن وزارتخانه صد و پنجاه تومان حقوق معین شده و هیچ نظر به احتیاج نبوده و فقط نظر به اشخاص بوده دایره محاسبات مجلس فقط سه نفر عضو دارد یک رئیس و دو عضو ولی دایره محاسبات وزارت فواید عامه شش نفر و چهار صد و بیست و پنج تومان حقوق دارد و خیلی بی‌تناسب نوشته شده است و به عقیده بنده وزارت فواید عامه اصلاً زائد است و اگر هم زائد ندانم این ترتیب که نوشته شده است ترتیب ناصحیحی است و من بکلی مخالفم.
رئیس- آقای سلطان‌العلماء موافقند؟
سلطان‌العلماء- خیر مخالفم
رئیس- آقای تدین چطور؟
تدین- مخالفم
رئیس- آقای حاج میرزا علی محمد دولت‌آبادی؟
حاج میرزا علی محمد - مخالفم
رئیس- آقای نظام‌الدوله؟
(حاضر نبودند)
آقای حاج میرزا مرتضی؟
حاج میرزا مرتضی- مخالفم
رئیس- آقای آقاسید فاضل
آقا سید فاضل- بنده تقریباً هم موافقم هم مخالف
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله
حاج شیخ اسدالله- بنده موافقم.
رئیس- بفرمائید
حاج شیخ اسدالله - مخالفت هایی را که در اطراف بودجه وزارت فواید عامه شد بنده آنچه گوش دادم دو قسمت است یکی موضوع خود فواید عامه است که آقای حائری‌زاده می‌فرمایند اصلاً لازم نیست.
حائری‌زاده- لازم داریم اما نه امروز
حاج شیخ اسدالله- یکی این ترتیب می‌گوید یکی دیگر مثل آقای آقا سید یعقوب می‌فرمایند این بودجه زیاد است و از آن چهار دیواری که مجلس تصویب نموده بودجه اش یک قدری تجاوز کرده‌اما نسبت به قسمت فرمایش آقای حائری‌زاده راجع به عدم لزوم فوائد عامه بنده درست ملتفت نشدم یعنی وزیر لازم ندارد یا این که شعب و دوایرش هم لازم نیست مثلاً شعب طرق و شوارع که فرمودند راست است بنده هم عرض می‌کنم فعلاً آن طور که شاید و باید به وظایف خود رفتار کند نمی‌کند ولی آیا اگر دوایر وزارت فواید عامه با سایر وزارت خانه ها به وظایف خود عمل نکرده باشند، ما باید بگوییم اصلاً وزارتخانه لازم نداریم؟ خیر بلکه باید باشند و آن‌ها را تعقیب کنیم تا به وظایف خود عمل کنند. بنده تصور می‌کنم اگر یک نفر مدیر یا یک نفر اعضاء اداره به وظایف خودش عمل نکند دلیل بر خلاف آن اداره نمی‌شود باید مدیر را عوض کرد و اعضاء را تعقیب کرد تا به وظیفه خود عمل کند پس بنده تصور نمی‌کنم خود آقای حائری‌زاده هم معتقد باشد به این که اگر یک نفر مسئول اداره به وظیفه خود عمل نکرد، به این دلیل باید اداره حذف شود مثلاً شعبه طرق و شوراع را که می‌فرمائید همین طرق و شوارعی که ساخته شده است حالا هر کس ساخته یا هر چه بود چون به دست دولت ایران آمده است برای جمع کردن عواید آن و حفظ و مواظبت کردن و تکمیل و توسعه آن باید یک اداره باشد زیرا اگر یک اداره مسئولی برای این کار نباشد البته خراب خواهد شد و اگر بخواهند طرق و شوارع باقی باشد اداره لازم دارد حالا هر اسمی می‌خواهید بگذارید در هر صورت یک اشخاصی باید باشند که مواظبت کنند و مسئولیت آن به عهده آن‌ها باشد پس اداره این اموری که در وزارت فواید عامه هست از قبیل معادن و طرق و شوارع و غیره هر چه در این بودجه هست اعم از این که در تحت نظر وزیر مالیه یا وزیر علوم باشد باقی می‌ماند و چیزی که مطابق عقیده آقای حائری‌زاده فرق می‌کند وزیر است آن را هم ممکن است پیشنهاد کند وزیر نداشته باشد و حذف شود. آقایان هم که با ایشان موافقند رأی می‌دهند ممکن است پیشنهاد کنید وزارت مالیه آن‌جا را اداره کند اما بکلی اداراتش نباشد آن را بنده منطقی نمی‌دانم پس از این نقطه نظر نمی‌توان منکر دوائر وزارت فواید عامه شد و در تمام دنیا هم این دوایر هست و البته اگر یک وقتی وزارت فواید عامه بکار بیفتد و وسعتی پیدا کند باید متخصص آورد که معادن ما را احیاء و زنده کنند و طرق و شوارع ما را کاملاً ترقی بدهند از عملیات وزارت فواید عامه است که ما می‌توانیم یک محلی برای استفاده و کسر بودجه مملکت خودمان پیدا کنیم. حالا وارد می‌شویم در آن قسمتی که آقای آقا سید یعقوب فرمودند و در آن قسمت از فرمایشات آقای حائری‌زاده وارد نمی‌شوم که می فرمودند اگر از حقوق اعضاء کسر کنیم آن وقت آن شخص که دویست تومان حقوق داشته اگر صد و پنجاه تومان به او حقوق بدهیم جلوی عایدی او گرفته شد سبب خرابی وزارت خانه می‌شود و این مطلب‌شان با این پیشنهادی که کلیه وزارتخانه حذف شود بکلی مخالف است زیرا اگر تمام وزارت خانه هم حذف کردیم آن کسی که دویست تومان حقوق دارد دیگر هیچ حقوقی به او نمی‌رسد آن وقت آقا دلسوزی می‌کند آنکه دویست تومان دارد اگر صد و پنجاه تومان به او داده شود نمی‌تواند خود را اداره کند. البته آن کسی که هیچ حقوق نگیرد بدتر است. اما این که آقای آقا سید یعقوب راجع به چهار دیوار فرمودند بنده عرض می‌کنم که ما تصویب کردیم کمیسیون بودجه در حدود این اعتبار با نظریات وزراء بودجه را مرتب کند بنده هم تصدیق می‌کنم ولی تصور می‌کنم نظر مجلس آن روز این بود که وزراء بودجه‌های خود را به کمیسیون آورده و با موافقت نظر کمیسیون بودجه صورت آن نوشته شده تقدیم مجلس شود.
(یک نفر از نمایندگان - ولی تجاوز نکند)
حاج شیخ اسدالله- حالا نظر آقایان این است که از آن حد تجاوز نکند ولی نظر بنده این است که حق تجاوز هم دارد و کمیسیون بودجه مکلف است احتیاجات مملکتی را در نظر بگیرد و آن‌ها را کاملاً مراعات کند و به اندازه ضرورت و احتیاج وزارتخانه و مملکت بودجه بنویسد البته بعد از آن که کمیسیون بودجه را نوشت تقدیم مجلس می‌کند آن وقت ممکن است همان طور که آقای حائری‌زاده پیشنهاد می‌کند وزارت فواید عامه لازم نیست، مجلس هم رأی بدهد که وزارت خانه لازم نیست و موضوعش از بین برود و تمام بشود ولیکن کمیسیون بودجه نمی‌توانستنظرش را محدود کند با آن رأی که مجلس داده مجلس چه رأی داده؟ مجلس یک اعتباری را تصویب نمود ولی اگر دولت لازم دانست اضافه از آن اعتبار چیزی پیشنهاد کند آیا مانعی برای دولت است؟ یا اگر کمیسیون بودجه نظرش این باشد که در اصلاحات مملکتی با دولت موافقت بکند خلاف قانون مرتکب شده؟ کمیسیون بودجه نظریات خودش را می‌گوید و با این که مجلس شورای ملی پنجاه هزار تومان اعتبار معین کرده می‌گوید من که کمیسیون بودجه هستم بعد از آن که دولت توضیحات خود را داد دیدم پنجاه هزار تومان برای وزارت فواید عامه کافی نیست و شصت هزار تومان لازم دارد به این جهت رأی دادم آن وقت مجلس می‌تواند قبول کند یا رد کند پس کمیسیون بودجه خلاف قانون مرتکب نشده است که مورد اعتراض واقع بشود و بگویند کمیسیون بودجه حق نداشت این عقیده را اظهار کند. بنده عرض می‌کنم کمیسیون بودجه حق داشته اظهار بکند مجلس هم حق دارد رد بکند ولی حالا اگر هر آینه مجلس موافقت با آقای حائری‌زاده نکرد و گفت وزارت فواید عامه لازم است آن وقت دیگر نسبت به مازاد آن چهار دیوار که کشیده شده راهش مخالفت در کلیات نیست باید داخل در شور مواد شد و آقایان هر یک از اقلام را که زیادی دیدند پیشنهاد کنند آن را حذف کنند پس مخالفت آن با تمام بودجه وزارت فواید عامه در صورتی که مجلس این نظریه را داشته باشد مورد ندارد. حالا آقایان مختارند و می‌توانند هر یک از این اقلام را که دیدند کمیسیون بودجه زیاد تصویب کرده پیشنهاد بکنند و حذف بشود تا برسد به پنجاه هزار تومان و در آن ضرورت تصور می‌کنم آن وقت کمیسیون بودجه هم بیش از این حق ندارد نظریات خود را اظهار کند که سبب اتلاف وقت مجلس شود.
رئیس- مذاکرات در کلیات کافی است؟
(بعضی گفتند - کافی است)
مدرس - پیشنهادی عرض کردم
رئیس- اول باید ببینم مذاکرات کافی است یا نه، آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- معلوم می‌شود کافی است. پیشنهادی است آقای مدرس کرده‌اند قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که از بودجه وزارت فواید عامه آنچه از پنجاه تومان علاوه است تومانی دو قران کسر شود - مدرس
مدرس- اجازه می‌فرمائید توضیح عرض کنم
رئیس- بفرمائید.
مدرس – چون امروز اول روزی است که بودجه وزارتخانه ها در مجلس شورای ملی مطرح شده و در حقیقت امیدواریم که در این دوره به خلاف دوره های سابق کاملاً بودجه وزارتخانه ها را مطرح نمائیم و انشاءالله در این دوره کاملاً بودجه‌های وزارت خانه ها به تصویب وکلاء ملت می‌رسد تا آن خرجی که در این مملکت می‌شود مثل مخارج بلدیه و غیره و غیره که نامشروع است نباشد و مخارج مشروع بشود، البته نظریات آقایان هر کدام در مورد خود صحیح است و اعضاء کمیسیون بودجه هم که یکی از آن‌ها من هستم کاملاً در جزء جزء آن‌ها دقت و مطالعه کرده‌اند و بقدری که ممکن بوده جرح و تعدیل کرده‌اند، لیکن از طرف دیگر ما باید بودجه مملکت را به قسمی اصلاح نمائیم که چندان هم به احتیاجات ما صدمه نرساند و مهماامکن قسمی نمائیم که اسباب تضییق نشود و خرج را هم باید به قدری نکنیم که در بمانیم. عرض دیگری که باید بکنم این است که یک قوانین مهمی از قبیل قانون ممیزی، قانون انتخابات، قانون استخدام موجود است و باید با دقت های زیاد به تصویب مجلس شورای ملی برسد و از عمر ما هم هشتاد روز بیشتر باقی نمانده یعنی در عرض این ۹ ماه هشتاد جلسه بیشتر نداریم که باید در این جلسات تمام کارهای معوقه اصلاح شود و هر کدام در این دوره اصلاح نشود یک ضررهای کلی به مملکت وارد می‌آید و اگر بخواهیم در جزء جزء آن‌ها این دقت‌ها را بکنیم شاید موفق نشویم از این نقطه نظر بنده این پیشنهاد را کرده‌ام و به عقیده بنده چندان هم مضراتی ندارد. آقای حائری‌زاده فرمودند اگر کسر کنیم شاید اجحاف بشود ولی بنده گمانم این است که اجحافی هم نشود زیرا بودجه نوشته شده است و البته وزراء هم احتیاجات اداری خود را در نظر داشته‌اند و به قدر ممکن و ضرورت پیشنهاد کرده اند و بنابراین نمی‌شود از ادارات حذف نمود و از طرف دیگر نمی‌توانیمزیادی از دخلمان خرج کنیم زیرا می‌ترسیم در بمانیم و بواسطه مخارج زیاد اسباب زحمت برای آتیه فراهم شود به این جهت با وجود نظریات و دقت هایی که در ترتیب این بودجه شده است بنده پیشنهاد کرده‌ام و خوب است آقای وزیر فواید عامه هم قبول فرمایند که پنجاه تومان هر چه برقرار شده باقی باشد و از پنجاه تومان علاوه تومانی دو قران کسر شود و از کسر تومانی دو قران هم چندان اجحافی وارد نمی‌شود تا شاید انشاءالله همین امروز به این بودجه رأی داده شود زیرا باید تمام بودجه‌ها از نظر وکلای ملت بگذرد و اگر بنا شود در هر بودجه‌ای ده روز وقت صرف کنیم و به یک جزئیاتی بپردازیم وقت می‌گذرد و بودجه‌ها باقی می‌ماند اگر آقای وزیر قبول بفرمایند این ترتیب به عقیده بنده بهتر است از اینکه در مواد بودجه مذاکره کنیم. وزیر فواید عامه در سال گذشته بودجه وزارت فواید عامه هشتاد و هشت هزار و ششصد و هیجده تومان بوده کمیسیون بودجه بطور کلی مأخذ را شصت هزار تومان معین نموده و به تصویب مجلس رساند و به خود وزارتخانه هم اختیار دادند که در حدود همان اعتبارات هر طور صلاح دیدند بودجه‌های خود را نوشته و تقدیم مجلس کنند این بود که وزارت فواید عامه هم با ملاحظه صرفه جویی های زیاد آنقدر که توانسته است از بودجه خود کسر کرده و این بودجه را تقدیم نموده و بهیچوجه نمی‌تواند دیناری از این مقدار کسر نماید.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- از نقطه نظر اضافه که بر آن مقدار مصوبه مجلس در بودجه وزارت فواید عامه منظور شده بنده مخالفم و با پیشنهاد آقای مدرس هم مخالف هستم. عقیده بنده این است که از اول نباید شعر گفت تا به ضرورت قافیه مبتلا نشد چرا ما باید از اول این احتیاجات را قبول کنیم بعد تومانی دو قران کسر نمائیم این‌جا مذاکره می‌شود که بودجه را باید از نقطه نظر احتیاجات ضروری مملکت نوشت این اصلی است در سر جای خود صحیح زیرا انسان وقتی احتیاجات ضروریه به نظر او می‌رسد مثلاً فصل زمستان که نزدیک می‌شود طبعاً انسان در این فکر می افتد که در چنین فصلی یک احتیاجاتی دارد و بعد متوجه می‌شود که این اصلاحات و ضروریات خود را به چه وسیله و از کدام محل رفع کنم و در بودجه مملکت هم همینطور از نقطه نظر اصلاحات ضروری مملکت خیلی چیزها لازم دارد اما از آن طرف هم باید متوجه به این نکته شد که این احتیاجات را از کدام محل و به چه وسیله و با کدام پول باید رفع نمود بودجه وزارت فواید عامه و فلاحت و تجارت ششهزار تومان علاوه بر اعتباری که در سابق مجلس تصویب نموده بود نوشته شده ولی یک موضوع مهمتری در پیش است که لازم است به عرض آقایان برسانم و آن این است که اگر ما این باب را فتح نمودیم و از این ششهزار تومان صرف نظر کردیم می‌ترسیم در آتیه به یک بودجه‌هائی مبتلا شویم که یک مبالغ هنگفتی بر آن اضافه شده باشد مثلاً بودجه عدلیه در مجلس در حدود چهارصد هزار تومان اعتبار تصویب شد ولی آنچه در کمیسیون تصویب شده هفتصد و هفتاد هزار تومان است. بر بودجه وزارت خارجه سیصد هزار تومان علاوه شده حالا بنده کار ندارم که کمیسیون بودجه حق داشته است این اضافه را قبول نماید یا حق نداشته است همینقدر عرض می‌کنم در موقعی که بودجه‌های مملکتی در همین مجلس مطرح بود و آن اعتبارات را مجلس معین کرد وقتی عایدات را با مخارج تطبیق کردیم یک میلیون و نیم کسر محل داشتیم و با این اضافاتی که در کمیسیون نسبت به آن اعتبارات تصویب شده و اضافاتی که بعدها در بودجه‌های دیگر از قبیل مالیه و غیره منظور خواهد شد لابد سه میلیون کسر خواهیم داشت و بنده نمی‌دانم بعد از اینکه این یک میلیون و نیم بالغ بر سه میلیون شد تکلیف چه خواهد بود. بنده مخالفت ندارم و عقیده‌ام این است که بودجه‌های مملکتی هشتاد میلیون شود اما می‌گویم که این سه میلیون را از کجا بیاوریم که خرج کنیم؟ با این ترتیبات امروزه که هفت هشت ماه حقوق مستخدمین دولتی عقب است و با این ترتیبی که در طرز وصول عایدات مملکتی موجود است و با این که حقیقتاً ما نمی‌دانیم عایدات مملکت چقدر است سه میلیون کسر را از کجا باید تهیه نمود. جز این که در نتیجه محتاج به استقراض شویم؟ این مسئله طبیعی است زیرا نباید مستخدم قبول و وقتی که قبول نمودیم باید حقوق او را مرتب بدهیم و البته بعد از آن که شش ماه حقوق مستخدم عقب افتاد محتاج به استقراض می‌شویمو تصدیق می‌فرمائید که به هیچوجه من‌الوجوه که قانون انصاف شریعت وجدان به احدی اجازه نمی‌دهد که مملکت را به خطر بیندازد و فدای منافع یک عده اشخاص محدود کند به عقیده بنده اشخاص را باید فدای مملکت کرد نه مملکت را فدای اشخاص. بنده مخالف با اشخاص نیستم بنده می‌گویم باید فکری بکنیم که این ترتیب به اساس مملکت خللی وارد نیاورد. بنده کاملاً موافقم که هشت میلیون بر بودجه مملکت علاوه کنیم لکن اگر می‌خواهیم ۶ هزار تومان بر بودجه فواید عامه سیصد تا بر بودجه عدلیه چهارصد تا بر بودجه وزارت خارجه علاوه کنیم باید فکری برای آن نمود. دنیای ایران که آخر نشده اگر دنیا برای شخص بنده آخر شده باشد برای جامعه که آخر نشده است بودجه برای یک سال نوشته می‌شود ما باید احتیاجات یکساله را در نظر بگیریم وقتی بودجه امسال را ترتیب دادیم بودجه سال آتیه با مراعات احتیاجات سال آتیه نوشته خواهد شد. متأسفانه وزرای ما این احتیاجات را در نظر ندارند و خیال می‌کنند دنیا آخر می‌شود و این بودجه هم آخرین بودجه خواهد بود که در ایران نوشته خواهد شد. بنابراین هی لیست های پنجاه قلمی و شصت قلمی است که به کمیسیون بودجه می‌رسد بنده عجالتاً در خصوص جزئیات بودجه و افراد عرض نمی‌کنم و فقط می‌گویم به چه دلیل شما قانع خواهید شد که یک محل ثابتی برای پرداخت این احتیاجات در این مملکت خواهد بود که بتواند این مخارج را تکافو نماید بدون این که دست به طرف دیگران دراز نمود و مملکت را گرو بگذاریم.
مخبر- فرمایشات آقای تدین اساساً و اصولاً همه صحیح است و اگر بنده خواسته ام بعد از ایشان اظهاری بکنم برای این است که مبادا از اظهارات ایشان یک سوء تعبیر و سوء تفاهمی بشود و این را از نقطه نظر شخصی خودم عرض می‌کنم و شاید بعد ایشان با بنده اختلافاتی داشته باشند. راجع به احتیاجات ضروری که فرمودند اصلی است اساسی و بنده هم تصدیق می‌کنم که هر فردی از ما ها در مقابل احتیاجات ضروری خودش اول فکری که می‌کند این است که احتیاجات خود را از چه محل باید رفع نماید ...
رئیس- در این پیشنهاد باید مذاکره شود.
مخبر- بلی بنده هم با پیشنهاد آقای مدرس مخالفم و این اظهاراتی هم که عرض می‌کنم برای مخالفت با آن پیشنهاد است و پیشنهاد را هم قبول نمی‌کنم امروز ما در این‌جا مشغول تعیین و تشخیص آن احتیاجات و ضروریات هستیم اصلاحات ضروری مملکت اصلی است کلی و لکن باید دید که این احتیاجات را کی و به چه وسیله باید تشخیص داد و امروز ما می‌خواهیم آن احتیاجات را تشخیص بدهیم آنروز هم عرض کردم حال هم می‌گویم آنروزی که ما در کمیسیون بودجه بودیم و آقای تدین تشریف نداشتند و آن چهار دیوار را کشیدیم همان طور که آقای حاج شیخ اسدالله اظهار کردند برای شروع به کار و برای این بود که کاملاً آن ضروریات را تشخیص نداده بودیم و برای محدود کردن بودجه‌های وزارتخانه‌ها آن ترتیب را قرار دادیم ولی حال باید ببینیم که آیا این بودجه‌ای که پیشنهاد شده است موافق احتیاجات ضروری است یا زیادتر است یک مسئله دیگری هم که راجع به مملکت است البته باید در نظر گرفت که احتیاجات ضروری مملکت هم مثل احتیاجات فردی یک نفر است که از هر کجا باشد باید تهیه نمود زیرا اگر یک شخصی عایدی نداشته باشد و نتواند رفع احتیاجات خود را بنماید برای قوت و اعاشه خود و برای اینکه نمی برد مجبور است برود قرض نماید منتهی در همان حین باید فکر کند که تمام عمر نمی‌تواند این طرز زندگانی کند و باید کار و کسب و دخلی برای خود فکر نماید. یک مطلب دیگری هم راجع به کسر محل فرمودند که از آنچه پیش بینی و اعتبار داده شده زیادتر خواهد شد بنده عرض می‌کنم در هر صورت کسر بودجه خواهیم داشت و کسر محل بودجه بواسطه علل دیگری می‌باشد ما سابقاً در همان حدود اعتبار بیش از یک میلیون و نیم کسر داشتیم زیرا در همان موقع یک مخارج و چیزهائی بود که جزو مخارج نیاوردیم این عرضی را که می‌کنم برای این است که آقایان درست توجه کنند و تصور نفرمایند که عرض می‌کنم بودجه‌ای که تعدیل می‌شود کسر محل نخواهد داشت قصد بنده بیان این مطلب است که ممکن است کسر محل داشته باشد و علت اینکه پیشنهاد آقای مدرس را هم قبول ندارم برای این است. در موقعی که می‌خواهیم اصلاحات ضروری مملکت را تعیین و تشخیص دهیم اگر بگوییم کلیه تومانی دو قران کسر شود این یک اصلی است که شاید از نقطه نظر رفع احتیاجات مملکت بشود قبول کرد ولی سابقه خیلی بدی خواهد بود و نباید این سابقه را قبول کرد. به عقیده بنده ما باید داخل مواد بشویم و در روز همین زمینه آقایان را دعوت می‌کنیم که موافقت بفرمایند و داخل شور در مواد شویم هر جا که دیدند زیاد است کسر کنند تا شاید از حدود معینه در اعتبار هم زیادتر کسر شود یا اینکه اگر دیدیم کم است اضافه نمائیم و البته بایستی در ضمن در نظر داشته باشیم و دولت را هم دعوت کنیم که در موقعی که ما از نقطه نظر ضروریات این بودجه را تصویب می‌کنیم یک مقایسه و تعدیلی هم در جمع و خرج مملکت بعمل آید اگر لازم شود شاید بتوانیم یک فکر دیگری در این زمینه بکنیم واِلا امروز بدون این که مجلس تشخیص داده باشد این مخارجی که پیشنهاد شده ضروری و یا غیر ضروری است هر قدر داخل این حواشی شویم زاید خواهد بود.
رئیس- باید رأی بگیریم در قابل توجه بودن پیشنهاد آقای مدرس
مدرس - بنده پیشنهاد خود را مسترد می‌دارم.
رئیس- پیشنهاد دیگری رسیده است
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم از کلیه بودجه وزارت فواید عامه باستثنای حقوق فراش پیشخدمت و مخارج متفرقه تومانی یک قران کسر شود. (کازرونی)
رئیس- آقای کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی - مجلس برای وزارت فواید عامه ۵۰۰۰۰ تومان در نظر گرفت که در آن حد بودجه اش به مجلس بیاید و حالا از آن پنجاه هزار تومان علاوه شده و بدیهی است مجلس هم این بودجه کلی را با تعیین صادرات جزء در نظر گرفته بود و البته در وقتی که بودجه جزء نوشته می‌شود کم و زیاد خواهد شد در این بودجه‌ای که ما ملاحظه می‌کنیم وزارت فواید عامه ادارات و دوائری در نظر گرفته و برای آن‌ها اجزائی منظور داشته و ما هم نمی‌توانیم تشخیص بدهیم که این اجزاء کدامش زیاد و کدامش کم است و از طرف دیگر هم ما نباید از آن حدودی که مجلس در نظر گرفته تجاوز کرده باشیم از این جهت بنده پیشنهاد کردم تومانی یک قران از کلیه بودجه کسر شود که تقریباً پنجهزار و ششصد تومان می‌شود آن وقت معادل می‌شود با همان پنجاه هزار تومان در این صورت آن ادارات هم بدون تغییر می‌ماند و از طرف دیگر تومانی یک قران هم خیلی زیاد نیست که فشاری به اعضاء اجزاء آن وزارت خانه وارد بیاورد.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- بنده تصور می‌کردم بعد از استرداد پیشنهاد آقای مدرس این پیشنهاد دیگر منطقی نداشته باشد بنابراین اگر بخواهیم وارد در این زمینه بشویم باید همان مذاکرات را تکرار کنیم این است که بنده با این پیشنهاد هم مخالفم. یک موضوعی هم حضرت والا بیان فرمودند و چون راجع به بنده بود اجازه می‌خواهم جواب ایشان را عرض کنم. فرمودند در حدود احتیاجات ضروری مملکت بودجه نوشته شده. بنده چون نمی‌خواستم داخل جزئیات بشوم در آن موقع عرض نکردم ولی حالا عرض می‌کنم در این بودجه یک دایره پیش بینی شده است به اسم دایره تنظیم و تفتیش امتیازات. بنده اشخاص را نمی‌شناسم ولی بطول کلی عرض می‌کنم آیا اشخاص در این مملکت و دایره ای که در این‌جا تأسیس شده است دارند که در امتیازات متخصص باشند که وقتی امتیازات به آن‌جا رجوع شد یک باری از دوش مجلس و دولت بردارند؟ بنده در کمیسیون نفت بودم و تصدیق می‌کنم که به کیفیت شناختن معادن نفت و زمین نفت و استخراج نفت و سایر متعلقات آن مطلع نیستم در آن‌جا هم هر قدر مذاکره کردیم که با وجود این همه مهندس و اشخاصی که در خارج می‌گویند ما اطلاع از معادن داریم و معادن نفت را می‌شناسیم آیا دولت می‌تواند یک نفری را پیدا کند که اطلاعات تخصصی در استخراج نفت را داشته باشد؟ متأسفانه گفته شد نیست در حالتی که محل ابتلاء ما امروز موضوع نفت شما است سایر معادن هم پس فردا احتیاج پیدا می‌کنیم درصورتی که چنین چیزها نداریم آیا این دایره تنظیم و تفتیش امتیازات انصافاً زاید نیست؟
(بعضی گفتند چرا)
آیا این حدود احتیاجات ضروری مملکت است؟ پس قبلاً باید ببینیم اگر ضروری است قبول کنیم بنده که مخالفت می‌کنم از این جهت است اما این که می‌فرمایند همان طور که شخص در مورد احتیاج ضروری خود باید قرض کند و اعاشه کند مملکت هم باید بکند بنده متأسفانه در این‌جا هم مخالفم زیرا آن شخصی که فرض می‌کند باید یک محل‌هایی داشته باشد و به اعتبار آن محل‌ها قرض کند و بعد مسترد دارد لیکن اگر محلی در مقابل قرض نداشته باشد و به امید آتیه بخواهد قرض کند نتیجه عمل او ورشکستگی و گدائی است یک مملکت هم که بخواهد از این مجرا وارد شود همین طور نتیجه می‌گیرد. قرض هایی که دُوَل دنیا می‌کنند در دو مورد است یکی در مورد جنگ است که به دولت دیگری اعلان جنگ می‌دهند و نظر به حفظ استقلال مملکت دولت و مجلس شورای ملی شان تصدیق می‌کنند که باید قرض کرد و استقلال مملکت را حفظ نمود مورد دیگر هم برای تأسیس یک مؤسسات عامالمنفعه است از قبیل ایجاد خط آهن، شوسه کردن راه‌ها و ایجاد کارخانه‌ها و غیره نه برای اعاشه و دادن حقوق به مستخدم. در واقع در این عمل دولتی که قرض می‌کند یک تجارتی کرده است که پول می‌گیرد و خرج تأسیس مؤسسه می‌کند بعد از چندین سال اصلاً و فرعاً آن پول را می‌دهد و آن مؤسسات هم به جای خود باقی مانده برای همین علت است که گفته اند هر دولتی که در دنیا فرضش زیادتر است موقعیتش با اهمیت تر است اما اگر بواسطه این که فلانکس فلج است کور است شل است و مستحق است ما بیائیم و خودمان را مبتلا به یک قرض های هنگفت بکنیم این را هیچ عاقلی اجازه نمی‌دهد.
رئیس- عقیده کمیسیون نسبت به پیشنهاد آقای کازرانی چیست؟
مخبر- قبلا عرض کردم کمیسیون قبول نمی‌کند.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای کازرانی. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام بفرمایند.
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد. پیشنهاد دیگری از طرف آقای حاج میرزا علی محمد رسیده است.
(به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که بودجه وزارت فواید عامه به کمیسیون بودجه برگشته و در حدود همان اعتبار سابق نوشته شود.
رئیس- آقای حاج میرزا علی محمد (اجازه)
حاج میرزا علی محمد - وقتی اعتبارات به دولت داده می‌شود مجلس تصویب کرد که در حدود همان اعتبار بودجه نوشته شود و اگر چنانچه بنا شود از آن حدود تجاوز کند باید تصدیق کنیم که یک عمل لغوی کرده‌ایم برای اینکه ما یک میزان معینی اعتبار به دولت دادیم حالا از آن اعتبار صرف نظر شده و یک بودجه که مقابل با یک مقداری علاوه براو نوشته شده پس برای چه ما اعتبار دادیم که در همان حدود بودجه‌ها نوشته شود؟ اینکه عرض کردم برگردد به کمیسیون برای این است که ما نمی‌دانیم کدامیک از این مواد قابل جرح و تعدیل است و اوضاع وزارتخانه ها را آقایان وزراء بهتر می‌دانند فرضاً این‌جا یک مدیر کل و یک معاون نوشته شده اگر ما بخواهیم یکی از این‌ها را حذف کنیم شاید احتیاج وزارت خانه به معاون بیشتر از مدیر باشد به این ملاحظه عقیده بنده این است که بر گردد به کمیسیون بودجه و در همان حدودی که اعتبار داده شده است بودجه خودشان را بنویسند و به مجلس بیاورند و اگر چنانچه این کار را بکنیم، سایر بودجه‌ها هم یک زیادتی خواهد داشت و بسا هست پنچ شش کرور زائد برای آن اعتباری که مجلس داده است بودجه بیاورند و ما هم باید قبول کنیم پس بهتر است که از اول برگردد به کمیسیون و سایر آقایان وزراء هم در همان حدود بودجه‌های خود را بنویسند که این اشکال ما پیش نیاید.
رئیس- آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- چنانچه خاطر آقایان مسبوق است اعتباری که به آقایان وزراء داده شد برای این بود که در آن حدود بودجه‌های خودشان را تهیه و حاضر کنند و اگر آن وقت مجلس هیئت دولت را مکلف و مجبور کرده بود که بودجه خودشان را مرتب کنند و فقط از کمیسیون بودجه بگذرانند و به مجلس بیاورند نمی‌توانستند از آن حدود تجاوز کنند ولی گفته شد باید بودجه خودشان را بطور مفصل به مجلس بیاورند و در مجلس جرح و تعدیل شود و عقیده مجلس این بود که ممکن است از این حدود بودجه را تنزل بدهند. اتفاقاً این بود که آقایان وزراء پیشنهاد کرده‌اند همانطور که بعضی از آقایان فرمودند خیلی بیش از آن حدودی است که در مجلس تصویب شد و فقط بودجه وزارت فواید عامه است که تفاوت مختصری دارد ولی بودجه سایر وزارتخانه ها تفاوت کلی دارد و اگر ارجاع به کمیسیون شود شاید بتواند بودجه وزارت فواید عامه را به حدود آن اعتبار برسانند ولی برای سایر وزارتخانه‌ها از عهده کمیسیون بودجه خارج است و باید خود مجلس یک تصمیمی در این خصوص بگیرد و وارداتی را که زیاد می‌دانند حذف یا از بودجه آن کسر کند و یک میزانی برای بودجه مقرر شود.
رئیس- کمیسیون اظهار رأی می‌کند یا خیر؟
مخبر - عقیده کمیسیون هم این است که این مذاکرات باید در مجلس بشود زیرا آن دقتی را که کمیسیون بایستی بکند کرده است.
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دولت‌آبادی ...
محمد هاشم میرزا- گمان می‌کنم در این موضوع باید مذاکره شود.
رئیس- مذاکرات در این خصوص کافی نیست؟ (جمعی گفتند کافی است) آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
قابل توجه نشد. رأی می‌گیریم که داخل در شور مواد بشویم یا خیر. آقایانی که داخل شدن در شور مواد را رأی می‌دهند قیام بفرمایند (اغلب نمایندگان قیام نمودند)
تصویب شد. چند دقیقه مجلس تعطیل می‌شود بعد شروع در شور مواد می‌شود.
(جلسه برای تنفس تعطیل و پس از یک ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس- بودجه وزارت فواید عامه از ماده اول مطرح است.
حاج شیخ اسدالله - اجازه می‌فرمائید در دستور عرض بکنم
رئیس- بفرمائید.
حاج شیخ اسدالله - چون در کلیات بودجه وزارت فواید عامه مذاکراتی شد بنده تقاضا می‌کنم چون ظهر هم گذشته است موادش در جلسه دیگر مطرح شود و آقایانی که در این باب نظریاتی دارند تحقیقات خودشان را کامل تر بکنند که از روی بصیرت رأی داده شود.
(جمعی تصدیق نمودند)
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی - در دستور بنده عرضی ندارم.
رئیس- آقایان پیشنهاد آقای حاج شیخ اسدالله را تصویب می‌کنند؟
(جمعی گفتند - بلی صحیح است)
رئیس- بقیه مذاکرات می‌ماند برای جلسه دیگر ولی برای اطلاع خاطر آقایان باید عرض کنم سی و دو فقره لوایح از کمیسیون ها گذشته و باید جزء دستور شود. اگر فرض بفرمائید هر یک از این لوایح سه ماده داشته باشد نظر به این که در هر لایحه باید دو شور شود دویست ماده می‌شود و این طور که بنده می‌بینم در هر جلسه بیش از یکی دو ماده نمی‌گذرد برای سی و دو لایحه چند جلسه وقت لازم خواهیم داشت. بنابراین یا باید عده جلسات را بیشتر بفرمائید یا اینکه آقایان بین خودشان یک ترتیبی بدهند که مذاکرات در مجلس کمتر بشود. این لوایح که طبع می‌شود نزد آقایان هر فراکسیونی یک نفر را معین کند در مجلس مذاکره کند واِلا با این ترتیب در هر جلسه سه ساعت یک ماده هم نمی‌گذرد.
آقای سلطان‌العلماء (اجازه)
سلطان‌العلماء- بنده هم در دستور عرض دارم در اواخر کابینه آقای قوام‌السلطنه که آقای مصدق‌السلطنه وزیر مالیه بودند لایحه ممیزی عمومی به کمیسیون قوانین مالیه فرستاده شد و مدت ها در کمیسیون مذاکره شد و مطالعاتی گردید و به مجلس تقدیم شده است و مختصری از مواد آن هم گذشته است مستدعی هستم جزء دستور جلسه آتیه شود که اقلاً شور اول او بشود زیرا بودجه جلسات عدیده لازم دارد و هشت وزارت خانه است و مذاکرات زیادی خواهد شد. لذا بنده تقاضا می‌کنم لایحه ممیزی جزء دستور جلسه آتیه بشود و در اول جلسه در آن مذاکره بشود.
مخبر- در موضوعت دستور جلسه سابق هم مذاکراتی شد و بنده از طرف کمیسیون بودجه تقاضا کردم که چون بودجه‌ها اهمیت دارد خوب است در جلسه اول جزء دستور گذارده شود و مجلس هم همین طور قبول کرد. البته بنده تصدیق دارم که قانون ممیزی قانون مهمی است و مجلس باید با نظر دقیق نسبت به او نگاه کند. ولی بودجه‌های مملکتی که حاضر شده و بودجه خرج است و مبتلا به وزارت خانه‌ها است از نقطه نظر اهمیت تصور می‌کنم بر یک قانونی که در سال آتیه باید به موقع اجرا گذارده شود مقدم باشد و همان طور که آقای رئیس اظهار فرمودند عده جلسات کم است و تصویب بودجه‌ها بطور سریع لازم است. آقایان نمایندگان هم موافقت بفرمایند که عده جلسات زیادتر شود و مجلس هر روز جلسه داشته باشد زیرا ما در جلسات کمیسیون ها کار تهیه می‌کنیم و در مجلس باید تصویب شود. اگر بنا شود هر روز ما کمیسیون داشته باشیم و لوایح ترتیب بدهیم و در مجلس فرصت تصویب نشود کار کمیسیون بی‌فایده خواهد بود. خوب است آقایان با این ترتیب موافقت بفرمایند و جلسات هر روز صبح تشکیل شود. کمیسیون‌ها هم بعد از ظهرها می‌توانند کار کنند.
رئیس- پیشنهاد می‌شود هفته ای پنج روز بغیر از ایام دوشنبه و جمعه هر روز صبح از چهار ساعت قبل از ظهر جلسه تشکیل شود.
آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- آقایان توجه ندارند که خودشان در کمیسیون ها گرفتارند بنده در کمیسیون عرایض هستم و روزی صد عریضه در آن‌جا می‌آید و به مجرد اینکه تأخیر در رسیدگی شود از طرف مقام نیابت تأکید می‌شود بنده با این کار کردن در کمیسیون و بودن در مجلس پنج روز را زیاد می‌دانم خوب است همان هفته ای ۳ روز باشد منتهی یک جلسه را طرف عصر قرار بدهند که در کمیسیون ها هم بتوانیم کار بکنیم بنده هم پابست مجلس هستم و حاضر هستم شب هم در مجلس بخوابم.
رئیس- دو هفته دیگر مجلس را طرف عصر قرار می‌دهیم. اگر اقایان تصویب می‌فرمایند هفته ای پنج جلسه باشد قیام بفرمایند. (غالب نمایندگان قیام نمودند).
تصویب شد.
جلسه آتیه پس فردا روز سه شنبه دستور اولا راپُرت کمیسیون بودجه راجع به بودجه وزارت فواید عامه.
ثانیاً راپُرت کمیسیون بودجه راجع به هیئت اعزامی به سواحل بحر خزر.
ثالثاً- ممیزی عمومی.
آقای سردار معظم کردستانی (اجازه)
سردار معظم کردستانی- چون از مقام ریاست راجع به لوایحی که تقدیم شده اشاره شد لازم می‌دانم تذکر بدهم که از طرف هیئت محترم تجار هم از چندی قبل یک لوایحی به مجلس تقدیم شده به کمیسیون رجوع شده ولی هنوز به مجلس نیامده چون این مسئله از مسائل حیاتی و اقتصادی است تذکر می‌دهم که زودتر به مجلس بیاورند و تکلیفش معین شود.
رئیس- لایحه راجع به امور تجملی را می‌فرمائید؟
سردار معظم - بلی
رئیس- هنوز چیزی حاضر نشده
سردار معظم- ممکن است تأکید بفرمائید زودتر حاضر بشود.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین - اغلب آقایان مسبوقند که مدتی است لایحه ای از طرف دولت راجع به کمک خرج برای مدرسه صنعتی آلمانی تقدیم مجلس شده و به کمیسیون بودجه رفته کمیسیون هم تصویب کرده است. نظر به اینکه تأسیس و تشکیل مدرسه موکول شده است به این که رأی مجلس معلوم شود و مجلس آن را تصویب کند و تصور می‌کنم در این زمینه هم مخالفی نباشد پیشنهاد می‌کنم جزء دستور جلسه آتیه شود.
رئیس- در این باب باید رأی بگیریم. آقایانی که پیشنهاد آقای تدین را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد. آقای فتح‌الدوله (اجازه)
فتح‌الدوله - قانون هیئت منصفه از کمیسیون عدلیه گذشته و کمیسیون برای اجرای این قانون کسب تکلیف کرده و در این جلسه هم جزء دستور بود. عقیده بنده این است اگر ممکن است باز هم جزو دستور گذارده شود.
رئیس- مسائلی که جزو دستور گذارده شده و مطرح نشده زیاد است باید تقدم و تأخرش را در خارج درست بفرمائید و به بنده بفرمائید تا رأی بگیریم.
آقای سید حسن کاشانی (اجازه)
آقا میر سید حسن - بنده از کمیسیون عرایض سئوال می‌کنم که چرا راپُرت خود را به مجلس تقدیم نمی‌دارند؟
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه) آقا سید یعقوب- بنده راجع به راپُرت مستقیماً خجالت می کشم چیزی عرض کنم زیرا وقتی بخواهیم راپُرت بدهیم باید توجه نمایندگان محترم را به آن جلب کنیم تا به آن عمل شود لکن دو مرتبه کمیسیون عرایض راپُرت خود را تقدیم نمود ولکن نتیجه ای ندارد حالا هم راپُرت حاضر شده است چنانچه ممکن باشد جزو دستور شود راپُرت حاضر است تقدیم خواهد شد.
رئیس- معمول نبوده است راپُرت کمیسیون عرایض جزو دستور شود باید کمیسیون راپُرت خود را تهیه نماید و طبع شده بین آقایان توزیع شود راجع به هر یک از آن‌ها بنا شد مذاکره شود تقاضا می‌کنند رأی می‌گیریم و جزو دستور می‌شود اگر خاطر آقایان باشد چند جلسه قبل در موقعی که لوایحی نسبت به امتیاز نفت شمال پیشنهاد شد در مجلس مذاکره شد و بالاخره به هیئت رئیسه مراجعه شد پس از تبادل افکار و مذاکرات زیاد و مراجعه به نظام نامه مجلس و سوابق معلوم شد به ترتیبی که این لوایح پیشنهاد شده چندان قانونیت ندارد و باید یکی از این دو لایحه را دولت اختیار کند. یعنی هر دو را مطالبه کنند و برای هر یک مرجحاتی معین کرده به مجلس تقدیم کنند که برای کمیسیون معین شود و راپُرت آن را تقدیم کند به هیئت محترم دولت هم همین گفته خواهد شد.
(مجلس تقریباً نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
مؤتمن الملک