مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ خرداد (جوزا) ۱۳۰۱ نشست ۱۰۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ خرداد (جوزا) ۱۳۰۱
نشست ۱۰۴
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۴
صورت مشروح مجلس یوم پنجشنبه ۲۵ جوزا ۱۳۰۱ مطابق هیجدهم شوال ۱۳۴۰
مجلس سه ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم سه‌شنبه بیست و سه جوزا را آقای منتصرالملک قرائت نمودند)
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - در صورت مجلس آنجا که نوشته شده سه فقره پیشنهاد از طرف آقایان مدرس و نظام‌الدوله و بنده شده ضمناً نوشته شده است که آقای نظام‌الدوله با پیشنهاد آقای مدرس موافقت کردند.
این مطلب چنین می‌فهماند که بنده با پیشنهاد آقای مدرس موافقت نکردم. در صورتی که نوبت به بنده نرسید چیزی عرض کنم ولی بنده با پیشنهاد آقای مدرس موافق بودم.
رئیس - اصلاح می‌شود آقای کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی - آقای سردار جنگ که در جلسه گذشته حاضر نشدند مریض و بستری بودند و به واسطه این عذر موجه نتوانستند بیایند و در صورت مجلس ایشان را جزء غایبین بی‌اجازه نوشته‌اند.
رئیس - چون اطلاع نداده‌اند این طور نوشته شده. حالا که اطلاع دادید اصلاح می‌شود آقای سلطان‌العلما (اجازه)
سلطان‌العلما - در صورت مجلس این طور به گوش بنده خورد که نوشته شده. بنده عرض کردم چون این مالیات راجع می‌شود به فقرا نگیرند.
خاطر آقایان را تذکر می‌دهم که بنده مثل زدم به راه شوسه عراق و قم که کمپانی در آن راه سرمایه خرج کرده بود و راه را ساخته بود آن وقت از عراق به قم و بالعکس ده شاهی از قاطر می‌گرفت و یک قران از شتر و پنج شاهی از الاغ و با این که مخارج کرده بود و راه را ساخته بود مردم به صدا درآمدند (یعنی نمی‌توانستند بدهند) و در صورت مجلس گویا نوشته‌اند راه شوسه عربستان و حال آن که بنده راه عراق را عرض کردم و همچنین بنده عرض نکردم که فقرا این مالیات را ندهند.
البته هر کسی که از مملکت استفاده می‌کند و غنیمت می‌برد غرامت هم باید بکشد پس به این ترتیب که در صورت مجلس نوشته است عرض نکردم و مقصودم این طور نبوده عرض کردم که این ترتیب و این روشی که پیشنهاد شده بی‌اعتدالی است.
رئیس - آقای رفعت‌الدوله. (اجازه)
رفعت‌الدوله - بنده عرض کردم که عقیده دارم علاوه بر مخارج تسهیل راه دولت از بابت پنجاه هزار تومانی که خرج کرده است و باید استهلاک کند مبلغی دریافت نماید این هم عرض بنده بود.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا - چون در جلسه قبل در جواب اعتراض شاهزاده سلیمان میرزا مذاکراتی به میان آمد و شاید سوءتفاهمی شده باشد و مقصود بنده تنقید از آقای مستوفی‌الممالک بود به این جهت لازم دانستم چند کلمه عرض کنم بنده آقای مستوفی‌الممالک را یکی از پروردگان مشروطیت و از اشخاص گرانبهای ملت ایران می‌دانم برای این که در مواقع مهمه همه نوع از وجود ایشان استفاده شده و انشاءالله خواهد شد و خود بنده به نیابت سلطنت ایشان و چندین مرتبه به رئیس‌الوزرایی و وزارت ایشان رأی داده‌ام و ایشان همیشه طرف اعتماد مجلس بوده‌اند منتهی در این دوره که زماندار نبوده‌اند و به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شده‌اند خیلی میل داشتم که از افکار صائبه و تجربیات چندین ساله ایشان استفاده شود و هر وقت صورت مجلس را می‌خوانند و می‌بینم نوشته شده آقای مستوفی‌الممالک غایب بودن اجازه خیلی متأثر می‌شوم.
این بود که از شاهزاده سلیمان میرزا خواهش کردم که از ایشان استدعا کنند که بیشتر از این توجه به آمدن مجلس داشته باشند تا آن مقاصدی که موکلین ایشان مخصوصاً اهالی تهران از وکالت ایشان در نظر دارند انجام داده شود و مقصود بنده این بود که ایشان به مجلس تشریف بیاورند و از وجود ایشان استفاده کنیم و مقصودم این نبود که از صندوق مجلس چرا حقوق می‌گیرند.
اما قسمت ثانی که لازم بود عرض کنم همان طور که سایرین مجبور می‌شوند چند وقتی اجازه مرخصی بخواهند خوب است از طرف مجلس نسبت به نمایندگانی که مدتی است تشریف برده‌اند و نیامده‌اند و یا آنهایی که اصلاً نیامده‌اند از قبیل آقای حاج شیخ محمدحسین استرآبادی و حاج آقا شیرازی و بعضی از وکلای فارس که مدتی است انتخاب شده‌اند و نیامده‌اند و همچنین وکلای سیستان و ترکمان و بعضی جاهای دیگر توجهی بشود تصور می‌کنم اگر یک تلگراف متحدالمآلی به تمام آنها بشود که زودتر به مرکز حاضر بشوند که اگر بعضی‌ها مرخص می‌شوند حضور آنها جبران این کسور را بکند و همچنین تأکید شود در ولایاتی که انتخابات در جریان است و هنوز خاتمه نیافته یا اصلاً شروع نشده زودتر شروع و ختم نمایند. به جهت این که یک سال بیشتر از دوره مجلس نمانده است و تا شروع به انتخابات بکنند و ختم نمایند و بیایند شش هفت ماه طول می‌کشد و وقت گذشته است فلهذا تقاضا می‌کنم اگر مجلس موافقت بکند که یک تلگراف متحدالمآلی به آقایانی که انتخاب شده‌اند و هنوز نیامده‌اند بشود که زودتر تشریف بیاورند و همچنین دستور داده شود که انتخاباتی که شروع نشده است تأکید در تسریع آنها بشود.
(گفته شد - صحیح است)
رئیس - به تمام آقایانی که اسم بردید تا حال چندین دفعه تلگراف شده است ولی اغلبشان متعذر به پاره‌ای معاذیر شده‌اند و گفته‌اند که بعد از رفع محظورات خواهند آمد و با وجود این تشریف نیاورده‌اند. حالا هم که شاهزاده اظهار فرمودند و آقایان هم تصدیق فرمودند و موافقت کردند باز هم به آنها تلگراف و تأکید خواهد شد که تشریف بیاورند.
چهل و چهار فقره لوایح مدت چهار پنج ماه است به کمیسیون‌ها مراجعه شده و هنوز راپورتش به مجلس نیامده است.
اسامی عمده آن لوایح خوانده می‌شود که خاطر شریف آقایان مسبوق باشد و از کمیسیون‌ها خواهش می‌شود راپورت این لوایح که اغلبشان مهم است به مجلس بفرستند.
(اسامی لوایح مزبوره به شرح ذیل خوانده شده)
راجع به کمیسیون قوانین مالیه
لایحه قانونی راجع به محاسبه صندوق مرکزی در تاریخ ۱۲ جدی ۱۳۰۰ به کمیسیون ارسال شده.
لایحه قانونی راجع به وضع مالیات و تعدیل عمومی ۱۳ جدی ۱۳۰۰
طرح قانونی راجع به تفتیش مالیات‌های مستقیم و الصاق تمبر پیشنهادی آقای معتمدالسلطنه ۱۲ دلو ۱۳۰۰ به کمیسیون ارسال شده
لایحه قانونی راجع به تعرفه اضافات نرخ پستی ۱۰ حوت ۱۳۰۰
لایحه قانونی تشکیلات کل مالیه ۲۱ حوت ۱۳۰۰
لایحه قانونی ممیزی عمومی ۲۷ حوت ۱۳۰۰
لایحه قانونی ممیزی املاک بی‌بنیچه ۱۲ حمل ۱۳۰۱
راجع به کمیسیون عدلیه
لایحه قانونی اصول محاکمات جزایی و هیئت منصفه ۲۰ قوس ۱۳۰۰
لایحه قانونی راجع به ثبت اسناد و املاک ۱۳ حوت ۱۳۰۰
لایحه قانونی راجع به دعاوی مردم نسبت به دولت ۱۲ حمل ۱۳۰۱
لایحه قانونی شرایط خدمت و امتحان وزارت عدلیه ۲۱ حمل ۱۳۰۱
لایحه قانونی راجع به تصفیه امور تجار متوقف ۷ ثور ۱۳۰۱
لایحه پروتست بیجک‌های تجارتی ۱۳ ثور ۱۳۰۱
راجع به کمیسیون مبتکرات
طرح قانونی استخدام پیشنهاد آقای آقا شیخ ابراهیم زنجانی در ۳۰ قوس ۱۳۰۰ به کمیسیون ارسال شده
طرح قانونی به عدم اخذ مالیات و عوارض بدون تصویب مجلس پیشنهادی آقای فهیم‌الملک ۲۷ حوت ۱۳۰۰
طرح قانونی راجع به مطابع و تألیفات پیشنهادی آقای زنجانی ۲۷ حوت ۱۳۰۰
طرح قانونی راجع به محرومیت متوسلین به منابع خارجی از حقوق مدنی ۲۹ حمل ۱۳۰۱
طرح قانونی راجع به انتزاع ابرقو از اصفهان و انضمام آن به یزد در ۶ ثور ۱۳۰۱
راجع به کمیسیون فوائد عامه و پست و تلگراف
لایحه قرارداد پستی بین ایران و افغانستان در ۲۱ حوت ۱۳۰۰
لایحه قانونی درخصوص توقف رؤسای تلگرافخانه در ولایات در ۲۸ حوت ۱۳۰۰ به کمیسیون ارسال شده
لایحه قانونی راجع به تجدید مدت توقف رؤسای پست در ولایات در ۲۵ برج حمل ۱۳۰۱ به کمیسیون ارسال شده
لایحه قانونی راجع به اعطای حق اولویت ساختمان دکاویل اطراف تهران و استفاده از آبشارهای پس‌قلعه و غیره در ۲۲ جوزا ۱۳۰۱ به کمیسیون ارسال شده
راجع به کمیسیون خارجه
لایحه قانونی مبنی بر تقاضای تصویب کنترات دوازده نفر اتباع خارجه برای گمرکات در ۱۵ حمل ۱۳۰۱ به کمیسیون ارسال شده
لایحه قانونی مبنی بر تقاضای تصویب کنترات مسیوبوا برای مدیریت ضرابخانه در ۱۵ حمل ۱۳۰۱ به کمیسیون ارسال شده
راجع به کمیسیون داخله
لایحه قانونی تشکیلات وزارت داخله در ۸ حمل ۱۳۰۱ به کمیسیون ارسال شده
(راجع به کمیسیون خاص منتخبین از شعب)
طرح قانونی استخدام پیشنهادی آقای فهیم‌الملک در ۱۲ دلو ۱۳۰۰
رئیس‌التجار - قانون بلدی خوانده نشد آن هم لایحه‌اش آمده است.
رئیس - خیلی خوب آن را هم اضافه فرمایید. آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه - راجع به لوایحی که در کمیسیون قوانین مالیه معوق مانده است.
دیروز توضیحاتی به عرض آقای رئیس رساندم و امیدوارم انشاءالله با توجهات آقای رئیس و اهتمامی که آقایان اعضاء کمیسیون دارند لوایح زودتر از مجلس بگذرد و علت تعویق این لوایح هم مشکلاتی بوده که در کمیسیون پیش آمده و اعضاء کمیسیون قصور نکرده‌اند ولی مشکلاتی در لوایح هست که بدون رفع آن مشکلات تقدیم آن لوایح اشکال خواهد داشت و خواهش می‌کنم مقرر فرمایند دو نفر عضو کسری کمیسیون هم امروز انتخاب شود.
رئیس - آقای حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی (اجازه)
حاج میرزا علی‌محمد - بنده قبل از آن که در کمیسیون عضویت پیدا کرده باشم اطلاعی ندارم ولی از وقتی که عضو کمیسیون قوانین مالیه شده‌ام نظر کمیسیون این بود که دو لایحه عمده که در کمیسیون مانده است آنها را زودتر بگذارند و آن ۲ لایحه یکی مسئله ممیزی و یکی هم قانون تشکیلات مالیه بود و در خصوص این که عشر عایدات باشد یا خیر خیلی دچار مشکلات شدیم یعنی یک اطلاعاتی لازم بود تحصیل بشود و یک فقره که خیلی مشکل بود راجع به آذربایجان بود که تلگرافاتی شد و بعد از یک ماه دو روز قبل جواب تلگراف را که آقای مصدق‌السلطنه مخابره نموده بودند به کمیسیون رسید و در تمام این مدت آقایان اعضاء در کمیسیون حاضر می‌شدند غیر از یکی دو نفر که آنها هم برحسب اتفاق با اجازه غایب شده‌اند و عجالتاً هم مسئله اجور پستی و هم راجع تمیزی و تشکیلات مالیه تحت شور است و گمان می‌کنم تا ده پانزده روز دیگر به مجلس خواهد آمد مقصود این است قصوری از طرف کمیسیون نشده است یعنی از آن وقتی که بنده در کمیسیون بوده‌ام هیچ نمی‌بینم آقایان اعضاء کمیسیون قصور کرده باشند.
رئیس - جمعی از آقایان اجازه خواسته‌اند ولی بنده می‌دانم البته تأخیر
این مسئله بی‌علت بوده است غرض این بود که خاطر آقایان مسبوق باشد که اگر محظوراتی هست آن محظورات را برطرف نمایند که زودتر راپورت‌های این لوایح به مجلس بیاید و بیش از این هم لازم نیست مذاکره شود.
قرارداد پستی مادرید مطرح است.
آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی (اجازه)
شیخ‌الاسلام - بنده یک توضیحی از آقای مخبر می‌خواهم. اعطای مشروطیت ایران در چهاردهم جمادی‌الثانیه ۱۳۲۴ هجری قمری بوده است که مطابق می‌شود با نهم اوت ۱۹۰۶ میلادی و البته همان روز ساحت ملوکانه از مسئولیت منزه و تمام اقتدارات و اختیارات به ملت تفویض شده است در این راپورت کمیسیون فوائد عامه نوشته شده است.
قرارداد پستی بین‌المللی رم در سنه ۱۹۰۶ میلادی بوده است ولی معلوم نیست در چه ماهی بوده است می‌خواستم آقای مخبر توضیح بدهند که آیا تحقیق فرموده‌اند که قرارداد پستی رم در ۶ ماه اول سنه (۱۹۰۶) بوده است یا در ۶ ماه دوم بوده است مصادف با ایام مشروطیت بوده است و لازم است قبلاً آن قرارداد به مجلس شورای ملی بیاید و بعد از گذشتن آن، این لایحه که سمت فرعیت نسبت به آن قرارداد دارد به مجلس بیاید.
مخبر - تاریخ آن را همان طور که فرمودند بنده رسیدگی می‌کنم ولی قراردادی که در کنگره رم بسته شده است در تسهیل روابط پستی و نقلیه ایران یک کمک فوق‌العاده کرده است که اسباب امتنان تاریخی ما خواهد بود.
همچنین اصلاحاتی که در این خصوص به عمل آمده است و به عنوان قرارداد فرعیه است دو سه فقره اصلاحات اصلیه است که اگر آقایان امعان نظر و دقت بفرمایند ملاحظه خواهند فرمود که خیلی لازم و نافع بوده است.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو.
ارباب کیخسرو - موافقم.
رئیس - آقای آقا میرزا علی کازرانی.
آقا میرزا علی کازرانی - بنده هم موافقم.
رئیس - پس در کلیات مخالفی نیست.
(گفتند - خیر)
رئیس - رأی می‌گیریم داخل در مواد بشویم آقایانی که تصویب می‌کنند داخل مواد شویم قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد. در ماده ۴ اعتراضی هست؟
آقای آقا میرزا علی کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی - بنده گمان می‌کنم لازم نباشد در مجلس به تمام مواد مراجعه کنیم بلکه فقط باید در خصوص ماده واحده که از طرف کمیسیون پیشنهاد شده است رأی بگیریم یا مذاکره کنیم. به واسطه این که این قرارداد پستی با حضور نماینده ما در کنگره مادرید با مقتضیات امروزی منعقد شده و نماینده ما هم آن را پذیرفته است و قابل این که ما در آن تصرفاتی بکنیم نیست.
رئیس - به موجب ماده (۳۲) نظام‌نامه داخلی حق دارید اعتراضاتی بکنید ولی به عنوان رجوع به کمیسیون همان طور که در سایر عهدنامه‌ها ملاحظه فرمودید
آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - بنده عرض می‌کنم تعجب است از آقای کازرانی که می‌فرمایند نباید در مجلس مذاکره شود مطالبی که خیلی اهمیت دارد باید به مجلس بیاید و علت عمده‌اش این است که در تحت شور و مداقه نمایندگان واقع شود که اگر یک چیزی به نظرشان می‌آید بفرمایند و آن وقت برگردد به کمیسیون و اگر نظرمان این باشد که مواد را بدون مذاکره چاپ بکنیم دیگر جلسه علنی قرار دادن و به مجلس آوردن لازم نیست پس علت این که لوایح را به مجلس می‌آورند این است که در آن شور و مداقه بشود تا بدانند که نمایندگان به طور شور این مطلب را می‌گذرانند.
رئیس - در ماده چهار اعتراض ندارید؟
(گفتند - خیر)
رئیس - در ماده شش و هفت هم همین طور اعتراض نیست.
(گفته شد - خیر)
رئیس - در ماده دوازدهم موافقید؟
(گفتند - بلی)
رئیس - در ماده سیزده اصلاحی نیست؟
آقا میرزا علی کازرانی - خیر.
رئیس - در ماده هیجده ایرادی ندارید؟
آقا میرزا علی - خیر
رئیس - در ماده بیست و پنج چطور؟
آقا میرزا علی کازرانی - خیر خیر
رئیس - معلوم می‌شود جناب عالی مخبر هستید. در ماده سی ایرادی نیست؟
(گفتند - خیر)
رئیس - در ماده سی و شش هم همین طور، در ماده چهل و سه هم ایرادی نیست؟
(اظهاری نشد)
آقا سید یعقوب - اجازه می‌فرمایید از آقای مخبر سؤالی بکنم؟
رئیس - بفرمایید.
آقا سید یعقوب - غرض من این بود که حالا خوب بود معاون وزارت پست و تلگراف تشریف داشته باشند. خاطر آقایان هست که وقتی آقای شهاب‌الدوله تشریف داشتند در خصوص دفاتر پستی بنادر خلیج صحبتی شد. فرمودند که آن ترتیبات سابق به هم خواهد خورد و تمام آن دفاتر تسلیم نماینده ایران داده می‌شود آیا راجع به این مسئله آقای مخبر اطلاعی دارند؟
رئیس - این مطلب راجع به اینجا نیست. راجع به مبادله امانات پستی. ماده اول و سوم گویا ایرادی نداشته باشند. گویا ایرادی نداشته باشند؟
(اظهاری نشد)
رئیس - ماده پنجم و هفتم هم همینطور. ماده پانزدهم و بیستم هم ایرادی ندارد.
(ایرادی ندارد)
رئیس - ماده اول نظام‌نامه اجرا چطور؟
(مخالفتی نشد)
رئیس - قرار پستی راجع به پاکات و جعبه‌های ارسال شده. در ماده اول نهم. چهاردم. هیجدهم. ایرادی ندارید.
(گفتند - خیر)
رئیس - شور اول تمام شد. رأی می‌گیریم به این که داخل در شور دوم بشویم یاخیر؟ آقایانی که تصویب می‌کنند داخل در شور دوم شویم قیام بفرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد راپورت کمیسیون بودجه راجع به اعتبار هزار و پانصد تومان برای اثاثیه محاکم رشت مطرح است.
آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان - اگر در این راپورت نوشته می‌شد که باید هزار و پانصد تومان اعتبار برای خرید اثاثیه محاکم رشت به وزارت عدلیه داد شاید بنده مخالفتی نمی‌کردم ولی این که نوشته‌اند از بابت بودجه سنه ماضیه یعنی از حقوق اعضاء که در سنه ماضیه پرداخته نشده این را بنده صحیح نمی‌دانم برای این که از سنه ماضیه که پولی در صندوق موجود نیست بنابراین عقیده بنده این است که نوشته شود هزار و پانصد تومان برای خرید اثاثیه محاکم رشت به وزارت عدلیه اعتبار داده می‌شود.
سهام‌السلطان منشی کمیسیون بودجه - چنانچه در راپورت ملاحظه می‌فرمایید در سنوات ماضیه اثاثیه محاکم رشت به واسطه هجوم متجاسرین از بین رفته و البته هر اداره یا اداره عدلیه یا غیرعدلیه که تأسیس می‌شود اثاثیه لازم دارد و این وجهی که در راپورت نوشته شده است به طور اعتبار تصویب می‌شود که هر قدر قیمت اثاثیه آنجا شد از این اعتبار پرداخته شود و این که فرمودند چطور از بابت سنه ماضیه نوشته‌اند علتش این است که چون راپورت وزارت عدلیه به مجلس آمده و اگر بخواهند خرجی را از یک ماده به ماده دیگر انتقال دهند باید به اجازه مجلس باشد.
لهذا در آن تاریخ پیشنهاد کرده‌اند که از بابت حقوق اعضاء که در سنه ماضیه پرداخته نشده به مصرف خرید اثاثیه برسانند و چون در سنه ماضیه پیشنهاد شده البته از بابت بودجه همان سنه می‌باشد و علت این که از بابت حقوق نوشته شده است این است که چون حقوق آنها داده نشده است البته اعتبار داشته‌اند و از این بابت محسوب می‌نمایند.
رئیس - آقای فتح‌الدوله.
فتح‌الدوله - موافقم.
رئیس - آقای کازرانی. (اجازه)
آقا میرزا علی - تمام افراد مردم حق دارند از قانون و آزادی بهره‌مند شوند. بنده از تفاوتی که در اینجا می‌بینم تعجب می‌کنم. مثلاً بنده مکرر تقاضا کردم که در بعضی نقاط مهمه که از حیث موقعیت دارای اهمیت هستند عدلیه تأسیس شود.
و ابداً عرایض بنده اجابت نشد و توجهی نفرمودند تا ببینند عرایضی که عرض می‌کنم جایز است یا خیر و در عین حال می‌بینم هزار و پانصد تومان بایستی برای اثاثیه یک نقطه که دارای عدلیه است تصویب بکنم و نمی‌دانم چرا باید فلان نقطه محروم شود و چرا باید بر آنجا اضافه شود. بنده لازم می‌دانم یک قدری توجه بنمایند که با رعایت تناسب همه نقاط را از تأسیس عدلیه یا قانون بهره‌مند کرده باشند از این نقطه‌نظر است که بنده با این راپورت مخالفم.
رئیس - آقای فتح‌الدوله (اجازه)
فتح‌الدوله - آقای کازرانی می‌فرمایند در بعضی جاها بایستی عدلیه تأسیس شود و چون تأسیس نشده است از این جهت بنده با اینجا هم که عدلیه دارد مخالفم. این یک دلیل مخالفتی نیست اما در مورد اثاثیه هم همان طور که آقای مخبر اظهار نمودند گیلان عدلیه داشته است و اثاثیه آن در موقع تهاجم متجاسرین از بین رفته است و وقتی بخواهیم مجدداً عدلیه از برای گیلان تأسیس کنیم البته اثاثیه لازم دارد و تهیه کردن اثاثیه هم پول لازم دارد. ما یک اعتباری به دولت می‌دهیم که یک اثاثیه تهیه بکند و به طور مقاطعه هم نیست برای عدلیه گیلان هم این اندازه اعتبار زیاد نیست. برای این که عدلیه خود رشت البته دارای محاکم حقوقی و استنطاق و مدعی‌العمومی است و این همه اطاق اثاثیه لازم دارد و همین طور در بعضی بلوکات رشت شعبات مختصری تأسیس می‌شود از قبیل لاهیجان و انزلی و آنها هم اثاثیه لازم دارند علی ایحال ما این اعتبار را می‌دهیم و اگر زیاد باشد در صندوق دولت خواهد ماند ولی این که عدلیه دایر بشود و اثاثیه لازم نداشته باشد نمی‌شود مگر این که روی خاک بنشینند و این که آقای کازرانی می‌فرمایند عدلیه باشد و بی‌اثاثیه باشد بنده نمی‌دانم چطور می‌شود چنین اداره را دائر کرد.
رئیس - آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب - بنده تمام اینها را تصدیق می‌کنم فقط چیزی که بنده شنیده‌ام این است که در زمان متجاسرین هم عدلیه گیلان دائر بوده و اثاثیه‌اش به هم نخورده است. اگر حقیقتاً اثاثیه‌اش باقی نباشد البته باید خریده شود ولی در صورتی که آن اثاثیه باقی باشد بنده تصویب این وجه را لازم نمی‌دانم.
رئیس - آقای حاج میرزا مرتضی.
(از مجلس خارج بودند)
رئیس - آقای عمادالسلطنه خراسانی.
عمادالسلطنه - بنده موافقم.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا چطور؟
محمدهاشم میرزا - بنده هم موافقم.
رئیس - معلوم می‌شود مخالفی نیست؟
آقا سید یعقوب - بنده مخالفم.
رئیس - بفرمایید.
آقا سید یعقوب - بنده خواستم از آقای مخبر سؤال کنم که آیا اعضاء محاکم قضایی رشت که به واسطه ورود متجاسرین مجبور شده‌اند فرار و از کار کناره کنند در این مدت که سر کار نبوده‌اند حقوق گرفته‌اند یا خیر؟ و در صورتی که اعضاء محاکم عدلیه گیلان به واسطه ورود متجاسرین فرار کرده‌اند چطور آقای حاج میرزا عبدالوهاب می‌فرمایند که عدلیه در آن موقع برقرار بوده است؟ به هر حال گمان این محلی را که وزارت عدلیه برای تهیه اثاثیه آنجا پیشنهاد کرده است محل حقوق همان اعضاء است و باید از آن محل حقوق اعضاء آنجا تأدیه شود و تهیه اثاثیه برای آنجا یک خرجی است که باید از عایدات هذه السنه برای این خرج اعتبار داده شود.
مخبر - اگر در لایحه درست دقت می‌فرمودید گمان می‌کنم جای اعتراض باقی نمی‌ماند.
وقتی که متجاسرین وارد رشت شدند اعضاء محاکم عدلیه آنجا مجبوراً فرار کردند و اصلاً محکمه دائر نبود و در صورتی که محاکم عدلیه آنجا دائر نباشد بدیهی بودجه آنجا ضبط می‌شود و چون معمول است وقتی مأمورین به مأموریت نروند حقوق نمی‌گیرند به این جهت گمان می‌کنم حقوق به اعضاء آنجا داده نشده است و راجع به اثاثیه هم که آقای حاج میرزا عبدالوهاب فرمودند اثاثیه محاکم رشت باقی است. گمان نمی‌کنم با آن ترتیبی که در رشت پیش آمد اثاثیه برای محاکم آنجا باقی مانده باشد.
رئیس - آقای حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی (اجازه)
حاج میرزا علی‌محمد - بنده عرضی ندارم.
رئیس - آقای فهیم‌الملک (اجازه) ۳ اسکن
فهیم‌الملک - اساساً طرز این پیشنهاد وزارت عدلیه طوری است که هیچ مورد ندارد در آنجا نوشته شده است که مبلغ یک هزار و پانصد تومان از محل بودجه سند ماضیه یعنی از حقوق اعضاء آنجا به مصرف خرید اثاثیه برسد البته خاطر مبارک همه آقایان مستحضر است مطابق قانون اعتباراتی که برای بودجه یک سنه تصویب می‌شود هر گاه کل یا جزو آن تا آخر سنه به مصرف نرسد یعنی موقع خرج پیدا نکند در آخر سال از بودجه آن سند برگشت می‌کند و جزو سنه آتیه محسوب می‌شود ولی تا سه چهار ماه از سنه بعد حق تشخیص و صدور حواله را دارد و این اعتبار به این ترتیب صحیح نیست و تبدیل خرج بودجه از ماده به ماده دیگر در اینجا فعلاً مورد ندارد و باید از بودجه هذه‌السنه اعتبار داده شود ولی تهیه اثاثیه جهت محاکم عدلیه رشت مورد تردید نیست لیکن وزارت عدلیه باید آن اعتبار را از عایدات هذه‌السنه تقاضا کند نه از سنه گذشته.
بنابراین بنده پیشنهاد می‌کنم که این طور نوشته شود ۱۵۰۰ تومان برای خرید اثاثیه محاکم گیلان به وزارت عدلیه اعتبار داده می‌شود.
مخبر - چنانچه عرض کردم این لایحه در سنه ماضیه پیشنهاد شده و چون در سنه ماضیه بوده به این جهت ایراد آقای فهیم‌الملک وارد نیست. بلی اگر امسال پیشنهاد می‌شد لازم بود از بابت عایدات امسال پیشنهاد شود ولی چون در سنه ماضیه پیشنهاد شده و محل سال گذشته هم به کلی از بین نرفته است به این جهت از اعتبار سنه ماضیه پیشنهاد شد.
رئیس - آقایان مذاکرات را در این موضوع کافی می‌دانند؟
جمعی گفتند - کافی است.
رئیس - چند فقره اصلاح پیشنهاد شده قرائت می‌شود (اصلاح آقای اقبال‌السلطان)
(به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم نوشته شود.
ماده واحده - مجلس شورای ملی به وزارت عدلیه اجازه می‌دهد که مبلغ یک هزار و پانصد تومان برای تهیه اثاثیه دوائر قضایی آنجا به مصرف برساند.
(اقبال‌السلطنه)
رئیس - در پیشنهاد حضرتعالی لفظ آنجا راجع به کجا است؟
اقبال‌السلطان - راجع به محاکم رشت است.
مخبر - در این اصلاح آقای اقبال‌السلطان هیچ معین نشده است که این وجه اعتبار از کجا و از چه محل پرداخته شود البته باید محلش معلوم شود که از عایدات امسال یا سال گذشته یا از بودجه مملکتی یا محل دیگر تأدیه می‌شود.
رئیس - آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان - این اعتبار هزار و پانصد تومان از بودجه هذه‌السنه باید پرداخته شود و این که در پیشنهاد وزارت عدلیه نوشته شده است از بودجه سنه ماضیه به عقیده بنده صحیح نیست چون از سنه ماضیه یک پولی در صندوق موجود نیست که آن را بردارند و اثاثیه بخرند و عقیده بنده این است که این طور نوشته شود به وزارت عدلیه اعتبار داده می‌شود هزار و پانصد تومان برای خرید اثاثیه محاکم گیلان به مصرف برساند.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - با وجود این که بنده عضو کمیسیون بودجه هستم هنوز این قسمت را ملتفت نشده‌ام و از آقای مخبر تقاضا می‌کنم که توضیح بفرمایند این اعتباری که از بودجه سنه ماضیه باید برای خرید اثاثیه محاکم گیلان تأدیه شود آیا این وجه قبلاً به مصرف رسیده است یا این که می‌خواهند در هذه السنه به مصرف برسانند اگر این طور باشد یعنی بخواهند در هذه‌السنه به مصرف برسانند باید از عایدات هذه‌السنه باشد و بنده با آقای اقبال‌السلطان موافقم.
مخبر - در موقعی که این پیشنهاد به کمیسیون آمد و راپورت داده شد هنوز آن وجه به مصرف نرسیده بود ولی بعد از آن نمی‌دانم به مصرف رسیده است یا خیر؟
رئیس - اصلاح آقای اقبال‌السلطان مجدداً قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(مجدداً به مضمون سابق‌الذکر قرائت شد)
رئیس - آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد.
اصلاح دیگری است از طرف آقای حاج شیخ‌اسدالله قرائت می‌شود.
(به ترتیب ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌نمایم که مبلغ هزار و پانصد تومان به وزارت مالیه اعتبار داده شود که به پیشکار مالیه گیلان دستورالعمل بدهند با اطلاع و تصویب رئیس عدلیه به مصرف اثاثیه برسانند.
(شیخ اسدالله محلاتی)
رئیس - (خطاب به آقای حاج شیخ اسدالله)
توضیح بدهید.
حاج شیخ اسدالله - بنده عجالتاً نمی‌خواهم داخل شوم در مذاکراتی که جریان دارد مثلاً بعضی از آقایان مستمسک می‌شوند به قانون محاسبات.
همه آقایان می‌دانند که از سال گذشته وجهی در صندوق باقی نمانده است که حالا این اعتبار را از آن محل تصویب کنند.
به عقیده بنده محل این هزار و پانصد تومان باید از عایدات امسال معین شود و اگر بخواهیم از بودجه سال گذشته این اعتبار را تصویب کنیم این هم یک کسری بر سایر کسور می‌افزاید و باید از عایدات هذه‌السنه این اعتبار داده شود.
و این که عرض کرده‌ام به وزارت مالیه اعتبار داده شود که با اطلاع و تصویب رئیس عدلیه آنجا اثاثیه خریداری شود برای این بود که قبل از ورود متجاسرین به گیلان هم در رشت و هم در لاهیجان و انزلی و سایر نقاط گیلان محاکم مرتب و دارای یک اثاثیه منظمی بود و اثاثیه آنجا هم طوری نبود که به روسیه حمل کنند و از آنها یک استفاده کلی ببرند.
یک مقدار میز و صندلی مستعمل بوده که چندان قابل استفاده نبوده است. این بود که بنده پیشنهاد کردم وزارت مالیه هم در این موضوع نظارت داشته باشد. چون این اعتبار را به ریاست عدلیه رشت می‌دهند. در حالتی که شاید در آنجا هیچ محتاج نباشند اثاثیه ابتیاع نمایند یا این مقدار لازم نباشد به این ملاحظه بنده در پیشنهادی که تقدیم کردم. قید کردم که امین مالیه آنجا هر چه را که رئیس عدلیه دستور می‌دهد خریداری نماید.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا - لازم است خاطر محترم آقای حاج شیخ اسدالله را به آن مسئله تذکر بدهم.
وقتی که یک رئیس عدلیه اختیار داده می‌شود که در یک مملکتی مثل گیلان به تمام امور حقوقی و جنایی مردم رسیدگی کند و حکم کند و یک کرور فلان آقا به فلان آقا بدهد آن وقت برای خرید هزار و پانصد تومان اثاثیه به او اعتماد نداشته باشیم و یک چنین پیشنهادهایی بنماییم خیلی بد است. زیر ممکن است بنده هم پیشنهاد کنم مثلاً نجاری که اثاثیه را می‌سازد باید استاد حسن یا استاد حسین گیلانی باشد این که نمی‌شود.
تمام معاملات دولت باید به مناقصه یا مزایده باشد البته در آنجا اعلان می‌شود که چند صندلی و چند میز می‌خواهیم هر کس حاضر باشد با قیمت کمتر آنها را بسازد به او می‌دهند.
گویا فراموش شده است که چهل و چهار تا چهل و پنج قانون هست که باید از مجلس بگذرد و اگر ما بخواهیم این طور کار کنیم مثلاً تمام وقت یک جلسه را صرف نجاری گیلان بکنیم پس چه وقت باید این قوانین از مجلس بگذرد.
(جمعی اظهار داشتند - مذاکرات کافی است)
رئیس - رأی می‌گیریم به کافی بودن مذاکرات.
حاج شیخ‌اسدالله - بنده توضیح دارم.
رئیس - ماده شصت و سه به شما اجازه نمی‌دهد.
حاج شیخ اسدالله - می‌خواهم توضیح عرض کنم چون عرایض بنده را سوء تفسیر کرده‌اند و گفته شد به رئیس عدلیه رشت نسبتی داده‌ام.
رئیس - بسیار خوب توضیح بدهید.
حاج شیخ اسدالله - عرضی که بنده کردم مقصودم اعتراض و عدم اعتماد به رئیس عدلیه گیلان نبود و مقصود از این عرضم این بود که باید در هر کاری نظارت و تفتیش و به صرف اعتماد نمی‌شود هر کس هر کار می‌خواهد بکند مثلاً به وزیر مالیه کمال اعتماد را داریم ولی باید یک نظارت و تفتیشی هم در کار باشد.
محمدهاشم میرزا - بنده این طور نگفتم اگر اجازه بفرمایید بنده هم توضیح می‌دهم.
رئیس - رأی می‌گیریم به اصلاح آقای حاج شیخ‌اسدالله آقایانی که این اصلاح را قابل توجه می‌دانند قیام بفرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد.
پیشنهاد آقایان ملک‌الشعرا و معتمدالسلطنه قرائت می‌شود.
(آقای منتصرالملک به مضمون ذیل قرائت نمودند)
بنده پیشنهاد می‌کنم نسبت به تصویب هزار و پانصد تومان مخارج اثاثیه عدلیه گیلان
ماده واحده ذیل تصویب شود:
ماده واحده - به وزارت مالیه اعتبار داده می‌شود که مبلغ هزار و پانصد تومان علاوه بر اعتبار بودجه هذه‌السنه وزارت عدلیه به مصارف خرید اثاثیه عدلیه گیلان برسانند.
رئیس - آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه - در پیشنهاد کلمه علاوه نوشته نشده باید خوانده شود علاوه بر بودجه الی آخر.
رئیس - توضیح دیگری ندارید؟
معتمدالسلطنه - خیر توضیحی ندارم.
رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقایان ملک‌الشعرا و معتمدالسلطنه.
آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام بفرمایند.
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد.
رأی می‌گیریم به پیشنهادی خود کمیسیون آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید و الا ورقه کبود خواهند داد.
(اخذ و استخراج آراء به عمل آمده نتیجه به طریق ذیل حاصل گردید)
عده حضار (۷۱) ورقه سفید علامت قبول (۴۵) ورقه کبود علامت رد (۵) امتناع (۱۹) ورقه لایقرء (۲)
رئیس - به اکثریت چهل و پنج رأی تصویب شد.
(اسامی قبول‌کنندگان)
آقایان سهام‌السلطان - ارباب کیخسرو - منتصرالملک - صدرایی - وکیل‌الملک - آقا سید فاضل فتح‌الدوله - اقبال‌السلطان - ملک‌آرایی - وحیدالملک - احتشام‌الدوله - امین‌الشریعه - سالار معظم - آقا شیخ ابراهیم زنجانی - آقا سید محمدتقی طباطبایی - عمادالسلطنه خراسانی - آقا سیدکاظم یزدی - وقارالملک - عمادالسلطنه طباطبایی - شاهزاده محمدولی میرزا - بهاء‌الملک - آقا میرزا هاشم آشتیانی - مساوات - محمدهاشم میرزا - ناظم‌العلما - شیخ‌الاسلام ملایری - آقا سید یعقوب - آقا میرزا طاهر تنکابنی – صدرالاسلام - عدل‌السلطنه - حاج میرزا علی‌محمد - میرزا سید حسن کاشانی - سردار مفخم - آصف‌الممالک - رفعت‌الدوله - آقا سید محمد تدین - رکن‌الملک - رئیس‌التجار - سدیدالملک - شیخ‌العراقین‌زاده - ناظم دفتر - لسان‌الملک - آقا سید حسن خان بلوچ - نصیرالسلطنه - مستشارالسلطنه.
(اسامی ردکنندگان)
آقایان بیان‌الملک - آقا میرزا علی کازرانی - شیخ‌الاسلام اصفهانی - حاج میرزا مرتضی - آقا سید محمد دستغیب
رئیس - فقط چند دقیقه تنفس است.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس - در چند روز قبل که یک اصلاحی راجع به امتیاز نفت شمال به نظر جمعی از آقایان رسیده بود و مذاکره و رأی داده شد فراموش شد که در ماده پنجم آن اجازه که سابقاً به دولت داده شد به آن مسئله اشاره شود.
آقای ارباب کیخسرو متذکر شده‌اند و یک پیشنهادی کرده‌اند که قرائت می‌شود.
چون نتیجه همان مذاکرات قبل است لازم به رأی نخواهد بود همان قدر اگر ایرادی نباشد اجازه خواهید داد که ماده پنجم هم از روی ماده اول اصلاح شود.
(پیشنهاد آقای ارباب کیخسرو به مضمون ذیل قرائت شد)
مقام منبع ریاست مجلس شورای ملی
این که در جلسه لیله بیست و یکم جوزا تصویب شده و اجازه امتیاز مواد نفتی شمال مصوبه لیله اول قوس تخاقوی‌ئیل ۱۳۰۰ بعد از اسم کمپانی استاندار داویل علاوه شود (یا کمپانی‌های معتبر مستقل دیگر امریکایی) و ماده پنجم اجازه مزبور بدون اصلاح بر حال اولیه خود باقی مانده است.
لهذا بنده پیشنهاد می‌نمایم مجلس شورای ملی تصویب فرماید ماده پنجم مزبور به این قسم اصلاح شود:
هر یک از کمپانی‌های امریکایی که مورد قبول واقع شود نمی‌تواند به هیچ وجه این امتیاز را به هیچ دولت یا کمپانی یا شخصی انتقال دهد و همچنین شراکت با سرمایه‌داران دیگر منوط به تصویب مجلس شورای ملی ایران است عدم رعایت این ماده باعث سقوط امتیاز از درجه اعتبار خواهد بود.
رئیس - این که عرض کردم محتاج به رأی نخواهد بود.
به این جهت بود که خیال کردم همان عبارت بایستی به ماده پنجم اضافه شود.
ولی چون عبارت تغییر می‌کند باید رأی گرفته شود.
ماده پنجم سابق قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
کمپانی استاندار داویل نمی‌تواند به هیچ‌وجه این امتیاز را به هیچ دولت یا کمپانی یا شخص انتقال بدهد و همچنین شراکت با سرمایه‌داران دیگر منوط به تصویب مجلس شورای ملی ایران است. عدم رعایت این ماده باعث سقوط امتیاز از درجه اعتبار خواهد بود.
رئیس - عبارت (کمپانی استاندار داویل) به این عبارت تبدیل می‌شود (هر یک از کمپانی‌های امریکایی مورد قبول واقع بشود)
حالا اگر تصویب می‌فرمایید قیام بفرمایید.
(آقایان نمایندگان قریب به اتفاق قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد.
چون جمعی از آقایان قسم یاد نکرده‌اند و امروز هم وقت داریم خوب است قسم یاد نمایند.
(در این موقع آقایان مفصله‌الاسامی ذیل برای اداری مراسم تحلیف حاضر و قسم‌نامه مندرجه در قانون اساسی را به مضمون ذیل قرائت نمودند)
من که در ذیل امضاء می‌نمایم خداوند را به شهادت می‌طلبم و به قرآن مجید قسم یاد می‌کنم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق قانون اساسی محفوظ و مجری است تکالیفی را که به من رجوع شده است مهما امکن با کمال راستی و درستی و جد و جهد انجام بدهم و نسبت به اعلیحضرت شاهنشاه متبوع عادل مفخم خود صدیق و راستگو باشم و به اساس سلطنت و حقوق ملت خیانت ننمایم و هیچ منظوری نداشته باشم جز فوائد و مصالح دولت و ملت ایران.
آقای محمدولی میرزا - آقای بهاء‌الملک
حاج میرزا عبدالوهاب - بنده حاضرم قسم بخورم ولی چون خیلی از مواد قانون اساسی مجری نمی‌شود بنده نمی‌دانم چه صورت دارد.
رئیس - قرائت فرمایید.
(ایشان نیز قرائت و امضاء نمودند)
آقای سالار معظم - آقای آقا شیخ محمدحسین سعادت - آقای شیخ محمدحسن گروسی.
رئیس - قبل از ختم جلسه یکی دو نفر از آقایان اظهاراتی داشتند. آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان - خاطر مبارک آقایان مسبوق است که مدتی است مملکت در حال بحران است و هیئت دولت معرفی نشده‌اند.
بنده تصور می‌کردم پس از وصول دست‌خط تلگرافی اعلیحضرت اقدس شهریاری و ارجاع تشکیل کابینه به آقای قوام‌السلطنه در ظرف امروز کابینه تشکیل خواهد شد و منتظر بودیم.
امروز هیئت دولت به مجلس معرفی شود متأسفانه امروز هم مثل سایر روزها گذشت چون بنده یک نفر شخص منفرد هستم و از اوضاع هم اطلاع ندارم خواهشمندم یکی از آقایان هیئت متحده یا اکثریت اطلاعاتی که در تعویق تشکیل کابینه دارند بفرمایند تا بنده مسبوق شوم.
رئیس - آقای ملک‌الشعرا (اجازه نطق)
ملک‌الشعرا - در ضمن سؤالی که آقای اقبال‌السلطان فرمودند و علت تأخیر تشکیل کابینه را سؤال فرمودند تقاضا نمودند یکی از اعضای هیئت متحده جواب سؤال ایشان را بدهد.
بنده برای اطلاع ایشان و اطلاع سایر آقایان و کسانی که در خارج مجلس هستند ناچارم اطلاعات خود را عرض کنم. هیئت متحده هیچ وقت نفیاً یا اثباتاً نخواسته است در اطراف عضویت کابینه دخالت نماید و نظر به اعتماد وافی که به آقای قوام‌السلطنه داشتند خواستند ایشان با مراعات تجانس که شرط اول هر کابینه است کابینه خودشان را از اشخاص لایق و جوان و دانشمند و باتجربه انتخاب کنند و مخصوصاً این عدم مداخله و عدم تحمیل یا بالاخره عدم تعرض را برای این اتخاذ کردند که در سرعت تشکیل کابینه یک کمکی کرده باشند زیر بدیهی است وقتی از طرف یک جمعیتی نفیاً یا اثبات یک مداخلاتی در تشکیل کابینه بشود حتماً تشکیل آن کابینه به طور می‌انجامد ولی در این که چرا امروز کابینه معرفی نشده است بنده هم مثل آقای اقبال‌السلطان متحیر هستم و حق دارم از خودم و از مجلس سؤال کنم چرا امروز کابینه تشکیل نشد و حتی دو نفر از آقایان نمایندگان را که عضو هیئت متحده بوده‌اند خود آقای قوام‌السلطنه بدون اصرار و تحمیل هیئت متحده آنها را در نظر گرفته بودند و به ما اطلاع دادند که من این دو نفر را برای عضویت کابینه در نظر گرفته‌ام و برحسب اطلاعاتی که بنده داشتم بنا بوده است امروز کابینه معرفی شده باشد و حالا حق دارم متعجبانه از محیط و اوضاع و آقایانی که خارج از هیئت متحده هستند علت تأخیر تشکیل کابینه را سؤال کنم شاید پیش آنها یک اطلاعاتی باشد که نزد بنده نیست. بعضی‌ها هم حدس می‌زنند که افراد مستقل و منفردی که در مجلس هستند می‌خواهند یک تحمیلاتی به رئیس دولت بکنند و بعضی‌ها هم تصور می‌کنند که بعضی از نمایندگان که خارج از هیئت متحده هستند و همچنین از دسته‌جات فراکسیون‌ها یک تحمیلاتی نفیاً یا اثباتاً می‌شود و این تحمیلات باعث شده است که هیئت دولت امروز معرفی نشده است. نظر به این که بنده عضوبت یک هیئتی هستم که آن هیئت امروز اکثریت مجلس را دارا است برای این که بدانند این بحران مربوط به هیئت متحده و اکثریت مجلس نیست تقاضا می‌کنم این قضیه تحقیق شود اگر افرادی هستند که می‌خواهند عقیده خودشان را در تشکیل کابینه دخالت دهند البته هیئت دولت بنا به وظیفه‌ای که دارد نباید چندان پایبند فشارهای انفرادی بشود و باید به اکثریت مجلس تکیه کند و چنانچه وعده داده بودند هیئت دولت را زودتر معرفی نماید و اگر این تصورات و گفتگوها هم صحت ندارد باز مربوط به ما نیست. بالاخره تأخیر معرفی کابینه به هیچ‌وجه مربوط به نظر هیئت متحده نیست و حضرت والا مطلع باشند که هیئت متحده به هیچ‌وجه نفیاً یا اثباتاً تحمیلی به هیئت دولت نکرده و رئیس دولت را آزاد گذاشته است که هیئت وزرای خود را مطابق میل خود و با مراعات تجانس تشکیل بدهد و اگر از مجلس تحمیلی شده راجع به افرادی است که می‌خواهند در کابینه یک اعمال نفوذهایی بکنند و بنده هم با آن اعتماد نفوذها همراه نیستم.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه نطق)
حاج شیخ اسدالله - بنده هم قسمت اول فرمایشات آقای ملک‌الشعرا را که از طرف هیئت متحده فرمودند تصدیق می‌کنم ولی نسبت به افرادی که می‌خواهند اعمال نفوذ بکنند بنده خبری ندارم. ولی در صورتی که یک فرد مستقلی در مجلس باشد البته حق دارد اظهار عقیده کند و لو بر مخالفت زیرا عقیده آزاد است و حتی بعضی‌ها هستند که نسبت به خود رئیس دولت اظهار عدم اعتماد کرده‌اند ولی رئیس دولت چون اکثریت نسبت به او اظهار اعتماد کرده نباید ترتیب اثر به عقاید اشخاص انفرادی که در اقلیت هستند بدهد. عقیده اکثریت همیشه نافذ است در صورتی هم که این مطلب صحت داشته باشد و کسی که دارای نفوذی در هیئت دولت برخلاف اکثریت باشد در مجلس نباشد.
رئیس - آقای تدین (اجازه)
تدین - آقای ملک‌الشعرا در ضمن بیاناتشان اظهار کردند ممکن است بعضی از افراد مستقل نمایندگان نظریاتی نسبت به افراد کابینه داشته باشند و با این وسیله تشکیل کابینه به تعویق افتاده باشد. بنده چون در این مفهوم کلی شریک هستم یعنی مستقل و در اقلیت هستم و ممکن است فرمایش ایشان شامل حال بنده هم باشد این است توضیحاً عرض کنم - از موقعی که کابینه آقای قوام‌السلطنه سقوط پیدا کرده و دو مرتبه به این مقام معین شده‌اند تا الساعه بنده به هیچ‌وجه ایشان را ملاقات نکرده‌ام و به واسطه یا بلاواسطه پیغامی به ایشان راجع به این قضایا نداده‌ام و چنانچه در جلسه خصوصی از نقطه‌نظر آزادی عقیده عرض کردم با ریاست وزارتی آقای قوام‌السلطنه مخالف هستم. الآن هم به عقیده خودم باقی هستم و البته رأی اکثریت قاطع است و با این ترتیب تصدیق خواهید فرمود که هیچ منطقی نخواهد داشت بنده دخالت بکنم که فلان کس وزیر بشود یا نشود. محض رفع سوءتفاهم که بنده جزو آن اشخاص نیستم لازم دانستم این چند کلمه را عرض کنم.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - همان قسم که آقای تدین فرمودند. بنده هم به نوبه خود عرض می‌کنم که آقای ملک‌الشعرا در ضمن نطق خودشان نسبت به افراد مستقل یک اظهاری فرمودند و بنده هم یکی از آن افراد مستقل هستم و بعد از آن که اکثریت مجلس یعنی هیئت متحده اظهار اعتماد به آقای قوام‌السلطنه کردند بنده هم موافقت کردم معهذا بعد از این که نسبت به ایشان اظهار موافقت شده هیچ وقت ایشان را ملاقات نکرده‌ام و مکاتبه با ایشان ننموده‌ام و در انتخاب اعضاء کابینه هم شریک و نظریه نداشته‌ام این نکته را هم لازم می‌دانم عرض کنم. که در روزنامه نوشته بود افراد مستقل مجلس فراکسیونی به نام فراکسیون مستقلیون تشکیل داده‌اند و یک اسامی را هم نوشته بودند در صورتی که همچون چیزی نیست و اشتباه بوده است هر کدام منفرد هستند و داخل در هیچ جمعیتی نیستند.
رئیس - آقای سلیمان میرزا (اجازه نطق)
سلیمان میرزا - چنانچه آقایانی برای رفع سوءتفاهم چند کلمه اظهار فرمودند بنده هم نظر به ذکر لغت اقلیت برای این که تصور نشود بنده و رفقا هستیم می‌خواستم توضیحی بدهم در صورتی که یقین هم داریم گویندگان این لغت یا آقای ملک‌الشعرا آقای حاج شیخ اسدالله مقصودشان اقلیت اصطلاحی مجلس که بنده و رفقا هستیم نبوده.
ملک‌الشعرا - بنده اقلیت نگفتم دسته‌جات عرض کردم.
سلیمان میرزا - آقای ملک‌الشعرا همان طور که می‌فرمایند مقصودشان دسته‌جات بوده است و آقای حاج شیخ اسدالله هم اگر ذکری از اقلیت کردند مقصودشان دسته اقلیت اصطلاحی یعنی بنده و رفقای بنده نبوده و مقصودشان این بود که یک نفر در مقابل اکثریت اقلیت است. بنده هم برای رفع سوءتفاهم عرض کردم همان طور که علی علیه السلام فرموده‌اند لا رأیاً الا وحما رأی و همچنین مطابق قانون مشروطه اقلیت هیچ وقت کاندید نخواهد داشت بنابراین ما کاندید نداریم و منتظر اعمال هستیم اگر اعمال خوب باشد البته موافقیم و اگر بد باشد البته مخالفیم این است که برای این که سوءتفاهم نشود بنده توضیح دادم و از آن روز تا به حال نه از طرف بنده و نه رفقای بنده با آقای قوام‌السلطنه ملاقاتی شده است و نه از طرف ایشان صحبتی شده است و نه ما کاندیدایی داریم.
رئیس - آقای نصرت‌الدوله (اجاره)
نصرت‌الدوله - بنده با این مذاکرات موافق نبودم و اصلاً اساس این اظهارات را در مجلس از نقطه‌نظر این که مخالف اصول مشروطیت و اصول حکومت شوروی است مناسب نمی‌دانم ولی چون مذاکراتی شد و افراد مستقل و منفرد عقاید خود را اظهار داشتند بنده هم که یک فرد مستقلی هستم و فکر خودم را آزاد می‌دانم ناچارم عقیده خودم را در این قضیه عرض کنم بنده در مجلس خصوصی عرض کردم حالا هم عرض می‌کنم من یکی از موافقین آقای قوام‌السلطنه هستم در همان موقعی که رأی اعتماد خودم را نسبت به ایشان دادم گفتم و الان هم تکرار می‌کنم که اساس مسئولیت بنابر اصول حکومت شوروی و قوانین مشروطیت بر عهده اکثریت است نه بر عهده افراد مستقل یا اقلیت متنفذ یا اقلیت ثابت و از همین نقطه‌نظر است که تمام بار گران مسئولیت حکومت و پیشامد مردم این سرزمین به عهده حکومتی است که تشکیل می‌شود از نقطه قوه مجریه و به عهده وکلا و آقایانی است که در مجلس شورای ملی مسائل را تصویب می‌کنند به همین مناسبت بنده تصور می‌کنم در هیچ یک از قسمت‌های راجعه به حکومت افراد حق هیچ گونه مداخله ندارند و گمان نمی‌کنم کسی مخالف این عقیده باشد چون وقتی رأی اعتماد به یک رئیس‌الوزرا داده می‌شود آن رئیس‌الوزرا معتمد مجلس هر کس را اصلاح بداند یعنی هر کسی را مناسب بداند به سمت عضویت کابینه خودش معین می‌کند و بعد او را به مجلس معرفی می‌نماید ولی البته چنانچه در همه جای دنیا هم معمول است رئیس‌الوزرا مملکت وقتی بخواهد وزرا خودش انتخاب کند نظری به موافقین و مخالفین اشخاصی که انتخاب می‌کند می‌نماید و بر روی آن زمینه رفقا و همکاران خودش را انتخاب می‌کند بنده از طرف خودم عرض می‌کنم من حق ندارم در کار ایشان مداخله کنم و مداخله هم نکرده‌ام و البته رئیس‌الوزارء باید یا اختیار صرف و آزادی هر چه تمامتر موافق‌ها و مخالف‌ها را سبک سنگین کند و در روی آن زمینه وزرا را انتخاب نماید و بنده و سایر آقایانی که به رئیس‌الوزرا رأی اعتماد داده‌اند نسبت به کابینه ایشان یعنی وزرایی که انتخاب می‌کند به همان اعتماد باقی خواهیم بود.
رئیس - گمان می‌کنم اگر سوءتفاهمی هم بوده است این مذاکرات برای رفع آن سوءتفاهم کافی باشد اگر هیئت متحده هم در این موضوع توضیحی می‌خواهند ممکن است یک نفر را بفرستند از آقای رئیس‌الوزرا توضیح بخواهند (صحیح است)
جلسه آینده روز شبنه ۴ ساعت به ظهر مانده. دستور اولاً لایحه مالیاتی آنقوزه و کتیرا و ثانیاً لایحه راجع به منع بره‌کشی در این باب مخالفی نیست
(گفته شد - خیر)
(مجلس یک ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد)
مؤتمن‌الملک