مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ مهر ۱۳۰۹ نشست ۱۵۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هفتم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری هفتم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ مهر ۱۳۰۹ نشست ۱۵۸
صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه بیست و چهارم مهرماه ۱۳۰۹ (۲۳ جمادی‌الاولی ۱۳۴۹)
مجلس یک ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای دادگر تشکیل گردید
[۱ـ تصویب صورت مجلس]
صورت مجلس یکشنبه بیستم مهرماه را آقای مؤید احمدی (منشی) قرائت نمودند
رئیس ـ آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی ـ قبل از دستور
رئیس ـ آقای زوار
زوار ـ قبل از دستور
رئیس ـ در صورت مجلس نظری نیست (نمایندگان ـ خیر) صورت مجلس تصویب شد
[۲ـ تصویب سه فقره مرخصی]
خبر مرخصی آقای فرشی
نمایندة محترم آقای فرشی تقاضای ۲۱ روز تمدید مرخصی نموده‌اند و یکصد تومان از حقوق این مدت را با نظارت مؤسسه شیر و خورشید سرخ به مصرف مریضخانه حضرت عبدالعظیم تخصیص داده‌اند کمیسیون با تقاضای ایشان موافق و اینک خبر آن را تقدیم می‌دارد.
رئیس ـ موافقین با مرخصی آقای فرشی قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد.
خبر مرخصی آقای فتوحی
نمایندة محترم آقای فتوحی تقاضای ده روز تمدید مرخصی نموده‌اند و سی تومان از حقوق این مدت را با نظارت شیر و خورشید سرخ به مصرف مریضخانه عبدالعظیم اختصاص داده‌اند کمیسیون با تقاضای ایشان موافق و اینک خبر آن را تقدیم می‌دارد
رئیس ـ موافقین با مرخصی آقای فتوحی قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس ـ تأمل بفرمائید عده شماره شود … تصویب شد
خبر مرخصی آقای غلامحسین میرزا
نمایندة محترم آقای غلامحسین میرزا مسعود تقاضای دو ماه و بیست روز مرخصی از تاریخ ۲۱ تیرماه لغایت ۲۰ مرداد ۱۳۰۹ و از تاریخ اول شهریور لغایت ۲۰ مهرماه ۱۳۰۹ نموده‌اند و مبلغ چهارصد تومان از حقوق این مدت را به مریضخانه حضرت عبدالعظیم با نظارت مؤسسه شیر و خورشید سرخ تخصیص داده‌اند کمیسیون با تقاضای ایشان موافق و اینک خبر آن را تقدیم می‌دارد.
رئیس ـ موافقین با مرخصی آقای مسعود قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد.
[۳ـ تقدیم دو فقره لایحه از طرف معاون وزارت عدلیه]
رئیس ـ آقای معاون وزارت عدلیه
معاون وزارت عدلیه (آقای بهرامی)ـ قانون تابعیت که چندی قبل تصویب شده است در بعضی از موادش اشکالاتی داشت که در عمل برخوردیم برای رفع آن یک لایحه قانونی به قید فوریت تقدیم میکنم. راجع به املاک مشاع در قانون ثبت اسناد هم پیش‌بینی زیاد نشده بود و در عمل اشکالات زیاد تولید می‌شد برای اینکه رفع آن اشکالات بشود یک لایحه قانونی است به قید فوریت تقدیم میکنم.
[۴ـ تقدیم دو فقره لایحه از طرف معاون وزارت معارف]
رئیس ـ آقای معاون وزارت معارف
معاون وزارت معارف (آقای فرخ)ـ بطوری که خاطر مبارک آقایان مستحضر است مدارس فنی مدرسه صنعتی و دندانسازی یک عملیاتی می‌کنند که مستلزم مخارجی است البته این مخارج را اگر می‌خواستیم به بودجه عمل کنیم شاید مورد نداشت یک لایحه تقدیم شده است که اجازه داده شود به اقل قیمتی که ممکن است اخذ شود و آن عایدات به بودجه ۳۰۹ وارد شود و مخارج هم از همان محل گرفته شود که هم درواقع آن قسمت کار فنی تهیه شده باشد و هم یک تحمیلی به بودجه نشده باشد این لایحه را تقدیم میکنم. و همچنین یک اراضی در تبریز داشتیم به عنوان مدرسه دولتی که بواسطه تأسیس خیابان جدید آنجا خراب شده است و قسمتی که باقی است قابل استفاده نیست محلش هم مقتضی نیست یک لایحه تقدیم شده است که اجازه بفرمایند آقایان که آن زمین را ما بفروشیم و از قیمت آن مدرسه صنعتی و مدرسه دارالمعلمین را در تبریز بنا کنیم
بعضی از نمایندگان ـ بسیار خوب است.
[۵ ـ تصویب فوریت لایحه شرایط مدارس ملی]
رئیس ـ لایحه در جلسه قبل آقای معاون وزارت معارف دادند و تقاضای یک‌فوریت کردند برای اینکه ما بتوانیم به کمیسیون برای یک‌فوریتش ارجاع کنیم فوریتش را مطرح می‌کنیم:
ساحت مقدس مجلس شورای ملی شیدالله ارکانه
محترماً به استحضار خاطر آقایان نمایندگان می‌رساند که
بعد از تصویب قانون اساسی معارف در ذیقعده ۱۳۲۹ اشخاصی از لحاظ معارف‌پروری مدارسی تأسیس و به تربیت اطفال پرداخته‌اند ولی غالب آنان مشمول جزء سوم از مادة دهم قانون اساسی معارف نبوده‌اند از زمانی که توجه دولت مصروف به تکمیل مدارس دولتی شده مشارالیه هم نیز نهایت جهد را در تکمیل مدارس خود کرده‌اند وزارت معارف از لحاظ بسط و تعمیم علم و معرفت به پاس تشویق اشخاص که سالهای دراز عمر خود را در این راه صرف نموده‌اند ماده واحده ذیل را پیشنهاد و تصویب آن را به قید یک‌فوریت تقاضا می‌کند
ماده واحده ـ مدارس ذکور و اناث ملی که تا آخر خرداد ۱۳۰۹ مفتوح بوده در صورت احراز شرایط ذیل از طرف وزارت معارف به رسمیت شناخته می‌شوند.
۱ـ مدیر کمتر از سی و مدیره کمتر از بیست و هشت سال نداشته باشد.
۲ـ مدیر یا مدیره باید مرتکب جنحه و جنایت نشده معروف به فساد اخلاق و عادات مذمومه نیز نباشند.
۳ـ بناء مدرسه موافق ملاحظات حفظ‌الصحه که از طرف وزارت معارف مقرر شده است فراهم باشد.
۴ـ حسن اخلاق و رفتار و لیاقت و صلاحیت مدیر یا مدیره را وزارت معارف تصدیق کند.
تبصره ـ مدارسی که در تاریخ تصویب ماده فوق مفتوح بوده حق ندارند کلاس اضافه از آنچه دارند داشته باشند مگر وقتی که شرایط جزء سوم از مادة دهم قانون اساسی معارف مصوب ذیقعده ۱۳۲۹ را حائز گردند
رئیس ـ فوریت مطرح است آقای فیروزآبادی با فوریت مخالفید؟
فیروزآبادی ـ نخیر با فوریتش مخالفتی ندارم
رئیس ـ آقای وثوق مخالفید؟
وثوق ـ خیر
رئیس ـ رأی می‌گیریم به فوریت لایحه موافقین قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد. ارجاع می‌شود به کمیسیون معارف.
[۶ ـ تصویب فوریت دو فقره لایحه وزارت عدلیه]
رئیس ـ لوایحی که آقای معاون وزارت عدلیه داده‌اند ایشان هم تقاضاتی یک‌فوریت کرده‌اند قرائت می‌شود و رأی به فوریتش می‌گیریم بعد ارجاع می‌کنیم به کمیسیون عدلیه
ساحت محترم مجلس شورای ملی شیدالله ارکانه
نظر به اینکه نسبت به ثبت املاکی که درحقیقت بین مالکین مفروز بوده ولی فقط بعضی از توابع و یا متعلقات آن از قبیل حوض یا آب‌انبار و غیره بنحو اشاعه باقی می‌باشد اجرای مقررات راجع به ثبت املاک مشاع عملاً غیرمقدور است و نیز نظر به اینکه برای ثبت اعیان مساجد و اماکن متبرکه و تکایا و غیره نمی‌توان مطالبه حق‌الثبت نموده زیرا نه فقط غالباً این قبیل اماکن از جنبه تاریخی و یا مذهبی که دارند قابل تقویم نمی‌باشد بلکه در صورت امکان تقویم هم ممکن است محلی برای تأدیه حق‌الثبت موجود نباشد لذا مواد ذیل پیشنهاد و تقاضای تصویب آن می‌شود
مادة اول ـ در مورد خانه‌ها و املاکی که از حیث اعیان یا عرصه و اعیان بین چند نفر مالک بطور مفروز تقسیم ولی فضا یا حوض و یا آب‌انبار و یا بعضی از متعلقات دیگر آن بین تمام یا بعضی از مالکین مزبور مشاع باشد مقررات قانون ثبت اسناد راجع به ثبت املاک مشاع مجری نبوده و ثبت قسمت مشاع هم باید در ضمن قسمت مفروز و مطابق مقررات راجعه به ثبت عادی بعمل آید
مادة دوم ـ برای ثبت اعیان مساجد و اماکن متبرکه و مدارس قدیمه و تکایای عمومی تقاضای ثبت از طرف متولی یا اداره اوقاف بدون اخذ حق‌الثبت و مخارج مقدماتی پذیرفته خواهد شد
رئیس ـ مخالفی نیست؟ (خیر) موافقین با فوریت قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد. ارجاع می‌شود به کمیسیون عدلیه. لایحه دیگری است قرائت می‌شود:
ساحت محترم مجلس شورای ملی شیدالله ارکانه
چون در تعبیر مقررات فقره ۴ و ۵ از مادة اول قانون تابعیت مصوب ۱۶ شهریور ۱۳۰۸ نسبت به اتباع خارجه که در حین اجراء قانون مزبور در ایران بوده یا مشمول فقرات مزبوره بوده و بعد به ایران می‌آیند مشکلاتی تولید شده لذا برای تکمیل قانون مزبور و رفع سوءتعبیر مواد الحاقیه ذیل به قانون تابعیت مصوب ۱۶ شهریورماه ۱۳۰۸ پیشنهاد و تقاضای تصویب آن می‌شود
مادة ۱ـ اشخاصی که مشمول یکی از مواد مذکوره در فقرات چهار و پنج از مادة اول قانون تابعیت مصوب ۱۶ شهریور ۱۳۰۸ بوده ولی در تاریخ اجراء قانون مزبور سن آنها از هیجده سال تمام تجاوز کرده باشد می‌توانند تابعیت پدر خود را اختیار کنند مشروط بر اینکه در ظرف یکسال از تاریخ تصویب این مواد الحاقیه اظهاریه کتبی تقدیم وزارت امور خارجه نمایند به انضمام تصدیق دولت متبوع پدرشان مشعر بر اینکه آنها را تبعه خود می‌شناسند کسانی که به موجب این ماده و یا به موجب مادة دوم و سوم قانون ۱۶ شهریور ۱۳۰۸ حق اختیار تبعیت پدر خود را دارند مشمول مادة ۱۴ قانون مزبور نخواهند بود
مادة دوم ـ اشخاصی که مشمول فقره ۵ از مادة اول قانون تابعیت مصوب ۱۶ شهریور ۱۳۰۸ می‌باشند برای اینکه تبعه ایران شناخته شوند باید بلافاصله بعد از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام لااقل یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند والا قبول‌شدن آنها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که به موجب قانون ۱۶ شهریور ۱۳۰۸ برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است (مادة ۴ و مابعد) ولو اینکه اشخاص مزبور بعداً به ایران مراجعت کرده و در آنجا اختیار اقامت کرده باشند
رئیس ـ فوریت مطرح است آقای یاسائی
یاسائی ـ موافقم
رئیس ـ آقای کازرونی
کازرونی ـ موافقم.
رئیس ـ آقای زوار هم موافقند؟
زوار ـ بلی.
رئیس ـ موافقین با فوریت قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد ارجاع می‌شود به کمیسیون عدلیه.
[۷ ـ تقدیم دو فقره لایحه از طرف وزیر مالیه]
وزیر مالیه ـ بنده دو لایحه دارم تقدیم میکنم به مجلس یکی حقیقتاً خیلی فوریت دارد و تقاضای دوفوریت کرده‌ام آن یکی دیگر شاید خیلی فوریت نداشته باشد ولی بواسطه اینکه مجلس مدت زیادی از دوره‌اش باقی نیست مجبوراً باز تقاضای فوریت کرده‌ام که هر دو در مجلس بزودی بگذرد ولی آنچه را که می‌خواهم البته مقدم باشد و تمنا کنم از آقایان همین لایحه است که راجع به تکمیل راه‌آهن اعتباری خواسته شده است و اجازه برای استخدام مهندسین و چون فعلاً بلافاصله مشغول کار خواهیم شد لهذا تصور شده است از حالا تا آخر سال این اختیار را بگیریم و بعد از آخر سال در ابتدای سال دیگر اگر استخدامی لازم شد یا اعتباری لازم شد دوباره از مجلس اختیار می‌گیریم. لایحه دوم راجع به فروش ابنیه بود وقتی به مجلس تقدیم شده بود یک اشتباهی درش شده بود لهذا آن را استرداد میکنم و این لایحه جدید را تقدیم میکنم و راجع به ابنیه‌ای است که در تصرف وزارت مالیه است نه ابنیه مخصوصه. (صحیح است)
[۸ ـ طرح و تصویب لایحه اعتبار راه‌آهن]
رئیس ـ لایحه راجع به راه‌آهن قرائت می‌شود:
ساحت محترم مجلس مقدس شورای ملی
خاطر نمایندگان محترم مستحضر است که امر ساختمان راه‌آهن شمال و جنوب که به سندیگا محول شده بود بواسطه عدم اجرای کامل مقررات قرارداد از طرف سندیگا ناتمام مانده و فقط چندی قبل راجع به قسمت راه‌آهن شمال وزارت طرق قراردادی با کنسرسیوم آلمانی برای تکمیل راه مزبور منعقد نموده و مسئله تکمیل
ساختمان راه‌آهن جنوب تاکنون معوق مانده و مذاکرات با بعضی کمپانیهای خارجی برای انجام این مقصود به علت پاره اشکالات به جائی منتهی نشده و اینک دولت پس از مطالعات کافیه تصمیم نموده است که این مهم را مستقیماً با مهندسین خود و وسائلی که در دست دارد تدریجاً انجام دهد و در تمدید خطوط موجوده نیز اقدام نماید و برای اجرای این منظور لایحه قانونی ذیل را با قید دوفوریت پیشنهاد و تصویب آن را تقاضا دارد.
ماده واحده ـ به وزارت طرق اجازه داده می‌شود مهندسین و کمک مهندسین و اعضاء فنی و عمال دیگر کار را که برای کار راه‌آهن لازم باشد از اتباع ممالک فرانسه و آمریکا و آلمان و بلژیک به مدتی که بیشتر از دو سال نباشد و حقوق سالیانه آنها جمعاً از صد و پنجاه هزار تومان در سال تجاوز نکند منتها تا اول فروردین ۱۳۱۰ استخدام نماید و برای تکمیل ساختمان راه‌آهن و تمدید آن و سایر مخارج متعلقه به آن در سال ۱۳۰۹ سه میلیون تومان از محل عایدات انحصار قند و شکر به وزارت طرق اعتبار داده می‌شود.
رئیس ـ دوفوریت ضرورت ندارد برای این لایحه یک‌فوریت کافی است
وزیر مالیه ـ بلی برای استخدام بنده احتیاط کردم
رئیس ـ فوریت مطرح است. آقای دشتی
دشتی ـ البته وقت مجلس خیلی کم است ولی معذلک بنده مقتضی نمی‌دانم این لایحه با این اهمیت به قید فوریت بگذرد برای اینکه سابقه این مسئله را ما تجربه کرده‌ایم واگذاری ساختمان راه‌آهن به کمپانیهای خارجه بهتر است برای اینکه دولت دچار اشکالات زیادی می‌شود بالاخره هم مردم خارج هم وکلای مجلس هر دو معتقد شدند که به کمپانیهای خارج بدهند منتهایش حالا یک مسئله است و آن این است که در دادن به کمپانیهای خارجی دولت یک ضررهائی متحمل شد و یک تجربه تلخی برد مخصوصاً در قسمت جنوب ولی ما این را باید تصدیق کنیم که تقصیر خودمان است برای اینکه وزارت طرق اطلاعاتش و نظارتش کامل نبوده است و بواسطه عدم این نظارت سندیگای راه‌آهن از عهده وظایفش برنیامد حالا که باز دولت می‌خواهد کارهای سابق را از سر بگیرد یعنی دوباره می‌خواهد خودش درست کند این یک مسئله‌ای است که باید مطالعه بشود مخصوصاً در مجلس باید مطالعه بشود و به کمیسیون برود. عرض کنم کمپانی خارجی اینجا آمدند غیر از آن سندیگای یولن و آن سندیگا که در شمال کار می‌کند کمپانی فرانسوی آمد اینجا پیشنهاد به دولت داد دولت هم آنها را مطالعه کرد و بنظر من مقتضی است که دولت نظریات و مطالعات خودش را در پیشنهاد کمپانیها و کمپانی باتینیول به مجلس عرض بدارد مخصوصاً کمپانی که پیشنهادش بیشتر طرف توجه است آنطوری که بنده شنیدم کمپانی باتینیول است یک پیشنهادات مفصلی داده است علاوه بر اینها برای اجرای این پیشنهادات خودش یک پیشنهاد دیگر راجع به انحصار کبریت داده و حاضر شده است برای انحصار کبریت شانزده میلیون دلار به دولت بدهد که این شانزده میلیون دلار را دولت صرف ساختن خط آهن جنوب بکند این اطلاعات این دو پیشنهاد واگ و اینها است و اینها باید گفته شود از این جهت بنده با فوریت مخالفم و عقیده دارم برای اینکه این مطالب گفته شود آقای وزیر طرق موافقت کنند که این لایحه به کمیسیون برود خودشان هم تشریف بیاورند در کمیسیون و اطلاعات خودشان را در آنجا بدهند و تنقیح بشود و در جلسه بعد بیاید به مجلس وقت زیادی هم تلف نخواهد شد که بیاید به مجلس مخصوصاً این قسمت اختیاراتی که در این لایحه هست اولاً این عده مهندسین معلوم نیست بطور کلی و مبهم یک عده مهندس استخدام می‌شوند و ثانیاً اعتباری که در این لایحه هست صد و پنجاه هزار تومان است و هیچ معلوم نیست که این صد و پنجاه هزار تومان برای استخدام ده نفر مهندس است بیست نفر مهندس است پنج نفر مهندس است معلوم نیست از این جهت این لایحه به این شکلش خیلی برخلاف ترتیب امروزی مجلس است والا اگر به کمیسیون ارجاع بشود و در آنجا
تنقیح بشود و بیاید به مجلس بنظر بنده بهتر است و آن اشکالاتی را هم که آقای وزیر مالیه خیال می‌کنند نخواهد بود برای اینکه تقریباً بیست و یک روز بیست و دو روز از عمر مجلس باقی مانده است و اگر به کمیسیون هم برود ممکن است فردا کمیسیون تشکیل بشود و در ظرف چند روز دیگر به مجلس بیاید و دوباره مطرح شود.
رئیس ـ آقای یاسائی
یاسائی ـ مسئله خط آهن و اقداماتی را که دولت قبل از اجرای این امر کرده است همه بطور بیش و کم اطلاع پیدا کرده‌ایم و بالاخره دولت در نتیجه مراجعه به پیشنهاداتی که از همه کمپانیها شده است و مطالعات و تجربیاتی که در این مدت کرده است اینطور مصمم شده است (با آن پیشنهاداتی که داده شده است) که خود دولت مشغول بشود به تکمیل این خط مخصوصاً آن قسمتی که در جنوب ناقص مانده است اگر آقای دشتی معتقدند که اطلاعات بیشتری پیدا کنند در این خصوص با آقای وزیر مالیه ممکن است مذاکره بکنند و اگر مقصودشان این است که یک نظریاتی دارند بفرمایند همین الآن هم ممکن است نظریاتشان را بفرمایند مانعی نیست در هر صورت چون دولت مورد نظر اکثریت و توجه اکثریت است تشخیصش اینطور شده است و در فراکسیون هم یک توضیحاتی دادند که اینطور ما نتیجه مطالعات و تجربیاتمان شده است که خودمان مباشرت کنیم و نتیجه تحقیق مهندسینمان هم اینطور است که اینطور بصرفه نزدیکتر است که بوسیله مهندسینی که خودمان استخدام می‌کنیم عمل کنیم بنظر بنده اینقدرها اشکال ندارد که با فوریتش موافقت بشود بعلاوه این یک اعتبار محدودی است برای هذه‌السنه تا اول فروردین ۱۳۱۰ آتیه و از آن به بعد البته یک رویه دیگری یا تعقیب همین رویه یا رویه جدیدی را اتخاذ خواهند کرد و تصویبش با مجلس بعد خواهد بود در هر صورت چون وقت کم است و لوایح دیگری هم هست اگر آقا موافقت بفرمایند که همینطور که دولت پیشنهاد کرده بگذرد بنظر بنده بهتر است
رئیس ـ آقای طلوع
طلوع ـ بنده هم با فوریت این لایحه مخالفم اساساً قضیه راه‌آهن برای بنده یک مسئله خیلی بغرنجی است که آقای یاسائی فرمودند (شاید نظر آقای یاسائی اینطور باشد) ولی بنده از راه‌آهن ایران حقیقتاً تا به‌حال چیزی نفهمیدم همین نظریه‌ای که آقای یاسائی فرمودند در ابتدای راه‌آهن آقای رئیس‌الوزراء آمدند اینجا اظهار کردند قرار شد مباشرت راه‌آهن را خودمان داشته باشیم و چیزی نگذشت که مجدداً آمدند و فرمودند ما هفتصد هزار تومان خرج کردیم بالاخره هیچ کاری نتوانستیم بکنیم مجبوریم به سندیگای خارجه مراجعه کنیم ما هم گفتیم خوب هفتصد هزار تومان اهمیت ندارد کسی که یک خانه می‌خواهد درست کند البته یک حیف و میل‌هائی می‌شود یک خرده‌ریزهائی دارد یک خرده‌پاش‌هائی هم دارد حالا هم ما که می‌خواهیم راه‌آهن درست کنیم به این هفتصد هزار تومان یک میلیون اهمیت نمی‌دهیم مجبور شدیم مراجعه کردیم به سندیگای آمریکائی و آلمانی این آقایان آمدند از قراری که معلوم شده هیجده میلیون پول عجالتاً ما داده‌ایم به این آقایان و معلوم نیست چه کرده‌اند و ما نفهمیدیم که سندیگا خوب کار کرده بد کار کرده حیف میل کرده ضرر کرده‌ایم و چه کرده‌ایم بالاخره هیجده میلیون ما آقا پول دادیم و چون بنده بالاخره هم نمی‌توانم بگویم که سندیگا گناهکار است یا نیست ولی بالاخره هیجده میلیون پول داده‌ایم و این هیجده میلیون پول چه شده است معلوم نیست بنده از آقای تقی‌زاده خواهش میکنم که موافقت بفرمایند این لایحه برود به کمیسیون و دولت بیاید در آنجا با هم صحبت کنیم نظریاتی در این موضوع داریم عرض کنیم ما می‌خواهیم بفهمیم که حقیقتاً این راه‌آهن چه شده است این پولها را به چه مصرف خرج کرده‌اند چه جور خرج کرده‌اند و اگر حقیقتاً سندیگا حیف و
میل کرده چطور دول راضی هستند که یک کمپانی برخلاف قانون یک پولهائی را حیف و میل کند، حالا آمدیم از همه این هیجده میلیون و از عملیات سندیگا صرفنظر کرده‌ایم و لایحه دیگری آورده‌ایم که خودمان مباشرت بکنیم و همینطور که آقای دشتی فرمودند در اینجا یک عده از مهندسین را اسم بردند و یک حقوق و اعتباراتی در حدود صد و پنجاه هزار تومان هم معین کرده‌اند و معلوم نیست که به چند نفر می‌خواهند بدهند به پنج نفر می‌خواهند بدهند به ده نفر می‌خواهند بدهند بالاخره در حدود صد و پنجاه هزار تومان اعتبار خواسته‌اند و مخصوصاً این مسئله را تکرار می‌کنیم و تقاضا می‌کنیم از آقای تقی‌زاده که این مسئله که بالاخره مسئله سعادت مملکت است و برای ما امر مهمی است خصوصاً ماها که علاقمند به این مملکت هستیم و مخصوصاً علاقمند به خط آهن ایران هستیم ما که باید رأی بدهیم پنج میلیون تومان، ده میلیون تومان، سه میلیون، صد و پنجاه هزار تومان باید رأی بدهیم باید ببینیم که چه شده است و باید بفهمیم که این پولی که به سندیگا داده‌ایم سندیگا چه خرجی کرده است در این مملکت این بود عرایض بنده.
کفیل وزارت طرق و شوارع (آقای تقی‌زاده)ـ بنده فعلاً هیچیک از فرمایشات آقا و آقای دشتی را راجع به متن کار جواب عرض نمی‌کنم و در خود موضوع نمی‌خواهم صحبت کنم وقتی که مطلب راجع به فوریت است در فوریت باید جواب داده شود. آقای طلوع فرمودند که در کمیسیون باید معلوم شود که چه چیزها شده است چه سرهائی در این کار بوده است اگر فقط مقصود از رفتن کمیسیون این است که بعضی مطالبی است که در کمیسیون می‌شود گفت و در اینجا نمی‌شود گفت بنده که وزیر طرق هستم عرض میکنم که هیچ سری در این کار نیست و هر چه شما بخواهید در مجلس بفرمائید بفرمائید و بنده تمام توضیحات را برای شما می‌دهم و برای شما روشن می‌شود و هیچ سیاست خارجی یا اسرار مخصوصه در کار نیست که باید آدم در حوزه کوچکی با درهای بسته صحبت بکند اگر فقط ایرادتان را جمع به فوریت یا غیرفوریت این است که عرض کردم اما اگر راجع به عملیات سندیگا است یا راجع به این است که چرا چند نفر را اسم نبردند آن راجع به اصل مطلب است و در اصل مطلب عرض میکنم.
بعضی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است.
رئیس ـ موافقین با فوریت قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. یک دفعه دیگر ماده قرائت می‌شود:
ماده واحده ـ به وزارت طرق اجازه داده می‌شود مهندسین و کمک مهندسین و اعضاء فنی و عمال دیگر را که برای کار راه‌آهن لازم باشد از اتباع ممالک فرانسه و آمریکا و آلمان و بلژیک به مدتی که بیشتر از دو سال نباشد و حقوق سالیانه آنها جمعاً از صد و پنجاه هزار تومان در سال تجاوز نکند منتهی تا اول فروردین ۱۳۱۰ استخدام نماید و برای تکمیل ساختمان راه‌آهن و تمدید آن و سایر مخارج متعلقه به آن در سال ۱۳۰۹ سه میلیون تومان از محل عایدات انحصار قند و شکر به وزارت طرق اعتبار داده می‌شود
رئیس ـ ماده واحده مطرح است. آقای دشتی.
دشتی ـ غالباً جوابهائی که اینجا گفته می‌شود مطابق با سؤالات نیست عرض کنم که آقای یاسائی شرحی از اعتماد اکثریت مجلس و دولت بیان کردند در صورتیکه موضوع این نیست وقتی که یک لایحه فوریتش مطرح است باید دلائل فوریت گفته شود یک وقتی که آقای تقی‌زاده وکیل بودند و مخالفت می‌کردند با فوریت و می‌گفتند فوریت وقتی صحیح است که اگر این امروز تصویب نشود ضرری به کار می‌خورد حالا راجع به فوریت نه چیزی آقا فرمودند و نه آقا می‌گویند برای اینکه وقت کم است و رفتن به کمیسیون چند روز طول دارد (در صورتیکه یک روز بیشتر کار ندارد و فردایش می‌آید به مجلس) این اندازه فوریت دارد که یک روز هم نباید تأخیر بشود بنده این را معتقد نیستم در اینجا دلائل فوریت گفته
نشد بنده چیزی را که می‌خواستم چون آقای تقی‌زاده فرمودند که زیاد صحبت نمی‌کنم بنده می‌خواهم بطور تفصیل دلائل دولت را بفهمم که چه شده دولت معتقد شده که خودش باید خط آهن بکشد؟ در صورتیکه کمپانیهای بنا که در خارجه هستند آنها همه چیز همیشه حاضر دارند و از حیث آلات و ادوات و تمام این چیزها از ما برای این کار مقدم‌ترند و برای این کار از ما بااطلاع‌تر هستند یک کمپانی که چهل سال، شصت سال، هفتاد سال است همیشه این کار را کرده است از هر حیث بر ما رجحان دارد شکی نیست و مهندسین زیادی هم این کمپانیها در استخدام دارند بطوری که اگر یک مهندس و بر مهندسینی را که دارند اگر آن را لازم نداشتند بلافاصله بیرونش می‌کنند و مثل ما نیستند که اگر یک مهندس را کنترات کردیم برای دو سال به گردن ما هست و اگر از آن استفاده نکردیم باید حقوقش را بدهیم و البته کمپانیهای بنا بهتر می‌توانند کار بکنند و اغلب دول خارجه هم وقتی که می‌خواهند یک چنین کارهائی را بکنند چون اگر بخواهند خودشان متصدی باشند زیادتر خرج می‌شود و به این کمپانیها کنترات می‌دهند فقط چیزی که هست دولت نظارت می‌کند و نظارت کامل می‌کند ولی ما نظارت کامل نکردیم و در نتیجه عدم نظارت و عدم صحت بعضی مهندسین و در نتیجه سهل‌انگاری‌کردن وزارت فواید عامه تقریباً چند میلیون خسارت به ما وارد شد در جنوب و شاید در شمال هم باشد خود این کار دلیل بر این است که ما نمی‌توانیم خودمان خط آهن بکشیم وقتی که ما نتوانستیم نظارت در کار بکنیم چطور می‌توانیم خط آهن بکشیم ما وقتی که نتوانیم نظارت کنیم که یک کمپانی که از خارج آمده است حساب او را بکنیم و رسیدگی بکنیم که این کمپانی حقیقتاً این خرجی را که کرده است راست می‌گوید دروغ می‌گوید چطور می‌توانیم خط آهن بکشیم آن هم با این مهندسینی که ما استخدام می‌کنیم برای پنج ماه شش ماه بنده میل دارم که آقای وزیر مالیه بطور مشروح و مفصل دلائلی که دولت را متقاعد کرده است که خود دولت می‌خواهد مباشرت کند بیان کند و همینطور بطور مشروح و مفصل بیان کند که کمپانیهائی که پیشنهاد داده‌اند چه نواقصی آن کمپانیها در کار داشته‌اند و اشکالاتی که وزارت مالیه و وزارت طرق در قبول پیشنهادات آنها داشته است بیان کند و اینکه آقای یاسائی فرمودند که در فراکسیون صحبت شده است مطرح‌شدن در فراکسیون برای این است که خاطر نمایندگان مستحضر باشد و در اینجا باید آقای وزیر مالیه بیایند و توضیحات بدهند که نه این که اعضاء فراکسیون بلکه مردم خارج هم بدانند که به چه دلائل بود که خود دولت می‌خواهد امروز خودش اقدام کند به کشیدن خط آهن.
کفیل وزارت طرق و شوارع ـ اما راجع به فوریت همانطوری که فرمودند شاید موقع نشد که دلیل حقیقی فوریت بیان شود بنده تصور کردم که وقتی داخل متن لایحه می‌شویم مذاکراتی به میان آید که بنده توضیح بدهم فوریت یک دلیل حقیقی دارد که همانطوری که فرمودید (بنده گاهی اظهار می‌کردم) اگر امروز نگذرد فردا این مطلب فوت می‌شود اینجا از همان فوریت‌ها است یکی از کارهای عمده این کار تکمیل ساختمان جنوب است در جنوب خیلی مدت بسیار کم داریم و موقع فصل باران است و همینطور که پارسال در موسم باران یک خرابیهائی شد و پلها و در خود راه یعنی خاکریزی راه خراب شد امسال هم اگر جلوگیری بعمل نیاید خرابی شاید زیادتر شود و از آن وقتی که سندیگا اعمال خودش را توقیف کرد تا به‌حال بدون تعمیر (تا اندازه‌ای که ممکن بود مراقبت شده است) و بدون تکمیل همینطور افتاده است و در مقابل باد و باران و آفتاب افتاده است و تصور می‌شود که اگر این زمستان ما آن را تکمیل نکنیم خرابی بیشتر می‌شود و آن وقت البته به همان تناسب مخارج بیشتر می‌شود و از قبل شاید دو ماه به این طرف دولت به این شدت مایل به این شد یعنی به این کار مصمم شد که اقدام بکند و وسائلش را فراهم کند که خودش بسازد البته این کار مقدماتی لازم داشت پرگرامی برای این کار باید تهیه شود و این کار قدری طول داشت که حالا آن پرگرام تهیه شده است و لوازم کار مهیا شده است که حالا
آمده‌ایم اعتبار بگیریم و بلافاصله و فوراً مستخدمین لازم را استخدام کنیم که تصور می‌کنیم در چند روز این کار درست شود که بعضی مهندسین که در ایرانند یا در نزدیکیهای ایرانند فوراً می‌شود استخدام کرد و با مهندسین که فعلاً داریم اقدام به کار می‌کنیم. اما مسئله که فوری است و فوتی است این است که درواقع ما می‌خواهیم روز شنبه این کار را عملی کنیم از این جهت عجله کردیم به کار فوریتش فوریت حقیقی است نه فوریت قانونی (بعضی از نمایندگان ـ صحیح است) اما مسئله راه‌آهن و کمپانیها و فلان یک کسی در اساس راه‌آهن حرف دارد که اساساً لازم نیست ولی می‌گوید آن اندازه‌ای که کشیده شده است عیب ندارد و یکی دیگر هم مثل آقا که می‌گویند که آن قسمتی هم که کشیده شده است بگذارید همینطور عاطل و باطل بماند و این پولی که از دست ما رفته است برود (ضرر را از هر جا بگیری نفع است) یکی دیگر هم می‌گوید همین را باید تکمیل کنند و بقیه را هم بکشند ولی به کمپانیهای خارجی بدهند. راجع به یک قسمت کار نمی‌خواهم عرض کنم چون مکرر عرض کرده‌ام در مورد مهندس و درواقع دیگر که عقیده اکثریت عقلا (اگر محل اتفاق عقلا نباشد ولی قبول بفرمائید که اکثریت عظیمه عقلا) بر این است که اگر یک عمارتی که صد هزار تومان قیمت دارد نود هزار تومان خرج کردید دیوارهایش را بلند کردید و سقف آن را ساختید آنوقت بگوئید چونکه اصل این کار خوب نبوده است این ده هزار تومان یا پنج هزار تومان را خرج بکنیم و بگذاریم این عمارت خراب بشود و از بین برود این را عقل قبول نمی‌کند و منافع مملکت هم اجازه نمی‌دهد و برای اشخاصی که اصولاً با ساختمان راه‌آهن مخالف بودند یا موافق بودند فرقی در مطلب نمی‌کند. آقا تکرار فرمودند که پول دادیم و نفهمیدیم چه شد چرا نفهمیدید چه شد؟ اینجا مثل زدم که صد هزار تومان شما خرج کردید برای ساختن یک خانه، نود و پنج هزار تومان خرج کردیم دیوارها بلند شد سفیدکاری هم شد فقط وسط سقف یک سوراخ شد و باران می‌آمد باید بگوئیم که این پولی که خرج شد کجا رفت این که هنوز باران تویش می‌آید آخر باید یکقدری صبر کنید که تمام بشود الآن قریب دویست کیلومتر رایل کشیده شده الآن این راه‌آهن مهمات عمده مملکتی را حمل می‌کند از بندر شاهپور تا اهواز ما کارهای خودمان را با این ترن انجام می‌دهیم و در شمال بقدری کامل شده بود که یک چیز جزئی مانده بود که اگر با سندیگا یک اختلافی پیدا نمی‌کردیم شاید تا دو ماه سه ماه دیگر بکلی تمام می‌شد و حالا که دوباره با یک کمپانی آلمانی دارند کار می‌کنند الآن اگر بروید ببینید شاید احساس نکنید که تمام نیست مثل اینکه تمام است و ترن می‌رود می‌آید به قول آنهائی که می‌گویند اصلاً خط آهن نمی‌خواهیم معهذا باید این پول خرج شود که این قسمتی که کشیده شده است به همین حال بماند. اما این که چرا ما به کمپانی ندادیم و دولت می‌خواهد خودش بسازد و در اول چرا به کمپانی داد و حالا می‌خواهد خودش بسازد اگر یک وقتی بود که هیچ دولت به کمپانیهای خارجی نداده بود اگر این بیانات در مجلس می شد و در مجلس همه متفق می‌شدند که خوب این کمپانیهائی را که می‌شنویم در خارج هستند و چیز خوبی است چرا به آنها نمی‌دهید ولی حالا که داده‌ایم و بعد از دادن یک تجربه برای ما حاصل شده اهست و باید حالا اطراف کار را بسنجیم ما این کار را دادیم به یک سندیگای خارجی و عملیات آنها را دیدیم این که می‌فرمائید که اینها مهندسین خوب دارند می‌آیند و خوب می‌سازند این را فراموش نفرمائید که اگر بخواهند در اینجا یک مهمانی هم بکنند صدی ده رویش می‌آید هر چه خرج می‌کنید صدی ده هم باید به کمپانی خارجی بدهید هر اقدامی که می‌کنید باید صدی دهش را بدهید و آنوقت که می‌خواستید تمام کارها را به آنها وا بگذارید نه در خرجش و نه در حسابش
مداخله نکنید هر کاری که خودشان می‌خواهند می‌کنند و هر مهندسی که خودشان می‌خواهند استخدام می‌کنند و وقتی که خودمان را بکلی کنار بکشیم و هیچ دخالت نکنیم دیدیم که چقدر شکایت شد در این مملکت که چرا یک مستخدم ده تومانی را پنج تومان اجیر کرده‌اند این حرفها بود بنده عرض نمی‌کنم که همه‌اش صحیح است ولی عرض میکنم که این حرفها بود اما وقتی که خود دولت بدست بگیرد البته خرج کمتر می‌شود و مطمئن‌تر هستیم و از هر جا که بخواهیم می‌توانیم قطع کنیم این کارهائی را که الآن ما در جنوب می‌خواهیم بکنیم می‌خواهم به آقایان اطمینان بدهم که چه به کمپانی بدهید چه یک ماه بعد، چه پنج ماه بعد چه یک هفته بعد بدهید چه هیچ ندهید ابداً بقدره ذره فرق نمی‌کند این کارهائی است که باید حتماً بکنیم باید بین اهواز و دزفول خاکریزی را بلند بکنیم خاکریزی را باید زیاده بکنیم این خاکریزی به هرحال باید بشود کمپانی فرانسوی که پیشنهاد داده بود گفته بود که چهل‌تا واگن که حالا دارید صدتا واگن دیگر هم فوراً باید بخرید و صد و چهل واگن باید روزی چهار مرتبه باید رفت و آمد کند و شن بیاورد بخصوص اینکه در این قسمتها شن نبود و بیشتر اشکالات سندیکا در جنوب برای این بود که به عجله لازم بود که از بندر شاهپور ریل بگذارد و هر چه زودتر پیش برود تا برسد به دزفول و از دزفول هم بیاید تا بلارود که به شن برسد و از آنجا شروع کند به شن‌کشی برای راه و شن بریزد که راه تمام شود و حالا کار ما یک قسمت همان شن‌ریزی است و یک قسمت ساختمان پلها است که شاید بعضی تنگ بوده است باید فراخ‌تر بشود هر قدر هم سیل زیادتر بشود پل خراب نشود اینها چیزهائی است که اگر به کمپانی هم بدهیم یک تومان هم کم نمی‌شود اینکه چرا حالا ندادیم آقا فرمودند که یک کمپانی فرانسوی اینجا آمده بود و یک پیشنهاداتی داده بود چطور شد که با این کمپانی موافقت نشد. درست است بعد از آنکه کار ما با سندیگا انجام نگرفت دولت باز هم از این عقیده منصرف نشد که بلکه بشود با کمپانی دیگری کنار بیاید که این کار را انجام بدهد و تکمیل کند چند کمپانی آلمانی به اتفاق هم یک هیئتی تشکیل دادند عین همان کمپانیهائی که جزو سندیگا بودند ولی از سندیگا جدا شدند. سه‌تا کمپانی بود اسمشان را رویهمرفته گذاشتند کنسرسیوم و یک پیشنهادی دادند برای تکمیل راه‌آهن شمال. شمال نزدیکتر به تکمیل بود و بالنسبه به آن مخارجی که شده بود مخارج بقیه زیاد نبود و نقشه‌های آنها را ملاحظه کردیم و دقت کردیم تمام ملاحظات و دقتها شده مطالعات کردیم و بالاخره با آنها کنار آمده و دادیم که آنها تکمیل کنند. در جنوب کمپانی آمریکائی مشغول بود و با او بواسطه ایرادات زیادی که در کار پیش آمده بود با خود آن کمپانی آمریکائی بلافاصله مذاکره نشد مذاکره بعمل نیامد ولی یک کمپانی فرانسوی که در خارج شرکتی با همان کمپانی آمریکائی داشت داوطلب شد که بیاید و پیشنهاداتی بدهد و چون او جزء سندیگا بوده است و برای آقایان باید توضیح بدهم که سندیگا نسبت به ما و نسبت به دولت و قراردادی که با دولت ایران بستند همان کمپانی آلمانی و آمریکائی یولن بود ولی در میان خودشان هم دو سه کمپانیهای دیگری هم شرکت داشتند با یک کمپانی آمریکائی دیگری شریک بود که اسم او در جزو سندیگا نبود و امضاء نکرده بود کنترات را و لازم هم نبود که امضاء کند و با ما طرف شود یک کمپانی فرانسوی هم بود که همان کمپانی واتینیول بود البته این کمپانی فرانسوی واتینیول خودش یک کمپانی معتبر و محترمی بود تلگراف کرد که ما می‌خواهیم آدم بفرستیم گفتیم مانعی نیست بدون تعهد او مهندسش آمد مهندس بسیار لایق و قابلی هم بود مدتی هم اتود و مطالعه کرد پیشنهاد داد پیشنهادش هم خیلی از حیث فنی نمی‌توانم عرض کنم پیشنهاد بدی بود بلکه مهندسین ما گفتند پیشنهاد خیلی خوبی است تا اندازه ولی اولاً مخارج تعمیر و تکمیل راه را طوری که برآورد کرده بودند
می‌خواهم عرض کنم که خیلی گزاف گرفته بود ولی یا آنها گزاف می‌خواستند بگیرند یا اینکه اصلاً زیاد خرج داشت در هرحال قریب هشت میلیون تومان مخارج تکمیل این راه را پیشنهاد کرده بود ولی از این مشکلتر چونکه حالا این مطلب مخفی نیست آشکار است همه دنیا می‌دانند که ما برای اسعار خارجه فعلاً آن سهولت را نداریم که حالا بیائیم و صد هزار لیره یا یک میلیون لیره به خارج بتوانیم بفرستیم و این قریب سه میلیون دلار در جزء پیشنهادش اسعار خارجه می‌خواست و اینجا سه میلیون دلار که سهل است سیصد هزار دلار هم اگر امروز در پیشنهادی متضمن باشد که ما بدهیم ما باید احتیاط کنیم ـ ما هم احتیاط کردیم (صحیح است) که دیدیم اگر با آنها کار را تمام می‌کردیم و کنترات می‌بستیم آنها که اداره داخلی نبودند که یک هفته که گذشت بعدش بگوئیم تأمل کن حالا ما پول نداریم سه چهار روز صبر کن بعد که پول پیدا کردیم به تو می‌دهیم خیر آقا وقتی که ما کنترات را با او امضاء کردیم فوراً باید به او قسط به قسط پول بدهیم تا کار تمام بشود و با آن ترتیبی که عرض کردم و با این اشکالات ما نتوانستیم مصمم بشویم که فوراً به کمپانیهای خارجی بدهیم و از آن طرف هم نمی‌خواهیم بگذاریم این را همینطور بماند و از طرفی هم تا اندازه اطمینان حاصل است که به توسط مهندسین خودمان ما می‌توانیم این قسمت جنوب را تا حدی تکمیل کنیم و البته جلوگیری از خرابیهای ممکنه بکنیم و اگر در این کار کامیاب شدیم و بلکه امیدواریم و اطمینان داریم که در مسئله تکمیل هیچ چیزی پیش نیاید و کامیاب هم خواهند شد چه ضرر دارد که مهندسین خودمان ایرانی و تکنیکهای ایرانی که زیردست آنها کار می‌کنند اینجا یک مدرسه می‌شود برای آنها که در اینجا به تدریج ورزیده می‌شوند و شاید که بتوانیم در تمدید راه‌آهن از مهندسین خودمان استفاده کنیم و شما این نکته را مخصوصاً آقایان در نظر بیاورند که پانزده سال پیش از این برای ساختن راه شوسه هم از خارجه مهندس می‌آوردیم همین مهندسین ایرانی جوان کم‌کم شروع کردند یک پل ساختند و بعد پنج کیلومتر راه ساختند جاده کشیدند خوب و بد هی کار کردند و پیش رفتند تا ورزیده شدند و خوب شدند آدم هر چه علم داشته باشد تا در عمل وارد نشود مفید واقع نخواهد شد و می‌بینیم که الآن تمام راههای ایران را مهندسین خودمان می‌سازند (صحیح است) با کمک بعضی مهندسین خارجی لهذا فعلاً هم هیچ مانعی نیست که ما فوراً شروع کنیم به تکمیل راه‌آهن و هر وقت که کمپانی خارجی پیدا شد که پیشنهاد داد ما نگفتیم که پیشنهاد شما را نگاه نمی‌کنیم و مطالعه نمی‌کنیم اگر یک پیشنهادی داد که خیلی موافق صرفه و صلاح باشد و بهتر از آن باشد که ما خودمان اقدام می‌کنیم ولی فعلاً ما نمی‌توانیم به امید اینکه این کار را کمپانیهای خارجه خواهند آمد و پیشنهاد خواهند داد همینطور بگذاریم بماند اما اینکه چرا چندتا مهندس و عده مهندسین گفته نشده است اگر درست لایحه را مطالعه بفرمایند خود آقا ملتفت خواهند شد که البته این لایحه نوشته شده است یعنی درواقع اینطور طرح‌بندی شده بود که دولت اجازه بگیرد از مجلس شورای ملی که هر قدر مهندس می‌خواهد از خارجه استخدام کند و هر قدر پول می‌خواهد بدهد بنده بعد از دقت و مطالعه قانونی بیست و سوم عقرب (که معروف است) دیدم که باید ملیت ذکر شود. مدت هم باید ذکر شود حقوق هم تقریباً یا رویهمرفته یا تک‌تک باید ذکر شود این است که ما این را در لایحه بیشتر توضیح دادیم و ذکر کردیم و گفتیم که ملیت از سه چهار مملکت باشد دلیلش هم واضح است که چرا. برای اینکه الآن مهندسینی که ما فوراً می‌خواهیم استخدام کنیم و در نظر داریم از این ممالک است و بعد هم هر چه مهندس بخواهیم بیاوریم و کنترات کنیم دوباره به مجلس می‌آوریم و از مجلس تقاضای تصویب کنترات آنها را
می‌کنیم ـ اما در قسمت حقوقشان چون تک‌تک الآن نمی‌توانیم حقوقشان را معین کنیم این است که حدی معین کردیم برای حقوق همه که از این مبلغ تجاوز نکند و مدت هم از دو سال تجاوز نکند و چون بیشتر از این در این موقع مضیق نمی‌توانستیم کار کنیم این بود که این کار را کردیم ـ مبلغ اعتبار هم بقدری که تا آخر سال ۱۳۰۹ بیش از سه میلیون خرج نمی‌شود از این جهت سه میلیون تقاضا کردیم و گمان میکنم بیش از این سه فقره ملیت ـ مدت و مجموع حقوق آن شرایطی که لازم است برای استخدام متخصصین خارجی بعمل آمده است و بیش از این فعلاً بنده ممکنم نیست که تمام جزئیات را معین بکنم و اگر وقت داشتیم همان کاری را که آقا فرمودند می‌کردیم یکی‌یکی کنترات‌ها را به مجلس می‌آوریم و برای هر کدام علیحده تقاضای تصویب می‌کردیم ولی حالا عرض کردم وقت مضیق است و این کار را هم ما فوراً می‌خواهیم اقدام کنیم این است که تقاضا میکنم آقایان در این باب مساعدت و موافقت بفرمایند که بگذرد تا هر چه زودتر به کار اقدام شود
عده‌ای از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است
آقا سید یعقوب ـ بنده مخالفم با کفایت مذاکرات
فیروزآبادی ـ بنده هم مخالفم
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب راجع به کفایت مذاکرات بفرمائید
آقا سید یعقوب ـ چون آقای تقی‌زاده بینی و بین‌الله یک شرح مفصلی بیان کردند ولی این شرح مفصل را برای آن کسانی که عقیده دارند بیان کردند اما نسبت به کسانی که نسبت به اصل راه‌آهن عقیده ندارند که بنده از آن جمله هستم عقایدی دارم که باید عرض کنم و همینجوری که آقای دشتی پیشنهاد کردند باید برود به کمیسیون طرق و شوارع و این دلیل فوریت زیادی ندارد که آن اندازه که ایشان فرمودند که اگر از امروز به فردا بیفتد و از روز شنبه یک روز عقب‌تر بیفتد چه اندازه برای ما ضرر می‌شود ولی بیان شد که در اصل لایحه یک نظریات دیگری بود که اگر حالا موقع شده بنده می‌خواهم در اصل ماده عرض کنم و تبصره‌ای هم بنده در نظر دارم که عرض میکنم این بود که بنده گفتم مذاکرات کافی نیست تا اینکه این صحبتها بشود حالا مختارید. (عده‌ای از نمایندگان ـ کافی است مذاکرات)
رئیس ـ رأی می‌گیریم آقایان موافقین با کفایت مذاکرات قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد پیشنهادی از آقای آقا سید یعقوب رسیده است قرائت می‌شود:
پیشنهاد میکنم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود
تبصره ـ وزارت طرق و شوارع مکلف است مهندسین و بر مهندسین را از یک دولت استخدام نماید
آقا سید یعقوب ـ بنده میل دارم آقای وزیر مالیه توجه داشته باشند و آن یک دلیلی که در مقابل آقای فیروزآبادی بیان فرمودند آن دلیل گمان میکنم یکقدری علیل باشد برای اینکه اگر یک کسی از اول عقیده ندارد نود هزار تومان خرج این خانه بکند و از اول می‌گوید نباید این نود هزار تومان را خرج این خانه کرد وقتی که مملکت ما موفق شد که در دوره شاهنشاه پهلوی بر اینکه راه را طرق را اینجور وسعت بدهد و اینجور اتومبیل مثل سیل آمد و در این راهها افتاد در آنوقت خودتان تشریف داشتید در دوره پنجم و دوره ششم بعد از آمدن اتومبیلها و بعد از بازشدن راهها همان وقت عده نهایت قلیل بود بعد کم‌کم طرفداران این فکر و عقیده زیاد شد وقتی که گفتند نباید خانه صد هزار تومانی ساخت و نود هزار تومان خرجش کرد بعد بیائید و بگوئید آقا ما نود هزار تومان آمدیم و خرج کردیم ده هزار تومان دیگر هم بدهید این از اول غلط است نود هزار تومانش غلط بوده است این ده هزار تومانش هم غلط است و وقتی هم که خانه تمام شد باز سال به سال ضرر دارد اصل موضوع این است آقا از این جهت است که ما
می‌گوئیم ضرر هر جا جلویش گرفته شود نفع است نه اینکه اول شما ثابت می‌کنید که اصل صحیح حالا که اصلش صحیح شد پس ما بیائیم و تمامش کنیم. ما می‌گوئیم بعد از آنکه طرق اینجور باز شده است و اینجور هم شما موفق شده‌اید که وضعیت طرق را اصلاح کنید و راه را شوسه کنید که اینقدر هم کارخانجات اتومبیل‌سازی در دنیا زیاد شده است و یک تجارت عمده ممالک متمدنه ساختن و فروش اتومبیل شده است و هی مثل سیل می‌آید و وارد مملکت ما می‌شود دیگر ما گفتیم راه‌آهن لازم نداریم و محتاج نیستیم برای چه برای خاطر اینکه مگر در تاریخ بگوئیم ما راه‌آهن داشتیم ما در تاریخمان خیلی چیزهای مشعشع داریم که اگر تعقیب آنها را بکنیم خیلی جلو می‌افتیم نه اینکه شما می‌فرمائید که اکثر عقلا معتقدند که اگر ما صد هزار تومان می‌خواهیم خانه بسازیم و نود هزار تومان خرجش کردیم این ده هزار تومان را هم بدهیم که تمامش کنیم نه بنده می‌گویم که این ده هزار تومان ضرر است آن نود هزار تومانش هم ضرر بوده است و وقتی هم که تمام شد باز ضرر است و باید سال به سال بیائید و اعتبار بگذرانید برای نگاهداری و مخارج راه‌آهن این یک چیزی است که اصلش برای ما نفع ندارد آنهائی که در اقتصاد وارد شده‌اند صحبت با آنها کردیم به ما اطلاع دادند و به ما می‌گویند بعد از آنکه ما موفق شدیم انشاءالله این دو بندر را به هم متصل کنیم تازه اول گریه‌کردن است اول این است که ما باید یک مالیات دیگری را وضع کنیم برای نگاهداری این راه این راجع به اصلش بود اما راجع به آنکه چون بنده و آقای فیروزآبادی و یک عده این عقیده را داریم خواستم عرض بکنم که فرمایشات شما نسبت به کسانی که منکرند اصلاً وارد نیست اما موضوع نگرانی که آقای طلوع داشت بنده هم همان را دارم من جرب‌المجرب حلت به‌الندامه یک کسی که پایش رفت توی سوراخ احتیاط می‌کند که دیگر نیفتد می‌گویند آقای رئیس‌الوزراء حالیه که آقای حاجی رئیس‌الوزراء‌مان باشد آمد و گفت ما خودمان این کار را کردیم و خبط کردیم ضرر کردیم ما هم گفتیم برای خاطر جمال آقای رئیس‌الوزراء این هفتصد هزار تومان هم اهمیت ندارد امتحانی بود کردیم دیدیم نشد در روزنامجات هم نوشتند گفتند هفتصد هزار تومان شاید بیشتر (فیروزآبادی ـ هشتصد هزار تومان) بلی در این حدود هشتصد هزار تومان در جراید هم نوشته که آقای رئیس‌الوزراء گفت هفتصد یا هشتصد هزار تومان بکلی از بین رفت این امتحان را خودمان کردیم و ضرر کردیم از بس که در مجلس صحبت یک میلیون و دو میلیون شده است هفتصد هزار تومان دیگر اهمیتش از بین رفته است دیگر نمی‌روند و جیب مردم را بگردند و ببینند که یک قران هم برای مخارجشان پیدا نمی‌شود ما هشتصد هزار تومان ضرر کردیم بعد از این ضررکردن دو مرتبه آقای تقی‌زاده دلیل هم ذکر نکرده‌اند که بعد از آن ضرری که ما کردیم ما اطمینان داریم که دیگر ضرر را نخواهیم کرد. حرف طلوع این بود که خوب چه اطمینان دارید شمائی که اقدام کردید در عمل و پیرارسال تا حالا دو سال است که این ضرر را کرده‌اید چرا حالا این پیشنهاد را کرده‌اید؟ این یک موضوعی است که جواب ندادند ـ موضوع سوم که خودم پیشنهاد کرده‌ام توجه داشته باشند حالا که می‌فرمایند ناچار شدیم و دولت تصمیم گرفته است که این خط آهن را بکشد خودش بکشد لابد یک نظر عالی است و خوب علم در مسائل سیاسی مملکتی علم اجتهادی است یک کسی رأیش و عقیده‌اش این است که یک مقدماتی را در نظر بگیرد و اینطور اجتهاد کند و بگوید نافع است یک کسی دیگر می‌گوید که نافع نیست آنوقت اکثریت و اقلیت در اینجا تشکیل می‌شود و رأی می‌دهند حالا اکثریت مجلس و دولت نظرش این است که ما اجتهاد کردیم و مقدمات مسئله را مطالعه کردیم و اینطور دانستیم که راه‌آهن اولاً و بالذات نافع است خوب خودتان هم می‌خواهید بکشید و تجربه کرده‌اید دیگر چرا می‌گوئید از ملل
مختلفه استخدام شوند یک ملت را بگیرید بنده آن روز هم عرض کردم خدمتتان کلکسیون مهندس که برای شما فایده ندارد حالا که می‌خواهید مهندس بیاورید چرا از آلمان فرانسه آمریکا و بلژیک و لهستان می‌خواهید بیاورید شما مگر می‌خواهید دعوت کنید از تمام عالم دعوت عامه که نمی‌خواهید بکنید که آهای ملل دنیا بیائید و مهمان ما بشوید ما دعوت عام می‌کنیم (خنده نمایندگان) خوب از یک ملت قرار بدهید یا ملت فرانسه یا ملت بلژیک یا ملت آلمان یا ملت آمریکا برای خاطر اینکه تصدیق می‌کنید که درست است اگر اینطور باشد اطمینانی نیست آنوقت هی اختلاف نظر پیدا می‌شود و تازه اول اختلاف نظر بین مهندسین است و تشاجر بین آنها پیدا می‌شود چنانچه بعضی مطلعین هم به بنده گفتند شاید صحیح و عین واقع هم باشد که در راه جنوب به اعتبار اختلاف نژاد یا اختلاف عقاید این ضرر واقع شد. حالا که اینطور شده این است که بنده پیشنهاد کردم حالا که ناچارید مهندسین و بر مهندسین بیاورید و کنترات کنید لااقل از یک ملت باشد تصدیق کنید که اگر از یک ملت باشد این را امتحان کرده‌اید که بهتر است تمام مهندس و بر مهندس را از بلژیک بیاورید بینی و بین‌الله به شما عرض میکنم که بلژیکی‌ها مستخدمین خوبی بودند و از آن مدتی که گمرک و پستخانه ما را در دست گرفتند از روی صداقت خدمت می‌کردند بیائید همه را از بلژیک بیاورید یا نه همه را از روسیه بیاورید یا نه همه را از آلمان بیاورید بنده هر چه فکر میکنم خودتان با آن تبحرتان در مجلس و با آن نطق و بیانتان نتوانستید برای من یک دلیلی بیاورید که مجموعه را دعوت‌کردن برای چیست و چرا از همه جا می‌آورید ما نمی‌خواهیم مهمانی بکنیم خوب است از یک ملت بیاوریم این است که پیشنهاد کردم حالا که ناچار شدید و تشخیص دادید که راه‌آهن را باید خودتان بکشید و مهندس را هم ما محتاج هستیم بیائید از یک ملت بیاورید که اختلاف برداشته شود این یک موضوع. موضوع دیگر آنکه می‌نویسید سه میلیون تومان برای سه ماه بنده عقیده ندارم به سه تومان پول صورت خرجش را بنده نمی‌دانم اما آن اندازه همانطور که خودتان بیان کردید اگر برای اصلاح و خاکریزی‌کردن آنجاست سه میلیون نمی‌خواهد ولی چون بر سبیل اعتبار است بنده از این جهت موافق هستم و یک موافقت دیگر من و خوشحالی دیگر من از آقای تقی‌زاده این است که کاملاً موافقت کرده است با آن حق مجلس که هر پولی را که از انحصار برداشته می‌شود اجازه‌اش را به مجلس می‌آورد بواسطه اینکه سابق بر این یکقدری شلوغ کرده بودند و می‌گفتند به همان اعتبار برمی‌داریم که قانون وضع شده و به اعتبار همان می‌پردازیم لیکن عمل همین است که هر پولی را که هر روز بخواهند بردارند باید با اجازه مجلس باشد نظر بنده این بود با اینکه با اصل و اساس راه‌آهن مخالف هستم.
کفیل وزارت طرق و شوارع ـ گویا این جمله از ایراد آقا را که بر ملل مختلفه فرمودند در مورد دیگر هم اظهار کردند. در این مورد بخصوص ما اشخاصی را در نظر داریم که به سهولت می‌شود آنها را استخدام کرد و این کار را انجام داد و اینها اتفاقاً همه از یک ملت نیستند اگر بخواهیم رجوع کنیم و از آمریکا پنج شش نفر بیاوریم یا از آلمان. این کار طول می‌کشد علاوه بر این چنانچه آقایان می‌دانند یکی از این مهندسین آمریکائی است که عنقریب کنتراتش تمام می‌شود و کنترات او هم جزو این کار می‌آید پس یکی آمریکائی است اگر بخواهیم همه از یک ملت باشند باید همه مهندسین را از آمریکا آورد در صورتیکه ما در نظر داریم که چند نفر از مهندسین دیگر را از ملل مختلفه بیاوریم که زودتر این کار را تمام کنند اما چیزی که اشاره فرمودند که سابقاً گفته شده است که ما خودمان مباشرت کردیم برای ساختمان راه‌آهن به هدر رفت بنده تصور نمی‌کنم که کسی از اعضاء دولت همچو حرفی زده باشد که پول به هدر رفته باشد شاید گفته‌اند که ما مباشرت کرده‌ایم و حالا می‌بینیم که یواش
پیش می‌رود و آنطوری که دلخواه ما است نمی‌شود و حالا می‌خواهیم برای اینکه بهتر پیشرفت کند به کمپانی خارجه بدهیم تا زودتر و بسرعت تمام شود اما هیچ پولی که در راه‌آهن مصرف شده به هدر نرفته برای اینکه آن هشتصد هزار تومانی که خرج کرده‌ایم باز هدر نرفته زیرا اگر خرج نکرده بودیم وقتی که به کمپانی خارجه می‌دادید آن پول را که باید به او بدهید می‌دادید بعلاوه آن هشتصد هزار تومان کار را هم از شما تحویل گرفت و مطابق آن حساب کرد هیچوقت چیز نکرده است حالا هم که سه میلیون تومان اعتبار خواسته می‌شود البته حساب و خرجش را ما نمی‌توانیم الآن بگوئیم ولی بطور کلی و اختصار عرض میکنم که یک قسمت عمده (یک هشتاد هزار تومان) به خاکریزی مصرف می‌شود و شاید صد و پانزده یا صد و بیست هزار تومان برای پلها مصرف خواهد شد و یک مبلغی هم برای شن‌ریزی و اینها داده می‌شود و احتیاطاً ما یک عدد کاملی نوشتیم سه میلیون که تا آخر سال در اختیار وزارت طرق باشد و اگر باز چیزی لازم باشد البته به مجلس می‌آوریم از این جهت نقداً هیچ راهی نیست که همه مهندسین را بتوانیم از یک ملت بیاوریم و اگر این کار را بکنیم کار دو سه ماه به تعویق می‌افتد
رئیس ـ پیشنهاد آقای فیروزآبادی را قرائت می‌کنیم و رأی به پیشنهاد آقا را به بعد محول می‌کنیم
پیشنهاد آقای فیروزآبادی
بنده پیشنهاد میکنم که تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود
تبصره ـ مهندسین جدید فقط باید از ایران استخدام شوند
(خنده نمایندگان)
رئیس ـ آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی ـ خوب حالا بنده عرایض خودم را میکنم خنده‌اش بعد است. آقای وزیر مالیه اظهار لطف کردند و گفتند بحمدالله در ایران هم مهندسین زیردست این مهندسینی هم که می‌آیند کار کرده‌اند و قابل شده‌اند و می‌دانند که خط آهن را از روی زمین سفت می‌شود رد کرد یا نمی‌شود رد کرد یا اینکه اینجا را چقدر شن بریزند خوب است یک سانتیمتر دو سانتیمتر نیم ذرع یک ذرع. خط آهن یک اندازه‌اش این است و یک اندازه‌اش هم پل‌سازی است ما تقریباً شاید بیست نفر مهندس خارجه داریم یکی از آنها آقای کارل است که تقریباً در سال سی و یک هزار تومان ما حساب کرده‌ایم خرج او است خرج یک مهندس است که کارل باشد حساب بکنید ببینید همین است یا غیر از این است خوب آن سرمهندسشان باشد مهندس سالی سی و یک هزار تومان سرمهندس باشد و به دستور او خط آهن که روزی نمی‌دانم پنج ذرع ساخته می‌شود ده ذرع ساخته می‌شود شروع کنند مهندسین ایرانی که از قبیل آقای عبدالرزاق‌خان و دیگران هم که هستند که زیردست اینها تربیت شده‌اند و خدا کند که مثل آنها نشده باشند زیردست اینها بیایند و مهندسی بکنند و این خط آهن را بکشند و الحق بنده امروز خیلی متشکر و ممنون شدم که دولت خودش امروز می‌خواهد این کار را بکند بنده مأیوسم کاملاً که اروپائی برای ما کار کند هر کاری که می‌کنیم باید خودمان بکنیم همین کارل در آن دوره هم بود در سال هفت هزار تومان از ما می‌گرفت در صورتی همه آن خطاها را کردند یا به ما نگفت یا گفت و دولت اعتنا نکرد نمی‌دانم همین مهندس عالی‌مقام تشریف داشتند که در آن خط جنوب ما هفده کرور خرج شد بعد رفتند دیدند که شانزده کرور خرج تعمیر آن است این سرمهندس بود اینکه تازه نیامده نه اینکه تازه آمده باشد خلاصه ما اینقدرها مهندس داریم که مهندسین اروپائی را سرمهندس قرار دهیم و همین مهندسین ایرانی که گفتند ما در ایران داریم که بنده خیلی خوشحال شدم از این فرمایش ایشان همین مهندسین را در زیردست این مهندسین اروپائی بگذارید و صد و پنجاه هزار تومان پول ما را ندهند به خارج و
اگر خراب کنیم به دست خودمان خراب شود به دست دیگران ما اگر بدهیم هیچ نداریم
رئیس ـ آقای یاسائی
یاسائی ـ عرض می‌شود فرمایشاتی که آقای فیروزآبادی فرمودند راجع به اینکه تکمیل خط آهن به مهندسین ایرانی واگذار شود خیال میکنم خودشان هم بطور جدی این پیشنهاد را نفرمودند برای اینکه درست است که آقای تقی‌زاده فرمودند که مهندسین ما در ضمن عمل و راهسازی یک چیزهائی یاد گرفتند ولی نه اینکه راستی راستی ما یک مهندسین داریم که می‌توانند ایجاد پل نموده و برای راه‌آهن تهیه شده باشند هنوز یک همچو مهندسین از هموطنان خودمان حاضر نشده‌اند که بتوانیم برای این کار آماده کنیم همان آقای سرتیپ عبدالرزاق‌خان را که اسم بردید معلوم نیست که در خط آهن هم کار کرده باشند درست است مهندس خیلی لایقی است و نقشه را هم خوب می‌کشد ولی مربوط به راه‌آهن و اینها نیست خوب است آقا تأمل بفرمایند انشاءالله چند سال دیگر همانطور که آقای وزیر عدلیه وعده دادند یک عده‌ای زیردست این مهندسین خارجه تربیت می‌شوند و محصلین خودمان هم از خارجه مراجعت می‌کنند انشاءالله آن وقت به سلامتی ما مهندسین کافی خواهیم داشت ولی عجالتاً این پیشنهاد جنابعالی مورد ندارد (صحیح است)
رئیس ـ آقایانی که پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند
(دو سه نفر قیام کردند)
رئیس ـ قابل توجه نشد ـ آقایانی که پیشنهاد آقای فیروزآبادی را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند
(کسی قیام نکرد)
رئیس ـ قابل توجه نشد ـ رأی می‌گیریم به ماده واحده با ورقه آقایانی که موافقند ورقه سفید خواهند داد
(در این موقع اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نتیجه به ترتیب ذیل حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول شصت و یک ورقه کبود علامت رد دو
رئیس ـ عده حاضر هفتاد و نه به اکثریت شصت و یک رأی تصویب شد
[۹ـ مذاکره در پیشنهاد تبدیل مواقع جلسات]
رئیس ـ پیشنهادی از طرف جمعی آقایان رسیده است راجع به جلسات قرائت می‌شود:
مقام عالی ریاست مجلس شورای ملی دامت شوکته
امضاءکنندگان ذیل استدعا داریم که بعدها جلسات مجلس را عصرها سه ساعت بعدازظهر مقرر فرمائید تشکیل شود.
سیدمرتضی وثوق‌ـ هزارجریبی‌ـ اعتبار‌ـ مصباح فاطمی و جمعی از آقایان.
رئیس ـ آقای اعتبار
اعتبار ـ بالاخره ما تجربه داریم که غالب آقایان نمی‌آیند سه به ظهر …
(همهمه وکلاء ـ همه می‌آیند) (زنگ رئیس)
اعتبار ـ با هر تأکید و خواهش و تمنائی بالاخره سه به ظهر مانده تا به‌حال جلسه تشکیل نشده (صحیح است) هزار گونه اقدامات شد برای اینکه جلسه سه ساعت
به ظهر بشود ولی متأسفانه نتیجه‌ای نداشته است و باز اگر یک وقت وسیعی داشتیم ضرر نداشت که این ترتیب را ادامه بدهیم ولی از آن طرف مدتی به عمر مجلس باقی نمانده کارهای زیادی هم هست که همه آقایان تصمیم دارند که این کارها تمام شود با این تصمیم بنده خیال کردم که اگر مجلس را عصرها قرار بدهیم که یک وقت بیشتری باشد که ظهر جلوی ما را نگیرد شاید کارها تمام شود (جمعی از نمایندگان ـ صحیح است بعضی دیگر ـ خوب نیست) … ولی اگر بخواهیم به این ترتیب پیش برویم گمان نمی‌کنم خوب باشد بنده نمی‌دانم چرا در خارج که با آقایان حرف می‌زنم همه می‌گویند موافقیم ولی اینجا که پیشنهاد میکنم می‌گویند عصر نمی‌شود!؟
رئیس ـ آقای ملک موافقید
ملک‌مدنی ـ بله
رئیس ـ آقای فیروزآبادی مخالفید
فیروزآبادی ـ بله
رئیس ـ بفرمائید
فیروزآبادی ـ اولاً بنده عقیده‌ام این است …
(مجد ضیائی در حال خروج)
رئیس ـ (خطاب به آقای مجد ضیائی) آقا تشریف نبرید که عده درست به حد نصاب است رعایت انتظامات را بفرمائید
فیروزآبادی ـ بنده عقیده‌ام این است که کار مجلس وقتی باید بشود که ذهنها بازتر و روشنتر و حواسها متفرق نباشد از نصف شب تا ظهر همه می‌دانیم ذهنها روشنتر و واضحتر و بهتر است تا از ظهر به نصف شب آنوقت وقت پریشانی حواس است و کار نمی‌شود کرد این یکی دیگر اینکه صبح شخص که از خواب بیدار شد و کارهایش را کرد می‌داند که باید بیاید به مجلس اما اگر از ظهر به بعد شد شخص غالباً عقب کاری می‌رود که دیگر نمی‌تواند از آن کار برگردد و به مجلس هم نمی‌رسد و نمی‌تواند بیاید ثالثاً از حالا دارد رو به زمستان می‌رود شبها نمی‌شود خوب است صبحها قرار بدهید ۴ ساعت به ظهر مانده آنهائی که چهار به ظهر نمی‌آیند سه بعد از ظهر هم نخواهند آمد (صحیح است) آن کسی که حالا می‌آید آنوقت هم می‌آید (بعضی از نمایندگان ـ صحیح است) بنده به این ملاحظه و بعضی ملاحظات دیگر عقیده‌ام این است که مجلس طرف صبح باشد هم بهتر تشکیل می‌شود و هم مردم بهتر می‌آیند و هم آقایان از کارشان بازنمی‌مانند اما عصر عقیده‌ام این است بعکس خواهد شد حالا بسته است به نظر آقایان.
رئیس ـ موافقین با پیشنهاد یعنی موافقین با عصر قیام فرمایند (عده کمی قیام نمودند) تصویب نشد
[۱۰ـ موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه]
رئیس ـ جلسه آینده روز سه‌شنبه سه ساعت قبل از ظهر دستور لوایح موجوده
(مجلس مقارن ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ دادگر
قانون
اجازه استخدام مهندسین و اعضاء فنی راه‌آهن از اتباع ممالک خارجی و اعطای سه میلیون تومان برای مخارج لازمه سال ۱۳۰۹ راه‌آهن به وزارت طرق و شوارع
ماده واحده ـ به وزارت طرق اجازه داده می‌شود مهندسین و کمک مهندسین و اعضاء فنی و عمال دیگر کار را که برای کار راه‌آهن لازم باشد از اتباع ممالک فرانسه و آمریکا و آلمان و بلژیک به مدتی که بیشتر از دو سال نباشد و حقوق سالیانه آنها جمعاً از صد و پنجاه هزار تومان تجاوز نکند منتهی تا اول فروردین ۱۳۱۰ استخدام نماید و برای تکمیل ساختمان راه‌آهن و تمدید آن و سایر مخارج متعلقه به آن در سال ۱۳۰۹ سه میلیون تومان از محل عایدات انحصار قند و شکر به وزارت طرق اعتبار داده می‌شود.
این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه بیست و چهارم مهرماه یکهزار و سیصد و نه شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید
رئیس مجلس شورای ملی ـ دادگر