مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ خرداد ۱۳۰۴ نشست ۱۸۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ خرداد ۱۳۰۴ نشست ۱۸۲
جلسه ۱۰۸۲
صورت مشروح مجلس یکشنبه ۲۴ خرداد ۱۳۰۴ مطابق ۲۲ ذی قعده ۱۳۴۲
مجلس ۳ ساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای حسینخان پیرنیا تشکیل و صورت مجلس ۵شنبه ۲۱ خرداد را آقای آقاشیخ هادی طاهری قرائت نمودند
رئیس ـ آقای فرمند (اجازه)
فرمند ـ قبل از دستور عرض دارم
رئیس ـ آقای عراقی (اجازه)
عراقی ـ قبل از دستور عرض دارم
رئیس ـ آقای شوشتری (اجازه)
شوشتری ـ قبل از دستور عرض دارم
رئیس ـ آقای دامغانی (اجازه)
دامغانی ـ قبل از دستور عرض دارم
رئیس ـ آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی ـ بنده قبل از دستور عرض دارم.
رئیس ـ آقای شریعت زاده (اجازه)
شریعت زاده ـ قبل از دستور
رئیس ـ درصورت مجلس اشکالی نیست؟
(گفتند خیر)
رئیس ـ آقای فرمند (اجازه)
فرمند ـ نان شهر طهران بیک وضع بدی بیرون آمده است که ابدا” قابل تحمل و خوردن نیست بنده تصور می‌کنم از طرف مجلس شورای ملی باید یک تذکری در این خصوص بدولت داده شود در یک مملکتی که حاصلخیزترین ممالک دنیا است در پای تختش باید نانی بمردم بدهند که خوردنی نباشد این مسئله خیلی اسباب تأسف است و علت ندارد جز مهملی و عدم دقت و پیش بینی. والا در مملکت ما گندم فراوان است و ارجمند و سلطان آباد عراق ممکن الان گندم وارد کرد اما چون وسائل حمل و نقل ندارند نتوانسته‌اند بطهران حمل کنند بنده یکسال قبل خدمت آقای رئیس الوزراء عرض کردم که برای اداره ارزاق خوبست فکر یک وسایل نقلیه بکنند و با کلنل ماکرماک هم در آنخصوص صحبت کردم بنده اینطور پیشنهاد کردم که اگر خرواری یک تومان بقیمت گندم شهر طهران اضافه بکنند سالی صدهزارتومان می‌شود و با این صدهزارمیشود قرض هشتصد هزارتومانی که به مدت ۱۰،۱۲ سال مستهلک شود آنوقت با این هشتصدهزارتومان می‌شود اتومبیل بارکش خرید که با این اتومبیل‌ها معادل هفت هشت هزار شتر باربرد آقای رئیس الوزراء عقیده بنده را پسندیدند و کلنل اکرماک هم این عقیده را پسندیدند ولی بدبختانه تا بحال ۱ سال می‌گذرد در آن خصوص اقدامی نشده امروز که گرفتار عسرت نان شده‌ایم بواسطه نبودن شتر است چون شترها در اینفصل بروغن مالی رفته‌اند حالا بنده تصور می‌کنم دولت وسایل نقلیه که دارد چه از پست خانه و چه قشونی اگر آنها را کمک بدهند باداره ارزاق که از خارج جنس به طهران وارد کنند رفع عسرت نان بشود و در اینخصوص پیشنهادی دارم که ملاحظه میفرمائید اگر مقتضی بود رأی بدهید.
رئیس ـ آقای عراقی (اجازه)
عراقی ـ مدتی است راجع بقضیه ۲۲ اردیبهشت که در قانون انحصاری قندوچای نوشته شده بین تجار و دولت اسباب اختلاف شده است یعنی یک گمرک سرحدی درقصرشیرین هست در کرمانشاه هم یک هست که گمرک خانه دارد تجارقبل از ۲۲ اردیبهشت قند را از قصر عبور داده اندولی به کرمانشاه که دارای یک گمرک خانه است وارد نکرده بودند درکرمانشاه که وارد شده می‌گویند اینجا گمرک خانه است و تجار ری هستند که گمرک خانه در قصر است و این اسباب اختلاف بین تجار همدان و کرمانشاه و عراق و دولت واقع شده و تلگرافاتی هم کرده‌اند که تقدیم مجلس کرده‌ام تمنای من این بود راجع باین ۲۲ اردیبهشت و گمرک خانه قصر و کرمانشاه بدولت تذکر داده شود یک ترتیبی بدهند که تجار بیچاره از گرفتاری راحت شوند.
رئیس ـ آقای شوشتری (اجازه)
شوشتری ـ عرایضی که در جلسه قبل بنده راجع باسترآباد کردم اگرچه جلسه گذشته درصورتمجلس قرائت شد و کاملا” مطابق با اظهارات بنده بود لیکن جرائد برخلاف انتشار داده بودند یعنی تصور می‌کنم سوء تفاهم و سوء اشتباه شده .
(خنده نمایندگان)
شوشتری ـ بلی سوء تفاهم شده سوء اشتباه هم غلط نیست بنده اظهار نکردم اهالی استرآباد از دولت خواسته‌اند از ترکمنستان و ترکمانیه صرف نظر شود اظهار کردم ترکمنها بواسطه فشاریکه به آنها وارد شده خود آنها درخواست کرده‌اند و دیگر اینکه بنده اظهار نکردم اسلحه را زمین بگذارند بروند کجا می‌روند نمی‌توانند بروند و نبایستی هم بروند چون این اشتباه شاید یک چیزهائی در اطرافش باشد خواستم این توضیح را عرض کرده باشم.
رئیس ـ آقای دامغانی (اجازه)
دامغانی ـ مکرر د رمجلس مذاکره شده که راجع بمستخدمین وزارت پست و تلگراف از حیث قانون استخدام تبعیض می‌شود یعنی موادی که برضرر مستخدمین آنجا است درباره آنها کاملا اجراء شده ولی موادی که برعلیه آنها است اجراء نمی‌شود مراسله هم از اجراء پست دو روز قبل رسیده بود گویا خدمت آقایان هم باشد که از این قسمت شکایت کرده‌اند مثلا” حقوق تقاعد از آنها کسر گذاشته می‌شود ولی مواد نافعه در موارد آنها اجراء نمی‌شود اخیرا” گویا تصمیم گرفته شده است اشخاصیکه پیش از پنجاه و پنج سال دارند از خدمت متقاعد کنند و توسط همه آقایان شکایت کرده بودند خوبست تذکری بوزارت پست و تلگراف یا وزارت مالیه داده شود که مواد قانون استخدام بطور عادلانه درباره آنها اجرا شود. بعضی از نمایندگان دستور.
رئیس ـ وارد دستور بشویم. (گفتند بلی)
رئیس ـ دستور خبر کمیسیون فواید عامه راجع براه بندر جز است (ماده اول راپورت مزبور بشرح ذیل قرائت شد)
ماده اول ـ مجلس (شورای ملی اعطای امتیاز انحصاری ساختن و دایر داشتن چهار دشته راه شوسه اطراف بندرجز را بشرح مذکور در ماده دوم امتیاز نامه برای مدت سی سال شمسی که ابتدای آن تاریخ مبادله این قرارداداست بآقای علی قلی خان (مسعودالملک) هزارجریبی تبعه مسلم ایران که در این قرارداد بنام صاحب امتیاز مذکور می‌شود بشرایط ذیل تصویب می‌نماید.
رئیس ـ آقای دامغانی (اجازه)
دامغانی ـ در اینماده عرضی ندارم
رئیس ـ آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا ـ بنده موافقم مخالف ندارد
رئیس ـ آقای دادگر (اجازه)
دادگر ـ بنده هم موافقم
رئیس ـ آقای تجدد تجدد ـ موافقم
رئیس ـ مخالفی ندارد؟
گفتند خیر
رئیس ـ رأی می‌گیریم بماده اول آقایان موافقین قیام بفرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد ماده دوم (بشرح ذیل خوانده شد)
ماده دوم خط سیر اینراه از بندر جز از راه سازی هزارجریب بشهر دامغان و از بندر جز بشهر استرآباد و از بندر جز بقره سو و از بندر جز بشهر اشرف است و صاحب امتیار مکلف است که قبل از شروع بعملیات نقشه جامعی بمقیاس مناسب از کلیه سیر قطعی راههای فوق الذکر بتوسط مهندس متخصص راه سازی بخرج خود ترسیم نموده به وزارت فواید عامه تقدیم دارد که برطبق آن راه ساخته شود. چنانچه این نقشه در وزارت فواید عامه مورد ایراد فنی گردد صاحب امتیاز مکلف است رفع معایب آن را بنماید.
رئیس ـ آقای دامغانی (اجازه)
دامغانی ـ بنده در شور اول مختصری عرض کردم و پیشنهادی هم تقدیم کرده بودم گویا در کمیسیون توجهی نفرموده‌اند. از بندرجز بدامغان دوسه راه دارد یک راه پیش از راه ساور معروف است یک راه دیگر هم هست معروف بغالدین یکی دو راه دیگر هم هست بنده هیچ ندانستم فلسفه اینکه اختصاص داده‌اند که صاحب امتیاز باید اینراه را از بندر جز بدامغان از راه ساور هزارجریب تسطیح کند چه چیز است؟ ازصاحب امتیاز هم سؤال کردم هیچ فلسفه در نظر نداشت از وزارت فواید عامه هم سؤال شد آنها هم پنج فلسفه درنظر نداشتند با اینکه راه ساور بنظر بنده یک محظوراتی دراد.اولا” راهی است طولانی تر و بعمل دورتر. ثانیا” بقسمت ترکمن نزدیکتر است و ممکن است در ندافرس ماژور بیشتر واقع شود.بنابراین بنده هیچ اختصاصی برای راه ساور هزار جریب قائل نیستم و تصور می‌کنم لازم است مطلقا” این قسمت حذف شود و نوشته شود خط سیر اینراه از بند جز بشهر دامغان و بشهر استرآباد خواهد بود و هیچ خصوصیتی ندارد که راه ساور هزار جریب قید شود اگر یک مصلحتی هم در این راه در نظر هست این قسمت که می‌نویسد بمقیاس متناسب از کلیه سیرقطعی راههای فوق الذکر بتوسط مهندس متخصص راهسازی بخرج خود ترسیم نموده به وزارت فواید عامه دارد که بر طبق آن راه ساخته شود آن مقصود را تأمین می‌کند پی در صورتیکه صاحب امتیاز مکلف بشود باینکه یک مهندس متخصص ببرد و یک نقشه جامعی بردارد که در وزارت فواید (عامه مورد قبول شود و اگر یک معایبی پیدا کند مکلف باشد رفع آنرا بکند دیگر اشکالی باقی نمی‌ماند بنده عقیده دارم که راه ساورهزار جریب یک قید زیادی است و یک تحمیلی است بر صاحب امتیاز که هیچ دلیل و فلسفه ندارد و بعلاوه از عملا هم دورتر است و فورس ماژور هم در این قسمت نزدیکتر است یا نتیجه است که پیشنها کردم حذف شود
کازرونی ـ مخبر کمیسیون ـ حضرت شریعت مدار عضو محترم کمیسیون فواید عامه در کمیسیون موقع شور تشریف داشتند نماینده دولت هم حضورداشت اظهارات و بیانات صاحب امتیاز هم درست بود و مانعی نداشتند آنجا نظریات خود را اظهار کند البته نظریاتی راهم که فرمودید ما هم درش دقت کردیم اطرافش راهم ملاحظه کردیم بهترهمین ترتیب بود که اتخاذ شده و بالاخره اگر قایل هستید باینکه این صلاح اندیشی را که برای صاحب امتیاز می‌گفتند خودشان باین اندازه صلاح خودرا تشخیص نمی‌دهند.پس خوب این امتیاز را تصویب نکنیم برای اینکه صلاح و فشار خودشان را تشخیص نمی‌دهند نه خودش خیر خودش را منظور می‌دارد و نه دولت خیر عامه و صاحب امتیاز را منظور می‌دارد بنده حقیقتا” که نمی‌توانم تسلیم این فلسفه بشوم و نمی‌توانم فرمایشات آقا را تصدیق کنم
جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است
رئیس ـ پیشنهادها قرائت می‌شود (بشرح آتی قرائت شد)
پیشنهاد اقای دامغانی ـ پیشنهاد می‌کنم از راه ساوه هزار جریب از ماده دوم حذف شود
. پیشنهاد آقای دادگر بنده پیشنهاد می‌کنم از ماده دوم جمله (از راه سازه هزار جریب حذف شود)
رئیس ـ توضیحی دارید؟
دادگرـبلی بنده توضیح دارم.
رئیس ـ بفرمائید.
دادگرـ بنده گمان می‌کنم اساس اینگونه امتیازات برای تسهیلات است چون اساسا” مباشرت یعنی یک که مباشر یک امر خیری بشود کار خیلی خوبی است یکنفر ایرانی است و آمده است و یک راهی را امتیاز بگیرد ما باید با او معاونت کنیم و تسهیلاتی فراهم کنیم که کار را بهتر انجام بدهد و مقید کردن همیشه کار رامشکل می‌کند. خود آقای مسعودالملک در خارج ببنده تذکر دادند که راه دیگری اکتشاف شده است که خودشان هم قبلا” مستحضر نبودند و خیلی سهلتر و آسانتر و بهتر است و در ماده هم قیدی هست که اگر دولت بخواهد امعان نظری بکند مجال دارد بنابراین این قسمت را بنده پیشنهاد کردم حذف شود.
محمدهاشم میرزاـ بنده مخالفم.
رئیس ـ عضو کمیسیون هستید؟
محمدهاشم میرزاـ بلی.
رئیس ـ بفرمائید.
محمدهاشم میرزا-چهارسال است صاحب امتیاز موضوع بحث کمیسیونهای قوائد عامه بود و این ماده هم با توافق نظر دولت و صاحب امتیاز تنظیم شده و اگر این جمله حذف شود معنایش این است که ازهر نقطه بخواهد می‌تواند راه بکشد در صورتی که موادی بعد دارد که ملاحظه خواهید فرمود که دولت ممکن است بخواهد راه آهن بکشد یا این راه را بخرد تکالیفی برای آن معیین کرده است. و بطور مطلع نمی‌شود گفت راه فلان جا امتیاز داده می‌شود نشریه دولت این است خود پیشنهاد دهنده هی از اول این راه را نوشته است و مکرر این مذاکره شده و هیچ تردیدی هم نشده است نه از طرف صاحب امتیاز بدولت مراجعه شده نه از طرف دولت تذکری داده شده است و کمیسیونهم مطرح شده و بنظر بنده بطور مجمل مضر است و باید بطور ممینی معلوم شود که شاید دولت بعد بخواهد خریداری کند یا برطبق مواد بعد راه‌آهن نخواهد بکشد بالنتیجه حذف این عبارت منحل معنی است و اگر نظر بحذف دارند باید از نماینده دولت توضیح بخواهند و خود پیشنهاد کنند هم در این چهارسال تغییر رای نداده.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود بپیشنهاد آقای دادگر آقایانی که این پیشنهاد را قبول توجه میدانند قیام فرمایند.
(عده برخواستند)
رئیس ـ قابل توجه نشد پیشنهاد آقای تجدد اینطور خوانده شد. بنده پیشنهاد می‌کنم این ماده کمیسیون برگردد.
رئیس ـ آقای تجدد. (اجازه)
تجدد- راست است در پیشنهادی که مسعودالملک دادند اساسا” در کمیسیون مطرح شود واقع شده راه ساوه قید شده است ولی برطبق پیشنهادی که آقای دادگر فرمودند و اطلاعاتی که از خارج داریم یک راههای نزدیکتری در نظر گرفته شده است و از هر حیث هم از حیث سرعت در ساخته شدن و هم حیث مخارج خیلی تفاوت دارد. یعنی مخارجش کمتر از این راه استت و البته اگر آن راه را اماناتا” بکمیسیون فوائدعامه پیشنهاد کنند و توضیحاتی در اطراف آن راه بدهند قطعا” کمیسیون فراعدعامه قبول خواهد کرد و همانطور که شاهزاده محمدهاشم میرزا فرمودند نظریهدولت هم در این قسمت باید معلوم شود. این است که بنده پیشنهاد کرده‌ام این ماده فعلا” بکمیسیون برگردد تا نماینده دولت و خود آن شخص که می‌خواهد این امتیاز را بگیرد در آنجا حاضر شوند توضیحات بدهند و یک توافق نظری حاصل شود بعد باید مجلس.
رئیس ـ آقایانی که پیشنهاد آقای تجدد را تصویب می‌کند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام فرمایند)
رئیس ـ تصویب نشد پیشنهاد آقای میرزایوسف‌خان عدل (بشرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم از سطر چهارم پس از عبارت راههای فوق‌الذکر نوشته شودتوسط مهندس مخصوص راهسازی وزارت فواعد عامه توسیم شود.
رئیس ـ بفرمائید.
آقا میرزا یوسف خان عدل ـ بنده اصلا” با این ماده مخالفم و موقع نشد که عرض کنم. بنده عقیده‌ام این نیست که نقشه راه را صاحب امتیاز ترسیم کند و دلیلش اینست که صاحب امتیاز برای خودش کار می‌کند و این راه یک راه خیلی مهمی است هم نسبت باقتصاد مملکت و هم نسبت بسایر ترتیبات دیگر اینست که بعقیده بنده دولت باید نقشه این راه را ترسیم کند و بصاحب امتیاز بگوید من این را می‌خواهم منتهی این است که اگر دولت نمی‌خواهد مخارج ترسیم نقشه را صاحب امتیاز باید بدهد نقشه را دولت ترسیم کند که معلوم شودکه راه از کجا تا کجا باید باشد و از کجا رد شود و الا صاحب امتیاز هرراهی را که مطابق منافع خودش است ترسیم خواهد کرد و این مهامی منافع دولت خواهد بود. مخبرـ تصور می‌کنم نماینده محترم درست دقت در این ماده نفرموده باشند و الی کاملا” نظریات ایشان تأمین شده صاحب امتیاز می‌خواهد یک راههائی را شوسه کند اول باید ببرد پیش یک مهندس متخصص نقشه جامعی بکشد ببرد تسلیم وزارت فوایدعامه بکند آنوقت وزارت فواید عامه یعنی دولت این نقشه را معلومات و اطلاعات و منافع و مصالحی که درنظر دارد تطبیق می‌کند اگر دید درست است که هیچ و اگر ایرادی داشته باشد بصاحب امتیاز می‌گوید و صاحب امتیاز مکلف است برود اصلاح کند. بعلاوه در خاتمه بنده تقاضا می‌کنم رعایت صاحب امتیاز بیچاره را هم بکنید در اینمدت متمادی پوسید. هی برود بکمیسیون و برگردد معلوم نیست کی بطور قطع خواهد گشت
. رئیس ـ آقایانی که پیشنهاد آقای میرزایوسف‌خان عدل قابل توجه میدانند قیام بفرمایند
عده قلیلی قیام نمودند.
رئیس ـ قابل توجه نشد پیشنهاد آقای یاسائی. بترتیب ذیل قرائت شد.
بنده پیشنهاد می‌کنم بجای (از راه ساوروزهرار جریب) تبدیل شود باینعبارت ازنزدیکتر.
رئیس ـ آقای یاسائی.(اجازه)
یاسائی ـ همانطور که آقای دامغانی توضیح دادند طرق زیادی مابین دامغان و بندر جزهست و یک راه نزدیکتر از راه ساوه هم هست و در پیشنهاداتی هم که در شور اول طبع وتوزیع شده. اگر آقایان ملاحظه فرموده باشند در آنجا مخصوصا” آقایدامغانی و بنده هر دو پیشنهاد کردیم راه ساور حذف شود و خود صاحب امتیاز هم عقیده شان اینست که حذف شود برای اینکه راه نزدیک تری هست بنده نمیدانم اصرار باینکه حتما” باید از آن راه برود و چند فرسخ دور شود برای چیست؟ آقای کازرونی می‌فرمایند اگر برود بکمیسیون معطل می‌شود بعقیده بنده اگر دوروز معطل شود و چند فرسخ راه نزدیکتر شود بصرفه صاحب امتیاز است آقایان هم باید مساعات کند از طریقیکه نزدیکتر است برود غرض شوسه شدن راه بندر جز بدامغان استو شاید تنها کسیکه بین آقایان بچمن ساور رفته باشد خود بنده باشم بعضی از آقایان هم رفته باشند ولی خود بنده آن راه را رفته‌ام و میدانم راه دو سه فرسخ دورتر می‌شود این چه ضرری است که ما بصاحب امتیاز می‌زنیم؟ راه نزدیکتر پیدا شده و سهلتر هم هست مخارجش هم شاید کمتر باشد بنابراین برای کمک بصاحب امتیاز خوبست تبدیل براه نزدیکتر شود.
مخبر ـ می‌فرمایند بجای ساور هزار جریب بنویسیم از راه نزدیکتر بشهر دامغان از راه نزدیکتر ممکن است یک کوهی در جلو بشد که نزدیکتر باشد. ولی در عمل اینطور نیست راه نزدیکتر همینطور می‌شود. باز تذکر لازم است عرض کنم دولت با درنظر گرفتن هزار گونه مصالح و رعایت اطراف کار و یک نقطه نظرهائی که اظهارش شاید در اینجا مقتضی نباشد. این راه را درنظر گرفته و درهرصورت با توافق نظر دولت و صاحب امتیاز این قانون تنظیم شده و هیچ موردی برای اینکه ما بخواهیم دلسوزی برای صاحب امتیاز بکنیم با قیست متخصصین فنی نشسته‌اند و این را تدوین کرده‌اند.
رئیس ـ آقایانی که پیشنهاد آقای یاسائی را قابل توجه میدانند قیام بفرمایند.
عده قلیلی قیام نمودند.
رئیس ـ نشد. پیشنهاد آقای دامغانی. (اجازه)
بشرح آتی قرائت شد. بنده پیشنهاد می‌کنم بجای حمله (ازراه ساورهزار جریب) نوشته شود (از راهیکه مهندس متخصص صلاح بداند)
رئیس ـ بفرمائید.
دامغانی ـ شاید بعضی آقایان اشتباه کرده باشند یعنی تصور کنند ساور یک قضیه ایست که عبور کردن خف شوسه از آنجا اسباب آبادی آنجا خواهد شد مطلب اینطور نیست ساور یک چمنی است که بین این راه واقع است و اسمش چمن ساور است و بنده هیچ فلسفه تصور نمی‌کنم موجود باشد که ما صاحب امتیاز را مفید کنیم از این راه مخصوص برود در کمیسیونهم در شود اول بنده این عقیده‌ام را اظهار کردم و خود آقای کازرونی مخبر هم تشریف داشتند ولی آقایان قبول نکردند حالا هم ممکن است قبول نکند ولی پس از آنکه ما اختیار را بمهندس متخصص دادیم و بامطابق نقشه و تصویب او این راه دست بشود دیگر لزومی باختصاص دادن این راه ندارد خوب است انتخاب راه را هم باو واگذار کنیم و تصور می‌کنم از همه محظورات و مشکلات جلوگیری شده باشد به این جهت خوب است قبول بکند.
رئیس ـ شاهزاده محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا- تمام این مسائل از مدنظر بندر جزو استرآباد می‌گذرد. اگر صاحب امتیاز خودش نظر داشته باشد که این راه بهتر است ما چه بکنیم؟ در این مدت دو سه سال مکرر همین مذاکرات شده و اگر صاحب امتیاز بدولت بوزارت فوائد عامه پیشنهاد می‌کرد که من راه دیگری می‌خواهم تغییر می‌دادند. می‌فرمایند تحمیل نکنیم.مجلس یا کمیسیون که تحمیل نکرده خود صاحب امتیار این پیشنهاد را کرده ما هم تصدیق کردیم حالا اگر نظر تغییر دارد ما هم حرفی نداریم ولی خود او اینطور می‌گوید دولت هم اینطور تصدیق می‌کنید دیگر لازم نیست که ما نظر آنها را تغییر بدهیم در صورتی که خودش به این ترتیب راضی است.
رئیس – آقایانی که پیشنهاد آقای دامغانی را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(عده کمی برخاستند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای دکتر اقایان (بشرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که در ماده دو اصلاح ذیل بشود که بعد از جمله (قبل از شروع به عملیات) اضافه شود (هر راهی)
دکتر آقایان – آقایانی که با یکی از وزارتخانه‌ها معامله کرده‌اند میدانند که در این قبیل امور هزار گونه اشکال تراشی می‌شود. قسمت عمده اش هم از جهل و نفهمی است. اینجا عمل دیگر را در این ماده‌ها موکول کرده‌اند بدادن نقشه هر سه چهار قسمت نقشه این راهها مخصوصا” در یک قسمت کوهستانی آنجا که یک خرج بزرگی دارد و مطابق این ماده اگر چنانچه صاحب امتیاز نقشه یک راه را بدهد و بخواهد عمل کند وزارتخانه حق دارد باو اجازه ندهد چون نوشته نقشه تمام راهها را قبل از هر گونه عملیات بدهد بنده پیشنهاد کردم که قبل از شروع بعملیات نوشته شده شود (همواره) برای اینکه صاحب امتیاز حق داشته باشد بعد از آنکه مطالعات یک راه را کرد و نقشه آن راه را شروع بساختن کند تا نقشه سایر قسمتها هم حاضر شود و مخصوصا” ممکن است که موفق بساختن تمام قسمتها نشود. ولی ممکن است که یکقسمت را بسازد و خوب است این پیشنهاد را قبول کنند
مخبر – اولا” نماینده محترم باید این مسئله را در نظر بگیرند که صاحب امتیاز نمی‌تواند یکی دو قسمت از راه را بسازد باقی را نسازد صاحب امتیاز تعهد شده است که این چهار راهی که در اینجا ذکر شده همه را بسازد می‌فرمایند نقشه کش خرج دارد البته خرج دارد ولی صاحب امتیاز بایستی این ۴ راه را تعمیر بکند و یک منافعی ببرد در اینصورت باید برای این چهار راه نقشه بکشند. نهایت اینکه شما میفرمائید یکی را امروز بکشد و یکی را فردا خیر همه را باید امروز بکشند و بعلاوه اگر نقشه یکقسمت را کشید و تسلیم وزارت وزارت فوائد عامه کرد و قبول شد آن وقت شروع بآن قسمت و یک نقشه دیگر کشید و وزارت فوائد عامه قبول نکرد و منجر بانحلال این قانون شد آن وقت یک خرجی از کیسه اش رفته بدون فایده بهر صورت بنده گمان می‌کنم این پیشنهاد قابل قبول نباشد.
رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقانی دکتر آقایان را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(عده قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه توجه نشد. پیشنهاد آقای دادگر (بشرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم بعد از جمله راه ساور هزار جریب افزوده شود با راهی بهتر که در عمل پیدا شود و مهندس فوائد عامه توضیح آن را تصدیق نمایند.
مخبر – قبول می‌کنم
رئیس – یکی از آقایان تذکر دهد که (سیر قطعی او ثبت خط سیر قطعی باید باشد.
مخبر – این را هم قبول می‌کنم، سیر قطعی بنویسند.
محمد هاشم میرزا – آقای مخبر از طرف خودشان قبول کردند نه از طرف کمیسیون (ماده دوم مجددا” بشرح ذیل خوانده شد)
ماده ۲- خط سیر این راه از بندر از راه ساور هزار جریب یا راه بهتری که در عمل پیدا شود و مهندس فوائد عامه توضیح آن را تصدیق نماید بشهر دامغان و از بندر جز بشهر استرآباد و از بندر جز بقره سو و از بندر جز بشهر اشرف است. صاحب امتیاز مکلف است که قبل از شروع بعملیات نقشه جامعی بمقیاس مناسب از کلیه مسیر قطعی راههای فوق الذکر مهندس متخصص راهسازی بخرج خود ترسیم نموده بوزارت فوائد عامه تقدیم دارد که بر طبق آن راه ساخته شود چنانچه این نقشه در وزارت فوائد عامه مورد ایرادات فنی گردد صاحب امتیاز مکلف است رفع معایب آن را بنماید.
رئیس - رأی گرفته می‌شود بماده دو بترتیبی که قرائت شد آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
رئیس- تصویب شد ماده ۳(بشرح ذیل خوانده شد)
ماده ۳ – صاحب امتیاز متعهد می‌شود که از تاریخ مبادله این قرارداد در ظرف سال اول شروع بعملیات راهسازی نموده و و مناهی تا مدت ۳ سال بعد از تاریخ مبادله قرارداد راه مزبور را به اتمام برساند.
رئیس – آقای رضوی (اجازه)
رضوی – بنده گمان می‌کنم این یک تضیقی باشد برای صاحب امتیلز. همه نمایندگان
رئیس – آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو – بنده در اینجا ملتفت نشدم مقصود از شروع بعملیات چیست اگر مقصود نقشه پردازی باشد عیب ندارد. ولی اگر مقصود این باشد که تعهد کند که مشغول کار هم بشود در صورتیکه در ماده پیش قید شد که نقشه را بردارد بوزارت فوائد عامه بدهد و بعد از تصویب دولت این کار را اقدام کند و معلوم نیست تا کی آن را تصویب بکند این الزام صاحب امتیاز چه موضوع خواهد داشت؟ جز اسباب زحمت برای صاحب امتیاز چیز دیگر نخواهد بود. خوبست آقای مخبر توضیح که مقصود از عملیات نقشه برداری است یا کارهای راهسازی هم هست؟
مخبر – مقصود از عملیات غیر از نقشه برداریست.
رئیس – آقای محمد هاشم میرزا موافقید؟
محمد هاشم میرزا- بلی
رئیس – آقای آقا میرزا شهاب (اجازه)
آقا میرزا شهاب – آقای مخبر در اینجا اظهار داشتند که مقصود از عملیات راهسازی غیر از نقشه برداریست فرض می‌کنم که صاحب امتیاز در ۶ ماه یا ۸ ماه یک نقشه از این راه برداشت بتصور اینکه در وزارت فوائد عامه در ظرف مدت یک ماه یا منتهی ۴ ماه تصدیق می‌شود و بعد شروع بساختن راه می‌کند بعد رفت در وزارت فوائد عامهو دو سال ونیم در کشو میز می‌ماند آن وقت اینجا ۶ ماه صرف نقشه برداری شده و دو سال و نیم هم در کشو میز مانده بعد هم ۳ سال می‌شود و می‌گویند دیگر حق نداری پس بنابر این بهتر است که بنویسند از تاریخ تصویب نقشه یا از تاریخی که دولت نقشه را تصویب می‌کند و الا از تاریخ مبادله امتیاز یک تضعیید می‌شود برای صاحب امتیاز که گمان می‌کنم موفق به اقدام هم نمی‌شود.
رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - بنده ناچارم یک توضیحی برای آقایان عرض کنم اولا” یک مسئله را نمایندگان محترم در نظر بگیرند که ما وکیل جامعه هستیم و باید بقدر امکان منافع جامعه را که عبارت از منافع دولت باشد در نظر بگیریم باین معنی که بعد از آن که تشخیص دادیم که یک دولتی حفظ حقوق جامعه را می‌کند یعنی طرف اعتماد واقع شد نظرمان را متوجه به او بکنیم و و نظر به شخصیات نداشته باشیم. این لایحه است که در دوره چهارم و پنجم مطرح بوده آقای دامغانی این مسئله را کاملا” توجه و آقایان دیگر هم همینطور توجه دارند. یک قرارادهائی بین صاحب امتیاز و دولت شده است فرمایشی را هم آقای ارباب در اینجا اظهار کردند بعد آقای آقا میرزا شهاب شرح آنرا بیان کردند. در اینجا قراردادی که صورتش در کتابچه و صورت مجلس نوشته شده است دولت بیش از یم ماه نباید آنرا معطل بکند این صحبت هم شده است و نظیر این در ماده چهلرم هم میاید. اینها چیزهائی است که کاملا” صحبت شده و به اتمام رسیده است بنده نظرم این بود که مجلس متوجه منافع عمومی باشد و مافع جامعه را در نظر بگیرد. حالا که آقای مخبر قبول کرده است بنده در این قسمت موافقم ولی می‌خواستم توجه بدهم مجلس را که ملاحظه منافع عامه را بکند.
رئیس – آقای دکتر آقایان (اجازه)
دکتر آقایان – یا این یک قضیه‌ای است که بنده و بعضی از رفقاملتفت نمی‌شویم یا اینکه درست توضیح نمی‌دهند. بنده از اقای دامغانی سؤال می‌کنم که اها آن حدودند که کلیه اینراه چقدر است؟ روی هم رفته معلوم می‌شود که چهل و پنج با پنجاه فرسخ است. نقشه برداری این پنجاه فرسخ در مدت یک سال غیر ممکن است اگر صاحب امتیاز همچو تعهدی کرده است بیخود کرده است. اگر رضایت هم داده نفهمیده است بالاخره این لایحه می‌گذرد ولی بعد از یک سال معلوم می‌شود که این شرط به عمل نیامده و این لایحه بهم خواهد خورد. بنده که در این را تخصص ندارم ولی عرض می‌کنم آیا باید این نقشه فنی باشد یا نه؟ اگر باید فنی باشد که در مدت یکسال اگر نقشه یک قسمتش را هم تمام کند کار مهمی کرده است و اگر منوط به یک نقشه‌ای است که مثلا” کسی سفر بکند و نقشه این پنجاه فرسخ را ه را بردارد یعنی یک نقشه تقریبی درست کند آنوقت این نقشه برای راهسازی فایده ندارد. بنابر این بنده تصور می‌کنم یا اجازه بفرمائید این ماده برود بکمیسیون و یکی دو نفر از همان مهندسین وزارت فوائد عامه را بیاورند مطالعه کنند و این ماده طوری تنظیم شود که اجرای آن ممکن باشد یا اینکه یک مدتی معین کنید که بالاخره این کار عملی شود هم جامعه می‌تواند از آن استفاده کند و هم صاحب امتیاز بتواند از عهده آن برآید.
مخبر – بنده نمی دانم مقصود از نقشه برداری در اینجا بچه کیفیفت است یعنی ان نقشه باید نقشه طبقات الارضی باشد؟ اگر منظور است گمان نمی‌کنم اینجا چنین منظوری باشد. این نقشه برداری عبارت از این است که راه را از کجا باید بسازند. اگر چنانچه این اندازه اشکالات هست تصدیق میفرمائید که در وزارت غوائد عامه یک عده متخصص فنی حاضرند آنها از روی علم و بصیرت این را تدوین کرده‌اند و همچنین صاحب امتیاز که ما باید عقل و درایت برای او قائل باشیم او هم مال خودش را سنجیده است حالا ما بگوئیم که اوهیچ این مصالح را در نظر نگرفته و بمجرد اینکه رفت در کمیسیون و ثانیا” پور گردید این مصالح تأمین خواهد شد گمان نمی‌کنم اینطور باشد اگر نشدنی است حالا هم که رفت در کمیسیون باز نمی‌شود و بعلاوه ملاحظه بفرمائید اینجا آمده خاتمه عمل را محدود کرده است. اگر اینطور باشد که آقایان می‌گویند یعنی از آنکه نقشه را به نظر وزارت فوائد عامه رساند و مورد توجه شد آنوقت در وزارت فوائد عامه دو سال بسه سال طول بکشد و مسامحه بکند خوب اینطرف هم ممکن است مسامحه کند و راه را نسازد. پس باید مدت محدود شود. در هر حال بنده گمان می‌کنم اگر شما می‌خواهید رفع اشکال برای صاحب امتیاز بکنید ایجاد اشکال برای او نکنید.
رئیس – دیگر مخالفتی نیست؟
(گفتند خیر)
رئیس – پیشنهادها قرائت می‌شود (بشرح ذیل خوانده شد) پیشنهاد آقای ارباب کیخسرو –
بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده سوم اولا بعد از عبارت این قرارداد مزید شود (از تاریخ تصویب نقشه مطابق ماده ۲) و بجای (بعد از تاریخ مبادله قرار داد نوشته شود (بعد از تاریخ تصویب نقشه)
رئیس - بفرمائید.
ارباب کیخسرو – اینجا بقدری که لازم بود توضیحات داده شد اگر واقعا” مقصود این است که فرجه در دست صاحب امتیاز باشد که می‌تواند مقصود را انجام بدهد نباید یک مشکلاتی ایجاد کرد که فوت وقت بشود زیرا به این ترتیب رأی دادن در این مجلس و صرف کردن وقت هیچ فایده ندارد و بالاخره اسباب ضرر خواهد شد راه هم ساخته نخواهد شد اگر بماده چهار توجهبشود خواهند دید که در آنجا یک ودیعه قرار داده‌اند که صاحب امتیاز در نزد دولت بگذارد اگر مطابق ماده ۳ عمل نکرد یعنی در ظرف مدت یکسال کارش را شروع نکرد و در ظرف سه سال خاتمه نداد آن ودیعه از دستش می‌رود اعتراضاتی هم که ممکن است دولت همیشه به این قسم اشخاص بکند بالش باز است. بنابراین بنده هیچ اشکالی نمی‌بینم که آقای مخبر هم مساعدت بکند و قبول بکند از تاریخ تصویب نقشه باشد. اگر نقشه اشکالی ندارد و در ظرف دو ماه کشیده شد بسیار خوب، دو ماه، سه ماه هم فرجه زیادتر باشد و اگر نشد چرا اینجا ایجاد زحمتی برای صاحب امتیاز می‌کند که حالا بقول آقای کازرونی پوسیده شده آنوقت پوسیده تر شود.
مخبر – بنده گمان می‌کنم غیر محدود کردن و امتیاز به او دادن که پس از تصویب نقشه شروع کند این ممکن است اسباب تأخیر عمل شود نظریات دولت را هم باید تأمین کرد دولت هم می‌گوید ممکنست در صورتی که مدت معین نشود از دو سال سه سال تعویق می‌اندازد. شما می گوئید او تعویق نمی‌اندازد؟ بنده هم می‌گویم وزارت فوائد عامه تعویق نمی‌اندازد هر دو مثل هم می‌شوند اگر آقا پیشنهاد کرده بودید بر مدت بیافزاید بقول نزدیکتر بود مثلا” بجای سه سال میفرمودند سه سال و نیم بقول نزدیکتر بود تا اینکه بنده این پیشنهاد را بپذیرم.
رئیس – رأی گرفته می‌شود بپیشنهادآقای ارباب کیخسرو.
بعضی از نمایندگان – دو مرتبه قرائت شود.
ثانیا” بشرح فوق قرائت شد.
رئیس- آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
رئیس – قابل توجه شد پیشنهاد آقای دامغانی (اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده ۳ پس از لفظ منتهی نوشته شود تا مدت پنجسال.
دامغانی – استرداد می‌کنم. (پیشنهاد آقای ضیاء بشرح ذیل خوانده شد) حقیر پیشنهاد می‌نمایم که تبصره ذیل بماده سه علاوه شود
تبصره – وزارت فوائد عامه مکلف است که منتهی در ظرف یکماه نظریات خود راجع بنقشه هائی که از طرف صاحب امتیاز داده می‌شود اظهار نماید والا صاحب امتیاز حق دارد که موافق با نقشه متخصص شروع نماید.
ضیاء – پیشنهادی که آقای ارباب کیخسرو کردند و قابل توجه نشد کاملا” موافق مقصود هست با این ترتیب بنده تصور می‌کنم که اگر مقتضی باشد و نظامنامه اجازه بدهد این پیشنهاد هم با ماده بکمیسیون برود.
رئیس – بلی همینطور می‌شود. بپیشنهاد آقای سلطانی.
سلطانی – مال بنده هم مراجعه بکمیسیون بشود
. رئیس – ماده چهارم (بشرح ذیل خوانده شد)
ماده ۴- صاحب امتیاز در موقع مبادله این قرارداد مبلغ دوهزار تومان نقد یا سند معتبر ودیعه بوزارت فلاحیت و تجارت و فوائد عامه خواهد داد که پس از اتمام را در مدت معینه. در ماده ۳ آن ودیعه بصاحب امتیاز مسترد گردد و در صورت عدم اجراء ماده ۳ کلا” یا جزا” بهمان تناسب دولت از ئدیعه مزبور استفاده خواهد نمود.
رئیس – اقای دامغانی (اجازه)
دامغانی – عرضی ندارم.
رئیس – اقای رضوی (اجازه)
رضوی – پارسال امتیاز چراغ برق همدان را آقای موئیالممالک خواسته بودند آمد در این مجلس و یک تضییقاتی ئاشت بنده مخالفت کردم که این همه تضیقات باتباع ایرانی نباید بشود و باید یک کاری کرد که اتباع ایران راغب شوند و بیایند امتیارات را بگیرندو بدست ایرانی اداره شود بعد خودش ملتفت شد اگر پس گرفت و چراغ برق همدان از بین رفت. حالا هم عقیده‌ام این است که این دوهزار تومانی که باید این شخص بدهد سالی سیصد چهارصد تومان فرعش می‌شود
(همهمه نمایندگان)
رضوی – منافعش می‌شود:
(همهمه نمایندگان)
رضوی – خوب اگر تا پس فردا هم هو بکنید بنده هم صبر می‌کنم جواب می‌دهم این اسباب زحمت و خسارت این شخص می‌شود و عقیده بنده است که اگر واقعا” این شخص اعتبار دارد دولت باو امتیاز بدهد و اگر ندارد دیگر ضامن و گرو گرفتن و این ترتیبات را نمی‌خواهد. اگر یک تبعه خارجه باشد، همه نوع تسهیلات برای او فراهم می‌کنم که حتی پول برگشتن خود و عیالش را هم می‌دهم اما برای تبعه داخله آنقدر تضیقات فراهم میاوریم که خودش سهل است دیگری هم جرأت نکند یک امتیازی بگیرد اینجا آقا خوبست ملاحظه بفرمایند این ودیعه که گفته‌اند بدهد یا پول است یا سند معتبر حالا اگر ایشان دیدند که گذاشتن پول برایشان مضر است یا نخواستند پولشان را معطل بکنند یک چند کلمه سند معتبر می‌دهند و پولشانرا لازم نیست بدهند. دادن سند معتبر برای آدم معتبر، هیچ اشکالی نخواشت و هیچ غرعی هم بر آن تعلق نخواهد گرفت و این را تصدیق میفرمائید که برای پیشرفت کار یک تعدیاتی در بین باشد همه چیز را از نقطه نظر بدبینی نمی‌شود تلقی کرد و الا هیچ امری پیشرفت نمی‌کند.
رئیس – آقای دادگر موافقند؟
دادگر – بلی
رئیس – آقای ضیاء (اجازه)
ضیاء – اساسا” یک نظر تضیق و تأخیری در اینجا است که در جریان هر کدام وزارت خانه‌ها راجع به این گونه امور هست و لوایحی هم که تقدیم مجلس شورای ملی راجع به این امور می‌شود یک دو سه جایش از این قبیل تضیقات هست یکی از جاهائیکه تضیق صریح را میرساند و روی هم رفته اتباع داخله با این سرمایه‌های قلیلی که دارند درست از عهده کار بر نمی ایند همین قسمت است که بعد از آنکه این امتیاز از تصویب مجلس گذشت و صاحب امتیاز خواست شروع بعمل کند یک مبلغی ودیعه بگذار و اگر این مبلغ را نگذاشت این کار را نکنند این فلسفه غریبی است بنده سراغ دارم چه امتیارهای خیلی مقید و تقاضاهای مهم برای آبادی مملکت شده است و ابدا” مورد توجه واقع نگردیده است. کارخانه بلور سازی در شیراز از دو سال سه سال علی الاتصال خواهش و استدعا کرد و ابدا” از طرف وزارتخانه جواب داده نشد کارخانه هم از بین رفت بلور و اجناس هم که ساخته بودند از بین رفت – همچنین امتیاز کارخانه چراغ برق اصفهان و کشیدن خط واگون در خیابانهای اصفهان تقدیم شده است بوزارت خانه و معلوم نیست کجاست و اشخاصی هم که تقاضا کرده بودند خسته شده و کنار رفته‌اند. همچنین امتیاز چراغ برق اهواز و قسمتهای دیگر که اگر من شرح بدهم اسباب تصدیع آقایان می‌شود و همچنین سد اهواز و غیره.این است که بنده تصور می‌کنم مجلس شورای ملی بر خلاف تصمیمی که در وزارت خانه گرفته می‌شود نظر تسهیلی به این گونه امور هستند و بقول بعضی از اقایان یک مملکت کوهستانی و عریض و طویل حتی الامکان با قوای داخلی و سرمایه و سعی اتباع داخله ایران باید آباد شود و وقتی سعی اتباع داخله راجع باینگونه امور مورد توجه شود همه تشویق و پول‌های خود را از بانکهای خارجه بیرون میاورند و قسمتهای کوچک را بعهده می‌گیرند و این مملکت کم کم آباد می‌شود این است که بنده کاملا” با این ماده مخالفم در شور اول هم مخالفت کردم.منتهی در این ماده که از طرف کمیسیون داده شده است کلمه ودیعه را علاوه کرده و غالب آقایان تصور می‌کنند یک رعایتی شده است و بنده با همین کلمه هم مخالفم زیرا ما میدانیم سرمایه اتباع داخله چقدر است. سرمایه زیادی نیست که هر قدر بخواهد اعتبار تهیه کند و بوسیله آن اعتبار سند ودیعه بگذارد با هم ممکن است همین اعتبار سه روز دیگر برای راه سازی لازم شود این است که بنده مخالفم و پیشنهاد حذف هم تقدیم مقام ریاست خواهم کرد.
بعضی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
جمعی از نمایندگان - کافی نیست.
رئیس – رأی می‌گیریم. آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند
(عده برخاستند
رئیس – معلوم می‌شود کافی نیست.آقای یاسائی (اجازه)
یاسائی – بیاناتی که آقای ضیاء کردند راجع به تضعیقاتی که از طرف وزارت فوائد عامه نسبت به تقاضا کنندگان امتیاز می‌شود بنده هم تا اندازه اطلاع دارم و در این قسمت هم با ایشان موافقم که مردم را خیلی صدمه می‌زنند اینها یک چیزهائی است که تازگی ندارد و مواد زیادی دارد ولی این ماده که در اینجا نوشته شده است که صاحب امتیاز متعهد می‌شود در موقع مبادله این قرارداد دو هزار تومان نقد یا سند معتبر ودیعه بوزارت فلاحت و تجارت بسپارد این قسمت برای صاحب امتیاز چندان تضیقی ندارد که دو هزار تومان ودیعه بگذارد یا این که یک ضمانت نامه از یک تاجری در آن حدود یا در مرکز بگیرد و بوزارت فوائد عامه بسپارد و زودتر شروع کند. این بنظر بنده چندان اشکالی ندارد.
رئیس – آقای دادگر
دادگر – موافقم
رئیس – آقای محمد هاشم میرزا
محمد هاشم میرزا- موافقم
رئیس – آقای عراقی
عراقی – موافقم
رئیس – آقای دستغیب
دستغیب – موافقم
رئیس – آقای رضوی (اجازه)
رضوی – یکی از اقایان اظهار کردند که صاحب امتیاز طاقت دارد که این ودیعه را بدهد. اگر این شخص قبول کرده است برای تضیقاتی است که دولت باو کرده است و گفته است که تو باید حتما” این کار را بکنی آن شخص هم قبول کرده است. بنده باز هم عرض می‌کنم که مخالفم با اینکه یکشاهی از اتباع داخله بعنوان ودیعه گرفته شود و باید طوری کرد که اتباع داخله راغب شوند با اینکه این کارها را بکنند و خرابی‌های مملکت را بدست خودشان آباد کنند و اگر غیر از این ترتیب باشد آنوقت کسانی که تقاضای امتیاز می‌کنند بکلی از بین خواهند رفت.
مخبر – گویا آقایان نمی دانند که بعضی از مردم وقت مجلس دولت را تضییع می‌کنند و یک امتیازاتی می‌گیرند بدون اینکه تعهداتی داشته باشند و آن را در کیف و جعبه‌های خود می‌گذارند مثل اینکه یک نفر ده دوازده تا امتیاز دارد و امتیاز را برای خودش ضبط کرده است و هیچ اجرا هم نمی‌کند. دولت هم هیچ تعهداتی ندارد که آن امتیازات را بهم بزند. حالا میفرمائید وزارت فوائد عامه نسبت به این هم همینطور رفتار کند؟ خیر بعقیده بنده بهترین کاری که وزارت فوائد عامه می‌کند همین است بعلاوه در اینجا تضییقی نیست یک سند می‌دهد.
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است
رئیس – رأی گرفته می‌شود بماده چهارم آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده پنجم (بشرح ذیل خوانده شد)
ماده ۵ – هرگاه قبل از شروع بعمل یا در ضمن اشتغال به آن صاحب امتیاز تصور نماید که بواسطه وجود فرس ماژور شروع به ساختن راه مزبور یا ادامه آن ممکن نیست باید کتبا” مراتب را بوزارت فوائد عامه با ذکر دلائل کافی اطلاع دهد. وزارتخانه مزبوره منتهی در ظرف یک ماه بعد از وصول مراسله صاحب امتیاز وجود فرس ماژور کتبا” تصدیق یا تکذیب می‌نماید. در صورت اول نسبت به مدتی که فرس ماژور برقرار است بر مهلت مهلت شروع بکار یا احتمام آن افزوده خواهد شد. تبصره – هرگاه وزارت فوائد عامه در ظرف یکماه در مورد فرس ماژور جوابی به صاحب امتیاز نداد این سکوت را صاحب امتیاز بمنزله قبول تلقی خواهد نمود
. رئیس – ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو – موافقم
رئیس – آقای رهنما (اجازه)
رهنما – موافقم
رئیس – آقای دکتر آقایان (اجازه)
دکتر آقایان – همانطوری که در نظر گرفته می‌شود که برای صاحب امتیاز باید تسهیلات لازم فراهم شود همانطور هم در این ماده بایستی بدولت اجازه داده شود که اگر صاحب امتیاز عذر اورد دولت وقت رسیدگی بآن عذر داشته باشد. در تبصره این ماده ذکر شده در صورتیکه در ظرف یکماه وزارتخانه جواب ندهد این عدم جواب را صاحب امتیاز قبولی تلقی می‌کند و بعقیده بنده فرس ماژر یک قضیه‌ای است که باید رسیدگی شود برای اینکه وزارت خانه با جریان معمولی می‌تواندقضیه را رسیدگی کند مدت یکماه کمست و بایستی بر مدتش افزوده شود پیشنهاد می‌کنم ئوماه باشد.
مخبر – برای یک جواب دادن مدت یکماه گمان می‌کنم کافی باشد نهایت اینکه اگر مطالعه لازم داشت ممکن است و جواب را در ماه اول بدهد بعد در ماه دوم رسیدگی کند. افراط و تفریط را ببینید چطور پیش می اید. یکوقت درباره دولت چه میگوئیم یکوقت چه؟
رئیس – آقای آقاسید یعقوب (اجازه)
آقاسید یعقوب – موافقم
رئیس – دیگر مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) پیشنهادها قرائت می‌شود. (این طور خوانده شد)
پیشنهاد آقای دستغیب بنده پیشنهاد می‌کنم کلمه (فرس ماژر) بمانع اجباری مبدل شود.
پیشنهاد آقای روحی – بنده پیشنهاد می‌کنم کلمه (فرس ماژر) بحوادث قهر قهر تبدیل شود.
رئیس – آقای دستغیب (اجازه)
دست غیب – در یکجا میگوئیم کلمات خارجی را نباید استعمال کرد و یک جا در عبارات قانون اغلب کلمات را مسکوت عنه می‌گذاریم. البته باید کلمات را طوری استعمال کرد که حتی الامکان خارجی نباشد و گمان نمی‌کنم یک نفر از آقایان مخالف این باشد که کلمه فرس ماژر حذف شود کلمه که همان معنی را بدهد بجای آن گذاشته شود.
شیروانی – در صورتیکه آن معنی ازش مغهوم باشد.
دستغیب – بفرموده آقای شیروانی اگر آن معنی ازش مفهوم بشود ولی اگر مفهوم نشد و در فارسی هم لغتی نداشته باشیم آن معنی را نمی فهماند قبول داریم. ولی اگر یک لغت کلمه را داشته باشیم که همان معنی را بفهماند و عبارت هم فارسی باشد بهتر است. آقای شیروانی خیلی جدیت داشتند اینکه لفظ ماهها را تغییر بدهند این هم تقریبا” همان است باید کلمه فرس ماژر را برداشت و عبارت حوادث قهری یا مانع اجباری بجای آن گذشت سیاق عبارت هم عبارت فارسی است. اشخاصی که در آن موقع رأی دادند اینجا هم باید رأی بدهند.
مخبر- اگر بخواهیم یک عبارتی پیدا کنیم که معنی فرس ماژر را بدهد بایدچندین جمله مترادف بنویسیم ولی لغتی که این معنی را بدهد نداریم.
رئیس – آقایانی که پیشنهاد آقای دستغیب را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(عده برخاستند)
رئیس – قابل توجه نشد.آقای روحی (اجازه)
روحی – تفاهم کلمات همیشه در طی استعمال معلوم می‌شود. خربزه هیچوقت اطلاق نمی‌شود مگر آن که جامعه استعمال کند ما هم اگر گفتیم حوادث قهری یعنی فرس ماژر همانطور که فرس را می‌فهمند یعنی چه این را هم خواهند فهمید. حالا اگر یک لغتی نداشته باشیم که بجای فرس ماژر استعمال کنیم ولی یک کلماتی که می‌تواند آن تفاهم را برساند داریم و بنده تمنا می‌کنم که آقایان همین حوادث قهری را قبول کنند و بعد از یک مدتی که استعمال شد همان مقصودش ازش خواهد شد.
مخبر – ان شاء الله نظریات آقا را یک هیئت علمی که بعدها تشکیل خواهد شد تأمین خواهد کرد آن هم یک جمله نمی‌آورند فقط یک کلمه بجای آن می‌نویسند. عرض کردم فرس ماژر یک خصوصیات و یک معانی دارد که در این الفاظی که آقایان می‌گویند آن خصوصیات و آن معانی نیست از این جهت این لفظ ذکر شده است.
رئیس – آقایانی که پیشنهاد آقای روحی را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
عده برخاستند.
رئیس – قابل توجه نشد. آقای سلطانی حوادث غیر مترقبه پیشنهاد کرده‌اند وآقای دست غیب حوادث غیر منتظره.آقای سلطانی (اجازه)
سلطانی – بنده عرض خاصی ندارم. آقای مخبر می‌فرمایند که حوادث غیر مترقبه چند کلمه است و فرس ماژر یک کلمه است در صورتی که فرس ماژر هم دو کلمه است.
رئیس – آقایانی که پیشنهاد آقای سلطانی را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
عده برخاستند
رئیس – قابل توجه نشد.آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب – آقای آقا سید یعقوب عجب تعمدی دارند بر این کلمه فرس ماژور اینجا دو موضوع است یک موضوع این است که آقایان تصور می‌کنند که حوادث غیر منظره هم فارسی نیست. موضوع دیگر اینکه این معنی عین مفهوم آن لغت نیست حالا اگر حوادث غیر منظره عین معنی فرس ماژور نباشد ولی تقریبی که بخواهیم برای این کلمه پیدا کنیم همین حوادث غیر منتظره می‌شود حالا اگر می‌گویند این هم عربیست پس خوبست آقایانی که در مجلس هستند خودشان را هم ادیب می دانند یک کلمه فارسی پیدا کنند و بجای فرس ماژور بگذارند. آقای شیروانی می‌گوید که باید یک کلمه پیدا کرده که حتما” آن کلمه فارسی اصل فتح بخت بسیط باشد. ولی بنده عرض می‌کنم که اگر معنای حوادث غیره منتظره طایق النعل بالنعل با معنای فارس ماژور مطابق نباشد یک معنی تقریبی که هست و بنده پیشنهاد می‌کنم بجای کلمه فارس ماژور حوادث غیر منتظره نوشته شود مگر آنکه آقایان بخواهند کلمه فارس ماژر حتما” در قانون باشد.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – بنده نمی دانم چه دلیل دارد که آقایان در سر کلمات منازعه و جد و جهد می‌کنند ما اگر گفتیم حمل و ثور نباشد و الفاظ فارسی فرودین و اردیبهشت باشد و تاریخ آن را هم مطابق با مبداء هجرت حضرت رسول قرار دادیم این ترتیب هم بر حسب دیانت و هم بر حسب ملیت خیلی خوب بود و این دیگر آنقدر خلق تنگی نمی‌خواهد که چرا گاو و بره از بین رفته است !! اما راجع به این مسئله در قوانینی که در دوره چهارم از مجلس گذشت عین همین کلمه ذکر شد و خود جنابعالی هم در آن دوره تشریف داشتید و هم تصدیق کردند که دارای مزایا و خواصی است الفاظ حوادث غیرمنظره و موانع اجباری شامل آن نمی‌شود بهمین دلیل که قبول کردند بگویند راپرت کمیسیون بودجه در صورتی که می‌توانستند بگویند خبر از مجمع جمع و خرج یا از مجمع کرده و پخش. پس معلوم می‌شود که یک خواص در بعضی الفاظ هست که ما آن الفاظ ادا نشود آن خواص تأمین نمی‌شود. تمام متخصصین زبا فرانسه می‌گویند فرس ماژر دارای یک مزایائی است که تا این لفظ گفته نشود آن مزایا معلوم نمی‌شود از این جهت آن خصوصیات باعث تخصص این لفظ نشده است و الا ممکن است حوادث غیر منتظره و غیر مترقبه و امورات غیر عاریه و خارج از قوه بشر تمام اینها را می‌شود گفت لیکن یک مزایای مخصوص در کلمه فرس ماژر هست که نمی‌شود آن را تغییر داد و در دوره چهارم هم قبول کردند.
رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای دستغیب را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(عده برخاستند)
رئیس - قابل توجه نشد. آقای طهرانی پیشنهاد کرده‌اند پیش آمد قهری نوشته شود. آقای طهرانی (اجازه)
آقا شیخ محمد علی طهرانی - بنده خیلی متأسفم در مجلس شورای ملی ایران که نماینده اخلاق عمومی است یک چیزهائی که پیشنهاد می‌شود توجه نمی‌کنند. در انگلستان در زمان امیر تیمور حکم شد هر کس زبان فرانسه حرف بزند زبانش را قطعه کنند نگاه کنید بتاریخ و ببینید ما در مملکت آکادمی نداریم وقتی که نداریم ما که مجلس هستیم می‌توانیم در قانون خودمان بجای فرس ماژر یک عبارت فارسی بگذاریم که همان معنی را دارا باشد همان طور که ما قانون وضع می‌کنیم همانطور هم حق داریم در مواد قانونی عباراتی بجای کلمات خارجی استعمال کنیم و ما وقتی فرس ماژر را پیش آمد قهری تغییر کردیم در تمام قوانین هم که بعد می‌آید ما این عبارت را بجای فرس ماژر می‌گذاریم برای اینکه ملیت مان را حفظ کرده باشم و لازم نیست لغت خارجی استعمال کنیم و کلمات فارسی را توی سرش بزنیم و بنظر بنده این ترتیب ملیت ما را یکقدری مخدوش می‌کند.
رئیس - آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا - بنده خیلی تعجب می‌کنم از بعضی از اقایان که تصور می‌کنند دیگران به این فکر نیستند آقایان باید بدانند که ما همیشه مایل هستیم که حتی الامکان لغات فرانسه در عبارات فارسی می‌آید و اگر یک لغات خارجی استعمال می‌شود برای این است که مقصود از این لغات یک معانی مخصوص است و مادر فارسی چنین کلمه نداریم که تمام آن معانی را برساند و بالاخره چندین کلمه هم که پیدا کنیم و پشت سرهم بنویسیم می‌بینیم غیرممکن است برای اینکه کاملا” معنای فرس ماژر را نمی رساند و در دوره سوم و چهارم خود بنده خیلی میل داشتم که این لغت عوض شود و به اغلب آقایان هم که اطلاعات کافی داشتند عرض کردم که این کلمه را بردارند و یک کلمه فارسی بجای آن بگذارند و یک کلماتی هم گفته شد. ولی دیدیم آن معنی را که ما مقصود داریم نمی رساند و اگر بنا شود یک کلمه دیگر بجای آن گذاشته شود باید از اول به دولت بگوئید که بعد از این ما این کلمات را مثل یک آکادمی بجای لغت فرس ماژر استعمال می‌کنم آن وقت ممکن استو الا بمجرد اینکه بنده یک نفر خواستم یک لغتی را عرض کنم و یک لغت دیگر استعمال کنم دیگران مجبور نیستند آن را قبول کنند. بعلاوه ملاحظه بفرمائید الآن چندین هزار لغت است که ما عوض نکرده‌ایم مثلا” تلگراف را نمی‌گویند از دور نوشتن است و نوگراف را می گوئید تند نویسی
(خنده نمایندگان)
اتومبیل را نمی گوئید خودرو و هر وقت تمام اینها را اصلاح کردید و لغات فارسی برای اینها وضع کردید آن وقت برای کلمه فرس ماژر هم یک لغتی وضع کنید کلمات حمل و ثور را هم که برداشتند و یک کلمات فارسی جای انها گذاشتند ما هیچ عیبی نداشت.
رئیس – عده کافی نیست چند دقیقه تنفس داده می‌شود.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجددا” تشکیل گردید .)
رئیس – قرار بود در پیشنهاد آقای طهرانی رأی بگیریم ولی ایشان پیشنهاد سابق خودشان را تغییر داده و پیشنهاد کرده‌اند نوشته شود پیش امد قهری بین الهلالین (فرس ماژر) چند نفر از اقایان دیگر پیشنهاد کرده‌اند موانع قهریه نوشته شود بین الهلالین (فرس ماژر) آقای طهرانی (اجازه)
آقا شیخ محمد علی طهرانی – بنده موانع قهریه را قبول می‌کنم
رئیس – پیشنهاد اقای دامغانی قرائت می‌شود. (اینطور خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم نوشته شود موانع قهری پس از آن بین الهلالین نوشته (فرس ماژر)
رئیس – بفرمائید
دامغانی – بنده که معنای فرس ماژر را نمی دانم ولی متخصص این فن وقتی آن را معنیکردند دیدم مطابق با الفاظی که پیشنهاد شده نیست و آن الفاظ این معنی را آماده نمی‌کند و مخصوصا” شاهزاده نصرت الدله فرس ماژر را معنی می‌کردند بطوری که بوی جنگ و انقلابات و غیره از آن می‌آید و بنده یک حس حب و بغضی هم نسبت هم نسبت بالفاظ ندارم و بمعانی و حقایق بیشتر نظر دارم. ولی البته در صورتیکه یک لغتی باشد که فارسی یا عربی باشد و معنای فارس ماژر را بدهد آن وقت باید کلمه فرس ماژر را برداشت و آن لفظ را جایش گذاشت ولی چون این لغاتی که پیشنهاد شده هیچیک معانی آن را نمی رساند به این جهت بنده پیشنهاد کردم که موانع قهریه نوشته شود و در بین الهلالین فرس ماژر بنویسید که مفسر ان باشد در آتیه این موانع قهریه یک اصطلاحی بشود برای این معنی برای اینکه این موانع قهریه که چندین مرتبه که استعمال شد و در بین الهلالین هم تفسیر شد دیگر در استعمالات آتیه اش محتاج به تفسیر نخواهد بود این است که بنده پیشنهاد کردم نوشته شود موانع قهریه و در بین الهلالین بعنوان تفسیر نوشته شود (فرس ماژر)
رئیس – عقیده اقای مخبر در این باب چیست؟
مخبر – رأی بگیرید
رئیس- رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای دامغانی آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه شد. پیشنهاد آقای دکتر اقایان (اینطور خوانده شد)
بنده اینطور پیشنهاد می‌کنم که مدت یکماه مندرجه در ماده ۵ تبدیل به دو ماه شود.
رئیس – بفرمائید
دکتر آقایان – بنده توضیح مفصلی ندارم که عرض کنم آقای مخبر در موقعی که بنده با این ماده مخالفت می‌کردم میفرمودند: این یک ماه فقط برای جواب نوشته شده اگر مقصود این این است که جوابی داده می‌شود تصدیق و تکذیب فرس ماژر در آن شده باشد که بعقیده بنده یک ماه کم است زیرا باید وزارتخانه وقت رسیدگی داشته باشد بنابراین بنده دوماه پیشنهاد کردم.
رئیس – اقایانیکه پیشنهاد آقای دکتر آقایان را قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد پیشنهاد شریعت زاده (بشرح آتی خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم عبارت ذیل بر آخر ماده ۵ اضافه شود و نیز هرگاه بعد از اتمام ساختمان راه بواسطه وجود فرس ماژر صاحب امتیاز در استفاده از راه ممنوع شود دولت بر مدت امتیاز معادل مدتی که فرس ماژر صاحب امتیاز را ممنوع نمود خواهد افزود.
رئیس – آقای شریعت زاده (اجازه)
شریعت زاده – این دومین پیشنهادی است که بنده راجع به این موضوع کرده‌ام در موقع امتیاز نفت کمپانی سینگر هم همین پیشنهاد را کردم و یکی هم حالا این پیشنهاد را کردم و بهمان جهت که اگر بواسطه وجود فرس ماژر ساختن راه تأخیر افتاد بایستی بصاحب امتیاز مهلت داد بهمان دلیل اگر بعد از ساختن راه هم فرس ماژر او را از استفاده ممنوع بدارد باید بمدت امتیازش افزود و البته این دو موضوع یکی است و دلیل ندارد که نسبت به آن قسمت متذکر باشیم و نسبت به این قسمت متذکر نباشیم.
یک نفر از نمایندگان – مجددا” قرائت شود. (بشرح سابق قرائت شد)
رئیس – آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. مراجعه می‌شود بکمیسیون یک ماده از لایحه مستخدمین بلژیکی مراجعه شده بود بکمیسیون خبرش حاضر است جزو دستور امروز هم بود ولی اقای حائری زاده پیشنهاد کرده‌اند خبر شماره ۸۴ کمیسیون بودجه مطرح شود.آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده – خبر کمیسیون بودجه راجع بیکقسمت مدارس یزد است که از محل مستمری آقایان مشیر الدله و مؤتمن الملک باید این کمک خرج به آنها داده شود. بنده تصور نمی‌کنم در اطرافش مذاکرات زیادی هم بشود بنابراین اگر اقایان صلاح بدانند بعد از آنکه خبر کمیسیون بودجه راجع به مستخدمین بلژیکی تمام شد او را جزو دستور بفرمایند.
رئیس – خبر کمیسیون بودجه راجع به مستخدمین بلژیکی قرائت می‌شود. بشرح ذیل قرائت شد. پیشنهادات واصله آقایان نمایندگان محترم که در موضوع لایحه کنترات مستخدمین بلژیکی فرموده بودند در کمیسیون مطرح گردید.
(۱) کلیه الفاظ اندامینیته تبدیل بمدد معاش می‌شود.
رئیس – در این باب که مخالفی نیست؟ گفته شد خیر.
دوم ماده ۸ بطریق ذیل اصلاح و برای تصویب تقدیم مجلس می‌شود الف) هریک از مستخدمین بلژیکی که بواسطه علت مزاج مجبور به معاودت وطن و استعفای از خدمت دولت ایران گردد مخارج معاودت او به تناسب مخارجی که در موقع آمدن پرداخته شده است تأدیه خواهد شد. ب – هر یک از مستخدمین بلژیکی که بواسطه علت مزاج از خدمت خود غیبت نماید و این غیبت از حد مرخصی که تا آن تاریخ بر طبق مقررات کنتراتی حق آن مستخدم بوده ۳ ماه تجاوز کند دولت می‌تواند با موافقت رئیس کل گمرکات کنترات مشارالیه را فسخ و در صورتیکه در آن موقع در ایران باشد خرج معاودت او به تناسب مخارجی که در موقع آمدن پرداخت شده است تأدیه خواهد داشت ولی در ایام مرض زائد و ایام مرخصی که قانونا” حق استفاده داشته است بیش از ۲ ماه حق اخذ حقوق نخواهد داشت. ج – چنانچه یکی از مأمورین در طی انجام مأموریت در نتیجه ناخوشی یا بنحو دیگر فوت نماید دولت بوراث مستقیم او معادل ۶ ماه حقوق مدد معاش خواهد داد در صورتی که خانواده آن شخص در ایران باشد مخارج عودت آنها نیز پرداخته خواهد شد.
رئیس – آقای آقاسید یعقوب (اجازه)
آقاسید یعقوب – بنده با عباراتی که در اینجا نوشته شده است موافقم الا اینکه در اینجا نوشته شده است اگر یکی از مستخدمین فوت کند بایدشش ماه حقوق بعیال او داده شود مخالفم و بنده موافقم اگر اهل و عیال او در ایران باشد فقط مخارج معاودت به آنها داده شود زیرا اگر ما حالا بخواهیم در اینجا قبول کنیم که اگر یک مستخدمی فوت شد چه داخلی چه خارجی باید ۶ ماه حقوق بعیال او داده شود این هیچ مناسبت ندارد ولی اگر یک همچو قانونی بود که در هیئت وزراء گذارده بودند و در مجلس آورده بودند و تصویب شده بود ما می‌توانستیم این را قبول کنیم والا این مسئله مسلم است که عمر ابدی نیست و انسان باید بمیرد. بنابراین چه دلیلی دارد که ما بیائیم ۶ ماه حقوق بعیال او بدهیم و بالاخره بنده با این جزئش مخالفم.
رئیس - آقای تدین (اجازه)
تدین - بیاناتی را که امروز آقای آقا سید یعقوب اظهار داشتند در جلسه گذشته هم فرمودند مورد توجه واقع نشد. این مسئله یک جزء از همان راپرت سابق کمیسیون بوده است که نوشته است در اثر کسالت مزاج و ناخوشی یا بنحو دیگر اگر فوت کند بنابراین این چیز تازه نیست و همانطوری که کمیسیون تصویب کرده بنده عقیده دارم آقایان هم موافقت بفرمایند و تصویب شود.
رئیس – آقای طهرانی (اجازه)
طهرانی – موافقم
رئیس – دیگر مخالفی ندارد؟
گفته شد خیر
رئیس – رأی می‌گیریم
آقا سید یعقوب – بنده تقاضای تجزیه می‌کنم
. رئیس – سه خبر است قرائت می‌شود یک رأی می‌گریم. بشرح ذیل قرائت شد:
الف – هر یک از مستخدمین بلژیکی مزبور بواسطه علت مزاج مجبور به معاودت وطن و استعفای از خدمت دولت گردد مخارج معاودت او بتناسب مخارجی که در موقع آمدن پرداخته شده است تأدیه خواهد شد.
رئیس – رأی می‌گیریم به این قسمت آقایان موافقین قیام فرمایند.
عده کثیری قیام نمودند.
رئیس – تصویب شد. قسمت دوم اینطور خوانده شد.
ب – هر یک از مستخدمین بلژیکی که بواسطه علت مزاج از خدمت خود غیبت نماید این غیبت که از حد مرخصی که تا آن تاریخ بر طبق مقررات کنتراتی حق آن مستخدم بوده ۳ ماه تجاوز کند دولت می‌تواند با موافقت رئیس کل گمرکات کنترات مشارالیه را فسخ و در صورتیکه در آن موقع در ایران باشد خرج معاودن او بتناسب مخارجی که در موقع آمدن پرداخت شده است تأدیه خواهد شد ولی در ایام مرض زائد بر ایام مرخصی که قانونا” حق استفاده داشته است بیش از دو ماه حق اخذ حقوق نخواهد داشت.
رئیس – آقایان موافقین با قسمت دوم قیام فرمایند.
اغلب قیام نمودند
. رئیس – تصویب شد. قسمت سوم بشرح ذیل خوانده شد.
ج – چنانچه یکی از مأمورین در طی انجام مأموریت در نتیجه ناخوشی یا بنحو دیگری فوت نماید دولت بوارث مستقیم او معادل ۶ ماه حقوق مدد معاش خواهد داد در صورتیکه خانواده آن شخص در ایران باشد مخارج عودت آنها نیز پرداخته خواهد شد.
رئیس – رأی می‌گیریم بقسمت سوم به ترتیبی که خوانده شد آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
جمع کثیری قیام نمودند.
رئیس – تصویب شد. رأی گرفته می‌شود بتمام ماده آقایان موافقین قیام فرمایند.
اغلب قیام نمودند.
رئیس – تصویب شد. ماده الحاقیه قرائت می‌شود. بشرح ذیل قرائت شد.
ماده الحاقیه – پیشنهادی آقای شریعت زاده بطریق ذیل اصلاح و بجای ماده ۱۱ دوازده می‌شود.
ماده ۱۱- مستخدمین بلژیکی مذکوره تابع نظارت و مقررات اداری بوده و در صورت ثبوت تخلف مورد مسئولیت واقع و موافق مقررات اداری با آنها رفتار خواهد شد.
رئیس – ماده ۱۰ می‌شود چون ماده دو رد شد با این ماده کسی مخالف نیست.
گفته شد خیر.
رئیس – رأی می‌گیریم آقایان موافقین با ماده ۱۰ قیام فرمایند.
اغلب قیام نمودند.
رئیس – تصویب شد.
مخبر – کلمه سالیانه در ماده اول افتاده است اضافه شود باید بعد از حقوق سالیانه نوشته شود.
رئیس – این چیز جدیدی نیست بهمین نظر هم رأی داده شده است. مخالفی ندارد؟
بعضی کفتند خیر.
رئیس – مذاکرات راجع بکلیات است مخالفی ندارد؟
بعضی نمایندگان – خیر.
رئیس – رأی می‌گیریم به لایحه راجع به کنترات مستخدمین بلژیکی که مشتمل بر ۱۱ ماده است آقایان موافقین ورقه سفید و الا ورقه کبود خواهند داد. اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نتیجه بطریق ذیل حاصل شد.
ورقه سفید علامت قبول است ۹۷ با ۷۱ رأی تصویب شد.
اسامی موافقین: میرزا سید حسن کاشانی. هایم. میرزا علی اکبر خان داور. شیروانی. میرزا محمد نجات. سید مهدیخان فاطمی. فرمند. تجدد. عظیمی. آشتیانی. مدرس. بهار. میرزا سید احمد بهبهانی. میرزا حسینخان اسفندیاری. حاج میرزا رضا شریعتمدار. میرزا صادق خان اکبر. میرزا فتح الله خان اکبر. شیخ الاسلام ملایری. ضیاء الاطباء. حاج سید عبدالعلی دیبا. قائم مقام. شیخ محمد علی طهرانی. دکتر امیرخان اعلم. میرزا محمد خان روحی. سید محمد تدین. صدرالعماء مفتی. مرتضی قلیخان بیات. صدرائی. کی استوان. محمد ولیخان اسدی. دست غیب. امیر حسینخان بختیاری. شریعت زاده. دکتر حسینخان بهرامی. میرزا یدالله خان. دیوانبیگی. جهانشاهی. میرزا محمد خان وحید. میرزا اقاخان. فیروز میرزا فیروز. آقا رضا مهدوی. خواجوی. حاج میرزا اسدالله خان. حبیب الله خان شادلو. فتح الله میرزا هرمزی. ارباب کیخسرو. سیف الله خان اسکندری. میرزا محمد خان معظمی. سهرابخان. دکتر آقایان. میرزا حسینخان دادگر. سید کاظم خان اتحاد. سلیمان میرزا. سید عبدالعلی میرزائی. کازرونی. میرزا زین العابدین رهنما. میرزا عبدالحسین صدر. میرزا حسنخان پیرنیا. مستوفی الممالک. تقی زاده. میرزا احمد خان اتابکی. سلطان ابراهیم خان افخمی. میرزا سید احمد احتشام – میرزا تقی ذوالقدر. عباس میرزا فیروز – سید حسن اجاق – سالار اشرف. میرزا حسینخان علائی. شیخ جلال الدین. آقا شیخ آقای طاهری –
اسامی مخالفین: آقایان: سید محمد علی شوشتری. میرزا مهدی خان زاهدی. میرزا عبدالله یاسائی. شیخ محمد علی الموتی.
رئیس – پیشنهاد آقای حائری زاده (بشرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم بعد از تنفس راپرت کمیسیون بودجه شماره ۸۴ جزو دستور شود.
رئیس – رأی می‌گیریم – آقایانی که پیشنهاد آقای حائر زاده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(جمعی قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد – در کلیات مخالفی هست.
یاسائی – بنده مخالفم.
رئیس – این را باید عرض کنم که در ماده اول یک اشتباهی شده چهار هزارو دویست تومان نوشته‌اند در صورتی که هزار و نهصد تومان است (خطاب به آقای یاسائی) تأمل بفرمائید. (ماده اول بشرح آتی خوانده شد) ماده اول – وزارت مالیه است مبلغ ۴ هزارو دویست بیست وشش تومان مستمری آقایان میرزا حسنخان پیرنیا و آقا میرزا حسینخان پیر نیا و آقا میرزا ابوالحسنخان پیرنیا را بضمیمه مبلغ ششصد تومان مصرف روشنائی مدرسه اسلامی یزد از اول فرودین ۱۳۰۴ ضبط نماید.
مخبر – علت اینکه ۳ هزارو دویست تومان نوشته شده است عرض می‌کنم همانطور که آقای رئیس تذکر دادند مبلغ پرداختی هزارو نهصد و شصت و دو هزار تومان و ۵ قران است ولی چون در کتاب مستمریات و شهریه‌های مستمری را روی اقام تومان می‌نویسند ولو اینکه پرداختنش تومانی دو ریال باشد لهذا در راپرت همانطور نوشتیم.
یاسائی – در اینجا نوشته شده است وزارت مالیه مجاز است مبلغ چهل هزار و ۲۲۶ تومان مستمری این آقایان را ضبط نماید اگر مستمری اصلا۴۰ هزار و ۲۲۶ تومان است علت اینکه بهزارو نهصد و شصت تومان تنزل داده‌اند چه چیز است؟ توضیح دادند تومانی ۲ ریال است بنده عرض می‌کنم این مطابق چه قانونی است اگر در یک دوره برای ۱ سال مجلس در بودجه تومانی ۲ ریال رأی داده است بفلان محل داده شود یا بفلان محل ۵ قران پرداخته شود مربوط به همه وقت نیست. الان مستمری آقایان تخصیص داده می‌شود به معارف یزد در اینموقع دیگر تومانی ۲ ریال معنی ندارد خوبست تومانی تومان باشد این اول قدمی است که مجلس پنجم می‌خواهد برای برای معارف بردارد اگر یک قانونی هست که باید تومانی ۲ ریال پرداخته شود ببنده هم نشان بدهید متقاعد می‌شوم ولی بنده که هنوز چنین قانونی ندیده‌ام.
مخبر – اولا مجلس شورای ملی مختار است که تمام مالیات یکساله را هم ببخشد ولی البته وضع نظامات را هم همیشه بایستی منظور نظر قرار دهد علت اینکه یک دولتی و وزارتخانه هائی داریم برای این است که کارها از روی یک جریان طبیعی و ترتیب صحیح باشد اینکه می‌فرمایند کدام قانون گذشته است که مستمریات تومانی ۲ ریال پرداخته شود عرض می‌کنم یک قانون بخصوص نگذشته که مستمریات تومانی ۲ ریال باشد. ولی همانطور که مجلس تصدیق ضمنی کرده همهساله کتاب مستمریات آمده است اینجا و بعضی مواقع هم طبع و بین آقایان منتشر شده است و آقایان هم اعتراض نکرده‌اند و در مجلس هم رأی داده شده به هشتصد هزار تومان اعتبار برای شهریه‌ها و مستمریات همین دلیل بر این است که تومانی ۲ ریال را تصدیق کرده والا بایستی ۴ کرور تصویب کرده باشید نه هشتصد هزار تومان و اینکه فرمودید چه شده است که این مبلغ نوشته شده همانطور که عرض کردم مستمری آقایان میرزا حسنخان پیر نیا و میرزا حسینخان پیرنیا از قرار تومانی دو ریال بوده و مستمری آقا میرزا ابوالحسنخان پیرنیا از قرار تومانی ۱ تومان بوده و مصرف روشنائی مدرسه اسلامی یزد هم تومانی تومان بوده است وقتی که جمع کنیم هزارو نهصد و شصت و دو تومان می‌شود که حالا مطابق ماده دوم تخصیص داده می‌شود به مدارس یزد و نائین.
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
بعضی گفتند – کافی نیست.
رئیس – رأی می‌گیریم بکفایت مذاکرات. آقایانی که مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – معلوم می‌شود کافی است. رأی می‌گیریم برای شور در مواد آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس تصویب شد ماده اول (بشرح سابق خوانده شد)
رئیس – آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – بنده می‌خواستم یک سؤالی از مخبر محترم بکنم در اینجا این مبلغ ششصد تومان که مصرف روشنائی مدرسه اسلامی است من علم قطعی دارم که دولت از جیب خودش پول نداده است و لابد یک موقوفه بوده است که دولت او را ضبط کرده است آخر ببینید ملتی که اینطور مالیات می‌دهد و قبول می‌کند البته برای معارفش حاضر است ولی بنده نمی‌توانم زأی بدهم چیزی که برای یک مصرف خاصی وقف است در جای دیگر خرج شود و بنده معتقدم که ما باید دولت را الزام کنیم که این مبلغ بهمان مصرف خودش برسد (الوقف علی حسب ما بوقفها اهلها) آن چیزی است که وقف است باید بمصرف خودش برسد بنده می‌گویم یزد سیصد هزار تومان چهارصد هزار تومان عوارض می‌دهد بردارند خرج معارفش کنند این وقف است بروشنائی فلان مدرسه و بنده مخالفم که در محل دیگری خرج شود.
مخبر – مدرسه اسلامی یزد فعلا” مخروبه است و موجود نیست و اینکه آقای آقا سید یعقوب فرمودند شاید وقف باشد هیچ دلیل و مدرکی برای این مطلب در دست نداریم بلکه بخلاف این یک مدرکی داریم برای اینکه اگر بکتاب مستمریات و شهریه‌ها بفرمایند در آنجا ملاحظه خواهند فرمود که تنها مدرسه اسلامی یزد بلکه سایر مدارس و بقاع متبرکه دیگری هم هست که دولت برای هر یک یک مبلغی منظور داشته و هیچ دلیلی هم نداریم که در عوض ۱ میلیون موقوفه این مبلغ منظور شده باشد دولت هم هیچوقت چیزی را وقف نمی‌کند ممکن است یک وقتی برای مصرف روشنائی مدرسه اسلامی یزد این مبلغ را تخصیص داده باشند. ولی امروز چون به آن منظوری که از نظر گرفته شده بود نمی‌رسد قرار گذاشته‌اند بمدارس یزد و نائین برسد و راجع به اصل وقفیت هم محرز فرمودید این محرز نیست و بلکه آنچه ما فهمیده‌ایم بعکس است
رئیس – آقای عراقی (اجازه)
عراقی – موافقم
رئیس – اقای داور
داور – موافقم
رئیس – اقای تجدد تجدد موافقم
رئیس – آقای آقا میرزا ابوالحسن خان پیرنیا (اجازه)
ابوالحسن خان پیرنیا – بنده موافقم ولی یک اصلاحی دارد که راجع بدائر کردن است.
رئیس – این راجع به ماده دوم است.آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی – موافقم
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است
. رئیس – رأی می‌گیریم. بماده اول آقایان موافقین قیام فرمایند.
اغلب قیام نمودند
رئیس – تصویب شد. ماده دوم (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده دوم – وزارت مالیه مجاز است مبلغ یکهزارو نهصد و شصت و هشت تومان و نیم از محل اعتبار شهریه و مستمریات و روشنائی مدرسه اسلامی یزد را علاوه بر بودجه کل وزارت معارف از اول فرودین ۱۳۰۴ برای مصارف مدارس ملی یزد و نائین بشرح ذیل حسب الحواله وزارت معارف پرداخت نماید.
کمک خرج مدرسه تدین یزد ۳۶۰ تومان
کمک خرج مدرسه علمیه ده شیری ۳۶۰ تومان.
کمک خرج مدرسه سعادت رضوی ۱۷۲ تومان و ۵ قران.
کمک خرج مدرسه اسلام یزد ۱۲۰تومان
کمک خرج مدرسه اردکان سیصد تومان.
کمک خرج مدرسه ذکور نائین ۲۴۰ تومان بنیاد تأسیس مدرسه اناث نائین ۴۱۶ تومان
جمع – هزار و نهصد و شصت و هشت تومان و ۵ قران.
رئیس – اقای داور داور – موافقم
رئیس – آقای عراقی
عراقی – موافقم
رئیس – مخالفی ندارد؟ ابوالحسن خان پیرنیا – آن اصلاحی را که بنده عرض کردم لازم است چون ممکن است بعد از انکه بنا تأسیس شد آن وقت در سنوات آتیه وزارت مالیه نپردازد برای اینکه درست مفهوم شود بنده عقیده دارم که یک لفظ دائر کردن قبل از مدرسه اناث اضافه شود.
مخبر – بنا و تأسیس و مخارج سالیانه مدرسه اناث (پیشنهاد آقای یاسائی بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم تمام مبلغ مستمری آقایان پیرنیا که عبارت از چهارهزارو دویست و بیست و شش تومان است تخصیص به مدارس یزد و نائین اردکان – شهر بابک – انارک – ابرقو داده شود.
رئیس – آقای یاسائی (اجازه)
یاسائی - اظهاراتی که آقای مخبر فرمودند بنده را قانع نکرد هیچ موجبی ندارد که ما در اینجا مضایقه بکنیم در صورتی که هیچ هم تصویب نشده است لوایحی که سابق در مورد اشخاص به مجلس می‌آمد حضرتعالی فوق العاده مدافعه می‌کردید که اشخاص پریشان هستند ولی در مورد معارف که آن هم مخصوص ولایت خودمان است این نوع دفاع می فرمائد در صورتیکه خودتان مدانید در یک قسمت نواحی یزد ابدا” مدرسه دایر نشده مخصوصا” ابرقو، انارک، شهربابک، که هر کدام چهل پنجاه فرسخ از شهر دور افتاده‌اند چه ضرر دارد که از این محل در آنجاها هم یک مدارس کوچکی درست شود؟ و چه ضرر دارد این مبلغی که داده شده است حالا تخصیص داده شود بمعارف یزد.
مخبر – اینکه فرمودید من از اشخاص حمایت می‌کنم. بلی حمایت می‌کنم و در آتیه هم خواهم کرد. البته هر جا را به مورد بدانم دفاع خواهم کرد و هیچ وحشتی هم ندارم که جنابعالی در مجلس بفرمائید از اشخاص حمایت می‌کنم بلی از اشخاص حمایت می‌کنم ولی هیچوقت هم طرفدار حرف نیستم می فرمائید چهارهزار و چقدر مستمری آقایان صرف معارف شود آقایان این اندازه مستمری ندارد! چیزی که تومان دو ریال است جنابعالی نمی‌توانند تومانی تومان بفرمائید اگر شما هم روزه بنشنید و یک پیشنهاد کنید که فلان مبلغ را از کجا بردارید و بکجا بگذارید. معلوم می‌شود دولت نمی‌خواهد ادارات نمی‌خواهند خودتان بگیرید خودتان هم خرج کنید. بله بنده خودم اهل آنجا هستم و جنابعالی هم اهل آنجا هستید ولی بنده بیشتر اهل آنجا هستم و بیشتر هم دلسوزی می‌کنم لکن این این فرمایش جنابعالی با عمل تطبیق نمی‌کند والا کسی حرفی ندارد.
جمعی نمایندگان – مذاکرات کافی است.
رئیس – آقایانی که پیشنهاد آقای یاسائی را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(معدودی برخاستند)
رئیس – قابل توجه نشد پیشنهاد آقای دولت آبادی (اینطور خوانده شد) پیشنهاد می‌کنم بر ماده ۲ اضافه شود در مقابل شاگرد مجانی که نگاه می‌دارد.
رئیس – بفرمائید.
دولت آبادی – بنده معتقدم که مدارس ملی چه در یزد و چه در تهران و چه در اصفهان و بالاخره در هر جا دولت باید کمکی به آنها بکند بجهت اینکه این ترتیباتی که برای مدارس دولتی پیدا شده است مدارس ملی نمی‌توانند ادامه یدا کنند دلیلش را هم عرض کردم.اگر یک مدرسه ملی باشد که دخل خودش خرج خودش را کفایت کند این مدرسه محتاج به مساعدت نیست این مساعدت برای این است که در مقابل اطفال فقرا را نگهداری کنند. پس به این ملاحظه می‌توان گفت پولی که داده می‌شود به مدرسه ملی در مقابل شاگرد مجانی است که نگاه می‌دارد والا اگر محتاج نباشد و شاگرد مجانی هم نگاه ندارد دیگر محتاج به اعانه نیست و نباید داده شود.
رئیس – آقای تدین (اجازه)
تدین – چون بنده مدافع این لایحه هستم. اولا” توضیح می‌دهم که این مدرسه راجع ببنده نیست و بنابراین مدافعه شخصی نمی‌کنم. یک صاحب مدرسه میل کرده اسم مدرسه اش را تدین بگذارد اما این قسمتی که آقا فرمودند این حقوقی که داده می‌شود به این مدارس ملی در ازای شاگرد مجانی باشد بنده تصور می‌کنم که در اینجا محتاج باین قید نباشم. این در جزء بودجه وزارت معارف است وزارت معارف اگر صلاح بداند این کار را خواهد کرد و هیچ ارتباطی هم ندارد ما اینجا رأی بدهیم. ولی آنچه بنده تحقیق کردم و نمایندگان محترم یزد تشریف دارنداین مبلغی که به مدارس داده می‌شود ک مبلغ بجا و به موردی است و اکر این مبلغ به آنها داده نشود وضعیت فعلی خودشانرا هم نمی‌توانند نگاهداری کنند و این را هم بدانید شهریه که در یزد اولیای اصفال به مدرسه می‌دهند با شهریه که در تهران داده می‌شود هیچ طرف مقایسه نیست و کمتر است. بنابراین همان مبلغی که کمتر می‌گیرند خودش در واقع در ازای مجانی بودن شاگرد حساب می‌شود عوض انکه یک تومان شهیه بگیرند سه قران یا چهار قران می‌گیرند. پس اینکه سیصدو شصت تومان در سال منظور شده ات برای یک مدرسه که ماهی سه تومان می‌شود و این آن کسری را که از کمی شهریه پیدا می‌شود جبران می‌کند.
رئیس – رأی می‌گیریم بپیشنهاد آقای دولت آبادی، آقایانیکه این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(چند نفری برخاستند)
رئیس – قابل توجه نشد پیشنهاد آقای کازرونی. (اینطور قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که این عبارت بعد از کلمه تأمین ذکر شود در ازاء آن اطفال مردمان بی بضاعت و فقیر مجانا” پذیرفته می‌شوند.
جمعی از نمایندگان - (همهمه رد شد)
رئیس – تقریبا” این پیشنهاد رد شد.
کازرونی – اجازه بفرمائید توضیح بدهم.
جمعی از نمایندگان – (بطور تگرار) رد شد.
کازرونی – مقصود هو کردن است؟
رئیس – بگذارید توضیح بدهند شاید رد نشده باشد.
کازرونی – در پیشنهاد آقای دولت آبادی ذکری از فقیر و بی بضاعت نشده بود بنده می‌گویم باید اختصاص داشته باشد بمردمان فقیر و بی بضاعت و توانا باشد مثل اطفالی که به اسم فقرا در مدارس طهران از طهران از طرف اغنیا پذیرفته می‌شوند نباید پذیرفته شوند و در واقع آن مقصودی که در نظر بود، تأمین نمی‌شود و مردمانی که قدرت دارند همان ماهی ۳ قران را که آقای تدین فرمودند (که برای مردم یزد در حدود ۳ تومان برای مردم طهران است) بدهند در صورتیکه این قدرت را داشته باشند ما دیگر احتیاج نخواهیم داشت که این اضافه را بدهیم بیبضاعت هستند باید داده شود.
رئیس - پیشنهاد آقای دولت آبادی که مجانا” نوشته بودند برای فقراء بود نه برای اغنیاء پیشنهاد آقای میرزا شهاب (بشرح ذیل خوانده شد)
بنده اصلاحات ذیل را در ماده دوم پیشنهاد می‌نمایم:
۱- بجای وزارت مالیه مجاز است نوشته وزارت مالیه مکلف است.
۲- بعد از مدارس ملی یزد و تأمین نوشته شود در هر سال.
مخبر – اینها هر دواش صحیح است کمیسیون قبول می‌کند.
رئیس – رأی گرفته می‌شود بماده دوم با این دو فقره اصلاحی که قبول شد آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد در کلیات مخالفی نیست؟
(گفتند خیر)
رئیس – رأی گرفته می‌شود باین دو ماده با ورقه آقایانی که موافقند ورقه سفید والاورقه کبود. ابوالحسن خان پیر نیا – اصلاحی که بنده عرض کردم قبول شد یا نه؟ رئیس – قبول شد مقصود مخارج سالیانه است؟
ابوالحسن خان – بلی (اخذ و استخراج آراء بعمل آمده و نتیجه بطریق ذیل حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۷۷.
رئیس - عده حضار ۹۱ با ۷۷ رأی تصویب شد.
اسامی رأی دهندگان – آقایان سلطان ابراهیم خان افخمی – سالار اشرف علائی – شریعت زاده – آقا میرزا احمد خان اتابکی – مستوفی الممالک – اسمعیل خان قشقائی – آقا میرزا حسینخان پیرنیا – اقا شیخ هادی طاهری – آقا شیخ جلال الدین – دولت آبادی – تقی زاده – الموتی – سلیمان میرزا – اسکندری – سهراب خان – زاهدی – اقا میرزا فتح الله خان اکبر – هرمزی – آقا میرزا حسن خان دادگر – اتحاد – دکتر آقایان – حبیب الله خان شادلو – خواجوی – جهانشاهی – آقا میرزا محود خان وحید – لطف الله خان اقوائی – آقا میرزا محمد خان معظمی – ارباب کیخسرو – آقا سید مهدیخان فاطمی – تدین – دکتر حسینخان بهرامی – یاسائی – آقا نیرزا جوادخان خوئی – کی استوان – آقا میرزا آقاخان – محمد ولیخان اسدی – دیوانبیگی – صدرالعماء مفتی – حاج شیخ عبدالرحمن – قائم مقام –آقا میرزا عبدالحسین صدر – صدرائی – روحی – آقا میرزا یدالله خان – امیر حسینخان بختیاری – آقا میرزا احمد خان مصدق – حائری زاده – ضیاء الاطباء طهرانی – حاج سید عبدالعلی دیبا – زعیم – دکتر امیر خان اعلم – شیخ الاسلام ملایری – آقا سید ابراهیم ضیاء آقا میرزا حسنخان اسفندیاری – آقا میرزا علیخان خطیبی – مدرس – عباس میرزا فیروز – فرج الله اصف – آقا شیخ محمد تقی ذوالقدر – فرمند – اکبر میرزانجات – شیروانی هائم – داور – آقا میرزا شهاب الیدین – اقا سید حسن کاشانی – آقا رضا تجدد – عظیمی – آقا میرزا سید احمد احتشام –
وزیر مالیه – باید اقایان محترم را متوجه کنم که مستر گر رئیس کل محاسبات وزارت مالیه که امروز کفالت ریاست کل مالیه را هم می‌کند بکنترات خودش خاتمه داده است ولیکن از برای مدتی که دکتر ملیسپو غائب است راضی و حاضر است به اینکه کفالت او را بکند و برای اینکه مقصود حاصل شود لازم است اجازه مجلس شورای ملی را داشته باشیم که از برای مدت چهار برای کنترات او را تجدید کنم این است که لایحه او را تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم لایحه دیگری هم هست برای برقراری وظیفه درباره بازماندگان یکی از مستخدمین دولت که در خدمت دولت کشته شده.
وزیر فوائد عامه – لایحه که فعلا” تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود راجع به امتیاز سانطونین سازی (یعنی جوهر کرم) دو سه فقره لوایح هم که از طرف وزارت فوائد عامه تقدیم مجلس شورای ملی شده است هر کدام در موقع خود دارای اهمیت و فوریت است یکی از آنها لایحه‌ای است.راجع به استخدام یکنفر مهندس آمریکائی برای طرق و شوارع که مدتی قبل تقدیم مجلس است و راپورت آنهم از کمیسیونهای مربوطه صادر شده است بنده می‌خواستم استدعا کنم که چون مطلب مهم است و خیلی هم فوری است و تا وقتی که استخدام شود و مهندس مزبور بیاید فصل راهسازی هم شروع خواهد شد تصویب بفرمائید جزو دستور جلسه آتیه شود.لایحه دیگر راجع به استخدام یک نفر متخصص است برای جنگل‌ها که راپورت هم در کمیسیون بودجه از نقطه نظر حقوق در کمیسیون خارجه از نقطه نظر ملیت تصویب شود ولی گویا مختصر اشکالی در کمیسیون فوائد عامه پیدا کرده آن هم امروز عصر کمیسیون فوائد عامه معتقد می‌شود و آن اشکال هم مرتفع خواهد شد اگر آن راپورت هم حاضر شد استدعا می‌کنم آنرا هم جزو دستور بگذارند که تکلیف این دو مسئله معلوم شود یک لایحه دیگر هم راجع به راهسازی داده شده است و اگرچه راپورت آن هنوز نرسیده است ولی می‌خواستم استدعا کنم که اعضاء کمیسیون قوانین مالیه در رسیدگی به آن تسریع بفرمایند.
رئیس – نسبت به این لوایحی که اظهار شد فقط لایحه راجع به مهندس طرق و شوارع خبرش حاضر است و امروز عصر توزیع خواهد شد و برای سه شنبه ممکن است جزو دستور شود خبر کمیسیون فوائد عامه راجع به راه بندر جز هم جزو دستور است.
وزیر فوائد عامه – اگر تصویب بفرمائید بدوا” این لایحه راجع به مهندس جزو دستور باشد بعد راه بندر جز.
رئیس – عده کافی نیست بعد رأی می‌گیریم.
(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – حسین پیر نیا –
منشی – شهاب –
منشی – دکتر احتشام طباطبائی.