مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ بهمن ۱۳۳۳ نشست ۹۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۴
سال یازدهم
شماره مسلسل
دوره هجدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۸
جلسه: ۹۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یک شنبه ۲۴ بهمن ماه ۱۳۳۳
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌مجلس
۲- طرح گزارش کمیسیون تحقیق دایر به رد نمایندگی آقای منوچهر ایرانی از لار و موکول شدن به جلسه بعد
۳- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون اقتصاد ملی راجع به تحصیل اعتبار از دولتین آمریکا و انگلستان
۴- تقدیم دو فقره سؤال به وسیله آقایان: قنات‌آبادی و مسعودی
۵- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون اقتصاد ملی راجع به تحصیل اعتبار از دولتین آمریکا و انگلستان
۶- تقدیم دو فقره سؤال به وسیله آقایان: شوشتری و صدرزاده
۷- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون اقتصاد ملی راجع به تحصیل اعتبار از دولتین آمریکا و انگلستان
۸- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس دو ساعت و بست و پنج دقیقه قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
۱- تصویب صورت‌مجلس
رئیس- اسامی غایبین جلسه قبل اعلام می‌شود:
(به شرح زیر قرائت می‌شود)
غائبین با اجازه- آقایان: سلطانی. دکتر مشیر فاطمی. دکتر وکیل. علم. عبدالرحمن فرامرزی. کی نژاد. اورنک. دکتر عمید.
غائبین بی‌اجازه- آقایان: اریه. کیکاووسی.
دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه- آقایان: امیراحتشامی- ۱۵ دقیقیه. کریمی، ۳۰ دقیقه. سهرابیان، ۳۰ دقیقه. فرید اراکی، ۳۰ دقیقه. موسوی، ۳۰ دقیقه. دکتر سید امامی، ۳۰ دقیقه. سعیدی، ۳۰ دقیقه. تفضلی، ۴۵ دقیقه. تربتی، ۴۵ دقیقه. شاهرفشاه یک ساعت. اردلان یک ساعت ۰ سنندجی یک ساعت. ایلخانی یک ساعت. اخوان یک ساعت. عباسی یک ساعت. دولت‌شاهی یک ساعت. بزرگ نیا یک ساعت و پانزده دقیقه. حشمتی یک ساعت و پانزده دقیقه. پیراسته یک ساعته و سی دقیقه. امامی‌خویی یک ساعت و چهل و پنج دقیقه. صراف‌زاده یک ساعت و چهل و پنج دقیقه. محمودی دو ساعت و پانزده دقیقه. مهندس ظفر ۳۰ دقیقه. مهدوی ۳۰ دقیقه. مسعودی یک ساعت. میراشرافی یک ساعت و پانزده دقیقه.
دیرآمدگان و زودرفتگان بی‌اجازه- آقایان: گیو ۳۰ دقیقه. فرود ۴۵ دقیقه. بزرک ابراهیمی۴۵ دقیقه. دهقان ۴۵ دقیقه. تیمورتاش یک ساعت.
رئیس- نسبت به صورت‌مجلس نظری هست؟ آقای مهندس اردبیلی بفرمایید.
مهندس اردبیلی- یک غلط‌های چاپی است که درست می‌کنم می‌دهم به تندنویسی.
رئیس- دیگر نظری نسبت به صورت‌مجلس نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌جلسه قبل تصویب شد. سه نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند (جمعی از نمایندگان- دستور، دستور)
شوشتری- نطق قبل از دستور باشد برای جلسه بعد اجازه محفوظ باشد.
دکتر نیرومند- بنده مخالفم.
رئیس- بنابراین باید رأی بگیریم.
خلعتبری- بنده مخالفم با ورود در دستور.
رئیس- یا باید بگذاریم برای بعد از دستور یا باید رأی بگیریم.
خلعتبری- این حقی است برای نمایندگان و نباید این حق سلب بشود.
رئیس- آقایان موافقند نطق قبل از دستور باشد یا حالا به عمل بیاید؟
بعضی از نمایندگان- وارد دستور شویم.
رئیس- باید رأی بگیریم به این‌که نطق قبل از دستور نباشد (شوشتری- اگر نشود حق آقایان باید محفوظ بماند) آقایانی که موافق با ورود در دستور می‌باشند قیام بفرمایید (اکثر برخاستند) تصویب شد.
۲- طرح گزارش کمیسیون تحقیق دایر بر رد اعتبارنامه آقای منوچهر ایرانی از لار و مو کول شدن به جلسه بعد
رئیس- گزارشی از کمیسیون تحقیق رسیده است قرائت می‌شود:
(به شرح ذیل قرائت شد)
گزارش از کمیسون تحقیق به مجلس شورای ملی گزارش کمیسیون تحقیق در مورد انتخابات لار و رد اعتبارنامه آقای منوچهر ایرانی: پرونده انتخابات دوره ۱۸ قانونگذاری لار دایر به نمایندگی آقای منوچهر ایرانی که بدواً در شعبه شش مطرح و بعداً به شعبه یک برای رسیدگی ارجاع و شعبه مزبور به موجب گزارش مورخ ۲۸ دی ماه ۳۳ با اکثریت ۱۳ رأی از ۱۷ نفر عده حاضر اعتبارنامه مزبور را رد کرده بود و گزارش آن روز پنجشنبه ۷- ۱۱- ۱۳۳۳ در مجلس شورای ملی قرائت و چون مبنی بر رد بود به دستور ماده ۸ آیین‌نامه به کمیسیون تحقیق ارجاع گردید جلسه کمیسیون تحقیق قبل از ظهر روز ۱۳ بهمن ماه ۳۳ با حضور ۱۶ نفر از اعضا تشکیل و صورت‌مجلس نهایی انتخابات قرائت همچنین تلگرافات و نامه‌ای موافق و مخالف مورد مطالعه قرار گرفت و نیز به آقای منوچهر ایرانی که طبق ماده ۸ آیین‌نامه تقاضای حضور در کمیسیون تحقیق را نموده بود اجازه داده شد تا در جلسه حضور یافته و از خود دفاع نماید و توضیحات مشارالیه راجع به جریان انتخابات لار و این‌که اظهار داشت اهل تشیع و تسنن هر دو درباره او موافقت داشته‌اند و تقدیرنامه‌هایی که از مساعی آذربایجان و ۲۸ مرداد در دست داشا توجه شد. نسبت به جریان انتخابات و تشریفات قانونی امر و همچنین حسن شهرت و معروفیت در محل انتخاب که ارکان رسیدگی پرونده انتخاباتی می‌باشد بحث مفصل شد و با مذاکراتی که راجع به عدم حسن شهرت به عمل آمد عدم معروفیت مشارالیه بیشتر از همه مورد توجه قرار گرفت و چون پیشنهاد کفایت مزاکرت شده بود به پیشنهاد مزبور اخذ زأی به عمل آمد و مورد تصویب اکثریت قرار گرفت ولی تصمیم نهایی به جلسه عصر شنبه ۱۶ بهمن ماه موکول گردید جلسه مزبور نیز در ساعت ۵ ر ۴ بعدازظهر با حضور پانزده نفر از اعضا کمیسیون تشکیل و بحث کافی در کیفیت اخذ رأی نسبت به پرونده شد و با موافقت اکثریت قرار شد (نسبت به گزارش شعبه اول دایر به رد اعتبارنامه آقای منوچهر ایرانی) اخذ رأی به عمل آید. ضمناً یک تلگراف هم که در تأیید صحت انتخابات به امضاء عده‌ای از لار رسیده بود قرائت گردید. در پایان با ورقه اخذ رأی به عمل آمد و از ۱۵ نفر عده حاضر ۹ نفر به موافقت گزارش شعبه یک یعنی مردود دانستن انتخابات لار و نمایندگی آقای منوچهر ایرانی و چهار نفر سفید و دو نفر مخالف رأی دادند. اکنون گزارش امر به دستور ماده ۸ آیین‌نامه به مجلس شورای ملی تقدیم می‌شود به جای مخبر کمیسیون تحقیق- دولت آبادی
رئیس- نسبت به این گزارش مخالفی هست؟ (اظهاری نشد) آقای مهندس ایرانی خودتان نظری دارید بفرمایید.
مهندس ایرانی- اگر اجازه بفرمایید در جلسه آتیه اعتراضاتم را به عرض می‌رسانم.
شوشتری- طبق آیین‌نامه حق دارد.
رئیس- بسیارخوب در جلسه پنجشنبه حاضر بشوید برای دفاع.
صارمی- اجازه‌ها محفوظ است برای اعتبار نامه؟
رئیس- بلی.
پیراسته- آقای رئیس نطق‌های قبل از دستور محفوظ است برای جلسه بعد؟
رئیس- مجلس وافقت نکرد موافقت کرد وارد دستور شویم.
۳- بقیه مذاکره در کمیسیون اقتصاد ملی راجع به تحصیل اعتبار دولتین آمریکا و انگلستان.
رئیس- آقای نقابت بفرمایید.
نقابت- برای این‌که به عنوان مقدمه و جلب توجه نماندگان محترم و ایجاد یک سکوت و آرامش که مجال بدهد مطالبی به دست آقایان برسد من باب مقدمه عرض می‌کنم فرض مسئله آن است که آقایان نمایندگان تاریخ سیاسی ایران را به دقت مطالعه کرده‌اند و بعد از احاطه و اطلاع بر این‌که چه مشکلاتی بر سیاست ایران موجود است (صدرزاده- ما فرمایشات جنابعالی را نمی‌شنویم) برای این که آقایان عرایض بنده را بشنوند البته یک کمی سکوت و صحبت نکردن لازم است (صحیح است) و چون نمی‌توانم خارج از ادب عرضی بکنم ناچار یواش یواش به عنوان مقدمه این جمله را عرض کردم فرض مسئله این است که آقایان نمایندگان محترم واقعاً به دقت تاریخ سیاسی ایران را مطالعه فرموده‌اند و مشکلاتی که بر سر راه این مشروطیت ۵۰ ساله ما و تلفاتی که ملت ایران برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی خود داده است مطالعه کرده‌اند البته ما همیشه مورد حمله و تهاجم و تعرض از ناحیه بعضی همسایگان بوده‌ایم به طوری که ملت ایران در عین محرومیت همیشه پایداری و استقامت کرده حداکثر قناعت را برای بقای خانه و اساس تاریخ خود به کار برده است (صحیح است) شاید سر بقای مملکت هم در این قناعت فوق‌العاده باشد شاید کمتر در نقاط دنیا می‌بینیم که یک خانواده هشت نه نفری ده نفری با یک کاسه آبگوشت بدون کارد و چنگال زندگی کند و ده دست در یک کاسه فرو برود اگر به نقاط جنوب و غرب و شرق ایران توجه بفرمایید بیشتر افراد با بلوط زندگی می‌کنند (صحیح است) در ناحیه بیرجند دیدم چند خانواده شریک می‌شوند یک دیگ شلغم بار می‌گذارند (ارباب- آن وقت استطاعت داشتند حالا آن را هم ندارند) آن را می‌خورند برای این‌که صرفه‌جویی شده باشد در آب و آتش و خراب‌های آن را هم به سیخ می‌کشند خشک می‌کنند اسمش را هم پختوک می‌گذارند و توی جیب می‌ریزند و تا شب در مزارع کار می‌کنند و به آن وسیله ارتزاق می‌کنند پس سر بقای مملکت در این قناعت است (شمس قنات‌آبادی- گیرشان نمی‌آید بخورند) البته گیرشان نمی‌آید و مشکل هم همین است و باید دقت کرد که چرا گیرشان نیامده. وقتی مشروطیت ایران شروع شد و شاید در اوایلی که هنوز شروع نشده بود در بهار ۱۲۷۸ یعنی ۱۳۱۷ قمری یعنی سال ۱۹۰۰ مسیحی مرحوم امین‌الدوله جد آقای وزیر دارایی مأمور شد اصلاحاتی را در امر فرهنگ و اقتصاد مملکت بکند و آقای امین‌الدوله در نظر گرفت یک قرضی از انگلیسی‌ها بکند و به این وسیله اصلاحاتی در امور اجتماعی فراهم بسازد ولی به فاصله کوتاهی فسخ عزیمت شد. امین‌الدوله معزول شد و جای خود را به امین‌السلطان داد داد و امین‌السلطان به وسیله میرزارضاخان سفیر ایران در پطرزبورگ ۲۲ میلیون و نیم منات از روسیه قرض خواست و چون در آن موقع توافقی هم بین روس و انگلیس بود فرض شد که سقوط امین‌الدوله و آمدن امین‌السلطان معلل به این عمل باشد در مقابل بیست و دو میلیون منات قرار بر این شد که تعهداتی هم بشود یعنی سه علت ذکر شد برای آن قرضه اول این بود که برای قزوین شهر خشک و بی‌آب، آب تهیه کنند قنات بکشند یکی از جهات این قرضه این بود حالا نمی‌دانم قنات کشیدند و آب به اندازه کافی هست یا خیر (سید احمد صفایی- قزوین آب ندارد) رقم دوم خرج عمرانی که برای این قرضه فرض شده بود بستن سد اهواز بود که در آن سند ذکر شده بود روزنامه رسمی روز نوشت که این پول برای بستن سد اهواز است ولیکن این سد تاکنون باز است و بسته نشده است به هر صورت این دو علت، علت سوم هم این بود که بانک انگلیس ۵۰۰ هزار لیره به عنوان خسارت رژی تنباکو از دولت ایران مطالبه می‌کرد و قرار شد که از این ۲۲ میلیون منات ۵۰۰ هزار لیره به بانک انگلیس بدهند و به همین جهت آنها هم موافق بودند با این قرضه. این اولین قرضه‌ای بود که گرفته شد ولی ماندیم که سد اهواز بسته بشود و ندیدیم که قنات و آبی برای قزوین تهیه شود البته آن قرضه داده شد و خرج شد و نسبت به خرج هم انتقاد بسیار است و بیانش اسباب زحمت آقایان است این گذشت؛ یعنی سال ۱۳۱۷ گذشت و ۲ سال بعد یعنی سال ۱۳۱۹ باز دولت ایران بی‌پول شد چاره‌ای نداشت که دست به جانب اجانب دراز کند و مشمول قرض شد ده میلیون منات مجدداً از شوروی قرض کرد در مقابل این قرضه ساختن راه جلفا به تبریز و انزلی به تهران را به روس‌ها دادند و ضمناً شرط کردند تا وقتی که قرض روس‌ها را ندهیم از هیچ کشور دیگری قرض نکنیم البته قرض اول با نرخ صدی پنج و برای مدت ۷۵ سال بود بنابراین تا ۷۵ سال دیگر دولت ایران نمی‌توانست وارد معاملات قرضه یا کسب اعتبار یا معاملات اقتصادی که ملازمه با این کار دارد بشود این محدودیتی بود در سیاست ایران این محدودیت‌ها و محرومیت‌ها و خرج‌های ناباب ملت را به جان آورد و کار کشید به ایجاد انقلاب و مشروطیت (صحیح است) و مشروطیت ایران شروع شد و مجلس موقت نظامنامه انتخابات را به صورت نظامنامه صنفی از طبقات شش‌گانه تعیین کرد و مجلس اول تشکیل یافت صدراعظم وقت نامه‌ای به مخبرالسلطنه نوشت که آقای مخبرالسلطنه مبالغی قرض داخلی و خارجی داریم و چهارده کرور می‌خواهیم از دولتین انگلیس و روس قرض کنیم مانع تصویب این قرضه نمایندگان هستند شما بروید به مجلس تصویب نمایندگان را بگیرید برای ما بیاورید. مجلس تشکیل شده بود با ۶۰ نفر منتخبین تهران و هنوز منتخبیبن ولایات نیامده بودند هنوز نمایندگان آذربایجان هم نیامده بودند و این ۶۰ نفر طبقات مختلف تشکیل جلسه‌ای داده بودند هیچ‌یک از دول هم فکر نمی‌کردند که ایرانی خواب در سایه چند روز انقلاب بیدار شده باشد و این اندازه به عمق سیاست پی پرده باشد می‌گفتند چند نفر حاجی ماجی نشسته‌اند توی مجلس چند نفر اعیان و رجال که با دولت سر و کله نمی‌زنند بروید تصویب این کار را بیاورید آن لایحه را آوردند و مطرح کردند وقتی که مطرح می‌کردند سکوت تام مجلس را فرا گرفت در آن موقع مرحوم حاجی معین بوشهری پدر آقای صادق بوشهری و آقایان بوشهری‌ها ایستاد و گفت معلوم می‌شود عین‌الدوله این مملکت را فریب داده است او همیشه می‌گفت ما ۶۰۰ هزار تومان اضافه بر بودجه داریم ما بودجه را تعدیل کرده‌ایم دیگر قرضی نداریم چرا قرض کنیم می‌گفت این پول را در تجارتخانه طومانیانس امانت گذاشته‌ایم پس معلوم می‌شود این حرف‌ها دروغ بوده است بودجه تعادل نیست خرج زاید بر دخل است، دو مرتبه قرض کردیم برای ۷۵ سال تعهد کردیم حالا به چه دلیل می‌خواهیم قرض کنیم خوب است صورت خرج مملکت را برای ما بیاورند تا ببینیم چه مصارفی دارد و اگر واقعاً از حیث کسر حقوق و از حیث پول دولت‌ها در زحمتند اجازه بدهند ما خودمان بانک ملی افتتاح بکنیم و از دولت ایران پول بگیریم و مخارج دولت را بدهیم، این نطق را بردند و جلسه بعد هم تشکیل شد و بلاخره گفتند ما ۴ کرور تومان پول می‌خواهیم، دولت پول می‌خواهد حالا که شما نمایندگان ملت می‌خواهید پول بدهید بفرمایید ۴ کرور تومان پول تهیه کنید برای مخارج، مرحوم حاجی معین بوشهری و مرحوم حاجی امین‌الضرب مهدوی و مرحوم حاجی محمد اسماعیل مغازه و مرحوم ارباب جمشید این ۴ نفر مأمور شدند تشکیل بانک ملی دادند، واقعاً یادداشت‌های پروفسور براون را که آدم می‌بیند و نوشته‌جات معاصرین را در تاریخ مشروطیت ایران می‌خواند در هر سطری از این مطالب انسان مرتعش می‌شود که خدایا چه مملکتی بود؟ چه احساساتی بود؟ چه وطن‌پرستی بود؟ چه مردمی بودند؟ در مسجد میرزا موسی یک زنی پای منبر سید جمال برخاست و گفت من یک پیرزن رختشویم، هنوز ایرانی نمرده است که مملکت خود را نتواند اداره کند، گوشواره خود را درآورد و روی منبر گذاشت (مهندس جفرودی- احسنت) مرحوم حاج شیخ فضل‌الله ۲۰۰ تومان داد مرحوم امام جمعه ۵ هزار تومان داد علما که دخالتی در امور نمی‌کردند در این کار شرکت کردند، تجار شرکت کردند و اتفاقاً در یادداشت‌های خیلی کوچک براون
در پاورقی می‌نویسند به طوری که می‌گویند تنها طبقه‌ای که در این کمک ملی شرکت نکرد اعیان و اشراف بود حالا چقدر راست است نمی‌دانم اذکر اموتیکم بالخیر خدا همه آنها را رحمت کند یک قدری عمیق بشویم در این حوادث، این کارها تا سال ۱۹۰۰ و ۱۹۰۳- ۱۹۰۴ یعنی ۱۳۱۷ قمری طی شد و بالنتیجه وضع مملکت گرفتار یک سیاست عمیق مرتبط بدو همسایه شمالی و جنوبی بود، توافق شده بود، تجانس ایجاد شده بود، آنها گرفتاری بین هم داشتند در سیاست کلی دنیایی در اروپا و به این جهت حساب ایران را رها کرده بودند ایران یک کشور ضعیف گرفتار شده بود به مقاصد عالیه سیاسی دول قوی حالا این گرفتاری هست یا نه به هر حال اگر بنده اشاره‌ای کردم گو این‌که پیش مطلعین خلاف ادب است ولی تذکار مطالب بد نیست یک قدری انسان را روشن می‌کند با این کیفیت ما ناچار بودیم و وضعیت ما بسیار خراب بود به طوری که وقتی مجلس اول رد کرد این قرضه را و بانک ملی ایجاد کرد تا ۱۲ سال جریمه این عمل را دادیم، فشارهای شمال و جنوب بسیار فراوان شد قضیه ۱۹۱۲ در تبریز رخ داد، ثقةالاسلام و جمعی دیگر را دار زدند باز براون در یادداشت خودش می‌نویسد دو نفر به چه یکی ۷ ساله و یکی ۸ ساله که کسان اینها از سرحد فرار کرده بودند و تحت تعقیب روس‌ها بودند این دو بچه را به جای آن دو نفر فراری آوردند و بچه ۷ ساله تبریزی در آن حینی که طناب را بگردنش انداختند گفت زنده باد ایران (احسنت) خوب به هر حال ما پدرانی داشتیم از این قبیل، پیشوایانی داشتیم از این قبیل، سیاستی داشتیم ولی دست به ترکیب فقر و بدبختی ما هم نخورده است اگر حجم بودجه ما زیاد شده، اگر حجم اسکناس ما زیاد شد، اگر یک مقداری جوانان مسافرتی به اروپا کردند و تحصیل نمودند و به عالم روشن و آشنا شدند ما از مجموع آنها سرمایه و تجربه اندوختیم و نمی‌خواهیم چیزی را از دست بدهیم. در هر حال وقتی یک مسائلی از قبیل این جور لوایح مطرح می‌شودخوب هر نماینده‌ای حق دارد پیش خود یک مطالعاتی بکند و قضاوت خودش را با رأی سفید یا کبود ابراز بکند دیگر چه حاجتی است که بنده با درد کلیه و کسالت مزاح مجبور باشم یک مطالبی بگویم به عقیده من واجب کفایی است اگر دیگران بیان کنند بهتر این است که انسان سکوت کند من این لایحه را یک لایحه مملکتی می‌دانم، بنده این لایحه را به دولت حاضر یا به دولت آینده یا به دولت گذشته نمی‌دانم (صحیح است) به این جهت از لحاظ مملکت و فقط از دو نظر روی این لایحه بحث می‌کنم یکی از نظر اقتصاد و به عقیده من این لایحه بیشتر سیاسی است تا اقتصادی (صحیح است) شاید شصت درصد سیاسی است و چهل درصد اقتصادی بنابراین از لحاظ سیاست توجه آقایان را به گذشته جلب می‌کنم و اوضاع مملکت را تا مقداری که حافظه بنده اجازه می‌داد به خاطر آقایان آوردم و حالا هم عرض می‌کنم یک قدری دقیق بشویم در وضع سیاست روز و ببینیم ما در دنیای کنونی چه موقعیتی داریم اولاً نقطه جغرافیایی ما که عوض نشده ما در چهار راه عالم واقع بوده‌ایم حالا هم هستیم ما محط سیاست‌های متعارض دنیا بوده‌ایم حالا هم هستیم النهایة وقتی که جنوب و شمال و غرب و شرق به هم نزدیک می‌شدند و بر روی یک مصالح عالیه‌ای با هم توافق می‌کردند ما بودیم و همان گرفتاری و همان تحمیلات و همان بدبختی و به هیچ وجه موفق نشدیم اصلاحاتی در داخل مملکت بوجود بیاوریم و کم و بیش رجال و مردم اصلاح طلب ما متهم می‌شدند، لجن مال می‌شدند بعضی با این سیاست و بعضی با آن سیاست متشبث می‌شدند در صورتی که وقتی اریخ زندگی آنها را مطالعه می‌کنیم نوعاً قاطبه ایرانی یک حس وطن‌پرستی عمیق دارد که به هیچ‌وجه نمی‌فروشد (صحیح است) در یک چنین موقعیت امروزی که بین شرق و غرب اختلاف شدید وجود دارد و هر کدام به تمام قوا و تمام دارایی و تمام ثروتی که می‌تواند در راه ایجاد سعادت و نیکبختی بشر به کار برود برای تسلیحات و استحکامات و تقویت بنیه نظامی‌خود به کار می‌برد و صلح را در قدرت می‌شناسد ما در یک چنین موقعیتی قرار گرفته‌ایم آن توافق سابق هم نیست احتیاج هم امروز واقعاً دیگر ننگ ندارد نمی‌شود گفت که امروز یک مردی پیدا شد و گفت من محتاجم این دلیل براین اسه که اولاً مریض است و ثانیاً کاری ندارد ثالثاً بی‌آلایش است رابعاً مرتکب جعل و ترویزی نیست. دزدی نکرده بلاخره احتیاج آن مبنای الفقر فخر را پیدا کرده بعد از این جنگ و بعد از این بدبختی به تمام دول دست‌شان به طرف هم دراز بود. اول انگلستان از آمریکا قرض کرد و بعد هم دیگران قرض کردند بعد تا حدی که ملت آمریکا موافقت می‌کرد که مالیات بدهد آن مالیات مجاناً صرف عمران و آبادی و دفع امراض و بالا بردن سطح زندگانی بعضی ملل بشود این کار را می‌کردند و بعد از آن هم عناوین و فرمول‌های استقراض در میان می‌گذاشتند، در این جا همکار عزیز من آقای ارسلان خلعتبری ضمن نطقی که کردند خواستند که آزمایشی از ما کرده باشند و در بین بیانات‌شان فرمودند که شاید بنابراین باشد که ما این قرضه را پس ندهیم که بنده یک مرتبه و آقای عمیدی نوری فریادمان بلند شد و عرض کردیم ملت ایران هیچ وقت خلف وعده نکرده است، هیچ وقت برخلاف تعهدات و شرافت ملی خود عمل نکرده است، ما تحمیلاتش را پذیرفته‌ایم و با حد اکثر قناعت و مناعت حداکثر بردباری را کرده‌ایم بنابراین تعهدمان را عمل می‌کنیم حالا هم تقاضا می‌کنیم آقای خلعتبری اجازه بدهند که ما هم یک خورده دفاع بکنیم و بگوییم در این جنگ دوم این قشونی که به ایران آمد و از ایران رفت مهمان این مردم گرسنه ایران بود (صحیح است) (شمس قنات‌آبادی- یک مقداری هم باج مهمانی را گرفتند) هر کیلویی دو ریال قند و شکر از کمیة خاورمیانه گرفتند کیلویی ۶۰ ریال در ایران فروختند (لاری- تا ۱۲۰ ریال) در آذربایجان ۱۲۰ ریال فروختند (خرازی- قند را صد و پنجاه ریال هم فروختند) اجازه گرفتند از وزیر وقت که یک قدری کالای زاید بر مصرف ارتش که به داخله ایران می‌آورند انبار کنند و اگر لازم نداشتند چون مضیقه کالا است در ایران بفروشند تحت این عنوان مقداری کالا آوردند شیشه در پنجره متری ۱ ریال را متری ۱۰۰ ریال فروختند (مهندس جفرودی- صد تومان هزار ریال) پارچه را چه کردند قند و شکر را چه کردند لاستیک را تا دانه‌ای هزار تومان فروختند ارز به چه حالتی افتاد پول چه دادند، در مقابل این ترقی نرخ ما از همه پذیرایی کردیم (امامی- حالا هر چه می‌کشیم از آنهاست) از همه مهمانی کردیم همانطور که اگر نصف شب به خانه یک ایرانی مهمانی از راه دور وارد بشود بیدار می‌شود لخت دم درمی‌آید او را می‌پذیرد رختخوابش را به او می‌دهد اگر نداشته باشد خانه به خانه می‌رود قرض می‌کند دیگ و دیگبرش را گرو می‌گذارد با آبرومندی این مهمان را پذیرایی می‌کند صبح هم می‌گوید به سیلی صورت خود را سرخ دارم اما این معانی را جای دیگر پیدا نمی‌کنیم نمی‌خواهم اهانت کنم حقیقت این است که جای دیگر پیدا نمی‌کنم عائله تشکیل می‌شود از زن و شوهر و طفل صغیر حتی پدر و مادر هم بی‌موقع حق ملاقات ندارند مرحوم محتشم‌السلطنه خدا رحمتش کند پشت این میز نشسته بود یک خانه اجاره‌ای داشت و جمعیتی در خانه ایشان بودند این جمعیت عبارت بود از دایه مرحوم فرزندانشان که چندین سال بود فوت کرده بود و بچه‌های او در آن خانه بودند و زن گرفته گرفته بودند و شوهر کرده بودند و تمام مخارج این خانواده هم تحمیل بر این شخص بود و این مرد با کمال قناعت و کمال عزت نفس زندگی کرد و از این قبیل اشخاص ما زیاد داریم و بسیار داریم بنابراین ما یک ملتی هستیم که اولاً بدون جهت دست به جانب کسی دراز نمی‌کنیم، بدون حق دراز نمی‌کنیم، بدون احتیاج به در خانه کسی نگاه نمی‌کنیم برخلاف تعهد خود رفتار نمی‌کنیم ولی ما در یک موقعیت سیاسی سخت عالم واقع شده‌ایم اگر می‌توان ستیم یان کوه‌های عظیم را از زمین برداریم برمی‌داشتیم ولی ما در مقابل این فشار عظیم بلوک غرب و شرق گرفتار شده‌ایم در یک بحران اقتصادی در یک بحران سیاسی در این بحران سیاسی و اقتصادی که هست شما اگر به داد ملت نرسید و بوقت نرسید ایجاد یک فساد اخلاق عمیق در یک ملتی می‌کند (صحیح است) و باعث می‌شود که ما تاریخ خودمان را متزلزل کنیم و لهذا بنده از نظر سیاست با مقایسه کردن اوضاع و احوال امروز عالم و جریاناتی که بین دول غرب و شرق هست و قیاس این‌که قرضه را روزهایی بر ما تحمیل می‌کردند و ما هم تحمل می‌کردیم وقتی که مقایسه می‌کنیم می‌بینبم زمین تا آسمان فرق دارد (شوشتری- قیاس مع الفارق است) یک قدری مشکل است بر بنده که واقعاً یک قدری واضح‌تر یا یک قدری روشن‌تر در اطراف این موضوع عرض کنم یک خورده‌ای شاید گران تمام بشود برای گوینده بیچاره که در عرض شش سال هفت سال هشت سال در نتیجه زبان درازی کتک می‌خورد حالا هم اگر قبول می‌کند که من یک ارادتمند ۲۰ ساله شما هستم و در این دوره و ادوار پیش با کمال صداقت و راستی خدمت کرده‌ام عقیده شخص من مشورت شخص من این است که از نظر سیاسی قبول این اعتبار ضروری است اما از نقطه‌نظر اقتصاد از لحاظ اقتصاد یک مطلب خیلی عادی است که وقتی کسی نخواهد پولی با دو درصد یا سه درصد یا چهار درصد قرض کند و این قرض را به مصرف یک امر تولیدی مهمی برساند که شش درصد، دوازده درصد، پانزده درصد هیجده درصد استفاده کند از محل زاید نفع هم قرض را بدهد هم امور خودش را بگذراند این قرض مجاز است و در این خصوص هم هیچکس بحثی ندارد، مطلب می‌ماند سر دو امر یکی این‌که متصدیان خرج کردن این قرض و متصدیان دریافت کردن این قرض خدای نکرده پا را از دایره امانت فراتر گذارند این هم یک فکری است از لحاظ اولی عرض کردم که در سال ۱۹۰۰ یعنی ۵۵ سال پیش بیست و دو میلیون و نیم منات برای بستن سد اهواز قرض کردند پس همیشه قرض به عنوان امور تولیدی مباح بوده است و آن امر تولیدی هم نشده است اما متصدیان سیاست ۵۵ سال قبل نمی‌خواهیم جریمه آنها را از متصدیان امور امروزی بگیریم، در آن روز امثال مرحوم بوشهری و مهدوی و حاج محمد اسمعیل مغازه و ارباب جمشید داشتیم که برخاستند و ایجاد بانک ملی کردند و حاجت روزمره دولت وقت را که مورد اعتمادشان نبود لایحه قانون اساسی را امضا نمی‌کرد اشکال‌تراشی می‌کرد در حقیقت این پول را دادند که راه مشروطه را باز کنند، اما امروز ملت ایران که اولاد همان پدرها هستند با ایجاد بانک ملی می‌دانید چقدر پول دادند؟ حسابش را آقای دکتر پیرنیا چند روز پیش کردند بنده چون حوصله عدد نذارم و نمی‌توانم اعداد حفظ کنم عرض می‌کنم میلیاردها بانک ملی با پول‌هایی که اولاد آن پدران سپرده‌اند به دولت ایران کمک کرد و بعد برای جبران حساب حتی به رقم‌نویسی بروی کاغذ قناعت شد نظرتان هست که در کابینه سابق ۲۰۰ میلیون به موجب یک ماده واحده بر سرمایه افزوه شد آبی در شیر ریختند و بعد یواش یواش جمع شد حجم را بالا برد ارزش طلا را تغییر دادند قرض هم به مقدار لازم کردند با این وصف حوادث روزمره دنیا به طوری پیش می‌رود که ما سر دوراهی هستیم و ناچاریم یک راه را انتخاب کنیم برای مثال عرض می‌کنم این چراغ برق را هیچکس حاضر نیست که خاموش کند و به جای آن پیه‌سوز روشن کند یا در مسافرت کسی حاضر نیست که طیاره و اتومبیل را بگذارد گاری و کجاوه سوار بشود چون به عقب نمی‌شود برگشت و نمی‌شود از میزان حوایج کاست ناچاریم به جلو برویم برای جلو رفتن ازدیاد تولید لازم اسه باید بر حجم تولید کشور افزود تا کفایت حوایج شودما هنوز نه کارخانه زیادی داریم نه زندگی زراعتی‌مان از همان گاو و الاغ‌های مجروح لاغر برای ازدیاد تولید گشاورزی تجاوز کرده در صورتی که باید ماشین‌آلات تراکتور بولدوزر و وسایل دیگر آورد و حجم زراعت را در مملکت زیاد کرد سد بست آب پیدا کرد و برای ازدیاد حجم صنایع کارخانجات سنگین و سبک آورد و میزان حوایج مردم را رفع نمود آن تئوری معروف سوسیالیزم که در نتیجه ازدیاد تولید ازدیاد بازار لازم است و جنگ تولید می‌شودبا ۱۵۰ سال فاصله دارد و تا ما به آنجا برسیم خیلی طول دارد لهذا تا در این وضع از زندگی هستیم باید این کار را بکنیم و این کار را هم از نظر اقتصادی بی‌پول نمی‌شود کرد مگر می‌شود بنده با فلان درآمدم که می‌گویم فلان مقدار حقوق دارم بروم یک تراکتور ۴۰ هزار تومانی بخرم و این تراکتور را در ۸۰ ماه ماهی ۵۰۰ تومان بدهم ماهی ۵۰۰ تومان هم از هزار تومان درآمدم خرج زندگی کنم اولاً یک همچو فروشنده‌ای در زندگی پیدا نمی‌شود که به ۸۰ ماه یک تراکتور به بنده بفروشد پس ناچار می‌شوم که یک قرضی بکنم و با ۴۰ هزار تومان این تراکتور را بخرم و زندگی خودم را راه بیندازم، وقتی که به بودجه نگاه کنید ۲۸۵ میلیون تومان جناب لاقای مشایخی مخبر کمیسیون محترم بودجه می‌دانند ۲۸۵ میلیون تومان در بودجه دولت علیه ایران برای کارهای تولیدی گذاشته شده بود این را هم به موجب ۴ صفحه توضیحاتی که جنابعالی دادید و کمیسیون تصویب کرد و انتشار دادید از بودجه ایران برداشت (مشایخی- چاره‌ای نداشتیم) و فرمودیم که ما اگر این رقم را در بودجه بگذاریم حقوق کارمند آن را دیگر نمی‌توانیم بدهیم و ایجاد انقلاب می‌شود شکم‌های گرسنه بدن‌های ضعیف مالاریایی با صد تومان دویست تومان سیصد تومان حقوق گرسنه خواهند ماند این حرف هم جواب نداشت ناچاریم به عقب برگردیم از بودجه گذشتیم به تصویب اضافات پرداختیم بنابراین ما همه در حال ضرورتیم ما همه افراد یک خانواده‌ای هستیم که خانه ما از لحلظ سیاست و اقتصاد در خطر است جز این که با هم دست بدهیم و برادری کنیم و اختلافات را از نظر مملکت کنار بگذاریم هیچ علاجی نداریم پس از نظر اقتصاد چاره‌ای نداریم، البته از دولی که با ما طمع ارضی ندارند، از دولی که با ما نمی‌خواهند آن جفاکاری و آن ستمکاری‌های تاریخی را معمول بدارند یک قدری موافقت کنیم و اما این‌که هی از جفاکاری و ستمکاری اسم بردم و یک قدری هم به جفاکاری‌ها و دار زدن‌های تبریز اشاره کرده این حرف مربوط به روسیه زمان تزاری است نه مربوط است به روسیه بعد از تغییر رژیم که با ما قراداد ۱۳۰۰ را منعقد کردند و در آن همین رژیم فعلی به موجب فصل یک و دو و سه و چهار و پنج اقرار کرد که این سند تاریخی است و روسیه اقرار کرد که دولت تزاری روسیه جز مطامع و جز بدبختی و جز استعمار نسبت به ایران نظری نداشته، دولت فعلی این اقرار را کرد با این اقاریر ما انتظارمان این است که در تمام موارد و در تمام جریانات سیاسی با ما مطابق مقتضای این عهدنامه و این اقرارنامه عمل کنند یعنی رعایت حق و عدالت و احترام یک ملتی را مرعی بدارند و به هر صورت در این کشاکش عالم یک ملت نجیب و عفیف تاریخی را به حال خود بگذارند که قدری به اصلاحات داخلی خود بپردازند و حیثیت ملی و افتخارات تاریخی خودش را حفظ بکند بنده صرف‌نظر از این‌که کی متصدی این امر است و کی می‌گیرد و کی خرج می‌کند معتقدم که باید این اعتبار و هر اعتباری از این قبیل را گرفت و در اختیار داشت ولی نظارت مجلس شورای ملی را در هر حال نسبت به تمام اقلام و ارقام باید حفظ کنیم (صحیح است) زیرا که این مجلس و هر مجلسی که در این خانه و هر نماینده‌ای که به هر عنوان و به هر شکلی در اینجا وارد شد نماینده ملت ایران است و ما افراد ایرانی و ایرانی نژاد را برای همیشه احترام می‌کنم از هر طبقه‌ای که هستند و امیدوارم موافقت بفرمایید نظارت مجلس شورای ملی به حداکثر در این قرضه مراعات بشود ولی این اعتبار به هر مقدار و به هر مقدار دیگری که مسیر است تحصیل بشود.
رئیس- آقای شوشتری
شوشتری- آقای امیر چوپانی که از افسران بازنشسته هستند عریضه‌ای نوشته به وسیله بنده تقدیم نموده استدعا می‌کنم که توجه بشود
رئیس- رئیس پیشنهاد یک فوری بودن لایحه رسیده است که قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی نظر به این‌که بحث در لایحه قرضه به اندازه کافی به عمل آمده است و نظر به این‌که با فرا رسیدن فصل مناسب کارهای عمرانی کشور باید هر چه زودتر به مرحله اجرایی درآید امضاءکنندگان زیر تقاضا داریم لایحه قرضه یک فوری تلقی گردد شوشتری. عمیدی نوری. بوربور. شیبانی. قراگزلو. صفایی. دکتر عدل. خرازی. نراقی. عاملی. یار افشار و چند امضای دیگر
رئیس- آقای شوشتری
شوشتری- بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم درباره لایحه قرضه مخالفین از نظر انجام وظیفه حداکثر امعان نظر را فرموده‌اند و آنچه که شاید و باید فرمایشاتشان را فرموده‌اند موافقین هم با کمال رشاقت و فصاحت و بلاغت جواب گفته‌اند و بنده که استفاده از دو طرف کرده‌ام نسبت به محالف و موافق عرض امتنان و تشکر می‌کنم حقا هم وظیفه نمایندگی آن است که در یک موضوع مهم مخالفین با کمال شجاعت و فصاحت فرمایشات خود را بکنند موافقین هم حرف‌های خودشان را بزنند. به عقیده من در این ورد موافق و مخالف دادسخن و داده‌اند و جایی برای ابهام باقی نگذارده‌اند فرض کنیم سه نفر مخالف و موافق دیگر حرف بزنند همین است به علاوه پیشنهادات می‌آید در پیشنهادات هم حرف می‌زنیم از این جهت بود که ما پیشناد کردیم که چون موضوع مهم و حیاتی است و قصدمان هم تأمین است آقایان موافقت بکنند که فعلاً به قید یک فوریت تلقی بشود و وارد شویم پیشنهادات عرض بنده این اسه (صحیح است)
رئیس- آقای فرود
فرود- بنده با کفایت مذاکرات مخالف هستم در فوریت عرضی ندارم
رئیس- فعلاً که کفایت مذاکرات مطرح نیست آقای تیمورتاش
تیمورتاش- بنده عرضی ندارم
رئیس- آقای رضایی
رضایی- پیشنهادی که چند نفر از آقایان نمایندگان محترم تقدیم کرده‌اند و اینجا قرائت شد مربوط به این است که لایحه به جای این‌که دو شوری باشد یک شوری تلقی شود به نظر بنده یک مطالبی که با سرنوشت و زندگی یک عده زیادی و شاید تمامی‌مردم است مملکت تماس دارد و علاوه بر نسل حاضر نسل آینده هم شامل این تصمیمات ما خواهد شد (صحیح است) بهتر است که مجلس شورای ملی اجازه بدهد همان طوری که قانون پیش‌بینی کرده است با مطالعه بیشتری این لایحه مورد بحث قرار بگیرد و بعد رویش تصمیم اتخاذ کنند طبق مقررات و آیین‌نامه‌ای که داریم اگر این پیشنهاد تصویب نشود لایحه باید برود به کمیسیون‌ها و با توجه پیشنهاداتی که از طرف آقایان نمایندگان محترم داده شده است و تذکراتی که داده شده است و یاد داده خواهد شد در کمیسیون‌ها مجدداً مورد بحث قرار می‌گیرد و حک و اصلاح می‌شود و بعد برمی‌گردد مجدداً در مجلس و مورد بحث واقع می‌شود (صحیح است) به نظر بنده اگر آقایان موافقت بفرمایند که این لایحه جریان عادی و طبیعی خودش را طی بکند مسلماً بهتر است و در کمیسیون‌ها نظریات اصلاحی که خیلی از آقایان نمایندگان محترم دارند با یک فرصت بیشتر و محیط آرام‌تری مطالعه خواهد شد و بعداً لایحه برمی‌گردد در مجلس مطرح می‌شود و تصویب می‌شود بنابراین بنده با پیشنهاد آقای شوشتری و سایر آقایان مخالفم
رئیس- رأی گرفته می‌شود به یک فوری بودن لایحه آقایانی که با یک فوریت موافقند قیام فرمایند (اکثریت برخاستند) تصویب شد پیشنهاد در کفایت مذاکرات رسیده است که قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم مذاکربت کافی است مهدی ارباب
رئیس- آقای ارباب
ارباب- چنانچه آقایان محترم توجه فرموده‌اند تازه چرخ‌های زنگ‌زده کشور
می‌خواهد قدری پاک شده به جریان افتد و ما از هر طریقی که بتوانیم از جریان چرخ‌های کشور استمداد بگیریم البته به نفع کشور است اگر همه هماهنگی داشه باشیم که این چرخ به همین کیفیت و به صورت امن و آرامش جلو برود تحقیقاً ما در آتیه گرفتار کسر بودجه نخواهیم شد کما این‌که به همین آرامش مختصر با حضور جناب آقای وزیر دارایی عرض می‌کنم شاید امسال تابه حال نهصد میلیون درآمد دولت بوده است و اگر فعالیت اقتصادی زیاد بشود در این کشور ما در آتیه کسر بودجه نخواهیم داشت آقایان تصدیق می‌فرمایند فرضاً یک عنصر علیل و ناتوان اگر قرار شد قرض بکند و خود را احیا بکند و در صحنه روزگار فعالیت بنماید این بهتر است یا این‌که با همان ناتوانی محو نابود بشود بنده معتقدم مذاکراتی که شده دیگر جای صحبتی باقی نگذارده منتهی یک نکته‌ای است که باید این قرضه به مصارف تولیدی برسد که موجب تأمین سعادت ملت ایران باشد و گرفتن قرض برای احیای یک کشوری یا ترمیم خرابی‌های گذشته آن به نظر من ضرر و زیانی ندارد بنابراین این مذاکرات را کافی می‌دانم و چون آقای فرود هم می‌خواهند توضیحاتی بدهند و این موضوع هم خیلی مهم است بنابراین بنده پیشنهادم را فعلاً پس می‌گیرم
رئیس- پس مذاکرات ادامه خواهد داشت
قنات آبادی- پیشنهاد را بنده قبول کردم
رئیس- پیشنهاد را نمی‌شود قبول کنید باید خودتان پیشنهاد بدهید و پیشنهادی در همین مورد آقای دکتر نیرومند داده است قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
مقم ریاست معظم مجلس شورای ملی پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌نمایم امیر نیرومند
عمیدی نوری- به بنده اجازه دادند که به جایشان صحبت کنم
رئیس- آقای دکتر نیرومند
دکتر نیرومند- برای این که وقت آقایان محترم را نگرفته باشم عرایضم را خیلی مختصر بیان می‌کنم (احسنت) در قسمت اول باید عرض کنم چون این لایحه قرضه مطرح است البته همانطور که آقای شوشتری فرمودند (شوشتری- عرض کردم) به اندازه کافی رویش بحث شده است و آقایان مخالفین اظهار عقیده خودشان را کرده‌اند و همینطور آقایان موافقین و باید عرض کنم تمام رفقای من از وطن‌پرستی و شاه‌دوستی و این‌که حفظ استقلال و حیثیت مملکت و راحتی و آسایش مردم را نگهدارند همه موافق هستند و در این قسمت چون استدعای عرض دارم همانطور که مکرر ریاست محترم اجازه دادند بنده می‌خواستم استدعا کنم که در این اظهار عقیده‌ای که می‌خواهم عرض کنم بی‌لطفی نفرمایند و بگذارند عقیده‌ام را مختصر بگویم
رئیس- شما فقط در کفایت مذاکرات باید توضیح بفرمایید اصل موضوع لایحه مطرح نیست
دکتر نیرومند- دلیل کفایت مذاکرات این است که ما چون امروز وضعمان نوعی پیش آمده که تا اندازه‌ای پیشرفت‌های اساسی در تمام شئون کرده‌ایم و متوقف بشود لطمه بزرگی به مملکت می‌زند و مجدداً دچار فشار خواهیم شد و اگر این‌کار را انجام بدهیم البته یک کار عمده‌ای کرده‌ایم ولی اگر مثل گذشته دستمان را روی دست بگذاریم و هیچ اقدامی نکنیم و این قضیه را تمام نکنیم به ضرر ما تمام می‌شود (صحیح است) الان هم خودمان انشاءالله استفاده خواهیم کرد و هم نسل لاینده و برای آنها هم نگرانی نخواهد بود بنابراین خواستم از آقایان محترم استدعا کنم به همین مختصر قناعت کنند و موافقت بفرمایند که این قرضه بشود که صد در صد به نفع مملکت است منتهی بعضی از آقایان در قسمت مصرف آن ایراداتی دارند آن را هم آقای وزیر دارایی موافقت کردند که به یک ترتیبی تمام بشود و البته با تبصره‌ای که پیشنهاد داده خواهد شد و توضیحاتش را خواهند داد به کلی اصلاح می‌شود و بیش از این عرضی ندارم
رئیس- آقای فرود
فرود- با نهایت تأسف در آیین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی یک ماده به خصوصی برای بحث راجع به این امور هیچ پیش‌بینی نشده است فقط و فقط محل بحث همین ورد به خصوص است و حال این‌که در سایر ممالک معمول است یک وقت نماینده دولت یا نماینه مجلس تقاضا می‌کند یک موضوعی مورد بحث قرار بگیرد. در این موضوع به خصوص فقط ۴ نفر مخالف صحبت کردند ۴ نیم ساعت شده اسه دو ساعت دو نفر دیگر فقط مخالف مانده است که این دو نفر هم فقط نیم ساعت صحبت خواهند کرد دو نیم ساعت می‌شود یک ساعت بنابراین تقاضا می‌کنم حالا که قبول فرموده‌اید با قید فوریت موافقت بفرمایید که دو نفر مخالف هم صحبت بکنند (عبدالصاحب صفایی- در ماده اول می‌توانند صحبت کنند) این مخالف هم مخالف اصولی است و به عقیده تذکراتی داده خواهد شد که انشاءالله به نفع مملکت است.
صفایی- در ماده اول می‌توانند صحبت بکنند
رئیس- ماده اول ندارد یک ماده بیشتر نیست که ماده واحده است ۴ مخالف و ۴ موافق هم در کلیات صحبت کرده‌اند حالا رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهاد تنفس از طرف آقای درخشش رسیده که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
این‌جانب پیشنهاد یک ربع تنفس می‌دهم. درخشش
رئیس- آقای درخشش
درخشش- بنده می‌خواستم به عنوان مخالف با کفایت مذاکرات صحبت کنم و آقای فرود قبلاً روی میز زده بودند و من نتوانستم از آن استفاده کنم. علت پیشنهادم این است که ۳ موضوع برای من لاینحل است و من می‌خواهم راجع به این لایحه قضاوت کنم رأی موافق یا مخالف بدهم بایستی این سه موضوع برایم روشن شود و از آقای دکتر امینی هم تقاضا می‌کنم این سه موضوع را روشن بکنند (عبدالصاحب صفایی- رأی ممتفع بدهید مسئله این نیست که ما قرض بگیریم یا قرض نگیریم مسئله وضع داخلی خودمان است منظور این است که یک دولت بایستی برنامه اقتصادی معین داشته باشد بگوید ما این اندازه درآمد داریم ای اندازه کسر بودجه داریم این اندازه هم احتیاج به قرضه داریم شاید بیش از این احتیاج به قرضه داشته باشد.
رئیس- در موضوع تنفس بفرمایید این مطالب مربوط به پیشنهاد تنفس نیست
درخشش- بنده پیشنهاد برای این کردم که راجع به این مسائل در خارج صحبت بکنیم و مذاکره بکنیم تا این‌که برای بنده روشن بشود مسئله دوم.
رئیس- دیگر مسئله‌ای ندارد در اصل موضوع نمی‌توانید صحبت بکنید. دلیل این که بنده پیشنهاد تنفس دادم دارم عرض می‌کنم قسمت دوم این است که وقتی یک کسی پول قرض می‌کند باید معلوم کند از کجا می‌پردازد راه پرداخت این پول برای من روشن نیست
رئیس- آقای درخشش خارج از بحث صحبت نکنید
درخشش- اجازه بفرمایید دو کلمه عرضم را می‌کنم می‌روم پایین. قسمت سوم موضوع عمران است که این کلمه عمران مثل کلمه اصلاحات برای من لاینحل است هر دولتی که می‌آید یک ماده برنامه‌اش اصلاحات است ولی اگر برای این ماده بگوید اصلاحات من این است که خیا به آنها را آسفالت می‌کنم اگر نکرد معلوم می‌شود که عمل نکرد پس این کلمه عمران لاینحل است دولت باید رقم ریزکاری‌هایی که می‌خواهد به نام عمران انجام دهد به مجلس تقدیم کند (صحیح است)
رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد تنفس
درخشش- بنده پس گرفتم
رئیس- پیشنهادات قرائت می‌شود پیشنهاد آقای دکتر شاهکار
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم ماده واحده به طرز زیر اصلاح گردد بدولت اجازه داده می‌شود برای تأمین هزینه‌های اجرای طرح‌های عمرانی و تولیدی کشور حداکثر ۱۵۰ میلیون دلار از کشور ایالات متحده آمریکای شمالی و تا میزان ده میلیون لیره از دولت انگلستان تحصیل اعتبار نماید اجرای طرح‌های مزبور و مصرف اعتبارات تحصیل شده با توجه به امکان عملیات عمرانی و تولیدی کشور باید به تصویب مجلس شورای ملی برسد حداکثر نرخ بهره وام‌های مزبور در هر حال از سه درصد در سال تجاوز نخواهد کرد مدت پرداخت ده میلیون لیره در ظرف ۵ سال که بعد از دو سال از اخذ وام شروع می‌شود و مدت پرداخت ۱۵۰ میلیون دلار تا مدت ۲۵ سال خواهد بود شرایط فنی وام‌های مزبور از قبیل طرز اسهلاک و امثال آن از طرف دولت تنظیم و پس از تصویب کمیسیون‌های بودجه و دارایی مجلس به موقع اجرا گذاشته می‌شود دکتر محمد شاهکار
رئیس- آقای دکتر محمد شاهکار
دکتر محمد شاهکار- آقایان نمایندگان محترم از موقعی که موضوع در پیش بود بنده از دولت تقاضا کردم که بعد از آن همه دوران صحبت و وعده و نویدکاری بشود که در این مملکت از منابع طبیعی کشور استفاده عملی بشود و فکری برای مردم پابرهنه و گرسنه این مملکت بشود و حتی لغتی که استعمال کردم و هزار و یک تعبیر در اطراف آن شد این بود که در بند (و) و (ی) نباشیم همه و کلاً و همه به مملکت‌مان علاقه‌مندیم دولت و نمایندگان مجلس فکری جز رفاه مردم و تأمین استقلال کشور ندارند (صحیح است) خوشبختانه نمایندگان دولت با یک قدرت و نیروی کار و علاقه‌مندی به این موضوع رسیدگی کردند و قضیه حل شد راجع به قرضه تمام مسائلی که به امور اقتصادی سر و کار دارند با لغز و ادبیات و تمجیج نمی‌سازد باید عدد را گذاشت جلو تابلو را نگاه کرد و منصفانه و شرافتمندانه برای مردم قدم برداشت از این‌که در این مملکت باید چرخ‌های اقتصادی به کار بیفتد و مردم بتوانند از نیروی طبیعی خود استفاده کنند درش حرفی نیست و بدانید کسانی که در این راه اشکال‌تراشی می‌کنند منظور این است که کشتی این مملکت به ساحل نجات نرسد فقر و بدبختی تنها وسیله‌ای است که ممکن اسه مملکت را از پای در بیاورد و برای این‌که اقتصادیات مملکت به کار بیفتد پول لازم است ما منابع اقتصادی خودمان را می‌دانیم چیست و خوشبختانه زیاد است ولی یک مملکت غنی هستیم لکن امروز احتیاج داریم که یک اعتبار نقد در دستمان باشد از برای این‌که کارها در جریان بیفتد در لایحه‌ای که دولت داده است من استدعا می‌کنم از آقایان نمایندگان محترم چون این وضوع یک موضوع حیاتی است برای این‌که پیشنهادی که بنده داده‌ام
روشن بشود و مقایسه‌ای با لایحه دولت بشود یعنی آنچه که بنده پیشنهاد داده‌ام و آنچه که در لایحه هست اگر این مقایسه روشن بشود. ملاحظه خواهید فرمود بار هم طبق رویه معمولی خودم عمل مثبت است و از حرف و حرافی من کنارم به نتیجه‌ای می‌رسیم که به صلاح و رفاه مردم مملکت باشد (یک مرتبه دیگر پیشنهاد را بخوانید) در قسمت اول ماده واحده (جناب آقای دکتر امینی هم دقت بفرمایند نوشته شده بود به دولت اجازه داده می‌شود برای تأمین هزینه‌های اجرای طرح‌های عمرانی و تولیدی و قسمتی از احتیاجات ضروری کشور، در ماده واحده پیشنهادی من نوشته شده است: (به دولت اجازه داده می‌شود برای تأمین هزینه‌های اجرای طرح‌های عمرانی و تولیدی کشور) (تیمورتاش- یعنی آن ۷۵ میلیون دلار را نگیرید) هفتاد و پنج میلیون نیست و سی و دو میلیون دلار است یعنی قسمتی از احتیاجات ضروری حذف شده و با آن ۳۲ میلیون بنده از آن جهت مخالفت کردم که بعد می‌گویم که چرا مخالفت کردم و بنابراین اختلاف اول در این است حالا اجازه بفرمایید که من این تابلو را به طور مقایسه عرض کنم بعد به توضیح و دلیل بپردازم مطلب دوم در لایحه نوشته است دولت می‌تواند از اعتبارهای فوق برای تأمین احتیاجات ضروری تا ۷۵ میلیون دلار استفاده کند (اینجا من این مطلب را نوشته‌ام) اجرای طرح‌های مزبور و مصرف اعتبارات حصیل شده با توجه به امکان عملیات عمرانی و تولیدی کشور باید بتصویب مجلس شورای ملی برسد (این لغت امکان عملیات عمرانی و تولیدی کشور منظور این است که در عمل ممکن است، خوشبختانه آقای وزیر دارایی در این امر تخصص دارند، در عمل ممکن است ما دچار دو جور انفلاسیون بشویم یک تورم پول یک تورم عرضه کار در مقابل با وی کار (صحیح است) یک وقتی ما پول زیاد داریم در این مملکت به فوریت قیمت اجناس می‌رود بالا این را می‌گویند انفلاسیون مالی یا تورم پولی یک وقت این است که صد نفر کارفرما فردا صبح هر کدام احتیاج دارند بده تا کارگر بده تا عمله احتیاج بده تا عمله یک دفعه می‌شود هزار تا عمله و قیمت اجرت عمله از ۷ تومان و نیم می‌رسد به ۲۵ تومان بنده از یک نفر از آقایان سناتورها شنیدم که گفتن قیمت بالا رفتن اهمیت ندارد سطح زندگی مردم باید بالا برود (دکتر عدل- این صحیح است) نفهمیدم جناب آقای دکتر عدل نفرمایید صحیح است صحیح نیست به علت این‌که باید این دو با هم بالا برود این صحیح اسه که در هر دو قسمت با هم برود بالا این صحیح است که در هر دو قسمت با هم برود بالا درست است که یک عمله آمریکایی در روز ۴ دلار یا ۸ دلار پول می‌گیرد ولی این پولش با هزینه زندگی با هم می‌رود بالا از این نظر است که تمام کار ما در این مملکت عبارت از یک میلیون تومان است در روز این حساب شده است آقای دکتر امینی یعنی ۳۶۰ میلیون تومان در سال که از این ۳۶۰ میلیون تومان ثلثش را باید سرمایه بدانید دو قسمت بر این اضافه کنید که عبارت می‌شود از ماشین‌آلات و مواد خارجی اگر این سیصد میلیون دلار را در سال در نظر بگیرید برای عملیات تولیدی و عمرانی ثلثش صد میلیون دلار در سال می‌شود و اگر دولت بخواهد بیش از صد میلیون دلار در سال عملیات تولیدی و عمرانی بکند دچار انفلاسیون دوم می‌شویم یعنی دیگر کارگر و بازوی کار پیدا نمی‌شود (صحیح است) (داراب- این که عکسش هست) از این جهت از برای این که ما این عدد را به عنوان تحقق نگرفته باشیم بنده در پیشنهادم عرض کردم با توجه با امکان عملیات عمرانی و تولیدی کشور این اختلاف دوم بود مطلب سوم راجع به حداکثر نرخ است بنده در آن قسمت اصراری ندارم چون می‌دانم آقای دکتر امینی جواب می‌دهند جوابشان هم صحیح است که می‌گویند یک امر کمی‌است (بوربور- می‌فرمایید ۲۰ هزار نفر بیکار در کشور بیشتر است) این را عرض کردم امکان پیدا کردن کارگر و زارع را در نظر بگیرند و اشخاص دیگر را نمی‌توانید از کارشان بیرون بکنید این حرف نیست این حساب است عرض کردم تابلوش را جلوتان بگذارید بنده چرا عرض کردم با توجه به امکان عملیات اگر آقای وزیر دارایی بیاید عدد بگوید و مطابق این اعداد می‌توانم این کار را بکنیم من این را از خدا می‌خواهم در موضوع بهره آن یک مطلبی است که والروجنبه بین‌المللی دارد بنده در آن خصوص عرضی ندارم راجع به صدی سه که پایین است و آن یکی را می‌گویند چرا صدی چهار است راجع به آن قسمت بنده اصرار زیادی ندارم اما مطلبی که بسیار در اطرافش ناراحتی است البته آقای وزیر دارایی خواهد گفت در تبصره تأمین کرده‌ایم مطلبی که در ماده است نوشته شده «شرایط فنی از قبیل طرز استهلاک و امثال آن در قراردادهایی که بین دولت ایران و دولت‌های آمریکا و انگلستان منعقد می‌شود تعیین خواهد گردید» بنده نوشتم «شرایط فنی وام‌های مزبور از قبیل طرز استهلاک و امثال آن از طرف دولت تنظیم و پس از تصویب کمیسیون‌های بودجه و دارایی مجلسین به موقع اجرا گذاشته می‌شود» این یک مطلبی است که آن طور که دولت نوشته است بسیار اسباب نگرانی ما است و در واقع این کمکی است به دولت دولت قوه مجریه است نمایندگان مجلس برای ارشاد و هدایت و کمک و همکاری هستند یعنی مجلس تصویب می‌کند دولت اجرا می‌کند البته عمل دولت از این حیث قابل تقدیر است که این زحمت را خودش به عهده گرفته است و لکن مردم از نمایندگان مجلس انتظار دارند که در این کار حداکثر دقت و رعایت را بکنند تا مطالبی که گفته می‌شود در خارج و آقایان اطلاع دارند و مطمئناً حسن‌نیت و طرز فکر نمایندگان مجلسین و دولت این‌طور خواهد بود که مردم مطمئن هستند که آن دستگاه‌های استعماری پنجاه سال بیست سال قبل و آن طرز دیگر نخواهد بود با دنیای امروز با مردم بیدار امروز این مملکت معذالک برای تأمین این مطلب من این را از آقای وزیر دارایی تقاضا می‌کنم موافقت بفرمایند و به هیچ جا بر نمی‌خورد که ماده واحده این‌طور اصلاح شود که شرایط فنی وام‌های مزبور از قبیل طرز استهلاک و امثال آن از طرف دولت تنظیم و پس از تصویب کمیسیون‌های بودجه و دارایی مجلس به موقع به اجرا گذاشته می‌شود به طور خلاصه چهار تغییر در این ماده داده شده که با رعایت این چهار تغییر اغلب اشکالات ما مرتفع می‌شود اولاً میزان قرضه است که همان ۱۵۰ میلیون دلار و همان ده میلیون لیره است که این یک مقدار حداکثر آن است و دولت هر مقداری را با توجه به عمران و آبادی که می‌تواند امسال صد میلیون دلار ۱۵۰ میلیون دلار یا دویست میلیون دلار خرج کند بیاید برنامه‌اش را تنظیم بکند و روی این برنامه از آب پول استفاده بکند در این صورت سبب تورم کار نخواهد شد مطلب دوم عرض کردم این قسمت است که باید شرایط استهلاک و فنی به تصویب کمیسیون‌های مجلسین برسد البته دولت تنظیم می‌کند بعد از تصویب است قسمت عملی خواهد شد و به موقع اجرا گذاشته می‌شود مطلب سوم مربوط به قسمت احتیاجات ضروری کشور است وقتی آقا آن پلاخون را گرفتید و آن ۱۵۰ میلیون دلار را گرفتید و آن ده میلیون لیره را گرفتید در برنامه‌ها هم که هی پیشنهاد می‌کنید پولی که به مستخدم دولت داده می‌شود این پول مفت نیست در مقابل کار و خدمتی است که انجام می‌دهد در مقابل گردش چرخ‌های مملکتی است چه مانعی دارد آن قسمت را هم از این محل استفاده کنید انشاءالله تا دو سال بعد کسر بودجه نخواهید داشت به خصوص که الان وزیر دارایی سعی کرده است بودجه‌ای تنظیم بکند که کسر بودجه نسبت به سال قبل کمتر باشد و امیدواریم در بودجه سال ۱۳۳۵ اصلاً کسر بودجه نداشته باشیم و لکن تأمین احتیاجات ضروری کشور جزو همان برنامه‌هاست که هیچوقت نمی‌شود گفت که به فلان پاسبان و به فلان مستخدم دولت که خدمت می‌کند حقوق ندهیم مگر این از خرج‌های ضروری کشور نیست اگر اینها از احتیاجات ضروری کشور نیست پس احتیاجات ضروری کشور کدام است؟ اما حسن عمل این اسه که نمی‌آییم ما قرض بکنیم و بگوییم که ما قرض می‌کنیم از برای تأمین کسر بودجه مان این قسمت همانطوری که بارها تذکر داده شده اسه باید انشاءالله از این مملکت رخت بر بندد که دستگاه وصولی ما طوری باشد که بودجه را تعدیل کند و یک مطلبی را هم بنده به آقای دکتر امینی عرض می‌کنم که شما باید کاری کنید که یک بودجه با تعادلی بیاورید و انشاءالله این قسمت کم کم عملی بشود و آن منظور تأمین احتیاجات ضروری کشور هم توی این مطلب هست حالا اگر مطالب پیشنهاد من برای آقایان به علت نقض بیان بنده روشن نیست معذالک دو مرتبه این ماده واحده پیشنهادی را قرائت می‌کنم و اگر لارم بود راجع به آن بحث بکنیم برای آخرین بار اجازه می‌خواهم بخوانم.
(به شرح زیر قرائت نمودند)
پیشنهاد می‌کنم متده واحده به شرح زیر اصلاح گردد: به دولت اجازه داده می‌شود برای تأمین هزینه‌های اجرای طرح‌های عمرانی و تولیدی کشور حداکثر ۱۵۰ میلیون دلار از کشورهای متحده آمریکای شمالی و تا میزان ده میلیون لیره از دولت انگلستان تحصیل اعتبار نماید. اجرای طرح‌های مزبور و مصرف اعتبارات تحصیل شده با توجه با امکان عملیات عمرانی و تولیدی کشور باید به تصویب مجلس شورای ملی برسد. مدت پرداخت ده میلیون لیره در ظرف پنج سال بعد از دوسال از اخذ وام شروع می‌شود و مدت پرداخت ۱۵۰ میلیون دلار تا مدت ۲۵ سال خواهد بود. شرایط فنی وام‌های مزبور از قبیل طرز استهلاک و امثال آن از طرف دولت تنظیم و پس از تصویب کمیسیون‌های بودجه و دارایی مجلس به موقع اجرا گذاشته می‌شود.
بنده نرخ بهره را هم از پیشنهادم برداشتم.
رئیس- آقای عبدالصاحب صفائی
صفایی- یکی از موضوعات قابل توجه به نظر بنده راجع به پیشنهاداتی است که اصولاً لایحه دولت را تغییر می‌دهد آقایان نمایندگان به طور کلی روی لایحه دولت
مطالعه کرده‌اند در جلسه برمی‌خوریم به یک پیشنهادی که یک جا لایحه دولت را عوض می‌کند و با چهار مورد اختلاف پیشنهاد دهنده هم توضیح می‌دهد که البته کامل است ولی تصدیق می‌فرمایید که با این ترتیب این صحیح نیست زیرا مطالعات دقیقی شده است روی لایحه دولت یک مرتبه پیشنهاد دهنده بعد از چند روز مطالعه و دقت یک پیشنهاد بالا بلندی جای لایحه دولت می‌دهد به نظر بنده اگر در نظامنامه منع این کار اصولاً تصریح نشده باشد آقایانی که باید بعد مطالعه بکنند روی آئین‌نامه این موضوع را مطالعه بفرمایند که چطور می‌شود یک پیشنهاد دهنده یک مرتبه چنین پیشنهادی بدهند روی لایحه‌ای که چند جلسه مطرح شده و بحث شده (بهبهانی- آقای صفایی عوض نشده است) به هر حال یک نظر کلی راجع به آئین‌نامه مجلس بود که عرض کردم امیدوارم مورد توجه آقایان اعضای کمیسیون تجدیدنظر آئین‌نامه قرار بگیرد که لااقل در این مورد پیش‌بینی بفرمایند که چنین پیشنهاداتی قبلاً طبع و توزیع بشود که آقایان نمایندگان مقایسه بکنند و قبلاً مورد مطالعه قرار بگیرد و اما در اصل موضوع با کمال تأسف با ۴ یا پنج مورد نظر ایشان بنده مخالفت دارم و معتقدم نظر اصولی دولت و مجلس را راجع به وام تأمین نمی‌کند یا واقعاً وام صحیح است یا صحیح نیست اگر وام صحیح و لازم باشد طرح آقای دکتر شاهکار وافی و کافی به مقصود نیست زیرا اولین مرحله‌ای که مورد اختلاف طرح ایشان با لایحه دولت است حذف هزینه‌های ضروری است برای این مقصود بیانی فرمودند که مقادیر زیادی پانصد ششصد میلیون دلار دولت خرج خواهد کرد با خرج آن مبالغ طبعاً موضوع هزینه‌های ضروری از بین می‌رود و بعضی از هزینه‌های ضروری را فرض کردند که در ضمن هزینه‌های عمرانی و تولیدی می‌توان گنجاند واقعاً برای خود بنده مبهم ماند که چطور می‌شود هزینه‌های ضروری یعنی خرج پرسنلی را جزو موارد تولیدی و عمرانی بتوانیم تأمین کنیم (دکتر شاهکار- این بیان از من نیست بیان آقا مبهم است) بنده همین قدر که فهمیدم عرض می‌کنم البته جواب کافی آقای وزیر دارایی می‌دهند طبعاً ایشان تحمل سکوت نخواهند داشت و توضیحی خواهند داد و جواب کافی به آقا می‌دهند یک هزینه‌های عمرانی داریم وقتی که جناب آقای درخشش در فرق بین تولیدی و عمرانی بحث می‌فرمایند هیچوقت ممکن نیست هزینه‌های ضروری تولیدی و عمرانی تأمین کرد خودش یک صیغه مستقلی است یک ارقام مستقلی دارد فرض بفرمایید شنا ششصد میلیون دلار در راه عمرانی و تولیدی بخواهید خرج کنید جبران حقوق پاسبان را نخواهد کرد بالاخص که چنین رقمی در دست نیست از طرفی شما اول فروردین از نظر هزینه ضروری کسر دارید این چه ارتباطی با آن پانصد میلیون یا آن ششصد میلیون هزینه خواهد داشت یا هفتاد و پنج میلیون دلار قرضه. در فروردین و اردیبهشت خزانه دولت از لحاظ هزینه‌های ضروری احتیاج به کمک دارد این غیر از آن هزینه‌های عمومی است که ممکن است یک سال دیگر یا دو سال دیگر بشود و از لحاظ سطح تولیدی درآمد زیاد بشود از آن راه موضوع هزینه‌های ضروری از بین برود به کلی این حساب‌هایی که آقا فرموده‌اید صحیح نیست به عقیده بنده اگر هزینه‌های ضروری از لایحه دولت حذف شود به کلی جریان عمومی‌متوقف می‌شود و حتی نتیجه‌ای از هزینه‌های عمرانی و تولیدی هم نخواهیم گرفت زیرا هزینه‌های عمرانی و تولیدی وقتی مثمر ثمر می‌شود که کار کشور از لحاظ هزینه‌های ضروری لنگ نشده باشد به نظر بنده این موضوع به هیچ وجه ممکن نیست حذف بشود زیرا نتیجه عمرانی و تولیدی را مسلماً ما از دست خواهیم داد میزان بهره را حذف فرمودند بنده هم عرضی نمی‌کنم چون قسمت عمده آن صدی سه است که آن قسمت هم مال بعد است بنابراین بنده هم عرض ندارم دو مطلب دیگر مانده است یکی مربوط به تصویب مجلس و یکی مربوط به تصویب کمیسیون‌ها راجع به تصویب رسیدن در مجلس بنده موقعی که در اصل کلی بحث کردم در اصل کلی بحث کردم در جواب بیانات آقایان ارسلان خلعتبری عرض کردم اگر بنا باشد هزینه‌های ضروری و عمرانی و تولیدی ریزش به مجلس شورای ملی بیاید و پس از تصویب مجلس بخواهیم به موقع اجرا بگذاریم معنایش عدم تصویب این لایحه است هیچ فرقی با عدم تصویب این لایحه ندارد چهار ماه پنج ماه است که این موضوع مطرح است و ما داریم رویش بحث می‌کنیم در کمیسیون‌های متعدد رفته و بحث شده امروز وقتی که اصل لایحه بعد از سه جلسه که مطرح است پیشنهاد خروج از دستور داشتیم، پیشنهاد تنفس هم داشتیم و تصور می‌کنم یک پیشنهادات دیگری هم در دنبال داریم که اصلاً معلوم نیست سرنوشت لایحه به کجا برسد فرض بفرمایید بیست پروژه عمرانی است و ۱۵ پروژه تولیدی است اینها بخواهد به مجلس بیاید از لحلظ عمومی مورد بحث و تصویب واقع شود به طور قطع و مطمئناً آقایان قبول خواهند فرمود که این به هیچ وجه قابل تصویب در مجلس نیست ملاحظه بفرمایید یک دفعه باید پیشنهاد بشود مجلس شورای ملی، موضوع دو شوری است بعد باید برود به کمیسیون و بعد برگردد به مجلس بعد شور دوم آن بشود بعد برود سنا، برود به کمیسیون‌های سنا بعد برود سنا یک کلمه هم اگر از تصویب مجلس در مجلس سنا اضافه بشود باز یک مرتبه دیگر برگردد به مجلس شورای ملی و از سر این سلسله مراتب طی بشود بدیهی است به طور قطع و یقین این به نتیجه نخواهد رسید و اما قسمت چهارم که فرمودند موضوعات فنی هم به کمیسیون بودجه و کمیسیون‌های مربوط بیاید و از لحاظ فنی مورد بحث واقع شود این را بی‌لطفی فرمودند برای این‌که بدون شک کمیسیون‌های مجلس شورای ملی مرکب از اعضای فنی نیست تا بتواند از لحاظ فنی مطالعه بکنند این یک قدری شوخی است بیاید در کمیسیون اقتصاد پیش بنده بنده چه مطالعات فنی راجع به سد کرج بکنم اگر لازم باشد به کمیسیونه بیاید از نظر تقدم و تأخر است نه از نظر امور فنی.
رئیس- آقای صفایی تأمل بفرمایید. اولاً به واسطه رأیی که مجلس داد این شوری که در گزارش می‌شود شور دوم آن تلقی می‌شود وقتی که شور دوم شد پیشنهاد دهندگان فقط پنج دقیقه می‌توانند صحبت کنند. به کمیسیون هم نمی‌رود باید تمام در مجلس حل و عقد شود. الآن به فوریت رأی دادید ماده مربوطه قرائت می‌شود
(ماده ۱۲۰ به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱۲۰- در این صورت پیشنهاد دهنده یا یکی از پیشنهاد دهندگان به طور اختصار یعنی منتهی مدت پنج دقیقه توضیح تواند داد (رئیس- و بعد یک مخالف هم می‌تواند صحبت کند) و علاوه بر مخبر و یکی از اعضا کمیسیون مربوطه و وزیر یا معاون او یکی از نمایندگان دیگر حق مخالفت و جواب دارد.
رئیس- مقصود این است که پیشنهاد دهندگان متوجه این نکته باشند که بیش از ۵ دقیقه نمی‌توانند صحبت کنند. آقای وزیر دارایی بفرمایید.
وزیر دارایی- بنده البته سعی می‌کنم خیلی مختصر عرض کنم چون سکوتش ممکن بود در ذهن آقایان محترم یک سوءتفاهمی‌ایجاد کند خواستم یک جوابی عرض کنم پیشنهادی که ایشان فرمودند اصل لایحه دولت را منقلب می‌کند و بنده خیال می‌کنم ایشان هم قصدشان این نبود که اساس لایحه منقلب بشود بلکه تصور می‌کردند یک اصلاحاتی که به نفع دولت و مملکت است به عمل بیاید عمده‌ای که پیشنهاد جنابعالی دارد راجع به امکان عملیات عمرانی و تولیدی که فرمودید خود جنابعالی که سابق در سازمان برنامه تشریف داشتید دستگاهی که در مرتبه اول در سازمان برنامه به وجود آمد یک مرکز مطالعه و تنظیم و مخصوصاً از نظر امکان اجرای برنامه‌ها که همانطوری که توجه فرمودید باید ببینیم که اگر این برنامه‌ها را بخواهیم اجرا کنیم از نقطه‌نظر وسیله و امکان و سایر قسمت‌ها وسیله اجرا هست یا نیست پس امکان باید در دستگاه دولت در نظر گرفته بشود منتهی جنابعالی معلق کردید که این امکان از نظر مجلس مشخص بشود که این امکان هست یا نیست چون در هر حال این طرح‌ها در کمیسیون‌های مجلس می‌آید و از نقطه‌نظر مفید بودن و ضروری بودن یا ضروری نبودن مطالعه می‌شود بنابراین وقتی طرح شد از طرف دولت امکان اجرایش از جهات مختلف که مورد نظر جنابعالی است در دستگاه دولت در نظر گرفته می‌شود و بنده صد در صد با نظر جنابعالی موافقم که اگر این امکانات در نظر گرفته نشود ما دچار تورمات می‌شویم و صد در صد نقض غرض است پس جنابعالی مطمئن باشید که این امکانات قبلاً مورد توجه واقع می‌شود. اما در قسمت این‌که شرایط فنی را بیاوریم در کمیسیون‌های مربوطه بنده خواستم عرض کنم اساس اعتبار راجع به مدت و بهره است که بهره و مدت در خود اصل قانون ذکر شده است سایر شرایط فنی خیلی ساده است که بنده به طور اجمال عرض می‌کنم مثلاً در قرارداد انگلستان نوشته شده بزای استفاده از است اعتبار سفته‌هایی تنظیم می‌شود که این سفته‌ها را دولت ایران امضاء می‌کند می‌دهد به اداره مربوطه انگلستان و استفاده از این سفته‌ها از تاریخی خواهد بود که ما دستور پرداخت را می‌دهیم یک شرایطی است که جزیی است از حیث سفارش و طرز استفاده از سفته‌ها و تاریخ پرداخت بهره اینها یک شرایطی نیست که ما آنها را در کمیسیون‌های مربوطه بیاوریم و مدتی معطل بشویم، یک شرایطی نیست که موجب نگرانی باشد اگر توجه فرموده باشید دو شرط اصلی و اساسی تحصیل این اعتبار، مدت و میزان بهره است بقیه‌اش خیلی جزیی است و اسباب نگرانی نیست اما نسبت باصل موضوع که فرمودید قسمت عمرانی را مجزا بکنیم و قسمت هزینه‌های ضروری را در شکم مخارج عمرانی بگذاریم این‌طور نیست بنده خواستم توجه آقایان را جلب کنم که کسر بودجه در وضع فعلی موجود است نه در وضع آتی ما و مآل، حتی در تبصره ۳ لایحه خدمت آقایان تعهد کردیم که تا آخر سال ۱۳۳۵ باید یک عملیاتی بکنیم که بودجه کشور متعادل بشود و استفاده از این پول برای آن این است که فرجه و فرصتی داشته باشیم که در این فرصت برنامه‌های عمرانی اجرا بشود و یک مقدار از کسر بودجه که مربوط است به هزینه‌های زائد
و مخارج کارمندان با رفتن کارمندان دنبال کارهای تولیدی از این مخارج کاسته می‌شود ضمناً این فرصت هم باشد برای این‌که ما یک کارهای هاد و تندی که از نظر اجتماعی صحیح نیست نکرده باشیم بنده امیدوارم بعد از این‌که این برنامه‌ها اجرا شد و به کار افتاد و فعالیت شد اصلاً کسر بودجه نباید وجود داشته باشد بنابراین خواستم توجه جنابعالی را جلب کنم که این موضوع کسر بودجه مربوط به حال است نه مآل. بنابراین نظر جنابعالی مالاً تأمین خواهد شد که بودجه متعادل است ولی حالا ما مجبوریم این کسر را از این محل تأمین کنیم این است که برای احتیاجات ضروری در نظر گرفته‌ایم آقایان مسبوق هستید که ما ناچاریم در حدود پنج شش میلیون دلار قند و شکر وارد کنیم چیزهای دیگری هم هست که جزو احتیاجات عمومی‌است که اگر مستقیماً مبادرت به ورودش نمی‌کنیم ولی کمک می‌کنیم که دیگران وارد کنند آهن‌آلات است قماش است دارو و چیزهای دیگر است بنابراین این مبلغ که به این عنوان برای احتیاجات ضروری داده می‌شود در حقیقت احتیاجات ضروری کشور تأمین می‌شود ما هم از ریال آن استفاده می‌کنیم کما این که از آن کمک آمریکا به همین نحو استفاده کردیم بنابراین بنده خواستم از آقا تمنی کنم با این توضیحاتی که بنده دادم و قطعاً متقاعد شده‌اید پیشنهاد خودتان را پس بگیرید که زودتر این کار تمام بشود
رئیس- رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقایانی که موافقند قیام فرمایند (چند نفری قیام نمودند) تصویب نشد، پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود
(پیشنهاد آقای صدرزاده به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم به تبصره یک این جمله اضافه شئد نظر قطعی خود را اعلام خواهند نمود «که از همان قرار اقدام شود» صدرزاده
رئیس- آقای صدرزاده بفرمایید
صدرزاده- یکی از سنن مجلس شورای ملی این است که هر وقت مطبی مربوط به مؤسسات یا دولت‌های خارجی طرح می‌شود با کمال حوصله در اطراف آن مذاکرات به حد کافی به عمل بیاورند چنان‌که در همین مورد که مربوط به قرضه بود به حد کافی مذاکرات به عمل آمد و دو نکته مورد توجه مجلس شورای ملی واقع شده است یکی از نقطه‌نظر استقراض که سابق بر این وسیله اعمال نفوذ زیادی می‌شده است این فکر دیگر امروز موردی ندارد پس این افکار این حیله‌هایی که که به وسیله استقراض در قرن‌های هفده و هجده می‌کردند دیگر در نیمه دوم قرن بیستم محلی از اعراب ندارد نه قرض دهنده می‌تواند چنین حیله‌ای را بکند و نه قرض گیرنده باید چنین بیمی داشته باشد (صحیح است) تنها یک مطلب در اینجا هست و آن این است که این قرض و اعتباری که دریافت می‌شود به مصرف خودش برسد و اتلاف و تبذیری نشود و مخصوصاً همیشه ما این نکته را باید توجه داشته باشیم که از این اعتباراتی که به دست می‌آید شهرستان‌ها به حد کافی بتوانند استفاده بکنند و به این جهت باید قید بشود که نظر کمیسیون‌های مجلس معتبر باشد و از همان قرار رفتار بشود بنده این عبارت را برای تبصره اول ماده واحده اضافه کردم در آنجا می‌نویسند «مجلس مطالعه طرح‌های مزبور را از نظر کلی و غیر فنی به کمیسیون‌های مربوطه ارجاع و کمیسیون‌های مزبور در ظرف حداکثر ۱۵ روز نظر قطعی خود را اعلام خواهد نمود» این عبارت به نظر من ناقص و نارسا است و معلوم نیست وقتی مجلس نظر قطعی خود را اعلام کرد چه باید بشود؟ بنده پیشنهاد کردم این قسمت اضافه شود «که از همان قرار اجرا شود» یعنی برخلاف نظر کمیسیون‌ها دولت حق ندارد کاری بکند و بعد از این‌که نظر قطعی خود را اعلام کردند و کمیسیون‌های مربوطه در هر عصر و زمانی نظر خودش را داد طبعاً مصالح شهرستان‌ها و مرکز و مصالح عمومی‌و مملکتی رعایت می‌شود.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به این اصلاح که مورد قبول آقای وزیر دارایی قرار گرفت آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(پیشنهاد آقای دکتر جزایری به شرح زیر خوانده شد)
مقام ریاست محترم مجلس شورای ملی: این‌جانب پیشنهاد سکوت لایحه را می‌نمایم دکتر جزایری
محمدعلی مسعودی- آقای پیزاسته هم عین همین پیشنهاد سکوت را کرده‌اند.
پیراسته- بنده باید توضیح بدهم
مسعودی- مال ایشان مقدم بود
رئیس- آقای دکتر جزایری
دکتر جزایری- بدون تردید امروز یکی از مهمترین لوایحی که در این دوره به مجلس آمده است مطرح است و این لایحه مورد توجه عموم آقایان اعم از موافق و مخالف می‌باشد بنده شخصاً از بیانات آقایان موافقین و مخالفین، که هر دو مطالب صحیح بیان داشتند استفاده کردم و هیچ عرضی نکردم و اظهار نظری نکردم این پیشنهاد را کرده‌ام برای این‌که برای بنده دو نگرانی هست حالا که آقای نخست‌وزیر و آقای وزیر دارایی و چند نفر از آقایان وزرا تشریف دارند اگر این مطلب را حل بفرمایید از نظر بنده رفع نگرانی می‌شود یکی این‌که مذاکره در اطراف کسر بودجه زیاد شده جناب آقای وزیر دارایی هم نظر بنده را خوب می‌دانند در این مطلب بنده معتقدم که اگر اقرار از طرف دولت بشود زودتر از آخر سال ۱۳۳۵ می‌توانند بودجه را تعدیل کنند من می‌خواهم استدعا کنم از آقای وزیر دارایی که بیایند و این مژده را بدهند که انشاءالله تا آخر سال ۱۳۳۴ این کار را بکنند نگرانی بنده این است که این بهانه نشود وسیله نشود که باز به فکر آن کار اساسی نیفتیم خود آقایان بهتر از همه می‌دانند که ما نه تنها بودجه‌مان را روی قرضه نباید تعادل بدهیم بلکه روی عواید نفت هم نباید بودجه‌مان را تعدیل کنیم ما امیدواریم که همیشه دنیا باید در صلح و آرامش باشد ولی اگر خدای نکرده یک روز ما مجبور شدیم که دستگاه نفتمان تعطیل شود ما که البته هیچوقت نمی‌خواهیم تعطیل بشود، دیگر دچار زحمت نشویم استدعا می‌کنم توجهی بفرمایید که شاید این وعده را بفرمایید و بنده پیشنهاد را با شرط دوم پس خواهم گرفت و شرط دوم این است که همانطور که رفقا فرمودند بعضی در خارج نگرانی داشتند که مثل گذشته اعمال نفوذهای سیاسی در قرضه بشود، واقعاً گذشته موقع این کارها اما اعمال نفوذهای اقتصادی و تحمیل معاملات اقتصادی ممکن است بشود بنده این مطلب را این جا عرض می‌کنم که مأمورین سیاسی خارجی بدانند که اگر ۷۵ میلیون دلار یا ۱۵۰ میلیون دلار یا ده میلیون لیره قرض می‌دهند هر روز نباید مزاحم آقای نخست‌وزیر و وزرای ما بشوند که این معامله را بکنند (صحیح است) و این معاملات را نکنید این مربوط به خارجی‌ها نیست (صحیح است) با این عرضی که بنده می‌کنم تمام مجلس با عرض بنده موافق است یقین دارم که هیئت دولت هم موافق است این را سند بگیرید که هر روز این اتاشه تجاری آن اتاشه سیاسی نگوید این را به خرید آن را نخرید طوری نشود که این پول را بدهیم عواید نفت را هم بدهیم بری این‌که فلان نماینده می‌خواهد فلان استفاده را بکند اگر این توضیح را بدهنئد که این نظر تأمین می‌شود بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم (احسنت)
رئیس- آقای وزیر دارایی بفرمایید
وزیر دارایی- بنده خیال می‌کنم که آقایان نمایندگان محترم تردید نداشته باشند که موضوع توازن و تعادل بودجه یکی از قدم‌های اساسی برای بهبود وضع مالی است و یک مملکتی که موضوع کسر بودجه‌اش مرتفع نشود هیچوقت روی سعادت را نمی‌بیند روی همین اصل بودجه ۱۳۳۴ هم در صورتی که پیشنهاد وزارتخانه‌ها برای خرج در حدود ۱۸۰۰ میلیون تومان بود این را ما تقلیل دادیم به ۱۴۰۰ میلیون تومان و بنده خواستم به آقای کریمی اطمینان بدهم که برای ازدیاد درآمد نهایت سعی و کوشش می‌شود و بنده امیدوارم که ۱۲۰۰ میلیون به ۱۳۰۰ میلیون هم برسد همانطور که آقایان اطلاع دارند در قسمت باید خیلی محتاط بود و اگر یک ارقامی را روی کاغذ آوردیم و وصول نشد این چیز خوش نمایی نیست اگر دورنمای اقتصادی مملکت به همین ترتیب پیش برود و فعالیت ایجاد بشود موجبات بیشتری برای افزایش درآمد هست و بنده امیدوارم که روز پنجشنبه بودجه را تقدیم مجلس کنم و وظیفه مجلس شورای ملی و کمیسیون بودجه است که این اقلام درآمد و خرج را به دقت مطالعه کنند بنده هم دقت می‌کنم و نظر جناب آقای نخست‌وزیر و تمام افراد دولت این است که با وصف این‌که ۱۴۰۰ میلیون تومان پیش‌بینی شده است در عرض سال بلکه قدری ما کنکاش کنیم در بودجه‌های تفصیلی وزارتخانه‌ها و از این هم پایین‌تر بیاوریم و این ار هم بنده تعهد می‌کنم از طرف خودم و دولت آقایان اطمینان داشته باشند وظیفه خود آقایان است که در کمیسیون‌ها رسیدگی بفرمایند هر خرجی را زائد تشخیص دادند حذف کنند ما هم اطاعت می‌کنیم و اجرا می‌کنیم اما راجع به تحمیل اقتصادی در خارج و خرید جنس این را خدمت آقایان عرض کنم اگر یک دولتی اعتباری می‌دهد برای این اسه که از کشور خودش هم جنس خریده شود منتهی یک شرط دارد و آن این است که اگر ما توانستیم از یک کشور دیگری با پول خودمان یک جنس ارزان‌تر پیدا کنیم از آن کشور می‌خریم بنده اطمینان می‌دهم با این ترتیب نه از این پول استفاده می‌کنیم نه آن جنس را می‌خریم این پول یک اعتباری است، وسیله ایست که اگر پول خودمان کافی نبود و متأسفانه هم کافی نیست ما یک تسهیلاتی داشته باشیم ولی این دلیل بر این نیست که حتماً اگر توانستیم یک مالی را در یک کشور دیگری ارزان‌تر پیدا کنیم برویم الزاماً از این استفاده بکنیم در آن کشور بدتر یا گران‌تر بخریم این را اطمینان داشته باشید بنده به آقایان قول می‌دهم که دولت هم تحت فشار اقتصادی واقع نمی‌شود و شما هم اطمینان داشته باشید که آن کشورها هم به ما فشاری وارد
نمی‌آورند یک وقت جلب توجه و راهنمایی است و اجرای توازن و تعادل است چون صلاح ما آن است که رعایت کنیم ولی به هیچ‌وجه صحبت تحمیل کار نیست که ما چون پول می‌گیریم الزاماً برویم جنس گران یا خدای ناکرده جنس بد بخریم.
دکتر جزایری- بنده پس از گرفتم.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌نماییم تبصره ذیل به ماده واحد قرضه اضافه شود: معادل مبلغی که به موجب ماده بالا از طریق وام اعتبار تحصیل می‌شود از عواید عمومی کشور به بانک‌های تولیدی و عمرانی از قبیل بانک کشاورزی، ساختمانی، رهنی، صنعتی و معدنی و غیره داده می‌شود تا طبق مقررات بانکی از آن وجوه بهره‌برداری شده و هر زمان که اقدام به پرداخت اقساط وام اعتبار ضرورت یابد بانک‌ها مزبور ترتیب پرداخت اقساط مزبور را به وسیله دولت خواهند داد. حائری‌زاده، دکتر شاهکار، بهبهانی
رئیس- آقای حائری‌زاده-
حائری‌زاده- این لایحه قرضه موقعی که مطرح بود بنده عرض کردم که اگر قرضه‌ای باشد که صرف مصارف تولیدی و آبادی مملکت بشود این مملکت لازم دارد سرمایه‌ای در آن وارد بشود و از آن استفاده بشود و اگر قرضه‌ای باشد مثل قرضه‌های سابق که مفید نبود و برای پرداختش ملت ایران در فشار و مضیقه باشد که آن را پرداخت کند من این را خیانت و حرام می‌دانم. البته قرض دهنده عاشق چشم ابروی ما نیست که بیاید به ما قرض بدهد انگلستان یا فرانسه یا آلمان می‌خواهد محصولش بازار پیدا کند و به فروشد اعتباری برای ایران قائل می‌شود که اینجا را بازار خودش قرار بدهد (صحیح است) و بنده تعجب می‌کنم که چطور شده است تنها انگلستان را پذیرفتند فرانسه هم حاضر است این اعتبار را به ما بدهد. آلمان هم حاضر است که اینجور اعتبار را بدهد چطور شده که انگلیس‌ها وارد این صحنه شده‌اند چون من راجع به انگلیس‌ها بر خلاف بعضی از آقایان نیک بین نیستم این موضوع دادن اعتبار منحصر به انگلیس‌ها نیست البته جناب آقای وزیر دارایی در خارج فرمودند اینها قرضه را نمی‌دهند که ما پول را هر جور بخواهیم خرج کنیم البته تعیین می‌کنند و برای بازار فروش‌شان قرضه طولانی می‌دهند که اجناسشان را بیاورند آهنشان را وارد کنند محصولشان را اینجا و به فروشند پول نمی‌دهند که ما برداریم توی یک کیسه بکنیم و خرج حوایج ملت بکنیم یا بخرج قنات بزنیم ولی ما باید پول برای مصارف عمرانی بگیریم پیشنهاد من این بود با آقایان رفقا هم که صحبت کردم و در جلسه خصوصی هم صحبت شد نظر این بود که ما این پول را بدهیم بانک‌ها که در تمام مملکت خرج بکنند، نه سه، چهار تا راه و خرج معین راهش این است که این بانک‌هایی که دولت دارد اگر هم ندارد مانعی ندارد تأسیس بکند برای کارهای کشاورزی برای معادنش برای ساختمانش، برای تأسیسات عام‌المنفعه‌ای که هست بعد مساوی پولی که قرض می‌کنند از عواید عمومی و باید به سرمایه این بانک‌ها اضافه کنند آن را در عوض این قرض بدهند (یکی از نمایندگان- همه‌اش را خرج تهران خواهند کرد) در خراسان و بلوچستان و آذربایجان بانک دایر کنند برای آبادی آنجا هر کس می‌خواهد کوشش کند و ملکش را آباد کند پول به او بدهند ملک هم و ثیقه بانک است پس می‌گیرد در لایحه دولت را پرداخت را پیش‌بینی نکرده‌اند و معلوم نیست در موقع پرداخت از چه محلی می‌دهیم از بودجه عمومی مملکت می‌دهیم؟ از پول نفت می‌دهیم؟ از چه محلی می‌دهیم؟ بعد از ۵ سال یا ۲۵ سال من در اینجا پیش‌بینی کردم این پول را به بانک‌ها سرمایه بدهند اینها دو دفعه، سه دفعه بهره‌برداری می‌کنند و با آبادی مملکت کمک می‌کنند و روز آخر مطالبات‌شان را وصول می‌کنند دولت هم اگر قرضه را باید بپردازند می‌پردازد و اگر چنانچه یک حساب‌های دیگر در کار هست و به قول آقای وزیر دارایی قرض‌الحسنه است آن را در سرمایه بانک باقی بگذارند حالا من دو مرتبه پیشنهاد را می‌خوانم که آقایان توجه بفرمایند (مجدداً به شرح سابق قرائت نمودند) ما پیش‌بینی کردیم که موقع پرداخت محل پرداختن معلوم باشد بانک ملکی را وثیقه گرفته پول داده رفته‌اند سد فلان ناحیه را بسته‌اند یا فلان قنات را آباد کرده‌اند ملکش وثیقه است پس می‌گیرند از قرض گیرنده و به وسیله دولت این قرض را می‌پردازند و ماهم تأمین محل پرداخت قرض را کرده‌ایم و از طرف دیگران قرضه‌ای که دولت برای هر مصرفی قرض کنیم برای سدکرج یا برای کارهای دیگر قرضه‌ای می‌کنید اگر قرض به او نمی‌دادند از محل عواید مخصوص قرض می‌کنید از عوایید مملکتی سرمایه این بانک را اضافه کنید خود وام تولید کار می‌کند برای مردم و به این ترتیب جلوی بیکاری را بگیریم و برای مردم کار تهیه کنیم این عقیده من بود و این پیشنهاد را تقدیم کردم امیدوارم که آقایان موافقت کنند.
رئیس- آقای تیمورتاش بفرمایید.
تیمورتاش- اسباب کمال تأسف بنده است که با پیشنهادی که به امضاء ۳ نفر از دوستان عزیز و کسانی که واقعاً مورد احترام بنده هستند مخالف کنم علتش هم راجع با اصل پیشنهاد نیست چون تنظیم کنندگان پیشنهاد خواسته‌اند یک تضمین زیادی و اضافی برای بازگشت قرضه به دست بیاورند و به همین ملاحضه بوده است که بانک‌ها را مأمور این کار کرده‌اند چون بانک‌ها معمولا وقتی قرضی می‌دهند احتمالاً بازگشتش بیشتر است اما نکته‌ای که قابل ملاحظه است این است که اگر آقایان محترم پیشنهاد این آقایان رأی بدهند به کلی روح این مطلب و روح این لایحه را تغییر داده‌اند این لایحه ۲ قسمت دارد یکی مربوط به مخارج ضروری دولت و یکی هم مربوط به اعتبارات عمرانی. مخارج ضروری دولت را هم آقایان موافقین و هم جناب آقای وزیر دارایی توضیح دادند که این جزو کارهای فوری و فوتی است و بایستی زود آن بهره‌برداری بشود و استفاده بشود راجع به مخارج تولیدی هم این را توجه بفرمایید بانک‌های خارجی که قرضه می‌دهند با این شرط است که پروژه‌ها و عملیاتی که می‌خواهد بشود اول در آنجا مطرح بشود و در مورد موافقت قرار بگیرد و بعد این پول را بدهند. یعنی مخارج جزو پروژه‌ها باید به اطلاع برسد و عرض کردم این پیشنهادی که به جای خودش بسیار صحیح است و شاید مزید اعتماد برای بازگشت قرضه باشد ولی با روح این مطلب و با آن چیزی که منظور دولت از تقدیم این لایحه بوده است صد در صد مباینت دارد بنابر این با آن ترتیبی که آقای صفائی فرمودند اگر پیشنهادی بشود که لایحه دولت را به کلی قلب ماهیت بکند و تغیید بدهد محتاج بیک مطالعه بیشتری است.
رئیس- آقای وزیر دارایی بفرمایید.
وزیر دارایی- نکته اولی که جناب آقای حائرزاده فرمودند مربوط به این است که چرا اینجا صحبت شده و از فرانسه و آلمان دادند اعتباری بود که دادند به سازمان برنامه و این اعتبار به یک دستگاهی داده شده که مطابق قانون می‌توانست از اعتبارات استفاده بکند و محتاج به تحصیل مجوز نبود اینها بیایند به دولت ایران یه اعتباری بدهند که محتاج تحصیل مجوز از مجلس باشد به این جهت اسمی از آنها برده نشده است و اما راجع به این که محل پرداخت پیش‌بینی نشده، اگر توجه فرموده باشد این لایحه دو قسمت دارد یک قسمت راجع به عمرانی است و یک قسمت برای تأمین احتیاجات ضروری آنچه مربوط به عمرانی است همانطوری که جناب آقای تیمور تاش توضیح دادند این دو مرحله کنترل دارد یکی این‌که خود ما نقشه‌ای تنظیم بکنیم که از نظر ضرورت و از نظر لانکابیلیته و بالاخره تأمین درآمد صحیح باشد که اگر یک چنین نقشه‌ای بود می‌شود اجرا کرد و از محل بهره‌برداری و در آمد خودش وام را بپردازد یکی هم کنترل خود قرض دهند معمول هر قرض دهنده این است که حساب می‌کند این پولی که می‌دهد امکان برگشتش را اگر در نظر نگیرد این عاقلانه نیست که این پول را قرض بدهد بانک صادرات و واردات یا بانک بین‌المللی برای طرح‌های عمرانی و تولیدی به وسیله متخصصین خودشان این طرح‌ها را مطالعه می‌کنند اگر دیدند این طرح از نظر اقتصادی مثمر ثمر و مفید بود موافق می‌کنند پولش را هم می‌دهند و برحسب نوع کار، مدت استهلاکش هم متفاوت است بعضی‌ها ۲ سال است بعضی‌ها ۲۰ سال است بسته به این است که از چه تاریخ بهره‌برداری شروع می‌شود که آن قرض گیرنده که آمده است و این قرض را گرفته استطاعت پرداختنش را داشته باشد آنچه مربوط به کارهای تولیدی و عمرانی است محل استهلاکش از خودش است آنچه مربوط به احتیاجات ضروری است که بودجه مملکت باید بپردازد عجالة صحبت ۳۲ میلیون دلار است این ۳۲ میلیون دلار وقتی که از سال سوم شروع بشود بپرداخت و تقریباً سالی یک میلیون ششصد هزار دلار می‌شود بنده می‌خواهم بگویم اگر از سال دیگر ما موفق نشویم به تعادل و توازن بودجه و پرداخت قروضمان دیگر هیچگونه امیدی به اصلاح این مملکت نیست. در سابق دولت قرض داخلیش را در بودجه گذاشت و به بانک ملی پرداخت پس بنا بر این را هم بایستی تدریجاً در بودجه بگذاریم و بپردازیم تا استهلاک شود این که فرمودند به بانک‌ها بدهیم و بانک‌ها این‌کار را بکنند بنده نمی‌خواهم این را عرض کنم که این پول‌هایی که به بانک‌ها رفته برگشتش فوق‌العاده بطنی است و تصور نفرمایید که اگر به بانک‌ها دادیم قطعاً برگشتش سریع‌تر و مطمئن‌تر است و من تردید ندارم که باید سرمایه بانک‌ها را اضافه کرد برای این‌که نیازمندی مردم را رفع کنیم. فرمدند که معادل آنچه می‌گیریم از درآمد عمومی کشور به این بانک‌ها بدهیم. اگر واقعاً درآمد عمومی کشور برای این کارها کافی بود که اصلاً ما این عمل را چرا بکنیم از همان محل می‌دادیم چه لازم بود که من از یک محل بگیرم و به محل دیگری بدهم، پس بنابراین اگر ما این پول را می‌گیریم و معادلش را بدهیم به بانک‌ها پس بنابر این عمل لغوی از اول کردیم. بنده می‌خواستم خدمت جناب آقای حائری‌زاده و آقایانی که امضاء کرده‌اند عرض کنم دولت در نظر دارد با گشایش ریالی، سرمایه بانک‌ها را تقویت
کند ولی باید نظارت هم کرد که این پولی که می‌دهیم به مصرف حقیقی خودش برسد و در آن مورد خودش خرج بشود. متأسفانه اغلب وجوهی که داده شده آن پولی که گرفته شده در مورد خدش مصرف نشده و یا مواردش نادر بوده البته در این مطلب باید دقت کافی بشود عجالتاً این پیشنهاد در این مورد به خصوص همینطور که جناب آقای تیمور تاش فرمودند اصلاً به هم‌زدن آنی لایحه است.
رئیس آقای تیمور تاش
تیمورتاش- عرضی ندارم.
رئیس- یک مرتبه دیگر پیشنهاد قرائت می‌شود تا رأی گرفته شود. (مجدداً به شرح سابق قرائت شد.)
رئیس- یک پیشنهادی آقای عمیدی نوری کرده‌اند که در پیشنهاد آقای حائری‌زاده اضافه شود: از محل عواعد نفت (رضایی- مخالف قوانین سابق است آقا) عجالتاً باید تکلیف پیشنهاد آقای حائری‌زاده روشن شود. باید به آن رأی گرفت. تکلیف آن که معلوم شد بعد هر چیزی ممکن است با آن پشنهاد کرد رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای حائری‌زاده آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (عده کمتری برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد دیگری قرائت شد.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی. این‌جانب پیشهاد می‌نماید تبصره ذیل به لایحه قانونی تحصیل اعتبار اضافه شود: تبصره ۴: دولت مکلف است برای بهره‌برداری معادن و ایجاد و تکمیل حمایت صنایع داخلی بانک مخصوص با سرمایه یک میلیارد ریال اعتبارات عمرانی این لایحه تأسیس نماید که اقلاً پنجاه درصد سرمایه آن در سال ۱۳۳۴ و پنجاه درصد دیگر در سال ۳۵ پرداخت شود و تحت مسئولیت و سرپرستی وزارت اقتصاد و سازمان صنایع کشود اداره شود. آئین‌نامه بانک مزبور با تصویب کمیسیون‌های مربوط مجلسین به موقع اجرا گذارده می‌شود. حسام‌الدین دولت آبادی (پورسرتیپ- وارد نیست) (یکی از نمایندگان- پیشنهاد خرج است.)
رئیس- آقای دولت‌آبادی.
دولت‌آبادی- پیشنهادی که بنده تقدیم کردم برای این بود که مقداری از این اعتبار برای امور معادن که یکی از سرمایه‌های بسیار با ارزش این مملکت است مصرف شود آقایان اقرار دارند که هنوز کار بهره‌برداری معادن ما به صورت بدوی و بسیار ناقص است یعنی هنوز یک مطالعات کافی و دقیقی در معادن نشده است چه بسا سرمایه کوچکی که اشخاص رفته‌اند صرف معادن کرده‌اند بدون این‌که اخذ نتیجه‌ای کرده باشند، در صورتی که دولت باید حقاً معادن مملکت را توسط متخصصین درجه اول دنیا مطالعه کند و نقشه‌های لازم را تهیه کرده و بعد بگذارد در دسترس مردم نه این‌که سرمایه‌های مردم بدون نقشه و اطلاع از بین برود مثلاً شکارچی یا یک کاروانی از جایی گذشته و گفته‌اند که فلان جا سرب دارد این سبب می‌شود که مردم پولشان را آنجا خرج کنند و از بین می‌رود، اما نسبت به حمایت از صناعت خارجی تا امروز مقررات بانک‌ها بدبختانه کافی نبوده است که بتواند از صنایع داخلی مملکت حمایت کند. شرایط دشواری داشته‌اند و آن شرایط دشوار مخصوصاً مدت‌های زیادی اجازه نمی‌داده است که کارخانجات از آن استفاده کنند، چنانچه مملکت ما احتیاج به ۱۵۰ میلیون تا ۳۰۰ میلیون متر قماش دارد و بدبختانه هنوز دو ثلث این مایحتاج ضروری از خارج می‌آید و آن هم حسابش با دقت نیست. پیشنهاد بنده برای این بوده است که با یک شرایط خاصی تحت نظر شورای عالی اقتصادی و وزارت اقتصاد این پول برای کارهای عمرانی مملکت مصرف شود. البته این نکته هم قابل توجه است که این وظایف را برخلاف اصل بدوش سازمان برنامه گذاشته‌اند در صورتی که سازمان برنامه تأسیسش در بادی امر این بود که بنشینند یک مطالعات کافی بکنند در امور عمرانی مملکت و پروژه‌هایی بدهند و دولت اجرا بکند. بدبختانه این کارهم از مجرای خودش خارج شد و اگر اصلاحات اخیر در آن دستگاه نبود شاید من از افرادی بودم که اصولاً برای حذف سازمان برنامه پیشنهادی می‌دادم. اما الان امیدواری‌هایی هست که با اصلاحاتی که دولت کرده مخصوصاً تصودی آقای ابتهاج که مردی است که به تقوی و شرافت معروف است می‌تواند خدمتی بکند امیدوارم آقایان توجهی بکنند که از این راه خدمتی به این مملکت بکنند.
قناعت آبادی- بنده مخالفم.
رئیس- آقای مخبر.
مخبر کمیسون اقتصاد ملی- (خرازی)- پیشنهادی را که جناب آقای دولت آبادی راجع به تأسیس بانک صنعتی و معدنی فرمودند پیشنهاد بسیار خوبی است همه ما می‌دانیم اگر بخواهند سطح تولیدات در مملکت بالا برود توجه به مکانیزه کردن کشاورزی و صنعتی و معدنی بشود ولی چیزی که هست جای این پیشنهاد در این قسمت نیست. دولت خودش در این قسمت توجه مخصوص دارد و مطالعاتی کرده و بهترین دلیلش هم این‌که مسئولیت وزارت اقتصاد ملی را خود جناب آقای نخست‌وزیر قبول فرمودند و آن را به سه قسمت از نظر اهمیت تقسیم فرموده‌اند که قسمت بازرگانی و قسمت صنعتی و قسمت معدنی باشد و الان هم پروژه‌هایی در دست مطالعه است که پس از این‌که این لایحه تصویب شد در این قسمت هم اقدام بفرمایند و بنده می‌خواستم تمنی کنم از جناب آقای دولت آبادی که در مورد پیشنهادشان را پس بگیرند، دولت درن آتیه نزدیکی پس از این‌که این اعتبارات را تحصیل کرد نسبت به این موضوع هم توجه خواهد کرد.
رئیس- آقای قنات‌آبادی.
قنات‌آبادی- بعضی مطالب به خودی خود صحیح است اما نتیجه‌ای که از آن گرفته می‌شود با مقدمه موافق و جور نسیت. البته ما فلان مقداری قماش لازم داریم باید تهیه شود جلو اسراف گرفته شود. پول‌هایی که در مملکت خرج می‌شود باید در موقع خودش گرفته شود و بانک‌ها هم به مردم کمک کنند ولی هیچ‌کدام اینها مجوز برای این نمی‌شود که ما بر تشکیلات عریض و وسیع و طویلی که الان داریم و یک قسمت زیادی از کسر بودجه ما مربوط به آن است باز هم چیزی بر آن تشکیلات و این تشریفات و این بانک‌ها بیفزاییم. اکثر این پیشنهادات در پیرامون این مطلب دور می‌زند، بنابر این اگر ما بخواهیم واقعاً بر مبنای صحیح خودش دور بزنیم صنایع حمایت بشود و معادن ایران استخراج شود باید در همین مؤسسات موجودی که داریم تجدیدنظر بکنیم و کنترل دقیق شود تا در مورد خودش مصرف شود والا یک پهلوی بانک‌های دیگر ساختن و یک نان خورهای دیگر افزودن این از نظر اقتصادی و حفظ تعادل بودجه کار صحیحی نیست بنده تقاضا می‌کنم از جناب آقای دولت آبادی که پیشنهادشان یک خرجی روی خرج‌های دیگر و یک مؤسسه به مؤسسات دیگر اضافه می‌کند و خودش تولید زحمت بیشتر می‌کند. (دکتر عدل- واقعاً احسنت)
رئیس- یک مرتبه پیشنهاد قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم. (مجدداً به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام فرمایند (عده کمتری برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی این‌جانب پیشنهاد می‌نماید تبصره دوم به شرح ذیل اصلاح گردد.
تبصره- دولت موظف است ریال حاصله از فروش ۷۵ میلیون دلار اعتبار برای تأمین احتیاجات ضروری را منحصراً و کلاً به مصرف باز خرید حقوق کارمندان زائد دولت برساند آئین‌نامه مربوط به این امر از طرف دولت پیشنهاد و پس از تصویب کمیسیون مشترک دارایی مجلسین قابل اجرا خواهد بود. شادمان.
رئیس- آقای شادمان.
شادمان- بنده برای این‌که از اصل مطلب منحرف نشوم توضیحات مختصری در این باب نوشته‌ام و برای این‌که وقت آقایان را نگیرم همان را می‌خوانم.
این لایحه که امروز در مجلس شورای ملی مطرح است یکی از لوایح بی‌نظیر و فوق‌العاده مهمی‌ایت که از دوره اول مجلس شواری ملی تا امروز مطرح و مورد شور قرار می‌گیرد زیرا از دوره اول مشروطیت تا به امروز این دومین مرتبه‌ای است که دولت از مجلس اجازه گرفتن وام خارجی می‌خواهد و بنابر این اگر یکی چند دقیقه وقت مجلس شورای ملی را بگیرم و توضیحاتی در این مورد بدهم تصور می‌کنم بجا و به موقع باشد. قبلاً باید عرض کنم که من با توجه به مقتضیات روز و اوضاع عالم با گرفتن وام آن هم برای کارهای تولیدی و عمرانی و درمان بدبختی‌ها خودمان مخالف نیستم وای کاش آن مبلغ بیشتر و مدت استهلاک آن طولانی‌تر می‌بود و حالا هم امیدوارم آرزوی جناب آقای خلعتبری عملی بشود و آنها که با درک موقعیت حساس ایران و احتیاجات فوق‌العاده ملت محروم ولی شجاع ایران می‌خواهند با این عنوان گرهی از کار بسته ما بگشایند لااقل انتظار استرداد این مبلغ مختصر را نداشته باشند چرا که به حکم سابقه طولانی تمدن ایران و محرومیت‌هایی که در همین جنگ اخیر بین‌المللی ملت ایران تحمل نموده است باید از هیچگونه کمک و مساعدت دریغ نکنند اما مطلبی که مرا وادار کرده است در این باب صحبت بکنم گرفتن وام برای مصرف کسر بودجه و پرداخت کمبود حقوق تشکیلات دولتی است بنابر این چون با گرفتن وام موافق هستم ولی مصرف آن را در راه کسر بودجه بخیر و مصلحت ملت و مملکت ایران نمی‌دانم لذا پیشنهاد حاضر تقدیم مقام ریاست کرده‌ام و اکنون برای تجزیه و تحلیل آن باید مقدمه مختصری در باب درد بی‌درمان کسر بودجه به عرض برسانم آوردن بودجه متعادل در حال حاضر اگر نگویم غیرممکن می‌باشد لااقل باید گفته شود که از معضلات درجه اول این مملکت بوده و خواهد بود. هر کس در پشت این تریبون در باب مضار کسر بودجه سخنی بگوید وزیر عالیه فعلی و یا هر وزیر عالیه دیگر به حکم اجبار تمام آن مفاسد و مضار را تأیید خواهد کهر لکن اگر پای عمل به میان آید می‌گوید. این سخن بگذار تا وقت دیگر وزرای مالیه معمولاً بودجه‌های متوازن داد سخن می‌دهند و می‌گویند مجلس شورای ملی حاکم بر مقدرات مملکت است ریز بودجه را در مقابل چشمانشان بگذارید و رقمی را که تصور می‌نمایید زیاد است حذف کنید دولت هم جز اجرای وظیفه دیگر ندارد اما نکته حساس مطلب همین جاست چرا که از هر رقم بخواهید کسر کنید دسته جات و جماعات ذینفع به تحصن و سایر اقداماتی که بنا بر مقتضای روز مصلحت تشخیص دهند دست خواهند زد و با این ترتیب هیچ وقت مسئله کسر بودجه با این تعارفات و ریزه
کاری‌ها حل نخواهد شد.
یکی از سناتورهای به نام که از وکلای دوره مشروطیت است حکایت می‌کرد که اولین بودجه‌ای که در دوره اول مشروطیت مجلس آوردند قرار شد با کمال دقت بررسی شود و اقلام زائد آن را حذف کنیم پس از مذاکرات زیاد به این نتیجه رسیدیم که با تحولی که در اوضاع بودجه آمده است بودجه زنبورک خانه زائد است و آن را حذف کردیم وزیر مالیه وقت از کمیسیون بودجه خارج شد و مراتب را برای اجرا ابلاغ کرد آن آقای سناتور حکایت می‌کرد دو روز بعد که کمیسیون بودجه را تشکیل دادیم من حال رفتار را منقلب دیدم و پس از تحقیق معلوم شد کارمندان زنبورک خانه با چوب و چماق به طرف مجلس حرکت کرده‌اند تا تکلیفشان را با اعضاء کمیسیون بودجه روشن کنند (پورسرتیب- ولی کارمندان تبلیغات نیامدند) مصلحین خیراندیش که در این مواقع تعدادشان زیاد هم می‌شود این طور مصلحت دیدند که قبل از آمدن آنها موافقت کنیم فعلاً حقوق آنها را بپردازند تا به ببینیم در باره سایر اقلام چه می‌توان کرد؟ بنابراین بنده با سوابق نسبتاً ممتدی که در کار مالیه دارم و مشاغل متعددی که در آنجا داشته‌ام اولاً باید عرض کنم که این پیشنهادی که تقدیم کرده‌ام خود جناب آقای وزیر دارایی شاهد هستند که در سال‌های ۲۴ و ۲۵ یک قسمت این پیشنهاد را بنده اجرا کردم یعنی وقتی قسمت‌های اقتصادی و مالی را حذف کردند یک مقدار زیادی از کارمندان دولت را حقوقشان را خریدیم یعنی پول دادیم رفتند عقب کاسبیشان (صدرزاده- و از در دیگر تشریف آوردند) آن را دیگر اصلاح ندارم (صدرزاده- یقین بدانید که همه‌شان بر گشتند) اما به عقیده من امروز فرصت منحصر به فردی پیدا شده که این مشکل از پیش پای ملت ایران برداشته شود باین ترتیب که به جای این که ما این دلار استقراضی را به مصرف کسر بودجه برسانیم یعنی کمبود حقوق را تأمین کنیم و این پول بدون کوچکترین استفاده از برای مملکت از بین برود بیایید از این فرصت استفاده کنیم و با این طریقی که پیشنهاد اعظم کسر بودجه را از بین ببریم هفتاد و پنچ میلیون دلاری که برای کسر بودجه در نظر گرفته‌اید با نرخ ۷۵ ریالی قریب بیش از پانصد میلیون تومان خواهد شد شما با این پول حقوق کارمندان زائد دولت را باز خرید کنید و مطابق حسابی که نموده‌ام بیش از بیست هزار نفر کارمندان دولت را می‌توان با پرداخت یک چک به عنوان سرمایه نقدی و یک جا از دستگاه دولت بر کنار کنید و حقوق و مزایای آنها را یک قلم از بودجه خرج مملکتی حذف کنید. اگر پیشنهاد مرا بپذیرید نه تنها موضوع کسر بودجه برای همیشه در این مملکت حل شده است بلکه بیست هزار نفر تحصیل کرده آشنا به قانون و مقررات دارای قدرت فکری و ابتکار با سرمایه نقدی وارد میدان فعالیت آزاد می‌شوند از شما انصاف می‌خواهم که اگر چنین کردید و یک چنین بیست هزار نفری با پانصد تومان سرمایه نقد در این کشور پهناور زرخیز دست به فعالیت و کار بزنید چه تحول عظیم اقتصادی و کشاورزی و تجاری در این مملکت بودجه می‌آورند.
رئیس- آقای شادمان.
شادمان- دو دقیقه دیگر اجازه بفرمایید من چون شخصاً در موقع الغاء انحصارها و انحال ادارات انحصاری وزارت دارایی به این ترتیب عمل کرده‌ام. اولاً برای اجرای کوچکترین اشکالی نمی‌بینم و در ثانی چون بر خلاف آنچه بر زبان‌ها جاری است بیش از هشتاد درصد کارمندان دولت را درستکار و با ایمان می‌دانم (قنات‌آبادی- صحیح است) چون به رأی‌العین می‌بینیم که یک آهنگر یک مسگر قصاب یک عطار و بالاخره یک بنکدار یا آنها که در کار کشاورزی و تجارت مشغولند به مراتب از یک کارمند در درستکار دولت مرفه‌تر و سطح زندگی آنها بالاتر است تردید ندارم که برای استقبال از این پیشنهاد در تمام کشور کارمندان دولت بر یکدیگر سبقت می‌گیرند و از این گذشته اگر معتقد هستیم که باید یک فرم اساسی در مملکت بودجه آید و به مردم فرصت بدهیم که از ابتکارات و قدرت انرژی خودشان برای بالا بردن سطح زندگی مملکت استفاده کنند کدام فرصت بهتر از این موقع خواهد بود. شما با برنامه‌های مفصلی که برای عمرانی و یا لااقل رفع احتیاجات اولیه این کشور در نظر گرفته‌اید کجا و به چه صورت می‌توانید چنین مبلغ هنگفتی را برای اجرای یک چنین منظور اساسی کنار بگذارید؟ بنابر این از آقایان نمایندگان محترم استدعا می‌کنم که به این پیشنهاد رأی موافق بدهند تا برداشتن این قدم اساسی در راه خیر و صلاح مملکت جزء افتخارات دوره هجدهم ثبت گردد و فراموش نفرمایید اگر مشکل کسر بودجه از این راه حل نشود هر طریق دیگری که بگویند و با وعده کنند جز وعده‌های طلایی و غیر قابل اجرا چیز دیگری نخواهد بود.
رئیس- آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی- عرض کنم تشخیصی که آقای شادمان داده‌اند در قسمت هزینه بودجه البته صحیح است یک قسمتش مربوط به کارمندان زائد است ولی من خیال می‌کنم که طریق باز خرید یکی از طریق حل این قضیه است و من دستور داده‌ام در خارج در این باره مطالعه کنند که بشود سرمایه‌ای به این کارمندان داد ولی به شرط این که نروند این سرمایه را مصرف کنند و دوباره برگردند و باز گرفتار بمانیم، این طور که فرمودند اگر فرضاً حساب کردیم و الان این مبلغ را به آنها دادیم بدون این که راهی برای آنها در نظر گرفته شود که در راه تولیدی مصرف کنند این باعث یک تورمی خواهد بود چون شما یک مبلغ بسیار زیادی به آنها می‌دهید ۲۰ هزار تومان یا بیشتر، بنده رقم را نمی‌دانم که چقدر است. به یک عده‌ای می‌دهند که اینها منحصراً بروند خرید کنند قدرت خریدشان بالا می‌رود بدون این‌که قدرت کارشان زیادتر شود پس قدرت خرید به آن نسبت بالا نخواهد رفت و این یک کار خطرناکی خواهد بود هزینه زندگی بالاتر می‌رود و آنها هم گرفتارتر و پریشان‌تر می‌شوند خواهند شد، بنده دستور داده‌ام مطالعه کنند و به نظر من عملی‌تر خواهد بود که آن کارخانه‌جات دولتی که استفاده دارند مثل قند سیمان و شاید نساجی و شاید نساجی و اینها را اگر مرتب و منظم بکنم و یک مقداری از سرمایه را به صورت آکسیون و سهم بدهیم به کارمندان یعنی تقویم کنیم ببینیم این کسی که فرضاً ۲۰ سال سابقه خدمت دارد و جوان است و می‌تواند کار بکند این را خدمتش را بر آورده بکنیم البته پول به او ندهیم سهم بدهیم که به عنوان استفاده از این سهم در سال یک درآمدی داشته باشد و در خارج بتواند یک فعالیت‌هایی شروع کند و از این سهم هم استفاده بکند. این را با یک عده از متخصصین خارج هم درمیان گذاشته‌ایم که این را مطالعه کنند تا پولی که به اینها می‌دهیم پولی باشد که کسانی که به این ترتیب وارد جامعه می‌شودند مفید باشند نه این‌که ۱۰ هزار تومان ۱۵ هزار تومان به او بدهیم که بروند خرج کنند و برگردند، این شخص چون بیکار شد شما نمی‌توانید به او بگویید که من پولت را داده‌ام دیگر نیا از من کار بخواه، خوب، به طریقی از طریق کار می‌خواهد یکی از طرق را باید در نظر بگیریم ولی آن طریقی که عملی تر است آن را باید عمل کنیم این الان سهل‌الوصول نیست حالا جنابعالی این ۷۵ میلیون دلار را اختصاص دادید به این کار بنابر این آن نظری که اساس این طرح است که تأمین کسر موقت است به کلی از بین می‌رود بنده خیال می‌کنم پیشنهاد بسیار قابل توجهی است قابل مطالعه است و مطالعه هم شده ولی فعلاً این را پس بگیرید بنده قول می‌دهم که به موافقت خود جنابعالی این قسمت تأمین شود.
جلال شادمان- حالا که قول دادید پس می‌گیریم.
۴- تقدیم دو فقره سؤال به وسیله آقایان قنات‌آبادی و مسعودی.
رئیس- آقای قنات‌آبادی
قنات‌آبادی- یک سؤالی است از وزرات فرهنگ که تقدیم می‌کنم راجع به تولیت املاک حضرت معصومه سلام‌الله علیها.
رئیس- برای دولت فرستاده می‌شود. آقای مسعودی.
محمدعلی مسعودی- بنده هم یک سؤالی دارم راجع به وجوهی که اداره تبلیغات از سازمان برنامه و اداره اصل ۴ و اعتبار مخصوص گرفته تقدیم می‌کنم تمام این وجوه اصلاً در حسابداری تبلیغات مطلقاً منعکس نیست و به حساب رئیس تبلیغات گذاشته‌اند تقاضا دارم آقای وزیر دارایی هم زودتر بیایند جواب بدهند که اسناد مجحولی برایش درست نکنند.
۵- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون اقتصاد ملی راجع به تحصیل اعتبار دولتین آمریکا و انگلستان-
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
این‌جانب پیشنهاد می‌نمایم که ده میلیون دلار از مبلغ قرضه بنسبت جمعیت به مصرف امور عمرانی ایالات و عشایر برسد. سلطان مراد بختیار.
رئیس- آقای بختیار-
سلطان‌مراد بختیار- بنده این پیشنهاد را برای این تقدیم کردم چون اصولاً وقتی قرض می‌کنند برای این است که سطح زندگی تمام مردم ایران بالا برود و آنچه که تاکنون اصلاحات شده کوچکترین اسمی از ایالات نبوده است در صورتی که ایالات در سختترین مواقع و موقع خطر خدمت می‌کنند ولی در موقعی که پول تقسیم می‌کنند و توجهی که باید به آنجا بشود فراموش می‌شود (صحیح است) بنده می‌خواستم استدعا کنم چون در همین اواخر یک کارخانه برقی برای تهران خریده‌اند که در حدود ۵ میلیون دلار خریداری شده و حداقل ۵ میلیون دلار هم خرج دارد و البته بسیار هم لازم است ولی ایالات و عشایر که ۵ میلیون نفر لااقل هستند برای تمام ایالات و عشایر به اندازه یک کارخانه برق تهران کمک شود (قنات‌آبادی- ایالات را باید شهر نشین کرد) و این کمک را به ایالات و عشایر بکنند که اقلاً سطح زندگی آنها به سایر دهات‌هایی هم برسد مثلاً در تهران هر ماه یک کیلو و نیم قند و ۱ کیلو شکر به مردم می‌دهند در صورتی که به ایالات و عشایر نه قند و شکری می‌دهند و نه کمکی می‌شود (قنات‌آبادی- می‌دهند ولی رؤسایشان می‌خورند و به آنها نمی‌دهند) آنها هم در تمام مواقعی که مملکت بحرانی و خطر ناک باشد و احتیاج به کمک باشد برای کمک حاضر و آماده‌اند. امیدوارم که آقایان یک توجهی بفرمایند که اینها از این بدبختی و بیچارگی بیرون بیایند الساعه در بختیاری برای دو تا پلی که احتیاج دارند که شاید ۲۰۰ هزار تومان ساختن آن مخارج دارد هر سال چندین نفر از اهالی متجاوز از ۵۰ نفر را آب می‌برد
برای این که هر دفعه باید از آب عبور کنند اینها زن و بچه خودشان را از دست می‌دهند حالا بنده می‌خواهم از آقایان استدعا کنم موافقت بفرمایند که برای تمام ایالات این مملکت هیچگونه کمکی از طرف دولت نمی‌شود غیر از کمکی که ممکن است اگر یک جاده‌ای از آنجا عبور کند نه بهداری دارند نه راه دارند هیچ چیز ندارند آقایان موافقت بفرمایند که ده میلیون دلار نسبت به جمعیت تقسیم شود که آنها هم یک مرتبه از این قرضه‌ای که می‌شود و آنها هم مسلماً مدیون آنها خواهند بود استفاده کنند (احسنت- صحیح است)
رئیس- آقای ارباب مخالفید (ارباب- بله مخالفم) بفرمایید.
بعضی از نمایندگان- به بندرعباس هم که می‌دهند.
مهدی ارباب- اسکله‌اش که ساخته نشده بنده در اصل موضوع مخالفتی ندارم چون خودم ۱۵ سال بین ایالات و عشایر بلوچستان زندگی کرده‌ام و می‌دانم چه بدبختی‌هایی دارند اما باید فکر کرد که این ۱۰ میلیون دلار چه قسم باید تقسیم کرد و چه وسیله‌ای فراهم کرد. (سلطان‌مراد بختیار- دولت خودش می‌کند) اگر بخواهیم که خرج تمدن آنها بکنیم بگذارید برای رضای خدا اینها با همین روح شاه‌پرستی باقی بمانند فقط بایستی خرج بهداری بکنند کمکی به وزارت بهداری بشود و وزارت بهداری متعهد بشود که یک تشکیلات وسیعی برای بهداشت عشایر بدهد زیرا ازدیاد نفوس عشایر موجب تحکیم اساس کشود است با این تفصیل از راه خودش این کار را انجام بدهد آن هم مشروط به این‌که اول اسکله بندرعباس را بسازند بعد.
رئیس- آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی- بنده این‌طور استنباط می‌کنم که پیشنهاد آقای بختیار برای تذکری بوده که دولت بیشتر توجهی بکند. بنده عرض کنم دولت توجه دارد و من اینجا قول می‌دهم که در قسمت عمران و آبادی ایالات هم در نظر گرفته شود ولی تخصیص دادن ۴۰ میلیون دلار به این قسمت به نظر من صحیح نیست اینرا بنده عرض می‌کنم که دولت اتخاذ سند می‌کند و این را در ضمن برنامه‌های عمرانی به خصوص برنامه‌های کشاورزی تأمین خواهد کرد.
سلطان‌مراد بختیار- با توضیحاتی که آقای وزیر دارایی دادند پس گرفتم.
۶- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقایان شوشتری و صدرزاده
رئیس- آقای شوشتری مطلبی داشتید؟
شوشتری- سؤالی است از وزارت دارایی راجع به کارخانه‌جات داده‌اند چه قبل وجه بعد استدعا دارم به آقای وزیر دارایی ابلاغ شود.
رئیس- بسیار خوب به وزارت دارایی ابلاغ می‌شود آقای صدرزاده-
صدرزاده- یک دسته از آموزگاران شیراز که حقوق آنها به مأخذ ۱۵۰ تومان حقوق سابق برخلاف قانونی که از مجلس گذشته پرداخته‌اند تقاضا کرده‌اند دستور داد که شود که به آنها مطابق قانونی که از مجلسین گذشته ۲۵۰ تومان داده شود این سؤال را تقدیم می‌کنم تا از این فرصت که جناب آقای نخست‌وزیر تشریف دارند استفاده بشود.
رئیس- در جلسه فقط سؤالاتی را می‌شود داد توضیحات می‌ماند برای بعد که مطرح شود. بفرمایید آقای صارمی.
صارمی- تلگرافی است به عنوان مجلس شورای ملی در موضوع ساختن جاده بین بندرعلویه و شیراز از جهرم مخابره شده و بسیار قابل توجه است که تقدیم می‌کنم.
۷- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون اقتصاد ملی راجع به تحصیل اعتبار از دولتین آمریکا و انگلستان.
رئیس- بقیه پیشنهادات مطرح است، پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌شود قسمت آخر ماده اول به شرح زیر اصلاح گردد. شرایط فنی از قبیل طرز استهلاک و امثال آن بین دولت ایران و دولت‌های آمریکا و انگلستان تعیین خواهد گردید. شادمان-
رئیس- آقای شادمان.
جلال شادمان- قسمت آخر ماده اول در لایحه‌ای که الان مطرح است عبارت این بود: «شرایط فنی از فنی از قبیل طرز استهلاک و امثال آن در قرار دادهایی که بین دولت ایران و دولت‌های آمریکا و انگلستان منعقد می‌شود تعیین خواهد گردید.» در صورتی که صحبت قرار دادی در بین نیست منحصراً اجازه گرفتن وام است بنابراین، این عبارت ممکن است در آینده موجبات اشکال برای دولت فراهم کند و سوءتفاهمی به وجود بیاورد که شما اجازه انعقاد قرار داد دارید بیائید ببندید، این را قبلاً حضور جناب آقای وزیر دارایی توضیح دارم که ممکن است موجب گرفتاری دولت بشود فرمودند که اصلاحش بکنیم، بنده هم به این ترتیب اصلاح کردم که شرایط فنی از قبیل طرز استهلاک و امثال آن بین دولت ایران و دولت‌های آمریکا و انگلستان تعیین خواهد گردید و قرار داد را از اصل لایحه حذف کردم.
وزیر دارایی- بنده با این پیشنهاد موافقم.
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد اصلاحی موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم از دولت خواسته شود با مقامات انگلسی مذاکره نمایند و بخواهند که مدت استهلاک ۱۰ میلیون لیره از از پنج سال به ۱۵ سال تمدید گردد. تیمور تاش-
رئیس- آقای تیمورتاش-
تیمورتاش- آقایان معمولاً یکی از نگرانی‌های عمده‌ای که دارند راجع به قرضه این است که به چه ترتیب این قرضه مستهلک شود (افشارصادقی- آقا اصلاً نخواهم داد) یک قسمت این لایحه ۲۵ سال باید مستهلک شود قسمت دیگرش باید پنج سال و دو سال بعد از قرضه شروع به پرداخت می‌شود (دکتر عدل- ۷ سال است) یعنی در ظرف سه سال (دکتر عدل- ۷ سال) (وزیر دارایی- کلاً پنج سال) پس در ظرف سه سال باید ده میلیون لیره مستهلک شود یعنی سالی اقلاً (محمدرضا خرازی- از دو سال بعد که شروع می‌شود پنج سال یعنی ۷ سال می‌شود) اول این را معلوم بفرمایید که دو سال بعد از این‌که وام را گرفتند پنج سال شروع می‌شود یا کلاً پنج سال می‌شود؟ (دکتر عدل- بعد از دو سال پنج سال شروع می‌شود) (مشایخی- مجموعاً می‌شود ۷ سال) جمعاً می‌شود پنج سال بنده این‌طور استنباط کردم (وزیر دارایی همینطور است جمعاً پنج سال است) علی‌ایحال چه پنج سال چه هفت سال قدر مسلم این است که استرداد این قرضه مخصوصاً در سال‌های اول که هنور عملیات عمرانی که شده است به نتیجه و بهره ننشسته است بار سنگینی خواهد بود و چون مبنای این کار بر حسن‌نیت و حسن تفاهم و یگانگی است بنده پیشنهاد کردم و با آقای وزیر دارایی صحبت کرده‌ام که دولت وارد مذاکره بشود با مقامات انگلیسی که مدت را طولانی‌تر بکند و به جای پنج سال ۱۵ سال باشد چون بهره هم می‌دهیم اشکالی نخواهد داشت یک قدری حسن‌نیت کافی است.
رئیس- آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی- عرض کنم که این پیشنهاد جناب تیمورتاش یک توصیه‌ای است به دولت که سعی کند این مدت طولانی‌تر بشود، این به نظر بنده اشکالی ندارد ولی مکلف نباشد برای این‌که ممکن است آنها حاضر نشوند ولی سعی کردن که این مدت تمدید شود به نظر بنده اشکالی ندارد و البته چون نظر مجلس این است که تمدید شود بنده موافقم که صحبت شود. (تیمورتاش- مدت وام پنج سال است یا هفت سال؟) پنج سال است.
رئیس- آنچه که در لایحه دولت است ۷ سال است چون می‌گوید در ظرف پنج سال که بعد از دو سال شروع شد می‌شود، این یک تذکری بود که آقای تیمور تاش به دولت دادند، دیگر رأی گرفته نمی‌شود، پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم بودجه سازمانی دادگستری که از طرف دولت به مجلس تقدیم شده است مقدم بر سایر مصارف از محل قرضه پرداخت شود. ارباب.
رئیس- این پیشنهاد وارد نیست، فقط خوانده شد.
مهدی ارباب- این سر آمد تمام اصلاحات است اجازه می‌فرمایید توضیح عرض کنم بعد می‌گویم.
۸- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه.
رئیس- جلسه را ختم می‌کنم جلسته آینده روز پنجشنبه خواهد بود. دستور دنباله لایحه قرضه و اعتبار نامه آقای ایرانی (مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت.