مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۹ نشست ۱۸۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و دوم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۹ نشست ۱۸۹
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۲۲
جلسه: ۱۸۹
فهرست مطالب:
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۲- تصویب صورت‌جلسه
۳- بیانات آقای دکتر خلعتبری و تقدیم گزارش مربوط به اقدامات دولت و قطعنامه شورای امنیت در مورد بحرین
۴- طرح و تصویب اقدامات دولت مذکور در گزارش تقدیمی در مورد قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد راجع به بحرین و ابلاغ به دولت
۵- ختم جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه (۲۴) اردیبهشت ماه ۱۳۴۹
| مجلس ساعت نه و بیست دقیقه صبح به ریاست آقای عبدالله ریاضی تشکیل گردید. |
- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
رئیس ـ اسامی غائبین جلیه قبل قرائت می‌شود.
غائبین با اجازه
- آقایان دکتر امین ـ دکتر اسفندیاری ـ پرویزی ـ شهرستانی ـ دکتر حبیب‌اللهی ـ خانلر قراچورلو ـ بهادری ت‌بانو بزرگ‌نیا ـ روحانی ـ ثامنی ـ مسعودی ـ دکتر الموتی ـ صدقیانی‌زاده ـ مهندس اخوان ـ دکتر غنی ـ تهرانی ـ مهندس ارفع ـ کاسمی ـ دکتر مدنی ـ مهندس یارمحمدی ـ مهندس جلالی ـ نوری ـ دکتر وفا ـ مهندس معینی ـ دکتر ضیائی ـ دکتر کفائی ـ دکتر رضوانی ـ دکتر درودی ـ بانو ابتهاج سمیعی ـ عباس میرزائی ـ جهانشاهی ـ بختیاری‌پور ـ مهندس پرویز بهبودی ـ مهندس عطائی ـ دکتر قهرمان ـ مهندس معینی زند ـ دکتر موثقی ـ دکتر مهذب ـ دکتر خیراندیش ـ دکتر دادفر ـ سلیمانی کاشانی ـ حیدر صائبی ـ اخلاقی.
غائبین مریض
- آقایان معیری ـ مهندس معتمدی ـ پاینده ـ بانو دولتشاهی ـ ظفر ـ مهندس برومند ـ پردلی ـ تیمسار حکیمیان.
- تصویب صورت جلسه
۲- تصویب صورت جلسه
رئیس ـ نسبت به صورت جلسه دفعه گذشته نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه تصویب می‌شود.
- بیانات آقای دکتر خلعتبری و تقدیم گزارش مربوط به اقدامات دولت و قطعنامه شورای امنیت در مورد بحرین
۳- بیانات آقای دکتر خلعتبری و تقدیم گزارش مربوط به اقدامات دولت و قطعنامه شورای امنیت در مورد بحرین
رئیس ـ وارد دستور می‌شویم این جلسه فوق‌العاده به تقاضای دولت تشکیل شده است آقای دکتر خلعتبری فرمایشی دارید بفرمائید.
دکتر خلعتبری (قائم مقام وزارت امور خارجه) ـ نمایندگان محترم به خاطر دارند که آقای وزیر امور خارجه در جلسه نهم فروردین ماه گزارش اقدامات دولت را در مورد بحرین به استحضار رساندند در آن گزارش به اطلاع رسید که دولت شاهنشاهی ایران از دبیر کل سازمان ملل متحد تقاضا کرده است که مساعل جمیله خود را برای کسب تمایلات واقعی مردم بحرین نسبت به سرنوشت خود به هر نحوی که مقتضی بداند به کار ببرد همچنین به استحضار رسید که هر گاه نتیجه تحقیقات سازمان ملل متحد به تأیید شورای امنیت برسد دولت ایران آن را محترم خواهد شمرد اینک به طوری که نمایندگان محترم استحضار دارند نمایندگان اعزامی دبیر کل سازمان ملل به بحرین گزارش خود را درباره تمایلات اهالی بحرین به دبیر کل تسلیم نموده و این گزارش در جلسه مورخ ۲۱ اردیبهشت ماه دوشنبه گذشته از طرف شورای امنیت طی قطعنامه‌ای که به استحضار می‌رسانم تأیید شد متن تأیید شده قطعنامه:
با توجه به نامه مورخ ۲۸ مارس دبیر کل سازمان ملل متحد به شورای امنیت. با توجه به نظرات نمایندگان ایران و انگلستان که ضمن نامه‌های آنها در تاریخ ۹ مارس ۱۹۷۰ و ۲۰ مارس ۱۹۷۰ به ترتیب به دبیر کل سازمان ملل متحد تسلیم شده است:
۱- گزارش نماینده شخص اوتانت که ضمن یادداشت دبیر کل در تاریخ ۳۰ آوریل ۱۹۷۰ بین اعضای شورای امنیت توزیع شده است تأیید می‌شود.
۲- از نتیجه‌گیری و استنباطات گزارش به خصوص اینکه «اکثریت قاطع مردم بحرین آرزومند استقلال و تعیین سرنوشت خود در کمال آزادی هستند و می‌خواهند به عنوان یک دولت خودمختار و حاکم درباره آینده روابط خود با دولت‌های دیگر تصمیم بگیرند» استقبال می‌شود.
اینک با توجه به اینکه گزارش نماینده دبیر کل درباره تمایلات مردم بحرین به اتفاق آراء مورد تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار گرفته است. دولت نیز پیرو گزارش مورخ نهم فروردین ماه ۱۳۴۹ نتیجه اقدامات مزبور و قطعنامه شورای امنیت را جهت تأیید به استحضار مجلس محترم شورای ملی می‌رساند.
- طرح و تصویب اقدامات دولت مذکور در گزارش تقدیمی در مورد قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد راجع به بحرین و ابلاغ به دولت
۴- طرح و تصویب اقدامات دولت مذکور در گزارش تقدیمی در مورد قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد راجع به بحرین و ابلاغ به دولت
رئیس ـ گزارش دولت مطرح است قرائت می‌شود.
به طوری که نمایندگان محترم به خاطر دارند در جلسه مورخ نهم فروردین ماه ۱۳۴۹ آقای وزیر امور خارجه گزارش اقدامات دولت را در مورد بحرین به استحضار مجلسین رساندند.
در گزارش مزبور اشاره شده بود که دولت شاهنشاهی ایران از دبیر کل سازمان ملل متحد تقاضا کرده است که مساعی جمیله خود را برای کسب تمایلات واقعی مردم بحرین نسبت به سرنوشت خود به هر نحوی که مقتضی بداند اعمال نماید.
در گزارش آقای وزیر امور خارجه همچنین تصریح شده بود که هر گاه نتیجه تحقیقات دبیر کل سازمان ملل متحد به تأیید شورای امنیت برسد دولت ایران نیز مفاد آن را محترم خواهد شمرد.
اینک به طوری که نمایندگان محترم استحضار دارند نماینده اعزامی دبیر کل سازمان ملل به بحرین گزارش خود را درباره تمایلات اهالی بحرین به دبیر کل سازمان تسلیم نموده و این گزارش در جلسه مورخ دوشنبه ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۴۹ (برابر با ۱۱ ماه مه ۱۹۷۰) از طرف شورای امنیت طی قطعنامه‌ای به شرح زیر تأیید شده است:
«با توجه به نامه مورخ ۲۸ مارس دبیر کل سازمان ملل متحد به شورای امنیت. با توجه به نظرات نمایندگان ایران و انگلستان که ضمن نامه‌های آنها در تاریخ ۹ مارس ۱۹۷۰ و ۲۰ مارس ۱۹۷۰ به ترتیب به دبیر کل سازمان ملل متحد تسلیم شده است:
۱- گزارش نماینده شخص اوتانت که ضمن یادداشت دبیر کل در تاریخ ۳۰ آوریل ۱۹۷۰ بین اعضای شورای امنیت توزیع شده است تأیید می‌شود.
۲- از نتیجه‌گیری و استنباطات گزارش، به خصوص اینکه «اکثریت قاطع مردم بحرین آرزومند استقلال و تعیین سرنوشت خود در کمال آزادی هستند و می‌خواهند به عنوان یک دولت خودمختار و حاکم درباره آینده روابط خود با دولت‌های دیگر تصمیم بگیرند» استقبال می‌شود.
اینک با توجه به اینکه گزارش نمایند دبیر کل درباره تمایلات مردم بحرین به اتفاق آراء مورد تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار گرفته است، دولت نیز پیرو گزارش مورخ ۹ فروردین ماه ۱۳۴۹ نتیجه اقدامات مزبوز و قطعنامه شورای امنیت را جهت تأیید به استحضار مجلس محترم شورای ملی می‌رساند.
- نخست وزیر - امیر عباس هویدا.
- قائم مقام وزیر امور خارجه - عباسعلی خلعتبری.
رئیس ـ نسبت به گزارش دولت نظری نیست؟ آقای پزشکپور بفرمائید.
پزشکپور ـ همکاران گرامی، از نهم فروردین ماه تا کنون بحث و بررسی نسبت به یکی از مهمترین مسائل ملی ما در مجلی شورای ملی در جلسات متعدد مورد رسیدگی است و در این جلسه دولت گزارشی را که در مورد جدائی بحرین و یا به بیان توجیهی که در مصوبه شورای امنیت شده است استقلال بحرین استان چهاردهم میهن ما عنوان کرده است به اطلاع و آگاهی همکاران گرامی خانم‌ها و آقایان رسید نکته‌ای که حائز اهمیت است این است که گزارش دولت مبتنی است بر قطعنامه صادره از شورای امنیت سازمان ملل و قطعنامه صادره از شورای امنیت مبتنی است بر گزارش فرستاده دبیر کل سازمان ملل، به طوری که جملات و فرازهای قطعنامه به طور صریح اظهار نظر کرده است نسبت به محتوای گزارش نماینده اوتانت بنابراین به جا و مقتضی بوده که این گزارش که مستند و مستمسک شورای امنیت برای به هر حال، تأیید جدائی قسمتی از سرزمین ما هست میان نمایندگان مجلس توزیع می‌شد تا با توجه به قسمت‌های گوناگون این گزارش در یکی از مهمترین و حساس‌ترین مسائل مربوط به تاریخ وطن خود بررسی می‌کردیم علی ای‌حال تا آنجائی که متن این گزارش در روزنامه‌ها درج و منعکس شده است بررسی‌هائی شده است از طرف گروه پارلمانی پان ایرانیست که جهات و دلایل مخالفت گروه پارلمانی پان ایرانیست را با گزارش دولت و در نتیجه آنچه که به عنوان مصوبه شورای امنیت و به عنوان پایه و اساس برای تجزیه این گوشه از سرزمین ما مطرح شده است به عرض خواهم رساند بدیهی است که در این نکته جای هیچ تردیدی نیست که همه خانم‌ها و آقایان در این مورد هماهنگی دارند که وضعی که برای بحرین به این کیفیت پیش آمده است در نوع خود یک وضع کاملاً استثنائی است چه از نظر برنامه‌های مربوط به میهن و ملت ما و چه از نظر نوع خودش نسبت به برنامه‌هائی که در سطح سیاست جهانی و بین‌المللی اجرا شده است بنابراین می‌بایست که با یک دقت و بردباری بررسی بشود و من می‌پردازم به بحث و بررسی نسبت به گزارش نماینده آقای اوتانت گزارشی که می‌خواهد از نطر موازین و مقررات بین‌المللی به عنوان یک مستند و یک سند بین‌المللی به عنوان یک مستند و یک سند بین‌المللی برای تجزیه قسمتی از وطن ما باشد گزارشی که دولت بر اساس آن گزارش را تقدیم مجلس کرده است و تأیید مجلس شورای ملی را می‌خواهد در واقع برای تأیید مقاد آن گزارش است بنابراین باید که این گزارش دقیقاً مورد بررسی قرار بگیرد و وقتی این گزارش را بررسی کنیم خواهیم دید که این گزارش چه از نظر ضوابط حقوق بین‌المللی چه از نظر مقررات و سنت‌های بین‌المللی و چه از نظر آن قواعد و قوانین که به حال پایه و اساس است برای بررسی نظرات مردم در هر محیط دارای اعتبار نمی‌تواند باشد (دکتر طالع ـ صحیح است) نسبت به سایر مسائل در ضمن توضیحاتی که به دنبال طرح استیضاح گروه پارلمانی مطرح شد مسائلی را عرض کردم نظرات گروه پارلمانی پان ایرانیست را به خصوص به استناد گزارش‌های دولت که با دقت لازم جمع‌آوری شده بود و همانطور که عرض کردم در نوع خود گردآوری بی‌مانندی از دلائل قاطع و متقن نسبت به حاکمیت بی‌چون و چرای یک ملت در مورد گوشه‌ای از سرزمین خود می‌باشد به عرض مجلس شورای ملی رساندیم و این نکته را عرض کردم که به هر حال این حاکمیت ملی قابل تجزیه و تفکیک نمی‌تواند باشد اما با این وجود آنچه به خصوص استیضاح به آن اتکاء داشت گذشته از آن مطالب این بود که نحوه‌ای که از طرف دولت اتخاذ شده است برای کسب نظرات مردم بحرین برای کسب تمایلات مردم بحرین نحوه‌ای نیست که بتواند موجباتی را فراهم کند که آنها با برخورداری از حقوقی که به موجب مقررات جهانی مقررات محلی هر انسانی برای اظهارنظر آزادانه خود دارد برخوردار باشند و در نتیجه با آن نحوه‌ای که اعمال و اجرا می‌شود تمایلات واقعی مردم بحرین که لامحاله عبارت است از زندگی کردن با ملت ایران، زندگی کردن با مادربزرگ وطن بیان و ابراز بشود (نمایندگان پان ایرانیست ـ صحیح است) متأسفانه گزارشی که بیان شد یک چنین واقعیت تلخ و اندوهباری را با خود داشت و سراپای گزارش تقدیمی نماینده اوتانت و در نتیجه گزارشی که به شورای امنیت تقدیم شده است دلالت بر نقض این حقوق مسلم انسان‌ها دلالت بر نقض این اصول بین‌المللی و نیز دلالت دارد که عرض کردم و حال یک یک می‌پردازیم از این دیدگاه به بررسی گزارش نماینده اوتانت در مقدمه گزارش چنین می‌گوید که از سازمان ملل متحد درخواست می‌شود نماینده‌ای از جانب شخص دبیر کل سازمان برای تعیین و تمایز خواست ساکنان بحرین به آن سرزمین اعزام نماید بنابراین می‌بایست نحوة اقداماتی که اعمال می‌شد روشی که از طرف نماینده اوقات اعمال می‌شد به کیفیتی باشد که خواست و تقاضا و تمایلات مردم بحرین را احراز کند حال ببینیم این آقای نماینده سازمان ملل متحد به چه کیفیتی و در چه شرایطی عمل کرده است؟ مسئله مهم و اساسی این هست آنچه که گروه پارلمانی پان ایرانیست گذشته از آن مسائلی بر روی آنها مؤکداً ایستاد و موکداً ایستاده است این است که ما ببینیم به هر حال چه موجباتی فراهم شد برای اینکه مردم این گوشه از وطن ما بتوانند آزادانه نظرات خود را ابراز کنند؟ و ببینیم آیا نحوه‌ای که اعمال و اجرا شده و در گزارش نماینده اوتانت منعکس است احراز کننده خواست مردم بحرین هست یا نیست؟ آن وقت اگر احراز شد که چنین نحوه و طرز کاری نمی‌تواند احراز کننده تمایلات مردم بحرین باشد بنابراین این چنین گزارشی نمی‌تواند یک مستند قانونی از نظر حقوق بین‌المللی برای اتخاذ چنین تصمیمی از ناحیه شورای امنیت و تقدیم گزارش دولت باشد نکته‌ای که قبلاً عرض کردم و اینجا در این مورد هم باز تکرار می‌کنم این است که در این تردید نیست آن محیط و آن نظاماتی که در مجمع الجزایر بحرین مستقر بود و نماینده اوتانت در آن شرایط برای کسب نظرات مردم بحرین به این گوشه از وطن ما رفت نظاماتی بود که بنا به گزارش‌های دولت و از جمله گزارشی که در نهم فروردین ماه در مجلس شورای ملی مطرح شد زائیده از استعمار انگلیس بود (صحیح است) یعنی استعمار انگلیس بیش از یکصد سال در این گوشه از وطن ما مستقر شد عوامل خود را مستولی کرد سازمان‌ها و پایگاه‌هائی به وجود آورد زندان‌هائی را برای به زنجیر کشیدن ایرانیان ایجاد کرد اقدامات ضد ایرانی به نحو وسیع انجام داد به طوری که اعلامیه شجاعانه وزارت خارجه در سال گذشته بود که گفت با دو عامل زور و تزویر استعمار انگلیس این ناحیه از سرزویم ما را از وطن ما را به زنجیرهای جدائی و بردگی کشیده، نماینده اوتانت در چنین شرایطی به چنین سرزمینی رفت برای اینکه نظرات و تمایلات مردم بحرین را استفسار یا استخبار بکند بدیهی است قبل از هر چیز وجود آن سلطه استعمار وجود این سازمان‌های استعماری در سرزمین بحرین هر نوع تصور محیط آزاد را برای کسب تمایلاتی که بتواند مبنا و پایه‌های قانونی و حقوقی برای جدائی بحرین باشد از بین می‌برد (نمایندگان پان ایرانیست ـ صحیح است) این البته نه تنها در مورد بحرین است دوستان بسیاری اینجا تشریف دارند از اعضای محترم دولت و نمایندگان مجلس شورای ملی که در امور حقوقی در حقوق بین‌الملل و در مسائل مختلف آگاه و وارد هستند و این اصل، اصل احراز تمایلات را در سرزمین‌های استعمار شده و بیان تمایلات مردم یک منطقه‌ای را که زیر زنجیرهای یکصد ساله استعمار هست این را هیچ یک از موازین بین‌المللی نمی‌پذیرد پس آقای نماینده اوتانت در یک چنین شرایطی به بحرین رفت خوشبختانه گزارش نماینده اوتانت سرا پا دلالت دارد بر این که در چنین شرایطی و در زیر سایه شوم و سنگین این سازمان‌های زاده استعمار و سالب آزادی مردم بحرین اقدامات خود را دنبال کرد تمامی قسمت‌های مختلف گزراش ایشان دلالت بر این معنا دارد و من مطالبی که عرض می‌کنم عیناً از آن قسمت‌ها و فرازهائی است که این آقای ایتالیائی در گزارش خود منعکس کرده است ایشان وقتی نحوه احراز تمایلات مردم بحرین را می‌خواهند بیان کنند به این کیفیت گزارش می‌دهد و در گزارش خود می‌نویسد در این مورد فهرستی به اینجا داده شد و این فهرست که در اختیار من قرار گرفت حاوی نام سازمان‌ها و مؤسسات بحرین بود و من می‌بایست از این فهرست عواملی را برگزینم که برای تحقیقاتم نمودار تمایلات و نظر کلی مردم بحرین باشد پس معلوم است وقتی که ایشان حرکت کرده برود به بحرین بنا به صریح گزارش خودش یک فهرستی به ایشان داده شده از وضع سازمان‌ها و مؤسسات برای اینکه کسب نظر بکند و تمایلات مردم بحرین را احراز بکند خیلی جالب است همکاران گرامی در قسمت‌های دیگر این گزارش اگر مطالعه کرده باشید می‌رسید به اینکه این سازمان‌ها و مؤسسات از چه قبیل سازمان‌ها و مؤسساتی است و کاملاً نشان داده می‌شود که مؤسسات و سازمان‌هائی است که وابسته حکومت دست نشانده انگلیس در بحرین بوده است (صحیح است) البته عرض کردم اگر اصل گزارش خلاف این است چون متأسفانه در اختیار مجلس شورای ملی قرار نگرفته است و این گزارشی است که عیناً در روزنامه منعکس شده و من به استناد آن دارم مطالبی را عرض می‌کنم پس ایشان با فهرستی که گرفت حرکت کرد به بحرین در یک چنین شرایطی که برود و از نمایندگان این نوع سازمان‌ها و مؤسسات بپرسد که آیا می‌خواهند با وطن خود زندگی کنند یا نه آیا می‌خواهند جزئی از سرزمین مادربزرگ خود، ایران باشند یا نه؟ خوب این پرسش پیش می‌آید که این فهرست را چه مقامی در اختیار این آقای نماینده اوتانت قرار داده و آن چه مرجعی بوده که معلوم کرده باید نظرات مردم بحرین به دلالت گزارش نماینده اوتانت از انجمن‌های شهر از هیئت‌های اوقاف از انجمن‌های بهداری از مؤسسات مشابه دیگری که به دلالت و به صراحت گزارش وابسته به اصطلاح دولت غاصب بحرین بوده‌اند از آنها پرسش شود که آیا موافقند با ما زندگی کنند یا خیر؟ ایشان در گزارش خود فکر می‌کند که به من اطمینان داده شد آنجا آزادی کامل خواهد بود و مراجعه کنندگان به من از عواقب وخیم مراجعه به من در امان خواهند بود این صریح گزارش است و نکته بسیار جالبی است یعنی لااقل حتی از نظر ایشان که نماینده شخص دبیر کل سازمان ملل بوده است و می‌خواهند عزیمت کند به بحرین به جهاتی، به همان جهات که عرض کردم طبیعی است هر کس جز این فکر نمی‌کند این بیم وجود داشته که مبادا به کیفیتی باشد که حتی اگر کسی به ایشان مراجعه کند دچار عواقب وخیم بشود لابد یک سلسله جهات و دلایلی وجود داشته که آن بیم و نگرانی به وجود آمده مسئله این است که برای از بین بردن آن جهات و دلایل که حتی ذهن نماینده سازمان ملل را تا این حد نگران می‌کند چه اقدامی شده؟ از طرف همین مرجع بین‌المللی چه اقدامی شده است؟ بی‌گمان هیچ.
دکتر حکیم شوشتری ـ راهی پیش‌بینی می‌فرمودید که اگر آن طور می‌شد بهتر بود.
عباس میرزائی ـ این سؤالات را قبلاً در زمان استیضاح مطرح کردید و از طرف دولت هم جواب داده شد.
پزشکپور ـ من فکر می‌کنم در زمان استیضاح مطلقاً گزارش دولت مطرح نبود و این مطالب الان کاملا درباره گزارش نماینده اوتانت است به عنوان قطعنامه مصوب شورای امنیت و آن قطعنامه محتوای گزارش دولت است بنابراین در این مورد اقدامی صورت نگرفت و ایشان در چنین محیطی به بحرین رفت اما در همین گزارش ما به مسائل جالبی برخورد می‌کنیم این مسئله بسیار مهم است این مسئله‌ای است که به هر حال حل شده است برای ملت‌ها ولی برای یک بحث و بررسی اساسی می‌بایست به طور قطع حل بشود ما اگر گاه سخن از نژاد ایرانی می‌گوئیم یعنی همیشه می‌گوئیم، به هیچ وجه اینطور نیست که ما دارای اندیشه‌های نژادپرستی باشیم ما با هر گونه نژادپرستی به شدت مخالفیم ما با هر نوع تبعیض نژادی به شدت مبارزه می‌کنیم (نمایندگان پان ایرانیست ـ صحیح است).
ما هر نوع تبعیض نژادی را در هر نقطه از جهان محکوم می‌کنیم (نمایندگان پان ایرانیست ـ صحیح است) (دکتر ناصر بهبودی ـ جناب پزشکپور همه ملت ایران محکوم می‌کنند) می‌دانم، در این تردید نیست ولی گاه متأسفانه در مورد یک بحث و بررسی اساسی و ملی اینطور توجیهاتی صورت می‌گیرد که چنین مسائلی را بیان می‌کنند و من خواستم از این فرست استفاده کنم و به اطلاع همکاران گرامی برسانم که بدانید طی ۲۸ سال مبارزه... (دکتر حکیم شوشتری ـ آقای پزشکپور تغییر عقیده دادید؟) به هیچ وجه، ممکن است من دوره خاک و خون را بیاورم و دوره روزنامه ایران نوین را هم بگذاریم و ببینیم کدام روزنامه تبعیض نژادی و نژادپرستی را به هر شکل و در هر منطقه کوبیده تا ببینید که ما در آفریقا ویتنمام و در هر کجای دیگر هر نوع استعمار را به هر رنگ و شکل که بوده است کوبیده‌ایم (دکتر حکیم شوشتری ـ خود پان ایرانیست یعنی نژادپرستی) متأسفم که چنین توجیه می‌فرمائید چون این توجیه صحیح نیست پان ایرانیسم یعنی نهضت خواستار وحدت، هم‌آهنگی، یگانگی، همدردی و همدلی هر کس که ایرانی نژاد است و هر کس که وابسته به شاهنشاهی ایران است (حیدر صائبی ـ فرمایشاتتان را بفرمائید تبلیغ حزبی نفرمائید) چون آقای دکتر نکته‌ای را گفتند من خواستم آن نکته را توجیه کنم خوب یادم هست این جمله معترضه را هم عرض کنم که وقتی سه سال پیش مبارزاتی را برای دفاع از هم نژادان کرد در آن سوی مرزها شروع کردیم بعد از مبارزات متوالی سال‌های گذشته چنین مطالبی را گفتند و من خیلی خوشوقت شدم آقای دکتر که به هر حال دیدم به اینجا رسید که خوشبختانه این پیروزی بزرگ به دست آمد که این آرمان ملی را همه شناختند و صفحات بسیاری از روزنامه‌های کثیرالانتشار حاوی شعارهائی در مورد کردهای آریائی نژاد شد و ما خوشوقت هستیم و افتخار می‌کنیم که لااقل در این مبارزه سهمی داشته‌آیم پس مطلقاً دیگر در چنین مواردی که این مسائل مطرح می‌شود انصاف نیست که آن وقت بارقه‌های جنبش ملی را در هر لباس باشد و به هر کیفیت باشد ما بخواهیم به کیفیت دیگری توجیه کنیم اجازه بفرمائید بیش از این در این مورد عرایضم را ادامه ندهم.
دکتر حکیم شوشتری ـ خودتان را هم سرور نگوئید قاطی مردم بشوید.
دکتر فریور ـ این دیگر به شما مربوط نیست.
دکتر حکیم شوشتری ـ من دارم با ایشان صحبت می‌کنم.
پزشکپور ـ به هر حال همکاران گرامی در مورد یک قسمت مهم این گزارش نظرتان را جلب می‌کنم در این گزاری به یک سرشماری استناد شده که در سال ۱۹۶۵ انجام شده هر چند این سرشماری در شرایطی از آن قبیل بوده است که عرض کردم ولی همین سرشماری با خود حقایق بسیار و واقعیت‌های بسیار و تکیه‌گاه‌های بسیار دارد که نشان می‌دهد این گزارش و نتیجه‌گیرری نماینده اوتانت نمی‌تواند درست باشد در این گزارش اینطور ذکر می‌شود که در سال ۱۹۶۵ ـ ۷۹ درصد از مردم بحرین، از ساکنان بحرین، بومی بحرینی بوده‌اند و در همین جا ذکر شده است که درر همان سال ۹ /۶ درصد عمانی و مسقطی بوده‌اند و در همان‌جا ذکر کرده است که بیش از ۷ هزار ایرانی بوده است سؤال من این است که بومی بحرینی کیست؟ (دکتر طالع ـ ایرانی) این ۷۹ درصد بومی بحرینی یعنی کسانی که از ابتدا در بحرین زندگی می‌کرده‌اند کسانی بوده‌اند که قبل از استیلای استعمار در بحرین بوده‌اند و به همین دلیل بومی بحرینی خطاب شده‌اند اینها چه کسانی هستند؟ اینها ایرانی‌ها هستند کما اینکه ما نمی‌توانیم بگوئیم بومی فارسی ما نمی‌توانیم بگوئیم بومی سنندجی اینها همه ایرانی هستند (صحیح است) آن بومی‌هائی که اینجا نام از آنها برده در این سرشماری ۷۹ درصد بوده‌اند اینها ایرانیانی بوده‌اند که در آن مطنقه زندگی می‌کردند ولی این ۷ هزار و خورده‌ای که شناسنامه دارند می‌دانید چه کسانی هستند؟ ایرانی‌هائی هستند که شناسنامه دارند با زحمات و رنج‌های بسیار آمده‌اند شناسنامه ایرانی گرفته‌اند ولی این دلالت بر این ندارد که آن ۷۹ درصد دیگر ایرانی نیستند به نظر من این بسیار مسئله مهمی است چرا؟ چون دلائلی را عرض می‌کنم و نظر همکاران گرامی به خصوص آقای معزی را که به مسائل فرهنگی و محیط نفوذ ادبیات فارسی آشنائی دارند به قسمت‌های دیگری از همین گزارش جلب می‌کنم که دلالت دارد به اینکه آن ۷۹ درصدی که به عنوان بومی بحرین ذکر شده‌اند اینها همان ایرانی‌ها هستند آقای گیچاردی در قسمت دیگری از همین فرازی که عرض کردم که آماری از سرشماری سال ۱۹۶۵ را بیان می‌کند چنین ذکر می‌کند تشخیص و تمایز اصالت بحرینی‌های ایرانی الاصل و برآورد عده اینها بسیار دشوار است به شهادت منابعی که بهترین مطلعین امر شناخته می‌شوند این عده را بر پایه تمایلات فرهنگی به ویژه مکالمه فارسی در خانه‌هایشان که نمودار اصالت ایرانی اینها است حداقل ۷ هزار و حداکثر ۹۵ هزار تخمین می‌زنند (مهندس صائبی ـ ۹۵۰۰ نفر است نه نود و پنج هزار نفر) (قراچورلو ـ اشتباه چاپی است).
(دکتر فریور ـ شما چرا اصرار دارید کم کنید).
بله اینجا نوشته شده است حداکثر ۹۵ هزار تن اگر اشتباه است از ناحیه ما نبوده این اشتباه ناشی از آن بوده است که همانطور که عرض کردم این گزارش در اختیار مجلس شورای ملی گذاشته نشده علی‌ای‌حال در این قسمت من یک نتیجه‌گیری دیگر می‌خواستم بکنم و آن مهم است و آن این است که معلوم است وضع در آنجا به کیفیتی است (عباس میرزائی ـ بالاخره معلوم نشد که این حساب شما صحیح است یا اشتباه درآمده) آنچه در شماره ۱۴ اردیبهشت ماه ۴۹ روزنامه اطلاعات درج شده است (عباس میرزائی ـ اطلاعات شما چیست؟) من گزارش نماینده اوتانت را دارم برای جنابعالی بیان می‌کنم گزارش دیگری هم دولت در اختیار ما نگذاشته است.
عباس میرزائی ـ آخر شما جغرافی خوانده‌اید وکیل دادگستری هستید.
دکتر فریور ـ اطلاع ما این است که بحرین جزئی از ایران است.
عباس میرزائی ـ من با شما صحبت نکردم با جناب سرور شما صحبت می‌کنم.
دکتر فریور ـ این درست است که شما حق دارید هر موقع بخواهید صحبت کنید.
پزشکپورـ آقای عباس میرزائی داستان بسیار جالبی شده است هنگامی که یکی از مهمترین و اساسی‌ترین مسائل ملی ما مطرح است جای تأسف این است که گاه برخی کار و بحث را به این درجه از پائین‌گرائی می‌کشانند اصطلاح دیگری نمی‌خواهم بیان کنم، چه باید کرد خیلی چیزها داریم می‌بینیم علی‌ای‌حال این قسمت از گزارش ایاشن دلالت دارد بر اینکه مردم ایرانی و ایرانیان در بحرین و مردم بحرین حتی آزادانه در محیط‌های دیگر نمی‌توانند به زبان خودشان یعنی زبان فارسی صحبت کنند به طوری که نماینده آقای اوتانت می‌گوید ایرانی‌الاصل‌ها را باید از طریق مکالماتشان در خانه‌هاشان که به زبان فارسی سخن می‌گویند شناخت اینها در چنین شرایطی هستند حق تکلم به زبان فارسی را ندارند و پرسش ما این بود و بحث ما در این باره این است که چگونه در یک چنین شرایطی و یک چنین محیطی که گزارش دلالت دارد تمایلات و نظرات آزادانه مردم بحرین احراز و استنباط می‌شود (دکتر حکیم شوشتری ـ آقای پزشکپور پاکستانی‌های آنجا هم توی خانه‌هایشان به زبان اردو صحبت می‌کنند) حالا ملاحظه بفرمائید این برنامه را نماینده اوتانت چگونه پیاده کرد بر اساس این گزارش و ببینیم آیا نحوه پیاده کردن این برنامه می‌تواند با آن مقدمه گزارش که احراز تمایلات و خواست مردم بحرین باشد تطبیق بکند؟ ایشان و هیئتشان در حدود سه هفته در مجمع الجزایر بحرین می‌مانند گزارش و آشنائی به وضع جغرافیائی و پراکندگی نیروهای انسانی در بحرین دلالت دارد و آن وضع خاصی که عرض کردن که یک هیئتی در مدت سه هفته مطلقاً نخواهد توانست واقعاً به یک بررسی دقیق و عمیق برای احراز نظرات مردم برای احراز نظرات ساکنان منطقه‌آی مثل مجمع الجزایر بحرین اقدام بکند پس ایشان از چه راه رفت گزارش دلالت دارد که از چه راه رفت در گزارش بیان می‌کند که به نمایندگان گروه‌های مختلف مراجعه کردم من اسامی برخی از این گروه‌هائی را که ایشان نام برده است برای همکاران محترم و در این جلسه مجلس شورای ملی قرائت می‌کنم شوراهای شهرداری، کمیته‌های دولتی، انجمن‌های بهداشتی، کمیته‌های اوقاف، انجمن‌های هلال سرخ، انجمن‌های زنان اینها مؤسسات و سازمان‌هائی بوده است که فهرستی از آنها در اختیار نماینده اوتانت بوده و به چنین سازمان‌هائی مراجعه کرده است کیفیت این سازمان‌ها و مؤسسات نشان می‌دهد که همه اینها به نحوی به حکومت یاغی شیخ عیسی ارتباط داشته‌اند اینها به نحوی زیر نفوذ او بوده‌اند و جالب این است که در همین گزارش به این گروه‌ها اشاره کرده نمایند اوتانت و رابطه این گروه‌ها را با دولت به قول خودش در بحرین تأیید کرده معلوم نیست آیا ایشان باید می‌رفت نظر سازمان‌های دولتی را استخبار می‌کرد یا تمایلات مردم بحرین را احراز می‌نمود؟ ایشان آیا می‌بایست می‌رفت نظر هیأت‌های اوقاف و انجمن‌های شهر را استفسار می‌کرد که در گزارش حتی منعکس است که حکومت در آن انجمن‌ها دخالت دارد یا نظر مردم را بعد البته در قسمت دیگری از گزارش اشاره می‌کند که ضمناً من اعلام کردم که از مردم بحرین اگر کسانی مایل هستند به من مراجعه کنند برخی از آن مراجعه‌کنندگان را هم نام برده است و ذکر می‌کند که تنها به دو روستا رفتم و آنجا با کدخداها ملاقات کردم (دکتر عدل ـ بیش از این نیست) بیش از این است و به همین کیفیت موارد دیگری را که من از اطالة کلام در این مورد خودداری می‌کنم ایشان در گزارش خود بیان می‌کند چنین گزارشی نمی‌تواند به هیچ وجه یک نحوه مستدل مطمئن و منطقی برای استنباط و احراز تمایلات مردم بحرین باشد (نمایندگان پان ایرانیست ـ صحیح است) جالب اینجا است البته از اطاق تجارت و صنایع بحرین هم ملاقات می‌کند و نظر آنها را هم به عنوان تمایلات مردم بحرین برای جدائی از ایران عنوان می‌کند ولی شما را به خدا آن مواردی را که در اینجا ذکر شده بود و این سازمان‌هائی را که ایشان به آنها مراجعه کرده بود که ارگان‌های حکومتی و دولتی است آیا نظرات آنها و تمایلات آنها می‌تواند پایه‌ای باشد از برای اینکه ما یک حقوق مسلم را نسبت به گوشه‌ای از وطن خود ندیده بگیریم از جمله سازمان‌هائی که گفته است و به آنها مراجعه کرده است انجمن زنان بوده ولی در گزارش ملاحظه می‌کنید که درباره وضع زنان در بحرین کیفیت کار و فعالیت زنان در بحرین چگونه در این گزارش اظهار نظر می‌کند می‌گوید نقش زنان غالباً مشهود نیست و آنها به ندرت در زندگی عمومی شرکت می‌کنند با معدودی از زنان مصاحبه شده در حالی که ابتدا گفته بود که از جمله سازمان‌هائی که به آن مراجعه می‌کنند یکی انجمن زنان است قسمت دیگر از گزارش دلالت دارد که فقط با معدودی از زنان مصاحبه کرده که لابد دیدید این عکس‌هائی را که در بعضی از جرائد کلیشه کرده بودند اجتماعاتی را که نماینده اوتانت با آنها مصاحبه می‌کند از ۴ یا ۵ نفر تجاوز نمی‌کرد (مسعودی ـ شما سازمان ملل را قبول ندارید) سازمان ملل را قبول داریم ولی به هیچ وجه این را صریحاً عرض می‌کنم به هیچ وجه قبول نداریم که سازمان ملل بتواند هر آنچه که خواست با ملت ما بکند بتواند (صحیح است).
مسعودی ـ یک جا قبول دارید یک جا قبول ندارید.
دکتر طالع ـ جواب نامه شما را که داده‌اند قبول داشته باشید.
پزشکپور ـ ما حاکمیت ملی را بر مصوبات سازمان ملل مرجع می‌شماریم در قسمت دیگری از گزارش ذکر می‌کند متأسفانه آنجائی است که این آقا برخلاف واقع چنین بررسی‌هائی می‌کند که اکثریت ساکنین بحرین غیر ایرانی هستند ولی در قسمت دیگر گزارش می‌گوید تقریباً همه ساکنین بحرین با داشتن سنت فرهنگی ایرانی البته بعد اظهار نظر خودش را می‌گوید که این مسئله مهم است این قسمت از گزارش نشان می‌دهد که اکثریت قریب به اتفاق مردم بحرین پیوند خود را با سنت فرهنگ ایرانی حفظ کرده‌اند و کسی که سنت خود را با پیوند فرهنگ ایرانی حفظ بکند یعنی روح و روان ایرانی را دارد و چنین کسانی هرگز چنین تمایلی را ابراز نخواهند کرد که از مادر وطن جدا بشوند و زندگی جداگانه‌ای داشته باشند (دکتر حکیم شوشتری ـ دکان بحرین نباید بسته شود؟) جنابعالی مسئلة بحرین را دکان می‌دانید؟ (دکتر حکیم شوشتری ـ عرض کردم به یک نوع حرفش نباید تمام شود؟ یک قدری واقع‌بین باشید) عرض کردم فقط متأسفم شما واقع‌بین هستید که بحرین را دکان می‌دانید ما اینطور فکر نمی‌کنیم و سایر همکاران هم فکر نمی‌کنم اینطور فکر کنند (دکتر حکیم شوشتری ـ دکان هست برای عده‌ای معدود نه برای اکثریت) بنابراین قسمت اعظم گزارش نماینده اوتانت که در شورای امنیت مورد بررسی قرار گرفت و متکا و پایه و اساس این قطعنامه شد به کیفیتی بود که عرض کردم گذشته از آن دلایل دیگری که قبلا معروض داشتم با توجه به همین گزارش و با توجه به نحوه‌ای که در این گزارش بیان و عنوان شده هرگز این گزارش نمی‌تواند از نظر هیچ مرجعی که واقعاً به عدل و انصاف بین‌المللی توجه داشته باشد از نظر آثار حقوقی احتمالی آینده سالب حقوق ملت ایران نسبت به قسمتی از خاک وطن و سالب حق مسلم مردم بحرین برای زندگی کردن با مادربزرگ میهن ایران باشد (نمایندگان پان ایرانیست ـ صحیح است) با توجه به مسائلی که عرض کردم گزارش دلالت دارد که در بحرین حکومتی هست که برنامه‌های استعماری و تبعیض نژادی و اقدامات ناقض اصول مسلم اعلامیه حقوق بشر را به شدت دنبال می‌کند.
(چند نفر از نمایندگان ـ صحیح است).
و نه تنها این گزارش چنین دلالت دارد همه حوادث گذشته اعلامیه‌های متعدد دولت تمام دلایل مسلم دلالت بر این مسئله دارد که در بحرین آن قسمت از اصول اعلامیه جهانی حقوق بشر که از منضمات منشور ملل متحد است سالهاست نقض شده و بررسی نماینده اوتانت به این کیفیت در مجمع الجزایر بحرین در شرایطی بوده که این اصول به ویژه اصول مندرج در مواد ۳ ـ ۵ ـ ۷ ـ ۱۹ ـ ۲۱ و بالاخره اصل مهم مندرج در مادة ۳۰ اعلامیه جهانی حقوق بشر نقض شده (نمایندگان پان ایرانیست ـ صحیح است) و چنین ابراز و احراز تمایلاتی نتیجه‌گیری از چنین احراز تمایلاتی در چنین شرایطی که مردم بحرین در زیر شلاق نقض این اصول هستند نمی‌تواند هرگز یک نتیجه‌گیری صحیح و قانونی باشد (فروتن ـ در سار هم به همین نحو عمل شد) خیر در ساز به این کیفیت نبود (مهندس ارفع ـ به نظر جنابعالی به چه کیفیت عمل می‌شد صحیح بود؟) می‌بایست به نفوذ و سلطه استعمار، به وجود عوامل زائیده حکومت استعمار، به حکومت جابرانه عمال مبعوث استعمار در بحرین پایان داده می‌شد به وسیله همین مراجع جهانی، باید محیط آزاد برای ابراز نظرات مردم بحرین ایجاد می‌شد باید مردم بحرین در شرایطی آزاد اظهار نظر می‌کردند باید نماینده اوتانت نظرات آزاد مردم بحرین را می‌گرفت نه نظر مؤسسات و هیئت‌های اوقافش را (نمایندگان پان ایرانیست ـ صحیح است) باید این اقدامات می‌شد در سار هم به همین کیفیت شد، ما به هیچ وجه مخالف با این مسئله نبودیم چرا چون ایمان داریم که در هر گوشه‌ای از وطن بزرگ ما در شرایط آزاد و دور از نفوذ استعمار اگر اخذ رأی کنند، اخذ نظر کنند، استخبار کنند، جز این نظر نخواهند داد که با ملت ایران و در زیر درفش شاهنشاهی ایران زندگی خواهند کرد (چند تن از نمایندگان ـ صحیح است) به خصوص در سرزمین و در یک منطقه‌ای که جزء محدوده ما بوده است به دلالت گزارش دولت می‌فرمائید آقای مهندس ارفع چه می‌کردند؟ عرضم این بود ما به هیچ وجه مخالف این نبودیم این سمتی بود که این سمت را در مصاجبه دهلی نو شاهنشاه کاملاً با بیان مشخص روشن فرمودند که نظرات مردم بحرین کسب شود ولی نظرات مردم بحرین در چه شرایطی؟ (مهندس ارفع ـ نحوه عمل را بالاخره نفرمودید، تئوریکمان صحیح ولی نحوه عملی و پیاده کردن چه جور باشد نفرمودید؟) این با دولت بود در مورد توضیح استیضاح سرور دکتر عاملی توضیح دادند که دولت باید اقدام می‌کرد تعدی‌ها تجاوزها ستمکاری‌ها شلاق‌های ظلم و ستم که بر گرده مردم بحرین کوبیده می‌شود آنها را در چنین مراجع جهانی مطرح می‌کرد و نتیجه‌گیری می‌شد برای اینکه این غل و زنجیر از دست و پای مردم بحرین برداشته می‌شد جز این مطلبی نیست (صدری کیوان ـ دولت خیلی عالی عمل کرد) (مهندس ارفع ـ باید نفوذ استعمار را از بین می‌بردند حکومت بحرین را هم ساقط می‌کردند مردم بحرین را می‌آوردند در دشت ورامین و آن وقت اخذ رأی می‌کردند؟) علی‌ای‌حال همکاران گرامی همانطور که در ابتدای سخنانم بیان کردم در این مرحله مطلقاً درباره توضیحات و عرایضی که به آگاهی مجلس شورای ملی رساندم ناظر به دیگر موارد نبود. دیگر موارد توضیح داده شد در هنگام استیضاح از دولت و این بار این گزارشی که مستند به تصمیم شورای امنیت بود مورد رسیدگی و بررسی قرار گرفت علی ای‌حال با توجه به دلایلی که بیان شد و با توجه به دلایلی که در جلسات دیگر معروض شد گروه پارلمانی پان ایرانیست با گزارش دولت که گزارش جدائی یا به قولی گزارش جدائی بحرین است به این دلایلی که عرض کردم موافق نمی‌تواند باشد و رأی گروه پارلمانی پان ایرانیست در مقابل چنین گزارشی رأی مخالف است (نمایندگان پان ایرانیست ـ آفرین).
رئیس ـ آقای خواجه نوری بفرمائید.
خواجه نوری ـ با اجازه مقام ریاست و همکاران محترم اینجانب در مقابل فرمایشات سرور پزشکپور که البته سرور معدودی هستند و شاید از این بابت ادعای خارج از حدود یافته‌اند مطالب به عرض می‌رسانم مقدمتاً باید عرض کنم خدمت ایشان و دوستان عزیز که وطن‌پرستی و علاقه به سرزمین ایران انحصار یک نفر و دو نفر و سه نفر و چهار نفر نمی‌تواند باشد (احسنت) تمام مردم این مملکت علاقه به این آب و خاک دارند علاقه به تاریخ باستانی ایران دارند و به این میراثشان افتخار می‌ورزند پس برای مرتبه اول و آخر و برای شروع صحبتم به ایشان و دوستانم عرض می‌کنم که این مطالب را نباید از جهت عوام‌فریبی بیان کرد بلکه باید با حقایقی که در تاریخ کنونی وجود دارد مواجه شد و مسائل را روی این ضابطه بررسی و راه‌حل پیدا کرد (صحیح است ـ احسنت) بنده از مسئله بحرین و موضوع بحرین یک خاطره بسیار تلخی دارم برای اولین مرتبه به طور حاد چه موقع در ایران بیان شده در روزنامه‌ها منعکس شد در آن موقع موضوع بحرین را عده‌ای به صورت وطن‌پرستی ولیکن در باطن برای اینکه پوست خربزه‌ای زیر پای ملت ایران بگذارند مطرح کردند حقایق را باید گفت (آفرین) و امروز هم که صحبت از ترک نیروی استعماری بریتانیا در خلیج فارس است (مصطفوی ـ مطلب همین است) و صحبت از این است که بین برادران مسلمان ساکن خلیج فارس وحدت عقیده و اتحاد به وجود بیاید در این موقع باز با هر اقدام برادرانه و مشفقانه و بشردوستانه عده‌ای به عنوان وطن‌پرستی مخالفت می‌کنند (صحیح است) من این دو موضوع را پهلوی هم می‌گذارم که شما و ملت ایران قضاوت کند که وطن‌پرست کیست و حقیقت بین کیست و سیاست صحیح مملکت ما در کجاست (عباس میرزائی ـ چقدر فرق است بین حقیقت گفتن و تظاهر به حقیقت کردن) آقای پزشکپور شما صحبت از جدائی بحرین کردید من فکر می‌کنم این اقدام نه تنها موجب جدائی نخواهد شد بلکه ارتباط‌های معنوی ما روز به روز بیشتر خواهد شد نه تنها با این شیخ‌نشین بلکه با تمام شیخ‌نشین‌های خلیج فارس (دکتر فریور ـ خواهیم دید) و هیچ تردیدی نیست که این استخوان لای زخم‌ها که سیاست استعماری به وجود آورده بود همه به ضرر ملل مسلمان و خاورمیانه بوده این حقایق را باید گفت و کتمان این حقایق به ضرر مملکت است ایشان به نحوه کسب نظرات مردم بحرین اعتراض کردند ایراد گرفتند اما رویه صحیح چه بوده است؟ (دکتر فریور ـ همان که دکتر جلال عبده در آفریقا کرد) رویه صحیح را خود آقای پزشکپور اعلام کردند اگر بخواهیم رویه ایشان را دنبال کنیم می‌بایستی برادرکشی را آغاز کنیم می‌بایستی ما در یک ماجرای نظامی و سیاسی خودمان را آلوده کنیم و این مصلحت ملی نیست که در راه سازندگی پیش می‌رود و این آرزو و علاقه ملت ایران نیست ملت ایران در راه سازندگی و در راه کار مثبت و صلح‌جوئی قدم برمی‌دارد بنده این مطالب را به طور خلاصه عرض کردم ولی چون موضوع، موضوع مهمی است و امروز یک روز تاریخی است و مذاکراتی که در این جلسه می‌شود برای قضاوت نسل‌های آینده باقی می‌ماند من آنچه از دوستان خودم و هم مسلکان خودم الهام گرفته‌ان نوشته‌ام که نهایت امانت در این کار به کار بندم (آفرین) و نظرات واقعی دوستان را که از چند روز قبل که به من این مأموریت را داده‌اند منعکس کنم هم‌مسلکان خودم و هم‌عقیده‌های خودم و من فکر می‌کنم که این تستی را که قرائت می‌کنم ترجمان احساسات و افکار آنها باشد (صحیح است) (دکتر فریور ـ نخواهنده می‌گویند صحیح است) امروز گزارش دولت درباره تحقیقات دبیرکل سازمان ملل متحد و قطعنامه شورای امنیت به استحضار مجلس رسید به طوری که همکاران ارجمند ملاحظه می‌فرمایند شورای امنیت به اتفاق آراء گزارش دبیر کل را مورد تأیید قرار داده است و آن وقت شما مدعی هستید به اتفاق آراء تمام نمایندگان دولی که در شورای امنیت شرکت داشته‌اند مواد منشور سازمان ملل را نقض کرده‌اند آیا چنین ادعائی منطقی است (دکتر فریور ـ وقتی دولت شما موافق آن گزارش بوده دلیلی ندارد آنها مخالفت کنند) این وحدت نظر می‌رساند که تا چه حد دولت ایران در اتخاذ طریق مسالمت‌آمیز حل مسئله بحرین راه صحیح و مدبرانه را پیموده است (صحیح است) کشور ما نه تنها در این مورد بلکه در تمام مواردی که اختلاف بین‌المللی بین کشورهای جهان پیش آمده از بدو تشکیل سازمان ملل متحد همواره در تحکیم این سازمان بزرگ جهانی و احترام به منظور ملل متحد و اعلامیه حقوق بشر صمیمانه کوشا و وفادار بوده است (صحیح است) و بدیهی است در جائی که در مورد اختلافات مربوط به دیگران همواره طریق مسالمت و قبول توصیه‌های سازمان ملل را تأیید کرده است به طریق اولی در مورد بحرین که ما خود یک طرف اختلاف بودیم اتخاذ هر راهی غیر از آنچه که اتخاذ شده صحیح و موجه نبود و امروز ما واقعاً خوشوقتیم که دولت با توجه کامل به منشور ملل متحد و احترامی که برای سازمان ملل قائل بوده است گزارش نهائی را به مجلس می‌دهد و نوید حل مشکل بحرین را که قرن‌ها دستاویز سیاست‌های استعماری شده بود اعلام می‌دارد (صحیح است) امیدواریم با این همه حسن نیت که دولت و ملت ایران تحت رهبری شاهنشاه محبوب خود در این راه به منصه ظهور رسانیده است نمونه برای عموم کشورها باشد (صحیح است) و آرزو داریم آنها نیز به جای جنگ و جدال که منهدم سازنده تمدن بشری است برای صلح و صفا که راه دین و عقل و لازمه زندگانی سعادتمند است ارشاد و هدایت بشوند عموم مردم کرانه‌های خلیج فارس برادران مسلمان ما هستند همین احساسات برادری موجب شد که ما در مورد آنها به جز مسالمت راه دیگری را انتخاب نکنیم راهی که سرانجام آن بیورن راندن استعمار از خاک آنها بوده و فقط از این راه می‌شد که بهانه‌ای دست انگلستان ندهیم و موجب شویم که نیروهای مسلح انگلستان در ۱۹۷۰ خلیج فارس را ترک کنند و اینک آرزو داریم که آنها نیز با کار و کوشش خود هر روز به ترقیات بیشتری نائل شوند و از جانب ما نیز مثل همیشه دست دوستی و یاری و همکاری به سوی آنان متوجه است و قطع داریم که این اقدام بزرگ تاریخی دولت ایران اولین پایه بناء سعادت برادران بحرینی ما می‌باشد و برای آنها رفاه و ترقی روز افزون در پرتو تعلیمات عالیه اسلامی مسئلت می‌نمائیم (احسنت) این است آرزوی ما و ما امیدوار هستیم که همین قدم مدبرانه دولت ایران موجب شود که کلیه کشورهای ساحل خلیج فارس قدر دوستی و مراتب صمیمیت و مودت و همکاری ما روز به روز مستحکم‌تر بشود و به جائی برسد که نه تنها بحرین از ما جدا نباشد بلکه کلیه ساکنان خلیج فارس با ما متحد و همگام باشند (احسنت ـ احسنت).
رئیس ـ آقای رامبد بفرمائید.
رامبد ـ در سیاست خاصه امور بین‌المللی بهتر است که نه زیاد از حد خوش‌بین باشیم و نه بدبین بلکه مسائل را با چشم واقع‌بینی مطرح کنیم (احسنت، احسنت) یکصد و پنجاه سال قبل در اثر اوضاع زمان و ضعف ایران آن روز و قدرت استعمار بحرین از قلمرو حکومت ایران خارج گردید همچنان‌که قسمت‌های دیگری از خاک اصلی وطن ما جدا شد (صحیح است) این مرحله اول پرونده مورد بحث است و این خاطره غم‌انگیز در طول این مدت همچنان باقی بود نه تنها از نقطه نظر اینکه امکان برگشت بحرین در قلمرو حکومت ایران فقط مقدور نبود بلکه طرح حقوق ایران هم در هیچ‌یک از محافل مقدور نگردید همچنان‌که نسبت به سایر قسمت‌ها اقدامی ممکن نمی‌شد (احسنت) توفیق نسبی که در این زمان عاید گردیده این است که بالاخره بر اثر سیاست‌های مدبرانه با قبولاندن طرح حقوق ایران در این قسمتی که از قلمرو خارج شده بود حاکی از حیثیت و قدرت ایران نسبت به گذشته است که باید مورد خوشوقتی هر ایرانی باشد اما تحولاتی که در طول مدت این صد و پنجاه سال شاید هم با برنامه معین و مستمر در نسل‌ها متوالی نسبت به ساکنین و اوضاع آن به وجود آورده بودند نتیجه اجتناب‌ناپذیر آن این بود که صرفنظر از نحوه تحقیق نماینده سازمان ملل امروز ما با آن مواجه هستیم اکنون باید بدانیم همانطور که ناراحتی از دست رفتن این امتیاز حکومت در بحرین از ۱۵۰ سال قبل موجب تأثر هر ایرانی بوده توفیقی نسبی طرح مسئله باید یک پایان تسلی‌بخش نسبت به این موضوع تلقی گردد (صحیح است) و اما اکنون با این گذشت فوق‌العاده و حسن نیت بی‌سابقه که در تمام محافل جهان مواجه با تجلیل فراوان و حسن اثر شایان گردیده بر دولت است که اولا از چنین موقعیتی که از لحاظ معنوی یک توفیقی در سیاست بین‌المللی برای ایران پیش آورده کمال حسن استفاده را بنماید و اگر بحرین به آغوش وطن ما بازنگشته نتیجتاً به صورت یک کشوری مسلمان و ایرانی‌الاصل که بر اثر اقدامات ایران مستقل گردیده و اکثر آنها شیعه هستند (صحیح است) در همجوار ایران در خلیج فارس برای ما دولت قدرشناس باید شناخته شود و بالاخره آنچه که باز هم از وظیفه دولت است باید از چنین موقعیت مناسب برای حفظ رعایت کامل حقوق و آزادی ایرانیانی که در بحرین هستند کمال مراقبت و نهایت مساعی را معمول دارد (احسنت ـ احسنت).
رئیس ـ جناب آقای نخست‌وزیر فرمایشی دارید بفرمائید.
نخست وزیر (امیر عباس هویدا) ـ جناب آقای رئیس خانم‌ها و آقایانی که در اینجا وظیفه خود می‌دانم از جناب آقای رامبد نماینده حزب مردم و جناب آقای خواجه‌نوری نماینده حزب ایران نوین که در تأیید سیاست دولت فرمایشی کردند تشکر کنم بدیهی است راهنمائی‌هائی که هر دو نماینده محترم کردند برای دولت محترم است و عمل خواهد کرد در اینجا نماینده حزب پان ایرانیست نظریاتی به سمع خانم‌ها و آقایان رسانید که هر چند در قالب‌های معمول فرمایشات ایشان است ولی اگر پاسخی به او داده نشود خدای نکرده مثل معمول خواهند گفت که دولت جزئت نکرد که پاسخی به نظریات آنها بدهد مسلماً خانم‌ها و آقایان می‌دانید دولت شاهنشاهی بزرگترین مسئولیت در راه مبارزه با استعمار و حفظ صلح و امنیت دولت شاهنشاهی بزرگترین مسئولیت در راه مبارزه با استعمار و حفظ صلح و امنیت این منطقه را دارد (صحیح است) و بی‌شک نمی‌توانست در برابر تحریکات و همچنین آشوب‌گری‌هائی که در شرف تکوین بود بی‌تفاوت و بی‌اعتنا بماند (صحیح است) دولت این مراتب را در گزارشات خود، وزیر امور خارجه در موقع خود و خود بنده در موقع پاسخ به استیضاح عرض کردم مصالح عالیه ملت ایران بیش از هر چیز و سرنوشت ما و برادران مسلمان ما در آن سوی خلیج فارس ایجاب می‌کرد که از هیچ اقدامی برای دفاع از مصالح مشترک در برابر هر نوع بازگشت استعمار در این منطقه و خطرات ناشی از آن فروگذار نشود اقدامات اساسی دامنه‌داری مخصوصاً از یک سال و نیم پیش توسط دولت انجام گرفت روزی تاریخ این مسائل را به طور دقیق بررسی خواهد کرد و در آن موقع ملاحظه خواهیم کرد که کی در ایران مخالف استعمار بود کی در ایران بالفعل موافق عظمت ایران بود و در هر صورت تمام این اقداماتی که انجام گرفت مظهر بارزی از سیاست مستقل ملی ما بود و هدفی جز این نداشت که مقاصد و آرمان‌های بزرگ ملی خود را در شرایط خاصی که در این منطقه حساس به وجود آمده بود به بهترین نحوی تأمین سازیم وطن‌پرستی آن نیست که از راه تعصب و اندیشه‌های باطل به ایجاد اختلاف بین ملت‌ها و مخصوصاً بین ما و برادران مسلمان خود دامن بزنیم (احسنت) اینگونه تعصبات (می‌خواستم بگویم تعصبات نژادی) ولی خود ایشان گفتند که ما با تعصبان نژادی مخالف هستیم و برای اینکه بتوانند چنین نظری را اینجا اعلام کنند گفتند روزنامه یا مجله خاک و خون را قرائت کنیم به شرط اینکه نخواهیم مملکت را به خاک و خون بکشیم (احسنت) اینگونه تعصب‌های نژادی یا تعصب‌ها که در دوران زندگی خودتان عرض کردم دیدید نتیجه‌اش چیست ما دیگر نمی‌توانیم در مملکت اجازه بدهیم رل‌های گذشته تجدید بشود ما همواره در رعایت آزادی و احترام ملت‌ها و رواج عدالت و قانون و روابط بین‌المللی و دفاع از اصول منشور ملل متحد قدم برداشته‌ایم (صحیح است) شایسته نخواهد بود به خاطر این تعصبات و تعبیرات خام به همان روش‌های محکوم متوسل شویم (صحیح است) عرض کردم و باز هم عرض می‌کنم بعد از جریاناتی که دولت بدان اشاره کرد لازم بود تدابیر واقع‌بینانه و دوراندیشانه‌ای برای حفظ منافع ایران اتخاذ گردد، اتخاذ گردید و تأیید فرمودید و به دولت رأی قاطع دادید اقدام شد مسلماً ما باید هدف‌های مشترک خود را به مردم این سوی خلیج فارس و آن سوی خلیج فارس فارغ از هر نوع مداخله خارجی یا دسیسه استعماری تأمین کنیم و لازم بود که با استفاده از کلیه امکانات ملی و بین‌المللی مردم مسلمان این ناحیه را از خطر جنگ و آشوب و تشنج‌های تخریبی مصون داریم و در این راه نهایت مجاهدت را به کار بردیم تا از اقدامات خود به این نتیجه برسیم و یک سلسله اقدامات ملی با اصولی که عرض کردم دنبال کردیم جای تأسف است که آقای پزشکپور مجدداً امروز مثل همیشه نکات اساسی را فراموش کردند و راه سفسطه را باز هم در اختیار گرفتند ایشان متکی به روزنامه شدند روزنامه خودشان هم نیست ملت ایران در زمان سن خود شما و بنده خیلی از این رل‌ها را دیده رل‌ها مثل موج آمدند و موج آنها را بدر باز هم شما می‌خواهید افکار سیاسی خود را با تاکتیک جدید امروز مطرح کنید دنبال گزارشی رفتید گزارشی را نخوانده‌اید خودتان اعلام کردیدکه من چنین گزارشی را نخواندم توی روزنامه خواندم در آن یک سیاستی را سعی می‌کنید در یک قالب ناصحیح استوار کنید چه سیاستی؟ و به خودتان این اجازه را می‌دهید که شما وطن‌پرست منفرد این مجلس حق اظهار نظر دارید ولی بقیه وطن‌پرست نیستند، من نفهمیدم بنده خلاصه فرمایشات جنابعالی را عرض می‌کنم در قالب جملات بسیار بالا و پائین بنده خیال نمی‌کنم که ملت ایران علاقه داشته باشد افکار سیاسی در قالب‌های مخصوص و مطرود قدیمی پرورش پیدا کند و خودشان را دلخوش کنند موقعی که من به جناب آقای عاملی پاسخ می‌دادم عرض کردم که نباید دانسته یا ندانسته کاری کرد که استعمار از این منطقه خارج نشود (صحیح است) دانسته یا ندانسته نمی‌دانم امروز دیگر چه فکر کنم، ندانسته، امروز ما باید بگوئیم می‌خواهیم سعی کنیم با برادران مسلمان این منطقه که نفاق و تفرقه از میان برود نمی‌خواهیم نفاق و تفرقه ایجاد بشود و راهی که جز داعیه‌های خیالی و رؤیایی بیش نیست و برای دنیال امروز نفعی ندارد بلکه ضرر هم دارد نباید دنبال شود (صحیح است) به شما گفتم نباید کاری انجام داد که استعمار در این منطقه بماند نباید بگذاریم که استعمار یا موافقین استعمار مسائل را به شکل غائله یا مثل آبی برای حرکت آسیاب عوام‌فریبی و جاه‌طلبی‌های محض به کار برند. استعمار در کارگردانی وقایع کهنه کار و دارای تجربه است، اینها نکاتی است که باید متوجهش باشیم، ما اطمینان داریم که اراده مردم بحرین هیچ‌گاه پیوند علائق دیرین و مشترک ما را از هم نخواهد گسست، (صحیح است) و این علایق همواره بر اساس ارادة آزاد، آزاد مفهوم دارد برای ما، آزاد و ایمان و اعتقاد به سرنوشت مشترک مردم ما مردم بحرین و مردم آن سوی خلیج فارس و همه با الهام از اصول مقدس اسلام می‌توانیم آینده‌ای بهتر و مرفه‌تر برای خویش بسازیم و مسائل خود را فارغ از هر گونه مداخله استعماری حل و فصل کنیم. استعمار باید به هر طریقی که باشد از خلیج فارس برود (انشاء الله) روابط استعماری بین ملل برادر و هم‌کیش نیز به هر نحوی که باشد از بین برود، برود، برود. برادران بحرینی ما می‌خواهند مسئله تحکیم علائق مادی و معنوی خود را با ما در قالبی نو بریزند و ما درهای دوستی و محبت ایران را همچنان به رویشان باز می‌گذاریم (احسنت) و ایران امیدوار است بحرین بتواند سهم خود را به طور کامل در راه تأمین صلح و ثبات و پیشرفت در منطقه خلیج فارس ایفا کند، مسلماً عرایض من طولانی‌تر بود و خیال می‌کنم که پاسخ ایشان در بعضی از قسمت‌ها که مربوط به مسائل گزارش دبیر کل، یک اصلاح کوچکی هم که اگر اجازه بفرمائید عرض کنم فرمودند در نطقشان آقای اوتانت «او» به زبان برمه‌ای یعنی آقا لذا اوتانت یا آقای تانت هر طور بفرمائید اختیار دارید، هیچ‌گونه فشاری وارد نمی‌آوریم به هر صورت گزارشی است قرائت شد و دولت استدعای تصویب آن را دارد (احسنت ـ احسنت).
رئیس ـ نظر دیگری نسبت به گزارش دولت نیست؟ آقای فضائلی بفرمائید.
فضائلی ـ نماینده محترم آقای پزشکپور در ضمن بیاناتشان صحبت از استان چهاردهم کردند و این چون در قانون ما نیست نتوانستم به نام یک ایرانی تحمل کنم که کسی فکر کند که ایرانی زنده است و یکی از استان‌های ایران را بتواند جدا کنند، خواستم تذکر بدهم اولا به موجب قانون اختیارات استانداران مصوب ۱۳۳۹ مادۀ ۱۳ ما شماره‌ای برای استان‌ها نداریم، قانون گذشته است که استان‌ها باید به نام‌های تاریخیشان ذکر شود، نه استان اول داریم نه دو و نه استان سوم چه برسد استان چهاردهم داشته باشیم (صحیح است) چه قبلاً چه بعداً استان بحرین از تصویب هیئت وزیران نگذشته است و ما هم مردمان ابلهی نبودیم که در یک جائی که قلمرو ما نیست و اداره نمی‌کنیم و تشکیلات استانی نداریم ... (دکتر فریور ـ آقای فضائلی پس دستور بدهید مطلبی که در صفحه ۱۲ جغرافیای دوم دبیرستان نوشته‌اند پاک کنند) بنده راجع با قانون دارم صحبت می‌کنم. اما حیطه‌ای که مشروطیت ایران از دوره‌های استبداد تحویل گرفت آن قسمتی که در مؤسسان اول ملت ایران آن را به کف یا کفایت رضا شاه کبیر سپرد آن قسمتی که بعد از انتقال سلطنت به شخص شخیص اعلی‌حضرت همایون شاهنشاه آریامهر تحویل شد خون ملت ضامن آن است و هیچ وقت جدا نخواهد شد (احسنت).
رئیس ـ نظر دیگری راجع به گزارش دولت نسبت به بحرین نیست؟ (اظهاری نشد) پیشنهادی رسیده است که نسبت به گزارش دولت با ورقه اخذ رأی شود، پیشنهاد قرائت می‌شود.
تقاضا دارد نسبت به گزارش دولت در مسئله بحرین و نظر شورای امنیت با ورقه اخذ رأی به عمل آید.
فراکسیون حزب ایران نوین ـ حیدرعلی ارفع.
رئیس ـ بنابراین نسبت به اقدامات دولت مذکور در گزارش تقدیمی در مورد قطعنامة شورای امنیت سازمان ملل متحد راجع به بحرین با ورقه اخذ رأی می‌شود.
(اسامی نمایندگان به ترتیب آتی وسیله منشی (آقای مهندس صائبی) اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد).
- آقایان سعید وزیری ـ عبدالحسین طباطبائی ـ دکتر امامی خوئی ـ تیمسار حکیمیان ـ فیاض فاضلی ـ پرویزی ـ دکتر کیان ـ ضیاء احمدی ـ دکتر مهذب ـ دکتر صاحب‌قلم ـ مرندی ـ پاینده ـ رضازاده ـ اهری ـ مهندس پرویز ـ بهبودی ـ حی ـ دکتر میرعلاء ـ بهنیا ـ دکتر اعتمادی ـ شاخوئی ـ مؤید امینی ـ دکتر صدر ـ دکتر سعید ـ مهندس زنجانچی ـ دیهیم ـ عجم ـ مهندس جلالی نوری ـ ارسنجانی ـ صدری کیوان ـ دکتر رفعت ـ مانی ـ مهندس معینی ـ زرگر زاده ـ سرتیپ‌پور ـ خانلر قراچورلو ـ صائب ـ کمالوند ـ دکتر محققی ـ شیخ‌الاسلامی ـ اصولی ـ دانشمند ـ اخلاقی ـ خسروی ـ دکتر سعدی حکمت ـ کلانتر هرمزی ـ دکتر صفائی ـ دکتر مهندس ناصر بهبودی ـ ماهیار ـ ایلخانی‌پور ـ ریگی ـ دکتر صالحی ـ فولادوند ـ امامی رضوی ـ مهندس بریمانی ـ دکتر بقائی یزدی ـ فضائلی ـ فهیمی ـ دکتر فربود ـ مجد ـ انشاء ـ حق‌شناس ـ خانم جهانبانی ـ مهندس اخوان ـ دکتر ضیائی ـ غلام نیاکان ـ جاماسبی ـ بوشهری ـ بختیاری‌پور ـ پورساطع ـ مبارکی ـ ملک افضلی ـ آموزگار ـ دکتر حکیم ـ شوشتری ـ دکتر نجیمی ـ موقر ـ دکتر عدل طباطبائی ـ جوانشیر ـ مافی ـ ساگینیان ـ دکتر دادفر ـ بدر صالحیان ـ پردلی ـ مریدی ـ توسلی ـ جهانشاهی ـ صادقی ـ رامبد ـ پدرامی ـ فروتن ـ خانم تربیت ـ دکتر اسدی ـ مهندس زرآور ـ دکتر حبیب‌اللهی ـ شاهنده ـ پزشکی ـ دکتر الموتی ـ محمد ولی قراچورلو ـ مهندس ارفع ـ خانم ابتهاج سمیعی ـ مهندس قادرپناه ـ مهندس معینی زند ـ روستا ـ اولیاء ـ شهرستانی ـ شکیبا ـ دکتر ملکی ـ مهندس کیا ـ دکتر عدل ـ مهندس سهم‌الدینی ـ خواجه نوری ـ دکتر عظیمی ـ صادق سمیعی ـ مهندس کیا کجوری ـ دکتر خیراندیش ـ فخر طباطبائی ـ اسدالله سلیمانی ـ مروتی ـ دکتر زعفرانلو ـ عامری ـ امیراحمدی ـ قاضی‌زاده ـ مهندس صائبی ـ دکتر یزدان‌پناه ـ دکتر متین ـ دکتر رشتی ـ رضوی ـ دکتر وحیدنیا ـ یوسفی ـ خانم سعیدی ـ امام مردوخ ـ موسی صالحی ـ دکتر درودی ـ کریم‌بخش سعیدی ـ پوربابائی ـ مهرزاد ـ مهندس عطائی ـ خانم زاهدی ـ ریاضی ـ دکتر ستوده ـ دکتر غنی ـ مهندس پروشانی ـ ابوذر ـ کورس ـ محمد اسدی ـ مهندس اردلان ـ مهندس اربابی ـ دکتر مهدوی ـ مدرسی ـ مرتضوی ـ روحانی ـ تیمسار همایونی ـ دکتر معظیمی ـ نادر ادیب سمیعی ـ مهاجرانی ـ دکتر پرتو اعظم ـ مهندس فروهر ـ دکتر گاگیک ـ موسوی ماکوئی ـ فرهادپور ـ تیمسار وحدانیان ـ شیخ بهائی ـ دکتر برومند ـ دکتر قهرمان ـ پروفسور مخبر فرهمند ـ مهندس یارمحمدی ـ دکتر رهنوردی ـ مهندس ریاحی ـ حیدر صائبی ـ دکتر بیت منصور ـ دکتر شریعت ـ دکتر رفیعی ـ عباس میرزائی ـ کاسمی ـ مصطفوی نائینی ـ مجید موسوی ـ محسنی مهر ـ مهندس اسدی سمیع ـ تیمسار نکوزاد ـ مهندس برومند ـ جوادی ـ دکتر رضوانی ـ مهندس فیروزعدل ـ دکتر بهبهانی ـ ملک‌زاده آملی ـ دکتر فریور ـ دکتر عاملی تهرانی ـ دکتر طالع - پزشکپور- دکتر موثقی- مسعودی- معزی.
آراء مأخوذه شماره شد و نتیجه به قرار زیر اعلام گردید.
- آراء موافق ۱۸۷ رأی
- آراء مخالف ۴ رأی
رئیس- اقدامات دولت مذکور در گزارش تقدیمی در مورد قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد راجع به بحرین با ۱۸۷ رأی موافق و ۴ رأی مخالف تصویب شد به دولت ابلاغ می‌شود.
موافقین
- آقایان مهندس کیا- دکتر عدل- مهندس سهم‌الدینی- خواجه نوری- دکتر عظیمی- صادق سمیعی- مهندس کیا کجوری- دکتر خیراندیش- فخر طباطبایی- اسدالله سلیمانی- مروتی- دکتر زعفرانلو - عامری - امیر احمدی- قاضی‌زاده- مهندس صایبی- دکتر یزدان‌پناه- دکتر متین- دکتر رشتی- رضوی- دکتر وحیدنیا- یوسفی- خانم سعیدی - امام مردوخ- موسوی صالحی- دکتر درودی- کریم بخش سعیدی - پوربابایی- مهرزاد- مهندس عطایی- خانم زاهدی- ریاضی- دکتر ستوده- دکتر غنی- مهندس بروشانی- ابوذر- کورس- محمد اسدی- مهندس اردلان- مهندس اربابی- دکتر مهدوی- مدرسی- مرتضوی- روحانی- تیمسار همایونی- دکتر معظمی- نادر ادیب سمیعی- مهاجرانی- دکتر پرتو اعظم- مهندس فروهر- دکتر گاگیک- موسوی ماکویی- سعید وزیری- عبدالحسین طباطبایی- دکتر امامی خویی-تیمسار حکیمیان- فیاض فاضلی- پرویزی- دکتر کیان- ضیا احمدی- دکتر مهذب- دکتر صاحب‌قلم- مرندی- پاینده- رضازاده - اهری- مهندس پرویز بهبودی- حی- دکتر میرعلا- بهنیا- دکتر اعتمادی- شاخویی- مؤید امینی- دکتر صدر- دکتر سعید- مهندس زنجانچی- دیهیم- عجم- مهندس جلالی نوری- ارسنجانی- صدری کیوان- دکتر رفعت- مانی- مهندس معینی- زرگرزاده- سرتیپ‌پور- خانلر قراچورلو- صائب- کمالوند- دکتر محققی- شیخ‌الاسلامی- اصولی- دانشمند- اخلاقی- خسروی- دکتر سعید حکمت- کلانتر هرمزی- دکتر صفایی- دکتر مهندس ناصر بهبودی- ماهیار- ایلخانی‌پور- ریگی- فرهادپور- تیمسار وحدانیان- شیخ بهایی- دکتر برومند- دکتر قهرمان- پروفسور مخبر فرهنمد- مهندس یارمحمدی- دکتر رهنوردی- مهندس ریاحی- حیدرصائبی- دکتر بیت منصور- دکتر شریعت- دکتر رفیعی- عباس میرزایی- کاسمی- مصطفوی نایینی- مجید موسوی- محسنی مهر- مهندس اسدی سمیع- تیمسار نکوزاد- مهندس برومند- جوادی- دکتر رضوانی- مهندس فیروز عدل- دکتر بهبهانی- ملک‌زاده آملی- دکتر موثقی- مسعودی- معزی- دکتر صالحی- فولادوند- امامی رضوی- مهندس بریمانی-دکتر بقایی یزدی- فضایلی- فهیمی- دکتر فربود- مجد- انشا- حق‌شناس- خانم جهانبانی- مهندس اخوان- دکتر ضیایی- غلام نیاکان- جاماسبی- بوشهری- بختیاری‌پور- پورساطع- مبارکی- ملک افضلی- آموزگار- دکتر حکیم شوشتری- دکتر نجیمی- موقر- دکتر عدل طباطبایی- جوانشیر- مافی- ساگینیان- دکتر دادفر- بدر صالحیان- پردلی- مریدی- توسلی- جهانشاهی- صادقی- رامبد- پدرامی- فروتن- خانم تربیت- دکتر اسدی- مهندس زرآور- دکتر حبیب اللهی- شاهنده- پزشکی- دکتر الموتی- محمدولی قراچورلو- مهندس ارفع- خانم ابتهاج سمیعی- مهندس قادرپناه- مهندس معینی‌زند- روستا- اولیا- شهرستانی- شکیبا-دکتر ملکی.
مخالفین
- آقایان دکتر عاملی تهرانی - دکتر فریور - دکتر طالع - پزشکپور.
رئیس- جناب آقای نخست‌وزیر بفرمایید.
نخست‌وزیر (امیرعباس هویدا) - جناب آقای رئیس نمایندگان محترم از رأیی که در مورد تصویب گزارش دولت و تأیید سیاست مستقل ملی ایران داده شد تشکر می‌کنم امروز یک صفحه جدیدی در تاریخ خلیج‌فارس باز شده که این صفحه تاریخ عظمت و بزرگی و درخشانی ایران خواهد بود (احسنت).
- ختم جلسه
۵- ختم جلسه
رئیس- با اجازه خانم‌ها و آقایان جلسه فوق‌العاده امروز را ختم می‌کنیم تاریخ و دستور جلسه آینده بعداً به اطلاع همکاران محترم خواهد رسید.
رئیس مجلس شورای ملی- عبدالله ریاضی.