مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ فروردین ۱۳۳۰ نشست ۱۳۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم
تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به دولت جناب آقای حسین علاء نخست‌وزیر ۱۳۳۰ |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۷۹۵
۵شنبه ۲۹ فروردین ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۳۳
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی دوره ۱۶
جلسه: ۱۳۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز جمعه بیست و سوم فروردین ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب
۱- بیانات آقای نخست وزیر و تقاضای رأی اعتماد
۲- بیانات آقایان: آشتیانی‌زاده و جمال امامی و مذاکره نسبت به تقاضای آقای نخست وزیر
۳-تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
(مجلس ساعت نه بعدازظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید)
رئیس ـبه اطلاع آقایان محترم می رسانم که این جلسه فوق‌العاده بر حسب تقاضای جناب آقای نخست‌وزیر تشکیل شد (در این موقع اغلب از نمایندگان اجازه خواستند) آقایان لازم نیست که این طور همهمه کنید با مداد بزنید ثبت خواهد شد (آشتیانی‌زاده ـ بنده اول اجازه خواستم) (شوشتری ـ بنده هم اجازه خواستم) بنابراین دیگر هیچ مقدمه‌ای ندارد فقط جلسه فوق‌العاده است حالا بیاناتی آقای نخست‌وزیر دارند بفرمایید آقای نخست‌وزیر.
(۱- بیانات آقای نخست‌وزیر و تقاضای رأی اعتماد)
نخست‌وزیر (آقای علاء)ـ آقای رئیس آقایان نمایندگان محترم تقاضای دولت برای تشکیل جلسه فوق‌العاده مجلس شورای ملی از این جهت است که همه روزه قضایای غیر مترقبه در کشور اتفاق می‌افتد که دولت لازم می‌داند گزارش آن را به عرض مجلس شورای ملی برساند و نمایندگان محترم را در جریان امور مهم کشور بگذارد. به قرار گزارش‌هایی که به دولت رسیده دیروز ساعت دو بعدازظهر کارآموزان و کارگرانی که اعتصاب کرده بودند و ابتدا قریب یک هزار نفر می‌شدند در محل شبانه‌روزی و باشگاه ایران اجتماع نموده (یک نفر از نمایندگان ـکجا؟) در آبادان در نقاط مختلف خوزستان اینها همه مربوط به خوزستان است و تصمیماتی گرفته‌اند و به موقع اجرا گذارده شده یعنی جلوی اتوبوس‌ها و اتومبیل‌های سواری را گرفته مسافرین آنها را کتک می‌زدند و زدوخورد شدیدی روی می‌دهد و بعداً عده اجتماع‌کنندگان رو به تزاید گذارده و در اثر تهاجم با کمال تأسف عده‌ای از بیگانگان و کارگران ایرانی کشته و زخمی شده‌اند و حکومت نظامی برای استقرار امنیت و حفظ مؤسسات نفت ناچار شده است مقاومت نماید و به وظایف نظامی خود اقدام کند و امروز نیز چندین هزار نفر کارگر و مردم متفرقه تظاهراتی کرده‌اند و نظامیان اقداماتی برای تفرقه مردم نموه‌اند اتفاقات دیگری مانند سرقت مواد محترقه به منظور عملیات تخریبی نیز واقع شده است که منجر به انفجار سیم‌های جریانی قوی گردیده. از نقاط دیگر کشور نیز گزارش‌هایی می‌رسد که بایستی با نظر تیزبین و دقیق به آن حوادث توجه نمود. دولت فعلی که جز به نیت خیرخواهانه اعلیحضرت همایونی و مجلس ملی و سنا و افکار عمومی اتکایی ندارد و خود را وظیفه‌دار می‌داند که با کمال قدرت در برابر جریاناتی که امنیت را مختل می‌نماید مقاومت کند و محرکین را به جای خود بنشاند (انشاءالله) ایران نبایستی در میدان سیاست جهان چون گویی باشد که به هر طرف پرتاب شود (صحیح است) بلکه باید چون سد سدیدی باشد که سیل حوادث گیتی نتواند رخنه‌ای در آن بنماید (نمایندگان ـ احسنت) اگر در وضعیت کنونی دولتی که حافظ منافع مملکت است سست و متزلزل باشد و مسلط بر اوضاع نباشد و رنگی غیر از رنگ ایرانی داشته باشد با هستی ملت کهنسالی که نقطه‌های پرافتخار و درخشانی در صفحات تاریخ جهان دارد بازی کرده است با اوضاع آشفته جهان و بالاخص وضع آشفته داخلی مملکت هر دولتی باید از پشتیبانی کامل مجلس شورای ملی و مجلس سنا بهره‌مند باشد تا بتواند به وظایف نوعی و اجتماعی خود قیام و اقدام نماید و الّا خدای نکرده اگر دولت‌ها دستخوش امیال خصوصی و نظریات شخصی بشوند هرگز نمی‌توانند بار مسئولیت سنگینی که در این موقع از زمان عهده‌دار آن هستند به دوش بکشند تشتت و اختلاف بین طبقات مختلف ضربه‌ای است که بر پیکر خادمین مملکت وارد می‌شود اجانب از آن استفاده خواهند کرد. آقایان نمایندگان شما در مواقع حساس ثابت کرده‌اید که خون ایرانی در عروقتان جاری است و هر زمان که پای منافع مملکت در بین بوده است از هیچ گونه فداکاری دریغ نفرموده‌اید و جز پیرامون منفعت وطن گرد چیز دیگر نگشته‌اید. در این هنگام که وطن عزیز ما دوره بحرانی و پر خطر را طی می‌کند یکی از آن مواقعی است که مردانه برای دفاع از مملکت باید قیام کند (صحیح است) و هر دولتی را که مورد اعتماد و اطمینان است تقویت نموده و با وحدت نظر از آن دولت حمایت نمایید (صحیح است) این دقایق تاریخی که سرنوشت کشور به آن بستگی دارد اگر به تعلل و غفلت بگذرد دیگران جبران آن میسر نخواهد بود ذکر این مقدمات برای این نیست که حماسه‌سرایی کنیم و از راه جلب نظر آقایان دولت خود را تثبیت نمایم زیرا آقایان به خوبی می‌دانند که اینجانب بنا به امر اعلیحضرت همایونی و تمایل مجلسین با ضعف مزاج قبول این وظیفه سنگین را نموده‌ام تا شما نگویی شانه از زیر بار مسئولیت خالی کرده‌ام ولی حب جاه و مقامی ندارم تا برای حفظ مقام و بقای خود اصرار ورزم یقین دارم همکاران اینجانب نیز سنخ فکرشان همین طور است و جز مصلحت مملکت چیز دیگری را در نظر ندارند.
پس اگر مطلبی گفته شود جز بر نیت خالصانه و صداقت
محض بر چیز دیگری نباید تعبیر شود. نظر اینجانب این است با در نظر گرفتن موقع خطیر و وضع آشفته کشور که از هر طرف نغمه‌ای آغاز شده است در همین جلسه تکلیف دولت را معلوم کنید و بدون فوت وقت در صورتی که تمایل به بقای این دولت دارید اعتماد خود را ابراز نمایید تا همکاران من در اقدامات و اصلاحاتی که در نظر دارند اقدام نمایند و تزلزلی در خاطر خود راه ندهند و نیات خیرخواهانه خود را با کمال شهامت و وطن‌پرستی و بی‌نظری انجام دهند و اگر بقای این دولت بنابر مقتضیاتی لازم نمی‌دانند منوط به نظر نمایندگان محترم است. آقایان ناامنی، تحریکات، وضع وخیم و مضیقه پولی دولت، فساد در دستگاه‌های دولتی و بی‌ترتیبی‌هایی که همه کس روزانه مشاهده می‌کند ایجاب می‌نماید که اوقات را با خونسردی نگذرانیم و سرنوشت کشور را به دست هرج و مرج و از هم گسیختگی اوضاع نسپاریم اگر نبایستی دامنه این بی‌نظمی توسعه یابد ناچار بایستی دولت با استحکام تمام نقشه‌های اصلاحی خود را دنبال نماید اگر دولت اینجانب مورد اعتماد است باید به این بی‌تکلیفی خاتمه داده شود تا دولت با کمال اقتدار به وظایف خود عمل نماید.
چند کلمه‌ای هم می‌خواهم اضافه بکنم البته با کمال توجه استماع کردیم نطق‌هایی که اینجا شده است از طرف آقایان محترم و نکات مفیدی را هم که تذکر داده‌اند یادداشت کردیم و مورد توجه قرار خواهیم داد اساساً طالب تنقید هستیم چون هر دولتی جایزالخطا است بنابراین تنقید را می‌طلبیم ولیکن ایرادی که آلوده به غرض و عناد باشد او را مصلحت نمی‌دانم غرض‌رانی، لجن‌مالی، تولید نفاق را برای مملکت مضر می‌دانیم (احسنت) شایسته محضر شریف این مجلس شورای ملی نمی‌دانم که نسبت به اشخاص و رجال سالخورده که عمری را با صداقت و جدیت به این کشور صرف کرده‌اند توهین بکنیم و تهمت بزنیم (احسنت) بنابراین باز عرض می‌کنم آقایان وقت تنگ است موقع آن است که با حسن تفاهم و اتحاد و اتفاق و پشتیبانی مجلس شورای ملی دولت بتواند به وظایف خودش بپردازد و انجام بدهد وظایف خودش را و اما از طرف دیگر شنیده شده که بعضی آقایان گفته‌اند که این دولت سست است فلان کس جثه‌اش کوچک و ضعیف است دولت مقتدر و قوی لازم داریم، اگر منظور دولتی است که قانون را زیرپا می‌گذارد و تصمیمات بی‌باکانه می‌گیرد و فساد اخلاق را ترویج می‌کند و آجیل می‌دهد و آجیل می‌گیرد و به دست‌های ناپاک منویات خودش را انجام می‌دهد ما آن حکومت نیستیم به عقیده بنده بالاترین قدرت رعایت و احترام قانون است (احسنت) تهذیب اخلاق و ترویج عفت و راستی و درستی است (احسنت) و کار کردن و حکومت کردن به دست اشخاص پاکدامن (صحیح است) این تذکر را خواستم به آقایان بدهم حالا قضاوت با خود آقایان است اگر میل دارند که ما باشیم و خدمت بکنیم با جان و دل حاضر هستیم و اگر میل ندارند مختارند اما راجع به این جثه کوچک بنده یادآوری می‌کنم به آقایان که بسیاری از رجال بزرگ دنیا کوتاه قد بوده‌اند (صحیح است) سزار قیصر روم کوچک بود، ناپلئون کوچک بود و فراموش نفرمایید که بمب اتمی جثه‌اش خیلی کوچک است ولی تأثیرش بسیار است (خنده نمایندگان).
(۲- بیانات آقایان آشتیانی‌زاده و جمال امامی و مذاکره نسبت به تقاضای آقای نخست‌وزیر)
رئیس ـ یک پیشنهادی آقای حاذقی کرده‌اند که البته این موردی ندارد برای این که مخالف ترتیب و جریان است و قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد).
پیشنهاد می‌کنم بدون هیچ گونه بحث و مذاکره راجع به پیشنهاد دولت اظهار عقیده و رأی شود. حاذقی (همهمه نمایندگان)
رئیس ـ این مخالف آیین‌نامه است.
حاذقی ـ رأی با آقایان است ولی در دادن پیشنهاد وکیل مجاز است که بدهد.
رئیس ـ آقای آشتیانی‌زاده
جمال امامی ـ قربان بنده اول اجازه خواسته بودم.
رئیس ـ آقایان منشی‌ها ثبت می‌کنند اول آقای آشتیانی‌زاده هستند بعد شما.
آشتیانی‌زاده ـ آقای نخست‌وزیر فهمیدم که یک کمپلکسی نسبت به قامت‌شان دارند و یک نکته‌ای راجع به قامت‌شان فرمودند و این یک نقطه ضعفی است و قد بلند و کوتاه تأثیری ندارد و بنده هم قدم کوتاه است عرض می‌شود که بنده امشب وقتی که آقای نخست وزیر پشت کرسی خطابه آمدند و این طور صحبت کردند و اظهارات ایشان مبنی بر این بود که مملکت دچار خطر است و هر روز یک وقایع ناگواری رخ می‌دهد هیچ نمی‌دانیم تکلیف‌مان فردا یا پس فردا چه می‌شود و ممکن است حتی خطر خیلی بزرگی متوجه استقلال و تمامیت مملکت ما باشد (کشاورز صدرـ این طور نگفتند) این طور فرمودند (یک نفر از نمایندگان ـ همچو چیزی نفرمودند) به یادم آمد اظهارات جناب آقای منصور بعد از شهریور و اظهاراتی که جناب آقای حکیم‌الملک در موقع هجوم دموکرات‌های آذربایجان به شمال فرمودند (کشاورز صدرـ خدا نکند که این طور باشد) و بنده نمی‌دانم دولت آقای علاء که الان شاید متجاوز از یک ماه باشد که بر سر کار هستند و در یک موقع بحرانی این شغل مهم و خطیر را عهده‌دار شده‌اند تا به حال چه فکری کرده‌اند و چه راهی برای اصلاح این وضع خطرناک داشتند در نظر گرفته‌اند که امروز بعد از یک ماه غفلتاً ماها را خبر می‌کنند که آقا بیایید در مجلس بنشینید و به من رأی اعتماد بدهید در تاریخ پارلمانی این مملکت ابداً این وضع سابقه ندارد و من همچنین خاطره‌ای ندارم که یک دولتی در مملکت ایجاد خطر بکند ایجاد اضطراب بکند (کشاورز صدرـ اضطراب و تحریک هست باید جلویش را گرفت) بعد بگوید رأی اعتماد بدهید در صورتی که وضعیت امروز با دیروز ابداً فرقی نکرده و آن روزی که آقای علاء به قول خودشان بر حسب تمایل و رأی مجلس و به عقیده بنده ابداً رأی تمایل مجلس مداخله نداشته و ایشان فقط به امر اعلیحضرت قدر قدرت همایونی سمت راست ریاست وزرایی را قبول کردند (چند نفر از نمایندگان ـ رأی تمایل داده شد) رأی تمایل این طور نیست ایشان رأی تمایل نگرفتند رأی تمایلی که ایشان گرفتند مثل امام جمعه ارومیه را به خاطر من آورد رفتند یک عده‌ایپیش مرحوم امام جمعه ارومیه گفتند ما از حضرت آیت‌الله می‌خواهیم اجازه بگیریم در میدان شهر گاوهای‌مان را جنگ بیندازیم گفت خوب گفتند ولی این را هم عرض کنیم آقا اگر اجازه دهید گاوها را جنگ می‌اندازیم اگر هم اجازه ندهید باز هم گاوها را جنگ می‌اندازیم آقای علاء هم همین طور بود ایشان هم آمدند گفتند رأی می‌خواهید بدهید می‌خواهید ندهید اگر رأی هم نمی‌دادید باز ایشان منصوب می‌شدند (نمایندگان ـ این طور نیست) رأی با مهره سفید و سیاه ابداً رأی تمایل نیست معنی ندارد رأی تمایل این است که هر وکیل خودش بنویسد و هیچ دخالتی نکند نه این که بگویند این شخص از طرف دربار اعلیحضرت همایونی تعیین شده و بنشینید آقایان رأی بدهید خوب البته وکلا هم به واسطه احترام به شخص شخیص اعلیحضرت همایونی هیچ وقت رد نمی‌کنند ولی خود ایشان که این قدر طالب حفظ اصول و قانون است از نظر قانون نباید این قبول بکند جناب آقای نخست‌وزیر اعمال قدرت نمی‌شودبا یک ملت گرسنه کردد باید نان به ملت گرسنه بدهید شما به جای این که بروید بنشینید از کمپانی نفت طرفداری بکنید و کارگرانی که حقوقشان را می‌خواهند و با این وضعی که در مملکت هست که حتی اشخاص متوسط و اشخاصی که دارای زندگی متوسط هستند در این وضع زندگی عاجز شده‌اند شما بروید سی درصد کسر حقوق کارگران را از کمپانی بگیرید و به آنها بدهید (نخست‌وزیرـ داریم انجام می‌دهیم) بروید حقوق مردم را از کمپانی بگیرید (نخست وزیرـ شما بی‌خبرید ما داریم می‌کنیم) شما به جای این که احقاق حق کارگران را بکنید حکومت نظامی اعلام می‌کنید جنابعالی حق نداشتید حتی در آبادان حکومت نظامی اعلام کنید بدون اجازه ما شما حافظ قانون هستید شما چرا در تهران حکومت نظامی اعلام کردید در صورتی که طبق قانون نمی‌توانستید این کار را بکنید (وزیر دادگستری ـ مطابق قانون می‌توانستیم) ما در برنامه شما بحث داریم مگر می‌شود در روز جمعه که مردم راحت کرده‌اند این وقت شب آمد که آقا بیایید بنشینید چون من می‌خواهم مملکت را از این بدبختی نجات بدهم شما بفرمایید رأی اعتماد بدهید شما بفرمایید در ظرف این یک ماهی که سرکار هستید چه کاری برای اقتصادیات مملکت صورت دادید جز اعلام حکومت نظامی که هر کس می‌تواند بکند تمام هیئت‌های حاکمه ما از بعد از شهریور هر وقت آمدند بر سر کار تنها راهی که برای تثبیت خودشان داشتند اعلام حکومت نظامی بود یادم می‌آید آن وضعیت یک کسی که سرش درد می‌کرد هی آسپرین خورد آسپرین خورد آن قدر خورد آسپرین تا مُرد حکومت نظامی علاج این مملکت را نمی‌کند با حکومت نظامی شما جلوی سیل مردم گرسنه را نمی‌توانید بگیرید توی این مملکت هیچ کس از این هیئت حاکمه راضی نیست و هیچ کس شما را منتخب مجلس نمی‌داند شما رئیس‌الوزرای سر خود هستید این است که بنده عرض می‌کنمکه ابداً مورد ندارد این پیشنهاد جناب آقای نخست‌وزیر در یک چنین موقعی که ابداً مردم نمی‌دانند تکلیفشان چیست اگر ایشان مرد وظیفه‌شناسی هستند خودشان با کمال احترام با کمال وقار و طمأنینه استعفا می‌دهند و جایشان می‌نشینند چون من می‌دانم و خدا را به شهادت می‌طلبم که این آقای علاء و این هیئت حاکمه فعلی قادر به انجام کاری نمی‌شود (کشاورز صدرـکی را می‌خواهید بیاورید) بنده معتقدم
و پیشنهاد می‌کنم که بیاییم و بنشینیم دسته جمعی متحداً و متفقاً کمک بکنیم به جناب آقای دکتر مصدق ایشان عهده‌دار زمامداری شوند و تمام وزرا از اعضای محترم جبهه ملی باشند و در این مملکت اصلاحات بکنند پس چرا مردم رأی دادند به اینها عوض این که در این دولت، وزیر دادگستری، وزیر راه، وزیر پست و تلگراف، وزیر کشور بعد نقشه تغییر نقشه استاندارها مورد نظر جبهه ملی باشد (دکتر شایگان ـ تکذیب می‌کنم) بیایند خودشان دولت تشکیل بدهند تمام ملت ایران از آقایان این استدعا را دارند که به این دولتی که بنده پیشنهاد می‌کنم رأی بدهند نه از دولتی که کسی پشتیبانش نیست و فقط جبهه ملی در باطن و در معنی به او کمک می‌کند (مکی ـ تکذیب می‌کنم) و در ظاهر نمی‌خواهد رأی بدهد یا این که تمام اعضای محترم مجلس از جبهه ملی تبعیت بکنیم هر عملی که آقایان کردند ما هم می‌کنیم.
حائری‌زاده ـ آقای آشتیانی‌زاده ما کی از دولت حمایت کردیم؟
آشتیانی‌زاده ـ بنده جنابعالی و آقای نریمان و آقای آزاد را نمی‌گویم، آقایان را مستثنی می‌کنم.
مکی ـ اگر آقای رئیس دیروز اجازه می‌دادند بنده از ماده ۹۰ استفاده کنم این حرف‌ها اینجا زده نمی‌شد که دولت را به حساب اقلیت بگذارند.
آشتیانی‌زاده ـ از اقلیت چند نفری مستثنا هستند.
مکی ـ استثنایی در بین ما نیست همه یکی هستیم ما هم می‌گوییم چه کسانی دیروز کارگران را به سفارت شوروی سوق دادند و برای آوردن قوام‌السلطنه حتی در مستراح هم آقای رئیس را ول نمی‌کنند ما کی از دولت حمایت کردیم (همهمه نمایندگان ـ این حرف‌ها چیست زنگ رئیس)
رئیس ـ چه گفتید؟ چرا این مزخرفات را می‌گویید مگر عقل‌تان کم است به شما تذکر می‌دهم.
دکتر بقایی ـ اخطار یک طرفه می‌کنید؟
مکی ـ شما به اقلیت توهین می‌کنید (همهمه نمایندگان)
رئیس ـ شما پاشوید جواب بدهید.
مکی ـ دیروز اجازه خواستم و اخطار داشتم.
رئیس ـ او هم اخطار داشت هر دو اجازه خواستید و هر دو پا بشوید و بگویید بفرمایید. آقای جمال امامی.
امینی ـ این حرف‌ها توهین به رئیس مجلس است.
کشاورز صدرـ آقای امینی شما از وضعیت استفاده نکنید.
رئیس ـ آقای نورالدین امامی بفرمایید جلسه را اداره کنید بنده دیگر اینجا نمی‌نشینم که اشخاص این مزخرفات را بگویند.
(در ساعت نه و بیست و پنج دقیقه جلسه از اکثریت افتاد)
مجدداً در ساعت نه و چهل دقیقه به ریاست آقای نورالدین امامی (نایب رئیس) تشکیل گردید.
نایب رئیس ـ آقای جمال امامی.
جمال امامی ـ راستی موجب تأسف است (صحیح است) راستی موجب تأسف و موجب تألم است (صحیح است) که ما موقعیت خطیر مملکت و وضع بحرانی مملکت را در نظر نمی‌گیریم و متوجه نیستیم که حیات ما امروز به مویی بسته است (صحیح است) و نباید روی عصبانیت مجلس را فلج کنیم. خیلی موجب تأسف است مثل این است که ما متوجه خطر نشده‌ایم و حال این که خطر در آستانه ما است. آقای نخست‌وزیر بنده بیانات امروز آقا را پسندیدم ولی اگر این بیانات آقا توأم با عمل باشد حتی عملتان محکم‌تر و شدیدتر از بیانات‌تان باشد من گمان می‌کنم مجلس شورای ملی از شما پشتیبانی بکند (صحیح است) جناب آقای علاء خود جنابعالی حتماً بهتر از ما متوجه هستید که امروز اگر کسی در خود توانایی مواجهه با این اشکالات را نداشته باشد، سراغ نداشته باشد و بار مسئولیت را قبول بکند ذنب لایغفر است (صحیح است) یعنی خدای نکرده فردا تمام بلاهایی که به سر این مملکت آمده است به حساب شما و همکاران‌تان خواهند گذاشت امروز دولت باید چنان قدرت و تسلط بر اوضاع داشته باشد که بهانه به دست خارجی‌ها ندهد (صحیح است) اگر این قدرت را در خودتان می‌بینید و در رفقای‌تان می‌بینید بروید ما عقبتان هستیم ولی خدای نکرده اگر این قدرت را در خودتان نمی‌بینید مملکت و مردم و مجلس را معطل نکنید و دچار بیش از این تشنج نفرمایید و آن هم این طوری که فرمودید عمل بکنید حتی شدیدتر امروز صحبت این که من بنشینم تو پاشو و یا این که آزادی اینجایش خلل پذیرفت نیست امروز حیات و ممات ما در کار است ما مجلس آزادی و حتی خودمان را برای مملکت می‌خواهیم (صحیح است) آقا اگر خدای نکرده مملکت ما در خطر بیفتد بنده آزادی نمی‌خواهم (صحیح است) و هیچ ایرانی هم نمی‌خواهد. شما قدرت قانون در دستتان است تا آنجایی که قانون به شما اجازه می‌دهد بروید حتی اگر دیدید جایی قانون جلوی شما را گرفته آن را هم پاره کنید اگر موقعیت مملکت را در خطر می‌بینید اگر این کار را نکنند نمی‌توانید جلو این دسیسه‌بازی‌ها را بگیرید آقا آخر دست خارجی در کار هست این دسیسه‌بازی‌ها را بنده و شما که نمی‌کنم (صحیح است) اینها را خارجی‌ها می‌کنند شما از سفارت شوروی بپرسید در مسکو اجازه می‌دهید کسی برود به سفارت ایران آخر آن را آنجا اجازه می‌دهید که می‌روید در مملکت خاک بر سر ما این کار را می‌کنید؟ مرگ خوب است اما برای همسایه؟ آخر این که قدرت نفس کشیدن ندارند چرا اجازه می‌دهید یک عده ماجراجو برود به سفارت خارجی این چه لوطی‌بازی است اقا؟ چیز عجیبی است یک مملکتی که حکومت پلبسی به آن شدت دارد می‌آید اینجا هرج و مرج را رواج می‌دهد خیلی عجیب است و ما نشسته‌ایم و نگاه می‌کنیم اینجا می‌ریزند چند تا انگلیسی را می‌کشند آقا این را که من و شما نمی‌خواهیم خوب این بهانه می‌شود فردا به دست اجانب که خدای نکرده بلایی به سر مملکت ما بیاورند دولت باید مسلط بر اوضاع باشد و هر کس خواست تخطی بکند او را مجازات کند امروز مجلس شورای ملی با یک همچو حکومتی همراه است (صحیح است) بروید آقا، نترسید، نه از اکثریت نه از اقلیت هر دوی این صف قبل از آزادی برای مملکت ایرانند (صحیح است ـ احسنت)
نایب رئیس ـ پیشنهادی از آقای حاذقی رسیده است که قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم پس از بیانات آقای جمال امامی به پیشنهاد دولت رأی گرفته شود.
جمعی از نمایندگان ـ عده کافی نیست.
نایب رئیس ـ اصلاً این پیشنهاد نیست اگر مقصودتان کفایت مذاکرات است باید پیشنهاد کفایت مذاکرات بدهید.
حاذقی ـ این هم همان پیشنهاد کفایت مذاکرات است اجازه می‌دهید یک توضیحی عرض کنم شاید عده کافی شود.
نایب رئیس ـ اگر پیشنهاد آقا برای کفایت مذاکرات است که باید کفایت مذاکرات در برنامه دولت پیشنهاد شود و رأی گرفته شود و بعد از آن رأی به دولت داده شود.
حاذقی ـ پس بنده این پیشنهاد را بعد از بیان دو نفر دیگر می‌دهم.
کشاورز صدرـ بنده اخطار دارم.
نایب رئیس ـ بر طبق چه ماده‌ای؟
کشاورز صدرـ مطابق قانون اساسی راجع به رأی اعتماد خواستم عرض کنم که حاجت به این پیشنهاد نیست رأی به دولت و رأی دادن به برنامه دولت یک امر خاصی است ولی دولت در هر آنی خصوصاً وقتی مسایل مهمی در پیش دارد ومملکت در حال خطر است یا مسایل دیگر می‌تواند بیاید رأی اعتماد بخواهد این مربوط به رأی اعتماد بعد از طرح برنامه نیست بنابراین خود آقای رئیس‌الوزرا که تقاضای رأی اعتماد کردند حاجت به این گفتگو نیست و می‌توانند بخواهند و رأی هم باید گرفته شود این کار مطابق قانون اساسی حاجت به پیشنهاد جناب آقای حاذقی ندارد.
نایب رئیس ـ تصور می‌کنم فرمایش آقا موقعی صدق می‌کند که دولت رأی اعتماد گرفته باشد و برنامه دولت به تصویب رسیده باشد حالا پیشنهاد آقای برومند قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی ـ چون وضع مملکت عادی نیست (تیمورتاش ـ چرا عادی نیست؟) (همهمه نمایندگان) و هر چه زودتر باید تکلیف دولت روشن بشود لذا پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌کنم.
محمدتقی برومند
دکتر بقایی ـ بنده مخالفم
ناصر صدری ـ کفایت مذاکرات در چی؟
جمال امامی ـ گزارش رئیس دولت مطرح است نه برنامه آقای نخست وزیر بنده تصور نمی‌کنم که امشب بتوانید رأی بگیرید.
نایب رئیس ـ آقای برومند.
برومندـ عرض کنم بنده با این که خودم اسم نوشته‌ام که در برنامه دولت صحبت کنم و موافق مشروط
هم بودم به این معنی که به صلاحیت افراد هیئت کابینه هیچ ایرادی ندارم همه از رجال خوشنام و با سابقه در سیاست مملکت هستند و ایراد من به هیچ کدام از آقایان نیست فقط فرضم این بود که مطالبی در نظر داشتم و ایرادی به برنامه داشتم که می‌خواستم برای تذکر عرض کنم و این که در پیشنهاد کفایت مذاکرات نوشتم وضعیت مملکت عادی نیست نه از لحاظ اتفاقی است که امروز افتاده است این را ما می‌دانیم تحریکاتی است از گوشه و کنار می‌شود تازگی هم ندارد منتهی هر روزی به یک اسم و صورتی بوده است عادی نبودن مملکت از لحاظ پریشانی اوضاع داخلی است از لحاظ این است که الان چند تا از کارخانه‌جات اصفهان تعطیل است چهار هزار نفر پنج هزار نفر کارگر بیکار است وضع مردم خوب نیست کارگران پریشانند بازارها راکد است وضع اقتصادی مملکت خوب نیست بالاخره دولت باید هر چه زودتر تکلیفش روشن بشود تا برود به پشتیبانی مشغول کار بشود و البته عادی نبودن برای پیش آمد امروز نبوده اینها البته هست و باید عرض بکنم که ملت ایران و مجلس شورای ملی و دولت مصمم هستند که با کمال متانت و خونسردی در مقابل این تحریکات ایستادگی بکنند و از هر گونه پیش‌آمدی هیچ هراسی نخواهند داشت و اشخاص ماجراجو را هم مجازات خواهند کرد و اگر از این تهدیدات و این تحریکات بخواهند استفاده بکنند و به اصطلاح آبی گل آلود بکنند و ماهی بگیرند تصور می‌کنم این خیال خامی است امروز تمام ملت ایران به خوبی روشن هستند من باب مثل عرض می‌کنم روزی که یک اتفاق جزئی در اصفهان رخ داده بود هیئت دولت تشکیل شده بود بنده و جناب آقای دولت‌آبادی را هم دعوت کردند و گفتند چه طور است که در اصفهان حکومت نظامی برقرار بشود ما گفتیم هیچ لزومی ندارد یک عده کارگرند و بیکار شده‌اند و رفته‌اند در استانداری تقاضای کار کرده‌اند اتفاق مهمی نیست که حکومت نظامی لازم باشد و بعد همین جریان را به دو سه نفر از نمایندگان کارگران اصفهان گفتیم که می‌خواهند حکومت نظامی برقرار کنند ولی ما استدعا کردیم که نکنند چون ضرورتی نداشت آن کارگرها به ما این جواب را دادند که تحریکاتی در بین کارگران هست همین بیکاری و تعطیل کارخانه‌جات را بهانه می‌کنند و نتایج دیگری می‌گیرند ما که نمایندگان کارگر هستیم اگر دولت صلاح می‌داند که حکومت نظامی باشد با این که ممکن است یعنی قطعاً این طور است که حکومت نظامی این طوری که تا حالا بوده است به ضرر ما و به نفع کارفرما است معهذا از لحاظ وطن‌دوستی و پشتیبانی مملکت ما حاضریم آن اذیت را تحمل بکنیم و اگر صلاح می‌دانید دولت حکومت نظامی برقرار بکند منظور من این است که مردم تا این اندازه روشن هستند کارگر اصفهانی حاضر است زیر یوغ حکومت نظامی برود و اذیت بشود برای این که مصالح مملکتش حفظ شده باشد در هر حال برنامه دولت مطرح بوده است دو سه نفر موافق و مخالف صحبت کرده‌اند حالا هم برای این که دولت هر چه زودتر تکلیفش روشن بشود تقاضای رأی اعتماد کرده است کفایت مذاکراتی که بنده پیشنهاد کردم برای این است که اگر اکثریت بشود رأی بگیرند و اگر اکثریت نبود هست تا موقعی که اکثریت حاصل بشود مقصود این است مذاکرات کافی است و به عقیده بنده هر چه زودتر تکلیف دولت روشن بشود بهتر است.
امینی- تکلیف دولت روشن است برود سرکار و کارش را بکند الان اکثریت نیست که رأی بگیرند.
نایب رئیس- آقای تیمورتاش
تیمورتاش- عرض می‌کنم جریان جلسه فوق‌العاده‌ای که امشب پیش آمد لااقل برای بنده و برای بسیاری از همکاران عزیزم که پیش از من صحبت کردند غیرمترقبه بود پیشنهاد کفایت مذاکره‌ای که آقای برومند دادند چون عده ظاهراً کافی نیست برای رأی بنابراین بنده به عنوان مخالفت با پیشنهاد ایشان عرضی ندارم ولی اساس مطلب را می‌خواستم حضور جناب آقای علاء متذکر بشوم و آن هم این است که تقاضای جلسه فوق‌العاده‌ای که امشب فرموده‌اند برای ما نمایندگان ایجاد کمال وحشت و نگرانی را کرده و تصور می‌کنم برای شهر تهران و چه بسا برای اقصی نقاط کشور که امروز و الساعه در رادیو بگویند که جلسه فوق‌العاده تشکیل شده است ایجاد نگرانی می‌کند بنده می‌خواستم این موقع را مغتنم بشمارم و مخصوصاً عرض بکنم که برای امکان افکار عمومی امر خارق‌العاده و فوق‌العاده‌ای اتفاق نیفتاده است که دولت با این عجله جلسه فوق‌العاده برای گرفتن رأی اعتماد بخواهد دولت چند روز است بر سر کار است مشغول کار است کارش را هم می‌کند و امیدوارم که انشاءالله مسلط بر اوضاع هم باشد اگر رأی اعتماد ۲۴ ساعت ۴۸ ساعت هم به تأخیر بیفتد یا نیفتد به نظر بنده تأثیر خارق‌العاده‌ای در اوضاع کشور نمی‌کند و اما آنچه را که پیش آمده است این صددرصد قابل پیش‌بینی بود هیچ چیز خارق‌العاده‌ای نیست.
چیز تیر انداختن بر سوی دشمن حذر کن کاندر آماجش نشستن
اگر ما این پیه‌ها را
به تنمان نمی‌مالیدیم باید وارد این میدان نمی‌شدیم ولی قبل از این که وارد این میدان بشویم این فکرها را می‌کردیم و فعلاً اعتصاب هست تحریک هست دسیسه هست اینها همه‌شان هست و لیکن خوشبختانه تاریخ ملت ایران بسیار از این حوادث و وقایع دیده است و تاکنون همیشه مافوق و پیروز بوده‌ایم و امیدواریم که بعد از این هم به امید خداوند و به اتکاء ملت ایران باز هم پیروز و موفق باشیم (انشاءالله) عرض بنده و خلاصه مطلب این بود که چه تهران و چه بسا کشور ایران بداند عمل خارق‌العاده‌ای که ایجاب بکند جلسه فوق‌العاده در عصر جمعه تشکیل بشود به وقوع نپیوسته است.
نایب رئیس- عرض کنم که باید به پیشنهاد آقای برومند رأی گرفته بشود و عده برای رأی کافی نیست.
کشاورز صدر- بنده پیشنهادی دادم او را قرائت بکنید.
۳- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
نایب رئیس- عده برای اخذ رأی کافی نیست آقای کشاورز صدر هم پیشنهاد تنفس داده‌اند اگر آقایان اجازه بفرمایند چون فردا بعدازظهر جلسه فوق‌العاده باید تشکیل بشود جلسه را ختم می‌کنیم فردا ساعت پنج بعدازظهر جلسه فوق‌العاده‌ای که قبلاً از طرف مقام ریاست اعلام شد تشکیل می‌شود.
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت