مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ امرداد (اسد) ۱۳۰۱ نشست ۱۲۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ امرداد (اسد) ۱۳۰۱
نشست ۱۲۶
مشروح مذاکرات مجلس ملى، دوره۴
جلسه: ۱۲۶
صورت مشروح مجلس یوم سه‌شنبه ۲۱ ذیحجه ۱۳۴۰ مطابق بیست و سوم اسد ۱۳۰۱
مجلس سه ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.
صورت مجلس یوم یکشنبه بیست و یکم اسد را آقای امیر ناصر قرائت نمودند
رئیس - ملاحظاتی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس - صورت مجلس تصویب شد دستور امروز اولاً قانون استخدام و بعد قانون ممیزی عمومی است ولی قبلاً دو سه فقره مطلب است که باید به عرض آقایان برسد در موقعی که راجع به اختیارات رئیس کل مالیه از واشنگتن تلگرافاتی به اینجا شده بود از قرار معلوم یک لفظ از ماده شش در پیشنهاد دولت ساقط شده است و آن لفظ راجع به اختیارات رئیس کل مالیه نسبت به مأمورین مالیه و سایر ادارات که مربوط به جمع و خرج هستند می‌باشد و این کلمه لفظ (تعیین) بوده است و در ثانی از طرف هیأت دولت به مجلس مراجعه و تأکید شد که چون در ظرف این دو روزه می‌خواهند کنترات او را منعقد کنند به فوریت تکلیف آن معلوم شود و چون وقت نبود به عرض مجلس برسد بنده به طور استثنا به کمیسیون قوانین مالیه مراجعه کردم کمیسیون هم راپورتی داده است که قرائت می‌شود اگر تصویب فرمودید امروز در آخر جلسه و الا در جلسه آتیه رأی می‌گیریم بالفعل برای این که خاطر آقایان مسبوق باشد ماده که تغییر کرده قرائت می‌شود.
(آقای امیرناصر به شرح ذیل قرائت نمودند)
کمیسیون قوانین مالیه مراسله ۵۸۲۷، ۲۱ اسد جاری ریاست وزرا را در خصوص اضافه نمودن کلمه تعیین به ماده (۶) قانون و حدود اختیارات دکتر میلسپو امریکایی رئیس کل مالیه ایران در تاریخ ۲۲ اسد جلسه شصت و پنجم مطرح مذاکره قرار داده و با پیشنهاد دولت موافقت حاصل نمود لهذا قسمتی از ماده (۶) قانون سابق‌الذکر را از قرار ذیل تکمیل و برای تصویب مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید قسمت دوم از ماده شش دولت ایران قبول می‌کند مطابق نظریات مشارالیه دایر به تعیین ترقی و تنزل و انتقال و عزل مستخدمین وزارت مالیه و تمام شعب تابعه آن و همچنین مستخدمین ادارات دیگر دولتی که مستقیماً با جمع و محاسبه و پرداخت وجوه عمومی مربوط است رفتار نماید؟
رئیس - دو فقره لایحه از طرف دولت رسیده یکی راجع به تقاضای ده هزار تومان بوده برای تعمیر برج‌های ولایت بروجرد و یکی تقاضای برقراری حقوق تقاعدی به جهت بعضی صاحب‌منصبان وزارت جنگ راپورتی هم از کمیسیون مبتکرات راجع به پیشنهاد آقای معتمدالتجار رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون مبتکرات طرح قانونی پیشنهادی آقای معتمدالتجار و جمعی دیگر از آقایان نمایندگان را در خصوص اخذ مالیات از عین کتیرا در صورت اختلاف بین مأمورین دولت و صاحبان کتیرا مطرح مذاکره قرار داده به اتفاق آرا طرح مزبور را قابل توجه دانسته و راپورت آن را تقدیم به مجلس شواری ملی می‌نماید. (حاج میرزا مرتضی مخبر کمیسیون)
رئیس - در قابل توجه بودن این پیشنهاد باید رأی گرفته شود گویا آقای کازرانی مخالفند؟
آقا میرزا علی کازرونی - بنده اساساً مخالف نیستم با ترتیبش مخالفم.
رئیس - بفرمایید.
آقا میرزا علی کازرونی - در این که باید یک طرزی پیش‌بینی شود که اختلافی فیمابین اجزای گمرک واقع نشود شبهه نیست لیکن این طوری که پیشنهاد کرده‌اند در صورتی که بین گمرک و صاحبان مال موافقت حاصل نشود از عین مال صدی چهار دریافت شود بنده این را بیشتر اسباب زحمت هم به جهت تجار و هم به جهت گمرک می‌دانم و دلیلش هم این است که صاحب کتیرا مثلاً ده پانزده من کتیرا دارد و آنها را در صندوق و در لفافه‌های حلبی بسته و اگر بنا باشد بخواهند این صندوقها را باز کنند و از همین کتیرا گمرک بگیرند اولاً صد چهار از ده پانزده من کتیرا چقدر می‌شود و گمرک آن را چه کند و تا اندازه جمع کند که قابل فروش بشود و خودش بتواند علیحده بفروشد یک ضرر فوق‌العاده به جهت تاجر از حیث باز کردن صندوق و معطل شدن در گمرک و غیره فراهم می‌شود و عقیده بنده این است که بایستی در ابتدای هر سال یک قسمت معینی فیمابین تجار و رئیس گمرک قطع شود برای مدت یک سال به جهت هر نوع از انواع کتیرا که در ضمن مدت یک سال اگر ترقی یا تنزل بکند به همان قیمتی که در ابتدای سال معین شده حساب شود و این ترتیب که بنده عرض می‌کنم در بعضی از نقاط خارجه هم اطلاع دارم همین طور است و اگر این طور بشود همیشه اوقات هم تجار و هم رئیس و اعضای گمرک راحت و در زحمت و مشاجره نخواهند بود؟
رئیس - آقای اقبال‌السلطان. (اجازه)
اقبال‌السلطان - بنده هم مخالفم.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله - بنده تصور می‌کردم این مطلب که پیشنهاد شده به قدری ساده است که دیگر محتاج به گفتگو و مذاکره نیست زیرا در موقعی که به جهت قیمت کتیرا بین گمرک و صاحب کتیرا اختلاف پیدا شد از عین کتیرا می‌دهند این اهمیتی ندارد حالا اگر آقا اطلاعات خارجی دارند بنده ندارم و لیکن باید دید در موقع عمل چه راهی عملی‌تر و سهل‌تر است که رفع اختلاف بنماید می‌فرمایند صندوق را باید باز کنند این بدیهی است اگر برای قیمت هم اختلاف پیدا نشود برای معاینه مجبورند در گمرک صندوق را باز کنند و در موقعی که صندوق را به هر حال برای معاینه باز می‌کنند چه زحمتی به جهت صاحب مال می‌باشد که از عین جنس گمرک بدهد؟
بنابراین به نظر بنده این مسئله هیچ اشکالی ندارد یک مسئله دیگر فرمودند که در ابتدای سال یک نرخ معین به جهت تا آخر سال معین کنند این مسئله به نظر خیلی مشکل می‌آید به جهت این که در قیمت کتیرا ممکن است در هر ماه یک اختلاف کلی پیدا شود چطور می‌شود از اول سال یک قیمتی ثابتی معین کرد؟ این است که بنده این پیشنهاد را هم به جهت گمرک و هم به جهت تجار نافع می‌دانم و کار هر دو طرف را سهل می‌کند.
رئیس - آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان - قریب بیست و دو سال است که در گمرک یک قانونی به جهت بروز اختلاف بین گمرک و تجار وضع شده و در جریان است و در ظرف این مدت هم هیچ شکایتی از تجار راجع به این قانون نشده و آن قانون این است که تجار مال‌التجاره خود را به هر قیمتی که میل دارند به گمرک اظهار بنمایند اگر گمرک آن قیمت را قبول کرد از همان قرار گمرک می‌گیرد و اگر قبول نکرد یک قیمتی را گمرک به صاحب مال اظهار می‌دارد اگر صاحب مال قبول کرد از روی آن قیمت گمرک می‌دهد و اگر قبول نکرد گمرک آن مال را مطابق قیمتی که کرده باضافه یک ده یک به صاحب مال می‌دهد و عین مال التجاره را از تاجر می‌خرد و این ترتیبی است که مدت‌ها در گمرک معمول بوده و هست و به عقیده بنده این طور عملی تر است و اگر بنا شود در موقع اختلاف نظر گمرک از عین جنس برداشت کند ممکن است در موقع فروش ضرری متوجه دولت بشود چون مال التجاره را که می‌خواهند از گمرک بخرند نظر به ملاحظات بدبینی که دارند به قیمت نازلی می‌خرند ممکن است یک ضرر کلی از این راه به دولت برسد
رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه ـ بنده موافقم
رئیس ـ بفرمائید
مستشارالسلطنه ـ آقایان موافقین البته در نظر دارند که بنده در اصل وضع این عوارض مخالف بودم ولی پس از تصویب صد چهار یک نظری برای آقای معتمدالتجار پیدا شد که ماها هم آنرا تصویب کردیم و معمول گمرک را هم می‌دانستیم که اگر در قیمت جنسی که وارد یا صادر می‌شود در گمرک اختلافی حاصل شد گمرک مجازات عین جنس را با قیمتی که به تاجر پیشنهاد کرده و قبول ننموده به اضافه یک ده یک بردارد ولی برای روشن شدن مطلب که در موقع بروز اختلاف در گمرک رفع غائله بشود آقای معتمدالتجار این پیشنهاد را کردند و رفقا هم امضاء کردند که هم مأمورین گمرک و هم تجار در زحمت نباشند اما این که آقای کازرانی می‌فرمایند قیمت ثابتی برای مدت سال روی مال التجاره گذارده شود این غیر ممکن است آقای کازرونی در صورتی که در تجارت بصیرتی دارند تصدیق خواهند فرمود که مال التجاره در ظرف سال به یک قیمت باقی نمی‌ماند گاهی تنزل گاهی ترقی دارد به هر جهت برای تجار و حاملین کتیرا احسن شقوق و آسان ترین طریق این بود که اگر اختلافی در قیمت حاصل شد از عین جنس بپردازند و این که شاهزاده می‌فرمایند در موقع فروش ضرری عاید دولت خواهد شد این را هم نمی‌توان تصدیق کرد زیرا اگر بنا شود این مسئله را در نظر بگیرند باید تمام اصولی که در گمرک معمول بوده است به هم بخورد به جهت این که چه در ورود و چه در صدور در موقع بروز اختلاف در قیمت مال التجاره بین گمرک و تجار و تجار گمرک مجبور است مال التجاره را موافق قانون مخصوص خود خریداری نماید و این بدیهی است که همیشه مال التجار یک قسم نیست در همه قسم مال التجاره این اتفاق می‌افتد پس گمرک باید همیشه ضرر کند در صورتی که چنین نیست به هر جهت راه حلی به جهت این مسئله از این بهتر نبود
رئیس ـ مذاکرات در این موضوع کافی نیست
جمعی گفتند کافی است
رئیس ـ رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهادیه آقای معتمدالتجار آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(آقایان نمایندگان قریب به اتفاق قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه شده پیشنهاد دیگری است از طرف آقای ارباب کیخسرو و راجع ب همین موضوع قرائت می‌شود
به شرح ذیل قرائت شد
نظر به این که در ماده سوم قانون مالیات کتیرا مصوبۀ یازدهم سرطان هذه السنه که نوشته شده است (صاحبان کتیرای موجود باید در مدت یک ماه از نشر اعلان از طرف دولت کتیرای خود را به اداره مالیه محل ارائه نموده جواز مجانی دریافت دارند تا در موقع خروج از سر حد از پرداخت مالیات معاف باشند) نظر مقننی آن بوده است ک هر قسم کتیرائی اعم از این که قبلاًٌ مالیات محلی پرداخته باشد یا نپرداخته باشد در ظرف یک ماه که اظهار نامه ارائه بدهد از مالیات معاف باشد و اداره مالیات غیر مستقیم موجب تردید و معطلی و زیان صاحبان کتیرا شده است لهذا بنده پیشنهاد می‌نمایم مجلس شورای ملی تبصره ذیل را به ماده مزبور به عنوان تفسیر علاوه نماید و چون خیلی کتیراها معطل است تقاضای فوریت می‌نمایم
تبصره ـ معافیت مالیات فوق الذکر در ظرف یک ماه معینه نسبت به کلیه کتیراهائی است که در آن مدت ارائه یا اظهار نامه داده شده باشد اعم از آنکه قبلاً مالیات محلی را پرداخته یا نپرداخته باشد
رئیس ـ راپورت کمیسیون هم قرائت می‌شود
(به ترتیب ذیل قرائت شد)
کمیسیون مبتکرات طرح قانونی پیشنهادی آقای ارباب کیخسرو را راجع به تفسیر ماده (۳) قانون مالیات کتیرا مطرح مذاکره قرار داده و باکثریت آراء طرح مزبور را قابل دانسته راپورت آن را تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
رئیس ـ آقای آقا میرزا شهاب (اجازه)
آقا میرزا شهاب الدین ـ بنده با لفظ اظهار نامه مخالفم و بایست کتیرا را ارائه بدهند و اگر بنا شود اظهار نامه بدهند ممکن است در ضمن اظهار نامه تا چهار سال کتیراها را از مالیات معاف دارند
حاج میرزا مرتضی ـ لفظ اظهار نامه برای این زیاد شد چون ممکن است تجار در انبارها کتیرای زیادی داشته باشند و ارائه دادن آنها به گمرک اسباب زحمت است و جز این که بروند به گمرک اظهار نامه بدهند چاره ندارند اول اظهار نامه می‌دهند که ما فلانقدر کتیرا داریم آن وقت مأمور مالیه می‌رود و تفتیش می‌کند که صحیح است یا خیر اظهار نامه برای این است
آقا میرزا شاب الدین ـ این عبارت این معنی را نمی رساند
رئیس ـ آقای مستشار السلطنه موافقید؟
مستشارالسلطنه ـ خیر مخالفم
رئیس ـ بفرمائید
مستشارالسلطنه ـ می‌خواستم آقای ارباب توضیح بفرمایند اگر این قضیه این طور معمول شود تبعیض می‌شود چون یک عده عوارض داده‌اند و یک عده نداده‌اند و در تجارت صد دو صدمه خیلی فرق می‌کند خوب است توضیح بدهند که بنده هم متقاعد شوم.
مخبر ـ عرض می‌کنم این هیچ فرق نمی‌کند این پیشنهاد و عین همان ماده سوم قانونی است که از مجلس گذشته فقط این یک تبصره ایست. اگر آن ماده را ملاحظه کنید خواهید دید که نوشته شده تجار مجازند تا یک ماه کتیرای خود را ارائه بدهند و جواز بگیرند این برای این بود که کتیراهای موجود. که مالیات آنها را داده‌اند در ثانی از آنها مالیات گرفته نشود و این هم عین همان ماده است اظهار نامه می‌دهند و تفتیش می‌شود اگر صحیح بوده است به آنها جواز می‌دهند مقصود این است که این شخص با آن ماده هیچ فرق نمی‌کند. کسانی که در همان یکماه مقرره اظهار نامه داده‌اند اداره مالیه رسیدگی نموده و به آنها جواز می‌دهد.
رئیس ـ آقای عمادالسلطنه طباطبائی موافقند؟
عمادالسلطنه ـ خیر مخالفم
رئیس ـ بفرمائید
عمادالسلطنه ـ این تبصره اگر بگذرد مالیات کتیرا بکلی از بین می‌رود و مفهوم این ماده این است که در ظرف یک ماه هر قدر تجار اظهار نامه دادند معاف باشند ممکن است یک کسی صد من کتیرا داشته باشد و دو هزار من اظهار نامه بدهد و در یک نقطه دوردستی باشد که مأمورین مالیه نتوانند تفتیش کنند و آن وقت به موجب این پیشنهاد از مالیات معاف خواهند بود.
رئیس ـ آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو ـ در این پیشنهاد بنده یک چیز تازه ننوشته‌ام عین مسئله ایست که در موقع وضع قانون در این جا گفته شد مخصوصاً در موقعی که در ماده سوم قانون کتیرا مذاکراتی بود بنده توضیح خواستم آقای اقبال السلطان و سایر اعضاء کمیسیون توضیحاتی دادند و فرمودند این ماده راجع بکلبه کتیرای موجوده است که در ظرف یک ماه بعد از اعلان ارائه می‌دهند و اشخاصیکه در این یک ماه کتیرای خود را ارائه می‌دهند از هر گونه عوارض معاف و جواز مجانی بآن‌ها داده شود.
حالا این یک ماه منقضی شده و در این مدت صاحبان کتیرا یک اظهار نامه هائی به اداره مالیه داده‌اند و همین طور معطل مانده است این لفظ اظهار نامه را من برای همین مسئله اضافه کردم و ابداً هیچ مقصود هم جز تفسیر آن ماده نبوده است زیرا بردن پنج خروار کتیرا به اداره مالیه و ارائه دادن آن کار آسانی نیست و بایستی تاجریکه کتیرا دارد اظهار نامه به اداره مالیه بدهد و اداره مالیه بفرستد تفتیش کند اگر صحیح اظهار نامه داده شده بود یعنی به همان مقدار که در اظهارنامۀ نوشته شده است کتیرا موجود دارد به آن تاجر جواز می‌دهد و الا نمی‌دهد حالا اگر آقای عمادالسلطنه نظری در اظهار نامه دارند پیشنهاد نمایند این پیشنهاد به کمیسیون قوانین مالیه می‌رود و در آنجا با آن قانونی که گذشته شده مقایسه می‌کنند اگر راه سهل تری به نظر رسید بنده هم حرفی ندارم. مقصود بنده این است اشخاصی که از سابق یعنی قبل از وضع قانون کتیرا داشته‌اند اعم از این که مالیات داده باشند یا نداده باشند از دادن مالیات معافند و بنده نظری جز تفسیر ماده سوم آن قانون نداشته‌ام
رئیس ـ رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن تبصره تفسیر به آقای ارباب کیخسرو آقایانی که این تبصره را قابل توجه می دانند.
قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه شد.
این دو فقره پیشنهاد مراجعه می‌شود به کمیسیون قوانین مالیه
آقای وزیر پست و تلگراف برای جواب سؤالات حاضر شده‌اند؟
وزیر پست و تلگراف ـ بنده حاضرم اگر سؤالی باشد جواب عرض می‌کنم
معاون وزارت مالیه ـ چند فقره لایحه قانونی بود که وزارت عدلیه تهیه کرده و تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید اولاً لایحه قانون هیئت منصفه است البته آقایان مسبوقند که در کابینه اسبق یک لایحه در این موضوع به مجلس تقدیم شده است ولی آن لایحه عجالتاً به واسطله عللی که خاطر آقایان هم مسبوق است بلاتعقیب گذارده شده است.
ولی در چند جلسه آقای رئیس‌الوزرا حاضر شدند و از طرف وزارت عدلیه هم یک تعاطی نظری شد و یک اصلاحاتی در آن شده و جدیداً تقدیم می‌شود دوم لایحه‌ای است راجع به اصلاح بعضی از مواد قانون اصول محاکمات حقوقی با تجربه که در این ده سال برای وزارت عدلیه حاصل شده است یکی از دلایل بطوء جریان امور به واسطه ناقص بودن قانون مستلزم صرف وقت زیادی است ولی عجالتاً چند فقره از آن مواد که مهم و اصلاح آن فوراً لازم بود اصلاح شده و تقدیم می‌شود سیم یک لایحه‌ای است راجع به تعیین مجازات اداری برای عدم رعایت بعضی از مواد اصول محاکمات یعنی مواد اصول محاکمات یعنی مواد راجع به محاکمات اختصاری. چون اگر مواد راجع به محاکمات اختصاری مراعات بشود سبب سرعت گذشتن امور مردم خواهد شد.
ولی متأسفانه غالب قضات رعایت آنها را نمی‌کنند و سبب بطوء جریان امور شده است برای عدم رعایت آنها هم مجازاتی معین نشده این است که به موجب این لایحه مجازات اداری برای عدم رعایت بعضی از مواد اصول محاکمات پیش‌بینی شده که تقدیم می‌شود لایحه چهارم راجع به قانون تجارت است مسائل راجع به قانون تجارت تا به حال هیچ در تحت تنظیم نیامده و روز به روز مسائل تجارت در همه عالم حتی در ایران هم اهمیت پیدا می‌کند مخصوصاً از موقعی که یک قسمت عمده از اتباع خارجه مقیم ایران دعاویشان بایستی در عدلیه مطرح شود همه سئوال می‌کند که مطابق چه موادی دعاوی ما رسیدگی خواهد شد آیا قانون تجارتی هست که مطابق آن به دعاوی ما رسیدگی شود؟
و این قانون تجارت که پیشنهاد شده و تقدیم می‌شود عبارت است از ترتیب و تشخیص دفاتر تجارت و طرز تأسیس و تشکیل شرکتها و اقسام شرکتها و حواله‌جات صرافی و بروات و چک‌ها و قیمت راجع به طرز تشخیص ورشکستگان به تقصیر و ورشکستگان به غیر تقصیر و تمام این‌ها در این لایحه تنظیم شده و تقدیم می‌شود لایحه پنجم راجع به مجازات اشخاصی است که قصد مال مردم خوری دارند و با علم به مستحق‌الغیر بودن اموال خود را به دیگری منتقل می‌کنند و یکی دو ماه دیگر هم هست که در وزارت عدلیه تحت مداقه است و پس از تنظیم تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود....
شیخ‌الاسلام اصفهانی - راجع به لوایح وزارت عدلیه بنده عرضی دارم.
رئیس - راجع به قانون ثبت منصفه نمی‌دانم این قانون قانون جدیدی که حالا به مجلس تقدیم شده قانون جدیدی محسوب می‌شود یا خیر متمم قانون هیأت منصفه‌ای است که قبلاً به مجلس تقدیم شد؟
معاون وزارت عدلیه - همان قانون سابق است که در آن یک اصلاحاتی شده است...
رئیس - در تعقیب همان قانون سابق است.
معاون وزارت عدلیه - خیر لایحه سابق به قانون هیأت منصفه را بنده مسترد و در عوض این لایحه را تقدیم می‌دارم.
شیخ‌الاسلام اصفهانی - یک تذکر قانونی راجع به این لوایح دارم.
(اجازه می‌فرمایید)
رئیس - تذکر نظامنامه؟
شیخ‌الاسلام - یک تذکری راجع به این لوایح است می‌خواهم عرض کنم.
رئیس - به کی می‌خواهد بفرمایید.
شیخ‌الاسلام - به مقام ریاست و آقایان نمایندگان
رئیس - به بنده تذکر نظامنامه باید بدهید.
شیخ‌الاسلام - تذکر بنده راجع به لوایح وزارت عدلیه است و خیلی مطلب لازمی است اجازه فرمایید عرض کنم.
رئیس - به مجلس می‌خواهید بگویید.
شیخ‌الاسلام - بلی.
رئیس - بفرمایید.
شیخ‌الاسلام - عرض می‌کنم ایام استقلال کمیسیون عدلیه چند روز است گذشته و این لوایح موافق قانون اساسی بایستی به کمیسیون برود و از کمیسیون به مجلس بیاید و از تصویب مجلس بگذرد آن دو ماده قانونی که از طرف وزارت عدلیه از مجلس گذراندند ماده دومش این بود که از تاریخ تصویب آن ماده که تاریخش شانزدهم جمادی‌الثانی بود تا شش ماه دیگر که شانزدهم ذیحجه می‌شود و قوانینی که از طرف وزارت عدلیه پیشنهاد می‌شود به کمیسیون برود و از کمیسیون بگذرد و قانونیت پیدا نماید و فعلاً آن شش ماه تمام شد و از قراری که چند روز قبل بنده با آقای معاون به طور خصوصی مذاکره نمود آقای معاون می‌فرمودند انقضای شش ماه ۲۵ برج اسد است تذکر بنده این است که تصویب آن ماده برای مدت شش ماه است نه شش برج و در شانزدهم ذیحجه هم مدت منتقضی شده و بعد از شانزدهم ذیحجه دو لایحه قانونی از طرف وزارت عدلیه و از آن جا به مجلس می‌آید قانون زیر حلبی و پشت پرده و هیچ جای دنیا مرسوم نیست.
رئیس - این مسئله گمان نمی‌کنم چیزی باشد که امروز بتواند مورد بحث واقع شود باید در خارج بین خودتان مذاکره فرمایند و مطلب را حل کنید.
رئیس - اشتباهاً اضافه نوشته شده است؟
شیخ‌الاسلام - لازم به حل کردن نیست این مسئله معلوم است برج که نیست ماه است؟
رئیس - این موضوع امروز مطرح نیست.
شیخ‌الاسلام - خیر لوایح قانونی را امروز آوردند به مجلس و این تذکر قانونی بود که بنده دادم؟
(صدای زنگ - امر به سکوت)
شیخ‌الاسلام - بسیار خوب زنگ هم بزنید.
مستشارالسلطنه - آقا مجلس ترتیب دارد نظامنامه دارد؟
رئیس - آقای حاجی شیخ اسدالله از آقای وزیر پست و تلگراف سؤالی داشتند.
حاج شیخ اسدالله - راجع به چه مطلب بود چون خیلی طول کشیده است بنده فراموش کرده‌ام.
رئیس - راجع به تفتیش اداره حمل نقل دولتی
حاج شیخ اسدالله - بلی چون مدتی طول کشیده از نظرم محو شده بود راجع به تفتیش ادارات حمل و نقل دولتی بنده سؤال کردم و گمان می‌کنم در کابینه سابق بود که مذاکره شد بایستی سرویس ادارات حمل و نقل دولتی تقلیل شود بنا بود به محاسبات این اداره که یکی از ادارات مهمه است و یک مخارج و بودجه سنگین دارد رسیدگی شود می‌خواستم که ببینم تفتیشی به عمل آمده است؟ و اگر تفتیش شد، نتیجه حاصله چیست آقای وزیر پست و تلگراف می‌توانند اطلاع بدهند که ما هم مستحضر شویم.
وزیر پست و تلگراف - جواباً عرض می‌کنم رئیس کل تفتیش اداره پست مشغول تفتیش است و هنوز راپورت تفتیش او به وزارتخانه نرسیده و مخصوصاً تأکید هم شده است که هر چه زودتر تفتیش خود را تمام نموده راپورت بدهند.
حاج شیخ اسدالله - این یک جواب معمولی است و به اصطلاح فرمالیته ولی جواب بنده نه بود می‌خواستم ببینم نتیجه این تفتیش که تا حال به عمل آمده چیست؟ آقای وزیر می‌توانند از نتیجه آن اطلاع بدهند یا خیر؟
چون تا به حال چند ماه است مشغول تفتیش و رسیدگی هستند و این مدت گمان می‌کنم برای تفتیش یک اداره کافی بوده است؟
وزیر پست و تلگراف - جوابی را که بنده عرض کردم فرمالیته نبود جوابی که اصل حقیقت بوده و تفتیش یک اداره بزرگی مثل اداره حمل و نقل در یک روز دو روز و یک هفته و دو هفته ممکن نیست هنوز تفتیشات مفتشین اختتام نپذیرفته و هنوز مشغول رسیدگی به محاسبات می‌باشد و برای بازدید سرویس‌های راه هم مفتش فرستاده شده که حالیه در رشت مشغول است تفتیش و رسیدگی کامل به دفاتر این اداره کاری است که چندین ماه طول می‌کشد و مخصوصاً بنده با آقای معتمدالوزرا هم تأکیدات کتبی و هم شفاهی نموده‌ام که هر چه زودتر به تفتیشش خاتمه داده و راپورت خود را به وزارتخانه تقدیم دارد.
رئیس - آقای آقا میرزاشهاب‌الدین راجع به سیم تلگراف کرمان الی سیرجان سؤالی دارند.
آقا میرزاشهاب‌الدین - در موقعی که پلیس جنوب سرتاسر جنوب ایران از کرمان تا سیرجان و بندرعباس را گرفته بود نمی‌دانم بر طبق چه امتیاز و تصویب‌نامه و اجازه‌نامه سیم تلگراف از کرمان تا سیرجان و بافت دایر کردند پس از آن که پلیس جنوب منحل شد آنچه که قابل حمل داشتند بردند و آنچه که قابل حمل نبود سوزانیدند فقط این سیمها ماند و قرار بود این سیمها و ابنیه و عماراتی که در آنجاها بنا کرده بودند به دولت تحویل دهند ولی تاکنون سیم تلگراف کرمان به سیرجان و بافت هنوز در تصرف انگلیس‌ها است و در صورتی که از بندر عباس به تهران تلگراف فارسی می‌شود و از بافت و سیرجان تلگرافات به فارسی مخابره نمی‌شود چند روز قبل که در خدمت آقای وزیر این مذاکره شده فرمودند آن سیمها هم تحویل مأمورین دولت ایران شده است ولی باید از طرف دولت ایران دستگاه به آن نقاط فرستاده شود و تا به حال مسامحه شده و مخصوصاً فرمودند این سیم‌کشی بر طبق یک اجازه و امتیازی بوده است و بنده نمی‌دانم آن امتیاز به تصویب مجلس رسیده یا آن هم از تصویب‌های دولت در دوره فترت بوده است در صورتی که متعلق به دوره فترت باشد گمان نمی‌کنم مجلس بتواند آن امتیاز را بپذیرد؟
به هر جهت بودن سیم تلگراف از سیرجان به کرمان و مخابره نکردن چیز عجیبی است و در صورتی که متعلق به ایران است چرا نباید به فارسی مخابره شود و در صورتی که متعلق به ایران نیست؟
در یک مملکت مستقل چند فرسخ سیم به اختیار اجانب باشد این چیزی است که بنده معنی آن را نمی‌فهمم خوب است آقای وزیر توضیح فرمایند که آن امتیاز که به آنها داده شده کدام است؟ و آیا مجلس می‌تواند به آن امتیاز رسمیت بدهد خیر؟
وزیر پست و تلگراف - در جواب نماینده محترم عرض می‌کنم مذاکراتی که با بنده فرمودند بنده قبول مسامحه نکردم از طرف اولیای امور تلگراف مسامحه به عمل نیامده و در این موضوع هم بنده توضیحات شفاهی دادم و تصور کردم ایشان قانع شده‌اند ولی حالا که سؤال فرمودند عرض می‌کنم در اولایل جنگ این سیم خودسرانه کشیده شده بود ولی بعد یک قرار داد تلگرافی معروف به قرار داد کرمان و بندرعباس و جاسک مابین تلگراف خانه ایران وتلگراف انگلیس برقرار شده و به امضای محاسب الممالک در سه سال قبل و به موجب این قرارداد تلگرافی سیمی که کشیده شده است داخل این قرار داد محسوب می‌شود و اگر رجوع فرمائید به سالنامه که اداره تلگراف: ر آخر هر سال اشاعه می‌دهد خواهید دید که این قرار داد در صفحه آخر آن کتابچه ثبت شده است حالا اگر آن قرارداد باید به تصویب مجلس برسد؟
جمعی از نمایندگان ـ معلوم است بدون تصویب مجلس صحیح نیست
وزیر پست و تلگراف ـ البته هیچ تردیدی در آن نیست باید حتماً به مجلس بیاید و خواهد هم آمد در هر صورت به هیچ وجه مسامحه از طرف اولیای امور تلگراف خانه نشده و اما راجع به مخابرات تلگراف فارس قبلاً به آقا عرض کردم دو دستگاه تلگراف به کرمان فرستاده شده که به بافت و سیرجان ببرند و به توسط آنها تلگرافات فارسی مخابره شود و آن دستگاهها در کرمان است و منتظرند قدری هوا خنک شود که تعمیرچی سیم به جهت تعمیر سیم برود و آن دستگاهها را کار بگذارند در این خصوص هم از طرف اداره تلگراف خانه مسامحه نشده است.
آقا میرزا شهاب الدین ـ آقای وزیر پست و تلگراف تصور فرمودند که بنده تازه اجاره خواسته‌ام از ایشان سؤال کنم ولی خیر این سئوال بنده همان روز اول شده و ایشان هم توضیحات شفاهی دادند اما راجع به قرار داد ما نمی‌توانیم هر قراردادی را هر کس بسته باشد تا به تصویب مجلس شورای ملی نرسیده است قبول کنم خصوصاً راجع به مؤسسات یک دولت اجنبی آن هم در یک مملکت مستقل و البته باید آن قراردادها و مؤسسات به تصویب مجلس باشد و بدون تصویب مجلس هیچ کس نمی‌تواند سیم کشی کند اما این که فرمودند دستگاه فرستاده‌ایم و منتظر خنکی هوا هستیم بنده عرض می‌کنم مگر در کرمان نمی‌توان سیم کشید؟ هر وقت بخواهند سیم بکشند ممکن است و لازم نیست پائیز یا بهار باشد.
وزیر پست و تلگراف ـ مجدداً عرض می‌کنم که ترتیب تلگراف این است که سالی دو دفعه مکانکچی برای تعمیر می‌فرستند یکی در بهار یکی در پائیز و چون دستگاه هائی که به آنجا فرستادند قدری دیر رسیده و موقع تعمیر بهار گذشته بود به این جهت موقوف به این شد که پائیز برسد و وقتی برای تعمیر سیم مأمور می‌فرستد دستگاهها را هم کار بگذارند
آقا میرزا شهاب الدین ـ اگر ابتدای پائیز هم شروع بشود خیلی متشکرم.
رئیس ـ این که راجع به قراردادها فرمودید اگر بایستی به مجلس فرستاده شود لفظ اگر را بنده نفهمیدم در قانون اساسی در اصل ۲۴ لفظ اگو نوشته نشده
وزیر پست و تلگراف ـ در رجوع نمودن به مجلس بنده تردیدی نداشتم ولی در جواب اظهار آقا عرض کردم چنانچه لازم باشد به تصویب مجلس برسد (خنده حضار) البته تقدیم خواهد شد و راجع به مسامحه عرض کردم از طرف اداره پست و تلگراف نشده و البته مسامحه هم نخواهد شد.
رئیس.. آقای دست غیب (اجازه)
حاج سید محمد باقر دست غیب همان طور که آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند بنده هم فراموش کرده‌ام که سؤالم چه بوده و از جواب هائی که آقای وزیر پست و تلگراف به آقای حاج شیخ اسدالله و آقا میرزا شهاب الدین دادند بنده هم حساب جواب خودم را کردم ولی معهذا سؤال می‌کنم که قضیه مولیتر قضیه غریبی در ایران خاصه در طهران شده است و یک انعکاسات غریبی پیدا کرد برای این که هر کس با آقایان وکلا می‌رسد اول می‌پرسد حساب مولیتر چه شد خاصه آن وقتی ک در روزنامه منتشر شده بود که مولیتر برای معالجه به اروپا خواهد رفت و بعد هم اگر مقتضی شد احتمال دارد برگردد و ممکن است بعضی از آقایان از حالات او اطلاعی نداشته باشند ولی بنده از اجتلاسات و کارهائی که کرده است اطلاعاتی بدست آورده‌ام و شینده‌ام و به قول آقایان علما تواتر است و نمی‌شود حمل بر کذب کرد بعد شنیدم یک کمیسیونی تشکیل شده است که به حساب او رسیدگی شود و بنده نمی دانم اشخاص خبیر و بصیر در این کمیسیون هستند یا خیر؟ اگر نیستند چرا از اسباب خبره در کمیسیون دعوت نشده و اگر هستند چطور شده است که این اندازه طول کشیده است و چه حسابی است که تا بحال تصفیه نشده است اغلب آقایان می دانند که در رسیدگی به این امر مسامحه شده است حالا جواب بدهند آن وقت اگر مجدداً اظهاری داشتم عرض می‌کنم
وزیر پست و تلگراف ـ خیلی متأسفم که جوابهای بنده آقای نماینده محترم را قانع نکرده است ولی سعی می‌کنم که در جواب سؤال نماینده محترم عرایض مقتنعی عرض کنم راجع ب میومولیتر چنان که آقایان مسبوقند یک اقداماتی در سابق شده بود و یک مذاکراتی در بین مردم ولی هیچ شکل عملی بخود نگرفته بود و خوشبختانه بنده یک شکل عملی به این امر دادم و یک کمیسیونی از اشخاصی که به عقیده بنده خیلی صالح هستند مرکب از رئیس فعلی تفتیش کل پست و رئیس تفتیش کل سابق پست و چند نفر از رؤسای دیگر پستخانه تشکیل دادم که مشغول رسیدگی به حساب مولیتر می‌باشد و به یک قسمت از کار او هم رسیدگی کرده‌اند ولی بنده منتظرم تمام فقاتی که در باره او گفته می‌شود رسیدگی بشود آن وقت بنده یک راپورت جامعی تشکیل بدهم که آن راپورت از برای کمیسیون دیگری که درد بهار منعقد است مدرک شود و در آن کمیسیون آقای ذکاء الملک از طرف وزارت عدلیه و آقای ابتظام الملک از طرف وزارت امور خارجه نمایندگی دارند و چند دیگر هم از طرف اداره پست در آنجا خواهند بود از برای این که راپورت جامعی که مدرک حکم دولت باشد به دولت تقدیم نمایند و وزارت پست و تلگراف نهایت جدیت را دارد که هر چه زودتر به این امر خاتمه بدهد و برای اطلاع خاطر آقا عرض می‌کنم که این کمیسیونی که در اداره پست تشکیل شده صبح و عصر حتی شب مشغول کار است و به یک قسمت اعظم از حساب او رسیدگی کرده است و داخل در قسمتهای دیگر شده است؟
رئیس ـ آقای تدین راجع به سیم همدان سؤالی داشتند؟
تدین ـ نظر به مذاکرۀ که آقای آقا میرزا شهاب الدین راجع به یکی از قرار دادها که ما بین دولت ایران و انگلستان در خصوص اعتداد سیم منعقد است اظهاراتی نمودند چون بنده تصمیم گرفته بودم که راجع به این موضوع و موضوع‌های دیگر از مجلس تقاضا کنم به وزارت پست و تلگراف امر بفرمایند هر چه زودتر قرار دادهائی که بین دولت ایران و انگلستان راجع به امتداد سیم در قای مختلفه منعقد شده است به مجلس بیاورند. تا از تصویب مجلس بگذرد با این که عقیده مجلس معلوم شود به این جهت قبل از این که وارد در موضوع سؤال خودم بشوم تقاضای خودم را اظهار می‌کنم و بر آن موضوعی که ایشان ذکر کردند علاوه می‌کنم که چند قرارداد دیگر هم هست که به عقیده بنده آنها هم لازم است هر چه زود به مجلس بپاید تا مجلس عقیده خود را نسبت به آنها اظهار نماید کلی از آن قراردادها که به عقیده بنده خیلی مهم است قرارنامه این است که بین دولت ایران و دولت انگلستان در ذیحجه ۱۳۳۰ در زمان وزارت مستشار الدوله منعقد شده است این قرارنامه راجع به امتداد مدت قرارنامه‌های تلگرافی سابق و سیم عربستان است در قرار نامه آقای مستشارالدوله تصریح کرده‌اند که باید با تصویب مجلس شورای ملی برسد و این قدر راه ما می‌تواننم از ایشان اظهار امتنان کنیم که این قید را کرده‌اند..
آقا سید فاضل ـ اگر هم قید نمی‌کرد حتماً باید برسد..
تدین ـ بنده از نقطه نظر شخصی عرض کردم دیگران چرا این قید را نکرده‌اند خیلی عجیب است. توی حرف آدم چرا شکر می‌ریزید؟. ولی در عین این که در آنجا تصریح می‌کند که منوط به تصویب مجلی شورای ملی است یک فصل از این قرارداد را که فصل سوم است اشتباه کرده و می‌نویسد. به استثنای این فصل که به تصویب هیئت دولت رسنده است باید باقی فصول به تصویب مجلس برسد..
آقا میرزا علی کازرونی ـ غلب است.
تدین ـ بنده نمی‌گویم صحیح است یا غلط است حالا بنده حواسم پرت نمی‌شود شاید یک نفر دیگر باشد که حواسش پرت شود آخر مجلس انتظاماتی دارد عرایض بنده که تمام شد اجازه بخواهید صحبت کند شاید بنده خودم بفهمم چه عرض می‌کنم این فصل که در این قرارداد مستثنی شده است یکی از فصول مهمه است که تمام قراردادهای سابق را تأیید می‌کند و به عقیده بنده سفارش زیادتر از منافعش هست ولی عجالتاً بنده عقاید خود را در این باب اظهار نمی‌کنم و صبر می‌کنم که در آتیه نزدیکی چون چاپ هم شده است وزارت پست و تلگراف یعنی آقای وزیر که نماینده وزارت خانه هستند تقدیم مجلس نمایند که عقیده مجلس نفیاً و اثباتو به آنها معلوم شود دوم قراردادی است که سیم تلگرافی سیستان را به خط سرحدی ایران در نزدیکی کووه ملک سیاه اتصال می‌دهد این قرارداد در سوال ۱۳۳۲ منعقد شده است ولی در این جا هیچ اشاره نکرده است که باید به تصویب مجلس برسد به این جهت بنده عرض کردم که باید از مستشارالدوله ممنون بود که این قید را کرده است
آقا سید یعقوب ـ در زمان وزارت کی بوده است
تدین ـ در وزارت سردار منصور قرارداد نامۀ سوم که آقای آقا میرزا شهاب اشاره کردند در سه ۱۳۳۴ است
وزیر پست و تلگراف ـ سنه ۱۳۳۶ بوده است
تدین ـ سنه ۳۴ بوده است ولی در این جا نوشته است در طهران در هشتم ماه مه ۱۹۲۰ مطابق ۱۸ نوریبچی ئیل ۱۲۰۰ مطابق نوزدهم شوال المکرم ۱۳۳۷ در چهار نسخه نوشته شده و به امضای محاسبه ـالممالک است در مقدمه این قرارداد یک اشاره دارد و بنده بطور خلاصه عرض می‌کنم می‌گوید چون دو رشته سیم بدون اجازه دولت ایران در چند سال قبل کشیده شده بود به این جهت حالا دولت صالح دانست که تصویب کند و در این جا عبارت خیلی عجیبی دارد و آن این است که می‌گوید این قرار داد را دولت ایران منعقد و مواد ذیل را حتمی الاجرا می داند بنده خواهش و تمنا می‌کنم (اگر چه محتاج به تمنا نیست) زیرا گمان می‌کنم که همه آقایان خیال شان متوجه این مطلب و باتفاق کلمه این عقیده را دارند بنابراین از آقای وزیر پست و تلگراف تقاضا می‌کنم که در اسرع اوقات فردا باشد خیلی بهتر است پس فردا هم ممکن است الآن هم چون چاپ شده است می‌توانند تقدیم مجلس نمایند متأسفانه ایشان هر قدر بیشتر تجسس در جریان ادوار گذشته می‌کند بیشتر متأسف و مبهوت می‌شود و بنده از مجموع اطلاعاتی که تحصیل کرده‌ام یک نتیجه عمده گرفته‌ام و آن این است که طرفداران دوره فترت اشخاصی بوده‌اند که یا مستقیم و یا غیر مستقیم میل داشته‌اند بر وفق میل و دلخواه اجانب امور این مملکت جریان پیدا کند چرا؟ برای این که این چیزها نتیجه دوره فترت است ولی اگر مجلس باشد هر قدر هم قدم‌های کند بردارد معذالک جلوگیری می‌کند از این که بدون اجازه یک دولت رسمی در یک مملکت مستقل یک دلالت اجنبی یک اقدامات و عملیات خلاف قانونی می‌نماید بعد از این مقدمه بر می‌گردم به سؤال خودم از قرار اطلاعاتی که بنده دارم و چند سال قبل از محل معادن نفط جنوب انگلیس‌ها یک سیم تلگرافی به محمره و از محمره یک سیم بحری تا عرب عبادیان کشیده‌اند و در این کتابچه که راپورت رسمی وزارت پست و تلگراف است بنده هر چه جستجو کردم قراردادی راجع به آن نیافتم و بالاخره موافق اطلاعاتی که بدست آورده‌ام معلوم می‌شود چند ماهی بیشتر نیست این مسئله کشف شده بنابراین سئوال بنده از وزارت پست و تلگراف رسماً این است که آیا این اقدام به اجازه دولت ایران بوده است یا خیر؟ و اگر اجازه دولت بوده است در تحت چه قراردادی است و اگر به اجازه دولت ایران نبوده است وزارت پست و تلگراف تا به حال چه اقدامی می ـ خواهد بکند
وزیر پست و تلگراف ـ یکی از فرمایشات نماینده محترم راجع بود به قرارـ دادهای تلگرافی که باید به تصویب مجلس شورای ملی برسد. بنده خودم یکی از اشخاصی هستم که عقیده دارم این قراردادها هر چه زودتر به مجلس شورای ملی تقدیم شود یا قبول و یا رد شود و تکلیفش معین شود مجلس شورای ملی می‌تواند از این دقیقه این ـ قراردادها را تقدیم شده رسمی بداند این راجع به قسمت اول فرمایشات نماینده محترم اما قسمت ثانی بلی یک رشته سیم هست که جزء سیم هائی است که در مدت جنگ خارجی‌ها در ایران کشیده‌اند که از محمره است به عبادان مرکز جدید تصفیه نفت جنوب و از آنجا وصل می‌شود به سیمهای خارجه ایی سیم بطور خودسری و فقدان مسئولیت کشیده است و متکی به هیچ مدرکی نیست وزارت پست و تلگراف اقدامات لازمه را در استرداد و برچیدن این سیم نموده است و این سیم نه فقط از نظر سیاست مضر است بلکه از نقطه نظر اقتصادی هم برای تلگراف خانه خیلی مضر است برای این که تلگرافات محلی که به خارجه مخابره می‌شود. به توسط همان سیم مخابره می‌شود با یک تاکس و تعرفه کمتری که ما مخابره می‌کنیم یعنی با آن سیم می‌رود به بین النهرین و با نرخ بین النهرین تلگرافات مخابره می‌شود وزارت پست و تلگراف به توسط وزارت ـ خارجه مشغول اقدام است و امیدوارم هر چه زودتر نتیجه مطلوبه بدست بیاید اما راجع به سیم دیگر که فرمودند از مرکز تصفیه نفت به محمره وصل می‌شود آن سیم کاری به این سیم که عرض کردم ندارد و سیمی است که کمپانی نفت جنوب برای خودش کشیده است و پنج مرکز تلگرافی دارد یکی در میدان نفت است و مسجد سلیمان چهار مرکز دیگر هم در ناصری و محمره و عبادان و در یک جای دیگر دارد
آقا میرزا ابراهیم قمی ـ با اجازه ـ است یابی اجازه
وزیر پست تلگراف ـ در این موضوع هم بنده یک اقدام خیلی جدی کرده‌ام و دیروز با نماینده کمپانی نفت جنوب جداً داخل مذاکره شدم که بچه حق و از روی چه مدرک کمپانی نفت جنوب این سیمها را کشیده نماینده کمپانی نفط جنوب اظهار می‌کند که بر طبق مواد قرار داد امتیاز نفط جنوب این سیمها کشیده شده و قرارداد امتیاز نفط جنوب چنین ماده ندارد فقط در ماده دوم امتیاز نامه یک نفت (و غیره) نوشته شده و نوشته شده است وسائل تسهیل کار کمپانی از قبیل حمل و نقل و ماشین آلات و غیره استفاده کرده و آن را کش می‌دهند به طوری که مربوط به سیم تلگراف هم می‌دهند به طوریکه مربوط به سیم تلگراف هم می‌کنند در صورتی که معلوم است به کلی خارج از موضوع است و کمپانی نفت جنوب یک حقی را که اساساً و اصلاً راجع به دولت است و در همه جا سیمهای تلگرافی مال دولت است نباید برای خود قائل شود کمپانی نفت جنوب می‌گوید ما یک تسهیلاتی برای مخابرات تلگرافی لازم داریم وزارت پست و تلگراف هم حاضر است هر گونه وسائل تسهیل را برای آنها حاضر نماید آنها صحیح می‌گویند که تسهیلاتی لازم دارند و عملجات زیاد دارند ولی ما هم حاضر هستیم در یک مدت خیلی کمی آن وسائل را برای آنها حاضر کنیم و ممکن است بیش از پنج مرکز تلگراف خانه ندهم برای آنها دایر کنیم و اسباب و ادواتش را هم داریم بنده به آنها گفتم و حتی یک ضرب الاجلی هم شده است ولی نماینده کمپانی جواب داد که بایستی مخابرات لازمه با لندن و اهواز بکند و یک ترتیبی برای این کار بدهد. این بود موضوع سیمی که بین محمره و عبادان دائر شده است در موضوع سیم عبادان بوسیله وزارت خارجه اقدام شده در این موضوع مستقیماً با کمپانی نفت جنوب مذاکرات زیادی شده و امیدواریم هر چه زودتر نتایج مطلوبه بدست آید
تدین ـ توضیحات آقای وزیر پست و تلگراف خیلی کافی بود لازم هم بود ولی نتیجه آن یکی است وقتی بنا شود بدون اجازه یک مقامات رسمی استجازه از دولت ایران بخواهند یک کاری بکنند فرقی نمی ـ کند چه دولت انگلستان باشد و چه کمپانی نفت جنوب و بالنتیجه هر دو این کار را کرده‌اند و برخلاف اصول مسلمه قوانین مملکتی ما هست یک سؤال دیگری هم بنده از آقای وزیر قبلاً نموده بودم و آن این است بعد از آنکه معاهده بین روس و ایران منعقد شد قرار شد سیم بین مشهد به سیستان به ایرانی‌ها تحویل بدهند و از قراری که بنده شنیده‌ام از زمانی که انگلیسی‌ها آن سیم را تصرف نکرده‌اند آن سیم را تا الآن به تصرف دولت ایران نداده‌اند علت این که به تصرف نداده چیست؟
وزارت پست و تلگراف تا کنون چه اقدام کرده است
وزیر پست و تلگراف - این موضوع صحیح است و سیم مشهد به سیستان هنوز در تصرف انگلیسى‌هاست و یادگار دوره‌ایست که قشون انگلیس ایران بوده در این موضوع و موضوع سیم محمره و آبادان متفقاً اقدام کرده‌ایم و باید خاطر نمایندگان را مستحضر کنم که وزارت پست و تلگراف نمى‌تواند در این موضوع مستقیماً اقدام نماید و اقدامات این وزارتخانه به توسط دولت و وزارت داخله است ما فشار مى‌آوریم به وزارت خارجه و وزارت خارجه هم اقدامات لازمه مى‌نماید و آقایان را مطمئن مى‌کنم که به هیچ‌وجه مسامحه و قصورى از طرف این دو وزارتخانه نمى‌شود و امیدواریم در این موضوع هم نتیجه مطلوبه را بگیریم سیم مشهد به سیستان هم از نقطه‌نظر اقتصادى براى ما خیلى لازم است حالا از نقطه‌نظر سیاسى هم مضر است آن را کنار مى‌گذاریم
در هر حال اقدام شده و منتظرم چه زودتر نتیجه مطلوبه به دست آید راجع به پستخانه‌هاى جنوب هم که بر حسب قرارداد مادرید سال فرنگى یعنى سال ۱۹۲۲ تحویل ایران داده شود هنوز تحویل داده نشده است و اقدامات لازمه در این موضوع هم نشده است مأمورین ما هم حاضر هستند و اعضاء کمیسیون هم نامزد شده‌اند طرف باید بر طبق ترتیبى که خودشان قائل شده‌اند مأمورین خودشان را از بین‌النهرین به بوشهر بفرستند و در آنجا دفاتر پست را تحویل مأمورین ایرانى بدهند و امیدواریم به یک جواب شافى به ما برسد که ما بتوانیم پستخانه‌هاى خودمان را تصرف کنیم
تدین - بنده فقط یک تذکرى خواهم بدهم و آن این است که فرمودند اقدامات لازمه شده و مى‌شود انشاءالله اثرش غیر از فرمول سابق باشد که جواب مى‌دادند تعلیمات لازمه شده و اقدامات مجددانه خواهد شد بنده و بلکه کلیه ملت ایران علاقمند است حق مشروع خودش را در دست هر کس باشد مسترد دارد و در این زمینه مجلس و ملت ایران همراه هستید با آن هیئت دولتی که بخواهد حق مشروع مسترد نماید و بنده تصور مى‌کنم با تمام قوت قلب هیئت دولت و وزارت خارجه باید اقدامات بکند این سیم مطابق معاهده که در همین مجلس تصویب کرده‌ایم به ما واگذار شده است کدام دلیل و منطق باید در دست دیگری باشد اما اگر وزارت خارجه امروز یک کاغذ بنویسد یک هفته بعد یک جوابى مى‌آید و یک ماه بعد چنین و چنان مى‌شود این طور کار درست نمى‌شود بنده عقیده دارم که هر چه زودتر نهایت با حفظ رعایت دوستى و مودت باید اقدامات نمایند و مجلس و ملت حاضر است هر جا حقش در دست دیگران باشد استرداد کند.
وزیر پست و تلگراف - راجع به اقدامات مقصور بنده اقدامات مجددانه به فرمول سابق نبود عرض کردم اقدامات لازمه شده و وزارت خارجه هم از مجرای خودش مشغول اقدام است
رئیس - آقاى رئیس‌التجار (اجازه)
رئیس التجار ـ راجع بدفاتر جنوب بنده می‌خواستم داخل در سؤال بشوم متأسفانه نظام نامه داخلی برای سؤال کردن از وزراء دست ما را بسته و نمی‌توانیم کاملا از وزراء سؤال کنیم و یک قدری مفصل و مشروح سوال کنیم یعنی یک جوابی از طرف وزیر داده می‌شود چون وزیر طرف اعتماد وکیل هم نمی‌شود مجدداً سؤال نماید و اگر تا یک ماه دیگر آقای وزیر کاملاً جواب سؤال بنده را ندهند مجبورم استیضاح نمایم چون بنده در کابینه اول آقای قوام السلطنه این سؤال را کردم و این کابینه دومی آقای قوام السلطنه است و می‌بینم چند دفعه از طرف آقایان نمایندگان از وزراء این مسئله سؤال شده است و جواب را همانطور که آقای تدین گفتند گفته می‌شود اقدامات لازمه شده و می‌شود بنده مکرر با وزراء در غیر مجلس مذاکره کردم و مخصوصاً پریشب به آقای وزیر پست توضیحاً عرض کردم که اگر حقیقتاً و جداً اقدام کنند ممکن است زودتر کار انجام داده شود زیرا مطابق قرار داد (مادرید) باید این پستخانه‌ها تحویل ایران داده شود و عقیده بنده این است از طرف دولت موقتاً پست خانه‌های دیگری در آن نقاط گذاشته شود و اتباع داخلی را جداً قدغن نمایند که به پست خانه خارجی کاغذ ندهند و تمبر خارجی را در داخله مملکت رواج می‌دهند بعقیده بنده این کاری بود که ممکن بود در ظرف چهار پنج ماه قبل این کار بشود و بنده نمی‌توانم به قدر قسمت خودم پیش از یک ماه دیگر صبر کنم و مجبورم در همین موضوع به قدر قسمت شخص خود استیضاح کنم
نصرت الدوله ـ بنده هم در این موضوع عرضی دارم
وزیر پست و تلگراف ـ ممکن است حضرت والا فرمایشات را بفرمایند بعد بنده یکدفعه جواب عرض کنم.
رئیس ـ سؤالی دارید
نصرت الدوله ـ خیر یک توضیحی می‌خواستم
رئیس ـ به این ترتیب نمی‌شود اگر سئوال داشته باشید ممکن است
نصرت الدوله ـ بلی سئوالی می‌کنم
رئیس ـ بفرمائید
نصرت الدوله ـ بنده اول خیال داشتم در تعقیب سؤال سابق خودم و سئوال امروز آقای رئیس التجار تحقیقی از آقای وزیر پست کرده باشم و حالا که باید صورت سؤال داشته باشد بنده هم سؤال می‌کنم شنیده می‌شود در موصوع دفاتر پست جنوب از طرف سفارت انگلیس یک مراسله به دولت رسیده است و یک شرایطی از برای تسلیم آن دفاتر ذکر کرده‌اند و از قراری که شنیده می‌شود آن شرائط بکلی از وظیفه آنها خارج و قبول یا تلقی آنها هم از حدود حفظ حقوق این مملکت خارج است بنده خواستم به بینم
- اولاً این مطلب صحیح است یا خیر
- ثانیاً به این مراسله جواب داده شده است یا خیر؟
- ثالثاً اگر لازم می دانند راجع به این مراسله به مجلس یا کمیسیون خارجه اطلاع بدهند.
وزیر پست و تلگراف ـ راجع به سؤال آقای رئیس التجار که فرمودند نظامنامه داخلی به ایشان اجازه نمی‌دهد که سؤال را مفصل و مشروح بفرمایند و بالاخره ممکن است استیضاح بفرمائید بنده در این موضوع از استیضاح هم چندان ترس ندارم چرا برای این که کاری نکردم که قابل ایراد باشد یا لفظ مسامحه بر او اطلاق شود و هیچ گونه مسامحه از طرف وزارت پست چه در گذشته و چه امروز نشده و نمی‌شود اقدامات هم می‌شود ولی این کار دو طرف دارد یک طرف ما هستیم و یک طرف هم دیگران و همان طوری که حضرت والا فرمودند در اوائل این کابینه یک مراسله بما نوشتند و در آن مراسله قبول کرده‌اند و دفاتر پست جنوب را که سالیان دراز است آنها تأسیس کرده‌اند به مأمورین پست ایران تحویل بدهند مشروط بر این که به همان ترتیب که در دست آنها بوده مرتب و منظم باشد و قرار شده است مأمورین خود را بفرستند دفاتر را تحویل بدهند اگر هم قدری تحویل دادن آن دفاتر دیر شده است از طرف وزارت پست وتلگراف مسامحه نشده است و بنده حاضر هستم که استیضاح را هم با اسناد صحیحه جواب بدهم ولی خوشوقت هستم از این که فرمودند بنده محل اعتماد ایشان هستم اما راجع به موضوع سؤال شاهزاده نصرت الدوله همانطور که عرض کردم مراسله به ما رسیده است و شرایطی هم ندارد تنها شرطی که کرده‌اند این است دولت ایران بایستی تضمین بدهد که بعد از این هم ارتباط پستی بین این دفاتر و دفاتر پست بین المللی منظم و مرتب باشد معلوم است در جواب هم دولت ایران جوابی که بایستی بدهد داده است و اصل مراسله در کمیسیون خارجه به نظر آقایان می‌رسد مراسله با آن شرط است ولی در جواب هیچ قید و شرطی را دولت ایران قبول نکرده است زیرا چنانچه سابقاً عرض کردم سرویس‌های پستی ایران خیلی مرتب و منظم است و اگر از مرکز یا اطراف قدری یا کات به صاحبان آنها دیر می‌رسد تقصیر از اداره پست نیست تقصیر فرس ماژر است که پاکات و امانات دیر می‌رسد امروز به هیچ وجه شکایتی از سرویس‌های پستی نیست و عنقریب یک لایحه راجع به تعرفه جدید پستی که از کمیسیون قوانین مالیه گذشته به مجلس تقدیم خواهد شد و از آقایان نمایندگان استدعا دارم یک نظر تفقدی به سرویس‌ها و تنظیم و ترتیب سرویس‌های داخلی مملکت فرموده و زودتر این لایحه را تصویب کنند تا کسر بودجه اداره پست جبران شود بالاخره باز تکرار می‌کنم که مأمورین ما برای تحویل گرفتن دفاتر خوب حاضر و معین شده‌اند این دفاتر مرکب از شش دفتر از بنادر خلیج فارس است و چهار دفتر در عربستان است در مقابل دفاتر خلیج فارس ما هم شش دفتر منظم داریم و خیلی هم مرتب و منظم است و روابط بین المللی را هم دفاتر ما محفوظ می‌دارد لذا مطمئنم که در نظم دفاتر هیچ تردیدی نیست ولی دو دفتر در عربستان هست که ما هنوز در مقابل آن دفاتر پستی تأسیس نکرده‌ایم مخصوصاً در مرکز نفت یعنی مسجد سلیمان هنوز دفتر پستی دائر نشده است ولی در سایر جاها دفاتر ما خیلی منظم کار می‌کند چیزی هست بنده فقط به این قانع نیستم که دفاتر پستی داشته باشیم بلکه می ـ خواهیم آن دفاتر را از میان برداریم و آنها را تحویل گرفته و ضبط نمائیم تا دیگر دفتر خارجی در مملکت وجود خارجی نداشته باشد
رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه از آقای وزیر مالیه راجع به اموال دولتی و سلطنتی سئوال دارند
مستشارالسلطنه ـ چندی قبل جمعی از نمایندگان محترم راجع به اموال دولتی پیشنهادی کردند منتظر بودند که هیئت دولت مخصوصاً وزارت مالیه امعان نظر در آن پیشنهاد نموده و تکلیف آن را معین نمایند در آن پیشنهاد خواسته بودند که از طرف دولت هم صورت جامعی از بیوات برداشته شود که هم در نقل و انتقال اثاثیه سلطنتی دقت شود و هم چون موافق راپورتی که رئیس سابق بیوتات راجع به اثاثیه سلطنتی داده بود اشاراتی شده بود که بعضی از انبارها بواسطه عدم رعایت تفتیش و بازدید که باید از آنجا بشود ممکن است اثاثیه که در آنجا هست از بین برود و اسباب خسارت شود خواسته بودند توجهی هم راجع به آنها بشود آن پیشنهاد را بنده هم امضاء نمودم و چون اقدامی در آن خصوص نشده است در تعقیب آن پیشنهاد به توسط مقام ریاست سئوال مجدد نمودم تا ببینم آقای وزیر مالیه در این موضوع اقداماتی نموده‌اند یا خیر؟ و آیا ممکن است نتیجه اقدامات خود را به عرض مجلس برساند یا خیر؟ و آیا بالاخره ممکن است صورت صیحی از اثاثیه سلطنتی به ما بدهند یا خیر؟ وزیر مالیه راجع به وتات و اثاثیه خاطر آقایان را مستحضر می‌دارد که ترتیب ثبت بیوتات و اثاثیه در زمان سلطنت ناصرالدین شاه خیلی منظم بوده دفاتر بسیار جامعی وجود داشته که تمام اثاثیه را در آنجا جزء به جزء شرح می‌دادند. از زمان مرحوم مظفرالدین شاه قدری از حال اولیه تغییر نموده و در زمان محمد علی شاه یعنی استبداد صغیر به کلی اساس و استحکام اولیه به هم خورد و مختل شد به طوری که تمام سرقت هائی که در کتاب خانه و سایر اموال سلطنتی شده درآن دوره بود در مجلس ثانی زمان هیئت مدیره اقدامی شد و کمیسیونی معین گردید تمام اثاثیه را صورت نوشته و ضمناً کشفیات شد که مقدار خیلی زیادی از اثاثیه در موزه و چه از عمارات دیگر سرقت شده در آن موقع اثاثیه را چند قسمت نمودند یک جواهرات سلنتی بود که آنها را در خزانه اندرون در یک محلی که مخصوصاً برای این کار بود در صندوقها مقفل و ممهو گذاشتند و درب صندوقخانه را هم به مهر چند نفر مستوفی بیوتات و وزیر دربار صندوق دار و وزیر مالیه وقت ممهور نمود و خیلی محکم هست و صورت معینی دارد و هیچ وقت تفریط نمی‌شود. یک قسمت از جواهرات و هم از خزانه اندرون بیرون آورده و به صندوقخانه تحویل داده‌اند که در مواقع لازمه به کار برود یک قسمت هم کتابخانه بود که آن محل را هم صورت جامعی برداشته‌اند و صورت آن حالا خیلی مرتب است تنها جائی که می‌توان گفت صورت جامعی از اشیاء موجوده خود دارد و از اول مشروطه ثانی تا به حال محفوظ است همین کتابخانه هست یک قسمت دیگر اسناد و عهد نامجات است که هنوز مرتب نشد، و در یک انبار بزرگی روی هم ریخته شده است و هنوز نتوانسته‌اند آنجا را مرتب کنند و تصمیمی راجع به آنها اتخاذ شده که بعد به عرض می‌رسد یک انبار دیگری هم هست که از زمان ناصرالدین شاه بوده در دوره مظفرالدین شاه هم اشباء مختلفه که خریده شده روی هم ریخته‌اند که آن هم صورت دارد لیکن درست مرتب نیست و هنوز نمره گذاشته نشده است باقی اثاثیه که در عمارات و باغات و جاهای دیگر هست تمام را صورت برداشته‌اند و نمره گذارده‌اند اصلاحاتی که چندی قبل مذاکره شد راجع به جواهرات بود در موقع تاجگذاری درب خزانه را باز کرده‌اند و مقداری از جواهرات را که لازم بود خارج نمودند و پس از آن که مجدداً پس از رفع حاجت نتوانستند در جای خودش بگذارند چند قطعه آنها کسر بود و بقیه آنها را مثل سابق ممهور کرده و بسته‌اند و هنوز هم باز نشده است جواهراتی که از خزانه سلطنتی تحویل صندوقخانه می‌دهند یک قبض رسمی می‌گیرند این ترتیب تا مدتی معمول و قبض گرفته می شده و لیکن بعد از زمان حاج عدل السلطنه که صندوقدار بوده‌اند مقداری را سند داده‌اند که صورتش حاضر است و قسمت دیگر را سند نداده‌اند از جمله دو رشته مروارید است که آن را خود اعلیحضرت از سر حد تلگراف کرده‌اند رشته مرواریدها حاضر و جزء جواهراتی هست که نزد من است به هر جهت تمام جواهرات به طوری که صورت داده شده با شرح و توضیح حاضر است یک قسمت در صندوقخانه است و یک قسمت آن هم نزد اعلیحضرت است که با تاج و جواهرات دیگر و لباس رسمی و غیره نزد خودشان است و به طور خلاصه از خزانه دولتی چیزی بدون صورت و علامت و سند مفقود نشده فعلاً آنچه را که بنده مشغولم این است که از کتابخانه صورت ریز و مفصلی برداشته شود راجع به اسناد و قیالجات هم اشخاصی معین شده‌اند که این نوشتجات را خلاصه و مرتب کنند و صورت جزئی از آن تشکیل بدهند و البته تقریباً این کار یک سال وقت لازم خواهد داشت زیرا انبار بسیار بزرگ است و باید تمام نوشتجات را از یکدیگر تفکیک نمایند تا به صورت اداری در آید ولی حالا اگر سندی لازم شود باید چندین روز عدة زیادی از صبح تا عصر بروند زحمت بکشند تا بتوانند سند را پیدا نمایند و البته وقتی کلاسه شد پیدا کردن یک سندی خیلی سهل خواهد بود یک قسمت هم اسباب حبه خانه و اسلحه خانه درباری است که هنوز مقفل است و درب آن باز نشده و البته پس از کلاسه انبارهای کاغذ به آن پرداخته خواهد شد بالاخره عرض می‌کنم یک قسمت از انبارهائی که از پیش باز نشده یک صورتی دارد و حاضر است و تماماً مفقل و ممهور به هر رئیس بیوتات و وزیر دربار می‌باشد یک قسمت هم که صورت معینی ندارد و چند نفر معین شده‌اند که صورت جزء آنها را تشکیل بدهند و دوباره درش را مقفل نمایند اما راجع به قسمتی که می فرمائید مرطوب است و ممکن است خراب شود فقط چیزی که هست در افواه می‌گویند مرواریدهائی که در خزانه اندرون است ممکن است فاسد شود و این حرف چندین سال هست گفته می‌شود ولی یکی دو مرتبه که برای احتیاط درب آن باز شده مخصوصاً در ده سال قبل که خود بنده هم حضور داشتم ملاحظه کردم این طور نیست مرواریدها را در جای مخصوصی گذاشته و تخته بندی کرده‌اند که به هیچ وجه عیب نمی‌کند بنده کاملاً در باز کردن درب خزانه احتیاط می‌کنم و به یک مناسباتی دولت مقتضی ندانست درب آن را باز نماید و گذاشته شده تا اعلیحضرت مراجعت فرمایند و با یک شرائی یک دفعه درب را باز نمایند تا اگر بنا شد نقل و تحولی بشود آن وقت شود ولی در هر صورت جای آن خوب است.
رئیس- آقای مستشار السلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- بنده تصور می‌کنم آقای وزیر مالیه کمتر از آقایان نمایندگان به این قضیه علاقه مند هستند زیرا با اطلاع کافیه از سابقه شان و اطلاعی که به خدمات ایشان داریم می دانیم که تعقیب کافی در این مسئله خواهد نمود لکن می‌خواهم عرض کنم که مقصود از این سئوال این است که اولاً آنهائی که فعلاً موجود است محفوظ بماند و تفریط نگردد ثانیاً آن هائی را که بعضی‌ها سرقت نموده‌اند و در دول خارجه به قیمت‌های گزاف تقدیم می‌شود و دست به دست می‌گردد در استرداد آنها سعی کافی به عمل آید یکی هم راجع به تحویل و تبدیل این اثاثیه چه از اطاقهای مقفل و چه اثاثیه که تسلیم اشخاص و رئیس بیوتات می‌شود دفتر معین داشته باشد و متصدیان آنها آن قدر اعتبارات و صحت عمل و دیانت داشته باشند که این ذخایر به آنها سپرده شود چون این نکته مهم را در نظر داشتیم لذا مجدداً تذکر دادم.
وزیر مالیه- اولاً همان طور که اظهار فرمودند وظیفه بنده از هر حیث این هست که به این مسئله خیلی علاقه مند باشم و محرک علاقه مندی بنده هم همان علاقه است که از طرف آقایان نمایندگان نسبت به این موضوع ابراز می‌شود راجع به اثاثیه که در خارج برده و فروخته‌اند یک قسمت کتابهائی هست که در آمریکا به مبلغهای گزاف فروخته‌اند و از طرف دولت سابق و دولت حاضره هم یک مذاکراتی به عمل آمده و یک اقداماتی نموده‌اند که شاید انشاء الله نتیجه حاصل شود و اما در باب اشیائی که خارج می‌شود عرض می‌کنم این اشیاء و انبارها به دست شخص واحد یا اشخاص متفرقه بدون ترتیب نیست بلکه مباشرین مختلفه از ادارات مختلفه دارد که به این امور رسیدگی می‌کند. منشی رئیس بیوتات فقط باید صورت این اسناد را کاملاً محفوظ داشته باشد و مواظبت کند که به همان شرایط مخصوص در بهای انبار بسته باشد و البته همان طور که آقایان انتظار دارند موافق میل آنها رفتار خواهد شد.
رئیس- آقای سلیمان میرزا نسبت به مالیاتهای لاهیجان سئوالی دارند.
سلیمان میرزا- یک مرتبه دیگر بنده موقع به دست آوردم که عرض کنم مالیات هائی را که بدون تصویب مجلس شورای ملی گیرند از درجه اعتبار ساقط است و اهالی نبایستی بپردازند اهالی بیچاره هم می‌خواهند نپردازند لکن علاوه بر این که از آنها می‌گیرند. یک چیزی هم اضافه دریافت می‌دارید این هست که آقایان باید فکری نمایند و لاینقطع یادآوری نمایند که این مالیاتها باطل و اخذ آنها ظلم بسیار به رعایا هست. فعلاً مالیاتی که مطرح سئوال بنده هست به عرض آقایان می رسانم در حدود گیلان و لاهیجان اجحافاتی نسبت به رعایای بدبخت و زارعین که باید اسباب راحت همه اهالی مملکت را فراهم آورند و خدمتگذاران واقعی این مملکت را فراهم آورند و خدمتگذاران واقعی این مملکت یعنی زارع و رعیت بنابراین برای این که بدانم این مالیات مطابق کدام قانون و کدام مجوز قانونی به توسط مأمورین مالیه دریافت می‌شود از آقای وزیر مالیه که مدتی در این موضوع سئوال کردم و تا به حال جوابی نشنیده‌ام سئوال می‌کنم و خیلی خوشوقت خواهم شد جوابی که می‌دهند همان کلمات اولیه و رسمی یعنی اقدامات مجدانه و لازمه خواهد شد نباشد.
زیرا اقدامات مجدانه و لازمه وقتی مؤثر خواهد شد که بنده به بیتم بعد از جواب آقایی وزیر مالیه این مالیات گرفته نشده است والا یک سئوالی بنده کردم و جوابی ایشان دادند مثل جوابهای رسمی و معمولی که جواب سلام علیکم علیکم السلام است خواهد بود و از این سئوال و جواب نتیجه برای آن بدبخت رعیت حاصل نخواهد شد و برای بنده هم فایده نخواهد داشت جز این که وقت مجلس به این ترتیب تلف شده است یکی از آن اجحافاتی که به رعیت بیچاره شده است و موضوع سئوال بنده است سه قسمت است اول این که مطابق مکتوبات متواتره که از گیلان برای بنده رسیده است که یک قسمت آن هم به توسط بنده به مقام ریاست وزارت خانمها ارجاع شده و یکی از آنها فعلاً در دست بنده است اظهار می‌دارند که بعد از فتح گیلان یک مالیات جدیدی وضع شده است و آن این است که هر کس از گیلان عبور بنماید کمیساریای محل بعنوان حق العبور یک قران دریافت می‌دارند بنده خبر ندارم این مالیات را ما چه وقت وضع کرده‌ایم و به چه مناسبت کمیسر محل مأمور دریافت ان می‌باشد بنده گمان نه می‌کنم چنین چیزی می‌باشد سایر رفقای بنده هم گمان نه می‌کنم از وضع چنین مالیاتی خبر داشته باشند و یقین دارم راضی هم نخواهند بود که یک نفر اگر بخواهد از شهر به شهری برود از او یک قرآن مالیات بگیرند این مالیات به کلی باید لغو شود و چون ما خبر نداریم مردم هم نباید بدهند این یک مالیات و بدعت تازه است و معلوم نیست چه مالیاتی می‌باشد شاید مالیات نواقل است بنده تجب می‌کنم مالیات نواقل را که از انسان نمی‌گیرند به علاوه کمیسر نبایستی بگیرد...
آشتیانی- قیمت جواز عبور است
سلیمان میرزا- هر چه هست ما که رأی نداده‌ایم و در هر حال بر خلاف قانون ظلم هست تعدی است به علاوه می‌گویند با همه تعدیاتی که بر عیث بدبخت می‌شود آب برای زراعت آنها نمی‌دهند مگر این که یک مقداری پول و حق اسکوت بدهند و اگر رشوه یا تعارف یا پول آبدارخانه و صندوق خانه بگیرند رعیت را در تحت فشار آبی می‌گذارند که زراعت او به کلی از بین می‌رود چون سندی در این خصوص ندارم عرض نمی‌کنم فقط بر سبیل حکایت معروض داشتم اما مالیات دیگری که در آن جا می‌گیرند مالیات هائی است که از حیوانات می گیرندآن هم با ضرب شلاق به اسم پول غیره و به این ترتیب از هر اسبی پنجاه گاو و سه قران از الاغ دو قران از یک قران از هر کندو عسل سی شاهی علیهذا بنده نمی دانم این مالیاتهائی می‌گیرند در کجای بودجه در ستون نوشته شده. ما که ندیده‌ایم و رأی نداده‌ایم و هم نشده است این احجافات را ما مالیه به رعایای بیچاره که یگانه را و رفاهیت مملکتند از روی چه ترتیب می‌دارند و مجوز قانونی آن چه چیز است این است یکی از سؤالاتی که یک ماه آقایان وزراء در جوابش تعلل می‌ورزند
وزیر مالیه- سؤال آقای نماینده را تقریباً بیست چهار روز قبل بنده و اگر خاطر آقایان باشد این سؤال همان موضوعی است که بنده دیده خاطر آقایان باشد این سؤال دنیا موضوعی است که بنده در کابینه اسبق خود بنده از وزیر مالیه وقت سؤال کرد شنیدم که پس از فتح گیلان عنوان مالیاتهایی شده است که حقیقتاً احجاف می‌شد مالیه وقت اظهار کردند که چون شده است مالیات عشریه گرفته شد می‌گیرند ولی بعد معلوم شد مسئله همانطور است که شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند مدرک آن هم این بود آقایان مسبوقند که در گیلان در سی و پنج شش مالیاتهای مختلفه موجود بود مالیات بود مالیات جنسی بود مالیات صنفی سرانه بود ولی بعد تبدیل به نقد در مجلس اول تصویب شد و تصدیق وقتی که قانون جدیدی وضع نشده مالیه باید به همان ترتیب مالیات بگیرد قبل از برچیده شدن بساط میرزا حال مالیات گیلان نقدی بود بعد از بر چیده شدن آن بساط‌ها دولت وقت مأمور و تصمیم گرفت که املاک را ممیزی و عشریه دریافت دارد پارسال هم لایحه ممیزی را که به به مجلس آوردند این ترتیبات در آنجایید شده بود لیکن متأسفانه قبل از آنکه مجلس نسبت به آن جزئیات معلوم شود عینلایحه را به مأمور مالیه گیلان ابلاغ کرده‌اند که مجری شود اداره مالیه هم شروط از کا کاری، الاغ گوسفند کند وی غیره مالیات می گرفته در موقعی که کمیسیون قوانین عالیه عضو بودم آن را به دقت ملاحظه کردم دیدم غالب یک مالیاتهائی هست که پرداخت آن مشکل است خصوصاً برای اهالی که مبتلا به آن بلیات بودند و لازم است به آنها همراهی نماید تا مردم متوار دو مرتبه سر املاک برگردند و تا یک یا مساعدت و همراهی دولت کار خود بیندازند نه این که تا وارد گیلان شدند به جای متجاسرین مأمورین دولت حاضر شوند و یک تحمیلاتی که هیچ وقت در زمان عادی به آنها تحمیل نشده حالا یک مرتبه بر آنها وارد شود و چون به تصویب مجلس نرسیده بود بنده به آن که منافع دولت بود نه نمودم حق دارم و دستور دادم شبها حق ندارید از این قبیل مالیاتها تا تصویب مجلس نرسیده از اهالی دریافت دارید و منتظر دستورالعمل مجلس باشید فقط کاری که می‌توانید بکنید املاک مزرعه را ممیزی نموده و عشریه دریافت دارید و البته موقعی که قانون ممیزی از مجلس گذشت دستور مجدد داده می‌شود و گمان می‌کنم پس از ارسال این دستور مقصود حضرت والا که عین مقصود و آرزوی بنده است کاملاً به عمل آمده باشد با این حال از بعضی جاها معلوم است چون مأموریتی دولتی معصوم نیستند ممکن است یک اجحافاتی بکند و اگر یک چنین اطلاعاتی پیدا کردند ممکن است به بنده اطلاع دهند تا اگر نتوانم آن مأمور را مجازات کنم لااقل اولاً منفصل نمایم تا بعد از این مرتکب این اعمال نشوند راجع به مالیاتهای غیر قانونی هم چنانچه عرض کردم بنده قدغن کرده‌ام که حق ندارند مطالبه کند.
سلیمان میرزا- بنده در این موقع قسمت دوم سؤال خود از موقع استفاده نموده دو مطلب را یادآوری می‌کنم و آن این است که چون ده ماه بیشتر از دوره چهارم تقنینیه باقی نمانده و بنده می‌بینم قسمت بیشتری را گذرانده است و هنوز قراردادهائی که گذرانیده و مالیاتهائی را که وضع کرده‌اند به مجلس نیاورده‌اند بنده می‌پرسم خدای نکرده این دوره هم به سر آید و هنوز تصمیمی راجع به آنها اتخاذ نشده باشد آن وقت در موقع انتخابات جدید یک سابقه بشود مثل بعضی سوابق که بگوئید یک دوره تقنینیه گذشت و در موضوع مالیاتها و غیره اعتراض نکردند بنابراین باز یک مرتبه دیگر یادآوری می‌کنم و گمان می‌کنم که تمام آقایان با من موافقت دارند که تمام قراردادهائی که به مجلس نیامده از درجه اعتبار ساقط است و بر تمام مالیات هائی که بدون تصویب از اهالی گرفته می‌شود باید لغو شود و برای اینکه اگر خدای نکرده دوره گذشت و تکلیف این مالیاتها و قراردادها معین نشود نگویند یک دوره گذشت و اعتراض نکردند بنده و آقایان باالاتفاق این اعتراض را می‌کنم
(جمعی گفتند صحیح است)
اما در جواب فرمایشات آقای وزیر مالیه اولاً تکلیف مسافرین که یک قران باید بدهند معین نفرمودند ثانیاً باید یادآوری کنم که چون موضوع سؤال بنده گیلان بودم می‌خواستم به طور عموم بگویم والا در اکثر شهرها این تعدیات به مردم می‌شود و عموم مردم رفتار این تعدیات و بی حسابی‌ها و خلاف قانون‌ها هستند و آقایان وزراء بیایند به انواع وسائل سعی کنند مالیاتهائی که بدون تصویب مجلس گرفته می‌شود هر چه زودتر به نظر نمایندگان برسانند تا تکلیفش معین شود و اما اینکه فرمودند همان موقع که لایحه به مجلس تقدیم شد ابلاغ شد به موقع اجرا گذارده شود مشکلی برای بنده پیدا شد و مردد ماندم که آیا لایحه را به مجلس بیاورند یا خیر زیرا می‌فرمودند لایحه ممیزی از در مجلس داخل نشده بایالات ابلاغ کرده‌اند به موقع اجرا گذارند خوب است این هیئت دولت را بدانم کدام دولتی بود که نمی دانسته ممکن است لایحه در مجلس تصویب نشود و رد شود و هر لایحه را به مجرد اینکه به مجلس پیشنهاد کردند قانونیت ندارد بنابراین حدث آقای وزیر مالیه یادآوری می‌کنم که این اقدامی را که نسبت به گیلان نمودند عمومیت بدهند که تمام اهالی مملکت را از این تعدیات نجات بدهند تفاوتی برای آقایان وکلا ندارد زیرا یک نفر وکیل وکیل همه ایران است و همه اهالی ایران هم موکل او هستند و نیز تکلیف مسافرین هم که از نقاط ایران عبور می‌نمایند معین نمایند و چون مشغول تدوین قانون استخدام هستم یادآوری می‌کنم که هیچ مأموری مکلف نیست هیچ امری را بر خلاف قانون اجرا نماید مگر اینکه از مقام مافوق خود نوشته در دست داشته باشد تا در موقع سئوال مأمور بیچاره طرف مسئولیت واقع نشود و آن کسی که آن سند را امضاء کرده است مسئول واقع شود.
وزیر مالیه- راجع به حق العبور که می‌فرمایند از اشخاص گرفته می‌شود بنده در این خصوص اطلاعی ندارم یادداشت کرده‌ام که تحقیق نموده بعد جواب عرض کنم در سایر قسمت‌ها هم عقیده خود بنده این بود و هست که هر مالیاتی که به تصویب مجلس شورای ملی نرسد اعتبار ندارد و نمی‌توانند مطالبه نمایند حقاً وزارت مالیه می‌تواند از وصول مالیاتی که هنوز لایحه اش از مجلس نگذشته است استنکاف ورزد ولی وزارت مالیه مکلف است آنچه را که از سابق جزو جمع داشته مطالبه کند مثلاً در مجلس اول یک قسم مالیات هائی برای گیلان مثلاً مالیات مواشی تصویب شده است که شاید در جاهای دیگر مرسوم نه بوده است و دریافت آنها هم در سایر جاها شاید اعساف کارانه باشد معهذا تا وقتی که از طرف مجلس شورای ملی نسخ نشده و قانون جدیدی به جای آن وضع نشده باشد وزارت مالیه همان طور که مطالبه مالیات جدیدی را تا از طرف مجلس وضع نشده باشد بر خلاف قانون می دانند نسخ این‌ها را هم بر خلاف قانون می دانند راجع به پیشنهادهائی هم که فرمودند یک قسمت آن را تقدیم نموده‌ام و در موضوع حق العبور هم امیدوارم یا در جلسه آینده و یا در جلسه اول هفته آتیه لایحة آن را تقدیم مجلس شورای ملی می‌نمایم و امیدوارم زودتر به تصویب مجلس برسد تا تکلیف مردم و وزارت مالیه هر دو معین شود.
رئیس- راجع به این موضوع برای اطلاع خاطر آقایان عرض می‌کنم بر حسب شکایات متواتره که از گیلان به بنده می‌رسید بنده هم مجبوراً به هیئت دولت نوشتم که عجالتاً مالیاتهای جدید را موقوف کنند تا قانون ممیزی از مجلس بگذرد و البته هر طول مجلس رأی بدهد همانطور اجرا خواهد شد، هیئت دولت هم به بنده اطلاع دادند که دستورالعمل داده شده است آن مالیاتها را موقوف کنند حالا هم از فرار تقریراتی که آقای وزیر مالیه می‌فرمایند معلوم می‌شود به همان دستورالعمل رفتار شده است.
(آقای محمد هاشم میرزا) (اجازه)
محمد هاشم میرزا- بنده هم پارسال سئوالاتی از آقایان وزراء کردم ولی چون خیلی طول کشید فراموش کرده بودم یکی از سئوالاتم راجع به حساب موسی خان است که پارسال در تابستان گذشته سئوال کردم که به حساب او آیا رسیدگی شده است یا خیر؟ آقای وزیر مالیه جواب دارند که در آتیة نزدیکی جواب داده خواهد شد وقتی گفتند تلگراف هم به آذربایجان کرده‌ام و بالاخره تاکنون نفهمیدم محاسبات موسی خان در موضوع تحدید چه شد و چه یادگاری از اجحافاتش در ادارة تحدید گذاشت و برای اینکه وقت مجلس تلف نشود و زیاد معطل نشویم دو سئوال دیگرم را هم عرض می‌کنم که یک مرتبه جواب بدهند و آن مسئله ایست که در سال قبل عرض کردم و آقای ارباب کیخسرو هم در چند ماه قبل سؤال کردند راجع به دویست و هفت هزار تومان سال ثیلان ئیل خراسان است که در جواب ایشان هم گفتند عنقریب تحقیقاتی خواهد شد و جواب گفته می‌شود و الان پنج ماه گذشته است و تا به حال هیچ جوابی داده نشده است که بنده در سی چهل روز قبل سؤالم را تجدیدکردم که آن دویست و هفت هزار تومان چه شده و گویا در آن سال هم خود آقای وزیر مالیه اشغال به امور وزارت مالیه داشته و متصدی خزانه داری بوده‌اند بیشتر می‌توانند اطلاع داشته باشند که این وجه چه شده است که در دفاتر نیست و این اقداماتی که مسیو دیوار در خراسان کرده است صحیح است یا خیر؟ اگر حقیقتاً کاری کرده و اطلاع دارند از روی چه مدارک کرده است و در اثبات آن حاضر شده است یا خیر؟ اگر اطلاعاتی در این موضوع حاصل شده است به بنده بفرمایند.
سؤال سوم بنده راجع به مسئله بانک ایران است که چندین ماه قبل تحویل داده شد و از قراری که می‌گویند هفده کرو مطالبات دارد و سه چهار کرور قرض و از قراری که می‌شنویم هنوز تصمیمی نه برای مطالباتش گرفته‌اند و نه فکری برای قروضش گرفته‌اند و نه فکری برای قروضش گرفته‌اند این است که سؤال می‌کنم اصلاً بانک در چه حال است و آیا دولت تصمیمی برای وصول مطالبات بانک گرفته و هم چنین رهنمائیکه بانک داشته از املاک و غیره تکلیفی برایش معین کرده‌اند یا خیر؟ و آیا ممکن است بانک را به اعتبار اولیه اش عودت دهند یا خیر؟ فقط این سه سئوال را عرض کردم بقیه اش باشد برای روز دیگر
وزیر مالیه- در جواب سؤال نماینده محترم راجع به حساب تحدید موسی خان همانطور که خودشان اظهار فرمودند در جواب حضرت والا اظهار شد که موسی خان را خواستم برای جواب بیاید ولی موسی خان در چند روز قبل مرخصی خواست و احضار شد و آمد به طهران و تاکنون نیامده بود و الان یک هفته است که نمایندگانی از طرف وزارت مالیه و اداره مالیات غیر مستقیم معین شده‌اند و مشغول رسیدگی به حساب او هستند و بنده خیلی جد دارم که در ظرف یک مدت قلیلی محاکمه او رسیدگی و نتیجه آن تقدیم مجلس شود در مسئله دومی که دویست و هفت هزار تومان باشد تقریباً در یک ماه قبل که سئوال حضرت والا تذکار شد تصمیم گرفتم که جوابی تهیه کرده عرض کنم و حالا به همین اندازه که واضح شده است عرض می‌کنم اینکه اشاره می فرمائید که بنده در آن تاریخ متصدی امر بودم خیر این طور نیست. بنده در ثورلوی ئیل متصدی امر خزانه شدم و این مسئله راجع به حساب ئیلان ئیل است بنده وقتی داخل کار شدم دیدم حساب ایالات به مرکز نرسیده الان هم هست و می‌توانم ثابت کنم که قسمتی از حساب‌های ئیلان ئیل هنوز دفترش بسته نشده است در آن تاریخ مسبو کرینب در خراسان بود و مخصوصاً حساب‌ها را طوری نوشته بود که ما نفهمیم چیست و برای تغییر دادن او هم یک موانعی می‌تراشیدند که خالی از اشکال نبود بعد از یک سال زحمت بنده موفق شدم که او را به اسم کنترات هفت ماهه به طهران بیاورم وقتی به طهران آمده بنده مسیو دیوار را فرستادم و یک چیزهائی در حساب او دیده می‌شد که خیلی شرم آور است مثلاً در آخر هر ماه در صورت حساب نوشته است صد و بیست هزار تومان موجودی صندوق و هر کس می دید خیال می‌کرد صد و بیست هزار تومان پول نقد است بعد که مسیو دیوار فرستادم دیدم از این وجوه نقدی که نوشته است مثلاً پنج هزار تومان به یک نفر مساعده داده است که ماهی ۱۰۰ تومان از حقوق او کسر کند و تمام یک مقدار قبض بی وجهی در صندوق جمع کرده مسیو دیوار که وارد شد ابتدا مسئله سرقت تحویلدار را کشف کرد که حضرت والا هم در محاکمه اش تشریف داشته‌اند و معلوم شد یک تحویلداری در عرض چند سال یک مبلغ گزافی تقریباً صد و... بیست هزار تومان اختلاس کرده و برده بعد از آن صورت را که آوردند تقریباً دویست و هفت هزار تومان و کسری از سال ئیلان ئیل در حساب ارسال به مرکز درآمد که در حساب نوشته‌اند ولی پول به صندوق وارد نشده بنده این مسئله را دنبال کردم ولی مدتی طول نکشیده که از کار کناره کردم و مطلب هم مسکوت عنه ماند و دیگر مذاکره نشد تا این که پارسال آقای ارباب کیخسرو سؤال آن وقت بود که مسیو دیوا در تهران بود وزارت مالیه او را خواسته و راپورتی از او خواستند دیگر نمی دانم چه شد که پس از چند روز مطلب مسکوت عنه ماند تا اینکه در اوایل حوت پیش از عید بنده یکی دو فقره سؤال از کابینه وقت کردم که یکی راجع به حساب تحویل دار و دیگر حساب دویست و هفت هزار تومان که ببینم چه شده ولی متأسفانه کسی برای جواب حاضر نشد ولی خودم که داخل کار شدم هر دو موضوع را طرف توجه قرار دادم و مسیو دیوا که از هر موضوع اطلاع داشت و مخصوصاً به جهت تفتیش این قضیه فرستاده خواستم و با رئیس محاسبات کل و دو نفر از اجزاء مشغول به رسیدگی به محاسبات هستند و موضوع را کشف کردند و تمام دویست و هفت هزار تومان هم خورده نشده و دزدی نیست زیرا ممکن نیست دویست و هفت هزار تومان در ظرف دو ماه از یک ولایتی به مرکز آمده و خورده شود و جزو حساب مرکز بنویسند ولی یک چیزهای دیگری در این حساب هست مثلاً یک مقداری از این پول را گفته‌اند آنجا بپردازند و جزء ارسالی به مرکز محسوب دارند و آنها هم پرداخته‌اند ولی صورت داده نشده که در این جا جمع و خرج بکنند بعضی مسائل این طور است ولی بعضی حوالجات هم هست که به اسم طوماتیانس صورت داده‌اند و محل تردید است به هر حال فعلاً مشغول رسیدگی هستند و حساب تحویلدار روشن شده و اختلافی که باقی مانده راجع بدو فقره پول است که او می‌گوید کرنیسس برده و طرفداران کرنیسس می‌گویند خیر او نبرده به هر حال این مسئله عجالتاً مطرح مذاکره است و روسیه اداره گمرک و روسیه خراسان و روسیه صندوق خواسته شده که با حضور این اشخاص که کاملاً اطلاع دارند مطرح است همین قدر که خاتمه پیدا نمود نتیجة آن را عرض خواهم کرد موضوع ثابت هم که راجع به بانک سئوال فرمودند عجالتاً امور بانک ایران مستقیماً با آقای رئیس الوزراء است در این صورت خوب است سئوالتان را از آقای رئیس الوزراء بفرمائید چون بهتر می‌توانند جواب بدهند...
محمد هاشم زاده- راجع به موسی خان از وزارت مالیه خوشوقت و ممنونم ولی باید معتقد و یادآور شویم وزرائی که در این مدت یک ساله در جواب سئوال‌ها مسامحه کرده‌اند و هیچ دلیلی برای مسکوت عنه گذاشتن آن نمی‌توانیم قائل شویم مگر آنکه بگوئیم مسامحه کار بوده‌اند و آن هم برای یک وزیر خیلی بد است ولی مسئله دویم که فرمودند و تعجب کردند که نمی‌شود دویست و هفت هزار تومان یک مرتبه از میان برود در همان حساب تحویلدار که آقای رئیس التجار و عماد السلطنه عضو کمیسیون بوده‌اند و بنده هم بودم یک مفاصا حسابی بود که از طهران برای مشهد نوشته بودند و در این این مفاصاً که نمی دانم تاریخش چند ماه فرهنگی بود یک مبلغ هنگفتی نوشته بود که به توسط بانک به مرکز فرستاده شد در طهران آن قدر در خزانه داری رسیدگی نکرده بودند و به مجرد اینکه اسم بانک را دیده بودند تصدیق کرده و در زیر آن مفاصا نوشته بودند به تاریخ فلان حواله بانک فلان مبلغ اظهار امتنان هم کرده بودند وقتی به مشهد به بانک رجوع شد دیدیم چنین نمره و چنین خبری نبوده در صورتیکه در طهران تصدیق کرده است و آن چه بنده عقیده دارم این است که در تهران آن قدر اعمال کرده‌اند که به مجرد دیدن لفظ بانک و تاریخ فرنگی قناعت کرده و مفاصا داده‌اند پس چون ما این چیزها را دیده‌ایم و از محسوسات اولیه است دویست و هفت هزار تومان تعجب ندارد سه کرور هم ممکن است از میان برود لذا خوب است سر کار هم تعجب نکنید اما راجع به بیانک مطابق آن چیزی که در این چند سال در مجلس شورای ملی یاد گرفته‌ام گمان می‌کنم مسئله بانک یکی از مسائل مالی است و باید امورات آن راجع به وزارت مالیه باشد حالا به چه مناسبتی راجع به آقای رئیس الوزراء شده ممکن است سؤال کنند و در جلسه آتیه جواب سؤال بنده را بدهند و اگر بنده اشتباه کرده‌ام آقای رئیس بنده را از اشتباه بیرون بیاورند برای این که بنده خیال می‌کنم بانک راجع به وزارت مالیه است و مستقیماً با رئیس الوزراء این است.
وزیرمالیه- در قسمت اول بنده عرض نکردم که ممکن نیست یک اشتباه حساب و یک اختلاس بشود عرض کردم در عرض سه ماه اختلاف حساب به این بزرگی ممکن نیست ولی در عرض پنج شش ساله البته ممکن است همان طور که حساب تحویل دار را خودتان ملاحظه کردید و صد و بیست هزار تومان اختلاس شده است راجع به قسمت بانک هم البته ممکن است و همانطور که فرمودید بنده با رئیس الوزراء مذاکره می‌کنم و در جلسه آتیه جواب آن را عرض می‌کنم.
رئیس- یک سؤال هم آقای آقا میرزا ابراهیم خان راجع بسن در اطراف قزوین داشتید می‌ماند برای بعد از تنفس (در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت تشکیل گردید)
رئیس- راجع به مذاکره قرار داد دکتر میلسپو آمریکائی که در اول جلسه مذاکره شد و بنا شد فکری بفرمائید و تکلیفش را در آخر جلسه معین شود و اگر مخالفی نیست مطرح شود.
آقای سید یعقوب- بنده مخالفم
رئیس- بفرمائید
آقای سیدیعقوب- بنده عرض می‌کنم که هنوز هم متوجه این مسئله نشده که غور کنم اگر اجازه بفرمائید بماند برای جلسه آتیه بهتر است برای این که هنوز بنده فکری در این مطلب نکرده‌ام که این کلمه با آن کلمه چه فرقی دارد.
رئیس- بنده بایستی عرض کنم که در این جا تبدیلی نشده است که لفظی برداشته باشند و لفظ دیگری به چالش گذاشته باشند فقط یک لفظ اضافه شده.
(آقای نصره الدوله)
آقای نصرت الدوله- بنده هم همین را می‌خواستم عرض کنم که آقای رئیس فرمودند علاوه بر آن در موقعی که رأی دادیم با این فکر و با این عقیده رأی دادیم و معطل کردن آن چه نتیجه دارد چون آقای رئیس الوزراء هم خیلی عجله دارند که قانون مجلس را زودتر به موقع اجراء بگذارد گمان می‌کنم اگر امروز رأی گرفته شود بهتر باشد.
رئیس التجار- دو مرتبه قرائت شود.
رئیس- البته قرائت می‌شود.
(مجدداً قرائت شد)
رئیس آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- اگر چه این کلمه ایست که می‌گویند در تلگراف ساقط شده ولی معنایش خیلی است و ما چون فکرمان حاضر نیست و خصوصاً باید در هیئت خودمان صحبت بکنیم بنده تصور می‌کنم اگر مجلس تصویب کند بماند تا در جمعیت‌ها صحبت شود افکار حاضر شود بهتر است.
رئیس الوزراء- در این جا یک اشتباهی شده و تصور می‌کنند از تلگرافی که مخابره شده سهو شده در صورتی که این این طور نیست و در تلگراف این لفظ را داشته و در پیشنهاد دولت سهواً لفظ تعیین نوشته نشده و چون رئیس مالیه به لفظ تعیین خیلی اهمیت می‌دهد تردید دارد کنترات خود را امضاء کند ولی من تلگراف کردم چون از نظریه مجلس مسبوق هستم امضاء کند و من این لفظ را از تصویب مجلس می گذرانم معهذا تأکید می‌کند که این لفظ از تصویب مجلس بگذرد بنابراین بنده هم تقاضا می‌کنم این کلمه تصویب شد تا تکلیف معین شود و فوریت آن را هم تقاضا می‌کنم.
مخبر کمیسیون قوانین مالیه- اگر آقای آقا سید فاضل به الفاظی که در ماده ششم در مجلس گذشته و خودشان رأی داده‌اند دقت بفرمایند الفاظ (ترقی منتزل عزل. نصب) دارای همین معنی هست و وقتی ما با این چهار کلمه رأی داده‌ایم در این صورت چه اشکالی دارد
رئیس- رأی می‌گیریم که امروز رأی بدهم یا بماند برای روز دیگر آقایانی که تصویب می‌فرمایند امروز رأی بگیریم قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس-پس معلوم می‌شود که امروز باید رأی بگیریم خوب در اضافه اش کسی مخالف هست؟ (اظهاری نشد) آقایانی که تصویب می‌کنند لفظ تعیین در قسمت دوم ماده ششم اضافه شود قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد لایحه وزارت فواید عامه راجع به هیئت اعزامی به سواحل بحر خزر مطرح است...
آقای نظام الدوله (اجازه)
نظام الدوله- بنده عقیده‌ام این است که چون یک امر فوری ضروری نیست اگر به جلسه دیگری موکول شود بهتر است.
رئیس- جزو دستور که بود
(آقای آقا سید یعقوب)(اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده می‌خواستم به آقای نظام الدوله عرض کنم که اگر تشریف داشتند در کمیسیون عرایض و ملاحظه می‌فرمودند که چقدر شکایت در مسئله؟؟؟ شیلات می‌رسد تصدیق می‌فرمودند که لازم است هر چه زودتر این هیئت برود که شاید این عرایض خاتمه پیدا کند.
رئیس- آقای مدرس پیشنهاد کردند که جلسه ختم شود
(جمعی از نمایندگان تصدیق نمودند)
رئیس- اگر رأی می‌دهید جلسه ختم
شود قیام فرمائید (اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد جلسه آتیه یک شنبه چهار ساعت قبل از ظهر دستور هم به قراریست که عرض می‌کنم.
رئیس الوزراء- چون کنترات مستخدمین گمرک مدتی است به مجلس آمده و از کمیسیونها هم گذشته و همین طور مانده است لذا بنده تقاضا می‌کنم جلسه را به روز پنجشنبه محول بفرمائید که کنترات مستخدمین بلژیکی زودتر به مجلس بیاید و بگذرد
رئیس- مخالفی نیست؟
محمد هاشم میرزا- بودجه ما هم حاضر است و خیلی کار داریم روز پنجشنبه را معین بفرمائید بهتر است.
رئیس- پس جلسه روز پنجشنبه چهار ساعت قبل از ظهر
مدرس- جلسه را سه ساعت به ظهر معین بفرمائید تا اشخاصی که بالا هستند بتوانند برسند.
رئیس- امروز چهار ساعت قبل از ظهر معین شده بود ۳ ساعت ربع کم تشریف آوردند اگر ۳ ساعت قرار دهیم دو ساعت به ظهر مانده هم جلسه تشکیل نخواهد شد دستور اولاً کنترات بلژیک‌ها ثانیاً قانون ممیزی و بعد لایحه هیئت اعزامی به سواحل بحر خزر
آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- به طوری که آقایان ملاحظه فرمودند یک قسمت بلکه تمام وقت مجلس را امروز سؤالات اشغال نمود و دلیلش این است که جواب سؤالات می‌نماید و بعد یک دفعه گفته می‌شود بنده استدعا می‌کنم از آقایان وزراء در هر موقعی که سئوال می‌شود برای جواب سئوالات حاضر بشوند که یک دفعه وقت مجلس تلف نشود و یکی دیگر هم می‌خواستم از کمیسیون تجدیدنظر در قانون انتخابات استفسار کنم که آیا این راپورت قانون انتخابات کی به مجلس خواهد آمد زیرا هر یک از این قوانین ۳ چهار ماه طول می‌کشد که از مجلس بگذرد و قانون انتخابات هم یکی از چیزهای مهمی است که اگر بگذرد ممکن است اسباب اشکال شود و با این که این قانون انتخابات را لغو کردیم تکلیف انتخابات جدید چه خواهد بود در کمیسیون داخله هم این قوانین که راجع به تأسیسات عمومی است چرا تعقیب نمی‌شود و قانون انجمن‌های ایالتی و بلدی چه طور می‌شود در کدام سیاه چالهای عمیق مانده مجلس دارد تمام می‌شود و هنوز راپورت این قوانین از کمیسیونها نرسیده تقاضا می‌کنم آقای رئیس تأکید بفرمایند هم کمیسیون داخله و هم کمیسیون قانون انتخابات و هم قوانین انجمن‌های ایالتی و بلدی را به مجلس بفرستند که این ۳ لایحه مهم که راجع به حقوق عمومی است زودتر مطرح شود تا مردم به حقوق خود برسند والا مشروطیت بدون این حقوق معنی ندارد.
محمد هاشم میرزا- عرض کنم کمیسیون تجدیدنظر در قانون انتخابات یا اینکه هفتة یک جلسه داشت ولی حالیه در هفته دو جلسه مشغول اقدام هستیم. گمان می‌کنم تا بیست روز دیگر راپورت آن به مجلس تقدیم شود و عقیده بنده این است که اگر اجازه بفرمائید قسمت قسمت به مجلس بیاید و رأی گرفته شود. زیرا یک قسمتهای مهم دارد که باید زودتر تکلیفش معین شود اصل تمدید و تحدید که به مجلس آمد اگر اجازه بفرمائید بعضی از مواد اساسی آن به مجلس بیاید و رأی داده شود ضرر ندارد. ولی این که فرمودند تا آن قانون انتخابات سابق را لغو کردیم این طور نیست در همان زودتر آقای مساوات تعرض کردند مادامی که قانون انتخابات و قانون‌های ایالتی بلدی از مجلس بگذرد و آن قوانین به قوت خود باقی است در جواب آقای مساوات هم عموماً این مطلب را تصدیق کردند تصویب شد.
رئیس- آمدن قانون قسمت به قسمت به مجلس صورت قانونی ندارد و برای این که بتواند مذاکره کنند باید سابق ولا حقش در نظر بگیرند و ملاحظاتی دارند اظهار کند اگر سابقش دو کمیسیون باشد ولا حقش چگونه می‌توانند مذاکره کنند.
(آقای آصف الممالک)(اجازه)
آصف الممالک- اعضاء کمیسیون تجدیدنظر در قانون انتخابات بعضی‌ها که حاضر نمی‌شوند و بعضی هم مثل آقای مدرس کسالت داشته و حاضر نشده‌اند و گمان می‌کنم اگر آقایان تشریف بیاورند اصولش گذشته و دیگر چندان اشکالی ندارد قانون بلدیه هم از کمیسیون گذشته باید پاک نویس و طبع شود. ولی قانون انجمن‌های ایالتی را بنا بود از طرف دولت نظریاتی بکنند و به مجلس پیشنهاد کنند و بنده از طرف کمیسیون داخله تقاضا می‌کنم آقای رئیس تأکید بفرمایند دولت نظریه خود را پیشنهاد کند و همین قدر عرض می‌کنم کمیسیون داخله کوتاهی نکرده
رئیس- آقای نصرت الدوله (اجازه)
نصرت الدوله- بنده دیگر عرضی ندارم همان توضیحی را که بنده می‌خواستم راجع به فرمایش شاهزاده محمد هاشم میرزا بدهم حضرت آقای رئیس فرمودند.
رئیس- یک فقره اعتبار نامه هم در شعبه دوم است و مدتی است معطل مانده خوب است شعبه دوم تکلیف آن را معین کنند.
آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- در موقعی که دو اصل تمدید و تحدید در مجلس مطرح بود بنده در مجلس یادآوری کردم که تمدید یعنی دو سال را زیاد کردن بر خلاف قانون اساسی است و دلایل و اسنادی هم در این موضوع در دست است و متأسفانه یک قسمت آن را وزارت پست و تلگراف آتش زده لیکن خیلی دلایل دیگر در دست هست و اشخاصی که در ولایات تشریف داشته‌اید و در انجمن‌ها عضویت داشته‌اند چنانچه در تبریز هم آقای معتمد التجار عضو انجمن بوده و از رفراندم اطلاع دارند حاضرند خود آقای رئیس هم در طهران تشریف داشتند و اطلاعات کامله از این مطلب دارند. بنابراین بنده چون این را بر خلاف قانون اساسی می دانم و آن شب هم که این رأی را مجلس داد عرض کردم رأیی که بر خلاف قانون اساسی باشد اهمیت ندارد و آن شب آقای رئیس هم فرمودند در صورتی که معلوم شد این رأی بر خلاف قانون اساسی اهمیت ندارد و ممکن است در موقعی که قانون انتخابات به مجلس می اید در اطراف آن تدقیق شود. بنابراین بنده استدعا می‌کنم آقایان تصویب بفرمایند از شعبات یا از مجلس یک کمیسیون انتخاب شود و به این کار رسیدگی کند و از برای تحقیق در این مطلب اسناد طرفین و اطلاعتی را که در این موضوع هست درست در تحت دقت بیاورند و نتیجه را به عرض مجلس برساند حالا اگر آقایان این اصل را قبول می‌کنند که از شعبات کمسیونی تعیین کنیم باید در خارج معین شود و اگر هم صلاح می دانند از مجلس معین شود آقای رئیس جزو دستور جلسه آتیه فرمایند تا انتخاب کنیم تکلیف این مطلب معلوم بشود.
مدرس- برای کی معلوم شود ما آن را بر خلاف قانون اساسی نمی دانیم.
رئیس- یکی از وظایف بنده این است که هر رأئی که مخالف با قانون اساسی است آقایان را مذکر کنم و به نظر بنده هم آن رأیی که داده شد بر خلاف قانون اساسی بوده
مدرس- برای شما تردید پیدا شده ولی عقیده ما این است که بر خلاف قانون اساسی نیست..
رئیس- باید در این امر تدفیق شود که این امر بر خلاف قانون اساسی هست یا نیست.. آقای ملک الشعرا (اجازه)
ملک الشعرا- همان طور که در جلسه معهود حضرت والا فرمودند و جواب داده شد بنده ناچارم آن جواب را عرض کنم بعضی از آقایان معتقد شده بودند که مسئله تمدید مخالف با قانون اساسی نیست و در نتیجه این استنباط آن رأی را دادند و حضرت والا هم آن روز عین این اظهارات امروزی را فرمودند و جواب ایشان داده شد که اگر اسناد و دلایلی می‌توانند مدرک کنند در کمیسیون حاضر شوند دلایل خود را اقامه کنند اگر طرفداران تمدید را قانع کردند آن وقت این رأی باطل می‌شود حالا هم عرض می‌کنم هنوز بینده که یکی از طرفداران تمدید بوده‌ام مدلل و تابع است که این رأی مخالف با قانون است این است که بنده عرض می‌کنم این رای با قانون اساسی کاملاً موافق است آن که اظهارات حضرت والا و استنباط آقای رئیس به شخص بنده و اشخاص بنده هم عقیده هستند عقیده ثانوی حضرت والا و اشخاصی که مخالف هستند استدعا می‌کنم اسناد و مدارکی که در دست دارند زحمت کشیده در کمیسیون تجدیدنظر در قانون انتخابات تشریف و دلایل خود را اقامه کنند اگر که قانع شد یک راپرت جدیدی تهیه و به مجلس عرضه بدارد و با دلایلی که کمیسیون شده است مجلس را قانع بکند و از ان اشخاصی که رأی به تمدید داده‌اند رأی اتخاذ شود والا استنباط حضرت والا نتواند بنده را قانع کند مگر این یک نقطه خاصی همانطور که خودشان فرمودند مذاکره شود ولی اطلاعات ایشان و سایر اشخاص برای بنده مدرک نمی‌تواند برای این که همان دلایلی را که فرمودند اتکاء بنده و سایر آقایان هم به همان مقدمه بود و از نقطه نظر اطلاعاتی که از آن مقدمه استنباط شد ما رأی داده‌ایم و همچنین قانون اساسی هم مسئله آن اندازه که باید روشن است و به عقیده بنده بهتر این عدة که خودشان داوطلب اثبات مخالفت رأی با قانون اساسی هستند در کمیسیون تجدیدنظر تشریف فرما بشوند و درجات عدیده اگر دلایلی دارند بفرمایند یا کمیسیون را قانع بکنند یا قانع بشوند.
رئیس- مقصود بنده تذکر حالا اگر مجلس می‌خواهد این موضوع تعقیب کند یا نکند مربوط به بیننده نیست.
آقای سید یعقوب- (اجازه)
آقای سید یعقوب- بنده هم مسایلی را که آقای ملک الشعرا بیان کرده‌اند خواستم عرض کنم و علاوه این موضوع مورد صحبت و مذاکره نبود که آقای سلیمان میرزا اظهار نمودند باید تکرار صحبتش را در وقتی که راپورت به کمیسیون آمد بفرمایند و میدان داری کند تا ما هم جواب بد.
سلیمان میرزا- بنده نخواستم میدان داری کنم خواستم مخالفت آن با قانون اساسی عرض کنم.
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده تصور می‌کنم که عقیده اشخاص در مقابل قانونی بی اثر باشد...
رئیس- حالا که این موضوع مطرح نیست وانگهی عدة اشخاص هم به قدر کفایت نیست اگر بنا شد در جلسات بعد در این باره مذاکره شود خواهید فرمود
(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
مؤتمن الملک