مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ اسفند ۱۳۳۹ نشست ۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیستم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
جلسه ششم روز سه‌شنبه ۲۳ اسفندماه ۱۳۳۹
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۲۳ اسفندماه ۱۳۳۹
فهرست مطالب:
۱ـ تصویب صورت‌جلسات ۱۱ و ۱۴ و ۱۷ و ۲۱ اسفند ۱۳۳۹
۲ـ تصویب نمایندگان آقای دکتر صاحب‌قلم از رضائیه
۳ـ طرح برنامه دولت و ابراز رأی اعتماد به دولت آقای مهندس شریف‌امامی
۴ـ تقدیم لایحه یک‌دوازدهم بودجه کل کشور بابت فروردین ۱۳۴۰
۵ ـ طرح و تصویب یک‌فوریت لایحه یک‌دوازدهم بودجه کل کشور بابت فروردین ۱۳۴۰
۶ ـ تعیین موقع دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
مجلس ساعت ده و پانزده دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
- تصویب صورت‌جلسات ۱۱ و ۱۴ و ۱۷ و ۲۱ اسفند ۱۳۳۹
۱ـ تصویب صورت‌مجلس جلسات ۱۱ و ۱۴ و ۱۷ و ۲۱ اسفند
رئیس ـ صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غائبین بااجازه آقایان: دکتر اسدی‌ـ قوامی‌ـ سترگ‌ـ اکبرـ محمودی‌ـ خلعتبری‌ـ بهبهانی‌ـ مهندس جفرودی‌ـ طهماسبی‌ـ ظفر.
غائبین بی‌اجازه آقایان: دکتر حاتم‌ـ هدی‌ـ رشیدیان‌ـ اعظم زنگنه‌ـ سرتیپ‌زاده.
۱ـ تصویب صورت‌جلسات
رئیس ـ نسبت به صورت‌جلسات پیش نظری نیست؟ آقای دکتر نواب.
دکتر نواب ـ نامه‌ایست از طرف دانشجویان شبانه دانشکده ادبیات اصفهان رسیده‌است که تقدیم می‌دارم.
رئیس ـ بسیار خوب، بدهید، آقای آصف‌وزیری.
آصف‌وزیری ـ راجع به مخالفت بنده با پرونده قوچان که جناب آقای رئیس فرمودید که مجلس تصدیق کرد در صورت‌جلسات نبود خواستم از نظر مجلس مخالفت بنده با پرونده قوچان روشن شود.
رئیس ـ آن روز پس از اینکه صورت‌مجلس را خواستم صورتی که از مخالفین آقای دکتر الموتی منشی تهیه کرده بودند اسم شما بود، از این جهت به شما خبر دادم حالا هر وقت مطرح بشود شما می‌توانید بیانات خودتان را بفرمائید، چون دو جلسه اول را بنده اداره نمی‌کردم ناچار شدم به صورت‌مجلس مراجعه کنم. در صورت‌مجلس‌هائی که توزیع شده نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌مجلس جلسات گذشته تصویب شد.
تصویب نمایندگی دکتر صاحب‌قلم از رضائیه
۲ـ تصویب نمایندگی دکتر صاحب‌قلم از رضائیه
رئیس ـ آقای مهندس کیا
(آقای مهندس کیا گزارش مربوط به انتخابات رضائیه و نمایندگی آقای دکتر صاحب‌قلم را به شرح ذیل قرائت نمودند)
خلاصه جریان پرونده انتخاباتی بیستمین دوره قانونگذاری شهرستان رضائیه حاکیست که در تاریخ ۳۹/۱۰/۲۰ به موجب قانون انتخابات از ۳۶ معتمدین و طبقات شش‌گانه در فرمانداری دعوت بعمل آمده و پس از انتخاب اعضاء اصلی و علی‌البدل و هیأت رئیسه و انجام سایر تشریفات قانونی در روزهای ۲۰ و ۲۱ و ۲۲ بهمن‌ماه ۱۳۳۹ جهت توزیع تعرفه و اخذ رأی در نظر گرفته شده و در این مدت مجموعاً ۱۳۰۹۱ رأی اخذ و درنتیجه استخراج و قرائت آراء مأخوذه
آقای دکتر نقی صاحب‌قلم به اکثریت ۸۶۰۹ رأی به نمایندگی بیستمین دوره قانونگذاری شهرستان رضائیه انتخاب و در خلال مدت قبول شکایات یک فقره اعتراض به دفتر انجمن واصل که غیر وارد تشخیص و اعتبارنامه بنام ایشان صادر و انجمن انحلال خود را اعلام می‌دارد.
شعبه دوم با مطالعه اوراق پرونده و چند فقره شکایت که به مجلس شورای ملی رسیده بود چون آنها را وارد ندانست لذا صحت جریان انتخابات بیستمین دوره قانونگذاری شهرستان رضائیه و نمایندگی آقای دکتر نقی صاحب‌قلم را تأیید و اینک گزارش آن را جهت تصویب تقدیم می‌دارد.
رئیس ـ مخالفی نیست ـ نمایندگی آقای دکتر صاحب‌قلم تصویب شد (مبارک است)
طرح برنامه دولت و ابراز رأی اعتماد به دولت آقای مهندس شریف‌امامی
۳ـ طرح برنامه دولت و ابراز رأی اعتماد به دولت آقای مهندس شریف‌امامی
رئیس ـ برنامه دولت مطرح است، آقای گرجی
گرجی ـ بنده طبق تصمیم فراکسیون حزب ملیون از صحبت در برنامه دولت منصرف شده‌ام.
رئیس ـ بسیار خوب، آقای افتخار هشترودی
افتخار هشترودی ـ بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم - برای بنده موجب کمال افتخار است که بر اثر تعلق خاطر خطیر ملوکانه بر آزادی انتخابات و پیروی دولت از نیات مقدسه ملوکانه و فعالیتهای جوانمردانه رادمردان دلیر و شیردل تبریز و اهالی شرافتمند و غیور آذربایجان پس از مبارزات طولانی توفیق خدمتگزاری در این مکان مقدس حاصل گردیده و فرصت آن را پیدا کرده‌ام تا در چنین موقعی که برنامه دولت در مجلس شورای ملی مطرح است به عنوان مخالف مشروط مطالبی را به سمع همکاران ارجمند و ملت ایران برسانم و به حکم (و ان شکرتم لازیدنکم) از کلیه عواملی که موجبات موفقیت اینجانب را فراهم کرده‌است سپاسگزارم.
قبل از اینکه در اطراف کلیات برنامه دولت و یا جزئیات آن بحث شود لازم می‌دانم بدواً متذکر شوم که طبق اصل سی‌ام متمم قانون اساسی وکلای مجلس شورای ملی و سنا از طرف تمام ملت وکالت دارند، نه فقط از طرف طبقات مردم یا ایالات یا ولایات و بلوکاتی که آنها را انتخاب کرده‌اند (صحیح است) و با این ترتیب اگر این بنده مطالبی را عنوان می‌نمایم بنام نماینده ملت ایران بوده و مربوط به نقطه خاصی نیست (صحیح است) و اگر احیاناً در مطالب به عنوان مثال مسائل مربوطه به آذربایجان مطرح گردد صرفاً از لحاظ اینست که نماینده منتخب از هر نقطه به اوضاع اقتصادی و جغرافیائی و معضلات و مشکلات حوزه انتخابیه بیشتر از حوزه‌های دیگر وقوف داشته و بهتر می‌تواند مسائل مربوط بر آن را حلاجی نماید و امید می‌رود در این مورد همکاران ارجمند بر اینجانب خرده نگرفته و چنین رویه را با دیده اغماض نگرند و توجه داشته باشند که اگر برای بنده چنین امکانی می‌بود که در این فرصت کم بتوانم در جنبه عمومی مسائل مطروحه در برنامه بطوری که ارتباط آن با جنبه‌های خصوصی مربوط به حوزه انتخابیه قطع نشود بحث نمایم اطمینان می‌دهم که در جنبه خصوصی مطالب که ارتباط مستقیم با حوزه انتخابیه هر نماینده‌ای دارد وارد نمی‌شدم ولی متأسفانه حداقل از لحاظ فقدان احاطه کامل به حوائج هر حوزه نخواهم توانست از عهده چنین وظیفه خطیر برآیم و به همین سبب ناگزیر خواهم بود بعضی موضوعات را از جنبه خصوصی مطالعه و بررسی نمایم.
مخصوصاً تمنا دارم با اتکاء به علو همت و شجاعت اخلاقی که همکاران گرامی دارند هر کدام از آقایان بدون رعایت حب و بغض و از دیده بی‌طرفی به مطالب بنده بذل توجه فرموده و با امعان نظر به اینکه مصالح عالیه مملکت در پیش است با یک نظر عالی‌تری در اطراف مسائل بررسی و اظهارنظر فرمایند.
برنامه‌ای که دولت به مجلس تقدیم کرده بقدری وسیع و دامنه‌دار است که هر اندازه در اطراف آن بحث شود امکان دارد خاصه آنکه بعضی از مواد آن متضمن ایهام و اجمال است و اینک قبل از ورود در جزئیات برنامه می‌خواهم توجه عموم را به این معنی جلب نمایم که هدف اصلی هر نماینده شاه‌دوست و میهن‌پرست دو چیز است.
۱ـ حفظ استقلال میهن
۲ـ تأمین رفاه عمومی
یقین دارم که اهل بصیرت به این حقیقت توجه دارند که مادام رفاه عامه در کشوری از هر حیث تأمین نگردد نمی‌توان بر علائق اجتماع آن کشور به میهن اعتماد کرد چه آنکه اختلال در رفاه عمومی و سلب آسایش از آنها و اعمال تبعیضات ناروا موجب خواهد شد که نارضایتی عمومی تولید و بالنتیجه استقلال مملکت و امنیت عمومی به خطر افتد و خوشبختانه از مقدمه برنامه دولت استنباط می‌شود که دولت هم به این معنی توجه داشته و در سرلوحه برنامه خود تأمین رفاه عمومی و خیر و صلاح و سعادت مردم را قرار داده و سپس تأمین منافع ملی و مملکتی را از تکالیف خود شمرده‌است و درحقیقت رابطه مستقیم این دو موضوع را با یکدیگر تأیید کرده‌است.
بی‌مناسبت نیست یادآوری شود که ریاست دولت و اکثریت اعضاء کابینه فعلی از شخصیتهائی می‌باشند که در دولت قبلی جناب آقای مهندس شریف‌امامی شرکت داشتند و جا داشت که دولت فعلی بیلانی از عملکرد برنامه دولت سابق به مجلس تقدیم دارد تا با بررسی آنها و احراز اینکه از برنامه دلوت سابق چه قسمتهائی انجام شده بتوان به عملی‌شدن برنامه‌های کنونی اعتماد کرد و گو اینکه مراقبتهای مداوم دولت سابق در امنیت عمومی و تأمین آزادی انتخابات تا سرحد امکان و حفظ بی‌طرفی کامل در مسائل مربوطه به حقوق مدنی و سیاسی افراد ملت نشانه آنست که دولت سابق در انجام برنامه خود ساعی و کوشا بوده و شاید مشکلاتی از قبیل قلت مدت خدمت دولت سابق و گرفتاری در انتخابات مانع از انجام برنامه گردیده ولی حق اینست که رئیس دولت با کمال شجاعت علت‌غائی عدم موفقیت خود را صراحتاً عنوان و در این مورد توضیحات کافی‌تری بدهد والا چگونه می‌توان بدون مشاهده آثار فعالیتهای دولت سابق که اکثریت اعضاء آن همان اعضاء کابینه فعلی است به امان اجراء برنامه دولت اطمینان حاصل کرد.
با توضیحاتی که فوقاً داده شده توجه نمایندگان محترم را به جزئیات برنامه دولت جلب می‌نماید:
سیاست داخلی
آنچه در قسمت اول برنامه دولت عنوان شد تعقیب برنامه تثبیت اقتصادی است که اصول آن در برنامه قید گردیده‌است.
اگر اشتباه نکرده باشم دولت گذشته در برنامه خود تثبیت قیمتها را یکی از درخشان‌ترین هدف اصلی خود قرار داده بود و باید اذعان کرد که در نیل به این هدف نه تنها توفیقی حاصل نشد بلکه در قیمتها ترقی فاحش رخ داد و به عقیده بنده اگر دولت مثل حالا براین نکته توجه می‌کرد که اجبار مردم در پائین‌آوردن نرخها بدون رعایت اصول اقتصادی امکان‌پذیر نبوده و تعدیل و تثبیت قیمتها فرع بر ایجاد و تعادل در بین عرضه و تقاضا و توازن بودجه و توسعه تولید می‌باشد شاید می‌توانست از عهده تثبیت قیمتها برآید و خاصه در این کشور که فلاحتی بوده و امکانات تولیدی کشاورزی و حتی مکانیزه کردن آنها سهل‌تر و کم‌خرج‌تر خواهد بود و چون در مورد افزایش درآمد از طریق وصول صحیح مالیاتها همکار عزیزم آقای بهادری تذکرات وافی و کافی داده‌اند فقط اینجانب لازم می‌دانم یادآوری نمایم که اگر در کمیسیون‌های تخشیص و تجدیدنظر و حل اختلافها نماینده هر صنف و انجمنهای شهر که واقف به احوال مؤدیان هستن و یک مقام قضائی شرکت نداشته باشد نمی‌توان به وصول صحیح مالیاتها اعتماد کرد.
در بند ب از شق اول اشاره به شرکتهای تعاونی گردیده‌است: اگر نظر دولت از این شرکتها، شرکتهای دولتی باشد باید گفت که مردم از این شرکتها خاطرات تلخی دارند چه آنکه با تسهیلاتی که از قبیل عدم دریافت عوارض و غیره درباره آنها معمول می‌گردد برای طبقات اصناف مجال استفاده از معاملات در کالاهای مشابه باقی نمی‌ماند و اگر غرض شرکتها تعاونی روستائی باشد به شرط اینکه دولت هم به این شرکتها کمکهای مادی و معنوی بنماید بسیار نافع خواهد بود.
در بند ج از شق ۱ برنامه موازنه پرداختهای ارزی عنوان شده و معلوم نیست اگر واقعاً دولت به این قسمت در برنامه خود اعتقاد دارد و حقاً هم همانطوری که دولت متذکر شده این موازنه راهنمای واقعی جریان امور اقتصادی و تجاری کشور است چگونه نسبت به موجودی ارزی خود و طرقی که برای تأمین این منظور پیش‌بینی کرده دلائلی عنوان نکرده و صرفاً نظر خود را معوطف ازدیاد حجم صادرات کشور و استخراج معادن و تکثیر تولیدات وام نموده‌است در صورتی که با اشاره به ازدیاد سود بازرگانی می‌خواهد چنین بیان دارد که سود مذکور جبران حوائج ارزی را خواهد کرد حال آنکه اتخاذ چنین رویه با تبعیت از اصل آزادی واردات که در شق ج از قسمت اول قید شده منافات دارد زیرا اگر صادرات و واردات کشور تعادل نداشته باشد مسلماً ارز بوسیله واردات از بین رفته و معلوم نیست دولت با چنین رویه چگونه خواهد توانست با کالاهای وارداتی که مشابه آن در مملکت با مختصر فعالیتی قابل تأمین است رقابت کرده و از ورشکستگی و سقوط حتمی دارندگان کالاهای داخلی جلوگیری و یا با تنزل قیمت پول و ایجاد تورم مبارزه و از صنایع داخلی حمایت نماید راست است که در این بند اشاره به جلوگیری از کالاهای لوکس با وضع سود بازرگانی کرده ولی عملاً دیده می‌شود که حتی پرتقال و پیاز و لبنیات و سایر میوه‌جات و کنسروهای متنوع و گوشت و چرم و پارچه‌های نخی و پشمی به نحو آزاد وارد کشور گردیده و در قبال کالاهای مشابه وطنی عرض اندام و به بهاء ارزان‌تری هم در دسترس عامه گذاشته می‌شود و بعید نیست روزی این رقابت اقتصادی منتهی به (دن‌پینق) گردیده و هستی مملکت را به باد دهد و جا دارد دولت در این مورد با کمال احتیاط رفتار کرده و طوری عمل نماید که مجالی برای چنین مبارزه نامشروع باقی بماند.
یکی از مطالب قابل توجه برنامه دولت موضوع بند د از شق ۱ بوده که مربوط به مراقبت در تقسیم صحیح اعتبارات بانکها و تخصیص قسمت عمده انها به کارهای تولیدی اعم از صنعتی یا کشاورزی است که متأسفانه با اینکه در برنامه اغلب دولتها این وعده طلائی قید گردیده عملاً تقسیم عادلانه در اعتبارات معمول نشده و همیشه دولتها برای جلب انظار این قبیل اعتبارات را به نقاط مخصوصی و بیشتر به مرکز تخصیص داده‌اند و نتیجه سایر نقاط مملکت از نعمت عمران و آبادی محروم گردیده‌است یکی از شواهد زنده و مثال ممتاز این حقیقت آذربایجان عزیز است که یکی از حساس‌ترین مناطق کشور چه از لحاظ سیاسی و چه از جهات اقتصادی بوده و با وجود قربانیهای زیادی که در راه استقلال میهن و استقرار مشروطیت داده و همیشه سپر بلا بوده متأسفانه از عقب‌مانده‌ترین مناطق کشور بوده و عمران و آبادی در آن صفحات با مقایسه با فعالیتهای عمرانی شهرستانهای دیگر در حکم صفر بوده و اگر حمل بر اغراق نشود باید گفت به نسبت زمان و مکان سیر قهقهرائی دارد مخصوصاً تبریز که شهر اول ایران بعد از تهران بوده و روزی سنگر آزادیخواهان و زمانی حافظ استقلال ایران بشمار می‌رود.
جناب آقای مهندس شریف‌امامی منطقه هشترود که یکی از حاصلخیزترین مناطق ایران وجوابده ربع غله مملکت است با ۵۵۴ پارچه ده و با داشتن سه بخش حتی از بدوی‌ترین مظاهر تمدن بهره‌ور نبوده و اکثریت مطلق اهالی آن مبتلا به امراض عفونی و ساریه بوده و با یک اداره بهداری که فاقد عضو و دارو و وسائل لازمه حتی پنبه و الکل است اداره می‌شود این شهرستان در عرض سال جز سه ماه تابستان با مرکز استان و حتی تهران ارتباطی ندارد سهل است دهات آن نیز به لحاظ کوهستانی‌بودن ارتباطی جز چند ماهی با هم نداشته و از همدیگر بی‌خبرند.
شهرستان مذکور دارای یک رئیس فرهنگ در مرکز آن با چند عضو و معدودی آموزگار در سراسکند و تعدادی که شاید از تعداد انگشتهای دست تجاوز نکند دبستان بی‌آموزگار وسائل دارد و جمعیت این شهرستان که بالغ بر یکصد و هشتاد و چهار هزار نفر می‌باشد مطلقاً بی‌سواد و همه به امور کشاورزی اشتغال دارند و بدبختانه وزارت فرهنگ بی‌اعتنائی به این اجتماع بی‌پناه را بجائی رسانده‌است که دبیرستان سه کلاسه موجود در آنجا را نیز بقدر اینکه تعداد محصلین از نصاب مقرره کمتر است منحل کرده و معلوم نیست مقدرات دانش‌آموزانی که در همین دبیرستان به تحصیل مشغولند با فقدان ارتباط و توانائی اولیاء آنها چه وضعی پیدا خواهد کرد؟ آیا اگر اعتبارات عادلانه تقسیم شود می‌توان قبول کرد که تلگراف در این شهرستان با مکاتبات زیادی که بوسیله اینجانب و اهالی آن سامان با وزارت پست و تلگراف ردوبدل گردیده با پرداخت بهاء تیرهای تلگراف از طرف اهالی دائر گردد و مردم آنجا بقدری از دنیا و مافیها بی‌خبر باشند که از روشنائی برق و صدای ماشین حالت وحشت و استعجاب بخود گرفته و تا کنون از برق در آنجا استفاده نشده و حمامی برای استحمام حتی در سراسکند که مرکز فرمانداری است موجودب نمی‌باشد؟
جای بسی تأسف است در منطقه وسیعی مثل هشترود کشاورزان بقدری مستأصل و پریشانند که بذر برای زراعت پائیز نداشته و با فقدان ارزاق کافی حتی برای بذر بهاره ذخیره ندارند و مطابق شکایاتی که به اینجانب رسیده از غله نیز که به عنوان بذر به مقدار کمی برای کشاورزان منظور گردیده تا اندازه‌ای برای دریافت آن مشکلاتی از طرف مأمورین مربوطه ایجاد گردیده از قبیل تنظیم سند رسمی و پرداخت هزینه آن و حضور از فاصله چهل فرسخ با این انسداد راه و برف و کولاک و ده روز دربدری در تبریز که بیشتر از سهمیه هر کشاورز که بیست و هشت من بوده هزینه به آنها تحمیل و اغلب آنها با داشتن حواله به عذر انقضاء مهلت از دریافت گندم که بو داده و قابل کشت نبوده محروم گردیده‌اند و چون امکانات خود را از دست داده‌اند در شهر اقامت و بر متکدیان تبریز اضافه شده‌اند.
آیا بهتر نیست دولت در تقسیم اعتبارات به این قبیل مناطق توجه کرده و به اصلاح امور کشاورزی این قبیل نقاط حاصلخیز و دامپرور همت گمارد؟ من یقین دارم که نظایر این منطقه در اغلب شهرستانها وجود داشته و نیز باید یادآوری شود در خود حوزه تبریز نیز اشباه آن از قبیل هریس‌خانمرودـ بدوستان‌ـ رودقات فراوان است و حق این است همانطوری که دولت در نظر دارد به منظور ترویج کشاورزی و دامپروری به این صفحات توجه مخصوصی مبذول گردد و چون دوست عزیز و همکار گرامی جناب آقای مهندس اردبیلی در مورد نیازمندیهای کشاورزی با بصیرتی که در این رشته دارند توضیحات کافی‌تری خواهند داد اینجانب از بحث بیشتر در این خصوص صرفنظر می‌نمایم.
در مورد بند (و) از شق ۱ برنامه نظر خاصی نداشته ولی در مورد بند (ز) از شق ۱ برنامه راجع به کمک سازمان برنامه باید متذکر بود که تا کنون در دوره خدمت سازمان آثاری از فعالیت آن سازمان در تبریز مشهود نگردیده سهل است نفعی که از تشکیل آن انتظار می‌رفت عاید کشور باشد بدست نیامده‌است و بلکه کارشکنی‌هائی نیز شده‌است مثلاً با اینکه مدتها است شهرداری تبریز با پرداخت تعهدات خود اجراء پیمانهای عمرانی را که با سازمان بسته خواستار است حتی یک قدم از طرف سازمان برای اجرای نقشه‌های عمرانی تبریز برداشته نشده‌است و قطعاً موارد مشابه این موضوع در اکثر شهرستانها وجود داشته و بیشتر اعتبارات سازمان صرف حقوقهای گزاف و هزینه‌های تشریفاتی می‌گردد و جا دارد دولت بدین قسمت نظارتهای دقیق‌تری معمول و جناب آقای آرامش که مورد کمال اعتماد است در تشکیلات آن جداً تجدیدنظر فرمایند.
در مورد ماده ۲ چون یقین حاصل است خواهی‌نخواهی به مقتضای عصر اجراء آن عملی خواهد شد توضیحی ندارم ولی در مورد شق ۳ توجه وزارت راه را به این نکته جلب می‌نماید که اولاً بر اثر دایربودن خط آهن متأسفانه آنطور که شاید و باید به جاده‌های اصلی توجه نمی‌شود و بالنتیجه راهها مخروب و خسارات جبران‌ناپذیری عاید کشور می‌شود تا چه رسد به راههای فرعی که اساساً مورد توجه نبوده‌است و حق این است که جناب آقای وزیر راه در این مورد کمال فعالیت را به خرج داده و از امکانات موجود حداکثر استفاده را بفرمایند.
بی‌مناسب نیست یادآوری نمایم که مدتها است برای ایجاد یک جاده در بین تبریز و هشترود مطالعاتی شده و مکاتباتی بعمل آمده و نقشه‌هائی تهیه گردیده که متأسفانه با تمام وعده‌هائی که دولتهای وقت برای ساختن آن داده‌اند تا کنون به نتیجه منتهی نگردیده‌است در صورتی که طول این راه قریب ۲۵ کیلومتر بوده و از ایستگاه ۶۶ بعد از بستان‌آباد شروع و به سراسکند منتهی می‌گردد و امیدوارم با آشنائی کاملی که جناب آقای بهنیا وزیر محترم راه به اوضاع آن محل دارند اقدام عاجلی در این مورد بعمل آورند.
درباره ماده ۴ از برنامه دولت مطلب قابل ذکری نبوده و در مورد ماده ۵ تصور می‌رود اگر دولت بتواند بجای تخصیص اعتبارات هنگفت به مناطق خاصه از قبیل سد کرج و سد سفیدرود و غیره مقداری از آن را در شهرستانها مصروف و قسمتی را نیز در این مورد خرج نماید قطعاً توفیق پیدا خواهد کرد.
در مورد ماده ۵ از برنامه دولت که یکی از اساسی‌ترین قسمت برنامه دولت است نکاتی برای تشحیذ ذهن جناب آقای دکتر جهانشاه صالح که از هر حیث مورد اعتماد عمومی است متذکر می‌گردد.
البته جناب ایشان استحضار دارند که تنظیم برنامه آموزش به عهده شورای عالی فرهنگ بوده و چون دانشگاه تبریز از حیث اعتبارات تابع وزارت فرهنگ است مقررات تحصیلی در دانشکده‌ها نیز تحت نظر شورای عالی و وزارت فرهنگ تنظیم می‌گردد و متأسفانه از طرف وزیر فرهنگ سابق یکی از این مقررات درباره دانشجویان دانشکده ادبیات نقض گردیده‌است بدین توضیح که قبلاً شورای عالی فرهنگ دوره‌ای برای دانشکده ادبیات تعیین و دانشجویانی در این دانشکده که شبانه و روزانه‌است داوطلب تحصیل گردیده و با تحمل ریاضت و مشقت و با هزاران آرزو مشغول تحصیل گردیده‌اند اخیراً وزیر فرهنگ وقت به معاذیر غیرموجهی رأساً دستور داده‌است که دوره دانشکده ادبیات شبانه یک سال اضافه شود و با اینکه در این مورد از طرف استانداری آذربایجان و دانشگاه و دانشجویان غیرقانونی بودن این تصمیم تذکر داده شده‌است باز وزارت فرهنگ در نظر خود مصر بوده و حاضر به تجدیدنظر نشده‌است در صورتی که این قبیل تصمیمات نباید برفرض معتبر و قانونی بودن اثر قهقهرائی داشته باشد و از جناب ایشان تقاضا می‌شود در این مورد رسیدگی و در رفع شکایت دانشجویان اقدام فرمایند.
مطلب دیگری که قابل توجه‌است اینکه متأسفانه برنامه فرهنگ طوری تنظیم گردیده‌است که سطح معلومات دانش‌آموزان با تمام تحمیلاتی که به آنها می‌شود قوس نزولی سیر می‌کند و امید می‌رود با ابتکاراتی که خاص جناب ایشان است در این خصوص نیز چاره‌جوئی فرمایند و مخصوصاً توجه جناب آقای وزیر فرهنگ را به این نکته جلب می‌نماید که دانش‌آموزان و دانشجویان از حیث اطلاعات مقدماتی در امور مذهبی که خود موجد ایمان است ضعیف بوده و حق اینست در این مورد کمال توجه را مبذول و از حالا نهال افکار آنها را به اصول و فروع دین آبیاری نمایند.
(در این موقع ناطق پیشنهادی را به آقای رئیس دادند)
رئیس ـ این کار عملی نیست، اگر هم وقت کم بیاید با موافقت مجلس باز هم می‌توانید صحبت کنید ولی نمی‌شود نصف صحبت را برای جلسه آینده بگذارید.
افتخار هشترودی ـ بنده چنین پیشنهادی نکرده‌ام و پیشنهادی است که آقایان فرمودند.
در مورد ماده ۷ از برنامه دولت چون تشکیل انجمنهای شهر در درجه اول برای رفع پاره‌ای گرفتاریهای دولت ضرورت دارد لزومی به تذکر نیست.
اما در مورد شق ۸ از برنامه دولت با نهایت تأسف باید گفت که دولت با اینکه این قسمت از برنامه پراهمیت‌ترین مسأله اجتماعی در حیات هر ملتی است به یک تذکر سطحی قناعت ورزیده و مثل اینست که با این تذکر خواسته‌است از اهمیت آن بکاهد در صورتی که حق این بود دولت قدرت خود را در تنظیم برنامه بیشتر به این قسمت که یکی از قواء ثلاثه مشروطیت است معطوف دارد و اینک اجمالی که در این برنامه موجود است مبنی را براین وا می‌دارد که نسبت به طرق تقویت قوه قضائیه توضیحات بیشتری بدهم.
مهمترین عاملی که برای تقویت قوه قضائیه ضروری است همانا اعمال حقی است که به موجب اصول و متمم اصول قانون اساسی به منظور استقلال قضات برای آنها منظور گردیده‌است و متأسفانه در گذشته قضات دادگستری دستخوش اغراض و امیال وزراء وقت بوده و با کمال مبارزه که این قدرت با قوه اجرائیه داشته باز قوه اجرائیه اکثراً بر قوه قضائیه در مبارزه فائق آمده‌است و حتی هوی و هوس بعضی از وزراء بجای رسیده‌است که برای تحمیل عقیده و نظریات خود بر قضات برعلیه آنها به پرونده‌سازی پرداخته و موجبات سقوط آنها را فراهم کرده‌اند همینطور کسانی را به خدمات قضائی مهمتری گمارده‌اند که شاید خیلی کمتر مشاغل قضائی داشته‌اند و این رویه هرج و مرجی در دادگستری ایجاد کرده‌است که شاید نتوان به این سهولت راه‌حلی برای آن پیدا کرد و با سوابق ممتدی که جناب آقای ممتاز در امور دادگستری دارند امید می‌رود ترتیبی اتخاد فرمایند که بار دیگر کار دادگستری به انحلال منجر نگردد.
مطلب دیگری که درباره تقویت قوه قضائیه حائز کمال اهمیت است موضوع تأمین نیازمندیهای قضات دادگستری است که متأسفانه آنچه اصلاً مورد توجه دولت واقع نیست همین موضوع است (فلسفی ـ صحیح است) بر کسی پوشیده نیست تا حقوق و حوائج عمومی قضات دادگستری تأمین نشود نمی‌توان توقع اجراء عدالت اجتماعی را از آنها داشت گو اینکه قضات دادگستری در تمام ادوار خدمت با اینکه با سیلی صورت خود را سرخ کرده‌اند حاضر به تمکین به اغراض خاصه نشده و اگر احیاناً بعضی‌ها تسلیم خواسته‌های
وزیر یا اولیاء وقت گردیده‌اند کسانی بوده‌اند که یا در نهایت عسرت و پریشانی و یا بر اثر سستی عقیدت و عدم اتکاء به تقوای خود منصرف گردیده‌اند و چه‌بسا هستند قضاتی که حتی برای حوائج اولیه زندگی خود و عائله‌اش نیازمند بوده و معذلک از شرافت قضائی عدول نکرده و نخواهند کرد و حق این بود در برنامه‌های دولت برای تأمین رفاه قضات ماده مخصوص منظور و در اجراء این ماده پیشقدم باشد (صحیح است) نکته دیگری که در تقویت قوه قضائیه شایان اهمیت است تهیه و تربیت افراد تحصیلکرده و رجوع خدمات اداری به آنهاست زیرا کارمندان اداری دادگستری درحقیقت مهمترین عامل حسن اداره امور قضات و ابزار کار آنها هستند و تا عناصر تحصیلکرده و باتقوا و باایمانی عهده‌دار امور اداری دادگستری نباشند چگونه می‌توان از قضات دادگستری توقع انجام وظایف خطیر آنها بود؟! موضوع دیگری که در تقویت قوه قضائیه رل مؤثر دارد همانا انحلال دادگاههای اختصاصی و مراجعه آنها به دادگاههای عمومی است. جای واقعاً تأسف است که از یکطرف دولت در مقام تقویت قوه قضائیه برآمده و از طرف دیگر قانون رسیدگی به تخلف رانندگان حق قضا را از آنها سلب و به مأمورین راهنمائی واگذار می‌نماید و یا در کمیسیون‌های تشدید مجازات که تشکیل آن برخلاف قانون اساسی است ریاست کمیسیون را با شرکت دادستان که نظارت تامه در اجراء قوانین دارد به عهده فرماندار می‌گذارد و نیز موجب تأثر است که از یکطرف دولت در برنامه خود حذف هزینه‌های غیرضروری را قید و از طرف دیگر برای دوازده شعبه دیوان کشور و یک دادگاه عالی انتظامی و یک دادگاه عالی تجدیدنظر انتظامی که جمعاً چهارده دادیار لازم دارد آنچه من اطلاع دارم متجاوز از چهل و پنج نفر دادیار انتخاب می‌نمایند در صورتی که وجود این عناصر که هر کدام به نوبه خود دارای شخصیت علمی و مقام قضائی ارجمندی است می‌توان حداکثر استفاده را در مشاغل دیگر قضائی کرد تا با این قلت قاضی از عاطل‌ماندن این همه قضات عالیقدر مانع گردید اینک از جناب آقای ممتاز که بی‌نظری و حسن تدبیر ایشان مورد اجماع است انتظار می‌رود در درجه اول نسبت به ترفیه حال آقایان قضات و تجدیدنظر در اشل حقوق آنها و در درجه دوم نسبت به نظارت تامه در دادسراها و بازپرسها بالخصوص در مرکز و توسعه تشکیلات قضائیه کمال توجه را مبذول و قلم بطلان بر اعمالی که در شأن دادگستری نبوده کشیده و نگذارند این رکن مشروطیت متزلزل گردد.
بی‌مناسب نیست یادآوری گردد که اگر دادگستری در انتخاب ضابطین خود و عزل و نصب و تعقیب تخلفات آنها نظارت مستقیم داشته باشد تصور می‌رود بهتر بتوان به نتایج حاصله از قضا و تأمین عدالت اجتماعی امیدوار بود.
در مورد شق ۹ از برنامه دولت نیز باید توجه اولیاء دولت را به این جمله جلب کرد که تا کنون قانون کار و بیمه‌های اجتماعی آنطور که شاید و باید اجراء نگردیده و احیاناً برخلاف نظر مقنن اجراء شده و چون در این مورد مستقیماً مطابق شکایتی که رسیده با وزارت کار در تماس خواهم بود نیازی به بحث نبوده و فقط یادآوری می‌نمایم که هر اندازه در تأمین رفاه کارگران از طرف دولت اقداماتی معمول گردد بیشتر در اجراء منویات ملوکانه فداکاری گردیده‌است.
درمورد تقدیم لایحه قانون اصلاح قانون انتخابات که در بند دهم عنوان شده چون همکار عزیزم جناب آقای بهادری تذکراتی خواهند داد که مورد تأیید است دیگر بحث را جایز نمی‌داند.
در مورد بند ۱۱ برنامه دولت راجع به تقدیم قانون استخدام کشوری به منظور رفع تبعیضات حقوقی چون تصور می‌رود این موضوع مورد کمال علاقه همکاران ارجمند است مورد تأیید بوده و جا دارد دولت توجه خاصی نیز نسبت به تبدیل کارمندان پیمانی و روزمزد به حکمی و استخلاص آنها از بلاتکلیفی مبذول دارد.
قسمت دوم از برنامه دولت راجع به سیاست خارجی
ملت ایران بی‌نهایت علاقمند است که با کلیه دول همجوار روابط حسنه داشته و از هر حیث اختلافات موجود با دول همسایه را مرتفع و به پیمانهای خود وفادار و به شرط حفظ استقلال کامل و رعایت احترامات متقابله روابط کامله
الوداد با دولتهای دیگر برقرار نماید خوشبختانه بطوری که دولت در برنامه خود متذکر گردیده نسبت به حل هرگونه اختلافات و تأمین حقوق حقه ایران قدمهای قابل تقدیری برداشته و مخصوصاً از اینکه با همسایه شمالی تا حدی سوءتفاهمات مرتفع و قریباً هیأت حسن‌نیتی عازم مسکو خواهد بود بی‌اندازه خوشوقت است و دولت اطمینان داشته باشد که از هرگونه مذاکراتی که منافی مصالح عالیه مملکت و منافع ملت یا معارض استقلال ایران عزیز نباشد در این سفری که در پیش دارد پشتیبانی خواهد شد (صحیح است).
در خاتمه عرایضم می‌خواهم توجه دولت را بدین موضوع جلب نمایم که اجراء قانون رسیدگی به دارائی کارمندان دولت برخلاف نیات مقدسه اعلیحضرت در بوته اجمال مانده و رجاء واثق داریم دولت در این مورد کمر همت به میان بسته و این مهم مملکت را که برای تشویق خادم و تنبیه خائن آثار بسزائی دارد انجام دهد.
دو مطلب خارج از موضوع نطق دارم که یکی از طرف جناب آقای دکتر شفیع امین به بنده تذکر داده شده و دیگری از طرف یکی از دوستان فرهنگی. جناب آقای دکتر شفیع امین یکی از شخصیتهای علمی آذربایجان بوده و مورد احترام مردم آذربایجانند، تقاضای ایشان راجع به وضع دانشگاه تبریز است که خوشبختانه بنده هم قبلاً جزئی از آن را متذکر شدم و آرزوی بنده این است که جناب آقای نخست‌وزیر و هیأت محترم دولت در مورد دانشگاه آذربایجان کمال لطف و محبت را مبذول دارند و مخصوصاً نسبت به نواقص آن، آن اندازه که مورد احتیاج است و بلکه بیشتر آن را مرحمت بفرمایند اما مطلب دوم راجع به معلمین و آموزگاران است که از طرف یکی از دوستان فرهنگی ابلاغ شده‌است باید به استحضار آقایان برسانم که این دسته از طبقات رنجبر و زحمتکش ملت ایران است از کسانی هستند که سالهای سال دود خورده و تحصیل کرده و عمر خود را فدای خدمتگزاری به این میهن کرده‌اند. البته منظور از دودخوردن که موجب تبسم حضرات گردید دود چراغ است (خنده نمایندگان) توجه بفرمائید این آقایان واقعاً عمر کوتاه خودشان را کوتاهتر می‌کنند به دلیل اینکه آموزگاری واقعاً عمر را کوتاه می‌کند (صحیح است) اگر حقیقتاً دولت نسبت به ترمیم حقوق آنها اقدام جدی بفرمایند مثل این است که برای کارمندان خود پاداشی بسیار عالی عطا کرده‌است بیش از این عرضی نداشته و با تشکر از آقایان عرایض خود را خاتمه می‌دهم (احسنت) رئیس ـ آقای بهادری بهادری ـ در بدو عرایضم لازم می‌دانم مراتب سپاسگزاری و تشکرات بی‌شائبه و فراوان خود را در مقابل ابراز عنایات و مساعدتهای مردم غیور و شرافتمند تبریز که در انتخابات این دوره نسبت به خدمتگزار و رفقای منفردم معمول داشته‌اند عرضه داشته و ضمناً از جناب آقای نخست‌وزیر و جناب آقای اردلان استاندار و فرماندار تبریز و سایر مقاماتی که بدون اعمال‌نظر برای تأمین آزادی انتخابات تبریز معمول داشته و رضایت خاطر مردم شرافتمند و قهرمان تبریز را فراهم آورده‌اند تشکر کنم حقا دولت جناب آقای مهندس شریف‌امامی مجری اوامر و نظریات شاهنشاه عدالت‌خواه بوده و به نحو احسن در تأمین آزادی انتخابات تبریز کوشیده‌اند (دکتر معدل ـ همه جا همینطور است) پس از تذکر صادقانه مراتب مذکور اینک به بحث در برنامه دولت می‌پردازد و از ساحت مقدس مجلس شورای ملی استدعا دارد که به عرایض بنده که پاره‌ای از نظریات و افکار مردم فراموش شده آذربایجان است توجه فرمایند.
۱ـ دولت برای تعادل بودجه و موازنه جمع و خرج کشور متکی به وصول صحیح مالیات شده‌است.
همکاران عزیز کاملاً مطلع هستند که سالها است کلیه دولتهای وقت به این مطلب متکی شده‌اند ولی هرگز وصول مالیات بطور صحیح عملی نگردیده‌است من نمی‌دانم جناب آقای مهندس شریف‌امامی چگونه می‌خواهند مالیات صحیح وصول نمایند عمده مالیات این کشور بر دوش طبقه زحمتکش بطور مالیات غیرمستقیم تحمیل می‌شود هر روز مالیاتی است که بر اجناس مصرفی اضافه می‌شود.
آیا بهتر نیست دولت راجع به اخذ مالیات بر سودهای سرشاری که هر روز نصیب یک عده می‌شود تصمیمی اتخاذ کند و طبقه زحمتکش این مملکت را از بار سنگین مالیاتهای غیرمستقیم که باعث بالارفتن هزینه زندگی می‌شود آسوده نماید. من راجع به مالیات بردرآمد نظریات اصولی دارم که می‌خواهم توجه جناب آقای نخست‌وزیر و وزیر دارائی را نسبت به آن جلب کنم. مالیات بردرآمد جز مالیاتهای مستقیم است و فلسفه پیدایش مالیات بردرآمد در ممالک مترقی فقط و فقط وصول درآمد برای مملکت نبوده‌است. بلکه هدف اصلی از وضع قانون مالیات بردرآمد عدم تمرکز ثروتهای سرشار در نزد اشخاص محدود و معین است هدف تعدیل ثروت و منظور بهبود اوضاع اقتصادی مملکت است که از راه وصول مالیات بردرآمد این اهداف عالیه باید تأمین گردد. قانون مالیات بردرآمد ایران از سال ۱۳۱۲ به مرحله اجراء درآمده‌است و حق این بود که سیر تکاملی خود را براساس منظورهای مذکور طی کند ولی متأسفانه در این مملکت در سنوات اخیر آن نیت عالیه از قانون مالیات بردرآمد تحقق نیافته‌است. (صحیح است)
ماده اول قانون مالیات بردرآمد می‌گوید که هر کسی به نسبت درآمد خود مالیات بدهد منظور اینست اشخاصی که سود ناچیز دارند به همان نسبت و طبقاتی که درآمد سرشار دارند براساس نرخهای مالیاتی به مبلغ تناسب مالیات بپردازند آیا سیستم وصول مالیات بردرآمد در ایران در سنوات اخیر بدین منوال بوده‌است؟ آیا وزارت دارائی به اصطلاح علمای مالیه پرونده فیسکال برای صاحبان حرفه و مشاغل مملکت بطور عموم تشکیل داده و مالیات عادلانه وصول کرده‌است در این مملکت انواع و اقسام اتومبیلهای لوکس در دوران و جریان است و رویه این شده‌است که اکثراً هر سال نوع ماشین خود را به سیستم جدید تبدیل می‌نمایند و ماشین قبلی را به قیمت نازل به فروش می‌رسانند آیا خود این موضوع قرینه تحصیل مالیات بردرآمد نیست؟ من جزء طبقه ناراضی و غیرمرفه نیستم و آرزو دارم که بنیه مالی افراد این مملکت بقدری قوی شود که درنتیجه ازدیاد تولید و ترقی سطح درآمد وضع مالی مملکت بقدری پیشرفت کند که حتی هر فردی هم بتواند دارای تمام وسائل زندگی و حتی اتومبیل باشد.
اما مشروط براینکه قدرت تولیدی مملکت یا از طریق تولیدات داخلی در رشته‌های مختلف یا چند رشته طوری باشد که صدور این همه ارز برای خرید اتومبیل مقدور باشد بنابراین اگر راجع به اتومبیل صحبت می‌کنم منظور این است که بگویم یکی از قرائن مالیاتی را می‌توان موضوع ماشین قرار داد. سابقاً اتومبیل‌داران عده محدودی بودند ولی امروز اکثریت با همان طبقه‌است که به عنوان کسبه مانند خواربارفروش باید نام ببریم البته طبقه متمول مملکت نیز دارای اتومبیل هستند. منظورم این بود که مالیات بردرآمد هر کسی بایستی متناسب با درآمد باشد آیا حداقل برای افرادی که هر سال در این مملکت ماشین خود را عوض می‌کند پرونده مالیاتی تنظیم می‌شود؟ جواب این مطلب منفی است نه تنها پرونده مالیاتی تشکیل نداده‌اند بلکه براساس سیستم مالیات مقطوع و مقررات خلق‌الساعه قانون وصول و قانون مالیات بردرآمد به مفهوم واقعی خود اجراء نشده‌است بدین جهت تذکر من اینست که اولاً تمام قوانین و آئین‌نامه‌ها و مقررات و بخشنامه‌های وزارت دارائی بوسیله یک کمیسیون صلاحیتدار رسیدگی و تجدیدنظر دقیق شده قانون صحیحی به مجلس تقدیم نمایند که همه کس نسبت به عواید خود مالیات حقه‌اش را بپردازد و دستگاه وصول را طوری مجهز نمایند که بتواند به حقیقت درآمد مالی مردم نزدیک شود بوسیله اجرای چنین قانونی عدالت اجتماعی تأمین گردد. (پورسرتیپ ـ با وضعی که وزیر دارائی در گذشته بوجود آورده وزیر دارائی فعلی نمی‌تواند مالیاتی وصول کند ۸۰ ملیون به جواد طباطبائی داده‌اند که قصابی باز کند)..
اما راجع به بند (ب) شق اول برنامه دولت باید عرض کنم اقدام به تکثیر تولیدات اعم از صنعتی یا کشاورزی با اجرای برنامه صحیح مکانیزه کردن زراعت من شخصاً موافقم ولی باید در این مورد توجه خاصی مبذول گردد که مکانیزه کردن مطابق با وضع جغرافیائی آن محل باشد و برای اجرای این برنامه قبلاً باید تعمیرگاههائی مطابق نقشه در نظر گرفته شود تا اینکه ماشین‌آلات کشاورزی اگر احتیاج به تعمیر داشته باشد دیگر مدتها به انتظار پیدا کردن میکانیسین یا لوازم یدکی بلااستفاده نماند و ارز مملکت که برای خرید این قسم ماشین‌آلات خرج می‌شود ایجاد گورستان ماشین‌آلات ننماید دولت بایستی زارعین و کشاورزان را به این نوع کارهای ماشینی عادت دهد و کلاسهائی در بخشها تشکیل گردد که طرز استفاده از این نوع ماشین‌آلات را به کشاورزان تعلیم دهد.
کشور ایران مملکتی است کشاورزی ولی متأسفانه توجه به آن نشده در سنوات اخیر مبالغ هنگفتی از ارز این مملکت برای تأمین کمبود غلات و مواد خوراکی به خارج صادر می‌شود آیا بهتر نیست با میسر نبودن صنعتی کردن کشور ایران در حال حاضر حداقل تأمین احتیاجات مأکوله خود را بهبود وضع کشاورزی جبران نمائیم و ارزی که بدین ترتیب از صدورش جلوگیری می‌شود می‌توان صرف سایر احتیاجات کشور نمود. آقای مهندس مهدوی را می‌شناسم، در امور کشاورزی این مملکت خدماتی انجام داده‌اند سازمانی بوجود بیاورند که فقط حقوق نگیرد و پشت میزنشین باشد بلکه سازمانی مجهز به وسائل مکانیزه و علاقمند به کار. اگر این قسمت واقعاً عملی بشود برای آذربایجان یعنی رفع بدبختی‌های مردم بزرگترین کمک است بنده نمی‌خواهم اینجا روضه‌خوانی بکنم و در پشت این تریبون بگویم که آب و برق و راه نیست چون چیزی وجود ندارد که بگویم یکی هست و آن دیگری نیست. اکثر آقایان به آذربایجان مسافرت فرموده‌اید و از نزدیک هم مشاهده کرده‌اید، جناب آقای دکتر جهانشاهی در آذربایجان از بهداری جز یک تابلو هیچ چیز نیست، جناب آقای وزیر راه از راه هیچ چیزی وجود خارجی ندارد خود جنابعالی تقاضا می‌کنم مسافرتی بفرمائید به این استان زرخیز البته مورد علاقه شما که آذربایجانی هستید می‌باشد ببینید، برسید به نیازمندیهای مردم، به مردم کمک بکنید.
اگر به مردم کمک بکنید من خدا را شاهد می‌گیرم شما اگر ده تومان حاضر بشوید برای مردم آذربایجان بدهید ده تومان هم خودش از هر جائی باشد تهیه می‌کند و روی آن می‌گذارد، برای نمونه خارج از عرایضم بعرض می‌رسانم در سال ۱۳۲۹ یا ۱۳۲۸ آقای دهقان استاندار فعلی گیلان رئیس فرهنگ آذربایجان بودند (دکتر شفیع امین ـ مرد بسیار شریفی است) البته جناب آقای دکتر سجادی هم در آن زمان استاندار بودند و کمکی برای فرهنگ آذربایجان از محل مستمندان کردند، این مرد آمد با مردم جلسه همکاری درست کرد گفت آقا این فرهنگ مال شما است من هم خدمتگزار شما هستم، این هم بودجه من هر طور می‌خواهید عمل کنید من فرهنگ را با نظر شما اداره می‌کنم، متأسفانه سایر دستگاهها این کار را نمی‌کنند، یک سد آهنین بین دستگاه و مردم است، دستگاه با مردم مبارزه دارد یک نفر می‌رود برای تعویض یک شناسنامه آیا می‌دانید چه به روزش می‌آورند این تازه یک مطلب جزئی است که باید دو ریال بدهد شناسنامه را عوض بکند وقتی می‌رود گرفتار است باید ده استشهاد بیاورد تصدیق کمیسری بیاورد ده و بیست روز باید معطل شود تا شناسنامه‌اش را عوض کنند که بچه‌اش در مدرسه معطل نماند، این است که من استدعا دارم که این قسمت را مخصوصاً جناب آقای آرامش توجه بفرمائید نسبت به احتیاجات مردم و مطمئن باشید که اگر یک قدم آقایان بردارید بنده و همکاران من قول می‌دهیم که تمام مردم آذربایجان گلیم زیر پایشان را می‌فروشند و در کارها کمک می‌کنند (آرامش وزیر مشاور ـ آنچه مقدور باشد خواهیم کرد) راجع به مراقبت در تقسیم صحیح اعتبارات بانکها که در برنامه دولت ذکر شده‌است به عقیده من بهتر است که این اعتبارات نسبت به هر شهرستان در نظر گرفته شود چون تا حال کلیه این اعتبارات در مرکز داده شده و تولیدکنندگان و صادرکنندگان از شهرستانها نمی‌توانستند بطور کامل از این اعتبارات بانکی استفاده نمیاند درنتیجه سیل مهاجرت به مرکز سرازیر شده و این خود باعث متروک شدن شهرهای بزرگ مملک گردیده‌است به نظر من دولت جناب آقای شریف‌امامی باید جبران این اشتباهات گذشتگان را بکند و نسبت به تقسیم اعتبارات صنعتی یا کشاورزی یا بازرگانی برنامه‌ای داشته باشد که در هر محل به نسبت وضع اقتصادی و کشاورزی آن ناحیه این اعتبارات تقسیم گردد.
اما راجع به افزایش حجم صادرات کشور باز مطلب بسیار مهمی در برنامه دولت ذکر شده‌است و اگر به آمار وزارت گمرکات توجه کنید ملاحظه خواهد شد که صادرات کشور سال به‌سال قوس نزولی می‌پیماید و بر واردات کشور اضافه می‌شود تنها در ایجاد سود بازرگانی برای حمایت از مصنوعات داخلی کافی بنظر نمی‌رسد هر مبلغی که به تعرفه گمرکی یا سود بازرگانی اضافه شود به همان میزان قیمت سایر کالاها نیز که سود بدان تعلق نمی‌گیرد بالا می‌رود درنتیجه سطح هزینه زندگی ترقی می‌کند دولت باید برای تشویق صادرات برنامه مترقی داشته باشد و جوایزی برای صادرکنندگان در نظر بگیرد تا آنها بتوانند در بازارهای بین‌المللی رقابت نمایند.
درخصوص صنایع داخلی باید بعرض برسانم که این اصل مهم مدتهای مدیدی است به باد فراموشی سپرده شده‌است ما قبلاً صنایع فوق‌العاده آبرومندی را داشتیم از قبیل پارچه‌بافی و حریربافی و چرم‌سازی و غیره که می‌توانستند با مصنوعات خارجی بطور شایانی رقابت کنند ولی متأسفانه دولتهای گذشته از ورود اجناس خارجی جلوگیری ننموده و بدین ترتیب صنایع داخله را متزلزل نمودند. سابقاً هزاران نفر با حمایت صنایع داخلی امرار معاش می‌نمودند برای نمونه کارخانه‌های پارچه‌بافی آذربایجان مخصوصاً در بخشهای اسکو و آذرشهر این عده فاقد زندگی شده عده‌ای بیکار و سربار جامعه شده‌اند.
آن قسمت از برنامه دولت که راجع به اصلاح قانون انتخابات است شایان هرگونه تقدیر و تحسین می‌باشد آرزوی ملت ایران و نیات عالیه شاهنشاه براین است که نمایندگان واقعی مردم در قوه مقننه شرکت کرده بتوانند خواسته‌های مردم را به مرحله اجراء درآورند. برای تعمیم این منظور باید قوانین کشورهای مترقی دنیا را مطالعه کرده با اوضاع و احوال این مملکت انطباق داد تا دست قوه مجریه از هرگونه تعدی و تجاوز کوتاه شود و بدین ترتیب نمایندگان واقعی ملت به قوه مقننه دسترسی پیدا کنند امیدوارم که دولت در اجرای این منظور هرچه زودتر یعنی در اوایل سال جاری قانون اصلاح انتخابات را به مجلس تقدیم نماید.
در برنامه دولت قید شده‌است که با تهیه برنامه پنجساله تدابیری اتخاذ خواهد شد و پروژه‌هائی ایجاد می‌شود که از هجوم ساکنین دهات به شهرها جلوگیری شود من در جریان مبارزات انتخاباتی در دهات و قصبات توقعات مردم آذربایجان را گوش می‌کردم مردم آذربایجان می‌گویند ما در نقطه‌هائی از مرز مملکت واقع شده‌ایم متأسفانه در گذشته از هر نوع تاخت و تاز و تجاوز به آن استان خودداری نشده و عرق ملیت وطن‌پرستی خودمان را همواره به ثبوت رسانیده‌ایم در هجومهائی که به آذربایجان شده‌است مردانه ایستادگی کرده کشته داده‌اند برای حفظ استقلال مملکت و تقویت رژیم سلطنتی جانبازی نموده‌اند ولی مع‌الوصف در ادوار گذشته دولتهای وقت به آذربایجانی توجهی نکرده‌اند خشکبار آذربایجان که یکی از منابع اصلی صادرات و تهیه ارز برای کشور است در اکثر سنوات بواسطه بی‌آبی و آفات سماوی و اراضی محصول مردم به ثمر نرسیده و خساراتی به آن منطقه وارد شده‌است این طبقه از کشاورزان تقاضا دارند که اولاً بوسیله بستن سدهای متعدد یا بوسیله حفر چاههای عمیق به کمک دولت آب برای آنها تهیه شود و همچنین وزارت کشاورزی برای مبارزه با آفات سازمان مناسبی به این منظور در آذربایجانی ایجاد کند نه سازمانی که فقط حقوق‌بگیر باشد پشت میز را اشغال کند بلکه سازمان مجهز به وسائل مکانیزه و مبارزه با آفات و علاقمند به ریشه‌کنی آفات از تمام باغات و اشجار مردم باشد. با اجرای این منظور طبقه زحمتکش و علاقمند آذربایجانی یعنی کشاورزان زندگی مرفهی داشته و از دسترنج آنها صادرات مملکت تقویت یافته و بدین ترتیب ارز قابل توجهی عاید مملکت بشود.
اما درباره عمران شهرها هنوز اکثر شهرستانهای آذربایجان فاقد برق کافی و سایر احتیاجات اولیه می‌باشند در قانون پنجساله دوم پیش‌بینی شده بود که هر مبلغی که هر شهرداری پرداخت کند معادل آن را سازمان برنامه مطابق اصل پنجاه پنجاه تهیه نماید ولی درآمد شهرستانهای آذربایجان بقدری ناچیز بوده‌است بفرض اینکه سازمان طبق قانون رفتار می‌کرد با مجموع این دو مبلغ منظور مردم تأمین نمی‌شد حال که برنامه پنجساله سوم در دست تنظیم و اجراست توجهی مبذول شود که بدین وسیله نیازمندیهای مردم آذربایجان یعنی آب و برق و آسفالت خیابانها و غیره تأمین شود جبران عدم توجه به گذشته بعمل آید البته نمی‌توان گفت که کاری در آذربایجان نشده باید منصفانه قضاوت کرد تصدیق می‌کنم که امتداد راه‌آهن آذربایجان کمک مؤثری دراقتصاد آن سامان بوده‌است تصدیق می‌شود که ایجاد دانشگاه موجب تسکین آلام محصلین آذربایجانی بوده‌است ولی نیازمندیهای مردم به حدی است که با توجه به خدماتی که شده‌است مردم اقناع نشده از دولت خدمتگزار خود در تحت رهبری شاهنشاه که هدفش عمران و آبادی مملکت است توقع عطف توجه بیشتری دارند به ما نمایندگان تأکید شده‌است که هر ماه به مدت چند روز به آذربایجان رفته تا سران قوم بتوانند با ما تماسی داشته تقاضاهای خود را بوسیله نمایندگان خود به سمع اولیاء مملکت برسانند.
ما تعهد داریم که در موقع طرح بودجه مملکت و در موقع وضع هر قانون تأمین سهمیه آذربایجان را خواسته کنیم و توقعات آنها را بعرض شاهنشاه مخفم برسانیم از نمایندگان ملت استمداد کنیم تا در آتیه نزدیک آذربایجان آبادتر و آن منطقه زرخیر با استعداد طبیعی که دارد و با مردمان غیور و شرافتمندش بیش از پیش مشعلدار حفظ استقلال و عظمت مملکت باشند البته جناب آقای شریف‌امامی دولت شما چند ماهی بیش نیست عهده‌دار خدمات است امیدوارم دولت فعلی شما که هدفش خدمت به مملکت است دوران طولانی برای طرح برنامه‌های خود داشته باشد جنابعالی مطمئن باشید ما نمایندگان آذربایجان با مطالعه برنامه‌ای که دولت تنظیم نموده‌است اعم از سیاست داخلی یا خارجی خود را مصمم به پشتیبانی و حمایت از دولت شما دانسته ولی تقاضای ما اینست که در انجام توقعات مشروع آذربایجان کمال توجه مبذول گردد.
بنده و رفقای بنده موقع تودیع و خداحافظی با مردم به مردم آذربایجان قول دادیم که این مطالب را اینجا بگوئیم این است که استدعا می‌کنم به عرایض من توجه بفرمائید تکرار مکررات هم باشد ما به مردم قول داده‌ایم که این مطالب را اینجا بگوئیم این درددل پنج میلیون آذربایجانی است و به شرافتم بنده خجالت می‌کشم و صدیک درد و مطالب را نخواستم اینجا بگویم تصمیم دارم اینها را ضمن نامه کتبی به آقایان وزراء عرضه بدارم.
عبدالرحمن فرامرزی ـ بروید بنادر جنوب تا بدانید آذربایجان بهشت است.
بهادری ـ ان‌شاءالله آنجا هم بهشت شود ما آرزومندیم تمام ایران بهشت بشود: آذربایجان لار و بندرعباس و لنگه همه‌اش مال ملت ایران است، در قانون برنامه هفت ساله دوم برای دانشگاه تبریز ساختمانی پیش‌بینی شده بود حال که برنامه رو به اتمام است ولی ۱۲ سال است با توجه به علاقه‌ای که شخص شاهنشاه به دانشگاه تبریز دارند ساختمان این دستگاه شروع نشده الآن هم اگر آقا تشریف ببرید ملاحظه خواهید فرمود که یک باغی را دورش نرده کشیده‌اند و اسمش را گذاشته‌اند دانشگاه تبریز و در یک طرفش هم اصطبل‌هائی از زمان سلطنت محمدعلیشاه بود که آنجا را دانشکده کشاورزی درست کردند این مجموع هسته دانشگاه تبریز را تشکیل می‌دهد، آقا شما برای آنجا دانشگاه درست کرده‌اید ساختمانش را هم بسازید همه‌اش پرونده‌ها در جریان است به نظر من متجاوز از ۱۰ـ ۱۵ من پرونده ساختمان دانشگاه تبریز است و بین سازمان برنامه، استاندار، وزارت فرهنگ و سایر مقامات در جریان بوده و تا امروز هم نمی‌شود گفت که دانشگاه تبریز بجائی رسیده‌است (اشاره به آقای پورسرتیپ) چشم این را هم عرض می‌کنم، نه ما ابا نداریم آقای پورسرتیپ بنده حاضرم روی وفا و صفا هیچ چیز را ابا نمی‌کنم به جنابعالی هم ارادت دارم و همکاریهای جنابعالی و جناب آقای فرامرزی را هم فراموش نمی‌کنم اما مطلبی را هم جناب آقای افتخار هشترودی در خاتمه بیاناتشان فرمودند و آن موضوع تأمین حقوق فرهنگیان است، حقیقتاً که معلم طبقه‌ای زحمتکش، مربی و پدر ثانی اطفال که مردان و رجال آینده کشور هستند می‌باشند، آنها را تربیت می‌کنند، بنده خودم که در تبریز یک معلمی دارم که در محضر آن استاد بزرگوار الفبا را یاد گرفتم الآن هم باز در دبیرستان رشدیه تبریز سمت معلمی کلاس تهیه را دارد، این پیرمردی است که حالا حقوقش رسیده به ۲۴۰ تومان و البته اینها مردمان متدین و باایمان و خدادوست و باشرفی هستند که با این هزینه زندگی و قلت حقوق زندگی می‌کنند و من خجالت می‌کشم از این مرد که پیش من آمد اصلاً لباسی نداشت و بقدری عزت نفس دارد که از هیچکس چیزی قبول نمی‌کند، البته یک عده هم معلمین جوان و تازه‌کار هستند که با دویست، سیصد تومان در کلیبر، مرند، اهر، سراب دارند کار می‌کنند اما بودجه اگر ندارید از جاهای دیگر بزنید و البته مملکت ایران عوض ساختن اینهمه ساختمان در تهران مدرسه می‌خواهد، سد می‌خواهد، مسکن می‌خواهد، استدعا می‌کنم بروید دنبال اینها، وسائل ارتباط مردم را فراهم کنید با این گرفتاریهائی که داریم، بیائید همگی دست بدست هم بدهیم عوض گشادبازی و عدم توجه نمی‌دانم چه بگویم، نمی‌خواهم تنقید بکنم مملکتی که عواید سرشار دارد، نفت دارد باید همه چیز داشته باشد و به این روز افتاده‌است به هر تاجری نگاه کنید می‌بینید ورشکسته‌است مخصوصاً تجار آذربایجانی که مقیدند و علاقه دارند در زندگیشان همه چیز را بدهند به آنها نگویند ورشکسته، الآن قسمت اعظم تجار آذربایجانی ساکن تهران یا ورشکسته یا توفیف هستند، باید به اینها یک توجهی بشود بیخود درهای این مملکت را باز گذاشتیم و ارزها خارج شد این است که بنده استدعا می‌کنم نسبت به موضوع معلمین توجهی بفرمائید و یک راهی هم که به نظر بنده می‌رسد این را پیشنهاد می‌کنم. (نخست‌وزیر ـ اقدام شده‌است) بسیار خوب بنده با وعده‌ای که جنابعالی فرمودید دیگر نمی‌خواهم تجدید مطلع کنم و عرایض خودم را خاتمه می‌دهم موفقیت جنابعالی و همکاران آقا را در راه عظمت و ازدیاد ترقیات مملکت از خداوند متعال خواستارم (احسنت، احسنت).
رئیس ـ آقای دادفر
دادفر ـ بنده عرضی ندارم.
رئیس ـ آقای اللهیار صالح
اللهیار صالح ـ برای بنده بسیار ناگوار است که با هیأت دولتی مخالفت کنم که رئیس آن علاوه بر نسبت خانوادگی سالها با من روابط دوستانه داشته و یکی از وزیران برجسته آن برادرم است که در چند دوره تصدی وزارت بهداری خدمات مهمی مخصوصاً در امر جلوگیری از کشت و استعمال تریاک نموده‌است و اغلب وزیران دیگر هم به حسن شهرت و نیکنامی شناخته شده‌اند. ولی حکم وجدان و سوگندی که برای حمایت از قانون اساسی و اصول حکومت مشروطه یاد کرده‌ام مرا وادار می‌نماید که این مخالفت را امروز ابراز و مطالبی را درباره حکومت آقای مهندس شریف‌امامی بگویم و دین خود را به ملت ایران ادا نمایم.
آقایان تصور نمی‌کنم جای تردید باشد که کسی را می‌توان شایسته امر سیاست و مخصوصاً لایق زمامداری دانست که حائز شرایط لازم برای عهده‌داری این امر خطیر و واجد صفات بارز و توانائی کامل در ایفای این وظیفه سنگین بوده باشد.
قبول مسؤولیت مملکت‌داری آمادگی و استعداد و نیروی خاصی لازم دارد که چنانچه کسی با علم به اینکه دارای چنین استعداد و قدرتی نیست زیر بار این تعهد برود در اثبات دو چیز کوشا و ساعی خواهد بود:
اول ـ عدم علاقه به آبرو و حیثیت اجتماعی خود و دوم بی‌عقیدتی به حفظ حقوق و مصالح ملت و مملکت.
در مورد دلبستگی به شرف و حیثیت اجتماعی خود، اگر زمامداری سهل‌انگاری نمود مسلم است که به مقام و موقع فردی خویش در جامعه خیانت کرده‌است و خود او بیش از همه کس باید از این بابت متألم و متأسف باشد اما درباره بی‌علاقگی نسبت به مصلحت جماعت و منافع ملت قاطبه مردم متأثر و در مؤاخذه و بازخواست او محق و مجاز خواهند بود. این نیز مسلم است که هر رئیس حکومتی که در حفظ آبروی خود نکوشد هرگز برای حراست کشور و احترام ملت همت نخواهد گماشت.
درباره مردان سیاسی بیش از هر چیز به تفکر صحیح و موقع‌شناسی و قدرت نفس ایشان باید نظر داشت و ارزش توانائی آنان را با توجه به این خصایص تقویم کرد و گرنه ممکن است کسانی یافت شوند که از لحاظ پاره‌ای اطلاعات و قسمتی از صفات و ملکات به صورت ظاهر، مردم خوبی باشند ولی سیاستمداران بدی از کار درآیند لذا کاملاً باید متوجه بود که (زمامدار خوب‌بودن) غیر از (مرد عادی خوب‌بودن) است.
اما نظر بنده در مورد نخست‌وزیری آقای مهندس شریف‌امامی گرچه برنامه دولت و ترکیب کابینه ایشان خوب بنظر می‌رسد و خود ایشان هم میل دارند مصدر خدماتی به کشور واقع شوند ولی هیچیک از اینها دلیل برآن نیست که آقای شریف امامی استحقاق زمامداری را داشته باشد دولت وی بتواند در راه ادای وظایف مشکل خود توفیقی حاصل کند.
تا کنون بارها دیده شده‌است که نخست‌وزیران پس از معرفی کابینه خود به مجلس برنامه مشعشعی برای اصلاحات به عباراتی کم و بیش جالب و مطالبی امیدبخش قرائت کرده ولی کمترین موقعیتی در اجرای برنامه بدست نیاورده‌اند. اکنون باید ببینیم آقای مهندس شریف‌امامی آنچنان نخست‌وزیری هستند که عملاً بتوانند بر مشکلات امور فایق آیند و با رعایت موازین قانونی قدمهائی در تأمین خواسته‌ها و حقوق ملت بردارند یا نه؟
به عقیده اینجانب به حکم تجارب حاصل از سابقه نخست‌وزیری چند ماهه ایشان جواب این سؤال منفی است زیرا همه می‌دانیم که تشکیل دولت ایشان بلافاصله بعد از استعفای دولتی بود که به علت بطلان انتخابات تابستانی مجبور به استعفاء گردید و ملت ایران از آقای مهندس شریف‌امامی انتظار داشت که در چنین موقعی انتخابات جدید را در کمال بی‌غرضی و بی‌طرفی به پایان برساند.
دولت آقای مهندس شریف‌امامی به هر قیمت بایستی برای تسکین التهابی که بر اثر فضاحت و رسوائی انتخابات تابستان در فکر و روح ملت ایران پدیدار شده بود نهایت مجاهدت را بکار می‌برد و دست‌کم اگر خود را قادر به ایفای این تکلیف نمی‌دید استعفاء می‌داد و از پرتگاه بدنامی جان بدر می‌برد. ولی با کمال تأسف باید بگویم که بر اثر دخالتهای غیرقانونی و آزادی‌کشی‌های شدیدی که بوسیله عمال دولت ایشان انجام شد موجبات تنفر عمیق ملت را فراهم ساخت. (عده‌ای از نمایندگان ـ اینطور نبود) و قیافه سیاسی ایشان را در نظر مردم به کلی تغییر داد. آقای مهندس شریف‌امامی در آستانه شروع انتخابات بخشنامه‌ای تحت شماره ۱۰/۲۵۱۲۵ خطاب به وزیران و استانداران و فرمانداران صادر و درضمن آن مقامات دولتی را از دخالت غیرقانونی در امر انتخابات ممنوع کردند که من در اینجا بخشنامه مذکور را قرائت می‌کنم:
رئیس ـ آقای صالح یک انتخاباتی شده و گذشته یک عده آقایان هم اینجا نشسته‌اند حالا دیگر این حرفها زیاد موردی ندارد.
صالح ـ می‌فرمائید بخشنامه را قرائت نکنم؟
رئیس ـ چرا قرائت کنید. ولی این جریانی بوده و ربطی هم به هیچیک از این آقایان ندارد.
صالح ـ بنده نظری به هیچیک از آقایان ندارم یک مطالب اصولی است که می‌خواهم عرض کنم.
شماره ۱۰/۲۵۱۲۵ـ ۳۹/۱۰/۴
در این موقع که انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی آغاز می‌شود لازم می‌داند مراتب را برای توجه کامل کلیه مأمورین دولت تذکر دهد. خواهشمند است دستور فرمائید مراتب زیر را به عموم دستگاههای وابسته و مأمورین مربوطه ابلاغ و مؤکداً یادآور شوند که جزء به‌جزء آن را نصب‌العین خود قرار داده و از آن تخلف نکنند چه در صورت تخلف بلادرنگ از کار برکنار و تحت تعقیب مقامات قضائی قرار خواهد گرفت:
۱ـ دولت در اجرای قانون اساسی و به منظور برقراری یکی از ارکان سه‌گانه مشروطیت مکلف و موظف است هرچه زودتر امر انتخابات را انجام دهد و به دوره فترت خاتمه بخشد بنابراین چون دولت قانوناً مسؤولیت انتخابات را به عهده دارد مایل است این مسأله مهم اجتماعی را که درحقیقت امر حیاتی بشمار می‌رود به بهترین وجهی به انجام برساند به همین جهت عموم مأمورین باید در اجرای نظر دولت که اصولاً آن عبارت از بی‌طرفی و بی‌نظری کامل و رعایت نظم و انضباط و عدم مداخله و صرفاً اعمال نظرات و اجرای صحیح قانونی است سعی و اهتمام نمایند.
۲ـ باید دانست که از نظر دولت کاندیدای حزبی و غیرحزبی بهیچوجه تفاوتی ندارند و این دولت که به عنوان دولت بی‌طرف مصدر کار شده و تا کنون این اصل را از هر حیث رعایت نموده همه افراد را از نظر استفاده از حقوق قانونی و اجتماعی خود مساوی می‌داند و مزیتی از این جهت برای هیچکس قائل نیست و تصمیم راسخ دارد همه مردم را اعم از رأی‌دهنده و کاندیدا از هر طبقه و صنف و دسته‌ای باشد برای تمتع از حق خود در حدود قانون حمایت کند و از اخلال و بی‌نظمی و اعمال نظر و غرض و تبعیض و ایجاد
مضیقه و هرگونه عملی که به حق قانونی اشخاص لطمه وارد سازد یا آنها را از آن محروم نماید جداً و شدیداً جلوگیری بعمل آورد و بالاخره وظایف قانونی خود را با کمال صراحت و شهامت انجام دهد.
۳ـ فرمانداران که وظیفه سنگین در این امر مهم و اجتماعی و قانونی بعهده دارند باید وظایف خود را با کمال بی‌طرفی اجراء سازند و بهیچوجه حب و بغض، غرض و نظر و نفوذ و تشبث اشخاص را در اجرای این وظیفه قانونی و وجدانی دخالت ندهند و در تعیین انجمن نظار نظر قانونگذار را که درواقع تشکیل انجمن از اشخاص مورد اعتماد مردم بوده‌است رعایت نمایند.
۴ـ به استثنای مأمورینی که قانون برای آنها در انتخابات وظایفی تعیین نموده سایر مأمورین جز در مورد استفاده از حق فردی خود (دادن رأی) مطلقاً نباید در امر انتخابات و کشمکش اشخاص و دسته‌بندیها وارد شوند.
امید است به یاری خداوند متعال و همکاری مأمورین شرافتمند کشور این دولت بتواند همانطور که در نظر دارد انتخابات این دوره را طبق اصولی که قانون معین کرده و مقرر داشته با نهایت بی‌نظری انجام رساند و این افتخار را برای همیشه بدست آورد. نخست‌وزیر ـ مهندس شریف‌امامی
پورسرتیپ ـ همینطور هم شده؛ تذکر نظامنامه‌ای دارم.
رئیس ـ ماده‌اش را بفرمائید.
پورسرتیپ ـ ماده ۸۰ و ۱۷۲
رئیس ـ منظورشان این است که قطع کلام و توهین و استعمال الفاظ زشت و تظاهراتی که مخالف بی‌نظمی مجلس باشد ممنوع است.
پورسرتیپ ـ در این مورد می‌خواهم توضیحاتی عرض کنم.
رئیس ـ تریبون برای این است مجلس جای بحث و استدلال است البته بیانات نباید خارج از نزاکت باشد بیانات ایشان هر وقت که تمام شد هر کس مخالف است می‌آید اینجا مطالبی دارد می‌گوید.
اللهیار صالح ـ بعد از صدور این بخشنامه بار دیگر مردم امیدوار شدند و انتظارات عمومی به سوی ایشان معطوف گردید. ولی وقتی که انتخابات آغاز شد مردم مشاهده کردند که کوچکترین اثری بر بخشنامه رئیس دولت مترتب نگردید و وزیر کشور ایشان با شدت و خشونت هرچه تمامتر انواع قانون‌شکنیها و حق‌کشیها را مرتکب شد. مخصوصاً در پایتخت مملکت که قبلاً احتمال می‌رفت تجاوز به حقوق افراد بدان سهولت و خشونتی که در شهرستانها میسر است در تهران میسر نباشد معذلک با کمال تأسف دیدیم که با چه صحنه‌سازی و پشت‌هم‌اندازی حقوق مردم پایکوب قهر یا هوس مجریان امور گردید. مردم پایتخت به تصور اینکه دولتیان شیوه رعایت آزادی انتخابات را پیش می‌گیرند به جنب و جوش افتادند تا از مهمترین حق خود یعنی انتخاب نمایندگان استفاده کنند بخصوص طبقه فاضل و روشنفکر و دانشگاهیان و بازاریان (که حق مسلمی بر حکومت مشروطه ایران دارند) و گرد آزادمردانی که بنام جبهه ملی فعالیت می‌کردند.
(همهمه نمایندگان ـ زنگ رئیس ـ دعوت به سکوت)
رئیس ـ آقایان شلوغ نکنید. جمع آمده و جلساتی برپا ساختند، (کاظم مسعودی) جبهه ملی خیانت کرد (همهمه نمایندگان)
رئیس ـ آقایان سکوت و نظم مجلس را حفظ کنید هر کس جواب دارد بگوید اگر تظاهری کنید مجبورم اخطار کنم و بعد مطابق آئین‌نامه رفتار کنم.
صالح ـ این آقایان با رعایت کلیه قوانین و نظامات مملکتی محلی برای خود تهیه کردند و مردم برای استماع اصول افکار و آگاهی به طریق عمل آنان حسن استقبال کم‌نظیری نشان دادند چنانکه به شهادت ناظرین چنین اجتماعات بانظام و پرشور در سالهای اخیر بی‌سابقه بوده‌است. نظم و ترتیبی که از طرف هزاران نفر مردم تهران در این جلسات دیده شده دال بر رشد ملی و علاقه مردم به خواسته‌های جبهه ملی بود آن خواسته‌ها چه بود؟ فقط و فقط اجرای حقیقی قوانین اساسی مملکت و احترام و رعایت مفاد اعلامیه جهانی حقوق بشر.
ولی انجمن انتخابات تهران شرایط انتخابات آزاد را تأمین نکرد و چون نمایندگان مردم نزد رئیس انجمن، وزیر کشور و نخست‌وزیر شکایت بردند با بی‌اعتنائی و جوابهای سربالا مواجه گردیدند. حتی روزنامه‌ها به دستور مأمورین دولت از درج اعلانات حاوی اسامی نامزدان نمایندگی که سرسپرده دولت نبودند امتناع کردند این توهینها روشنفکران و بازاریان و دانشجویان را سخت به خشم آورد. چهار روز قبل از اخذ رأی باشگاه جبهه ملی توسط مأمورین پلیس اشغال گردید و زدن و بستن و گرفتن مردمی که جز اجرای قانون و استفاده از حق خود قصد و خواهشی نداشتند شروع شد. سران جبهه ملی پس از تحریم انتخابات در مجلس سنا متحصن شدند. دانشجویان به علامت همدردی تظاهراتی کردند و خواستار آزادی انتخابات شدند.
بازار تهران به عنوان اعتراض تعطیل عمومی کرد (گرجی ـ بازار تعطیل نشد آقا) ولی دولت آقای شریف‌امامی عوض اینکه به خواسته‌های مردم توجه کند در هوای سرد زمستان با اتومبیلهای آب‌پاش آتش‌نشانی و چوب و باتون به جان مردم افتادند صدها نفر را گرفتند، زندانها را پر کردند، حرمت مجلس سنا را از بین بردند و با متحصنین همچون زندانیان رفتار کردند. اینها عین حقیقت است. مقاومت منفی مردم دلیر تهران در سراسر جهان انعکاس یافت و جراید و مجلات خارجی این واقعه مهم را که در یک کشور دموکراسی در این عصر و زمان از شگفت‌ترین شگفتی‌هاست به اطلاع جهانیان رسانیدند و عجیب‌تر اینکه همه به این موضوع توجه کردند جز دولت آقای مهندس شریف‌امامی.
آقای نخست‌وزیر رفتاری که در طی انتخابات این دوره از طرف شما و وزیر کشور سابق شما به ظهور رسید فاصله مردم را از دستگاه به نحو خطرناکی بیشتر کرد. آیا با ضرب و شتم و هتک حرمت دانشجو و طبقه فاضل و باسواد کشور آرام شد و ظاهر آراسته گردید و و نارضایتیها از میان رفت؟ می‌دانید که این مجلس شورای ملی به بهای بستن دانشگاه و تعطیل مرکز علم و دانش و زندانی کردن بازاریان و شخصیتهای ملی و فرزندان ما که هنوز عده‌ای از آنها در زندان هستند گشاده شد؟
رئیس ـ اینها مربوط بهم نیست و صحت ندارد آقای صلاح اینها صحت ندارد.
اللهیار صالح ـ به دانشجو درس حقوق می‌دهند تا بتواند به حقوق و تکالیف خود آشنا شود و چون آشنا شد و طالب آن حقوق گردید و خواست در جهان عقل و ایمان آزاد زندگی کند به زندانش می‌کشید و می‌گوئید تو حق نداری دم از قانون اساسی بزنی. آقای نخست‌وزیر آیا می‌دانید در چه راه خطرناکی قدم برمی‌دارید؟ آیا می‌دانید با بستن زبان و شکستن قلم مردم چه مرامی را تقویت می‌کنید؟ آیا متوجه هستید که انتساب خیرخواهان ملت به جمعیتهای افراطی چه خطراتی را دربر دارد. مبارزه با کمونیسم راهش این نیست فکر را با فکر باید مقابله کرد با بیان عقاید و برخورد مرامها در حدود نظم و قانون هم عقده‌ها از دل گشوده می‌شود و عصیان و طغیان روی نمی‌کند و هم نظرات تعدیل و راه صواب ظاهر می‌شود.
آقای نخست‌وزیر آیا می‌توان تصور کرد که نظام خودکامی و حکومت وحشت و ترور افکار داروی درد اجتماع است؟ اگر این طرز فکر صحیح بود در اجتماعات بشری از اعصار قدیم تا کنون هیچ تحولی حاصل نمی‌شد و هیچ استبدادی به مشروطیت و هیچ دیکتاتوری به دموکراسی و هیچ بردگی به آزادگی مبدل نمی‌گشت. علیرغم کوششهای فراوان مخالفان خورشید حریت و مساوات در سراسر جهان درخشیدن گرفته و حتی قاره سیاه را نیز روشن کرده‌است و صاحبان افکار و منحط و ناساز در مقابل قدرت ملتها تاب نیاورده به مقتضیات عصر تسلیم شده‌اند.
اکنون آنچه مورد بحث است اینست که باید فهمید آیا آقای مهندس شریف‌امامی واقعاً مایل و علاقمند به عدم دخالت دولت و انجام‌دادن انتخابات آزاد بوده‌اند یا نه؟ اگر ایشان عقیده به رعایت اصول دموکراسی و مشروطیت نداشتند و حق انتخاب نماینده برای ملت قائل نبودند آیا صدور بخشنامه از طرف ایشان جز تظاهر آمیخته به ساده‌لوحی برای اغفال مردم مفهومی دیگر می‌تواند داشته باشد و آیا با این ترتیب کسی که معتقد به اساسی‌ترین حق مردم در حکومت پارلمانی نباشد چگونه می‌تواند در رژیم مشروطیت عهده‌دار ریاست دولت گردد و از مجلس شورای ملی رأی اعتماد بگیرد. و اما چنانچه منشاء صدور بخشنامه ایشان اعتقاد به حفظ آزادی ملت در تعیین سرنوشت خود و احترام به سنن مشروطیت بوده و در اعمال این نظر قدرت و کفایت نداشته‌اند و وزیر کشور کابینه علیرغم ایشان دست به جرائم مختلف زده و سلب آزادی مردم را کرده و گوش به نخست‌وزیر نمی‌داده‌است در اینصورت مسلم و محقق می‌شود که آقای شریف‌امامی فاقد اراده و قدرتی هستند که برای اداره امور کشور لازم است و بهیچوجه نمی‌توان توقع داشت که در اجرای برنامه دولت خود کوچکترین توفیقی حاصل کنند والسلام.
رئیس ـ آقای مهندس اردبیلی
مهندس اردبیلی ـ در این موقع که دولت برنامه خود را تقدیم ساحت مقدس شورای ملی نموده و اینک در دسترس نمایندگان محترم قرار گرفته با مطالعه دقیق در مواد تدوینی بنام موافق مشروط چنین بنظرم رسید مطالب چندی به هیأت دولت تذکر داده شود زیرا هدف اصلی مجلس و مجلسیان ارشاد و راهنمائی دولتها بوده و شاورهم فی‌الامر باید در این مکان محترم سرلوحه برنامه طرفین قرار گرفته و مشکلات کشور را در تمام شئون اعم از سیاسی و اجتماعی بحث و فحص نموده و در حل معضلات مملکتی همکاری صمیمانه بین مجلس و دولت وجود داشته باشد والا از رژیم مشروطه و مجلس به معنای واقعی نتیجه گرفته نخواهد شد. (صحیح است)
اما جناب آقای اللهیار صالح سرور عزیز و همکار محترم!
آن جناب راجع به انتخابات صحبت فرمودند بطوری که همکاران عزیزم متذکر شدند (صحیح است) دولت جناب آقای شریف‌امامی با کمال بی‌نظری و با کمال آزادی انتخابات را انجام داده‌اند که نمونه آن انتخابات کاملاً آزاد کاشان و تبریز بود و عموم آذربایجان از این امر دولت کمال تشکر و امتنان را دارند و ما نمایندگان منتخب آن خطه پشتیبانی خود را از این دولت صالح اعلام می‌داریم ـ در خانه اگر کسی هست یک حرف بس است (صحیح است) اینک می‌پردازیم به اصل مطلب ـ در مورد موازنه جمع و خرج کشور و سعی در افزایش درآمد از طریق وصول صحیح مالیاتها همکار عزیزم جناب آقای بهادری مطالب مشروحی ایراد نمودند و راهنمائیهای لازم را متذکر شدند و دیگر مورد باقی نمانده ولی در مورد هزینه‌های زاید و بیهوده و صرفه‌جوئیهای کامل در هزینه‌های عمومی کشور به نحوی که موجبات تعادل بودجه و سلامت وضع مالی کشور تأمین گردد باید مطالب چند گفته شود در گذشته بقدری در هزینه‌های بیجا افراط شده که همیشه کارهای اساسی و تولیدی به علت عدم تکافوی بودجه در بوته اجمال مانده‌است بطوری که دولت فعلی در کابینه قبلی خود مصادف با مشکلات و بحران مالی عجیبی شده بود که حتی برای هزینه‌های ضروری و وارد کردن داروهای خیلی لازم سخت در مضیقه ارزی قرار گرفته بود خوشبختانه جناب آقای مهندس شریف‌امامی در ماه اول برنامه دولت خود موضوع تثبیت اقتصادی مملکت را قید نموده‌اند.
وضع اقتصادی کشور در اثر اهمال و سیاستهای غلط اقتصادی مسؤولین سابق به وضعی دچار شده بود بطوری که در بالا اشاره شد اگر دولت حاضر در بدو زمامداری قبلی خود تصمیم سریع اتخاذ نمی‌کرد معلوم نبود وضع ارزی کشور چه حالی پیدا می‌کرد اینجانب در مدت چند ماهی که در آذربایجان بودم و تماسی که با تجار و اصناف آنجا داشتم به این حقیقت تلخ پی بردم که وضع اقتصادی آن منطقه زرخیز بقدری خراب و وضع کسبه بطوری اسفناک است که حدی بر آن متصور نیست دولت باید بطوری که در ماده اول برنامه خود قید نموده توجه عاجلی به وضع اقتصادی مملکت بکند و از تمرکز امور در مرکز که باعث از بین‌رفتن تجار و اصناف شهرستانها شده جلوگیری نماید دروازه‌های کشور را برای ورود بی‌حساب بنجلهای خارجی باز نگذارد و به این وسیله از حیف و میل ارز کشور جلوگیری کند درنتیجه وضع اقتصادی سالمی را بوجود بیاورد تا از توقفهای پی‌درپی جلوگیری گردد.
آقایان نمایندگان محترم وضع مالی مردم خوب نیست اصناف و کسبه تبریز بطوری که اینجانب به رأی‌العین دیدم در وضع خیلی بدی هستند قطعاً وضع سایر شهرستانها نیز بهتر از آنجا نیست حقایق را باید گفت و دولت را متوجه جریان نمود تا اقدامات لازم را بنماید در مقابل این واردات بی‌حساب صادرات کشور صفر است در شهرستان تبریز اگر بانکهای خصوصی یا دولتی این اعتبارات مختصر را هم قطع نمایند عموم اصناف و تجار در معرض ورشکستگی قطعی قرار می‌گیرند من از دولت جداً خواستارم تصمیمات سریعی در راه بهبود وضع اقتصادی مملکت اتخاذ نماید و به این وضع آشفته فعلی خاتمه دهد و اطمینان دارد با شخصیتهای اقتصادی مانند جناب آقای دکتر سجادی که در این کابینه عضویت دارند و سرپرستی امور اقتصادی را قبول کرده‌اند دولت حاضر در این راه توفیق کامل حاصل نماید.
اما در مورد بند (ب) برنامه دولت موضوع تکثیر تولیدات اعم از صنعتی و کشاورزی الخ باید اذعان نمود که جناب آقای مهندس شریف‌امامی در دوره وزارت صنایع و معادن قدمهای برجسته‌ای برای صنعتی کردن کشور برداشته‌اند و نتایج اقدامات ایشان به تدریج به ظهور می‌رسد و همه ماهه یکی از کارخانجات تولیدی در مرکز افتتاح می‌گردد ولی باید توجه نمود که نباید تمام این کارخانجات در مرکز تمرکز یابد در شهرستانها هم مخصوصاً در آذربایجان که بیکاری به حد اعلی رسیده و کارخانجات موجود از سابق به علت فرسودگی و عدم توجه بیشتر یکی بعد از دیگری تعطیل می‌گردد باید این برنامه با صنعتی کردن کشور عملی گردد تا بتوان از بیکاری و پریشانی مردم جلوگیری نمود و باید تصدیق کرد که جناب آقای شریف‌امامی به پاداش خدمت در راه صنعتی کردن کشور به مقام نخست‌وزیری نائل شدند.
موضوع کشاورزی ـ بنده می‌توانم ادعا کنم که در کشور ما با این وسعت و عظمت که یکی از بزرگترین ممالک کشاورزی محسوب می‌شود متأسفانه حتی یکصدم زمینهای قابل کشت تا کنون مورد استفاده قرار نگرفته‌است زیرا در گذشته برنامه صحیح و اصولی برای کشاورزی نداشته‌اند تبلیغات کشاورزی در این کشور بیش از عمل‌سازی و جاری است به عقیده من اگر دولت با یک برنامه منظم و قابل اجراء بوسیله اشخاص بی‌نظیر و مطلع از امور کشاورزی اقدامات اساسی برای ازدیاد تولیدات کشاورزی و استفاده از زمینهای بیشتر و مکانیزه نمودن امر زراعت و استفاده از کودهای شیمیائی و اصلاح بذر و آشنانمودن کشاورزان به اصول جدید کشاورزی و وسائل فنی بنماید می‌توان اطمینان حاصل کرد تولیدات کشاورزی کشور افزایش قابل ملاحظه پیدا خواهد کرد همچنین دولت باید از کشاورزان حمایت نماید اعتبارات بانکهای کشاورزی شهرستانها ازدیاد نماید تا با دادن وامهای طویل‌المدت با بهره کم به کشاورزان واقعی بنیه مالی آنها را تقویت نماید تا بتوانند به تهیه وسائل کشاورزی اقدام نمایند همچنین برای کشاورزان فعال باید جایزه تعیین کند و محصول خوب را به قیمت خود بخرد و به این وسیله زارعین را تشویق کند نه اینکه مثل سیاست غلط یکی از وزرای سابق انحصارات که بدون توجه به وضع اقتصادی مملکت از خرید گندم خودداری نمود و زارعین و کشاورزان را مأیوس کرد و نتیجه این شد که سطح کشت پائین آمد و با کمبود محصول مواجه شدیم و ناچار به خرید گندم از خارج گردیدیم.
به خدا سوگند قابل تأسف و تأثر است کشور کشاورزی ما که با این وسعت و استعداد طبیعی که دارد و اگر توجه شود می‌تواند آذوقه یکصد میلیون نفوس را تأمین نماید برای آذوقه بیست میلیون جمعیت خود که سه‌چهارم آن را طبقه کشاورزان تشکیل می‌دهند از خارج غله وارد کند این نیست مگر عدم توجه به وضع کشاورزی کشور خوشوقتم جناب آقای مهندس شریف‌امامی در برنامه خود به این مسأله اساسی اشاره نمود و ماده ۲ برنامه خود را اختصاص به این موضوع داده‌اند ان‌شاءالله امید است با اقدامات اساسی دولت ایشان وضع کشاورزی کشور رونق گیرد.
جناب آقای وزیر کشاورزی
محصول زراعت ما باید آنقدر زیاد باشد که همه ساله مقدار معتنابهی صادرات داشته باشیم نه اینکه مواجه با کمبود محصول گردیم ضمناً باید توجه فرمائید شرایط بانکهای کشاورزی مثل ملل راقیه بقدری سهل و ساده باشد تا به محض مراجعه زارع وجه مورد تقاضا در اختیار او قرار گیرد نه اینکه زارع روزها بلکه هفته‌ها در حومه بانک سرگردان شده و بیش از وام دریافتی خود
مخارج توقف در شهر را تحمل نماید این موضوع بسیار قابل توجه‌است در ادوار گذشته مجلس قانونی در مورد بانکهای کشاورزی و رهنی و ساختمانی تصویب شد که صدی‌هشتاد سرمایه‌های خودشان را به شهرستانها تخصیص بدهند تا از این راه بر عمران و آبادی شهرها کمک بشود متأسفانه تا حال این قانون به مفهوم واقعی اجراء نشده و مدیران بانکها در گذشته وظیفه قانونی خود را انجام نداده‌اند و در مقابل مجلس مسئول می‌باشند انتظار می‌رود جناب آقای نخست‌وزیر به این قسمت توجه مخصوص بفرمایند.
موضوع دیگر مکانیزه نمودن کشاورزی است. متأسفانه مملکت ما در حال حاضر یک نمایشگاه معظم ماشینهای کشاورزی دول مختلفه شده که اغلب یا فاقد لوازم یدکی هستند یا اینکه قیمت لوازم یدکی آنها چندین برابر قیمت اصلی است بخاطر دارم در اردیبهشت‌ماه سال جاری سفری به مغان نمودم و با یک خاطرات تلخ از این دشت زرخیز و پهناور مراجعت کردم اگر دولتهای سابق با سازمان وسیعی که به عنوان سازمان عمران دشت مغان بوجود آورده اقدام به کشت و زرع در این منطقه می‌کرد من بطور قطع اطمینان می‌دهم که تمامی آذوقه کشور را از آنجا تأمین می‌کرد ولی متأسفانه یک مشت اشخاص بی‌اطلاع و بی‌انصاف در سنوات گذشته هزینه هنگفتی از خزانه دولت صرف نموده‌اند. ولی عایدی را به جیب شخصی زده‌اند که پرونده‌های مربوطه به مراجع قضائی احاله و معلوم نیست چه کیفیتی پیدا نموده. آقایان نمایندگان، در دشت مغان که مخصوصاً دیدن آن را برای آقایان آرزو می‌نمایم واقعاً همه‌گونه محصول کشاورزی می‌توان بدست آورد ولی متأسفانه جز صرف هزینه‌های بیخود بلکه ایجاد هزینه‌های قلابی و مشکلات بزرگ برای دولت نتیجه‌ای حاصل نشده‌است.
در دشت مغان مدیران عامل در گذشته با کمال بی‌رحمی از خزانه فقیر این مملکت قبرستان عظیمی از ماشین‌آلات کشاورزی بوجود آورده‌اند که هر بیننده‌ای را متأثر و متأسف می‌سازد.
جناب آقای نخست‌وزیر با تدبیر از شما و از جناب آقای دکتر سجادی وزیر مشاور باکفایتتان می‌خواهم به این منطقه زرخیز که در گذشته مایه افتخار ایران بود توجه بفرمائید و شخص دلسوز و باقدرت در رأس این سازمان قرار دهید که در مغان نشسته و به امر کشاورزی بپردازد و اطمینان داشته باشید تمام آذوقه کشور را می‌توان از این ناحیه بدست آورد.
جناب آقای نخست‌وزیر، در این منطقه دو کانال بسیار بزرگ و مدرنی که هزینه آن بیش از یکصد میلیون تومان شده حفر شده ولی آنطوری که شاید و باید مورد استفاده قرار نمی‌گیرد (چه گویم که ناگفتنم بهتر است) به عقیده اینجانب اگر زمینهای زراعتی مغان در اختیار مهندسین کشاورزی و یا فارغ‌التحصیلان دانشسراهای کشاورزی مطابق قانون واگذار شود علاوه براینکه منطقه مغان یک دشت زرخیز و آباد می‌شود فارغ‌التحصیلان دانشکده‌های کشاورزی و دانشسراها میزنشین نشده و اشخاص مفیدی به جامعه و مالیات‌بده دولت خواهند بود.
اما موضوع دیگر تأمین آب از طریق حفر چاههای عمیق و بستن سدها و احداث قنوات می‌باشد که متأسفانه آذربایجان که بهترین منطقه کشاورزی محسوب می‌شود از کمکهای لازم برای بستن سدهای سیمینه‌رود و زرینه‌رود و تلخ‌رود و لیقوان چای محروم شده با وجود اینکه آخرین مطالعات درباره آنها بعمل آمده‌است از شروع اقدامات خبری نیست در ادوار گذشته کمکهائی به بانکهای کشاورزی و رهنی و مخصوصاً ساختمانی به آذربایجان بهیچوجه نشده‌است من می‌توانم به جرأت ادعا کنم هر ساختمانی که در تهران بنا می‌شود ساختمانهای متعددی در شهرها خالی از سکنه می‌گردد اگر دولت هزینه‌هائی که برای ساختمان منطقه نارمک صرف نموده‌است اختصاص به شهرستانها می‌داد امروزه تبریز که دومین شهر ایران است به این وضع اسفناک دچار نمی‌شد. آقایان شهرستان تبریز که در سابق یکی از شهرهای باعظمت و آباد ایران بود امروز یکی از شهرهای عقب‌مانده کشور محسوب می‌شود (چند نفر از نمایندگان ـ صحیح است) در موضوع کودهای شیمیائی که دولت در برنامه خود به آن اشاره نموده‌است بسیار نظر خوبی است ولی باید مقدمات امر را فراهم کرد کشاورزان را به اصول استعمال صحیح آن آشنا نمود و همچنین با تجزیه خاکهای زراعتی باید فهمید که خاکهای زراعتی فاقد چه موادی هستند و چه نوع کود برای
آنها لازم است چه بسا که زارعین بدون توجه به این مسأله با هزینه کودهائی مصرف می‌کنند که شاید در زراعت آنها مثمرثمر واقع نشود و علاوه زارعین قادر نیستند کودهای شیمیائی به قیمت کیلوئی از شش الی نه ریال خریداری و مصرف نمایند زیرا از نظر قیمت تولید مقرون به‌صرفه نیست باید دولت توجه نماید که کودهای شیمیائی با ارزانترین قیمت در دسترس کشاورزان قرار گیرد ولو اینکه دولت تحمل ضرر نماید.
در مورد اصلاح بذر و تکثیر نهال می‌توان گفت وزارت کشاورزی قدمهای برجسته و خوبی را برمی‌دارد ولی به عقیده من بهتر است وزارت کشاورزی بجای اینکه بذر را تنی هشت هزار ریال در اختیار کشاورزان «که اغلب قادر به خرید آن نیستند» بگذارد با تعویض بذر نامرغوب کشاورزان با بذر اصلاح‌شده کمکهای شایانی به امر کشاورزی مملکت بنماید و ضمناً توجه نماید اغلب مقررات پیچیده اداری باعث می‌گردد بذر موقعی به دست زارع می‌رسد که موقع کشت آن گذشته و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد (صحیح است)
راجع به بند (ج) موضوع تأمین موازنه پرداختهای ارزی که واقعاً راهنمای واقعی جریان اقتصاد و تجارتی کشور است موضوع بسیار مهم و اساسی است که متأسفانه در سابق این مسأله مورد توجه قرار نگرفته و ارز کشور به عناوین مختلف از مملکت خارج و صرف هزینه‌های بی‌مورد شده که بهیچوجه دردی از دردهای کشور را دوا ننموده‌است و در این مورد بخصوص داستانهائی دارم که خجالت می‌کشم از پشت این تریبون توضیح بیشتری بدهم. خوشبختانه دولت فعلی کاملاً متوجه این موضوع شده به هرحال باید کنترل شدید در مصرف ارز بشود و مقررات مناسب و محدودیتهای لازم به منظور حمایت از محصولات داخلی نسبت به واردات خارجی وضع و به مورد اجراء درآورد دولت باید توجه خاصی به افزایش حجم صادرات کشور داشته باشد باید همه‌گونه کمک و مساعدت از نقطه‌نظر تولیدات و مرغوب نمودن کالای صادراتی و استاندارد کردن آن و لغو عوارضات هر رقم که باشدو دادن جوایز خوب برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان صادرات مملکت را افزایش داده و تعادلی در واردات و صادرات مملکت ایجاد نمایند.
جناب آقای شریف‌امامی آیا می‌دانید در گذشته برای بازرگانان صادرکننده کالای ایرانی که یکی از شریف‌ترین طبقه کشور می‌باشند چه مشکلاتی اعم از گمرکی و عوارض‌های گوناگون مخصوصاً در امور تصفیه ارزی و غیره فراهم می‌کردند که دیگر کسی حاضر نبود به صادرات اجناس تولیدی در کشور اقدام نماید امیدوارم همانطوری که در برنامه خودتان اشاره نموده‌اید این مشکلات را حل و این طبقه ممتازه را بیش از پیش تشویق و ترغیب فرمائید (صحیح است) اما. اما سازمان برنامه:
موضوع سازمان برنامه بقدری در کشور ما زبانزد خاص و عام شده که حدی بر آن متصور نیست و کار افتضاح در نفله کردن پول بجائی کشیده که اغلب مردم کشور از وضع آن اطلاع کافی دارند در قبال نفله شدن سرمایه هنگفت عمل مثبت آن بسیار ناچیز بوده و با وجود اینکه در این سازمان در گذشته همه‌گونه مقدورات برای انجام کارهای مهم میسر بوده نمی‌دانم چه عواملی از نافع بودن این سازمان به کشور مانع شده‌است که سرمایه عمده آن صرف هزینه‌های غیرقانونی و پرسنلی و مطالعات بی‌مورد و بی‌نتیجه گردیده و متأسفم از اینکه آثاری از فعالیت این سازمان در آذربایجان مشاهده نمی‌شود فقط بطوری که قبلاً اشاره شد در دشت مغان هزینه‌های گزافی گردیده که امروزه برای دولت مشکلی ایجاد نموده‌است و در عین حال خوشوقتم از اینکه فعلاً شخصی در رأس این سازمان قرار گرفته که خود یکی از منقدین سرسخت این سازمان بوده و امیدوارم جناب آقای آرامش با خاطری آرام و باکفایت و درایت خود چرخهای زنگ‌زده و فرسوده این دستگاه را به جریان اندازد و این سازمان با مراقبت دولت بیدار فعلی مفید به عمران و آبادی کشور شده و نتایج خوبی از این دستگاه بدست آید.
در مورد راههای کشور:
«آن را که عیان است چه حاجت به بیان است» خوشوقتم از اینکه اغلب آقایان نمایندگان که از شهرستانهای کشور به این مجلس مقدس تشریف آورده‌اند از خرابی راههای کشور اطلاعات کافی دارند این خرابی راهها که منجر به اسقاط وسائط نقلیه و مصرف لوازم یدکی آن می‌شود سالیانه میلیونها تومان ارز کشور را به هدر می‌دهد در صورتی که ما اگر مثل ممالک راقیه راههای خوبی داشته باشیم استهلاک وسائل نقلیه مدتها طول خواهد کشید و همه ساله مبالغ زیادی ارز کشور صرفه‌جوئی خواهد شد.
در مورد آسفالت راه بین تهران ـ بازرگان که یکی از شاهراهای بزرگ کشور محسوب می‌شود و هر مسافر خارجی یا داخلی که از این راه عبور می‌کنند از خرابی این راهها شکایت و ناله‌ها دارند و با وجود اینکه در سابق وزارت راه تصمیم گرفته بود که این راه سرتاسری را آسفالت نماید و وزیر وقت این موضوع را به اطلاع نمایندگان آذربایجان رسانیده بود متأسفانه تا حال جامه عمل به خود نپوشیده در صورتی که دولت وقت همه‌گونه امکانات را داشته و معلوم نیست عوارض مأخوذه از بنزین برای آسفالت راهها به چه مصارفی رسیده‌است البته جناب آقای نخست‌وزیر دستور رسیدگی به این حساب را صادر خواهند فرمود و روشن خواهند کرد که این عوارض که سر به میلیونها تومان می‌زند به چه محلی مصرف شده‌است.
در مورد ایجاد همکاری و هماهنگی بین دستگاههای مختلف اقتصادی اعم از بازرگانی و کشاورزی و صنایع و دستگاههای مواصلات و ارتباطات. متأسفانه باید عرض کنم بهیچوجه هماهنگی وجود ندارد و در گذشته هر وزارتخانه بدون در نظر گرفتن مشکلات کشور و سرگردانی ملت مستقلاً تصمیم اتخاذ می‌کرد و توجه به اقدامات سایر وزارتخانه‌ها نداشت و اشخاصی که با دستگاههای دولتی سروکار دارند بقدری از این عدم هماهنگی شکایت دارند که حدی متصور نیست حالیه امیدوارم جناب آقای مهندس شریف‌امامی با ابتکار و قدرت خود این هماهنگی را فراهم آورد و به سرگردانی و نارضایتی مردم خاتمه دهند.
موضوع مهاجرت کشاورزان مرکز شهرها و تهران:
این موضوع را نمی‌توان کتمان کرد کشاورزان در اثر عدم تثبیت قیمت محصولات خود که اغلب به نازلترین قیمت به فروش می‌رسانند و درنتیجه مبتلا به فقر و فلاکت می‌شوند ناچار شده‌اند خانه و کاشانه و زراعت خود را با ناراحتی ترک و برای پیدا کردن کار به مرکز شهرها و مخصوصاً تهران مهاجرت نمایند اصولاً زارعی که در مزرعه خود با این وضع کشاورزی اقدام به کشت می‌نماید اگر دو یا سه هکتار زمین را تحت کشت قرار دهد و با توجه به اینکه در دسترس خود بذر اصلاح‌شده ندارد از حاصل رنج خود با بذر نامرغوب از هر تخم حداکثر بیش از پنج تخم محصول برداشت نمی‌کند و اگر حساب کنیم که هر زارع در هر هکتار دویست و پنجاه کیلو بذر بکارد و زمین تحت کشت را سه هکتار در نظر بگیریم هفتصد و پنجاه کیلو بذر لازم دارد حداکثر برداشت محصول وی بیش از سه تن نخواهد بود و اگر هر کیلو گندم را حداکثر پنج ریال بفروشد عایدی سالیانه او (اگر محصول مصون از آفت سماوی و ارضی باشد) یکهزار و پانصد ریال خواهد بود که این مبلغ تکافوی هزینه کاشت و درو و مخارج سالیانه مواشی و کارگر او را نخواهد کرد درنتیجه ناچار شده به شهرها مهاجرت و با روزی پنجاه الی هفتاد ریال به کارگری اشتغال ورزد و این جریان باعث شده وضع کشاورزی ما به این روز افتاده که برای آذوقه خود محتاج به وارد کردن غله از خارج شده‌ایم و امیدوارم دولت خبط و خطاهای دولتهای گذشته را با تنظیم طرحهای کشاورزی و اجرای آن جبران نماید و کشاورزی مملکت را از خطر حتمی خلاصی بخشد.
موضوع فرهنگ و تأسیس مدارس حرفه‌ای و تکمیل کار در دانشگاهها:
روزی در تبریز با دولت وقت که به عنوان رسیدگی به خواسته‌های مردم به آنجا مسافرت کرده بود مذاکره نمودم و گفتم که دبستانهای دهات و قصبات را تبدیل به مدارس حرفه‌ای نمایند و انجام این کار را حاضر شدم به عهده بگیرم تا محصلین پس از خاتمه دوره تحصیلی اطلاعات عملی از فن کشاورزی داشته باشند ولی این پیشنهاد مثبت مورد توجه قرار نگرفت.
به هرحال امروزه یکی از مشکلات مملکت تهیه نیروی انسانی (یعنی افراد آزموده از نظر فنی چه از نظر صناعت و چه از نظر امور کشاورزی) با وجود اینکه در گذشته همه‌گونه مقدورات میسر بوده متأسفانه به این موضوع مهم توجهی نشده بطوری که فعلاً با کمبود افراد فنی مواجه هستیم و از طرفی آنهائی هم که دارای معلومات فنی هستند در دستگاههای دولتی در قسمتهائی به کار گمارده شده‌اند که ابداً با
معلومات آنها ارتباطی ندارد مثلاً بنده کسی را سراغ دارم که بازرس ویژه یکی از وزارتخانه‌های وصولی است در صورتی که فارغ‌التحصیل دانشکده کشاورزی می‌باشد و علت این امر بطوری که من تحقیق کرده‌ام واگذاری پست‌های حساس به نورچشمیهای بی‌سواد و بی‌اطلاع از اوضاع کشور می‌باشد که این طبقه باسواد و فنی را مأیوس نموده‌اند.
سپردن کارها به مردم:
سپردن کارهای بهداشتی و فرهنگی و غیره به مردم یگانه هدف شاهنشاه بزرگ ما می‌باشد و به این منظور در مجلس قانون انجمنهای شهر به تصویب رسیده و در اکثر نقاط کشور انجمنها تشکیل و شروع به کار نموده بود و معلوم نشد بعداً به چه علت اغلب این انجمنها منحل و یک قسم نارضایتی عجیبی فراهم نمودند در جاهائی که انجمن شهر منحل شده به علت حیف و میل عایدات شهرداریها وضع مالی آنها مختل و حتی برای پرداخت حقوق رفتگران عاجز ماندند.
در موضوع قانون کار و بیمه‌های اجتماعی:
البته قانون کار کشور ما یکی از قوانین مترقی امروزه‌است ولی دولت باید مراقبت کامل نمایند که تمامی کارگران کشور از مزایای این قانون استفاده نمایند وزارت کار باید دستگاههای کارگری را موظف نمایند تا مواد قانون کار را در مورد کارگران خود اجراء کنند اصولاً هر فردی که عنوان کارگر به آن اطلاق می‌شود باید از مزایای قانون کار استفاده نماید. هستند کارگاههائی که هنوز کارگران آنها از مزایای این قانون بهره‌مند نیستند انتظار دارم جناب آقای وزیر کار اقدامات جدی در این مورد معمول فرمایند.
موضوع اصلاح قانون انتخابات:
قانون انتخابات فعلی که پنجاه و چند سال قبل با توجه به شرایط آن روز با در نظر گرفتن اینکه تعداد افراد باسواد در آن زمان بسیار محدود بوده به تصویب رسیده از آن تاریخ تا کنون وضع بسیار فرق نموده مملکت دارای چندین هزار دبستان و دبیرستان و هزاران نفر دانشجو می‌باشد طبقه باسواد کشور به سرعت زیاد شده و قانون انتخابات فعلی با وضع حاضر وفق نمی‌دهد و روی این اصل هر موقع که انتخابات شروع می‌شود به علت نقص قانون انجام انتخابات مشکل و توأم با نارضایتی طبقه باسواد می‌شود علیهذا امید است بطوری که دولت در برنامه خود قید نموده قانون انتخابات مترقی به مجلس تقدیم دارد البته در این مورد بحث خود را موکول به موقع طرح قانون جدید انتخابات می‌کنم.
قانون استخدام کشوری: واقعاً مسخره‌است در کشور ما چند قسم قانون استخدام کشوری وجود دارد هر وزارتخانه برای کارمندان خود قانونی به تصویب رسانیده درنتیجه به علت ایجاد تبعیض یک نارضایتی عجیبی بین کارمندان دولت پیدا شده مثلاً به یک ماشین‌نویس در یکی از دستگاههای دولتی ۱۲۰۰۰ ریال حقوق می‌دهند ولی یک کارمند لیسانسیه در سازمان دیگری بیش از چهارصد تومان حقوق ندارد اگر دولت حاضر موفق شود یک قانون جامع به مجلس بیاورد و این تبعیضات بی‌جهت را از بین ببرد کار مهمی انجام داده‌است.
آقایان ـ در این کشور حقوق معلم به حدی ناچیز است که قابل بحث نیست اکثریت معلمان کشور حقوقشان از ۴۰۰۰ ریال تجاوز نمی‌کند این طبقه شریف و اصیل که فرزندان ما را تربیت می‌کنند و به اجتماع تحویل می‌دهند بسیار در مضیقه هستند باید حقوق آنها ترمیم شود زیرا با چهارصد تومان در ماه یک معلم نمی‌تواند به تربیت صحیح فرزندان مملکت ادامه دهد گرفتاری فکر آنها که زائیده قلت حقوق و گرانی مخارج است باید با ترمیم حقوقشان رفع گردد من از آقای نخست‌وزیر تقاضا دارم در این موضوع توجه لازم مبذول دارند و معتقدم با این تقاضای من عموم آقایان نمایندگان مجلس موافق هستند (صحیح است) در مورد تقویت قوه قضائیه به منظور تأمین امنیت فردی و اجتماعی همکار عزیزم آقای افتخار هشترودی شرح مبسوطی ایراد نمودند نکته‌ای که باید تذکر دهم اینست که امنیت در کشور ما به مفهوم واقعی حکمفرماست و فعالیت مسؤولین انتظامی کشور مورد قدردانی است مخصوصاً خدمات تیمسار سپهبد عزیزی در راه تأمین امنیت قابل تقدیر بوده و به پاداش این خدمات خود می‌باشد که به مقام وزارت نایل شده‌اند.
در مورد سیاست خارجی کشور امیدوارم دولت با حسن‌نیت و تفاهم و کفایت و کاردانی خود مخصوصاً در شط‌العرب و رود هیرمند سیاست عاقلانه‌ای پیش گرفته و این قبیل مشکلات را به نحو احسن حل نماید. (صحیح است) البته نظر به اینکه هم آقایان خسته شده‌اند و هم ممکن است دولت تذکرات لازم بدهد خواستم عرض کنم که مدت ۱۲ سال است که ساختمانهای دانشگاههای تبریز در بوته تعویق مانده‌است در صورتی که سازمان برنامه و ساختمان با آن عظمت در مدت کمتر از سه سال و وزارت انحصارات عمارتی بزرگتر از ساختمان دانشگاه تبریز را در مدت یک سال ساخته‌است من از آقایان نمایندگان مجلس و هیأت محترم دولت سؤال می‌کنم که آیا ساختن این ساختمانها راحت‌تر بوده یا ساختن دانشگاه تبریز که دانشجویان از سرگردانی و بلاتکلیفی نجات پیدا کنند از جناب آقای مهندس شریف‌امامی تقاضا می‌کنم در این مورد بذل توجه بفرمایند (احسنت)
رئیس ـ دیگر کسی اجازه صحبت نخواسته یعنی به عنوان مخالف نان‌نویسی نکرده جز آقای فریور که ایشان هم صحبتی نمی‌کنند حالا اگر آقای نخست‌وزیر بیانی دارید بفرمائید.
نخست‌وزیر (مهندس شریف‌امامی)ـ بنده با کمال دقت به فرمایشات آقایان نمایندگان محترم گوش دادم و یادداشتهائی کردم بطور کلی آنچه که می‌شود اظهار کرد همه آقایان تذکراتی دادند که بایستی مورد توجه دولت قرار بگیرد البته دولت سعی خواهد کرد که کمال توجه را نسبت به مطالبی که اینجا اشاره شده‌است بعمل بیاورد. آقای افتخار هشترودی راجع به بیلان دولت سابق بیانی فرمودند خواستم عرض کنم که این مسأله‌ای نیست که امروز مطرح باشد ولی اگر روزی علاقمند باشند ممکن است مراجعه بفرمایند تا بطور دقیق و مشروح به عرضشان برسانم امروز برنامه دولتی که باید تصدی کار را به عهده بگیرد مطرح است البته در این خصوص آنچه که مذاکره بشود باید در اطرافش صحبت بشود نه آنچه که در گذشته بوده‌است راجع به ترقی قیمتها اظهار فرمودند این مسأله بسیار دقیقی است که از لحاظ اقتصادی خود آقایان می‌دانند که قیمتها بستگی به عوامل متعدد و مختلف دارد و باید عوامل فنی اقتصادی آن را کاملاً در نظر بگیرند و بهش توجه بکنند به‌صرف اینکه اقدامات صوری برای تثبیت قیمتها بشود کافی نخواهد بود البته این یکی از بزرگترین اقداماتی است که دولت در نظر دارد بهش توجه کند و آن چیزی که مسلماً در رفاه مردم و در زندگی مردم مستقیماً مؤثر خواهد بود نگاهداری قیمتهاست و البته مسأله بسیار مهمی است که به آن توجه خواهد شد راجع به شرکتهای تعاونی که اشاره فرمودند البته منظور دولت شرکتهای تعاونی است که در دولتها بوجود آمده‌است و تا حالا هم نزدیک به هزار شرکت تأسیس شده‌است که کارهای بانکی خودشان را هم ضمناً انجام می‌دهند و این مسأله هم یکی از اقداماتی است که بانک کشاورزی شروع کرده و ادامه خواهد دارد و مسلماً تأثیرات بسیار نیکوئی در بهبود وضع روستائیان و کشاورزان مملکت خواهد داشت راجعبه تقسیم متناسب اعتبارات و بالاخص توجه به شهرستانها باید عرض کنم که مسأله بسیار صحیحی است و این نکته یادداشت شد که با مقامات بانکی و مؤسساتی که اعتبار تخصیص می‌دهند مذاکره شود که ترتیبی داده شود که برای شهرستانها تسهیلات بیشتری فراهم بکنند و مبالغ مهمتری برای شهرستانها تخصیص بدهند در بعضی از موارد باید عرض کنم در سه سال گذشته که اعتباراتی که برای امور صنعتی تخصیص داده شده بود بدون هیچگونه مانعی برای همه شهرستانها در اختیار بود ولی متأسفانه باید عرض کنم که آقایان آذربایجانی‌ها آن اندازه‌ای که باید از این فرصت استفاده نکردند (دکتر شفیع امین ـ عللی بود) به هر صورت اگر عللی هم باشد امیدوارم این علل را رفع بکنم ولی این را بدانید که دولت در همان موقع کمال علاقه را به آذربایجان داشت و حتی دولت گله کرد در موقع خودش که چرا در این برنامه آنطوری که سهم آذربایجان است شرکت نمی‌کنند و استقبال از از این فرصت نمی‌کنند ولی به هرحال این را بنده تصدیق می‌کنم که آذربایجان به نسبت سهمی که باید داشته باشد بهش کمک نرسیده‌است و امیدوارم آن را جبران بکنم (ان‌شاءالله) البته یک قسمت مهم اعتبارات در تهران مصرف شده‌است.
با توجه به این نکته که ما عدم تمرکز در تهران را فراهم کنیم در قانون مالیاتی مقرراتی وضع شده‌است که آقایان مستحضر هستند که کارخانجات و مؤسسات و شرکتهائی که ۶۰ کیلومتر از تهران دور باشند معافیتهائی دارند که در تهران ندارند و از این قبیل تدابیر باید اتخاذ شود که ما سوق بدهیم فعالیتهای اقتصادی شهرستانها راجع به سازمان برنامه و اینکه توجهی به تقلیل هزینه‌ها نشده این هم از مسائلی است که کمال توجه به آن خواهد شد و سعی خواهد شد از هرگونه افراط و تفریطی اگر در کار باشد جلوگیری شود و در این خصوص از همین حالا شروع شده‌است و سعی شده‌است که آنچه که می‌شود صرفه‌جوئی کرده انجام بدهند راجع به راهها و ساختن راههای فرعی مسأله بسیار اساسی و مهمی است که طرق و شوارع از عوامل اساسی اقتصادی مملکت هستند و باید توجه اساسی به آنها بشود البته می‌دانید که ساختن راهها هزینه‌های بسیار سنگینی دربر دارد و حدود توانائی دولت محدود است ولی در آن حدود که امکان باشد سعی خواهد شد نظر دولت تأمین شود راجع به تخصیص اعتبارات سدهای کرج و سفیدرود که اشاراه فرمودند باید عرض کنم که این اقدامات که در گذشته شده‌است و تعهداتی که صورت گرفته‌است اکنون بهیچوجه مقدور نخواهد بود که کار ساختمان آنها را متوقف کنیم (صحیح است) (مهندس جفرودی ـ کاملاً این کار به مصلحت است) این است که عرض می‌کنم که مقدور نیست که ما اعتباراتمان را تخصیص بدهیم به سدهای کوچک و برای اموری که بیشتر توزیع شده باشد در شهرستانهای مختلف البته در برنامه پنجساله سوم توجه خواهد شد راجع به وضع مقرراتی که در دانشکده ادبیات تبریز شده‌است البته توجه خواهد شد که تجدیدنظری بشود و به ترتیبی که مصلحت باشد البته تصمیم اتخاذ خواهد شد.
اما راجع به توجه به مسائل دینی بدیهی است که این موضوعی است که مورد علاقه و توجه همه آقایان و دولت و تمام ملت است (صحیح است) و مسأله‌ای است که باید کمال توجه بهش بشود و برای ایجاد ایمان صحیح در فرزندان مملکت بایستی کمال دقت و توجه بشود و این از مسائلی است که آقای وزیر فرهنگ البته بالاخص به آن توجه خواهند فرمود راجع به معلمین که به آن اشاره فرمودند بایستی به اطلاع آقایان برسانم که با تبعیض فاحشی که نسبت به حقوق آنها در گذشته شده بود (صحیح است) لازم بود که توجهی به وضع حقوق آنها بشود و بالاخص آنهائی که حقوقهای پائین را می‌گرفتند و حقوق بسیار کمی داشتند این کار شده‌است و در موقعی که بودجه تقدیم می‌شود ملاحظه می‌فرمائید که نظر آقایان تأمین شده‌است (گرجی ـ کافی نیست) حضرتعالی که اطلاع ندارید که چه کاری شده‌است و در موقع طرح بودجه البته توجه خواهید فرمود اما آقای بهادری اینجا اشاره فرمودند راجع به وضع وصول مالیات صحیح و اینکه بایستی اصلاحاتی در وضع وصول مالیات صورت بگیرد باید به عرضتان برسانم که دولت جز اجرای قانون کار دیگری نمی‌تواند بکند رجوع به قوانین مالیاتی که یک مسأله بسیار صحیح اجتماعی است و حتی‌المقدور بایستی از تغییر دایم آن خودداری شود با در دست‌داشتن قوانینی که الآن داریم اگر باز اصلاحاتی به نظر آقایان می‌رسد یا اینکه دولت ضروری تشخیص دهد اطمینان داشته باشند که توجه خواهد شد و بصورت لایحه‌ای تقدیم مجلس خواهد شد و اگر خود آقایان نکته‌ای به نظرشان برسد ممکن است بصورت پیشنهاد یا به دولت تسلیم بفرمایند یا بصورت طرح تقدیم مجلس شورای ملی بکنند راجع به صادرات که اشاره فرمودند تقلیل پیدا شده‌است متأسفانه باید این را اذعان کرد به اینکه توجهی که بایستی به صادرات بالاخص بشود به میزانی که شایسته بوده‌است نشده‌است و بایستی که قطعاً تصمیمات مؤثرتری اتخاذ بشود که تسهیلاتی برای صادرات فراهم بکنیم ولی در درجه اول باید سعی کنیم که تولید را بالا ببرم یعنی امکان اینکه ما مواردی برای صادرات فراهم بکنیم بوجود بیاوریم راجع به صنایع که فرمودند حمایت نشده‌است باید متأسفانه عرض کنم مطلب اینطور نیست برای حمایت صنایع که دولتهای گذشته و در سیاست فعلی دولت هم پیش‌بینی‌های لازم شده‌است و کمال علاقه را دولت برای حمایت صنایع به خرج خواهد داد و بقدر کافی تصور می‌کنم که قوانین‌مان به دولت اجازه می‌دهد که حمایت کافی از صنایع بکند البته باید در نظر داشت که حمایت یک‌طرفه از صنایع به مصلحت نیست و باید نفع و ضرر مصرف‌کننده را هم در نظر گرفت و این دو مسأله باید توأماً و متوازیاً عملی بشود و توسعه‌ای که الآن در امور صنایع بوجود آمده‌است قسمت اعظمش در اثر همین حمایتی بوده‌است که در گذشته صورت گرفته‌است مطالبی که آقای مهندس اردبیلی فرمودند که بصورت تذکر بود و تمام آنها یادداشت شده‌است و به موقع خودش اقدام خواهد شد من‌جمله راجع به اضافه کردن اعتبارات کشاورزی و راجع به مکانیزه کردن کشاورزی و کود شیمیائی و اصلاح بزور تمام اینها مطالبی بود که یادداشت شده و توجه خواهد شد و در هریک از این مسائل برنامه‌ای جداگانه پیش‌بینی شده‌است که امیدوارم نظر ایشان به نحو اتم تأمین شود (ان‌شاءالله) اما با کمال تأسف آقای صالح نماینده محترم بیاناتی فرمودند که فکر می‌کنم خیلی یا بی‌انصافی بود (صحیح است) اظهار کردند به اینکه انتخابات آزاد نبوده‌است و در انجام انتخابات غرض‌ورزی شده‌است به اعتبار اطلاع بیشتری که ایشان از انتخابات کاشان دارند شاید مقصودشان انتخابات کاشان بوده‌است در جاهای دیگر تصور نمی‌کنم اینطور باشد به موجب فرمایشات کلی که فرمودند و به موجب همان بخشنامه‌ای که اینجا قرائت کردند بهترین پاسخی بود که خودشان به خودشان دادند اما راجع به اقداماتی که در دانشگاه و در اطراف آن صورت گرفته‌است باید عرض کنم که بزرگترین وظیفه‌ای که دولت دارد حفظ امنیت و آسایش مردم است (صحیح است) قبل از اینکه ما بتوانیم اقدامی بکنیم دولت خودش را موظف می‌داند منیت کشور را حفظ بکند و بهیچوجه اجازه نخواهد داد به اینکه عده‌ای اخلالگر نظم یک شهری را بهم بریزند بنده بهیچوجه کسانی را که اتومبیل استاد دانشگاه را در دانشگاه آتش زدند و سوزاندند دانشجو نمی‌دانم (کف‌زدن عده‌ای از نمایندگان)
رئیس ـ این کارها را موقوف بکنید آقایان فقط با گفتن صحیح است می‌توانند تأیید بکنند (خنده نمایندگان)
نخست‌وزیر ـ نکته‌ای را که می‌خواستم به عرض آقایانن برسانم این است که اگر یک مختصر نگاهی به اطراف خودمان و این منطقه‌ای که مملکت ایران قرار گرفته‌است بکنیم واقعاً کمال بی‌انصافی است که گفته شود در ایران آزادی نیست اظهاراتی که اینجا شد به اینکه آنها کلوپ داشتند چیزهائی که چاپ کردند و توزیع کردند و اعلامیه‌هائی که نشر می‌دادند بهترین نشانه وجود آزادی است (صحیح است) و این کمال بی‌انصافی است که گفته شود در ایران آزادی نیست زیرا اگر به همسایگان خودمان و رژیم‌هائی که آنها دارند توجه بکنید می‌بینید الآن بیش از همه جا در ایران آزادی هست بنده چون وقت گذشته‌است و بطور تفصیل همه آقایان تذکراتی فرمودند و آقایان هم خسته شده‌اند نمی‌خواهم بیش از این طول کلام داشته باشم و به همین جا قناعت می‌کنم البته بهترین قاضی و بهترین محکمه‌ای که می‌تواند قضاوت بکند مجلس شورای ملی است و با توضیحاتی که داده شد و امید اینکه دولت با پشتیبانی مجلس شورای ملی بتواند در انجام برنامه‌ای که تقدیم شده‌است توفیق پیدا بکند امیدوارم آقایان توجهی بفرمایند و با ابراز اعتماد و اظهار اعتماد خودشان دولت را برای انجام وظیفه‌ای که به عهده دارد تقویت بکنند.
رئیس ـ باید باید رأی بگیریم آقای دکتر امامی تذکری دارید؟ بفرمائید.
دکتر امامی ـ بطوری که خاطر آقایان نمایندگان محترم مستحضر می‌باشد فراکسیون پارلمانی حزب ملیون فعلاً دارای ۷۵ نفر عضو است که تابع مقررات حزبی می‌باشند و تمام افراد از آن اصول تبعیت می‌نمایند. با آنکه دولت حاضر که به مجلس معرفی گردیده از افراد غیرحزبی تشکیل یافته و حقاً در موقعی که هر یک از احزاب اکثریت قاطع پارلمانی را بدست آورند بایستی دولت حزبی تشکیل داده مرام خود را اجراء نمایند و نظر به اینکه فعلاً انتخابات تعداد قابل توجهی از نقاط کشور انجام نیافته و هنوز مجلس شورای ملی از لحاظ اکثریت قاطع وضع خود را روشن نساخته و از طرفی فرمان مطاع اعلیحضرت همایون شاهنشاه که مبتنی بر اصل ۴۶ متمم قانون اساسی است نسبت به دولت حاضر شرف صدور یافته‌است و سیاست عالیه کشور اقتضاء می‌کند که دولت دارای اکثریت آراء باشد لذا فراکسیون پارلمانی حزب ملیون تصمیم گرفت که بحث و انتقاد و یا هرگونه اظهار مخالفت و موافقتی را موکول به رویه دولت در آینده نماید. فعلاً این فراکسیون به دولت رأی موافق خواهد داد.
رئیس ـ آقای مهندس هدایت
مهندس هدایت ـ بطوری که خاطر نمایندگان محترم استحضار دارد اکثریت نمایندگان مجلس شورای ملی از اعضای احزاب تشکیل شده گرچه هنوز انتخابات بعضی نقاط انجام نشده و فرط قطعی مجلس تعیین نگردیده حال که جناب آقای مهندس شریف‌امامی به فرمان ملوکانه مأمور تشکیل دولت شده‌اند و دولت غیرحزبی خود را به مجلس معرفی کرده‌اند فراکسیون حزب مردم تصمیم گرفت که در انتظار اقدامات بعدی ایشان از اظهارنظر در برنامه ایشان فعلاً خودداری کند و به احترام فرمان ملوکانه و با توجه به سوابق سیاسی آقای نخست‌وزیر فراکسیون مردم به ایشان رأی موافق خواهد داد.
رئیس ـ با ورقه رأی گرفته می‌شود آقایان موافقین ورقه سفید بااسم می‌دهند.
(اسامی آقایان به ترتیب ذیل اعلام و در محل نطق اخذ رأی بعمل آمد)
- آقایان: هاشمی حائری‌ـ دکتر اعتبارـ دکتر جهانشاهی‌ـ گرجی‌ـ شادمان‌ـ یوسفی‌ـ دکتر صدری‌ـ دکتر نفیسی‌ـ مهندس هدایت‌ـ فولادوندـ سلطانی‌ـ جعفری‌ـ موسوی‌ـ باقر بوشهری‌ـ اکبرـ امیدسالارـ صادق بوشهری‌ـ پورسرتیپ‌ـ بهادری‌ـ دکتر رفعت‌ـ مهندس جفرودی‌ـ محمودی‌ـ غضنفری‌ـ ایلخانی‌زاده‌ـ مهندس بهبودی‌ـ عباسی‌ـ محمدعلی مهدوی‌ـ امیر عشایری‌ـ معرفت‌ـ دکتر صاحب‌قلم‌ـ اهری‌ـ دکتر کیان‌ـ مصطفوی‌ـ گرکانی‌ـ میرهادی‌ـ عماد تربتی‌ـ جلیلی‌ـ صفاری‌ـ کشاورزیان‌ـ گودرزی‌ـ معین‌زاده‌ـ دکتر شفیع امین‌ـ مهندس داودزاده‌ـ افخمی‌ـ بیات‌ـ سالار بهزادی‌ـ نیری‌ـ دکتر نواب‌ـ برومندـ اژدری‌ـ مشارـ دادخواه‌ـ دکتر موسوی‌ـ دکتر دفتری‌ـ جلیلوندـ توسلی‌ـ علی قوام‌ـ ایلخانی‌ـ حکیمی‌ـ شمس‌ـ دادفرـ یارافشارـ رستم امیر بختیارـ دکتر سنگ‌ـ فلسفی‌ـ اسپهبدی‌ـ دکتر متین‌ـ هیرادـ مهندس کیاـ شرعی‌ـ ملک‌زاده‌ـ قراگزلوـ خسروپرویزـ مهندس فیروزـ مهندس والاـ آزمین‌ـ دکتر اصلان افشارـ ریگی‌ـ دکتر اعتمادی‌ـ هاشمی‌ـ عامری‌ـ دریانی‌ـ آیت‌الله مردوخ‌ـ آصف‌وزیری‌ـ نعیمی اکبرـ دشتی‌ـ فخرطباطبائی‌ـ کیهان یغمائی‌ـ پزشکی‌ـ فرامرزی‌ـ سیدکاظم مسعودی‌ـ دکتر سیاح‌ـ دکتر معدل‌ـ قریشی‌ـ دکتر ضیائی‌ـ طاهری‌ـ شادلوـ مرتضی حکمت‌ـ خانلر قرچورلوـ مبارکی‌ـ کدیورـ مهندس اردبیلی‌ـ زنوزی‌ـ افتخار هشترودی‌ـ دکتر مظاهرـ موسوی ماکوئی‌ـ قلی امیرلک‌ـ دکتر عمیدـ دیهیم‌ـ همایونی‌ـ دکتر امامی‌ـ دکتر الموتی‌ـ دکتر اقبال‌ـ صراف‌زاده‌ـ اردلان‌ـ مجید ابراهیمی‌ـ هوشنگ مقدم‌ـ منوچهر امیر افشارـ قاسم مسعودی- مظفر امیری‌ـ مصطفی ذوالفقاری‌ـ صدر میرحسینی‌ـ دکتر تفضلی‌ـ نصیری‌ـ دکتر مجتهدی‌ـ مجید بختیارـ هوشنگ صمصام‌ـ معظمی‌ـ لاری‌ـ کورس‌ـ محمود ذوالفقاری‌ـ مرآت اسفندیاری‌ـ صمیمیـ باقرزاده‌ـ فریورـ مهندس دهستانی‌ـ محمدعلی مسعودی‌ـ رحمت‌الله مقدم (آراء مأخوذه شماره شده ۱۴۲ ورقه سفید موافق شمرده شد.)
رئیس ـ برنامه دولت با ۱۴۲ رأی به تصویب رسید.
اسامی موافقین ـ آقایان: کشاورزیان‌ـ دکتر اقبال‌ـ سیداسدالله موسوی‌ـ رستم امیر بختیاری‌ـ دکتر مظاهرـ نیری‌ـ توسلی‌ـ آصف‌وزیری‌ـ ریگی‌ـ قوام‌ـ هاشمی‌ـ نعیمی اکبرـ داودزاده‌ـ قائم‌مقام رضوی مشارـ هاشمی حائری‌ـ گرجی‌ـ خسروپرویزـ یوسفی‌ـ خانلر قراچورلوـ ابراهیمی دریانی‌ـ دشتی‌ـ عامری‌ـ دکتر سیاح‌ـ مهندس والاـ ابراهیمی‌ـ دادخواه‌ـ دکتر موسوی امین‌ـ فخرطباطبائی‌ـ طاهری‌ـ امام مردوخ‌ـ صمیمیـ حکیمی‌ـ مهدوی‌ـ ایلخان‌ـ دکتر دفتری‌ـ قراگزلوـ دکتر امیر اصلان افشارـ ایلخانی‌زاده‌ـ آزمین‌ـ فرامرزی‌ـ دکتر ضیائی‌ـ بیات‌ـ امیرزاده شمس‌ـ یارمحمد شادلوـ مهندس اسکندر فیروزـ هیرادـ دکتر متین‌ـ دکتر اعتبارـ اژدری‌ـ عباسی‌ـ دیهیم‌ـ غضنفری‌ـ اکبرـ یغمائی‌ـ دکتر سنگ‌ـ محمودی‌ـ دکتر نواب‌ـ معرفت‌ـ مصطفوی نائینی‌ـ برومندـ جعفری‌ـ دکتر دادفرـ بهادری‌ـ شادمان‌ـ صراف‌زاده‌ـ فلسفی- دکتر صاحب‌قلم‌ـ سلطانی‌ـ دکتر صدری‌ـ صادق بوشهری‌ـ مهندس کیاـ قریشی‌ـ مشرعی‌ـ معین‌زاده‌ـ دکتر اعتمادی‌ـ امیر عشایری‌ـ یارافشارـ دکتر نفیسی‌ـ فولادوندـ سالار بهزادی‌ـ مهندس بهبودی‌ـ افتخار هشترودی‌ـ همایونی‌ـ مهندس اردبیلی‌ـ موسوی ماکوئی‌ـ افشارـ کدیورـ دکتر معدل‌ـ مرتضی حکمت‌ـ دکتر الموتی‌ـ مصطفی ذوالفقاری‌ـ اهری‌ـ ملک‌زاده آملی‌ـ دکتر امامی‌ـ سردار پورگودرزی‌ـ دکتر شفیع امین‌ـ افخمی‌ـ گرکانی‌ـ امیدسالارـ اسپهبدی‌ـ عماد تربتی‌ـ زنوزی‌ـ امیرلک‌ـ مرآت اسفندیاری‌ـ دکتر عمیدـ اردلان‌ـ عبدالمجید بختیارـ فریورـ مهندس دهستانی‌ـ امیرهوشنگ مقدم‌ـ سیدکاظم مسعودی‌ـ دکتر رفعت‌ـ دکتر کیان‌ـ امیری‌ـ میرهادی‌ـ محمدعلی مسعودی‌ـ دکتر جهانشاهی‌ـ حیدر میرحسینی‌ـ دکتر تفضلی‌ـ نصیری‌ـ قاسم مسعودی‌ـ دکتر مجتهدی‌ـ باقرزاده‌ـ معظمی‌ـ اخوی‌ـ محمود ذوالفقاری‌ـ حریری‌‍‌ـ علامه آل‌وحیدی‌ـ مهندس هدایت‌ـ لاری‌ـ جلیلوند رضائی‌ـ صمصام بختیاری‌ـ صفاری‌ـ مبارکی‌ـ جلیلی‌ـ دکتر هدایتی‌ـ پورسرتیپ‌ـ پزشکی‌ـ باقر بوشهری‌ـ مهندس جفرودی‌ـ کورس‌ـ مهندس رحمت‌الله مقدم.
رئیس ـ آقای نخست‌وزیر
نخست‌وزیر ـ از ابراز لطفی که مجلس محترم شورای ملی با این اعتماد قابل توجهی که فرمودند کمال تشکر و سپاسگزاری را دارم امیدوارم که این دولت بتواند شایسته این ابراز اعتماد باشد و بالاخص سعی خواهد کرد که دو حزبی که الآن در مجلس شورای ملی یک تعداد بسیار قابل توجهی اعضاء دارد دولت در آتیه آنچنان رفتار کند که جلب اعتماد آنها را هم در مجلس شورای ملی بکند (ان‌شاءالله مبارک است)
تقدیم لایحه یک‌دوازدهم بودجه کل کشور بابت فروردین ۱۳۴۰
۴ـ تقدیم لایحه یک‌دوازدهم بودجه کل کشور بابت فروردین ۱۳۴۰
رئیس ـ آقای وزیر دارائی
وزیر دارائی (شعاعی)ـ خاطر مبارک آقایان مسبوق است که به موجب قانون اساسی دولت باید در ماه دهم هر سال بودجه سال آتیه را تقدیم مجلس بکند این کار در زمان خودش شده و دولت وقت بودجه را تهیه کرد ولی چون مصادف با تعطیل مجلس بود نشد که بودجه تقدیم بشود در خلال این احوال آن دولت رفت دولت تازه آمد البته دولت جدید باید یک مطالعه‌ای در بودجه می‌کرد تا ارقامی که در آنجا هست حک و اصلاح می‌کرد و از آن اطلاع کافی پیدا می‌کرد و می‌توانست مدافع این بودجه در مجلس و مجری آن در سال آتیه باشد سعی شده‌است که هرچه زودتر این مطالعه تمام بشود و امیدوارم که بتوانیم خیلی زود شاید قبل از آخر سال بودجه را به مجلس تقدیم بکنیم ولی چون تصویب بودجه یعنی گذشتن آن از کمیسیون بودجه و تصویب آن در مجلس مدتی وقت ممکن است بگیرد دو دست دولت در سال آتیه بسته شود از این جهت برای جلوگیری از رکود و وقفه یک لایحه یک‌دوازدهم بودجه برای فروردین سال ۱۳۴۰ تهیه شده‌است که تقدیم می‌شود امیدوارم این عمل تکرار نشود یعنی دولت کار خودش را خواهد کرد و امیدوارم مجلس هم به موقع بودجه را بتواند تصویب بکند و بعدها این عمل را تکرار نکنیم.
رئیس ـ فوریت تقاضا کرده‌اید؟ وزیر دارائی ـ با یک‌فوریت تقدیم می‌شود.
طرح و تصویب یک‌فوریت لایحه یک‌دوازدهم بودجه کل کشور بابت فروردین ۱۳۴۰
۵ ـ طرح و تصویب یک‌فوریت لایحه یک‌دوازدهم بودجه کل کشور بابت فروردین ۱۳۴۰
رئیس ـ قرائت می‌شود و فوریت لایحه مطرح می‌شود (به شرح زیر قرائت شد) ریاست محترم مجلس شورای ملی بطوری که خاطر آقایان نمایندگان محترم مستحضر است طبق ماده ۱۶ قانون محاسبات عمومی لایحه بودجه کل کشور باید در ماه دهم سال به مجلس تقدیم شود که مقدمات انجام این وظیفه قانون به موقع خود فراهم شده بود ولی بواسطه تعطیل مجلس در آن موقع و استعفای دولت سابق و تشکیل دولت فعلی تقدیم لایحه بودجه میسر نگردید و در حال حاضر نیز با توجه به فرصت کوتاهی که به آخر سال باقی مانده و همچنین تعطیلات نوروز و ضرورت مطالعات بیشتر در ارقام بودجه تقدیم لایحه مزبور تا آخر سال مقدور نیست لذا به منظور پرداخت حقوق و هزینه‌های کشور در فروردین‌ماه سال آتی ماده واحده ذیل با قید یک‌فوریت تقدیم و استدعای تصویب آن را دارد.
قانون اجازه پرداخت هزینه‌های کشور در یک ماهه فروردین ۱۳۴۰
ماده واحده ـ به وزارت دارائی اجازه داده می‌شود حقوق و مزایای کارمندان و خدمتگزاران و مصارف مستمر و غیرمستمر وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاهها و شرکتهای دولتی و سایر مخارج کشور را بابت فروردین‌ماه ۱۳۴۰ در حدود یک‌دوازدهم قانون بودجه سال ۱۳۳۹ با رعایت قانون و مقررات مربوطه از محل درآمد عمومی پرداخت و درآمدهای پیش‌بینی شده را در حدود قوانین مصوب دریافت نماید.
نخست‌وزیر ـ مهندس شریف‌امامی وزیر دارائی ـ شعاعی رئیس ـ فوریت این لایحه مطرح است مخالفی نیست آقا جعفری جعفری ـ بنده با فوریتش مخالفم.
رئیس ـ بفرمائید.
جعفری ـ یکی از کارهای بسیار خوب دولتهای گذشته و همین دولتی که تا پنج شش ماه قبل مصدر کار بوده این بود که از دادن لایحه یک‌دوازدهم خودداری می‌کرد و این بسیار عمل صحیحی بوده همانطور که جناب آقای وزیر دارائی فرمودند بنده امیدوارم که دادن لایحه یک‌دوازدهم برای بعد اصلاً تکرار نشود (صحیح است) اما از نظر فوریت لایحه بنده با فوریت مخالفم به این دلیل که ما تا آخر فروردین قریب یک ماه و چند روز فرصت داریم مسلماً اگر تقدیم لایحه بودجه تا آخر سال عملی نشود قطعی است که برای اوایل فروردین یا موقعی که مجلس بعد از تعطیلات عید دایر خواهد شد این فرصت برای دولت هست که لایحه بودجه را تقدیم مجلس بکند در این فاصله‌ای که تا آخر فروردین باقی مانده‌است مسلماً فرصت هست که بودجه مورد مطالعه قرار بگیرد و به تصویب مجلس برسد به همین جهت بنده فکر می‌کنم که لایحه بودجه و قانون بودجه تا اواخر فروردین سال ۴۰ به تصویب می‌رسد و دولت هم از این لایحه استفاده می‌کند و به همین جهت لازم نیست قوانین برای لایحه یک‌دوازدهم در نظر گرفته شود و بنده پیشنهاد می‌کنم و تقاضا می‌کنم که از فوریتش صرفنظر بشود در اوایل فروردین لایحه بودجه تقدیم مجلس بشود و تا آخر فروردین به تصویب برسد.
رئیس ـ آقای وزیر دارائی
وزیر دارائی ـ فرمودند که فوریت لازم ندارد و تصور فرمودند که تنها کاری که دولت با بودجه دارد همان پرداخت حقوق است آنهم در ۳۱ فروردین و حال اینکه دو مسأله دیگر در بین است مسأله اول که به نظر بنده مهمتر از خرج است موضوع وصول است ما باید شروع بکنیم به گرفتن مالیات و برای آن قانون لازم داریم باید بودجه تصویب بشود تا بتوانیم آن مالیات را بگیریم بعد هم انواع مخارج مستمر داریم که از اول سال شروع می‌شود (صحیح است) با توجه به اینکه مجلس شاید یک جلسه دیگر در امسال داشته باشد و بعد می‌رود به بیستم فروردین یا وقت دیگری که تعطیلات تمام بشود تصور نمی‌کنم بودجه کل تا آن وقت حاضر شود همانطور که عرض کردم ما سعی خواهیم کرد که بودجه را حتی قبل از آخر سال به مجلس بدهیم ولی رسیدگی آن به نظر من به آخر سال نمی‌رسد حتی به آخر فروردین.
رئیس ـ آقای دکتر دادفر موافقید؟ بفرمائید.
دکتر دادفر ـ همانطور که جناب آقای وزیر دارائی توضیح فرمودند بنده تصور می‌کنم برای فوریت لایحه یک‌دوازدهم بودجه دلیل دیگری لازم نباشد برای اینکه همانطور که اشاره کردند یک مخارج غیرمستمر هست که محتاج به پرداخت پول و اعتبارات از اول فروردین است گرچه برای وصول مالیاتها تصویب قانون بودجه ضروری نیست که اشاره فرمودید ولی آن قسمت از لوایح مالیاتی که در بودجه باید پیشنهاد و تصویب شود البته احتیاج به تصویب یک‌دوازدهم دارد معذلک از لحاظ آئین‌نامه چون توضیحات یک موافق ضروری بود بنده استدعا می‌کنم برای فوریت یک‌دوازدهم نمایندگان محترم رأی بدهند تا احیاناً مشکلاتی در راه انجام امور مملکت پیش نیاید.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به فوریت لایحه یک‌دوازدهم آقایانی که با فوریت موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد برای چاپ فرستاده می‌شود.
تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
۶ ـ تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
رئیس ـ جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه خواهد بود دستور هم طرح لایحه یک‌دوازدهم.
(مجلس یکساعت و پانزده دقیقه بعدازظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ رضا حکمت