مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ فروردین ۱۲۸۷ نشست ۲۶۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ فروردین ۱۲۸۷ نشست ۲۶۰
مذاکرات روز شنبه ۹ شهر ربیع الاول دارالشورای ملی.
خلاصه مذاکرات پنجشنبه هفتم ربیع الاول را آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
نایب رئیس- ابتدا شروع میشود بقرائت قانون انجمن تجارتی.
وکیل التجار – در صورت مجلس روز قبل جناب رئیس قرار داده‌اند که اول درخصوص نظام ملی صحبت بشود و بعد قانون تجارت مطرح گردد.
نایب رئیس- صحیح است ولی رئیس گفتند بنا بود دراین باب شرحی نوشته بشود نوشته نشده لهذا باشد برای روز دیگر.
(در این موقع شروع بقرائت قانون تجارتی گردید و چندین مواد آن مطرح مذاکره و تنقیح شده شروع بمذاکرات دیگر شد.)
نایب رئیس- اطلاعاً عرض میشود فردا سه ساعت بغروب مانده مجلس خصوصی تشکیل میشود و روز سه‌شنبه هم سه ساعت قبل از غروب تشکیل شده و مطرح مذاکره همان قانون تجارتیست.
آقا سید عبدالله مجتهد – این اظهارات ملت خیلی مهم است و در این باب باید مذاکره بشود که تکلیف آنها معلوم باشد.
نایب رئیس- مقصود از اظهارات این اجتماع را نمیداند چیست و کدام است اینها چند فقره اظهار داشتند یکی اینکه اشخاصی را که گرفتار کرده‌اند برخلاف قانون اقدام نموده‌اند و یکی هم چرا آنها را به عدلیه نبرده و به گلستان برده‌اند یکی هم اینکه استنطاق آنها علنی باشد و در ضمن اظهار اولی خودشان هم بیان کردند اشخاصی که مرتکب خلاف قانون شده‌اند باید استنطاق نموده مجازات بدهند و فعلا از اظهارات ملت دو فقره بعمل آمده یکی آنکه این اشخاص را از گلستان بعدلیه آورده‌اند و یکی هم در خصوص استنطاق است که دیروز وامروز این استنطاق علنی شده است و از وکلا هم حضور داشتند.
آقا سید عبدالله مجتهد – آقایان وکلا که دیروز در استنطاق حضور داشتند خوبست ماحصل آنرا بجهة اطلاع بگویند.
نایب رئیس- در اینکه مأمورین مخالف قانون اساسی رفتار کرده‌اند شبهه نیست و کسی شک ندارد حتی خود وزراء هم در اینکه با قانون اساسی مخالفت شده اقرار نمودند عرض این بود آنچه را که از استنطاق اطلاع دارید بگویید.
حسینقلی خان نواب – امروز در وزارت خارجه آن دو نفر را که رعیت خارجه هستند حاضر کردند و حاجب الدوله هم از طرف اعلیحضرت بودند آنها استنطاق شده و چیزی هم معلوم نشد که کسی دراین سوء قصد دخالت داشته است.
نایب رئیس- بلی حرف در این نبود که کسی را استنطاق نکنند مسئله در این بوده است که چرا مخالفت قانون اساسی شده است و مجلس هم این چند روزه اقدامات خود را نموده و کوتاهی نکرده الا این که وزراء وقت خواستند و باید یک دو سه روزی صبر کنند البته اقدامات شده و جبران خواهد شد.
آقا سید عبدالله مجتهد- اجمالا چه در وزارت خارجه استنطاق کرده‌اند همان است که آقای نواب و سایرین گفتند ولی انجمنها حرفشان قانونی است که میگویند چرا این اشخاص را از مجرای قانونی گرفتار نکرده‌اند و آنها هم می‌خواهند قانوناً جواب بدهند لابد چند روزی طول خواهد کشید باین زودی نمی‌شود که تصفیه شود.
نایب رئیس- الان هم جمعی از آقایان وکلا در کمیسیون خارجه مشغول همین مذاکره هستند.
آقا سید عبدالله مجتهد – مقصود اینست که از این عجله مردم می‌ترسم کار را از دست ما هم بگیرند باید یک فرجه بما بدهند که قانوناً با وزراء سؤال و جواب شده و نتیجه را به آنها اطلاع بدهیم.
وکیل التجار – در گرفتن حضرات گفتگویی نبوده البته رئیس نظمیه هر کس را می‌خواهد میگیرد استنطاق می‌نمایند ولی گفتگو در ترتیب گرفتن آنها بود که باید از مجرای قانونی باشد نه اینکه یک دستخط بی‌امضا را سند قرار داده و آن را اجری بدارند زیرا که بموجب قانون شخص اعلیحضرت مقدس بوده و وزراء مسئول هستند وحالا طرف مسئولیت که یکی وزیر داخله و دیگری وزیر عدلیه است آنها هم میگویند اطلاع نداریم حرف اینست این حاکمی که دستخط را اجری کرده و مخالفت قانون اساسی نموده اگر قانون نمیداند چرا باید آن شخص را خواست و استنطاق نموده مجازات بشود زیرا که خود وزرا هم مقرند بر اینکه خلاف قانون شده ومقصود این است که چرا در این چند روزه در جلب آنها بعدلیه مسامحه میشود.
آقا سید عبدالله مجتهد – این کلماتیکه فرمودید صحیح است ولی گفتگوی این مسئله که بوزراء باید حالی کرد که قانون مستثنی ندارد و آنهایی که خلاف قانون رفتار کرده‌اند باید در تحت استنطاق بیایند چند روزی طول دارد و باین عجله که مردم دارند ممکن نیست پس خوبست یک فرجه بدهند که مذاکرات این مسئله با وزراء شده و نتیجه گرفته شود.
آقا شیخ محمد علی- بنده خجالت می‌کشم از اهالی ولایات بعیده که امنا فرستاده‌اند در اینجا و اطمینان دارند که مشغول کار هستند وهمچنین از حجج اسلام که هر روزه یک صدمه بوجود مبارکشان وارد می‌آید این اشخاص میل ندارند که ما استقلال ملی داشته باشیم و هرروزه یک موانعی پیش می‌آورند بنده کراراً عرض کرده‌ام باز هم می‌گویم که ما وکلا نباید در اینجا بنشینیم مگر اینکه فصل فصل از قانون اساسی مجری شود مادامی که قانون اساسی مجری نشود و ما ندانیم که مشروطه هستیم در اینجا نشستن و قانون وضع نمودن چه فایده دارد.
نایب رئیس- در این موقع لازمست مسئله بجناب عالی عرض نمایم که عموم وکلا میدانند که مشروطه هستند و مملکت مشروطه شده و همچنین افراد ملت این مسئله را میدانند اگر نمی‌دانستند امروز این طور این جا اجتماع بجهت خلاف قانونی که شده نمی‌کردند و گمانم این است که کسی هم نتواند به اساس مشروطیت صدمه بزند منتها این است که اکثر اینها هنوز درست معنی مشروطیت و کنستی‌توسیون را نمیدانند باین ملاحظه شاید بعضی اوقات اشتباه کرده و خلاف قانون رفتار کنند.
آقاشیخ حسین – این قانون اساسی همان قانون اساسی است که بامرحوم مظفرالدین شاه در فصل بفصلش گفتگو کرده و با چه زحمتها گرفتیم و همین طور با مساعدت حضرات حجج اسلام با شخص مقدس اعلیحضرت محمد علیشاه چه گفتگوها شد تا این قانون اساسی بدست آمد برای این که حق سلطنت و ملت از هم مجزی و معلوم باشد و بنده در حضور حجج اسلام قسم خوردم که بسلطنت و ملت خیانت نکنم و نگذارم یک ذره از حق ملت طرف سلطنت برود پس عرض می‌کنم حالا که زمان عین الدوله نیست فرضاً که این اشخاص مقصر هم باشند عیال و اطفال آنها که مقصر نیستند در این صورت اشخاصی که شب بخلاف قانون در خانه آنها ریخته و اهل وعیال آنها را مضطرب کرده‌اند یا در عدلیه جلب و استنطاق شده و مجازات شوند.
رئیس- دراین باب چند روز است که با وزراء مشغول مذاکره بودیم و چنین صلاح دانستیم که یک کمیسیونی از جمعی آقایان وکلا و وزراء تشکیل شود و در این باب گفتگو شود آقایان در منزل جناب صنیع الدوله تشریف برده وبا وزراء کمیسیون کرده‌اند وآقایانی که حضور داشته آقای آقا میرزا محسن و آقای تقی زاده و آقای وثوق الدوله و آقای مستشارالدوله و آقای حکیم الملک و آقای حاج معین‌التجار بوده‌اند و البته نتیجه مذاکرات آنجا را اظهار می‌فرمایند.
مستشارالدوله – بطوری که جناب رئیس فرمودند با وزراء جهت مبارزه حاضر شدیم چون قصد طرفین جز استکشاف حقیقت امر نبوده که هر کس مرتکب سوء قصد شده بمجازات برسد وهمچنین اشخاصیکه خلاف قانون رفتار کرده‌اند استنطاق شده معلوم شود وبمجازات برسد استنطاق شده معلوم شود و بمجازات برسند و تباینی بین عقاید وزراء و وکلا نبوده و تقریباً مقصود یکی بوده و چون قرار بود که استنطاق این دو نفر که گرفتار شده اندمعلوم شود که ضمنا هم فشار مأمورین با آنها مکشوف شود و آنهم امروز در ضمن استنطاق این دو نفر معلوم شد و قرار شد که فردا اشخاصی که مرتکب خلاف قانون شده‌اند در تحت استنطاق درآیند و استنطاق متهمین و مرتکبین خلاف قانون هم منوط بیکدیگر نخواهد بود فقط اظهاری که وزراء داشتند این بود که دیروز در استنطاق این اشخاص اجتماع زیاد شده و بی‌ترتیب بوده خوب است عده که از طرف ملت حاضر می‌شوند معین شود و دارای بلیط باشند که اجتماع فوق‌العاده فراهم نشود و آقایان وکلا هم که باید حاضر شوند البته حضور بهم میرسانند.
آقا سید حسن تقی زاده- بنده آنچه را که جناب آقا شیخ حسین فرمودند تکرار نمی‌کنم و فقط قول ایشان را تحسین می‌نمایم در این که استنطاق مأمورین نظیمه اولیای دولت قدری مسامحه داشتند. تا اینکه استنطاق آن دو نفر تمام شود و حال که استنطاق آنها معلوم شد قرار شد که مأمورین را هم از فردا استنطاق نمایند ولی وقتی که صورت استنطاق این دو نفر را خواندند مثل این که بنده در خواب بوده‌ام و بیدار شده می‌بینم که در زمان عین‌الدوله هستیم و این ترتیب منافی با نمایندگی ملت است که ما این جا بنشینیم و این طور مخالف قانون اساسی رفتار کنند و اشخاص بی تقصیر را در آن وقت شب زنجیر کرده ببرند و در آن سرما نگاه دارند و این اشخاص گمان می‌کنند که اگر چند دوره هم از مشروطیت بگذرد باز می‌توانند مثل افراسیاب و طهمورث رفتار کنند ولی وزرا قول دادند و متعهد شدند که از فردا آنها را استنطاق کنند و مجازات دهند.
آقا میرزا فضلعلی آقا – ملت برای تحصیل قانون اساسی که آسایش خود رادر عمل به آن میدانند تا بحال کمال جد و جهد و تحمل این همه مشقات را نموده و حال را موقع نتیجه و بروز ثمره دانسته‌اند در این موقع که خلاف معمول و مترقیشان ظاهر میشود هیجانشان بیشتر و بالاتر از مراتب اولیه شده و میشود میگویند که خلاف قانون از چند نفر صادر شده و مخالف قانون خواه وزیر باشد خواه امیر خواه پلیس خواه فقیر باید در محکمه استنطاق و مجازات شوند و ما هم بجز این که قول صریح بدهیم که فردا شروع باستنطاق کسانی که نسبت مخالفت قانون به آنها داده میشود شده و بمجازات می‌رسند چاره نداریم وگرنه هیجان ملی را نتوان ساکت نمود بلی هرگز ملت در تعاقب مرتکبین عمل شنیع بمب هم حرفی نخواهند داشت و با جد او راهم خواهند خواست.
آقا میرزا مرتضی قلی خان – این مسئله که قرار شده است فردا مرتکبین خلاف قانون استنطاق شوند صحیح است و امیدواریم که بزودی استنطاق شده و مجازات داده شوند ولی می‌خواهم از اعضای کمیسیون بپرسم آیا این اشخاص با حالت مأموریتی که دارند استنطاق خواهند شد یا سلب مأموریت از آنها شده و بعد استنطاق می‌شوند.
مستشارالدوله – بدیهی است که باید بدواً استنطاق شده و بعد بدرجه تقصیر بآنها مجازات داده شود و شاید آنوقت یکی از مجازات آنها سلب شئونات از آنها باشد.
وکیل الرعایا – عقیده حقیر این است مطلب را طوری شروع می‌کنند که ببعضی وکلا امر را مشتبه می‌کنند باید دانست این اسبابها را چه طایفه فراهم می‌آورند شاهنشاه عادل مأخوذ بشخصه حافظ و نگاهبان و مجری قانون است بیش از وکلا مایل است که امور از مجرای قانون عبور نمایند لکن اشخاصی که می‌خواهند کمافی السابق مشغول هواپرستی باشند هنوز هم در دربار ایران نفوذی دارند و خاطر مبارک شاهنشاه رااز ملت مکدر می‌نماید و برای رسیدن باین مقصود شاید یکی از اسبابها را بهم اندازی تصور کرده‌اند ما وکلا که باید حقوق سلطنت را محفوظ بداریم هر چه سعی داریم باید در این مورد بنماییم که بعضی اشخاص با غرض و هواپرست از دربار ایران دستشان کوتاه بشود که شاهنشاه عادل مابا کمال راحت و خوبی از حال رعایا و عموم ملت کاملا مطلع شود مادامی که این قبیل اشخاص به آن مقام مقدس مقاصد خودشان را عرضه نمایند تصور نمی‌کنم پادشاه ایران و ملت ایران آسایشی تمام حاصل نمایند باین اسبابها هم بمشروطیت ایران تزلزل وارد نخواهد شد و نتیجه که از این اسبابها می‌برند اینست که مجلس را مشغول می‌کنند نمی‌تواند بوظیفه خود عمل نماید هر چه زودتر باید اسبابی فراهم نمود که این افراد تبدیل به اشخاص شاهپرست ملت دوست ووطن پرست بشوند بعقیده حقیر علاج این است و بس.
آقا سید عبدالله مجتهد – البته تمام اینها صحیح است ولی فعلا باید این مردم را ساکت کرد و باید استمهالی نمود و چند روزی معین کرد که نتیجه صحیح گرفته شده و به آنها جواب داده شود.
رئیس- همین طور که فرمودید صحیح است همین مسئله که آقای مستشارالدوله گفتند نتیجه کمیسیون امروز بود خوب است بملت اظهار شود که آنها به اطمینان خاطر بروند خانه‌های خودشان و تا روز پنجشنبه تأمل نمایند واشخاصی هم که باید نظارت در استنطاق داشته باشند معین کرده و بعد به آنها اطلاع می‌دهیم و فردا هم مجلس خصوصی خواهد بود.
مجلس ختم شد.