مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ آبان ۱۲۸۶ نشست ۱۹۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ آبان ۱۲۸۶ نشست ۱۹۰
مذاکرات روز پنجشنبه هفتم شوال المکرم دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۳ را آقا میرزا طاهر قرائت کردند
رئیس- در باب مصدق السلطنه بعضی را عقیده بر این است که سن او بسی سال رسیده است و بسیار جوان معقول نجیب درستی است و اقتضای مقبولیت وکالت او موجود است بنابراین قرار شد که کمیسیونی منعقد شده در این باب رسیدگی نماید.
اسدالله میرزا – رسیدگی در سن اشکال دارد.
رئیس- چرا از قراین مأخذی بدست خواهد آمد از قبیل تاریخ تولد و امثال آن باید حالا حکما کمتر از سی سال نداشته باشد یا این به کمتر هم میشود (گفتند خیر) در نظامنامه انتخاب مخصوصا قید شده.
آقا میرزا ابوالحسن خان – در کمیسیونی که در رسیدگی باعتبارنامه‌ها معین میشود در همان جا رسیدگی شود دیگر محتاج باین مذاکرات نیست.
محقق الدوله – خلاصه راپورت کمیسیون این است که بدواً چند اعتبارنامه بود رسیدگی شده است فردا هم باعتبارنامه مصدق السلطنه رسیدگی میشود.
وکیل الرعایا- قرار بودوکلا در ساعت سه بغروب مانده حاضر شوند حالا حاضر شده‌اند.
رئیس – خیلی جای تعجب است که با این تاکیدات باز هم تأخیر می‌نمایند. حالا این کمیسیونها که معین شد این کارها هم مرتب خواهد شد یکی از این کمیسیونها مخصوص همین کار است که در امورات داخلی مجلس رسیدگی نماید حالا صورت اشخاصی که از برای عضویت هر کمیسیونی صلاحیت دارند خوانده میشود هر کدام از میان آنها عده را انتخاب بکنید وقت خیلی کم است کمیسیون عرایض چند روز است که از کار خود استعفا داده است.
حاج شیخ حسینعلی – خوب است بقیه وکلای طهران انتخاب شوند شاید در این بین اشخاصی که لیاقت عضویت داشته باشند پیدا شود و آن وقت بهتر خواهد بود.
رئیس- چه ضرر دارد وقتی که انتخاب شدند اگر صلاحیت دارند بر این عده افزوده میشود.
وکیل الرعایا- قراربود حضرت رئیس عده را معین کنند و بعد وکلا از آنها انتخاب نمایند.
رئیس- حالا خوانده میشود هر طور صلاح دیدید جرح و تعدیل کنید.
(اسامی اشخاصی که از برای کمیسیونها معین شدند تا پس از جرح و تعدیل انتخاب شوند قرائت شد.)
کمیسیون لوایح قانونی:
- حاج امام جمعه
- حاج سید نصرالله
- شیخ ابراهیم زنجانی
- مخبرالملک
- صدیق حضرت
- تقی زاده
کمیسیون خارجه:
- وثوق الدوله
- مستشارالدوله
- تقی زاده
- مخبرالملک
- میرزا ابوالحسنخان
- حاج امین الضرب
- اسدالله میرزا
- صدیق حضرت
- محقق الدوله
- لسان الحکما
- حسنعلی خان
کمیسیون عدلیه:
- حاج سیدنصرالله
- حاج میرزا ابراهیم آقا
- لسان الحکماء
- حاج میرزا علی آقا
- آقا میرزا طاهر
- آقا میرزا محمود اصفهانی
کمیسیون مالیه: اجزاء دائمی:
- میرزا مرتضی قلی خان
- مخبرالملک
- حاج میرزاابراهیم
- آقا حاج میرزا آقا
- آقا میرزا محمودخوانساری
- وکیل الرعایا
اجزاء غیردائمی:
- تقی زاده
- صدیق حضرت
- وثوق الدوله
- مستشارالدوله
- محقق الدوله
- میرزا ابوالحسنخان
کمیسیون اداره مجلس:
- آقا میرزا طاهر
- مقبل لشکر
- حسنعلی خان
- مؤثمن الممالک
- محقق الدوله
- آقا شیخ حسین
- مشاورالملک
کمیسیون عرایض:
- احسن الدوله
- میرزا مرتضی قلیخان
- آقا میرزا هادی اصفهانی
- عمیدالحکما
- شمس الحکما
- حاجی میرزا آقا
- حاج سیدعبدالحسین شهشهانی
- آقا سید مهدی آقا میرزا سید علینقی
- وکیل التجار
- ادیب التجار
کمیسیون داخله:
- حاج سید اسمعیل هدایت الله میرزا
- آقا شیخ ابراهیم زنجانی
- مبشرالسلطان
- آقا شیخ غلامحسین استرآبادی
- احسن الدوله
- مقبل لشکر
- آقا سید جعفر
- آقا شیخ یوسف
- حاج معین التجار
- حاج محمد اسمعیل آقا
- امین التجار
- رئیس التجار
- مؤتمن الممالک
- میرزا مرتضی قلیخان
- معظم الملک
- حسام الاسلام
- حاج سیدعبدالحسین شهشهانی
- لسان الحکما
- آقا میرزا حسین طبیب
- آقا شیخ محسن خان
- ثقةالسلطنه
- بحرالعلوم کرمانی
- میرزامحمود خوانساری
- وکیل الرعایا
- آقا سید حسین بروجردی
وزیر علوم – خوب است زودتر شروع فرمایید بقرائت قانون مطبوعات تا وزارت علوم تکلیف خودرا دانسته مدیران جراید هم بر طبق آن رفتار نمایند.
رئیس- انشاءالله از روز شنبه پیش از اینکه بکار دیگر شروع شود قرائت نظامنامه مطبوعات را بر همه چیز مقدم خواهیم داشت.
مستشارالدوله – مقصود از کمیسیون عدلیه این بود که هر چه راجع بآنجا است رجوع نمایید و از کمیسیون لوایح قانونی این استکه هر قانونی از ادارات دولتی بیاید بدواً ملاحظه نماید و تنقیح کنند از آنجا به مجلس بیاید.
اسدالله میرزا – کمیسیون قانونی باین ترتیب در هیچ جا معمول نیست بلکه یک کمیسیون ابتدائی معمولی است که لوایح قانونی را بدواً ملاحظه کرده اگر قابل مجلس است به مجلس میاید والا فلا و آنوقت مجلس یک عده را معین می‌نماید که آن قانون را تنقیح نمایند و کمیسیون قانونی در هیچ جا معمول نیست.
مستشارالدوله – این کمیسیون قانونی که باین ترتیب گفته شد سابق هم بود جناب صینع الدوله اطلاع دارد هر قانونی هم که به مجلس میامد بدواً این کمیسیون ملاحظه می‌کرد و به مجلس میامد.
اسدالله میرزا – اینطور که جناب مستشارالدوله گفتند آن کمیسیون دائمی نبود هر وقت یک قانونی به مجلس می‌آمد یک عده را رئیس معین می‌کرد وآنها آنرا تنقیح می‌کردند شاید اشخاصی عالم تر از این اشخاص که در آن کمیسیون دائمی هستند از برای قانون در مجلس باشند.
مستشارالدوله – چه ضرر دارد یک همچو کمیسیونی رسماً دائمی در مجلس منعقد باشد.
آقا سیدحسن تقی زاده – اینطور که گفته شد جمعش هم ممکن است مثلا هر گاه یک قانون نظامی به مجلس بیاید و شش نفر عالم تر از آن شش نفر از حیث ترتیبات نظامی باشند آنوقت آن شش نفر را برآن عده بیفزاییم.
لسان الحکماء- مرسوم آنچه هست دوکمیسیون است یک کمیسیون قانونی ویکی ابتدائی کمیسیون ابتدائی دائمی است کمیسیون قانونی باقتضای صلاحیت از برای تنقیح آن قانون عده معین می‌شوند.
آقا سید حسن تقی زاده – باز عرض می‌کنم این کمیسیون که هست تا سه ماه دیگر معلوم میشود که چه قانونی به مجلس می‌آید آنوقت آن اشخاص را که صلاحیت دارند انتخاب میکنندو برآن عده می‌افزایند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – کمیسیون قانونی لازم است اگرچه وضع قوانین با مجلس است ولی ادارات دولتی هم بواسطه تسهیل امر می‌توانند قوانین را نوشته به مجلس بفرستند در این صورت لازم است قبل از آمدن به مجلس آن قوانین تنقیح شود.
اسدالله میرزا – این ترتیب صحیح است ولی بنده می‌گویم هروقت قانونی به مجلس آمد همانوقت باید عده منتخب شده تنقیح نمایند شاید در هر پانزده روزی یک قانونی به مجلس آمد نمیشودهر روز تغیر اشخاص داد.
آقا سید حسن تقی زاده – جمع بین این دو ممکن است همانطور که شاهزاده اسدالله میرزا منیگوید در خارجه کمیسیون قانونی موقتی است ولی اینجا اینطور نیست بلی ممکن است در هر قانونی که آمده به مجلس بملاحظاتی یک عده از برای این قانون تغییر داده شودوعده دیگر افزوده گردد مثلا قانونی راجع بعدلیه رسیده لابدباید عده از اهل علم و خبرت در این کمیسیون باشد حالا هر وقت قانون نظامی آمد یک عده که از قانون نظامی با اطلاعند بجای آنها می‌گذارند.
احسن الدوله – این ترتیب منتج نتیجه نخواهد بود و باز کارها با خود مجلس میشود.
آقا سید حسن تقی زاده –ببینیم آیا مجلس سریع السیرتر است یا کمیسیون یک مطلبی که یک ماه در مجلس طول بکشد کمیسیون در فاصله چهار روز آن را تنقیح می‌کند و به مجلس می‌آورد
رئیس- خود این ترتیب کمیسیون اسباب ازدیاد بصیرت و تجربه وکلا میشود وکار پیشرفت می‌کند خوب است ملاحظه کنید چقدر کار روی هم ریخته دیشب تا ساعت پنج مشغول کار بوده‌ایم با اینکه روز هم تعطیل بوده مبالغی از عرایض مانده است بترتیب کمیسیون که شد کار پیشرفت می‌کند.
بحرالعلوم کرمانی – خوب است رعایت این نکته بشود که در کمیسیون قانونی از همه گونه اشخاص با اطلاع باشند.
رئیس- چه ضرر دارد اول عده شش نفر است بعد بر آن بیفزاییم.
آقا سید حسن تقی زاده – عقیده بنده این است که در کمیسیون داخله ملاحظه شود اشخاصیکه در سایر کمیسیونها هستند نباشند زیرا که این کمیسیون دائماً باید کار بکنند و درحقیقت در این مدت مجلس کمیسیون داخله بوده است واز این راه است که از کار خود بازمانده یکی هم اگر اجازه بدهید عرض می‌کنم چند کمیسیون دیگر لازم است یکی کمیسیون وزارت جنگ که در بودجه عسکری نظارت داشته باشد یکی هم بجهة اینکه با جناب وزیر علوم همراهی نموده تاسیس مدارس و توسعه معارف بدهد یک کمیسیون دیگر هم بجهة نظارت در بودجه مجلس لازم است که در مصارف مجلس نظارت داشته باشد یک کمیسیون موقتی هم لازم است که مرکب باشد از شش نفر که در سه مطلب رسیدگی نمایند یکی اعتبارنامهای وکلا دیگری احضار بقیه مانده وکلای ولایات یکی هم برای وکلای اینجا که زودتر انتخاب شوند.
رئیس- اینها که فرمودند لازم است اما در باب بودجه مجلس باید این زحمت راخود کمیسیون مالیه قبول کند که مخارج عمده را یک مرتبه ملاحظه نموده مصارف اتفاقی هم چندان نیست که برای آن کمیسیون علیحده لازم باشد.
احتشام الاطباء – بعضی از وکلا داوطلبانه می‌توانند داخل کمیسیون شوند یا نه؟
رئیس- داخل در هر کمیسیون می‌توانندبشوند و البته هر چه هم در کمیسیون مطرح میشود تنقیح شده به مجلس خواهد آمد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – این که آقای تقی زاده فرمودند لازم است که بکمیسیون وزارت جنگ اهمیت داده شود و همچنین بکمیسیون بودجه مجلس و لازم است که از وکلای اصناف هم باشند.
آقا میرزا فضلعلی آقا – کمیسیون مالیه از سه ولایت انتخاب شده آذربایجان و شیراز و خراسان از سایر ولایات نیست.
رئیس- چرا آقا میرزا مرتضی قلیخان از وکلای اصفهان هستند و سایرین هم هستند.
صدیق حضرت – کمیسیون اداره مرکب است از رئیس و نایبان رئیس و منشیها دیگر محتاج بتعیین نیست.
رئیس- نایبان رئیس یکی وثوق الدوله است که در این مدت خیلی زحمت کشیده و باید رفع خستگی نماید یکی هم حاجی امین الضرب است کارهای شخصی هم دارد منشیها هم یکی آقا میرزا طاهر است که حاضر است یکی هم آقا میرزا مرتضی قلیخان است که درکمیسیونها مشغول است دیگر هم کسی نیست جناب حاجی سیدنصرالله هم که در کمیسیونهاهستند.
اسدالله میرزا – عقیده بنده اینست که کمیسیون عدلیه خیلی با اهمیت است واین عده کم است خوبست چند نفر دیگر برآنها افزوده شود.
بحرالعلوم کرمانی- در کمیسیون مالیه لازم است اشخاصی که از ولایات اطلاع دارند باشند آقا میرزا حسن وکیل کرمانی مدتی در تحویل خانه کرمان بوده از ترتیبات مالیه آنجا کاملا مستحضر است خوبست اجازه بفرمایید ایشان هم داخل در کمیسیون مالیه باشند.
رئیس- بسیار خوبست چه ضرر دارد ایشان هم دخالت داشته باشند.
حاجی معین التجار – بجهة وزارت تجارت هم خوب است کمیسیونی تشکیل شود که این رشته هم ترتیبی پیدا کند اگر چه ما حال تجارت نداریم ولی لازم است حتی الامکان در توسعه این رشته و فلاحت بکوشیم.
آقاسید حسن تقی زاده – کار این کمیسیون چه خواهد بود؟
حاجی معین التجار – شما میدانید که ثروت حقیقی مملکت از راه تجارت است حالا ما نداریم بعدها پیدا خواهیم نمود این کمیسیون باید نظارت در مال التجارة وارده وصادره داشته ترتیب صحیح بدهد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- گفته شدکه سه کمیسیون لازم است یکی برای وزارت جنگ و یکی برای بودجه مجلس ویکی برای وزارت تجارت هر سه آنها لازم است ولی کمیسیون معارف امروزاز همه لازم تر است که توسعه معارف را بدهد بعد از این ما لااقل پنجاه کمیسیون خواهیم داشت باید اشخاص کافی داشته باشیم که بتوانیم تشکیل بدهیم تا کارخانه آدم سازی نداشته باشیم ممکن نخواهد بود.
رئیس- وزیر امور خارجه تشریف آوردند از برای تصویب کنترات مستخدم فرانسه که از برای مستشاری در عمل بانک و مالیه خواسته شده است خیلی هم دقت فرموده‌اند در کمیسیون مالیه هم خیلی دقت شده است.
وزیر امورخارجه – بنا بر قراردادی که سابقاً دراین جا شده بود که یک نفر مستخدم از برای بانک ومالیه از فرانسه خواسته شود در اینجا هم با سفیر فرانسه مذاکره شده بود در آنجا هم وزیر مختار دولت علیه ایران مذاکرات لازمه نموده و در میان بیست نفر مستخدم این شخص که موسوم به بیزورک است و با لیاقت است انتخاب شده است و فقط معطلی برای تصویب کنترات تصویب شده بپاریس فرستاده شود این است که قرائت میشود تا رأی وکلای عظام چه اقتضا کند (صورت کنترات قرائت شد).
آقا میرزا ابوالحسن خان – دراین که در کمیسیون مالیه دقت شده حرفی نیست ولی این نکته باید گفته شود آن روزی که یک نفر خواسته شد فقط برای بانک بود و چون گفتند شاید کار بانک قدری تعویق بیفتد کسی باشد که از عمل مالیه هم اطلاع داشته باشد و تا زمانی که بانک تشکیل نشده است حقوق او را دولت بپردازد ولی افسوس که وزیر امور خارجه سابق بر خلاف مقصود معمول داشته است و مخصوص مالیه خواسته‌اند حالا چون این مذاکرات با سفارت فرانسه شده است ما هم قبول می‌کنیم.
حاجی معین التجار – می‌خواستم این سئوال را بکنم آیا قبل از امضای این کنترات ما مجبور هستیم که قبول کنیم حالا آنها یک شخص محترمی را انتخاب کرده‌اند حرفی نداریم ولی نباید مامجبور باشیم که قبول کنیم.
مستشارالدوله – مقدمات همان بود که جناب آقا میرزا ابوالحسن خان گفتند رقعه هم که از طرف سفارت فرانسه رسیده بود مشعر بر همین بود که فقط در مالیه بوده باشد جوابی هم که از کمیسیون داده شده رفع این مطالب را می‌کند که ما یک همچو شخصی را خواستیم که وزارت مالیه او را بهر کاری وادارد مشغول شود در اینصورت گمانم این است که دیگر محظوری در بین نباشد.
وکیل التجار – مقصود بنده در این استخدام نیست و ما کمال اطمینان را بوزارت خارجه خودمان داریم ولی این مطلب را باید رعایت کنیم که اگر چیزی از طرف مجلس رأی داده شد چند روز بعد از آن که ملتفت می‌شویم برخلاف آن رفتار نشده باشد همچنانکه در این کنترات هم همین قسم شد اگر هم شد باید مجازاتی در بین باشد که اینطور نشود مثلا مسیو نز را مجلس گفت نباشد و آنهم رفت حال می‌بینیم که از اصل پول گمرک ماهی هزار تومان باو می‌دهند این بچه قانونی است.
آقا شیخ حسین – در سابق که این مطلب در مجلس مذاکره شد در در حضور وزیر مالیه قرار شد این شخص برای بانک بیاید حالا در اساس ما درست شد یکی قانون اساسی ودیگری بودجه مملکت واساس سیم بانک ملی است در این صورت اگر این شخص از برای مدیری بانک باشد بعقیده بنده بهتر است.
وزیر امور خارجه – آنروز در کمیسیون گفتگو شد که ما یک همچو شخصی را می‌خواهیم من وزیر مالیه نیستم که مسئول مالیه باشم حال هر طور صلاح میدانند رفتار شود.
بحرالعلوم کرمانی – حالا هم طوری نشده بانک ما هم میشود همچون آدمی ما هم لازم داریم خوب است بیاید و ازبرای هردو باشد.
آقا میرزا محمود خوانساری – بعقیده بنده همچو آدمی برای مالیه لازم نداشته باشم ولی از برای بانک لازم است.
آقا سید حسین بروجردی- حالا صورت خوانده شود ببینم ایراد در کجاست
(در خصوص مواجب و مخارج آمدنش گفتگو شد بعضی گفتند دوازده هزار تومان زیاد است در صورتیکه وزراء ما مواجبشان شش هزار تومان است این مبلغ زیاد است و بعضی هم تصویب کردند.)
وکیل التجار- نوشته شده که در مالیه هر کاریکه وزارت مالیه رجوع نماید انجام دهد خوب است لفظ استخدام در هر دو قید شود.
صدیق حضرت – خوب است قید شود که در اوقات فراغت روزی دو ساعت بیاید در دارالفنون درس بگوید.
وزیر امور خارجه – میدانید که این شخص از برای عملیات استخدام شده نه از برای علمیات.
لسان الحکما – این نکته را که صدیق حضرت گفتند خیلی اهمیت دارد لابد این شخص در مدرسه این علم راکاملا تحصیل کرده در اینصورت اینجا در زمان فراغت می‌تواند تدریس کند.
وزیر امور خارجه – این تکلیف شافی است یادداشت نمایید تا مذاکره نماییم
(گفته شد طوری شود که مثل مسیونوز اقتدار حاصل ننماید.)
اسدالله میرزا – این قید را که میگویند ابداً در این کنترات لازم نیست این شخص را برای مشاوره خواسته‌اند اگر وجود او لازم است با آن دقتی که شده رأی گرفته شود.
فخرالسادات – خوب است نظر توجهی هم بسمت فارس بفرمایید چند وقت است ما از فارس صحبت می‌کنیم و هیچکس گوش نمی‌دهد اگر هر کس بود بخلاف او رسیدگی می‌کردند بالله فارس از دست رفت این تلگرافات را بخوانید چاره از برای آنجا بکنید.
آقا میرزا ابوالحسن خان – فارس دو فرقه شده‌اند یکدیگر را می‌کشند آیا فارس جزو ایران هست یا نه اگر هست که بر دولت لازم است نظم آنجا را بدهد وزیر داخله در تلگرافخانه رفت وحاکم آنجا را معین کردند حالا باید وزیر داخله را خواست که چرا حاکم نمی‌رود.
رئیس- حق دارید باید سؤال کنید امشب گفتگو میشود که زودتر حاکم بفرستند.
حاج معین التجار – بنده عرض می‌کنم مالیات امساله بجهة همین ترتیبات از میان رفت از سال آینده هم چیزی وصول نخواهد شد چرا بعلت اینکه الان موقع زراعت است اگر امروز رعیت از زراعت خود باز بماندسال دیگر نخواهد توانست از عهده مالیات برآید چند روز قبل وزیر داخله گفتند که شما تلگراف کنید همین چندروزه حاکم فرستاده میشود از قراری که اطلاع یافتم امروز تلگراف کرده‌اند که هر چه زودتر حاکم بفرستید و یک قدری آذوقه هم از برای اهالی فارس تهیه نمایید در این صورت تعویق در فرستادن حکومت صحیح نخواهد بود.
آقا میرزا ابوالحسن خان- کمیسیون مالیه خیلی زحمت کشیده که محل این شش کرور کسر را پر کرده ولی اگراین طور باشد سال دیگر شما پانزده کرور کسر خواهید داشت.
آقا سید حسن تقی زاده – در مسئله فارس قرار شد که فردا یا پس فردا وزیر داخله خواسته شود و در این باب مذاکره بمیان آید و درحقیقت یک اندازه هم از طرف هیئت وزرا در تامین ولایات مسامحه میشود مطلب دیگری داشتم که می‌خواستم عرض کنم از این بودجه که در مجلس آورده شد وقریب هشت کرور اضافه بود و شش کرور در ازای کسری گذارده شد و دو کرور آن علاوه بود نباید ممنون شد بجهة اینکه یک کرور آن از بابت حقوق پارساله داده شد و یک کرور هم از برای مخارج فوق العاده و لاوصولی بودجه است این است که عرض می‌کنم باز هم باید در صدد بود از آن حقوقی که هیچ دست‌نخورده و تومان بتومان داده میشود هر ساله تومانی پانزده شاهی می‌گرفتند خوب است امساله هم تومان یک قران کسر شود که مدی شده باشد یکی در باب تذکره که دویست و سی هزار تومان می‌دهند دیگری در باب تلگرافخانه که نود هزار تومان می‌دادند وحالا یکی صد هزار تومان می‌دهد این را هم باید ختم کرد.
رئیس- از برای تذکره یک کسی است که پنجاه هزار تومان علاوه می‌دهد که دویست وهشتاد هزار تومان باشد عمل تلگرافخانه را هم گمان نمی‌کنم دیگر جای تأمل باشد باید ختم کرد.
آقا سیدحسن تقی زاده – مجلس قرار بدهد که درحضور وزیر مالیه این کار هم ختم شود.
(مجلس ختم شد).