مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ مهر ۱۳۴۳ نشست ۱۰۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات روز ۳ شنبه (۲۱) مهر ماه ۱۳۴۳ نشست ۱۰۴
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۲۱
جلسه: ۱۰۴
فهرست مطالب:
- ۱ - تصویب صورت جلسه
- ۲ - طرح و تصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به ترتیب پرداخت حقوق دوازده کارشناسان آلمانی فروشگاه فردوسی و ارسال به مجلس سنا
- ۳ - تقدیم سه فقره لایحه بوسیله آقای نخست وزیر
- ۴ - طرح و تصویب یک فوریت لایحه تشکیل سپاه ترویج و آبادانی
- ۵ - طرح و تصویب یک فوریت لایحه اصلاح قانون بازرگانی
- ۶ - طرح و تصویب یک فوریت لایحه اجازه اجرای لایحه استخدام کشوری پس از تصویب کمیسیون مشترک مجلسین
- ۷ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به الحاق بقرارداد وین و ابلاغ به دولت
- ۸ - طرح و تصویب گزارش کمیسیون خارجه راجع به اجازه استفاده از مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیتها و معافیتهای قرارداد وین
- ۹ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
| مجلس ساعت نه و پانزده دقیقه صبح بریاست آقای دکتر خطیبی (نایب رئیس) تشکیل گردید. |
- تصویب صورت جلسه
۱- تصویب صورت جلسه
نایب رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود:
غائبین با اجازه
- آقایان ابراهیمی ـ مهندس والا ـ بختیار بختیاریها ـ ارسنجانی ـ سلیمانی ـ دکتر مصباح زاده ـ بدرصالحیان ـ پزشکی ـ مهندس زنجانچی ـ دکتر مدنی ـ مهندس معینی‌زند ـ یغمائی ـ کیهان.
غائبین بی‌اجازه
- آقایان ناروئی ـ حبیبی ـ دکتر الموتی ـ دکتر جعفری ـ جهانشاهی ـ مهندس مجتهدی.
غائبین مریض
- آقایان متولی باشی ـ دکتر رهنوردی ـ مبارکی ـ دکار حاتم.
نایب رئیس ـ صورت جلسه قبل مطرح است نظری نیست؟ آقای مرتضوی.
مرتضوی ـ در عرایض بنده در جلسه قبل اشتباهاتی هست که به تندنویسی می‌دهم.
نایب رئیس ـ اصلاح می‌شود. نظر دیگری در صورت جلسه نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه قبل تصویب می‌شود. آقای معتمدی.
معتمدی ـ چند پیشنهاد رسیده برای رسیدگی تقدیم می‌کنم.
نایب رئیس ـ آقا روستا.
روستا ـ شکایتی است از یک نفر مستأجر با اینکه رأی به نفع مستأجر داده دشده معذالک توجهی نشده و مجدداً کرایه او را ده برابر اضافه کرده‌اند و ما به التفاوتش در حدود شصت هزار تومان است و با اینکه مستأجر حاضر است به اقساط بدهد مالک قبول نمی‌کند و در حال تخلیه‌است استدعا می‌کنم ترتیبی بفرمائید که کمیسیون عرایض رسیدگی کند.
نایب رئیس ـ آقای دکتر یزدان پناه.
دکتر یزدان‌پناه ـ شکایتی است از خرم آباد رسیده تقدیم مقام ریاست می‌شود.
نایب رئیس ـ آقای کبیری.
کبیری ـ چند فقره شکایت رسیده که برای رسیدگی تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
نایب رئیس ـ آقای مهندس معینی.
مهندس معینی‌زند ـ چند فقره شکایت از اطاق بازرگانی رسیده تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
نایب رئیس ـ آقای رهبر.
رهبر ـ شکایتی است رسیده تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
نایب رئیس ـ آقایان دیگر مطلبی ندارند؟ (اظهاری نشد) نطق‌های قبل از دستور شروع می‌شود. آقای پاینده.
پاینده ـ بنده عرض ندارم.
- طرح و تصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به ترتیب پرداخت حقوق دوازده کارشناسان آلمانی فروشگاه فردوسی و ارسال به مجلس سنا
۲- طرح و تصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به ترتیب پرداخت حقوق دوازده کارشناسان آلمانی فروشگاه فردوسی و ارسال به مجلس سنا.
نایب رئیس ـ وارد دستور می‌شویم گزارش کمیسیون بودجه راجع به ترتیب پرداخت حقوق ۱۲ نفر کارشناسان آلمانی فروشگاه فردوسی مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی
کمیسوین بودجه در جلسه ۱۵ مهرماه ۱۳۴۳ حضور آقای قوام صدری معاون وزارت دارائی لایحه شماره ۱۵۸۸۸/ ت ـ ۱۳۴۰/۶/۱۲ دولت راجع به ترتیب پرداخت حقوق دوازده نفر کارشناسان آلمانی فروشگاه فردوسی را که طبق ماده واحده مصوب ۲۰ آذرماه ۱۳۴۲ تقدیم شده بود مورد رسیدگی قرارداده و پس از رسیدگی به پرونده‌های مربوطه چون مدت خدمت کارشناسان مزبور به پایان رسیده بود با اصلاحاتی به شرح زیر تصویب نمود: اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌نماید.
ماده واحده ـ وزارت دارائی مجاز است حقوق دوازده نفر کارشناسان آلمانی شرکت سهامی فروشگاه فردوسی را مطابق صورت ضمیمه از اول اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ تا پایان خدمت حداکثر ۲۱ شهریور ماه ۱۳۴۲ (۱۹۶۳/۹/۱۲) بر طبق دیگر به ارز تبدیل به مارک آلمانی پرداخت و حواله نماید.
رئیس کمیسیون بودجه ـ دکتر یزدان پناه.
نایب رئیس ـ کلیات ماده واحده مطرح است. آقای صفی‌پور.
صفی‌پور ـ بنده سؤالی داشتم که این مربوط بگذشته‌است که پرداخت شده و اجراء شده یا مربوط به آینده‌است؟
نخست وزیر ـ مربوط به گذشته‌است.
نایب رئیس ـ نظری دیگری در کلیات نیست؟ (اظهاری نشد) به ورود در شور ماده واحده رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد، ماده واحده مطرح است.
ماده واحده ـ وزارت دارائی مجاز است ۱۲ نفر کارشناسان آلمانی شرکت سهامی فروشگاه فردوسی را مطابق صورت ضمیمه از اول اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ تا پایان خدمت حداکثر ۲۱شهریور ۱۳۴۲ (۱۹۶۳/۹/۱۲) برطبق قراردادهای منعقد با کارشناسان مزبور نصف به ریال و نصف دیگر به ارز تبدیل به مارک آلمانی پرداخت و حواله نماید.
نایب رئیس ـ آقای رامبد.
رامبد ـ خاطرم نیست در پیرامون کدام یک از لوایح بود که به اشاره راجع به فروشگاه فردوسی بنده از دولت تقاضا کردم ابتدا خودشان توجهی بکنند چون در شروع کار دولت بود بعد برای روشن شدن اذهان عمومی مجلس را مطلع بکنند متأسفم از این که قبل از اینکه پرده‌ای از این اسرا و ابهام برداشته شود و گفته‌هائی شایع است که فروشگاه فردوسی بهتر است به عنوان یک دکه سوء استفاده اسم گذاری بشود صحبت از ارقام میلیونها دلار سوء استفاده در آنجا هست و انشاءالله که صحبت نداشته باشد ولی آنچه که مسلم است بدبختانه از زبان مسئولین امر وقتی از کار برکنار می‌شوند این مطالب شنیده می‌شود و در اذهان عمومی گفته می‌شود و می‌خواهد کسانی که باعث این وضع شده‌اند معرفی بشوند بنده می‌بینم که برای پرداخت حقوق کسانی که شاید در برپا کردن این واقعه سهیم بوده‌اند حالا لایحه می‌آورند. به هر حال همانطوری که دولت اجازه می‌خواهد برای پرداخت هزار تومان، مجلس هم وظیفه دارد با آنچه رأی می‌دهد بداند در مملکت برحال موکلین خودش، شاه خودش، مملکت خودش و ملت خودش چه می‌گذرد (صحیح است) بنابراین در صورت مجلس این مطلب هست من از جناب آقای نخست وزیر استدعا می‌کنم در ظرف این مدت ۶ هفت ماه بطور قطع این مطلب چیزی نبوده که از ایشان هم مکتوم مانده باشد توضیحی داده می‌شود که وضع فروشگاه فردوسی چیست، دولت از مال این مردم چه سرمایه‌ای گذاشته دیگران گذاشته‌اند، عایدات آن چیست و آوردن آن اشیاء پلاستیکی و امثال آنها که شاید وازده تمام بازارهای دنیا بوده برای ملت ایران چیست؟ و اکنون این حقوقها که ما داریم می‌پردازیم ببینیم که برای چه می‌پردازیم. (احسنت).
نایب رئیس ـ نظر دیگری نسبت به ماده واحده نیست؟ (رامبد ـ قرار شد که نماینده دولت توضیح بدهند).
نخست وزیر ـ آقای نخست وزیر بعد مطالبی خواهند فرمود در ضمن جواب جنابعالی را هم خواهند داد.
رامبد ـ ما باید الان نسبت به این امر تصمیم بگیریم و رأی بدهیم ما قبلاً باید روشن بشویم بنده نحوه جدیدی در امر قانون گذاری می‌بینیم.
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر توضیح می‌خواهند بفرمائید، بفرمائید.
نخست وزیر (جنابعالی منصور)ـ عرض کنم ما چون تازه کاریم (خنده نمایندگان) و این موضوع چون یک موضوعی است مربوط به گذشته بود و یک مطلب بسیار عادی و یک امر انجام شده‌است شاید در طرح این تصویبنامه قانونی دولت در حقیقت وظیفه دفاعی نداشته و برای کار انجام شده‌است (یکی از نمایندگان ـ به این دولت مربوط نیست) به دولت مربوط است. در مورد مطالبی که جناب آقای رامبد فرمودند توجه خاصی نسبت به وضع فروشگاه فردوسی شده در وضع تشکیلات آنجا تغییرات کلی داده شده که با دقت وقتی رسیدگی شود وقتی تمام شد و گزارش امر برای دولت تهیه شد نتیجه به اطلاع مجلس شورای ملی خواهد رسید (احسنت).
نایب رئیس ـ نظر دیگری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به ماده واحده و کلیات آخرش رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد برای اظهار ملاحضات به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
- تقدیم سه فقره لایحه بوسیله آقای نخست وزیر
۳- تقدیم سه فقره لایحه بوسیله آقای نخست وزیر
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر فرمایشی دارید؟ بفرمائید.
نخست وزیر ـ در اولین روزی که مجلس شورای ملی بعد از تعطیلات تابستانی تشکیل شد، بنده به عنوان ریاست دولت افتخار آنرا داشتم که گزارش مختصری از جریانات امور مملکت را در شش ماه گذشته به عرض نمایندگان محترم برسانم آنچه که برای مهم است از دوره تحول و انقلاب کنونی اصلاح وضع مملکت است گذراندن دستگاه دولت در زمان حال و پیش بینی نسبت به آینده و تحولاتی را که باید در اساس و مبنای حکومت و تشکیلات مملکتی به وجود آید کارهای مملکت را برای اصلاحات آینده نمی‌توان متوقف کرد ولی در عین اینکه مسائل مملکتی هر روز با مشکلات زمان مواجه‌است باید در فکر پی‌ریزی وزیر بنای مستحکم مملکتی بود آنچه که نمایندگان محترم ازما طلب هستند و آنچه انقلاب بماحکم می‌کند آنچه سربازان انقلاب اعم از زن و مرد که در اینجا حضور دارند طالب هستند اینست که ما زندگی فعلی را قدری بهتر بکنیم بلکه باید این تحول را در تمام رشته‌های حیات اقتصادی و اجتماعی مملکت رسوخ داد و یک تحول و انقلاب داخلی را در زندگی ملت به وجود آورد از روز ششم بهمن به بعد مدت زمان زیادی نگذشته‌است ولی در همین مدت پایه‌های اساسی حکومت اکثریت ریخته شده‌است در چند روز پیش که استانداران کشور افتخار شرفیابی داشتند شاهنشاه فرمودند که انقلاب نمی‌تواند معطل بماند و اگر کسانی نتوانند و اگر مأمورین دولت در اقصی نقاط کشور قادر نباشند که افکار و تحولات انقلابی را در کلیه شئون حیاتی کشور رسوخ دهند جای خود را به دیگران خواهند سپرد همچنین فرمودند که انقلاب مشروطیت با تکمیل آ بوسیله انقلاب ششم بهمن امروز یک حکومت سالم و رژیم مشروطه مستحکم و یک حکومت اکثریت و حکومت خوبی را برای اولین بار در مملکت بوجود آورده‌است این مسائل در حقیقت پایه‌ریزی ارکان سیاسی حکومت جدید است. از روز اول که چنین انقلاب و تحولی بعد از رأی قاطع مجلس شورای ملی به این دولت در مملکت بوجود آمد بیش از چند ماهی نگذشته‌است، در مرحله اول هر دولتی باید پایه‌گذاری افکار سیاسی و عقاید ایده‌ئولوژیک خود را در سراسر مملکت گسترش بدهد و مردم را تبلیغ و تفهیم کند که یک اصول و مبنای جدید حکومت را قبول بکنند و استقبال بکنند و اطمینان داشته باشید در این مورد این دولت لحظه‌ای فروگزار نکرده‌است و در عین حال کارهای بزرگی از لحاظ تشکیلات و از لحاظ سازمانهای جدید و قوانین ضروری انجام داده‌است در ابتدای کار تشخیص داده‌است با حمایت کامل مجلس شورای ملی و مجلس سنا توانسته‌است قدمهای بسیار مؤثر و اصول جدیدی را در مملکت مستقر کند که مورد تأیید شاهنشاه و مورد استقبال عموم در اقصی نقاط ایران قرار گرفته‌است (صحیح است) در اینجا امروز بنده افتخار دارم به ترتیبی که وعده داده شده و خوشبختانه این دولت هر وقت هر حرفی را که زده‌است در سرموعد انجام داده‌است (صحیح است)، لوایح جدیدی که از لحاظ قوه قانونگذاری کشور در این تحولات اثرات عمیقی دارد تقدیم مجلس شورای ملی بکنم قبل از تقدیم این لوایح و توجه مربوط به آن لازم میدانم که به استحضار نمایندگان محترم برسانم که ایران تنها تهران نیست و تنها چند شهر بزرگ دیگری که در اثر عوامل مختلف آثار تمدن بشری امروز در آن دیده می‌شود نمی‌باشد (صحیح است) اجتماع ایران متشکل از پنجاه و چند هزار دهستان است که اکثریت ملت در آن زندگی می‌کنند و ما مبنای حکومت را باید از سطح ده شروع کنیم و نشکیلات مملکت را روی اصول و موازینی بگذاریم که زندگی روستائیان ما و طبقات مختلف کارگر و شهرهای بزرگ و کوچک از آن متمتع بشوند اگر سطح زندگی کشاورزان ما از لحاظ تولید بالا رفت و زندگی آنها با رفاه بیشتری توأم گردید بدون تردید اقتصاد مملکت ما، اجتماع مملکت ما برروی پایه‌های محکمتری استوار می‌شود.
اقدامات و تحولات انقلابی در این مملکت رخ داده‌است ولی باید تشکیلات و سازمان مملکت مجری هدفهائی باشد که ما را به این آمال و آروزهای عالی نزدیک بکند برای اینکار تشکیلات لازم است سازمان لازم است و تغییرات سازمانی موجود ضروری و قطعی و حتمی است شاید آسان باشد که انسان صحبت تحول و صحبت رفورم و صحبت اصلاحات بکند ولی باید ابنکارها را با مبنای صحیحی شروع کرد سطح بخش و سطح ده‌برای این دولت بالاترین سطح تحولات است و به همین دلیل در وزارت کشور بعد از شش ماه توانستیم در سطح بخشها کوشش بکنیم افراد دست نخورده، سالم، تحصیل کرده و با عشق و علاقه و ایمان به این نقاط گسیل شود انتصاباتی که روز پیش به عمل آمد و برای اولین بار ۴۵ نفر از جوانان این کشور از دانشگاه می‌دانستند بکجا خواهند رفت و در طول تحصیلشان در این شش ماه خرج تحصیل به آنها داده شد م بعد چهار ماه کارآموزی در وزارت کشور دیدند و امروز به عنوان بخشدار منصوب شدند یکی از بزرگترین آثار تحول و انقلاب اخیر ایران را تشکیل می‌دهد این برنامه برای چهارسال تنظیم شده بود که ۴۷۰ بخشداری را در سراسر کشور تأمین کنند ولی بنده دستور دادم که اعتبارات آن تأمین بشود کمکهای دانشجویان تکمیل بشود دوره آموزش در وزارت کشور تکمیل بشود و تا پایان ۱۳۴۴ ما افرادی را در رأس بخشداریها بگذاریم که دارای این صفات، این فضائل و این نظریاتی باشند که بتوانند برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی مملکت را در سطح بخشها که مهمترین تشکیلات مملکت است نظارت و اعمال بکنند برای آنها در تمام سطح بخشها خانه‌های سازمانی از امروز شروع به ساخنمان شده‌است خانه یک بخشدار یک خانه گلی دهاتی بود که متأسفانه با گذاشتن چند روی هم و یک تخته روی آن صندلی آن تشکیل می‌شد با این کار و این روش تحول در مملکت نمی‌شود بوجود آورد نشستن و گفتن و سیاست بازی کدن بسیار آسان است ولی باید مرد عمل بوده و شهامت و قدرت داشت باید وسایل کار را فراهم کرد و این راه را بسوی جلو راند و با سرعت عمل کرد دنیای امروز دنیای سرعت است فضا تسخیر شده‌است دیگر افکار منحط و افکار منحرف نمی‌تواند جانشین افکار علمی و عقاید اصولی سازمانی مملکت بشود این را بنده به عنوان نمونه عرض کردم هر روزی خانمها و آقایان نمایندگان شاهد اجرای برنامه‌های معوقه این مملکت هستند که ما بدون تظاهر یکی بعد از دیگری افتتاح می‌کنیم و بدست مردم می‌سپارم چند روز پیش بود که آب لوله‌کشی شهر مشهد افتتاح شد دیروز بود که در شاهی و ساری افتتاح شد و روزهای آینده در سایر نقاط کارهای گذشته که برای یک امر کوچکی معوق می‌ماند امروز در دولت ما با هماهنگی کامل دیگر آن عقب ماندگی‌ها و آن معطلی در کارها وجود ندارد البته کارها صددرصد اصلاح نشده‌است و بزودی نخواهد شد معایب بسیار است ولی باید از روزی شروع کرد و امید به آینده داشت و این اصلاحات را پی‌ریزی کرد و استقامت داشت، و شهامت داشت و این کارها را بجلو راند (صحیح است) بنده مختر هستم که امروز در اثر همین نکته‌ای که تذکر دادم و توجه به سطح ده که سپاه دانش قسمتی از وظایف مهم دانائی روستائیان را تأمین می‌کنند و سپاه بهداشت که مقدماتش در این دولت از لحاظ تشکیلات ریخته شده‌است و آماده به خدمت گردیده‌است و جوانان در جلوی چشم نمایندگان مجلس رژه رفتند و عازم روستاها شدند تأمین سلامتی آنها را خواهند خواهند کرد و به تدریج این سپاهیان گسترش خواهند یافت. سپاه دیگری که شانهشاه ایران روز جشن فرخنده دهقان اعلام فرمودند قانون آنرا امروز تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم سپاه ترویج و آبادانی در حقیقت همان نیتی است که بنده توضیح دادم یعنی در سطح ده ارشاد و هدایت و راهنمائی و تکمیل نقایص کادر دولتی و اعزام سپاهیانی که با علاقه و ایمان و علم و دانش می‌توانند نقص تشکیلاتی مملکت را جبران کنند کشاورزان و روستائیان را به تولیدات بیشتر در سطح کشاورزی و عمران و آبادانی بهتر زندگی روزمره آنان هدایت و راهنمائی کنند این سپاه یکی از ستارگان درخشان تحولات اخیر ایران است که بدست شاهنشاه پی‌ریزی شده وبدست شما نمایندگان تصویب می‌شود و بدست ما بمرحله اجرا گذاشته می‌شود بنده مقدمه این قانون را قرائت می‌کنم چون کاملاً گویا است و درباره ان توضیحی نمی‌دهم و با قید یک فوریت تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم.
در روز جشن دهقان که مراسم باشکوه آن در پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاه برگزار گردید نوید تشکیل سپاه ترویج و آبادانی را که طلیعه دیگری در راه تأمین زندگی بهتر برای روستائیان کشور است شاهنشاه به ملت ایران مرحمت فرمودند و اینک در انجام این برنامه مترقی دولت افتخار دارد که لایحه راجع به تشکیل سپاه مزبور را به مجلس شورای ملی تقدیم نماید. نوسازی روستاها که در آن اکثریت ملت ایران زندگی می‌کنند مستلزم آن است که در درجه اول کلیه نیروهای انسانی که پرارزشترین ذخائر یک کشور است بسیج گردد و آنگاه آن نیروها با زیور علم و فنون جدید و برنامه‌های جامع و هم آهنگ تجهیز و سپس برروستاها روانه گردد و هر یک از افراد آن نیرو مشوق و مربی عده دیگر قرار گیرد تا به این طریق تحرک اقتصادی و اجتماعی مطلوب که لازمه توسعه اقتصاد روستائی است در کشور پدید آید و این همان وظیفه خطیری است که سپاه آبادانی و ترویج در آینده عهده‌دار انجام آن خواهد بود. به موازات سپاه دانش و بهداشت که یکی دانش و دیگری سلامت روستائیان کشور را تأمین می‌کند سپاه ترویج آبادانی که از نیروهای علمی جوان کشور اعم از مهندسین رشته‌های کشاورزی و ساختمان و راهسازی و برق و مکانیک و سایر افراد تحصیل کرده تشکیل می‌گردد اصول جدید کشاورزی و روشهای جدید راهسازی و عمران روستائی را به روستائیان کشور می‌آموزند و به این طریق موجبات ازدیاد تولیدات کشاورزی و نتیجتاً بالا گرفتن سطح زندگی آنانرا تأمین می‌نمایند و از طرف دیگر شورای ترویج و آبادانی که به موجب این قانون و مرکب از وزیران مسئول امور ترویج و آبادانی تشکیل خواهد شد هم آهنگی لازم را در راه پیشرفت کار سپاه مزبور فراهم کرده و با تنظیم برنامه‌های مفید موجبات توفیق کامل آنان را فراهم می‌سازد.
توسعه اقتصاد روستائی مستلزم توسعه فعالیت‌های مختلف و متنوع در بسیاری از رشته‌ها می‌باشد، علاوه بر مسئله تولیدات کشاورزی به معنای اخص، باید صنایع روستائی و موضوع مسکن و راهسازی و دهسازی و مسائل مربوط یه تأمین اجتماعی و دادوستد روستائی مورد توجه کامل قرار گیرد و فقط از راه توجه به جمیع این مسائل است که زندگی بهتر برای روستاها تأمین خواهد شد.
بعد از تحولی که از تاریخ ششم بهمن ماه ۱۳۴۱ در کشور آغاز گردید و برنامه‌های مترقی شاهنشاه برای ترقی و تعالی ملت ایران مورد تصویب اکثریت قریب به اتفاق ملت قرار گرفت باید ده را به عنوان اولین واحد اقتصادی و اجتماعی کشور تلقی نمود و هرگونه فعالیت سازمانی و اجتماعی را از آنجا آغاز کرد و برنامه‌های جامع ملی را طوری تنظیم نمود که از کوچکترین واحد یعنی دهستان پی‌ریزی شده و بتدریج در تمام کشور گسترش یابد. و اینک به منظور نیل به این هدف‌های اجتماعی و اقتصادی که به طور خلاصه به استحضار نمایندگان محترم مجلس شورای ملی رسید لایحه مربوط به تشکیل سپاه ترویج و آبادانی به قید یک فوریت تقدیم می‌گردد و رجاء واثق دارد که با امعان نظر کامل قوه مقننه کشور و تصویب آن قدم بسیار بزرگی در راه تحولات آینده کشور برداشته خواهد شد.
بنده با اجازه نمایندگان مححترم این لایحه را با قید یک فوریت تقدیم ریاست محترم مجلس می‌کنم. لایحه دیگر که امروز افتخار تقدیم آنرا به مجلس شورای ملی دارم مربوط به یک امر مهم اقتصاد کشور است قانون تجارت در سال ۱۳۱۱ تصویب شد و از آن زمان تا به حال دولتهای بسیاری وعده تغییر این قانون و تطبیق آن را با اصول جدید اقتصاد ایران داده‌اند ولی این افتخار با این دولت است که به وعده خود وفا کرد و امروز اصلاح قانون بازرگانی را در فصولی که مربوط به شرکتهای سهامی و اعمال تجاری و مسائل مربوط به آن می‌شود تقدیم مجلس شورای ملی می‌کند (احسنت) قانونی که در سال ۱۳۱۱ با اقتصاد ابتدائی آن زمان تنظیم شده‌است به هیچ وجه من الوجوه جوابگوی احتیاجات امروز ایران نیست (صحیح است) و آنچه که ما امروز فعالیت می‌کنیم اگر در چار چوب ضمانت اجرائی قانون صحیح نباشد ما نمی‌توانیم از سرمایه‌های کوچک و بزرگ با اطمینان خاطر برای توسعه اقتصادی مملکت استفاده بکنیم (صحیح است) در اینمورد جا دارد که چنین مجلسی با چنین روحیه‌ای هر چه زودتر دولت را در راه انجام برنامه‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی و تنظیم قوانینی که برای انجام چنین امری ضرورت دارد تأمین و تصویب بفرمایند بنده مقدمه این قانون را قرائت می‌کنم که گویای نظریات بنده و دولت است و برای تصویب تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم.
به طوری که نمایندگان محترم استحضار دارند قانون تجارت ایران در سال ۱۳۱۱ به تصویب رسیده و از آن تاریخ تاکنون با وجود تحولات اقتصادی و بازرگانی کشور و توسعه امور شرکتها و صنایع ملی مقررات آن قانون به منظور منطبق ساختن آن با تحولات اخیر کشور مورد تجدید نظر قرار گرفته‌است. نظر به اهمیتی که قانون مزبور در پیشرفت و توسعه امور بازرگانی و نتیجاً رشد اقتصادی کشور دارد لازم بود که مقررات قانون تجارت مورد بررسی کامل قرار گیرد و با توجه به مقتضیات کنونی کشور مقررات نوینی تنظیم و برای تصویب به مجلس تقدیم گردد.
در انجام این منظور با استفاده از تجربیات حاصله و مطالعاتی که قبلاً در این خصوص بعمل آمده بود اهتمام به عمل آمده که نقائص قانون تجارت مرتفع گردد و لایحه جدیدی که متناسب با تحولات اقتصادی کشور و موجب پیشرفت و توسعه امور بازرگانی کشور باشد به قوه مقننه تقدیم گردد. (معتمدی ـ احسنت بسار ضروری بوده‌است). و چون آن قسمت از قانون تجارت که ناظر به تعیین اعمال بازرگانی و شرکتهای تجاری است حائز اهمیت خاص می‌باشد لذا بدواً موضوعات مزبور مورد بررسی واقع و لایحه اصلاحی آن تقدیم گردیده و متعاقباً نبز بتدریج درباره سایر ابواب قانون تجارت مانند فصول مربوط به اسناد تجاری (سفته ـ برات ـ چک) و امور مربوط به ورشکستگی نیز با بررسیهای لازم لایحه تکمیلی تنظیم و تقدیم خواهد شد.
اینک برای استحضار خاطر نمایندگان محترم پاره از خصوصیات لایحه تنظیمی قید می‌گردد.
- ۱- در لایحه تنظیمی مسئله اجمال و ابهام و یا عدم رسائی مقررات قانون تجارت که احتمالاً موجب اتخاذ رویه‌های مختلف می‌گردد مرتفع گردیده و در هر مورد مقررات صریح و روشن که ایجاد ثبات کامل در امور تجاری نماید پیش بینی شده‌است.
- ۲- درباره اعمالی که اقتضا دارد طبق قانون بازرگانی شناخته شود چون اعمال تجاری مندرج در قانون تجارت با توجه به مقتضیات زمان تصویب آن منحصر به اعمال محدودی بود و لهذا در لایحه تنظیمی اعمالی که در وضع فعلی اقتصادی کشور تجاری شناختن آن ضرورت داشت در متن قانون صراحتاً پیش بینی گردید.
- ۳- در قسمت مربوط به دفاتر بازرگانی و ثبت مؤسسات بازرگانی با توجه به استفاده از روشهای جدید علمی و به کار بردن ماشینهای حسابرسی مقررات نوینی پیش بینی گردیده‌است.
- ۴- نظر به تأثیر کاملی که سرمایه گذاری سالم در توسعه اقتصادی کشور دارد و با توجه به اینکه در اقتصاد آینده کشور سرمایه گزاریهای کوچک و انفرادی باید جای خود را به سرمایه‌گذاریهای بزرگ و دسته جمعی بدهد در فصل مربوط به شرکتهای بازرگانی و مخصوصاً شرکتهای سهامی پیش بینی شده موضوع تشکیل هئیت نظارت بر شرکتها است بطوریکه نمایندگان محترم استحضار دارند در تشکیل یک شرکت بازرگانی باید در درجه اول مسئله انطباق فعالیت‌های آن با برنامه‌های جامع ملی کاملاً مطالعه گردد و جنبه‌های اقتصادی شرکت مورد بررسی قرار گیرد تا شرکتی که تشکیل می‌گردد برمبانی صحیح اقتصادی استوار باشد به این منظور در لایحه تنظیمی این وظیفه نظارت و ارشاد بعهده هئیتی مرکب از نمایندگان دستگاههای دولتی ذیربط (وزارت اقتصاد ـ وزارت دادگستری ـ بانک ملی ایران) و نمایندگان سازمانهای ملی (اطاق بازرگانی و اطاق صنایع و معادن) گذاشته شده‌است.
- ۵- به منظور تشویق و ترغیب افراد به سرمایه‌گذاری در شرکتهای تجاری تدابیری اتخاذ گردیده‌است که سرمایه‌گذاران نسبت به تأمین سرمایه و حفظ حقوق خود اطمینان کامل داشته باشند تا از پس‌اندازهای ملی در راه توسعه امور بازرگانی استفاده کامل به عمل آید و مخصوصاً در مورد شرکتهای سهامی مقررات جامعی به منظور حفظ حقوق سهامدارانی که سهام بالنسبه قلیلی را دارا می‌باشد پیش بینی شده‌است.
چون تسریع در تصویب قانون مزبور از طرف قوه مقننه کشور قدم بسیار مؤثری در توسعه و پیشرفت امور بازرگانی خواهد بود لذا لایحه اصلاح قانون تجارت منضم به ماده واحده کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین به قید یک فوریت تقدیم می‌شود و رجاء واثق دارد که با امعان نظر کاملی که از طرف کمیسیون مشترک مجلسین به عمل خواهد آمد تصویب لایحه مذبور موجبات توسعه امور بازرگانی کشور را به نحو مطلوب فراهم سازد البته این قانون یک قانون کاملاً علمی و فنی است که دارای سیصد و هفتاد و چند ماده‌است که رسیدگی به آن از طرف کمیسیونهای ذیصلاحیت و ذینظر مجلسین که تشکیل می‌شود انجام می‌شود و فرصت کافی برای امعان نظر برای کلیه نمایندگان محترم هست و نمایندگان محترم آینده امید بخشی را در اجرای قانون مترقی بازرگانی خواهند داد و امیدواری کامل می‌رود با اجرای این قانون سرمایه‌های نهفته و سرمایه‌های کوچک که فعلاً امنیت ندارد بکار بیفتد و فعالیت‌های بازرگانی به نحو کامل توسعه و تعمیم داده بشود در تنظیم این قانون وزارت اقتصاد ـ وزارت درائی ـ مشاورین نخست وزیر و دستگاههائی که در این راه سهیم و شریک بوده‌اند اطاق بازرگانی، اطاق صنایع و معادن ـ کانون بانکها نظارت دقیق در این امر داشته‌اند و آقای دکتر یگانه در تنظیم این قانون زحمت زیادی کشیده‌اند و بنده این قانون را تقدیم مقام ریاست محترم مجلس شورای ملی می‌کنم (احسنت) مسأله دیگری را که شاهنشاه در روز افتتاح مجلس سنا به آن اشاره فرمودند و دولت وظیفه داشت در اولین فرصت به استحضار مجلس شورای ملی برساند موضوع لایحه استخدام است بطوریکه توضیح داده شد امروز دیگر دولت برای یک اقلیت کوچک در ننلک و حمایت از منافع یک طبقه خاصی بوجود نیامده‌است (صحیح است) دولت بفرمایش شاهنشاه دولت اکثریت و دولت حزبی است و این راه در آینده ادامه خواهد یافت و با آزادی عقاید و افکار، هررویه و هر فکری که بیشتر برله منافع عموم مردم باشد و مورد اسقبال مردم قرار بگیرد مورد حمایت شاهنشاه خواهد بود و این خدمت و این صداقت منحصر به این دولت و منحصر به افراد حزب ایران نوین نیست همه مردم و همه افکار مترقی و همه افکار ذیصلاحیت و خیر خواه در این مملکت یا با این دولت همقدم هستند یا منقدین سالمی هستند که دولت را در راه خدمتگزاری بیشتر ارشاد و هدایت می‌کنند (احسنت) تشکیلات و سازمان اداری مملکت مهمترین عامل حصول منافع برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی است (صحیح است) بهترین برنامه در قالب تشکیلات ناقص منحط و متزلزل می‌شود و نتیجه‌ای را که دولت و ملت طالب آنند بدست نمی‌آید برای اصلاح وضع اداری هم باید تشکیلات و سازمانهای مملکتی را منطبق با احتیاجات بوجود آورد، ادغام کرد قسمت‌های زائد را منحل کرد و این کار باید با شهامت انجام بشود و این دولت از روز اول بدون در نظر گرفتن افکار مغرضین اینکار را کرده‌است و یک راه هم روابط کارمندان دولت با خود دستگاه دولت است و توجه به وضعی که در آینده مواجه با مشکلاتی که امروز هستیم نشویم و تشکیلات مملکتی منطبق با اصول علمی پی‌ریزی بشود برای اینکار در تغییر سازمانهای دولت و بوجود آوردن سازمانهای ضروری و ادغام دستگاهها و انحلال بعضی از دستگاههای غیر ضروری دولت اقدامات وسیعی را در ششماهه اول به عمل آورده‌است و این راه را ادامه خواهد داد و ممکن است این دوای درد بیماران ملت ایران بدهان بعضیها تلخ باشد ولی تلخی را باید با حمایت نمایندگان ملت و رهبری شاهنشاه استقبال کرد و با شهامت و شجاعت بمرحله اجراء گذارد (صحیح است) بعضی از اقدامات و بعضی از قوانین شاید در مرحله اول زیاد فریبنده نباشد بعضی از عملیاتی که بی‌شباهت به عملیات جراحی نیست ممکن است دردناک باشد ولی این درد و تلخی را برای سعادت نسل‌های آینده مملکت باید قبول کرد و شهامت اجرای آنرا باید داشت در دولت گذشته لایحه جدید استخدام تقدیم مجلس شورای ملی شد بنده هم در آن موقع افتخار نمایندگی مجلس را داشتم و بدون هیچگونه تردید در ضمن زحمات زیادی که برای این قانون کشیده شدها ست معایب بیشماری هم برای آن مرتب بود و با نظر صائب کمیسیون مجلس و زمان کافی برای اظهار نظر قسمتی از این معایب مورد بررسی و امعان نظر قرار گرفت و اصلاحاتی به عمل آمد در این فاصله کوتاه که دولت مصدر خدمت است جداگانه در این قانون مطالعاتی به عمل آمده‌است که پس از تقدیم این ماده واحده و تصویب آن در کمیسیون خاص خواهد شد آنچه که ما می‌خواهیم این است که اصول جدید و صحیح روابط کارمند و دولت طبق قانون مترقی متناسب با وضع فعلی مملکت و اجرای اصلاحات اساسی و عمیق انقلاب اخیر کشور به مرحله اجرا گذاشته بشود و این قانون حافظ منابع حقه کارمندان دولت و مشوق خدمتگزاری بیشتر کارمندان در آینده اطمینان بیشتری به اصلاح دستگاههای اداری باشد والا این قانون برای منفعت طبقه خاصی تقدیم نمی‌شود و توجه به منافع یک طبقه و عدم توجه به منافع مردم و یا اکثریت کارمندان دولت مورد تأیید مجلس شورای ملی نیست و باید این مسائل با بی‌نظری و بی‌غرضی و با شهامت و دقت و امعان نظر صورت بگیرد بدین جهت یک ماده واحده برای تشکیل یک کمیسیون خاص تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود که نظریاتی را که مجلس محترم شورای ملی و همه نمایندگان و خاصه کمیسیون استخدام نسبت به این موضوع دارند و نظریاتی را که دولت در اصلاح این قانون تهیه کرده‌است تقدیم این کمیسیون خواهد شد و با توجه کامل قانونی خواهد گذشت که یک یادگار فراموش نشدنی از دوره ۲۱ مجلس شورای ملی باشد مقدمه لایحه را هم قرائت می‌کنم.
نظر به اینکه بهبود امور اداری و گردش سریع و دقیق کار دستگاههای دولتی در اینموقع که کشور در آستانه یک سلسله تحولات اجتماعی قرار دارد نهایت اهمیت و ضرورت را دارد و تأمین این منظور در درجه اول مستلزم تعیین حدود و حقوق کارمندان و تشخیص وظائف و مسئولیت‌های آنان و همچنین شناسائی قواعد و ضوابط اساسی علوم اداری مانند اصل مدیریت و طبقه بندی مشاغل و شرائط احراز شغل می‌باشد لهذا وضع قانون استخدام کشوری که حاوی مقررات جامع و نوینی درباره کلیه مسائل مزبور باشد اقدام بسیار مؤثری در بهبود امور اداری و تکمیل تحولات اجتماعی کشور خواهد بود و از این لحاظ دولت که اصلاح امور اداری را در سرلوحه برنامه خود قرار داده‌است تسریع در تصویب چنین قانونی را از طرف قوه مقننه کشور قدم بسیار بزرگی در تکمیل اصلاحات اساسی دانسته و به این منظور ماده واحده مبنی بر اجازه اجراء لایحه استخدام کشوری پس از تصویب کمیسیون خاص مشترک مجلسین به قید یک فوریت تقدیم می‌گردد و رجاء واثق دارد که با امعان نظر کامل و دقیقی که اعضاء محترم کمیسیون درباره لایحه مزبور که قبلاً به مجلس تقدیم شده خواهند نمود مقررات آن قانون تحولات مفیدی را در زمینه امور اداری کشور پدید خواهد آورد.
این لایحه جدید را هم تقدیم ریاست محترم مجلس می‌کنم در این مدت کوتاه لوایح دیگری هم دولت تهیه کرده‌است که مهمترین آنها لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی لایحه انجمن ده و کدخدائی، لایحه تقسیمات کشوری، لایحه شهرداریها و لایحه چک است که در هفته آینده قسمتی تقدیم مجلس شورای ملی و قسمتی تقدیم مجلس سنا خواهد دش (احسنت) به این ترتیب نمایندگان محترم توجه دارند که با انجام خدمات دولت به صورت کارهای روزمره و با اصلاحات عمومی که این دولت در کلیه شئون حیات اجتماعی و اقتصادی و اداری و سیاسی این مملکت داشته‌است هیچ دقیقه‌ای قصور در تهیه و تنظیم قوانین ضروری و مفیدی که پایه و بنا و اساس قانون گذاری مملکت در تشکیلات نوین باشد و بعمل نیامده و قصوری نشده‌است (احسنت) و این مسائل لازم بود که در چهار چوب افکار جدید و مترقی و اصول و عقاید متکی به تحولات اخیر ایران که در مرامنامه حزب ایران نوین و برنامه دولت مندرج است تنظیم و تقدیم مجلس شورای ملی بشود امروز دیگر راه انحراف از اصول صحیح مترقی جایز نیست کاری را که ما می‌کنیم باید اصولی و اساسی باشد و اینکار مبنای تحولات آینده مملکت قرار بگیرد امروز روز کار و کوشش و سعی و مجاهدت و سرعت است در ابتدای کار پایه ریزی ارکان سیاسی مملکت در مرحله دوم داشتن ضمانت اجرای قوانین مفید کشوری در مرحله دوم داشتن ضمانت اجرای قوانین مفید کشوری در مرحله سوم سرعت در انجام و اجرای این برنامه‌ها و ایجاد هماهنگی ضرورت دارد مهمترین عوامل وصول به نتایج مفیدی است که شاهنشاه ایران و ملت ایران طالب آن است البته این کارها را در مدت کوتاهی نمی‌شود انجام داد و در این مسائل غلو نباید کرد علم و عمل و تجربه و حسن نیت و صداقت لازم است تا این کارها به جلو برود و خوشبختانه این دولت با حمایت قاطع مجلس شورای ملی و مجلس سنا و با استقبال بی‌نظیر ملت ایران در اقصی نقاط کشور روبرو شده‌است و روی این اصل مهمترین عامل تشویق و تقویت دولت در اجرای برنامه‌ها است ممکن است بگروه محدود و معدودی چنین تحولاتی خوش آیند نباشد ولی ملت ایران و نمایندگان ملت ایران تشخیص دهنده و پشتیبان حقیقی تحولات عمیق و اقداماتی اساسی این دولت بوده و خواهند بود بنده بیش از این عرضی ندارم و میدانم که این مجلس یه هیچوجه من‌الوجوه در هیچ موردی تحت تأثیر هیچ احساساتی که خلاف حقیقت و خلاف اصول صحیح که شاهنشاه ایران پی‌ریزی کرده‌اند نخواهد بود شاهشاه ایران چند روز پیش فرمودند که ایران به دست ایرانی با فکر ایرانی اداره می‌شود (احسنت) امروز دیگر روزی نیست که مغرضین و عوام فریبان بتوانند راه اساسی و اصولی مملکت را منحرف بکنند امروز روزی است که روز سرعت روز قدرت روز شهامت است دیگر افکار ناقص نمی‌تواند بگوید که فلان لایحه ممکن است به گوشه‌ای از استقلال سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ایران لطمه وارد آورد این از افکار منحط و مغرض و عوام فریب افرادی ناشی می‌شود که حقیقت تحول شاهنشاه ایران رادرک نکرده‌اند این دلت با قدرت و شهامت مدافع تمام اصولی است که برای پیشرفت امور مملکت ضروری است (احسنت) و ما دقیقه‌ای از این ملت واین نیروی الهام بخش ملی ما رادر انجام این خدمات صادقانه پشتیبانی خواهد نمود.(احسنت)
- طرح و تصویب یک فوریت لایحه تشکیل سپاه ترویج و آبادانی
۴- طرح و تصویب یک فوریت لایحه تشکیل سپاه ترویج و آبادانی.
نایب رئیس ـ فوریت لایحه سپاه ترویج و آبادانی مطرح است خوانده می‌شود.
ماده ۱- بمنظور بالا بردن سطح زندگی و تأمین رفاه روستائیان و آشنا ساختن آنان به اصول جدید کشاورزی و راهنمائی در مسائل مربوط بدهسازی و عمران روستائی و طرق و ازدیاد تولیدات کشاورزی سپاه ترویج وآبادانی به ترتیب مقرر در این قانون تشکیل می‌شود که امور مربوط به آن در وزارت کشاورزی متمرکز خواهد شد. وظایف سپاه ترویج و آبادانی بموجب آئین‌نامه‌ای که از طرف وزارت کشاورزی و وزارت آبادانی و مسکن تنظیم و بتصویب هئیت وزیران خواهد رسید تعیین می‌گردد.
ماده ۲- سپاه ترویج و آبادانی مرکب از کلیه مشمولین نظام وظیفه که حداقل دارای دیپلم کامل متوسطه بوده و اضافه براحتیاجات ارتش تشخیص گردند به استثناء افرادی که در سپاه دانش و سپاه بهداشت خدمت می‌نماید.
- تبصره ـ کسانی که دارای درجه دکترای دامپزشکی می‌باشند و همچنین دامپزشکان در سپاه ترویج و آبادانی انجام وظیفه خواهند نمود.
ماده ۳- افراد سپاه ترویج و آبادانی طبق آئین نامه که به نصویب وزارت کشاورزی و وزارت آبادانی و مسکن و وزارت جنگ خواهد رسید آموزش نظامی و تعلیمات فنی را در مراکز آموزش ارتش طی کرده و درجات مربوطه پس از پایان آموزش و موفقیت به آنان اعطاء خواهد شد.
ماده ۴- مراکز آموزشی مورد نیاز سپاه ترویج و آبادانی از طرف وزارت جنگ در اختیار وزارت کشاورزی و وزارت آن مستلزم هزینه‌هائی باشد وزارت کشاورزی و وزارت آبادانی و مسکن هزینه‌های مزبور را تأمین و در اختیار وزرات جنگ خواهند گذاشت که با جلب نظر و همکاری وزارت کشاورزی آبادانی و مسکن به مصرف برسد.
ماده ۵- وزارت جنگ مجاز است مفاد قانون راجع به پذیرفتن فارغ التحصیلان دیپلمه داوطلب خدمت در ارتش و سپاه دانش را در مورد سپاه ترویج و آبادانب نیز اجراء نماید.
ماده ۶- به منظور ایجاد و هماهنگی در امور مربوط به سپاه ترویج و آبادانی و تعیین خط مشی کلی و برنامه کار سپاه مزبور شورایعالی و ترویج آبدانی مرکب از وزراء کشاورزی ـ آبادانی و مسکن ـ بهداری ـ جنگ ـ کشور ـ اقتصاد کار و امور اجتماعی تشکیل می‌گردد.
طرز تشکیل و وظایف شورای مزبور بموجب آئین نامه‌ای است که از طرف شورا تنظیم و بتصویب هئیت وزیران خواهد رسید.
ماده ۷- بمنظور تهیه کار اداری و فنی مناسب و ترتیب مأمورین مخصوصی که ئر ئهات ئ بخشها در مسائل مربوط به ترویج و آبادانی و سایر امور عمرانی و اجتماعی و اداری وظایفی را بعهده خواهند داشت به دولت اجازه داده می‌شود آموزشگاه عالی ترویج و آبادانی در تهران و سایر نقاط کشور تشکیل دهد. برنامه تعلیمات آموزشگاه از طرف شورایعالی ترویج و آبادانی تنظیم خواهد شد.
داوطلبان ورود به آموزشگاه باید دارای دیپلم کامل متوسطه و یا درجات علمی بالاتر باشند و در صورتیکه دوره آموزشگاه رابا موفقیت به اتمام برسانند با داشتن سایر شرایط قانونی بر حسب احتیاج و اولویت به خدمت رسمی دولت پذیرفته شده و مکلف‌اند هفت سال اولیه خدمت را در دهات و بخشها انجام وظیفه نمایند.
به فارغ ااتحصیلان آموزشگاه مزبور مادام که در دهات و بخشها انجام وظیفه می‌نماید علاوه بر حقوق و مزایای قانونی فوق العاده مخصوصی طبق آئین نامه‌ای که از طرف شورایعالی ترویج و آبادانی تنظیم و به تصویب هئیت وزیران برسد پرداخت خواهد شد.
- تبصره ـ کارمندان دولت و مؤسسات وابسته در صورتیکه دوره آموزشگاه را با موفقیت به تمام برسانند مشمول مقررات این ماده خواهند بود.
ماده ۸- مفاد مواد ۳و۵و۶ قانون سپاه بهداشت و همچنین آن قسمت از قوانین مربوط به تشکیل سپاه دانش که با مواد این قانون مغایرت نداشته باشد در مورد افراد سپاه ترویج و آبادانی نیز لازم ارعایه خواهد بود.
ماده ۹- سایر آئین نامه‌های لازم برای اجراء این قانون از طرف وزارت کشاورزی و وزارت آبادانی و مسکن تنظیم و پس از تصویب هئین وزیران قابل اجراء خواهد بود.
ماده ۱۰- دولت مأمور اجراء این قانون است.
نایب رئیس ـ فوریت این لایحه مطرح است مخالفی نیست؟ آقای حاذقی مخالفید یا موافق (موافقم) چون مخالفی نیست در این صورت رأی می‌گیریم به یک فوریت این لایحه خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.
- طرح و تصویب یک فوریت لایحه اصلاح قانون بازرگانی
۵- طرح و تصویب یک فوریت لایحه اصلاح قانون بازرگانی
نایب رئیس ـ یک فوریت لایحه اصلاح قانون تجارت مطرح است قرائت می‌شود.
بطوریکه نمایندگان محترم استحضار دارند قانون تجارت ایران در سال ۱۳۱۱ به تصویب رسیده و از آن تاریخ تاکنون با وجود تحولات اقتصادی و بازرگانی کشور و توسعه امور شرکتها و صنایع ملی مقررات آن قانون به منظور منطبق ساختن آن با تحولات اخیر کشور مورد تجدید نظر قرار گرفته‌است. نظر به اهمیتی که قانون مزبور در پیشرفت و توسعه امور بازرگانی و نتیجتاً رشد اقتصادی کشور دارد لازم بود که مقررات قانون تجارت مورد بررسی کامل قرار گیرد و با توجه بمقتضیات کنونی کشور مقررات نوینی تنظیم و برای تصویب بمجلسین تقدیم گردد.
در انجام این منظور با استفاده از تجربیات حاصله و مطالعاتی که قبلاً در این خصوص به عمل آمده بود اهتمام بعمل آمده که نقائص قانون تجارت مرتفع گردد و لایحه جدیدی که متناسب با تحولات اقتصادی کشور و موجب پیشرفت و توسعه امور بازرگانی کشور باشد به قوه مقننه تقدیم گردد.
و چون آن قسمت از قانون تجارت که ناظر به تعیین اعمال بازرگانی و شرکتهای تجاری است حائز اهمیت خاص می‌باشد لذا بدواً موضوعات مزبور مورد بررسی واقع و لایحه اصلاحی آن تقدیم گردیده و متعاقباً نیز بتدریج درباه سایر ابواب قانون تجارت مانند فصول مربوط به اسناد تجاری (سفته ـ برات ـ چک) و امور مربوط به ورشکستگی نیز با بررسیهای لازم لایحه تکمیلی تنظیم و تقدیم خواهد شد.
اینک برای استحضار خاطر نمایندگان محترم پاره از خصوصیات لایحه تنظیمی قید می‌گردد.
- ۱- در لایحه تنظیمی مسئله اجمال و ابهام و یا عدم رسائی مقررات قانون تجارت که احتمالاً موجب اتخاذ رویه‌های مختلف می‌گردد مرتفع گردیده و در هر مورد مقررات صریح و روشن که ایجاد ثبات کامل در امور تجاری نماید پیش بینی شده‌است.
- ۲- درباره اعمالی که اقتضا دارد طبق قانون بازرگانی شناخته شود چون اعمال تجاری مندرج در قانون تجارب با توجه به مقتضیات زمان تصویب آن منحصر به اعمال محدودی بود و لهذا در لایحه تنظیمی اعمالی که در وضع اقتصاد فعلی اقتصادی کشور تجاری شناختن آن ضرورت داشت در متن قانون صراحتاً پیش بینی گردید.
- ۳- در قسمت مربوط به دفاتر بازرگانی و ثبت مؤسسات بازرگانی با توجه به استفاده از روشهای جدید علمی و بکار بردن ماشینهای حسابرسی مقررات نوینی پیش‌بینی گردیده‌است.
- ۴- نظر به تأثیر کاملی که سرمایه گذاری سالم در توسعه اقتصاد کشور دارد و با توجه به اینکه در اقتصاد آینده کشور سرمایه‌گزاریهای کوچک و انفرادی باید جای خود را به سرمایه گزاریهای بزرگ و دسته جمعی بدهد در فصل مربوط به شرکتهای بازرگانی و مخصوصاً شرکتهای سهامی مقررات جامعی پیش بینی شده و از جمله تدابیر نوینی که در مورد شرکتهای سهامی پیش بینی شده موضوع تشکیل هئیت نظارت برشرکتها است بطوریکه نمایندگان محترم استحضار دارند در تشکیل یک شرکت بازرگانی باید در درجه اول مسئله انطباق فعالیت‌های آن برنامههی جامع ملی کاملاً مطالعه گردد و جنبه‌های اقتصادی شرکت مورد بررسی قرار گیرد تا شرکتی که تشکیل می‌گردد بر مبانی این وظیفه نظارت و ارشاد بعهده هئیتی مرکب از نمایندگان دستگاههای دولتی ذیربط (وزارت اقتصاد ـ وزارت دادگستری ـ بانک ملی ایران) و نمایندگان سازمانهای ملی (اطاق بازرگانی و اطاق صنایع و معادن) گذاشته شده‌است.
- ۵- بمنظور تشویق و ترغیب افراد به سرمایه‌گذاری در شرکتهای تجاری تدابیری اتخاذ گردیده‌است که سرمایه‌گذاران نسبت به تأمین سرمایه و حفظ حقوق خود اطمینان کامل داشته باشند تا از پس اندازهای ملی در راه توسعه امور بازرگانی استفاده کامل به عمل آید و مخصوصاً در مورد شرکتهای سهامی مقررات جامعی به منظور حفظ حقوق سهامدارانی که سهام بالنسبه قلیلی را دارا می‌باشد پیش بینی شده‌است.
چون تسریع در تصویب قانون مزبور از طرف قوه مقننه کشور قدم بسیار مؤثری در توسعه و پیشرفت امور بازرگانی خواهد بود لذا لایحه اصلاح قانون تجارت منضم به ماده واحده مبنی بر اجازه اجراء لایحه مذبور پس از تصویب کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین به قید یک فوریت تقدیم می‌شود و رجاء واثق دارد که با امعان نظر کاملی که از طرف کمیسیون مشترک مجلسین بعمل خواهد آمد تصویب لایحه مزبور موجبات توسعه امور بازرگانی کشور را به نحو مطلوب فراهم سازد.
نخست وزیر(حسنعلی منصور) وزیر دادگستری(باقر عاملی) وزیر دارائی(هویدا) وزیر اقتصاد(دکتر عالیخانی).
ماده واحده ـ به دولت اجازه داده می‌شود لایحه اصلاح قانون تجارت را که منضم به این قانون به مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد پس از تصویب کمیسیون مشترک خاصی مرکب از ۲۴ نفر از نمایندگان مجلسین (۴نفر از هر یک از کمیسیونهای دادگستری و اقتصاد و دارائی هر یک از مجلسین به انتخاب هر یک از کمیسیونهای مزبور) بموقع اجرا بگذارد، مصوبات کمیسیون مشترک تا تصویب نهائی آن در مجلسین لازم الاجرا خواهد بود.
نایب رئیس ـ یک فوریت این لایحه مطرح است نظری نیست؟ آقای رامبد مخالفید یا موافق؟ (مخالفم) بفرمائید. (معتمدی ـ بنده هم با فوریت مخالفم).
رامبد ـ در اصل احتیاج بنده به تجدید نظر در قانون مورد بحث تصور می‌کنم همه موافقیم (صحیح است) و بنده هم قصاص قبل از جنایت نمی‌توانم بکنم در لایحه‌ای که ممکن است بسیار خوب باشد نمی‌شود انتقادی کرد و فقط مطالبی که می‌خواستم از حاضر الذهنی نمایندگان محترم استفاده بکنم و جبران فراموشی خودم بشود می‌خواهم دو کلمه بحث بکنم که آیا اصولا تشکیل کمیسیون خاص که بنابر درخواست دولت انجام می‌شود نحوه انتخاب و تشکیل این کمیسیون هم بنا به تقاضای دولت است یا بنا به تشخیص مجلس؟ البته مطلب ساده‌ای است آقایان آئین نامه دارند، ممکن است مراجعه کنند چون خود من اصلاع ندارم نه له و نه علیه صحبتی نمی‌توانم بکنم ولی آنچه که اینجا شنیدم خود دولت پیشنهاد کرده‌است که این کمیسیون به چه ترتیب و به چه کم و کیفیت از کمیسیونهای مختلف تشکیل شود و آنچه که اطلاعات عمومی من را راهنمائی می‌کند این دخالتی از قوه مجریه در قوه مقننه‌است نحوه مطالعه و تصویب قانون قاعدتاً با مجلس است حالا ممکن است این تعبیر من اشتباه باشد استدعا می‌کنم موضوع را مطالعه بفرمائید قطعاً خود دولت هم مایل نیست خلاف اصلی بشود. دولت زحمتی کشیده لایحه‌ای را مفید تشخیص می‌دهد پس فردا که تصویب شد اگر متوجه بشوند این راه صحیحی که باید برای تصویب میپیموده ننموده و در اینجا نقصی است پس استدعا می‌کنم اول این مطلب روشن بشود بعد به مطلب دیگری بپردازیم.
نایب رئیس ـ آقای حاذقی.
ابوالفضل حاذقی ـ پیش از تقدیم این لایحه جناب آقای نخست وزیر یک بیان اصولی و کلی فرمودند که من همان موقع فکر کردم ضرورت دارد متعاقب فرمایشات بسیار مستدل و متین و امید بخش ایشان هر چند به اختصار شده یکی دو جمله اظهار نظر بکنم خواستم عرض کنم در عین اینکه فوریت این لایحه موافق هستم نسبت به آن مطالبی که جناب آقای نخست وزیر فرمودند تمام مردم ایران و مجلس شورای ملی به تمام معنی آمادگی همکاری و تقویت را برای اجرای نظرات و اصولی که اشاره فرمودند دارند زیرا این تشنگی برای اصلاحات امروز در سراسر ایران و در بین تمام طبقات مردم مخصوصاً مردم روستانشین کشاورزان و افراد محروم آن افرادی که قرنها از حقوق مدنی و مزایای زندگی محروم بودند این عطش و تشنگی ملاحضه می‌شود و برای اولین بار است که این جور مطالب که معمولاً سابقاً از دهان بعضی از نمایندگان شنیده می‌شد امروز رئیس دولت که از طرف شخص اعلیحضرت و پشتیبانی قاطع مجلسین ایران نوید می‌دهد که دولت ایران و ملت ایران آمادگی اجرای این طرحهای اصلاحی را دارد ما هم خوشحالیم مسروریم، امیدواریم که دولت در اجرای این برنامه کاملاً موفق و پیروز باشد و برای تصویب و همکاری با دولت آماده می‌باشم، این بیانات که از رادیو ایران پخش می‌شود تمام ملت ایران را امیدوار می‌کند که در حال حاضر واقعاً دولتی زمام امور مملکت را در دست گرفته که ایمانش بر اجرای اصلاحات است برفعالیت و کوشش است و نمی‌خواهد مثل سابق وقت مملکت را بمواعید بی‌معنی و پوچ و بدون عمل مشغول کند ما در این شش ماه با کمال صمیمیت می‌بینم که دولت واقعاً به آنچه میگوید ایمان دارد و می‌خواهد کار بکند این جلسات متوالی این مجاهدتهائی که در دستگاهها دیده می‌شود همه نوید بسیار عملی است که مواعید دولت یکی بعد از دیگری پیش چشم مردم تحقق پیدا کند بنابراین جناب آقای نخست وزیر بجنابعالی اطمینان می‌دهم که همه نمایندگان محترم مجلس با ایمان کامل و با توجه به موقع ایران و توجه به اینکه چشم‌های مردم دنیا امروز ناظر به پیشرفت انقلاب ملت ایران هست و همه آمادگی داریم که دولت را تأیید کنیم و همکاری کنیم تمام پیشرفتهای لازم را در تصویب لوایح قانونی دولت و سایر کارهای دولت انجام دهیم (احسنت) این لوایحی هم که امروز تقدیم مجلس فرمودید هم خلاصه‌ای از آمال و تمنیات مردم ایران بوده‌است (صحیح است) که از زبان پادشاه بسیار خیرخواه و نیک اندیش و بزرگوار مملکت ایراد شده و بصورت لایحه از طرف دولت تقدیم مجلس شده همین لایحه ترویج و آبادانی که الان فوریتش تصویب شد یک قدم بسیار امید بخش است که این تحولات اجتماعی و انقلاباتی را که در مملکت بوقوع پیوسته در اقصی نقاط روستایی مملکت بکشاند و تمام روستاها را در پیشرفت مملکت دخیل و سهیم بکند و این لایحه‌ای که الان مطرح است و به نظر همکار محترم آقای رامبد تذکری بود در کیفیت تشکیل این کمیسیون خواستم عرض کنم نظر محترم ایشان کاملاً تأمین است هیچگونه دخالتی از طرف دولت در کار مجلس نیست تقدیم لایحه همیشه از وظایف مختص دولت است و هر پیشنهادی را دولت می‌تواند به مجلس بدهد بدیهی است که تصویب و تأییدش با مجلسین است وقتی مجلسین پیشنهاد دولت را تصویب بکنند ما تصور نمی‌کنیم هیچگونه تخلفی از آئین نامه شده باشد البته یک کمیسیونهای خاصی در خود آئین نامه جدا جدا نام برده ولی در آئین نامه باز ذکر شده که در هر موردی تشکیل کمیسیون خاص لازم باشد مجلسین می‌توانند تشکیل آن کمیسیون خاص را تأیید بکنند و نظر بدهند البته پیشنهادی از طرف دولت هیچگونه دخالتی در عمل قانونگذاری نیست فقط تذکری که من خواستم عرض بکنم اینست که جناب آقای نخست وزیر و اعضاء محترم کابینه همین روح انقلابی و سرعت عمل را در میان وزارتخانه‌ها و دستگاه دولت هر روز تلقین بفرمایند و مأمورین دولت را مکلف بکنند که به کارهای مردم با همین سرعت با همین دقت و امانت توجه بکنند تا شکایاتی که پریروز گزارشش در جلسه مجلس خوانده شد که در طی این شش ماه چندین هزار شکایت داشتیم که ۹۹درصد این شکایات از کوتاهی و بیعلاقگی و سهل‌انگاری بعضی از مأمورین دولت بوده، این مورد را هم جناب آقای نخس وزیر چاره اندیشی کنید.
نایب رئیس ـ آقای پاینده، اخطار نظامنامه‌ای داشتید؟ بفرمائید.
پاینده ـ بنده خواستم اولا از این فرصت درباره نظامنامه استفاده کنم درباره لایحه بسیار مهمیکه گویا بعنوان لایحه آبادانی و ترویج به مجلس داده شد و این سومین لایحه از این نوع بود بعد از سپاه بهداشت و سپاه دانش، در حقیقت این سه لایحه مهم نماینده یعنی ثمرات آن انقلاب عظیمی است که این مجلس محصول آن است و افتخار دارد که در راه آن گام بردارد و همه گونه تسهیل از هر جهت برای به ثمر رسیدن آن بکند بنده تصور می‌کنم اگر هیأت محترم دولت… (زنگ نایب رئیس).
نایب رئیس ـ آقای پاینده اگر اخطار نظامنامه‌ای دارید بفرمائید.
پاینده ـ اخطار نظامنامه‌ای حالا شروع می‌شود، اخطار نظامنامه‌ای بعد از زنگ، عرض کنم خدمتتان که دوست عزیز بنده جناب آقای رامبد یک مطالبی مطرح کردند بنده با اجازه مقام محترم ریاست اگر زنگ نزنند صحبت کنم.
نایب رئیس ـ اخطار نظامنامه‌ای مقدم است.
پاینده ـ راجع به خود نظامنامه صحبت می‌کنم و اخطار دوباره نظامنامه‌است.
نایب رئیس ـ بر طبق کدام ماده اخطار می‌کنید؟
پاینده ـ بر طبق ماده ۴۱ می‌خواهید ماده ۴۱ را بخوانم که خود آقایان هم بشنود عرض کنم شما که نمی‌گذارید حرفم را بزنم زنگ را دست منهم اگر بدهند می‌توانم بزنم اجازه بدهید بخوانم این مقدار زمان را هم از وقت بنده حذف کنید چون وقت بنده را گرفتید عرض کنم حضور مبارکتان ماده ۴۱ آئین نامه میگوید مجلس همیشه می‌تواند رسیدگی به لوایح و طرحهای قانونی را مطابق ماده ۳۶ به کمیسیون خاص دیگری ارجاع بکند ولی این کمیسیون فقط می‌تواند گزارش کلی بدهد ـ تا آخر بنده تمام ماده را نمی‌خوانم چون از زنگ می‌ترسم مرض زنگ هم برای گندم مرض خطرناکیست. (خواجه نوری ـ آقا رعایت نزاکت را بکنید، توهین نکنید، احترام مقام ریاست بر همه واجب است) بنده می‌خواهم عرض بکنم مطابق این ماده نظامنامه و مطابق سوابقی که در مجلس هست کمیسیون خاص اختیار قانونگذاری ندارد چون این وکالت در توکیل است (یکنفر از نمایندگان ـ مگر اینکه مجلس حق بدهد) مجلس هم می‌تواند بدهد مطابق شرایط خاص، اجازه بدهید (یکنفر از نمایندگان ـ آئین نامه مشترک را هم بخوانید) آئین نامه مشترک را می‌خوانیم با این صحبتها ۵ دقیقه وقت بنده تمام می‌شود و بنده باید بروم پائین.
نایب رئیس ـ شما تا بحال بیش از ۵ دقیقه صحبت فرمودید.
پاینده ـ حالا میفرمائید قطع کنم؟
نایب رئیس ـ نخیر، بفرمائید.
پاینده ـ سوابقی که هست به کمیسیونها اجازه داده شده قوانین را تصویب کنند به عنوان آزمایش آقای دکتر عاملی استاد بنده که بنده شاگرد متواضع ایشان هستم و آقای دکتر یگانه اینجا تشریف دارند مجلس حق وکالت دارد ولی حق توکیل ندارد و در تمام موارد هم این حق مقیداً برای تجربه داده شده نه برای قانونگذاری بهمین جهت دولت متوجه بود در کمیسیون خاص آئین نامه اصلاحات ارضی را داد نه قانون اصلاحات ارضی را. در این مورد هم بنده خیال می‌کنم باید رعایت آئین نامه بشود به هر حال ما همه فردفرد و جمعاً نسبت به دولت انقلاب ارادت و خلوص داریم مجلس باید محترم بماند آئین نامه مجلس عنوان حرمت مجلس است بنده دیگر عرضی ندارم.
نایب رئیس ـ جناب آقای نخست وزیر فرمایشی داشتید؟ بفرمائید.
نخست وزیر ـ بنده البته جا ندارد که در مسائل مربوط به آئین نامه داخلی عرض بکنم چون ریاست محترم مجلس و نمایندگان محترم بهترین اساتید این فن هستند و برای دولت جایز نیست در این مورد اشاره‌ای بشود ولی بنده از این تذکر جناب آقای رامبد یک قدری اظهار تعجب کردم چون این مسائل زیاد سابقه دارد و سوابقش در مجلس هست و ضمناً دولت همیشه حق دارد پیشنهادی به مجلس بکند ورد و قبولش با مجلس است و کمیسیون خاص هم موارد مشابه بسیار عدیده دارد و در این مواد لوایحی هم که تقدیم شده ذکر شده‌است پس از تصویب کمیسیون خاص بمرحله اجرا گذاشته می‌شود تا تصویب نهائی از طرف مجلسین و این امر هم در قوانینی که به کمیسیون خاص رفته‌است به همین صورت عمل شده‌است اطمینان داشتیم که اگر نحوه تشکیل کمیسیون هم از طرف دولت پیشنهاد می‌شد. این ماده اینطور گنگ نبود بنده تصور می‌کنم با همان روحیه‌ای که همه خانمها وآقایان به آن اشاره میفرمایند بهتر بود ما از این الفاظ و لغات خارج بشویم و با اقدام کامل به آئین‌نامه و قوانین مربوطه کوشش کنیم که اینکارها به سرعت بیشتری انجام بشود (صحیح است) بنده تصور می‌کنم این ماده واحده که تقدیم شده‌است با در نظر گرفتن سوابق امر بوده‌است و سنتی که در مجلس بوده‌است و کاملاً تطبیق می‌کند با آئین نامه داخلی مجلسین و قوانین موضوعه و بنده از استاد محترم جناب آقای پاینده که همیشه بنده را راهنمائی می‌کردند در آئین‌نامه استدعا می‌کنم این مسائل مملکتی را با اینکه کاملاً الفاظ و لغاتش همه از طرف دولت انتخاب نشده‌است با همان روح انقلابی خودشان اجازه اجرا و انجام بفرمایند.(احسنت).
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به یک فوریت لایحه. آقای معتمدی.
معتمدی ـ با فوریت مخالفم.
نایب رئیس ـ مطابق آئین نامه در فوریت یک مخالف و یک موافق می‌تواند صحبت کند و یک مخالف و یک موافق صحبت کرده‌است.
رامبد ـ اجازه میفرمائید اخطار نظامنامه‌ای دارم اجازه بفرمائید ماده را همین جا بخوانم.
نایب رئیس ـ بفرمائید.
رامبد ـ در این مورد که مطرح است چهار ماده خیلی صریح است ماده ۳۵ در موقعی است که ارتباط آن با کمیسیون خاص روشن نبوده ماده ۳۶ صریح است از هر شعبه یا کمیسیون دو یا سه نفر است در اینجا دیگر ذکر کمیسیونهای معینی نشده از تمام کمیسیونها باید باشد ماده ۴۱ صریح است فقط می‌تواند گزارش کلی بدهد و ماده ۴ آئین نامه مشترک هم برای بحث مقدماتی و اصول توافق است بنابراین بنده از مقام معظم ریاست که اجرا کننده این آئین نامه هستند استدعا دارم که فقط بفرمایند که طبق کدام یکی از این مواد لایحه را مطرح میفرمایند.
نایب رئیس ـ طبق رأی مجلس همانور که در لایحه قبا رأی داده شد.
رامبد ـ رأی مجلس ناقص آئین نامه نیست.
نایب رئیس ـ رأی مجلس مافوق آئین‌نامه‌است (عده‌ای از نمایندگان ـ فعلاً فوریت لایحه مطرح است) رأی می‌گیریم به یک فوریت این لایحه خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد بکمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.
- طرح و تصویب یک فوریت لایحه اجازه اجرای لایحه استخدام کشوری پس از تصویب کمیسیون مشترک مجلسین
۶- طرح و تصویب یک فوریت لایحه اجازه اجرای لایحه استخدام کشوری پس از تصویب کمیسیون مشترک مجلسین
نایب رئیس ـ یک فوریت لایحه اجازه اجرای استخدام کشوری پس از تصویب کمیسیون مشترک مجلسین مطرح است. قرائت می‌شود.
نظر باینکه بهبود امور اداری و گردش سریع و دقیق کار دستگاههای دولتی در اینموقع که کشور در آستانه یک سلسله تحولات اجتماعی قرار دارد نهایت اهمیت و ضرورت را دارد و تأمین این منظور در درجه اول مستلزم تعیین حدود و حقوق کارمندان و تشخیص وظائف و مسئولیت‌های آنان و همچنین شناسائی قواعد و ضوابط اساسی علوم اداری مانند اصل مدیریت و طبقه بندی مشاغل و شرائط احراز شغل می‌باشد لهذا وضع قانون استخدام کشوری که حاوی مقررات جامع و نوینی درباره کلیه مسائل مزبور باشد اقدام بسیار مؤثری در بهبود امور اداری و تکمیل تحولات اجتماعی کشور خواهد بود و از این لحاظ دولت که اصلاح امور اداری را در سرلوحه برنامه خود قرار داده‌است تسریع در تصویب چنین قانونی را از طرف قوه مقننه کشور قدم بسیار بزرگی در تکمیل اصلاحات اساسی دانسته و به این منظور ماده واحده مبنی بر اجازه اجراء لایحه استخدام کشوری پس از تصویب کمیسیون خاص مشترک مجلسین بقید یک فوریت تقدیم می‌گردد و رجاء واثق دارد که امعان نظر کامل و دقیقی که اعضاء محترم کمیسیون درباره لایحه مزبور که قبلاً به مجلس تقدیم شده خواهند نمود مقررات آن قانون تحولات مفیدی را در زمینه امور اداری کشور پدید خواهد آورد.
ماده واحده ـ به دولت اجازه داده می‌شود لایحه استخدام کشوری را که به مجلس شورای ملی تقدیم شده پس از تصویب کمیسیون خاص مشترک مجلسین به موقع اجراء بگذارد. کمیسیون مزبور مرکب از ۳۶ نفر می‌باشد که ۱۸ نفر از هر مجلس به انتخاب رؤسای مجلسین عضویت آنرا خواهند داشت. مصوبات کمیسیون مشترک تا تعیین تکلیف نهائی آن در مجلسین لازم الاجراء خواهد بود.
نایب رئیس ـ فوریت لایحه مطرح است. آقای پاینده.
پاینده ـ بنده تصور می‌کنم یک قانونی که دست کم یکسال است یا اگر حافظه بنده صحیح‌تر حکم بنده ده ماه‌است در کمیسیون است مسئله فوریت برای کمیسیون مشترک در حقیقت یک عجله ما فوق عجله‌است بنده به آقای نخست وزیر و هیأت محترم دولت ایشان احترام می‌گذارم. دولت مبعوث انقلاب است من خودم بواسطه انقلاب به این مجلس آمده‌ام و یکی از دلسوخته‌ها هستم گفت اگر تو نمک بر دست داری من بریش، یعنی بزخم من، من ریشی ندارم منظورم زخم است. در این مورد من نظر هیأت محترم دولت را به یک نکته‌ای که در نطق افتتاحیه رهبر عالیقدر ملت ایران که همه به عنوان بانی اصیل‌ترین و بزرگترین انقلاب این مملکت که بعد از فتح بابل است بایشان احترام می‌گذاریم (صحیح است) جلب می‌کنم یک جمله‌ای در بیان ایشان بود که فرمودند دولت باید یک قانون جدید استخدام به مجلس تقدیم کند (نخست وزیرـ همین قانون است) بسیار خوب این توضیح به نظر بنده مفید است برای نمایندگانی هم که این موضوع را میگذرانند یعنی اقای نخست وزیر بنده قانع بودم به این مطلب ولی این تذکر و تصریح آقا به نظر بنده لازم بود درباره مسئله فوریت بنده تصور می‌کنم یکی از دو ناحیه مطلب بس است چون آنچه فرمودید و بنده هم معتقدم و حقیقتاً می‌بایستی وقتی مصالح مملکت در میان است الفاظ گم بشود. اما به هر حال الفاظ هم نباید گم بشود چون مبانی کار بر این کلمات است یک قانون یعنی تعدادی کلمه، یک فرمان یعنی تعدادی کلمه و اگر این کلمات از بین بروند کار مشکل می‌شود فوریت لایحه‌ای در اینجا مطرح است که یک قانونی تصویب شد که قانون استخدام برود به یک کمیسیون و آنجا با سرعت تصویب بشود بنده تصور می‌کنم دولت لااقل می‌تواند موافقت بفرماید که این فوریت نباشد و قانون استخدام که انشاءالله بعد از لایحه قانون خوهد شد قانونی است که با سرنوشت تصور می‌کنم دویست و پنجاه هزار نفر «بنده آمار درستی ندارم» با سرنوشت دویست و پنجاه هزار نفر مردم زحمتکش این مملکت ارتباط دارد بنده تصور می‌کنم خود هأت محترم دولت هم موافق این نکته هستند که درباره یک مسئله‌ای به این اهمیت عجله در عجله لازم نیست بسیار خوب رفتن به کمیسیون صحیح ولی بفوریت چرا؟ اگر فوریت هست نرفتن به کمیسیون چرا؟ بنده تصور می‌کنم ما با کمال میل آماده‌ایم برای اینکه به سرعت آنچه را که به مجلس بعهده دارد انجام بدهیم ولی جناب آقای نخست وزیر سرعت در سرعت و عجله در عجله شاید که ریاضی دانان میگویند بقوه۲ شاید مصلحت نیست اگر هست بنده عرضی ندارم به هر حال علت مخالفت بنده و دلیل و مخالفت بنده توضیحی بود که عرض کردم بنده شاید معتقد باشم که همه کارها را باید از راه انقلابس عمل کرد ولی بایستی در نظر داشت میان خیلی تندرفتن و کندرفتن لاک‌پشتی راهی هست که راه سلامت و راه نجات وراه بثمر رساندن انقلاب اصیل مملکت است.
نایب رئیس ـ آقای مرتضوی.
مرتضوی ـ موضوع مهم اصلاح قانون استخدام کشوری که پایه گذار تشکیلات مملکت است از مسائلی است که از سالیان دراز لزوم اصلاحش احساس شده (صحیح است) مخصوصاً بنده بخوبی بخاطر دارم که اعلیحضرت همایون شاهنشاه در کنفرانس اقتصادی ۶ اسفند ۱۳۴۱ مخصوصاً به این نکته اشاره فرمودند و به دولت وقت تأکید فرمودند که هر چه زودتر نسبت به اصلاح قانون استخدام کشوری اقدام بشود برای اینکه این جنگ مقرراتی که آقای گودرزی به آن اشاره فرمودند واقعاً آنقدر پیچ در پیچ شده که حل مشکلات و معضلات قانون استخدام برای متخصصین آن هم مشکل شده‌است. دولت گذشته از لحاظ وظیفه‌ای که داشته یک قانونی را به مجلس شورای ملی تقدیم کرد بعدها به تصویب نمایندگان مقرر شد که شش ماه طرح آن در مجلس بتعویق بیفتد تا هر کس نسبت به این قانون اعتراض و ایرادی دارد به مجلس بنویسد و در کمیسیون مربوطه مورد رسیدگی قرار بگیرد و هر اصلاحی که واقعاً مفید تشخیص شود آنها را خارج نویس بکنند که در موقع طرح مورد استفاده قرار بگیرد با تأکید مجددی که اعلیحضرت همایونی نسبت به این امر خیلی ضروری فرمودند دولت وظیفه داشته‌است که هر چه زودتر این امر را اطاعت بکند آنچه امروز اینجا مطرح است راجع به فوریت لایحه‌است که دولت تقدیم کرده هیچ ربطی به ماهیت مطلب ندارد، هیچ حکم نمی‌کند که کمیسیون خاص هم می‌تواند آنقدر که لازم است، آن قدر که ضرورت دارد در این کار مطالعه بکند و یک قانون صحیح و جامعی تحویل ملت ایران بدهد (صحیح است) فوریت راجع به همین لایحه‌است که دولت تقدیم کرده که ما زودتر این اجازه را بدهیم که این کمیسیون خاص تشکیل بشود بعقیده بنده این فوریت لازم است و بهیچوجه نظر این نیست که یک کاری بدون مطالعه و دقت انجام بشود (صحیح است) و چون این فوریت ناظر بر این امر خاص است بنده معتقدم که بسیار ضرورت دارد و خیلی هم لازم است (صحیح است، احسنت).
نایب رئیس ـ بفوریت این لایحه رأی می‌گیریم خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به کمیسیونهای مربوطه فرستاده می‌شود.
- شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به الحاق بقرارداد وین و ابلاغ به دولت
۷- شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به الحاق بقرارداد وین و ابلاغ به دولت.
نایب رئیس ـ دو لایحه در دستور مذاکرات مجلس است یکی مربوط به قرار داد وین و یکی مربوط به شمول مستشاران نظامی آمریکا به مقررات قرار داد وین. دولت تقاضا کرده که این دو لایحه امروز مقدم بر سایر لوایح در دستور مجلس قرار بگیرد. ینابراین لایحه مربوط بقرارداد وین مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش شور دوم از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲ مهرماه ۱۳۴۳ با حضور آقای میرفندرسکی معاون وزارت امور خارجه لایحه شماره ۲۵۲۲-۱۳۴۳/۴/۱ ارسالی از مجلس سنا راجع به قرارداد وین درباره روابط سیاسی که گزارش شور اول آن بشماره ۱۰۰۱ چاپ شده‌است برای شور دوم از رسیدگی قرارداد و ماده واحده مربوط بقرارداد را عیناً تصویب نمود. اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده ـ قرارداد وین درباره روابط سیاسی که در تاریخ هیجدهم آوریل ۱۹۶۱ مطابق با ۲۹ فروردین ۱۳۴۰ در شهر وین به امضای نماینده مختار دولت شاهنشاهی رسیده و مشتمل بر ۵۳ ماده و دو پروتکل می‌باشد تصویب و بدولت اجازه داده می‌شود اسناد تصویب آنرا مبادله نماید.
از طرف مخبر کمیسیون امور خارجه ـ دکتر ضیائی.
دکتر مبین ـ بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم.
نایب رئیس ـ بفرمائید.
دکتر مبین ـ در این مطلبی که الان مطرح است که بنا به تقاضای دولت دو لایحه در دستور قرار می‌گیرد و طبق اجازه‌ای که ماده ۷۲ آئین نامه می‌دهد دولت می‌تواند چنین تقاضائی را بکند که یک مطلبی که در دستور نبوده در دستور قرار بگیرد (نایب رئیس ـ در دستور بوده‌است) صورت جلسه قبل اینجاست در دستور نبوده، صورت جلسه‌ای که تصویب شد در آن چنین چیزی نیست و خود آقای رئیس هم استناد فرمودند که ریاست محترم دولت تقاضا کرده‌اند. چون رئیس دولت تقاضا کرده باید به این تقاضا رأی گرفته شود. بنده نظری ندارم تقاضائی است برطبق آئن نامه شده باید نسبت به آن رأی گرفته شود. البته مجلس موافق است، رأی هم می‌دهد.
نایب رئیس ـ این دو لایحه در دستور مذاکرات مجلس بوده‌است و چاپ هم شده و حاضر است منتهی در جلسه قبل مطرح نشده بود. امروز دولت تقاضا کرد که مقدم بر سایر لوایح شود و محتاج به رأی نیست (رامبد ـ لایحه خوانده نشد) خوانده شد یک بار دیگر ماده واحده قرائت می‌شود.
ماده واحده ـ قرارداد وین درباره روابط سیاسی که در تاریخ هیجدهم آوریل ۱۹۶۱ مطابق با ۲۹ فروردین ۱۳۴۰ در شهر وین به امضای نماینده مختار دولت شاهنشاهی رسیده و مشتمل بر ۵۳ ماده و پروتکل می‌باشد تصویب و به دولت اجازه داده می‌شود اسناد تصویب آن را مبادله نماید.
نایب رئیس ـ آقای رامبد.
رامبد ـ بیش از آنکه همکاران محترم من از زیاد صحبت کردن من ناراحت هستند من خودم از حضورتان شرمنده هستم. البته کار مملکتی است، کار مملکتی را به دست تعویق و منفی بافی و دستخوش الفاظ قراردادن صحیح نیست (صحیح است) اما بصرف این مطلب صحیح هم همه چیز را سرسری گرفتن و سطحی نشستن و بلند شدن و رفتن و وظیفه را فراموش کردن صحیح نیست (قراچورلوـ در مورد خودشان میفرمایند.) همینطوری است که میفرمائید (بانو دکتر پارسای ـ هر کسی وظیفه خودش را میداند) در مورد خودم عرض می‌کنم قراردادی را مجلس محترم مطرح کردند و تصویب میفرمایند که فقط برای سطحی بودن و سرسری بودن یا نبودنش یک سطرش را می‌خوانم و استدعا می‌کنم درست ت. جه بفرمائید و آ“وقت به من بفرمائید کدام صحیح است صفحه ۴ بند د «استحضار از اوضاع و سیر وقایع در کشور پذیرنده با استفاده از تمام وسائل مشروح و گزارش آن به حکومت کشور فرستنده» (دکتر کیان ـ مشروح غلط چاپی است مشروع درسا است) این را بفرمائید که بنده روشن بشوم اگر مشروح است کدام مشروح است اگر غلط چاپی است و مشروع است ما که داشتیم مشروح را تصویب می‌کردیم از این اشاره کوچک بگذریم بطور کلی قراردادهای بینالمللی من جمله قرارداد وین با قراردادهای دو مملکت با توجه به مصالح بین این دو مملکت نمایندگانشان مطلب را مطرح می‌کنند و اگر مورد قبول هر طرف قرار نگرفت اصلاً تصویب نمی‌شود ولی قراردادهای بینالمللی جوری است که مثل بنده اقلیت اگر کسی حرفی داشت صحبتش را می‌کند و اکثریت محترم هم اگر صحبتها را قبول نکرد رأی می‌دهد بنابراین معلوم نیست که گفتار آن نماینده اقلیت برای حفظ منافع و مصالح ملت خودش در آن جمع مورد نظر بوده باشد بلکه تصویباین قرارداد مود علاقه آن نفوذی است که به اکثریت آن حاکم است اگر قرارداد باشد بنده که در خانه‌ام یک درخت گردو دارم با چهار نفر دیگری که اصلاً در خانه‌شان درخت گردو نیست طبق یک قراردادی موافقت بکنیم که هر چقدر درختها گردو دارند در حیاط خانه ما با هم تقسیم بکینیم من هر قدر سر و صدا بکنم آن سه نفر رأی می‌دهند و به این ترتیب وقتی تصویب کردند آن درخت گردو تقسیم می‌شود یک مواردی هست (مهندس صائبی ـ این نظر در اینجا وارد است؟) متأسفانه یا بدبختانه وارد است موادی در اینجا هست که اشاره می‌کند (به افراد خانواده) بنده از نماینده محترم سئوال می‌کنم (افراد خانواده‌ای) که در اینجا برای آنها امتیازاتی قائل می‌شویم بنظرایشان در مملکت، آنچه که ما قبول می‌کنم چه معنی و تفسیری دارد متأسفانه در ماده اول قرارداد که این اصلاحات تفسیر شده‌است بنده چیزی ندیدم. اما اگر فردا همشیره یکی از این مأمورین باتفاق او رفت و در یکجا زندگی کرد و واقعه‌ای پیش آمد که از انی قرارداد خواستند برای مصونیت او استفاده بکنند طبق این تصویبی که می‌کنند این همشیره هم جزء افراد خانواده هست یا نیست؟ ما چه چیز را داریم تصویب می‌کنیم بنده این مطالبی را که عرض می‌کنم بهیچوجه ایراد من به این قرارداد نیست فقط جلب توجه مجلس محترم و سروران عزیزم است بر این که آنچه که ما تصویب میکینم خودمان بدانیم چه تصویب می‌کنیم در این جا ماده‌ای هست که برای نمایندگان سیاسی نمایندگان اداری نمایندگان فنی و اینگونه مأمورین ما متقابلاً این کلمه را عرض می‌کنم متقابلاً معافیتها و مزایائی قائل هستیم آیا دولت ایران هم مأمورین اداری و فنی به اندازهای دراد که از سایر ممالک دنیا در این جا هر کوچه و پس کوچه و خیابانی که شما می‌بینید و علائم پشت اتوموبیلها حاکی از این است که اینها مأمورین خارجی هستند بنده از نماینده محترم وزارت خارجه استدعا می‌کنم مجلس شورای ملی را روشن بفرمایند از این قرارداد بینالمللی چند نفر از مأمورین ایرانی در خارج از مملکت ایران، در ممالک بزرگی مثل شوروی و آمرکیا و انگلستان و امثال آنها از این مزایا بهرهمند می‌شوند و چند نفر از آنها در این مملکت بهرهمند می‌شوند (قراچورلو ـ موضوع نفر نیست مناسبات بین دول است) تصور می‌کنم با این چند ماهی که در خدمت شما بودم به این مسائل روشن شده‌ام. در این جا ماده‌ای است که البته به کشور پذیرنده اجازه می‌دهد که تعداد این مأمورین را در صلاحیت مملکت خودشت پیش بینی بکند و به دولت فرستنده بگوید نمایندگان خودش را محدود بکند ماده بسیار خوب است ولی باز هم البته رأی بنده یک نفر یا چند نفر همفکر من ممکن است مورد احتیاج شما نباشد ولی تقاضا ملت ایران در هر حال مورد احتیاج شما است (صحیح است) بفرمائید در این جا و به من بفرمائید وزارت خارجه چه در نظر گرفته ما در شهری چون واشنگتن و نیویورک و لندن نسبت به جمعیت آن شهرها چقدر مأمور خارجی می‌بینیم که از مصونیتها و معافیتها بهرهمند هستند و در شهر عزیز و پایتخت خودمان چقدر آدم می‌بینیم که از معافیت‌هاو مصونیتها بهرهمند هستند و بالاخره این قرارداد برای مملکت ایران و ملت ایران چه مصلحتی دارد (یکنفر از نمایندگان ـ هیچ) بنده هیچیک از عرایضم مبتنی بر این نبود که با این قرارداد مخالفم ولی استدعای من در این بود برای اینکه یک فردی از خود من بی‌اطلاع‌تر بیاید بگوید می‌بینم از کشورهای دیگر حتی کسانی که یخچالشان را تعمیر می‌کنند حتی شاگرد مکانیک از مصونیتی که سفیر کبیر ما در ممالک دیگر استفاده می‌کند، استفاده می‌کند. (صحیح است) (خواجه نوری ـ اینطور نیست) اما اینطور بدبختانه هست آقای خواجه نوری مملکت را با شوخی و تعارف مصالحه نکنیم عزیز من (احسنت) بنده عرض کردم با این کیفیت به هیچوجه مخالف نیستم قراردادیست بینالمللی و تکیه می‌کنم و ۱۸ بار هم زیر این کلمه خط می‌کشم متقابل، متقابل، متقابل، ولی آیا من که یک مهمانی در خانه‌ای می‌روم معنیش این است که در مقابل این یک میهمانی دویست نفر در بازدید بپذیرم! این صحیح نیست آقای خواجه نوری پس این افتخار شما و اینهم نقص من که این عرایض را کردم (احسنت).
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر.
نخست وزیر ـ باز هم درشأن مجلس انقلابی است که هر حرفی با احساسات انقلابی زده شود (احسنت) ولی نتیجه آن کار را هم کاملاً در نظر گرفت اگر جناب آقای رامبد نمی‌فرمودند که با این گزارش مخالف هستم و رأی به آن خواهم داد (رامبد ـ بنده نگفتم مخالف نیستم معلوم هم نیست رإی ندهم بعد از توضیح جنابعالی معلوم می‌شود) خیلی خوب است اصولاً در اجتماع دموکراتیک و مشورطه‌ای که ما داریم با این آزادی بیان که نمونه‌اش جناب آقای رامبد هستند هیچ اجباری در قبول هیچ اصلی نیست مجلسی است محترم رأی مجلس قاطع است و بدون تردید کسی بر دیگری وطنپرستتر و علاقمندتر به این مملکت نیست (صحیح است) اگر اکثریت مجلس نسبت به یک مطلبی رأی می‌دهد با فهم و درایت و تطبیق با مسائل و منافع مملکتی است و اگر اقلیت رأی نمی‌دهد آنهم با صداقت و عقیده‌است ولی نباید مردم فکر کنند که احتمالاً ممکن است دسته‌ای از دسته دیگر وطنپرستتر باشند این را من جواب عرض می‌کنم که چنین چیزی نیست و اگر اکثریت رأی می‌دهد با در نظر گرفتن وضع مسائل بینالمللی است کنفدراسیون وین و قرارداد بینالمللی وین را شصت و چند کشور امضاء کردند و از پارلمانشان گذرانده‌اند و قبول کردند اینها یک مسائل بسیار عادی بینالمللی است حالا اگر آقای رامبد انتظار داشتند بعد از جنگ بینالمللی دوم بجای آنکه آمریکا به انگلیس کمک کند انگلستان به آمریکا کمک متقابل می‌کرد و ما اگر نیازی به بعضی متخصصین فنی خارجی داریم از طرف ما این متخصصین اعزام نشوند بنده عرضی ندارم آن قضاوتش با مجلس است ولی بنده می‌خواهم این افتخار را امروز داشته باشم که در مجلس عرض کنم که دولت ایران در آینده نزدیکی از این امتیازات استفاده خواهد کرد (احسنت) برای اینکه امروز ما متخصصین نفتی‌مان در افغانستان و فردا در هندوستان و پس فردا در لیبی و حبشه همین امتیازات را خواهند داشت (احسنت) برای اینکه ما در یک صنعت پیشرفته هستیم و توانسته‌ایم و توانستیم جایمان در بازارهای بینالمللی باز کنیم و از این امتیازات هم استفاده کنیم (احسنت) ولی داشتن چند نفر متخصص فنی برای ضرورت و احتیاج به تشخیص دولت ایران با این استقلال سیاسی و با این قدرت و با این رهبری و با این دولت گمان می‌کنم این چنین افکاری درباره آن صحیح نباشد بنده دیگر عرضی نمی‌کنم این یک مسائل بینالمللی است مسائل سیاسی است باید نسبت به اینها با یک نظر دیگری نگاه گردد تشنج بوجود آوردن در افکار عمومی در شأن این افکار سالم نیست مسائل را باید با نهایت دقت و باریک بینی و وطنپرستی مشاهده کنیم دقت کنیم تصویب کنیم و هیچکس در اینجا امتیازی در این مسائل ندارد و این طرز معافی را که فرمودند که دشته‌ای را اگر تصمیمی بگیرند نقصی در آنجا هست چنین نیست بنده به عنوان رئیس دولت و دبیر حزب ایران نوین در اینجا با افتخار اعلام می‌کنم که این مسائل در وضع سیاسی در وضع اقتصادی ایران و در وضع اجتماعی ایران با داشتن رهبری مانند شاهنشاه و دولت خدمتگزاری مثل بنده و با داشتن مجلسین شورای ملی و سنا این مسائل صدق نمی‌کند و روشن است (صحیح است ـ احسنت).
نایب رئیس ـ آقای معاون وزارت امور خارجه
میرفندرسکی (معاون وزارت امور خارجه)- بنده به جناب آقای رامبد همیشه ارادت داشتم و امروز ارادتم بیشتر شد برای اینکه نطق بسیار فصیحی که فرمودند در موقعیتی که من هستم و مطالبی را که عرض می‌کنم اقتضا نمی‌کند فصاحتی به خرج بدهم و‌های را با هوی جواب بدهم بنده کوچکتر از این هستم که از هر جهت که ملاحظه بفرمائید ولی چون مستقیماً اشاره‌یی فرمودید و فکر می‌کنم همین اشاره عنایتی بود که بنده بیایم و توضیحاتی بعرض برسانم. به رل اقلیت و اکثریت در قراردادهای بینالمللی اشاره فرمودید قراردادهای بینالمللی همانطور آقایان استحضار دارند بر دو نوع است قراردادهای دو جانبه که عبارتست از قراردادهائی که بین دو دولت و برای مسائل مبتلا به آن دول منعقد می‌شود و دولت ثالثی را در آن قرارداد راه نیست برعکس قراردادهای چند جانبه قراردادهای اصولی هستند که حاوی اصول کلی حشر و نشر بینالمللی هستند و در این قراردادها تمام ملل کم و بیش ذی‌نفع هستند قراردادهای دسته جمعی از اواخر قرن نوزدهم شروع شد و تا به امروز مرتب در حال تکامل است و قراردادهای دو جانبه دارد کم می‌شود و قراردادهای چند جانبه زیاد می‌شود علت این امر این است که ممالک بهم نزدیکتر شده مسائل مورد نیازشان بیشتر می‌شود و چنین قراردادهایی را تهیه می‌کنند روی میز سازمان ملل متحد می‌گذارند که هر کس می‌تواند همانطور که میرو چای می‌خورد این را امضاء کلی که در قراردادهای چند جانبه رعایت می‌شود اصولی نیست که همه عالم از آن پیروی بکنند وقتی که قرارداد برده فروشی فرض بفرمائید در اواسط قرن نوزدهم منعقد شد (چند نفر از نمایندگان ـ منع برده فروشی) منع برده فروشی این قرارداد مخالفینی هم داشت و هنوز هم که صد سال از آن می‌گذرد مخالیفینی دارد ولی در اصل قراردادی بود که جامعه بینالمللی به طرف آن پیش رفت. قرارداد وین قراردادی است که اصول کلی آن از سال ۱۸۱۵ به اینطرف مورد احترام کشورها بوده و در لاهه هم در ۱۹۳۰ که دست بردند اصلاحات زیادی در آن نکردند منتهای مراتب خصوصیات قراردادهای چند جانبه این است که قراردادهای چند جانبه اصولی را که به مرور زمان مورد استفاده ملل است تدوین می‌نماید و جلو آنها به صورت واضع می‌گذرد یعنی عرف را تبدیل به قانون می‌کند یعنی ننوشته را تبدیل به نوشته می‌کند و وقتی که این قرارداد در سال ۱۹۶۱ در وین به تصویب رسید مدت مدیدی در اطرافش در آن جلسه صحبت شد و در جلسات سازمان ملل متحد صحبت شد نظرات تلفیق شده و حتی نظراتی بود که عده‌یی از کشورها توافق نداشتند برایش یک پروتکل خاصی گذاشتند مملکت ایران هم عضوی است از جامعه بینالمللی از جامعه آزاد بینالمللی و در سازمان ملل متحد هم عضو است و حرکت می‌کند بهمان جهتی که دنیای مترقی حرکت می‌کند با توجه به منافع و مقتضیات خودش این بود کلیاتیکه می‌خواستم به عرض برسانم در قراردادهای دو جانبه و چند جانبه و اهمین قراردادهای چند جانبه در روابط بینالمللی فعلی. اما فرمودند که افراد خانواده مثلاً اگر خواهرش شاید با او زندگی کند این چه می‌شود باید خدمتتان عرض کنم که ماده ۱۰۳۱ قانون مدنی تعریف خانواده را می‌کند وقتی یک مأموری می‌آید به ایران یک یاداشتی فرستاده می‌شود که این عده تحت تکفل او هستند و زندگی می‌کنند ما آنها را نمی‌شناسیم خواهر او را نمی‌شناسیم ملاحظه میفرمائید که بهش مصونیت بدهیم این بستگی به تشخیص ما دارد ولی فرمودید عمل متقابل که می‌شود چرا آنقدر افراد خارجی در اینجا داریم و در خارج نداریم برای اینکه ما احتیاجی داریم و باید احتیاجات خودمان را رفع کنیم در روابط بینالمللی امروزه این نجوه عمل می‌شود و اینکه به مفاد ماده ۱۱ اشاره فرمودید ماده ۱۱ را قرائت بکنم.
- ماده ۱۱-(۱) در صورت عدم توافق صریح نسبت به تعداد افراد مأموریت ـ کشور پذیرنده می‌تواند خواستار شود که تعداد این افراد با توجه به مقتضیات و اوضاع کشور و با توجه به نیازمندیهای مأموریت از حدودی که خود معقول و متعارف تلقی می‌کند تجاوز ننماید» بنده دیگر عرضی ندارم.
نایب رئیس ـ آقای حاذقی.
حاذقی ـ موافقم.
رامبد ـ بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم.
نایب رئیس ـ بفرمائید.
رامبد ـ عرض کردم با لایحه مخالف نیستمبرای اینکه برای من هنوز روشن نیست و تا دولت توضیح ندهد تصمیم خودم را نخواهم گرفت و حالا هم تا موقعی که روشن نشده‌ام نمی‌توانم رأی بدهم منتهی بنا به عادت مطلب را بدتقریر می‌کنم و این ناشی از عدم شهامت که جناب آقای نخست وزیر فرمودند نیست ایکاش موردی پیش نیاید که جنابعالی شهامت بنده را بیازمائید آنوقت می‌ترسم برای شما خوب نباشد و اما راجع به مطلبی که فرمودند آقای معاون وزارت امور خارجه بنده را روشن کنند طبق ماده ۱۱ وزارت امور خارجه ایران است که می‌تواند تعداد مأمورینی را در ایران تعیین بکند و احتیاجات فنی ربطی به اعطای امتیازات مصونیتی ندارد ما هر چقدر هم هاحتیاج داشته باشیم هیچ احتاجی نیست که این مصونیت را بدهیم راجع به قراردادهای بینالمللی هم بیانات بنده تحریف شد تا این اندازهای که توضیح فرمودند بنده در درسهای قبلی خوانده بودم.
نایب رئیس ـ آقای رامبد این مطالب مربوی به اخطار نظامنامه نیست.
رامبد ـ اخطار نظامنامه‌ای دارم مطابق ماده ۸۰ آئین نامه عرض بنده تحریف شد.
نایب رئیس ـ بفرمائید.
رامبد ـ آنچه راجع به قراردادهای بینالمللی عرض کردم گفتم که نماینده دولت در چنین قراردادها مختار نیست و این مجلسین هر مملکت هستند که باید مواد مفاد آن قراردادها را بخوانند و تصویب یا رد کنند و بصرف اینکه نماینده دولت هر چه خواسته در آنجا گذاشته‌است نیست این مجلسین باید ببینند که مصرف مملکت هست یا نیست (صحیح است) جنابعالی هم اگر تشریف بیاورید اینجا و بفرمائید در وزارت امور خارجه ممالک دیگر در چه حدودی و چه نسبتی این امتیاز را با آنها داده و چند برابر نمایندگانی که ما درآنجا داریم این امتیاز را می‌دهیم شاید هم بنده موافق شدم و شاید هم برخلاف نظر جناب آقای نخست وزیر این شهامت را داشتم که با کمال سربلندی رأی مخالف بهتان بدهم (قراچورلو ـ سفره که می‌اندازند هر کس باندازه سهم خودش می‌خورد).
نایب رئیس ـ آقای حاذقی بفرمائید.
حاذقی ـ عرض کنم این از خصوصیات حکومتهای دموکراتیک و آزاد است که واقعاً مسائل را زیر غور و بررسی قرار بدهد و افراد با کمال بی‌نظری و آزادی عقیده خود را ابراز دارند منتهی یک مسأله ایست و آن این است که برای درک پاره‌ای از مطالب وقت بیشتر لازم است و فرصت بیشتر که همه آقایان نمایندگان محترم آن فرصت و وقت را صرف درک جزئیات مطالب کنند تا آنکه مطلبی پوشیده و مبهم نماند اینجا می‌خواستم عرض کنم اولاً سیاست کلی دنیا اینست که دنیا رو به تفاهم، رو به نزدیک شدن ملل می‌رود امروز روزی است که در کشورها صحبت از تشکیل حکومت جهانی می‌شود و همه ملل مثل اعضای یک خانواده شمرده می‌شود و خلاصه نزدیک شدن به آن روح تعالیم اخلاقی ما ایرانیها و دین ما که دیم اسلام است که فرموده‌است بنی‌آدم اعضای یک پیکرند می‌رود بنابراین باید مسائل را با یک نظر وسیع‌تر و یک افق بازتر نگاه کرد. این قرارداد در کمیسیون خارجه مجلس شورای ملی با حضور نماینده دولت مطرح شده و هر ماده به تفصیل روی آن صحبت شده آمده مجلس استدعا می‌کنم توجه بفرمایند و هیچکس نمی‌خواهد بضرر مملکت قدمی بردارد گاهی جهل بر موضوع ایجاد یک تعصبی می‌کند و از طرفی ما نمیدانیم امروز یک اغراض و مقاصدی است در دنیا که سعی می‌کنند افکار ساده افرادی را که به حقایق واقف نیستند منحرف بکند و در واقع آنها را خواهند کشاند به بحث‌های غیر مفید که ایجاد تشتت می‌کند ولی ما خوشبختانه ملتی هستیم که این مسائل را پشت‌سر گذاشته‌ایم و تمام این تجربه‌ها و آزمایش‌ها را کرده‌ایم این امتیازات چیز تازه نیست این حداقل امتیازاتی است که قائلند الان بیش از این حداقل در بین خیلی از ملت‌ها هست و رعایت می‌شود و ما هم در حال حاضر این را داریم عمل می‌کنم این حداقل امتیازات سیاسی است که دول امضاء کننده به هر کس می‌دهد بین این امضاء کنندگان مللی هستند که بسیار باشهامت‌تر و وطنپرستتر از خیلی ملتهای دیگر که حالا مشغول با جرح و تعدیل این مسائل در دنیا هستند آنهائی که این امضاء کرده‌اند همه از روی فهم و درک امضاء کرده‌اند پارلمان ما آخرین پارلمانی است که این را می‌خواهد تصویب کند. پارلمان فرانسه و آمریکا و شوروی تصویب کردند ما نمی‌خواهیم کار تازه‌ای بکنیم ما می‌خواهیم حداقل مزایای سیاسی که امروز در دنیا ملت‌ها برای افراد قائل هستند مجلس مان تصویب کند که ما هم در سیاست بین‌الملی هم آهنگ هستیم بنابراین من خواستم عرض کنم که بعضی تبلیغات و تحریکاتی که افراد ندانسته می‌خواهند بلندگوی یک سیاستهای خارجی باشند نباشد (همهمه نمایندگان زنگ رئیس) اجازه می‌دهد استدعا می‌کنم.
نایب رئیس ـ اجازه بفرمائید ناطق صحبتشان را بکنند اگر آقایان مطالبی دارند تشریف بیاورند بگویند.
حاذقی ـ این از خصوصیات حکومت آزاد و دمکراتیک است که همه حق دارند در شرایط مساوی حرف بزنند می‌خواستم عرض بکنم من بصفت یک نماینده مجلس و به صفت یک عضو کمیسیون خارجه عرض می‌کنم بعد هم آقایان می‌توانید رأی بدهید یا ندهید خواستم ذهن همکاران محترم روشن شود که با تصویب این قانون هیچ کار تازه‌یی برای مملکت نمی‌شود این چیزی است که الان نمایندگان سیاسی سفرا و کنسولها و نمایندگان دولت آنها در کشورما از آن برخوردارند چنانکه نمایندگان ما هم در هر جای دنیا از آن برخوردارند (صحیح است) همانطوری که عرض کردم چون یک افراط و تفریط‌هائی درباره قوانین مورد مطالعه در روابط بینالمللی بوده و نمایندگان سیاسی و حقوقی و احترامیکه نمایندگیها برای خودشان قائل بودند اختلاف نظری بوده‌است قرارداد وین آنرا اصلاح کرد و مجالس هم تصویب کرده‌اند و تصدیق بفرمائید در اینجا حقی قائل شده‌اند که اگر ملتی از حقوق خودش و از حدود اختیارات خودش تجاوز بکند برای یک عرض سیاسی فوراً وزارت امور خارجه آنکشور بگوید بس است توقف کنید اما این اساسنامه نیست یعنی اگر سفارتی کار داشت و ما هم اگر بودجه‌مان، اعتبارمان اجازه بدهد ششصد نفر استاد و دانشمند فنی و غیره بتوانیم بفرستیم به سفارت ایران در مسکو این حق را داریم اما این مسئله که جناب آقای رامبد اشاره فرمودند به افزایش تعداد نمایندگان بعضی از ملت‌ها که اینجا هستند آقای رامبد ما باید یک ملتی باشیم که آنقدر به وطن خودمان علاقمند باشیم که هرگز یک فردا ایرانی فکر خیانت به مملکت خودش درش رسوخ نکند در مخیله‌اش خطور ندهد هر کس در اینجا باشد ترسی نداریم ما یک مملکت پشت پرده آهنین نیستم ما خوشمان می‌آید افراد زیادی از تمام مملکت دنیا بیابند به ایران به صف توریست به صف نماینده سفارت و البته اگر ما توجهی خودمان به سیاست ایران بکنیم هرگز به وطن خودمان خیانت نمی‌کنیم (صحیح است) حرفی هم نداریم ایران اکنون در شاهراه بینالمللی قرار گرفته و ما خوشبخت می‌شویم که مسائل مستور و پوشیده‌ای نداریم سیاست ما سیاست باز است و خود اعلیحضرت همایون شاهنشاهی هم در نطق‌ها سیاستشان را میگویند دولت ما هم مسائل سیاسی‌اش را علناُ میگوید ما یک چیزهای سری نداریم که نماینده خارجی بیاید جریانی را بگوید ما یک ملتی هستیم صلح طلب و طرفدار حقوق بینالمللی و به تمام ملل احترام می‌گذارند (احسنت) دیدید و تجربه هم شده ملتهای بزرگ آمدند با ما بدرفتاری کردند ما هم مقابله به مثل کردیم ما هم محکم مثل کوه ایستادیم برای اینکه ملتی هستیم متکی به ایمان و نگرانی نداریم که اعضاء فلان سفارت زیاد است یا کم و در اینباره هم این قرارداد بما حق می‌دهد که دولت ما جلوگیری بکند از افزایش تعداد نمایندگانی که به ایران می‌آیند و در اینباره می‌خواهم عرض کنم که ما با تصویب این قانون چیز تازه‌ای را تصویب نمی‌کنیم و با تصویب این قانون وجدان ما راحت باشد.
پاینده ـ اخطار نظامنامه‌ای دارم.
دکتر عدل طباطبائی ـ کدام ماده؟
پاینده ـ مربوط به مقام ریاست بنده حقیقتش این مطلب مربوط به نظامنامه را در اینجا با تردید تلقی کردم چون در موقع اخطار ماده نظامنامه باید گفته شود بنده به نظرم آنچه بحث در این موارد می‌شود مورد دارد و باید گفته شود خیلی دقیق از آقای نخست وزیر گله می‌کنم که چرا دیر به دیر به مجلس می‌آیند که مجلس ما جانی بگیرد و مباحثاتی بشود و مجلس ما گرم بشود ماده چهل و سه آئین نامه در وظایف کمیسیون دادگستری میگوید بنظر بنده این لایحه به کمیسیون دادگستری باید برود ولی به کمیسیون دادگستری ارجاع نشده بنده هم متأسفانه چون نبودم جزء غائبین با اجازه یا بی‌جازه بودم می‌بینم که فقط به کمیسیون امور خارجه رفته در این جا صحبت از مصونیتها هست صحبت از مسائل حقوقی شده قسمت استخدامی دارد که باید برود به کمیسیون استخدام توضیحات آنرا در کلیات اگر فرصت شد عرض می‌کنم حالا در نظامنامه دارم صحبت می‌کنم فقط درباره اخطار نظامنامه‌ای عرض می‌کنم ظاهراً اینطور است که وقتی در لایحه‌ای بحث می‌شود باید دید که باید به کدام کمیسیونها رفته باشد بنده تصور می‌کنم اگر مخادیم گرام توجه بفرمایند این لایحه قطعاً به کمیسیون دادگستری باید می‌رفت و عنوان قانونی و عنوان مصونیتهائی که به یک گروهی از اتباع ممالک دیگر می‌دهند اصطکاک با قوانین مملکت دارد بنده تصور می‌کنم در این مطلب شاید دقت کافی نشده‌است استدعا می‌کنم به عرض بنده توجه بفرمائید قطعاً باید به کمیسیون دادگستری برود و بعد به مجلس می‌آید و بحث می‌شد اگر در ارجاع کمیسیونها دقت کافی شده و نقطه نظر خاصی هست توضیح بفرمائید که بنده هم با فهم کند خودم بفهمم که چرا یک لایحه به این اهمیت که یک مقدار زیاد مواد عمومی و جزائی و موارد بسیار ایجاد مصونیت جزائی و حقوقی دارد به تنها کمیسیونی که حق داشته‌است رسیدگی کند نرفته‌است (صحیح است) بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس ـ کلیه این قبیل لوایح تاکنون به کمیسیون امور خارجه رفته‌است و در موارد دیگر همین طور عمل شده آئین نامه هم تصریح دارد که قراردادهای بینالمللی مرجعش کمیسیون خارجه‌است.
نایب رئیس ـ آقای سرتیپ‌پور
سرتیپ‌پور ـ بنده خیال می‌کنم که مسائل تخلیط شده‌است عرض کنم که یکوقت هست که ما موضوعی را که مربوط است بقرارداد بین اول داریم بحث می‌کنیم و یکوقت است بقراردادی که بین دو دولت تنظیم شده‌است در حال حاضر صحبت از قرارداد ایران و یک دولت نیست تا ما بیائیم بررسی کنیم ببینیم کدام یک از اینها کمتر یا کدامیک از اینها بیشتر می‌خواهند از حقی استفاده بکنند. قراردادی است بین دول که خوشبختانه در مقدمه این قرار داد تذکاریهائی است که بنده اگر اجازه بدهید برای رفع سوء تفاهم این تذکاریه را می‌خوانم «دول عاقد این قرارداد با تذکار این معنی که همه مردم کشورها از دیرباز قائل به نظامات خاصی در مورد نمایندگان سیاسی می‌باشند با معرفت به مقاصد و اصول منشور ملل متحد درباره تساوی مطلق دولت‌ها و حفظ صلح و امنیت بینالمللی و توسعه روابط دوستانه بین ملت‌ها» در اینجا تساوی مطلق دولت‌ها را تأکید کرده‌است آنچه که می‌تواند باعث نگرانی باشد این است که تساوی عملاً اجرا نشود ولی خیال می‌کنم با توجه به این قرارداد که همه امضاء می‌کنیم همه مجبوریم اجرا بکنیم این قرارداد از نظر امضائی که پایش گذاشته‌ایم و همه باید آن تساوی مطلق را احترام بگذاریم و بخواهیم چون شک نیست که فرق بین دولت مستقل و دولت غیر مستقل نمی‌تواند از تساوی استفاده بکند این قرارداد با علم به اینکه ملت ایران دولت ایران حق تساوی خودش را محفوظ داشته‌است و مستقل است و از حاکمیت ملی خودش با نهایت استقلال در میزان تساوی استفاده می‌کند گمان می‌کنم که هیچ مانعی برای این قراردادی که در دست داریم و تصویبش اشکالی در بین نباشد (احسنت) اینستکه بنده معتقد هستم با توجه به عرایضی که شده‌است آقایان یکبار دیگر در فکر خودشان تجدید نظر بکنند فقط یک موضوع دیگر را باید بنده در اینجا عرض کنم و آن اینست که گاهی مشورت ناسالم می‌شود و این ناسالم شدن مشورت در نتیجه نهیب پیدا می‌شود ما اگر بخواهیم واقعاً سعی بکنیم با مشورت سالم روبرو بشویم از هر چیزی که باعث دغدغه فکر ارعاب ـ تهدید ـ سفسطه ـ تخطئه ـ ترس و از این نوع حرفها بمیان می‌آید فکر تحت تأثیر قرار می‌گیرد و مشورت ناسالم می‌شود بنده بدون اینکه ذکر بکنم تمنا دارم چه از دولتیان و چه از مجلسین در مباحثه راه ارعاب را طی نکنند برای اینکه راه ارعاب و تهدید رآکسیونی را بوجود می‌آورد که آن رآکسیون و آن عکس‌العمل فکر را تبعیت می‌کند و از راه صحیح خودش منحرف می‌کند و مشورت ناسالم می‌شود و ناسالمی مشورت در ناسلامتی اوضاع مؤثر واقع می‌شود. (احسنت. احسنت).
نایب رئیس ـ آقای خواجه نوری.
خواجه نوری ـ با فرمایشات جناب آقای سرتیپ‌پور وظیفه بنده سبک شد برای اینکه عین مطالبی که ایشان به عرض مجلس رساندند بنده می‌خواستم بیان بکنم و استدعا نمایم همانطور که دوستان و هم مسلکان منهم رعایت احترام مقام ریاست را می‌کنند و هم رعایت احترام جلسه عمومی مجلس را آقایان هم که تشریف می‌آورند پشت این تریبون در بکار بردن الفاظ و بخصوص طرز بیان دقت بفرمایند که احساسات ما را جریحه‌دار نکنند و اگر رعایت این مطلب از طرف دوستان محترم بشود بنده قول می‌دهم که ما هم مطابق وظیفه‌ای که داریم در یک محیط آرام مشورت بکنیم وله و علیه هر مطلبی را خوب موشکافی بکنیم و به تنقیدات گوش بکنیم حرف صحیحی را که قابل جواب است با کمال متانت و ادب جواب بدهیم بنده از این تذکر جناب سرتیپ‌پور کمال تشکر را دارم جناب سرتیپ‌پور شما ثابت فرمودید و در تمام موارد شیخوخیت و رهبریتان را در مجلس حفظ کردید و باز هم اظهار امتنان می‌کنم، راجع به اصل مطلب جناب میرفندرسکی توضیحاتی بعرض مجلس رساندند لکن بنده متوجه شدک که پاره‌ای از مطالب که جناب آقای پاینده فرمودند جواب لازم داده نشد جناب آقای رامبد قراردادهای چند جانبه همانطوریکه آقای میرفندرسکی توضیح دادند قراردادی نیست که امضاء آن برای تمام دول اجباری باشد و تصویبش برای مملکت ما برای مجلس ما و برای قوه مقننه ما اجباری باشد و لکن جنابعالی در آخر بیاناتتان جمله‌ای فرمودید که مصلحت تصویب این قراردادها چیست بنده خواستم تصویب آن قرارداد اینستکه دولت ایران مثل سایر عضو اجتماعات این کره زمین احتیاج به مبادلات سیاسی و دیپلماتیک دارد ما باید یک استاتوئی که از لحاظ بینالمللی برای روابط دیپلماتیک برقرار کردند این انتظام و این استانورا قبول بکنیم تا اینکه بتواینم در مجامع بینالمللی شرکت بکنیم و اینکه تا بحال این کنوانسیون به تصویب نرسیده بواسطه طولانی بودن مدت فترت بوده‌است که از لحاظ قانون گزاری در این مملکت وجود داشته والا زودتر از اینها باید این عمل را کرده باشیم و تأخیر در این امر هم ضررهائی دارد که جناب آقای حاذقی مفصل بیان فرمودند ولیکن مطلب دیگری که رویش زیاد اتکاء دارم راجع به تعداد مأمورین است از یکطرف ایراد می‌گیریم به سفارتخانه‌ها و وزارت امور خارجه که چرا مأمورین زیادی بخارج می‌فرستند چرا ولخرجی‌هائی در این مورد می‌کند و از طرف دیگر سئوال می‌شود که چرا فلان دولت در ایران مأمور سیاسی یا فنی دارد و ما بهمان تعداد مأمور سیاسی یا فنی نمی‌فرستیم بنده عرض کنم که این کمکهای متقابل بین دول و همکاری که بعد از جنگ بوجود آمده‌است لازمه‌اش این بوده‌است که دول بزرگ و دول پیشرفته دولتی که از لحاظ فنی مجهزتر و تکمیل‌تر هستند با دوستان خودشان دست اتفاق و اتحاد و همکاری فنی بدهند بنده در سازمان بیمه‌های اجتماعی که بودم می‌توانم شهادت بدهم که جه از لحاظ کارمندان و چه از لحاظ مستشاران خارجی که به ایران فرستاده بودند کارمندان فنی و مستشارانی که چه در کارد سیاسی و چه در کادر مستشاری فنی دول دیگر مثل آمریکا یا فرانسه یا انگلستان، من شخصاً به عنوان یک معلم از آنها استفاده کرده‌ام بنده یک موردی را برای شما عرض می‌کنم در آن دوره بود که بنده خودم مدیر عامل سازمان بودم و این سازمان در ایران نو بود بنده خودم فقط مطالعات کتابی راجع به این موضوع داشتم وقتی که مأمور شدم یک چنین مؤسسه معظمی را که حالا ملاحظه میفرمائید بوجود بیاورم ناچار شدم که هکاری مستشاران خارجی را جلب کنم بور بفرمائید جلساتی که من با مستشارانی که فرستاده شده بودند از طرف دفتر بینالمللی کار و از طرف سایر ممالک برای بنده یک کلاس درس بود بنده باید عرض بکنم که ازاین مستشاران به عنوان یک معلم شخصاً استفاده کردم و فکر می‌کنم چون آن افکار را منعکس کردم در آن دستگاهی که اداره می‌کردم از این راه هم به مملکت خدمت شده‌است اگر تمام مسئولین در این مملکت متوجه باشند که چه استفاده معنوی و چه استفاده فکری می‌توانند از این مستشاران بکنند مسلم بدانید اینگونه امور و اینگونه همکاری بنفع ماست و امیدوار باشند که با توسعه فنی همانطور که آقای نخست وزیر تذکر دادند روزی برسد که ما هم بدست خودمان برای ممالک دیگری یار و مدد کار باشیم و مستشار فنی بفرستیم و این یکی از افتخارات آینده ما خواهد بود بنابراین جناب آقای رامبد و دوستان محترم همانطور که جناب آقای سرتیپ‌پور فرمودند استدعا می‌کنم که با توجه به مطالبی که گفته شد و با توجه به ضرورت مطلب و با توجه به اینکه در این امر متأسفانه در ایران به واسطه اینکه فترتی بوده‌است تأخیر شده نسبت به این موضوع رأی موافق بدهند تا بتوانیم دولت را موظف بکنیم باینکه در اجرای مقرراتی که به نفع دولت ایران در این قرارداد هست بکار ببرد و از آنها استفاده بکند (صحیح است).
نایب رئیس ـ نظر دیگری در کلیات نیست؟ آقای پاینده مخالفید بفرمائید.
پاینده ـ بنده باید عرض بکنم که در اینجا مخالف مخالف نیستم بلکه مخالف نیستم (خنده نمایندگان) خواستم از این کلمه استفاده کنم و یک توضیحی درباره یکی از مواد این لایحه بدهم آقای معاون وزارت امور خارجه چون لایحه برمبنای یک مقداری گذشت متقابل است یعنی مادر اینجا تسهیلاتی برای کسانی فراهم می‌کنیم که در آن جای برای ما تسهیلات فراهم بکنند البته بعضیها ممکن است بیایند و بخواهند سفسطه بکنند و مطلبی بگویند و بنده هم شنیدم که بعضی از این گذشته‌ها بیش از حق حاکمیت دولت است چون دولت فقط حق حاکمیت خودش را در این مورد زیاد حق دارد مقداری را می‌دهد در مقابل چیزی از آنها می‌گیرد این حق حاکمیت مربوط بحقوق خصوصی است آیا حقوق خصوصی را هم دولت می‌تواند بدهد بنده در این بابت هم عرضی ندارم چون به هر حال دولت وقتی حاکم است این حاکمیت مربوط می‌شود از جهت زیادی به حقوق و مسائل مربوط به اشخاص درگذشت حقی از حقوق خصوصی آن اختیار دارد (یکی از نمایندگان ـ در مورد مخالفت بفرمائید) نوبت آن هم می‌رسد اینها هیچ کدام مورد بحث بنده نیست اینها همه مقدمه‌است یکی از مواردی که در این جا عادت شده این است که آقایان تشریف بیاورند بسلامتی و مبارکی و مصونیت از تعقیب جزائی که التبه این مصونیت از تعقیب جزائی با حقوق خاص اشخاص ارتباط دارد (یکی از نمایندگان ـ حالا هم است) حالا هم هست قطعاً بعد هم خواهد بود آقای معاون محترم وزارت امور خارجه من در قیافه ایشان می‌خوانم چون فرمودند بنده فصاحت ندارم بنده نمیدانم اگر فصاحت بکار ببرند چه خواهند کرد که میفرمایند این مصونیت مطلبی نیست ما میگوئیم آقا تو مصونی اینجا کارت نداریم اوراقی هم تنظیم می‌کنیم می‌گذاریم زیر بغلت و می‌فرستیم به مملکت خودت یک روزی هم صدایت می‌زنند در دیوان جزا یا چیز دیگر بنده عنوانش را نمیدانم درست چیست میگویند در فلان روز بیائید و جواب بدهید تا اینجا هم بنده عرضی ندارم این مطلب را استدعا می‌کنم توضیح بدهید اگر مواردی بشود که یک ممالکی بودند در حقوق خصوصی آنها و یا در حقوق عمومی آنها موادی نبود که کسی خارج از مرز مرتکب جرمی بشود در داخل رمز قابل تعقیب هست بنده حق ندارم چیزی را که اطلاع ندارم عرضی بکنم از بعضی کسانی که بیش از بنده میدانند میگویند چنین مواردی هست در این فرض حق خصوصی یک آقائی به اعتماد اینکه اعمال حاکمیت دست دولت است در کوچه آمده را می‌رود و پشت کتابخانه کتابها را نگاه می‌کند بعد حق خصوصی این آقا از بین رفته و آقای اشرف که اشرف واقعی هم هستند و بهر دو معنی اشرف هستند پروندئی تنظیم کرده و فرستاده که این شخص جرمی مرتکب شده به موجب ماده ۱۴۷ قانون جزا و این مرتکب جرم در خارج از مرز است معاون محترم وزارت امو خارجه در این مورد برای حقوق احتمالی که به هوا می‌رود به تعبیر آقای مرتضوی در این بابت آیا اندیشه کرده‌اند یا این را بگوئیم هر چه شد، شد.
نایب رئیس ـ آقای معاون وزارت امور خارجه.
معاون وزارت امور خارجه ـ جناب آقای پاینده در یک روز پیش که این جا فرمودند که در آتن یک فرقه‌ای بوده‌است بنام سوفسطائی که ثابت می‌کردند ذغال سفید است بنده هم خواستم عرض بکنم در بیزانس هم یکعده نشسته بودند بحث میکردندکه اگر پشت هشتم یک آدمی را فرض بفرمائید در حیاتش بمیرد ترتیب ارتش چه می‌شود ساعتها بحث کردند و بدبختانه دیدید چه جور بیزانس در گیرودار مباحثش از میان رفت عرض کنم قرارداد وین مطرح است موادش صراحت دارد و روشن است هیچ چیز در دنیا کامل نیست به این معنی که شامل تمام نکات بشود ولی برای هر چیزی عنداللزوم راهی می‌شود پیدا کرد بنده فکر می‌کنم الان در صلاحیت بنده باشد که جواب جنابعالی را بدهم و راهی برای حل اشکالی پیدا کنم چون معمولاً اکثریت مجرمین مجازات می‌شوند و این یکی از اصول مسلم تمدن امروز دنیاست و برای این موارد قرارداد استرداد مجرمین می‌بندیم و هیچ دلیلی ندارد که مأمورین سیاسی از مجازات مبرا باشند منتهی نظر به ملاحظاتی این عبارت را که کی معمولاً حق دارد مجرم را مجازات بکند نمیگوئیم اما اینکه مفرمائید که در فلان مملکت مجازات نمی‌شود بنده هیچ‌جا چنین قانون جنگلی ندیدم اگر در خارج جرمی بکند در داخل تعقیب نشود فکر نمی‌کنم در دمیا چنین مملکتی باشد اما اگر چنین کاری کرد وزارت امور خارجه آن مملکت برعلیه آن دولت دعوا خواهد کرد معذرت می‌خواهم اجازه بدهید اصطلاع خارجی‌اش را بگویم اکسیون دیپلماتیک حمایت سیاسی خواهد کرد.
نایب رئیس ـ نظر دیگری در کلیات نیست؟ آقای پاینده فرمایشی دارید بفرمائید.
پاینده ـ بنده با استفاده و استناد از بیانات ایشان که اگر موردی پیش آمد و اطمینان دارم که پیش خواهد آمد و نباید برای جرم برون مرزی امتیازاتی قائل شد و در اینمورد عمل جدی خواهد شد بنده دیگر عرضی ندارم.
نایب رئیس ـ پیشنهادی رسیده‌است از طرف اقای رامبد که قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌نماید در مورد ماده واحده قرارداد وین:
- تبصره ـ وزارت خارجه مجاز نیست نسبت به هیچیک از کشورهای خارجی تعداد نمایندگانی که طبق ماده یازده قرارداد وین در ایران با اعطاء مصونیت و معافیت و امتیاز می‌پذیرد بیش از تعداد نمایندگان مشابه دولت ایران در آن کشور باشد.
رامبد.
نایب رئیس ـ آقای رامبد بفرمائید.
رامبد ـ به مصداق گفتی باور کردم اصرار کردی به شک افتادم من دارم به شک می‌افتم نسبت به این لایحه بنده ابتدا عرض کردم اگر عمل متقابل باشد بنده مخالف نیستم جناب آقای خواجه‌نوری هم بنده را متوجه کردند که مأمورین وزارت امرو خارجه مادر خارج زیادند و تحمیلی است بر بودجه ما هم تصدیق داریم ولی جناب آقای خواجه‌نوری هیچ یک از اینها ربطی به این ندارد که ملکتی برای حفظ حیثیت مملکت است نماینده پرچم آن مملکت است هر امتیازی را که متقابلاً بدهد بنده حاضرم به تمام سفراء خارجی با این شرایط تعظیم بکنم که ملتهای آنها هم بنماینده شاهنشاه ما تعظیم بکنند (صحیح است) ولی تمام صحبت‌های ما سر این مطلب است که متأسفانه من قدرت بیان ندارم که درست تشریح کنم دلیل ندارد تعداد نمایندگان ما که در آن کشورها از این امتیازات و مصونیتها و معافیتها برخوردار می‌شوند تمام مأمورین آنها که ممکن است ۵ برابر مأمورین ما باشند از این مصونیتها و معافیتها برخوردار باشند (صحیح است) صحبت تعداد است قربان نگفتیم تعداد کارمندان سفارتخانه‌های آنها را محدود بکنیم که باید هم بکنیم و آنهم باید محدود باشد ما که در مملکت آنها استفاده‌ئی نداریم آنها هم در مملکت ما نمی‌توانند استفاده‌ای داشته باشند اما یک هیئتی دولت ایران می‌فرستد و چهارنفر از این مصونیتها استفاده می‌کنند ماده ۲۹ تا ۳۵ را مطالعه بفرمائید در این مواد تصریح دارد خودش مصون است خانه‌اش مصون است خانواده‌اش مصون است و مبراست از تمام جرائم و تعقیب نمی‌شود بنده پیشنهادی دارم طبق ماده ۱۱ همین قرارداد که البته ما این قرارداد را در بست تصویب می‌کنم ولی هیچ کس نمی‌تواند ما را مجبور کند که روئی برای وزارت امور خارجه خودمان تعیین نکنیم تبصره‌ای که بنده پیشنهاد کردم ربطی به قرارداد ندارد و هیچ دال به این نمی‌شود که ما به تمام ممالک تحمیل بکنیم فقط وزارت خارجه ما مقید خواهد بود تعداد نمایندگان خارجی که از این معافیتها و مزایا بهرهمند می‌شوند محدود بکند به تعدادی که مایل است متقابلاً از طرف آن کشورها نمایندگان ما بهرهمند شوند (صحیح است) این کجایش عیب دارد حالا شما فکر میفرمائید آن مستشار سازمان برنامه هم به یک ترتیبی لازم است که مصون باشد و هر کاری کرد تا حتی برای شهادت هم ما نتوانیم او را احضار کنیم البته هر چه آقایان رأی دادند اجرا خواهد شد من هم آنچه بنظرم می‌رسد باید عرض کنم.
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر فرمایشی داشتید بفرمائید.
نخست وزیر ـ بعضی مسائل در این جا مطرح می‌شود که شاید یک تذکری درباره آنها ضرورت داشته باشد اطمینان دارم که سخنران عزیز اگر این پیشنهاد را با عجله تنظیم نکرده بودند و یک قدری تفکر درباره‌اش می‌کردند و حساب می‌کردند این چنین پیشنهادی را اصلاً نمی‌دادند برای اینکه این با کلیه روابط بین المللی از شروع تاریخ بین المللی واقعاً مغایرت دارد و ما هیچ وقت نمی‌توانیم یک عملی بکنیم که مخالف تمام اصول بین المللی باشد یک وقتی در دنیا سیاست خارجی یک معنی دیگری داشت یک وقتی بودن یک سفارتخانه و مأمورین خارجی در یک کشورهائی جنبه تسلط بر آن ممالک را از نظر سیاستهای استعماری و سیاستهای استثماری و مسائل مربوط به اقتصادی و تمام امور کشورهای عقب افتاده بود نوع دیگری بود امروز که کشورهای عقب مانده قاره آفریقا با آسیا این رشته‌ها را از هم پاره می‌کنند و مبادلات سیاسی و روابط بین المللی‌شان را تا حد توسعه می‌دهند یک ملتی که هزار و پانصد سال تاریخ دارد و از بنیان گذاران استقلال سیاسی بوده‌است چنین مطالبی اصلاً گفتنش دون‌شأن این ملت است (صحیح است) اصلاً مسائل سیاسی را باید طور دیگری قضاوت کرد بودن مأمورین خارجی در کشور ما یا نبودن مأمورین ما در کشورهای دیگر اینها به تناسب ضرورت است روی قدرت حکومت و کنترل حکومت است ما هر فردی را در هر سفارتخانه‌ای امروز علاقه نداشته باشیم او را می‌توانیم یک فرد ان دزیرابل یک فرد نامطلوب عنوان بکنیم و تقاضای مراجعت او را بکنیم این قراردادهم یک قراردادیست که اکثریت کشورهای جهان به آن پیوسته‌اند برای دولت ایران هم این اصول مورد قبول بوده‌است و در موقع خودش قبول کرده و حالا یک تشریفات قانونگذاری است هیچ حقوقی را از کسی نمی‌گیرد و بکسی نمی‌دهد قرار دادها و کنترلهای بین المللی باید دربست قبول بشود و بهش نمی‌شود نکسی حاصل بشود در موارد دیگر هم بنده خواستم چون لوایح دیگر هم در جزء این لایحه مطرح شده و مطالبی را که عنوان فرمودند اشاره می‌کنم هیچکس دولت ایران را موظف نمی‌کند که باید از کارمندان فنی یا متخصصین خارجی استفاده بکند این تشخیص دولت ایران است که در مواردی اگر مصلحت میداند یک افراد خارجی را به خدمت دولت ایران در بیاورد و مطابق معاهدات بین المللی یک امتیازاتی برای آنها قائل بشود و هر روز هم باین احتیاجی نداشت قرارداد را فسخ می‌کند و با آنها خداحافظی می‌کند و به ممالک خودشان با عزت و احترام می‌فرستد این مسائل اصلاً مطرح نیست که درباره آن این توهمات و این صحبتها پیدا بشود و بنده خواستم استدعا کنم که این دو موضوعی را که بسیار کوچک است و درباره مطالبی گفته شده‌است که دون‌شأن دولت و دون‌شأن ملت است با این توضیحاتی که داده شد و با این بیاناتی که ایراد شد واقعاً با یک وجدان کاملاً راحت و روشن بینی کاملاً صریح مورد تأیید نمایندگان ملت قرار بگیرد و این یکی از نیازمندیهای دولت ایران است که از متخصصین و کارمندان فنی که امروز در دنیا در فضا رسوخ پیدا کرده جبران عقب ماندگیهای فنی خودش را بکند و هیچ مطلب سیاسی هم در بین نیست و بکار هم نخواهد رفت (صحیح است) و بنده خواستم این نکته را ذکر بکنم در صورت مجلس هم قید بشود چون این مجلس تاریخی است برای ایران و اگر این مسائل در خارج گفته بشود بهتر است با صراحت کامل این مسائل بیان شود (صحیح است) و در تاریخ ایران هم اینها منعکس بشود ما باید با دنیا با آغوش باز جلو برویم در عین حالی که اطمینان کامل به اصول صحیح کشور خودمان داریم (احسنت ـ احسنت):
نایب رئیس ـ آقای خواجه نوری موافق هستید یا مخالف با پیشنهاد (نمایندگان ـ رأی، رأی).
نایب رئیس ـ یکبار دیگر پیشنهاد آقای رامبد خوانده می‌شود و به آن رأی می‌گیریم.
نایب رئیس ـ خانمها و آقایانی که با پیشنهاد آقای رامبد موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (چند نفری برخاستند) رد شد. آقای سرتیپ پور فرمایشی داشتید؟ بفرمائید.
سرتیپ پور ـ ابهامی در فرمیش جناب آقای نخست وزیر بود فرودند یک لایحه دیگر هم همراهش هست خواستم عرض بکم ما فقط درباره این قرارداد داریم صحبت می‌کنیم لوایح دیگری نیست و هر رأیی می‌دهیم مربوط بهای لایحه‌است (صحیح است).
نایب رئیس ـ رأی میکیریم بماده واحده و کلیات آخرش خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به دولت ابلاغ می‌شود.
- طرح و تصویب گزارش کمیسیون خارجه راجع به اجازه استفاده از مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیتها و معافیتهای قرارداد وین
۸- طرح و تصویب گزارش کمیسیون خارجه راجع به اجازه استفاده از مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیتها و معافیتهای قرارداد وین.
نایب رئیس ـ گزارش کمیسیون خارجه راجع به اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیتها و معافیتهای قرارداد وین مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش شور اول از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۱۲ مهرماه ۱۳۴۳ با حضور آقای میرفندرسکی معاون وزارت امور خارجه و تیمسار سپهبد شکیبی معاون وزارت جنگ لایحه شماره ۳۴۲۲-۴۳/۵/۴ ارسالی از مجلس سنا راجع به اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیتها و معافیتهای قرارداد وین را مورد رسیدگی قرارداد و عیناً تصویب نمود. اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده ـ با توجه به لایحه شماره ۲۱۵۷/۲۲۹۱/۱۸-۱۳۴۲/۱۱/۲۵ دولت و ضمائم آن که در تاریخ ۴۲/۱۱/۲۱ بمجلس سنا تقدیم شده به دولت اجازه داده می‌شود که رئیس و اعضای هیئتهای مستشاری نظامی ایالات متحده را در ایران که به موجب موافقتنامه‌های مربوطه در استخدام دولت شاهنشاهی می‌باشند از مصونیتها و معافیتهائی که شامل کارمندان اداری فنی موصوف در بند (و) ماده اول قرارداد وین که در تاریخ هجدهم آوریل ۱۹۶۱ مطابق بیست و نهم فروردین ماه ۱۳۴۳ به امضاء رسیده‌است می‌باشد برخوردار نماید.
مخبر کمیسیون امور خارجه ـ فتح‌الله مافی.
نایب رئیس ـ این لایحه یک فوریتش در جلسه چهارم مرداد تصویب شده‌است بنابراین فعلاً شور نهائی است (سرتیپپ‌پورـ بنده اخطار دارم) (صادق احمدی ـ بنده هم اخطار دارم) آقای سرتیپ‌پور بفرمائید.
سرتیپ‌پور ـ طبق ماده ۱۳۷ اخطار بنده راجع به منافعی بودن لوایح طرحها با قوانین کشور است اخطار راجعبه نظامنامه داخلی مجلس مقدم بر اظهارات دیگر است و مذاکرات را در موضوع اصلی متوقف می‌سازد ما نمایندگان ایران هستیم در مجلس ایران مجاز هستیم قانون بگذرانیم ولی مجاز نیستیم که از کادر قانون اساسی خارج شویم (صحیح است ـ احسنت) جناب نخست وزیر در نطقی که امروز فرمودند تأکید فرمودند که باید ما کارهایمان اصولی باشد و اساسی. قانون اساسی در مملکت‌ها مبنای عزت ماست (احسنت) و اگر خدای ناکرده یکی از ارکانش صدمه به بیندای بسا سایر رکن‌ها دچار صدمه بشود در قانون اساسی حقی برای ملت ایران قائل شده‌اند که بنده آن حق را در اینجا عرض می‌کنم اصل ۷۱ مرجع تظلمات اهالی مملکت در دیوان عدالت عظمی است (احسنت ـ صحیح است) در جای دیگر قدمی کند اصل ۱۱ متمم قانون اساسی هیچ کس را نمی‌توان از محکمه ایکه باید درباره او حکم بکند منصرف کرد (احسنت) اصل دیگر اصل ۵۰ فرمانروائی کل قشون بری و بحری با شخص پادشاه‌است (احسنت) لایحه‌ای که عرضه شده به مجلس مزاحم این سه اصل قانون اساسی است (صحیح است) دلیلش این است که اگر بنا باشد یکی از مستشاران احیاناً بیکی از ایرانیان تصادم کند مرجع تظلم آن دیوان عدالت است و اگر ما این لایحه را تصویب کنیم به آن ایرانی فهمانده‌ایم که مرجع تظلم دیوان عدالت عظمی نیست کجا است هرجائی باشد نمی‌تواند بر وفق قانون اساسی باشد هر چیزی که قانون اساسی را نفی کند مطرود است (صحیح است) قسمت دیگر اینکه قدرت فرمانروائی بری و بحری ایران تفکیک‌پذیر نیست (احسنت) نمی‌توان عده‌ای را تحت تعلیمات و احکام و فرمانروای ایران قرارداد و عرده‌ای را مجلس منتزع بکند حق ندارد (صحیح است ـ احسنت) اگر بنا باشد ما تا این حد سهل انگاری بنمائیم ای‌بسا بسیاری از موارد و اصول اساسی قانون که با عزت ایران پرچم ایران حاکمیت ایران مرتبط است متزلزل می‌شود و قلمرو قضائی ایران محدوده‌ای است در بین مرزهای ما آنچنانکه قلمرو قضائی ملتهای دیگر محدوده‌ای است در مرز خودشان و مستعمراتشان ایرانی اگر قتل بکند در جای دیگر غیر از مرزهای خودش در ایران محاکمه نمی‌شود اگر در آنجا که نظام حقوقی را بهم زده محاکمه نشود جواز قتل گرفته‌است ایران روی هر مصلحتی که بوده باشد از همه دوستان خودش که در قرارداد وین امضاء تساوی مطلق گذاشته‌اند تقاضا دارد که تجدید نظر بکند در خواهش خودشان اگر هر کسی جزئی از اقتدارات ما را که بر وفق قانون اساسی به ملت ایران داده شده‌است قصد نفی داشته باشد برای ما این فکر را بوجود بیاورد که اگر فردا ناخن بند کرد از کجا که سایر اقتدارات ما را نگیرد و ما ناچار با هر دولتی که اینطور فکر بکند باید در حالت دفاعی باشیم من خیال مییکنم که همه ما مقدساتی داریم در آسمان مقدساتی داریم در زمین (صحیح است) که عمری با این مقدسات خوگرفته‌ایم انس گرفته‌ایم در شداید از این مقدسات همت خواسته‌ایم و بر اثر همان همت بر شداید ملی و مملکتی غلبه کرده‌ایم و بنام آن مقدسات و به یاد آنها و بحفظ احترام آنها قسم یاد کرده‌ایم با خدای خود عهد بسته‌ایم که آن مقدسات را محرتم بشماریم که از جمله آن مقدسات قانون اساسی و سلطنت مشروطه‌است و صیانت حقوق و منافع ملی ایران است کدام دولت حاضر است که ما پیمانی که با خداوند بسته‌ایم بر آن استوار نباشیم آیا کسی که بر پیمان خود با خداوند استوار نباشد با مخلوق خداوند استوار می‌ماند؟ این مقدمه فساد است هیچ دولتی فساد دولت دوست را نباید بخواهد و الا دوست شناخته نمی‌شود ما میل داریم که جناب آقای منصور که واقعاً میا دارند مرد اصولی باشند و بقانون اساسی احترام بگذارند (عده‌ای از نمایندگان ـ می‌گذارند) عرض کردم میل دارند. ایشان فرصت این را دارند که مذاکره بکنند از دوستان ما بخواهند ما را در حال صلاح نگاه دارند یکی از شرایط دوستی این است که دوست پیمان ما را نسبت به مقدساتی که داریم محترم بشمارد.
نایب رئیس ـ پنچ دقیقه وقت داشتید در اخطار نظامنامه‌ای صحبت بفرمائید ممکن است در کلیات صحبت بفرمائید مانعی ندارد.
سرتیپ‌پور ـ ولی این لایحه را در حال قابل طرح در مجلس نمیدانم (احسنت) چرا؟ برای اینکه خلاف قانون اساسی است مگر اینکه ثابت کنند خلاف قانون اساسی نیست.
نایب رئیس ـ جناب آقای صادق احمدی اخطاز نظامنامه‌ای دارید بفرمائید.
صادق احمدی ـ عرض کنم فرمایشات محکم و مستدل و متین جناب آقای سرتیپ‌پور بنده را مستغنی کرد که مزاحک خانمها و آقایان محترم شوم آنچه که بعنوان اخطار نظامنامه خواستم عرض کنم و الان بعرض نمایندگان محترم میرسانم این است که این لایحه در دستور کار روز پنجشنبه گذشته بود بنده که مطالعه کردم چند اشکال درش دیدم یک عده از نمایندگان مثل بنده فکر می‌کردند و تشخیص داده‌اند رفتم خدمت جناب آقای مهندس ریاضی رئیس مجلس و گفتم که این یک اشکالاتی دارد اولا بقرارداد وین اشاره شده که آن قرارداد تصویب نشده و شما این اقدام برقرارداد وین گذاشته‌اید ثانیاً در مقدمه ماده واحده برخلاف معمول مقدماتی نوشته شده‌است که «با توجه به لایحه شماره فلان که تقدیم به مجلس سنا شده» از همه اینها گذشته این لایحه‌ای است که حتماً باید به کمیسیون دادگستری و کمیسیون نظام می‌رفت و وظایف کمیسیون نظام و کمیسیون دادگستری کاملاً مشخص است بنده اینطور تشخیص دادم شاید غلط تشخیص دادم ایشان ظاهراً قانع شدند و گفتند این کار را می‌کنم خدمت جناب آقای خواجه نوری دوست عزیزم رسیدم گفتم عین جمله‌ای که آنجا گفتم اینجا تکرار می‌کنم مخصوصاً از لحاظ توجه جناب آقای نخست وزیر گفتم برای بنده مسلم است که اکثریت محترم مجلس یعنی فراکسیون ایران نوین خوشبختانه همه افراد وطن پرست و علاقمند هستند (صحیح است) اگر غیر از این بود اطمینان داشته باشید جناب آقای خواجه نوری بنده در این مجلس نمی‌آمدم اما اگر آمدم و افتخار همکاری خانمها و آقایان را دارم برای این است که میدانم همه خانمها و آقایان علاقه بکشورشان دارند و علاقمند به استقلال کشورشان هستند وطنپرست و شاهدوست هستند خدمت جنبعالی عرض کردم که این یک اشکالاتی دارد البته رأی اکثریت محترم است ولی شما که می‌خواهید رأی بدهید توجه بفرمائید نشستیم مذاکراتی کردیم بهر حال چون نتیجه به اینجا منتهی شد که این لایحه از دستور خارج بشود و به کمیسیونهای دارائی و نظام برود بنده هم بسهم خودم که یک عضو کوچکی از این مجلس هستم رفتم مطالعه کنم ببینم نسبت به این لایحه می‌توانم موافق باشم اگر موافق می‌توانم باشم مطالعاتی بکنم که وجدانم ارضاء بشود حتی بنده قصد داشتم که توی همین هفته خدمت جناب میرفندرسکی برسم در وزارت امور خارجه بعضی از عهد نامه‌ها را بخوانم و مطالعات بیشتری بکنم هنوز بنده نمی‌توانم بگویم مخالفم یا موافق چون مطالعاتم ناقص است یک دفعه امروز آمدم دیدم این لایحه در دستور امروز قرار گرفته حال نمیدانم این کاری که مصونیت ایجاد می‌کند برای عده‌ای و از تعقیب جزائی مصون می‌شوند نباید به کمیسیون دادگستری برود؟ این لایحه که مربوط به مستشارانی است که در خدمت وزارت جنگ هستند نباید به کمیسیون نظام برود؟ علی‌ایحال بنده در حال حاضر نمی‌توانم نسبت به این لایحه نفیاً یا اثباتاً نظری بدهم چون مطالعاتم ناقص است نمی‌دانستم در دستور کار امروز مجلس قرار می‌گیرد عرض دیگری ندارم (احسنت).
نایب رئیس ـ آقای فخر طباطبائی هم اخطار نظامنامه‌ای دارند، بفرمائید.
فخر طبا طبائی ـ عرض کنم که قسمتی از عرایض بنده را جناب آقای صادق احمدی فرمودند بنه این لایحه را که مطالعه کردم دیدم اصولاً جنبه بین المللی این لایحه ندارد (صحیح است) جنبه اصلی‌اش جنبه داخلی است مستشاران محترمیکه به آنها جهات فنی دادند و برای کشور ما موجودشان لازم است از این مستشاران می‌خواهیم استفاده کنیم و این مستشاران محترم را استخدام کنیم مستخدم ما هستند خواستم ببینم آیا صلاح است یک چنین معافیتی به آنها بدهیم این مطلقاً جنیه بین المللی ندارد یک امر داخلی است وقتی که ما قائل شدیم که مستخدم باشند این مستقلاً هیچ جنبه بین المللی ندارد یک امر داخلی است وقتی ما قائل شدیم که این موضوع موضوعی است که مربوط به حق حاکمیت خودمان است و بوجودشان احتیاج داریم که می‌خواهیم آنها را استخدام کنیم این لایحه می‌بایست در کمیسیون اصلی مورد مطالعه قرار می‌گرفت کمیسیونهائی که برای این لایحه ایجاد حق رسیدگی می‌کند صراحت آئین‌نامه‌است کمیسیون دادگستری است در درجه اول از لحاظ دیگر اینها چون در استخدام نظام هستند کمیسیون نظام هم صلاحیت رسیدگی دارد مع التأسف این لایحه بجای اینکه به کمیسیون مربوط برود به کمیسیون خارجه رفته به اعتبار اینکه نوشته‌اند از معافیت موضوع در بند (و) قرار داد وین استفاده می‌کنند در صورتیکه آن کمیسیون، کمیسیون اصیل نیست، و این دو کمیسیون که عرض کردم اصالت دارد این است که بنده صرف نظر از جهات امرماهیت امر جناب آقای نخست وزیر خدا شاهد است اینکه بنده عرض می‌کنم بنده در این مجلس افتخار می‌کنم با قیافه‌هائی روبرو شدم که اسباب افتخار من است همه روشنفکر روشندل و بنده خودم فرد کوچکی از آقایان حساب می‌کنم و دولت جناب آقای منصور غیر از خیر مملکت به چیزی نمی‌اندیشد و هر خدمتی هر قدم مثبتی که این دولت بردارد بنده از دلو جان تأیید می‌کنم و یک چیزهائی که راجع به حقوق داخلی و آئین نامه باشد در کمال دلسوزی و صداقت عرض می‌کنم این هیچ ارتباطی به هیچ جای دیگر ندارد ماده ۴۳ آئین نامه صراحت دارد جناب‌آقای رئیس محترم مجلس باید اجازه بفرمایند که این لایحه برود و در این کمیسیون اصیل مطالعه بشود اگر عرایض بنده نارسا است و استدلالی نیست آنرا هم جناب آقای نایب رئیس محترم مجلس استدلال بکند به این دلیل نباید برود بنده عرضی ندارم (احسنت).
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر.
نخست وزیر ـ بنده خوشوقتم که این مذاکرات از طرف جناب آقای سرتیپ‌پور و جناب آقای صادق احمدی و جناب آقای فخر طباطبائی ایراد شد که بنده در اینجا توضیحی عرض بکنم اگر قانع کننده بود البته لایحه‌ای است که تقدیم مجلس شده و به تصویب خواهد رسید اگر قانع کننده نبود و دولت مجری تصمیم مجلس است نکته‌ای که اشاره فرمودند برای طرح این لایحه البته وظیفه بنده نیست چون دولت لایحه را در دستور مجلس می‌گذارد این مجلس است واقعاً جناب آقای رئیس مجلس توجه به این امر فرمودند ونکات لازم را در مورد توجه قراردادند ولی آنچه که بخاطر بنده می‌رسد قبل از تشریف بردن آقای رئیس مجلس به مسافرت روی این که مستشاران نظامی مدن خدمتشان در آن تاریخی که باید بهشان ابلاغ شود که آیا خدمتشان ادامه خواهد داشت یا خیر دولت از مجلس تقاضا کرد این را تصویب بکند و آقای رئیس مجلس به بنده فرمودند متأسفانه ایشان روز پنجشنبه حرکت کردند و بنده آماده بودم سه شنبه گذشته خدمت آقایان برسم ولی چون سه شنبه مصادف با تشریفاتی بود مقدر نبود و بنده گفتم مانعی ندارد بعد از تشریف بردن دستورات لازم را خواهید فرمود و بنده استنباطی نکردم که ایشان برای اعطای امتیاز حقوق سیاسی به یک عده‌ای که در خدمت دولت ایران هستند ضرورت تصویب کمیسیونهای دیگری را تجویز کرده باشند این را بنده از فرمایشات ایشان استنباط نکردم باز هم مثل جناب آقای صادق احمدی شاید این اشتباه را بنده کردم ولی مطلبی را که جناب آقای سرتیپ‌پور فرمودند تصور نمی‌کنم که در این مملکت کسانیکه حافظ قانون اساسی هستند و این مربوط است به تمام ارکان مملکت و ملت ایران و هیچ کس بخود اجازه نمی‌دهد که بر خلاف قانون اساسی حتی لحظه‌ای فکر بکند چه رسد به اینکه یک اصل برخلاف قانون اساسی را دفاع بکند یا لایحه‌ای را برخلاف قانون اساسی تقدیم بکند (احسنت) در حقیقت قانون اساسی اساس و بنیان مملکت ما را حفظ کرده و حفظ خواهد کرد و این مجلس مجلسی است که قانون اساسی اساس و بنیان مملکت ما را حفظ کرده و حفظ خواهد کرد و این مجلس مجلسی است که قانون اساسی را حافظ است و اگر در دوره فترت به آن توجه نشد این مجلس جبران مافات را کرده و خواهد کرد بحد کمال و در حقیقت فلسفه و روح قانون اساسی سعادت ملت است که راه روش صحیح انقلاب شاه و مردم بهترین وسیله مجری چنین وسیله و انقلابی است که در مملکت بوجود آمده یعنی در حقیقت بزرگترین احترامی است که به قانون اساسی گذاشته شده و خواهد شد در مورد این لایحه که امروز مطرح است اصولاً این فقط اعطای امتیاز مصونیت سیاسی است نسبت به قسمتی از مقرارت قرارداد وین که همین الان تصویب شد و لازم الاجرا است به عده معدود و محدودی از کسانی که برای امور فنی در خدمت دولت به آن عده نیازمند هستیم و اجباری ندارند اگر این امتیازان به آن داده نشود قبول کنند و خدمت دولت را بپذیرند این امتیاز به آنها داده می‌شود این امتیاز نظایر بیشماری دارد که به تصویب مجلس شورای ملی ایران هم رسیده‌است (صفی‌پور ـ نظایرش را بفرمائید) نظیرش کلیه مؤسسات بین المللی وابستگان سازمان ملل کارشناسان W.H.O ,F.A.O کارشناسان عملیات آمریکا در ایران از این امتیازات استفاده کرده‌اند و قانونش هم از مجلس گذشته و هیچ مباینتی با قانون اساسی ایران و با قوانین اساسی آنها ندارد این امتیازی است که دولت و مجلس این عده را که ضروری تشخیص می‌دهد در جزء کادر سیاسی کشورهای متبوعه آنها محسوب می‌کند و این در اختیار دولت است و در اختیار تصمیم مجلس نخواستند میگویند ما به این عده احتیاج نداریم ولی نسبت به مستشاران نظامی آمریکا در خدمت ارتش ایران بنده تصور می‌کنم ارتش ایران دارای چنان افتخاراتی است که حفظ حقوق و حرمت مرزهای ایران را بعد از جنگ بین الملل دوم برهبری بزرگ ارتشتاران ما رهبر عالیقدر ما بهترین طرزی حفظ کرده‌است (صحیح است) و بهیچوجه کمکهای نظامی که در دنیا بعد از جنگ بین المللی دوم متداول بوده‌است و در کشور ما هم به حداقل انجام شده‌است و کمکهای دولت دوست و آمریکا باید گفت که بعد از جنگ بین الملل دوم مورد احترام ایران است و هیچگونه توهمی را ایجاد نمی‌کند و جنبه متخصص فنی در خدمت ارتش ایران چنین توهمی را بوجود نمی‌آورد خاصه به اینکه نحوه کمکهای خارجی که در سال ۱۳۲۲ تنظیم شده‌است تغییر پیدا کرده امروز ما باید نازمندیهای خودمان را خودمان تأمین بکنیم چون وسایل مدرن و مکانیزه دنیای امروز و کمک‌هائی که در این فاصله به ما شده و اساس و وسیله‌ای که امروز ما داریم باید با تخصص و تکنیک کشورهائی باشد که سازنده آن هستند ما نیازمند به تعداد معدودی کارشناس هستیم که وجود آنها برای تعلیمات فنی نیروی انتظامی مملکت ضرورت است و این عده را طبق بند مورد موافقت کنوانسیون بین المللی وین و نظایر مشابه نسبت به هیأتهای فنی سازمان ملل متحد و وافقت‌های دیگر و نظایر دیگر مثل موافقتنامه مخصوص اصل چهار که سابقاً میگفتند اینها بهیچوجه من الوجوه با قانون اساسی مغایر نیست بلکه یک امتیاز مصونت سیاسی است که بعده معدودی از کارشناسان فنی که در استخدام دولت ایران هستند داده می‌شود خاصه به اینکه بنده خواستم توجه بفرمایند جناب آقای مهندس بهبودی که این افراد در خدمت دولت ایران هستند مأمور دولت ایران هستند قرارداد یکساله‌است و در پایان هر سال قابل تجدید یا قابل ابطال است به این جهت تا روزی که ضرورت ایجاب بکند که افراد فنی در خدمت ارتش ایران باشند شامل امتیازاتی هستند که مورد تقاضای آنها بوده فعلی هم می‌باشد (یکنفر از نمایندگان ـ چون در خدمت دولت ایران هستند حتماً باید مسئول دولت ایران هم باشند) مسئول دولت ایران هستند منتهی وقتی انسان احتیاج به کمک خارجی دارد روابط بینالمللی ناظر منافع دو دولت است و اینهم قراردادی است که الان تصویب کردید (یکنفر از نمایندگان ـ چه منافعی از این مستشاران شامل ملت ایران می‌شود) آنرا عرض می‌کنم کمکهای مؤثری که بعد از جنگ بین الملل دوم در ایران و سایر کشورهای دنیا، نجات دادن دنیا از خطر یک سقوط کامل شده‌است این را بنده و شما جایز نیست چشم پوشی کنیم جناب آقای رامبد و جناب آقای بهبودی توجه بفرمائید موقعی که نحوه کمک نظامی تغییر کرده این تقاضا از دولت وقت یعنی دولت گذشته شد در آن موقع هنوز مجلس تشکیل نشده بود دولت وقت که همیشه بنده نسبت به آن دولت و ریاست محترمش نهایت احترام را دارم و ریاست دولت گذشته بوجود آورنده حزب مردم بودند و این حزب هم مورد احترام ما است این را قبول کردند که این امتیازات به این مستشاران داده شود و یادداشتی به دستور ایشان صادر شد که بعد از افتتاح مجلسین خواهد رسید مثل سایر تصویبنامه‌هائیکه در دوره فترت صادر شده پس این دولت روی احترام به تصمیم دولت گذشته و روی وقوف کامل به لزوم انجام این کار امروز مدافع آنست بانظر کاملاً وسیع پس خواستم توجه بفرمائید یک موافقت نامه‌ای است عملی شده‌است و هیچگونه مغایرتی هم با قانون اساسی ندارد و از طرف دولت موقت که ریاست آن بوجود آورنده حزب محترم مردم بوده‌است، یادداشت مبادله شده و این یادداشت مورد احترام تأیید این دولتی است که معبودث و متکی حزب ایران نوین است و بیچوجه من‌الوجوه مغایرتی هم با قانون اساسی ندارد و این افراد هم در خدمت دولت ایران هستند و این امتیازات اساسی هم مشابهش بدستگاه‌های دیگر و کارمندان فنی دیگر داده شده‌است روی این اصول می‌خواستم خواهش بکنم که‌آقای میرفندرسکی معاون محترم وزارت امور خارجه یادداشتهائی که تهیه شده‌است و نظایر این موافقتنامه که در سایر کشورها که با همکاری مشترک دولت آمریکا عمل می‌کنند و این امتیازات را با توجه به کنوانسیون بین الملل وین مورد توجه قرار داده‌اند بعرض نمایندگان محترم برسانند و تصور می‌کنم توضیحات بنده و توضیحات مکمل ایشان کافی باشد برای تصویب قاطع و وجدان راحت کلیه نمایندگان محترم مجلس شورای ملی (احسنت).
نایب رئیس ـ توجه بفرمائید که آقای فخر طباطبائی ضمن اظهار نظامنامه که فرمودند از بنده توضیح خواستند آیا کافی میدانم این لایحه فقط در کمیسیون امور خارجه مطرح شده یا به کمیسیون دادگستری و نظام هم باید برود؟ باید عرض کنم که طبق تشخیص جناب آقای رئیس مجلس در ابتدای امر این لایحه فقط به کمیسیون خارجه رفته بود البته ایشان اینطور استنباط فرمودند که باید به کمیسیونهای دیگری هم برود این بسته به نظر مجلس است وعده‌ای از آقایان پیشنهاد کرده‌اند که به کمیسیون دادگستری و کمیسیون نظام هم برود پیشنهاد قرائت می‌شود.
احتراماً طبق ماده ۱۱۶ آئینامه داخلی تقاضا دارد لایحه مورد بحث به کمیسیونهای دادگستری و نظام ارجاع گردد.
دکتر ناصر بهبودی ـ رمضانی ـ موسوی ـ ملکشاه ظفر ـ آموزگار ـ فخر طباطبائی ـ نصیری ـ زهتاب فرد نیری ـ مصطفوی ـ رامبد ـ دکتر بقائی یزدی ـ موقر ـ بالاخانلو.
نایب رئیس ـ پیشنهاد رسیده البته مقدم است آقایان توضیحی دارند؟
دکتر مهندس بهبودی ـ اگر کسی مخالف است بعد توضیح می‌دهم.
دکتر عدل طباطبائی ـ بنده مخالفم.
نایب رئیس ـ آقای دکتر عدل طباطبائی بفرمائید.
دکتر عدل طباطبائی ـ عرض می‌کنم در آئین نامه مجلس مطرح است که لوایح مربوط به روابط سیاسی با دول ارجاع می‌شود به کمیسیون خارجه (مهندس بهبودی ـ تبصره‌اش را هم قرائت بفرمائید) این استنباط بنده‌است ما گفتیم توضیح بدهید آقایان ندادید پس من عرایضم را می‌کنم در هر حال مسائل مربوط به روابط خارجه ارجاع می‌شود به کمیسیون خارجه اگر آقایان پیشنهاداتی دارند از حقشان استفاده فرموده و دادند البته رأی مجلس قاطع خواهد بود ولیکن نظر جناب آقای رئیس مجلس در ارجاع به کمیسیون امور خارجه کاملاً صائب و درست بوده و طبق آئین نامه مجلس عمل کرده‌اند حالا پیشنهاد آقایان مطرح است اگر توضیحی دارند بفرمایند تا بنده روشن بشوم (عده‌ای از نمایندگان ـ رأی، رأی).
نایب رئیس ـ آقای مهندس بهبودی بفرمائید.
دکتر مهندس ناصر بهبودی ـ در موردی که جنابان آقاین صادق احمدی و فخر طباطبائی اخطار نظامامه فرمودند دلایلی که باید این لایحه به کمیسیون دادگستری رفته باشد فرمودند و بنده از تکرار مکرارت برای جلوگیری از اتلاف وقت مجلس خودداری می‌کنم ولی همکار ارجمند من جناب آقای دکتر عدل طباطبائی توجه بفرمایند این یک مسئله خارجی نیست یک مسأله صد در صد داخلی است (صحیح است) که ما می‌خواهیم نسبت به مستخدمین خودمان اخذ تصمیم کنیم (صحیح است) با فرمایشاتی که جناب آقای سرتیپ‌پور در موقع طرح این لایحه فرمودند من مصلحت چنین دیدم که این لایحه برگردد به کمیسیون چون اگر با تقاضای امضا کنندگان موافقت شود فقط ۵ روز به موجب آئین نامه در تصویب لایحه تأخیر می‌شود با آن فرمایشاتی که فرمودند عده‌ای از همکاران که اسامی‌شان را ملاحظه میفرمائید از همه طبقات مجلس هستند با این نظر که این فکر جناب آقای نخست وزیر هم ملاحظه کردند که در ضمن فرمایشات ایشان مشغول تهیه این طرح بودم چون مصلحت مجلس مصلحت دولت را من کوچک اینطور تشخیص دادم که برگردد به کمیسیون و حتی این تشخیص من باعث عتاب آقای نخست وزیر به من شد دو مرتبه تذکر داده‌اند که من توجه کنم یعنی امر فرمودند و همیشه این امر برای ایشان ملحوظ است در هر حال تقاضا این است که جمعی از همکاران شما از تمام طبقات اعم از فراکسیون مردم، مستقل و منفرد و حتی خیال می‌کنم چند نفر از فراکسیون ایران نوین هم امضاء کرده‌اند که موافقت بفرمایند حلاجی این لایحه در محیط ساکت و ساده کمیسیون بشود نگذارید پرده‌ها بیشتر از این در مجلس بالا برود (همهمه نمایندگان)(عده‌ای از نمایندگان ـ رأی، رأی).
نایب رئیس ـ یک موافق و یک مخالف صحبت کردند مجدداً قرائت می‌شود تا رأی بگیریم.
نایب رئیس ـ خانمها و آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام فرمایند (عده کمتری برخاستند) رد شد کلیات لایحه مطرح است. آقای زهتاب فرد بفرمائید.
زهتاب‌فرد ـ با کسب اجازه از مقام معظم ریاست مجلس قبلاً به عرض آقایان میرسانم که من با مدیران جراید و بخصوص با روزنامه اطلاعات و کیهان در این مورد هم آهنگ که نمی‌شود و نمی‌توان و نباید منتظر بود که بیانات نمایندگان را بطور کامل در روزنامه منعکس بکنند برای اینکه اگر بنابراین اصل باشد باید هر شماره ۸-۱۰-۱۲ صفحه بر اوراق خود اضافه کنند و این در وضع موجود مقدور نیست اما آنچه میدانم آن این است که اگر به صورت آگهی مطلبی به روزنامه‌ها داده شود حق رد آنرا ندارد و من از پشت این تریبون مجلس از حسابداری مجلس تقاضا میکنممتن کامل عرایض مخلص را که روزنامه اطلاعات و کیهان چاپ فرمودند هزینه درج آنرا بپردازند و البته برای اینکه به بودجه ضعیف بنده تحمیلی نشود ۲۰ سطر در صفحه اول بگذارند و بقیه را در صفحات ارزانتر مطلبی که عنوان می‌شود اعتقاد امروز من نیست موضوعی که امروز می‌خواهم در اطراف آن صحبت کنم موضوعی نیست که من امروز این اعتقاد را پیدا کرده باشم و یا امروز بخاطر اینکه جناب آقای منصور مقام نخست وزیری را احراز فرموده‌اند خدای نکرده با ایشان نظر شخصی داشته باشم گو اینکه خودشان میدانند و میدانم که میدانند که به شخص ایشان ارادت دارم البته همانطور که در مقدمه جناب سرتیپ‌پور و جناب احمدی و جناب دکتر مهندس بهبودی گفتند که ما آمادگی برای مخالفت با این موضوع نداریم بخاطر اینکه قبلاً قرار بود این در کمیسیون دادگستری و در کمیسیون نظام و حتی در جلسه خصوصی مورد مطالعه قرار بگیرد ولی امروز ساعت ۸ احضار شدیم فرمودند که این لایحه در دستور است و بنده در اعتقاد قلبی و سابقه ذهنی براینکه افکار عامه نسبت به این موضوع قلبی و سابقه چگونه قضاوت می‌کند لازم دانستم بنام یک نماینده مجلس بنام یک مدیر روزنامه از همه بالاتر بنام یک مرد کوچه نظریات ناقص خود را عرض کنم مطلب گفته شود بازگو می‌شود تا اگر خدای نکرده اینجا مسئله‌ای را عنوان می‌کنم این به آن معنی نخواهد بود که ارزش مساعی دولت ایالات متحده آمریکا را فراموش یا نادیده می‌گیریم ما به ارزش همکاری نظامی سیاسی آمریکا در ۱۵-۱۶ سال اخیر کاملاً اطمینان و آگاهی داریم حتی از ۵۰ سال به این طرف کاملاً واردیماینکه جناب آقای نخست وزیر فرمودند شاید روزی بیایند و از پشت این تریبون درباره مساعی جمیله آمریکا مطالبی عنوان بفرمایند امیدوارم آنروزی باشد که در مجلس آمریکا هم راجع به تأثیر پل پیروزی مطالب و حقایقی گفته بشود (احسنت) واقع امر این است که آن لایحه جناب آقای نخست وزیر با مقدمه غلطی عنوان شده و متأسفانه در افکار عامه این مقدمه غلط یک سوء تفاهمی بوجود آورده ما که وکیل مجلس هستیم در مقابل ملت نیز یک مسئولیت‌هائی را حس می‌کنیم از چندی به این طرف از گوشه و کنار دانسته و ندانسته حرفهائی به گوش ما می‌خورد تلفن می‌زنند در برخوردها گوشه و کنایه می‌زنند البته من به آن عده از مغرضینی که در گذشته انحراف سیاسی داشتند به مطالب آنها و تحریکات آنها ذره‌ای وقع نگذاشته‌ام و نمی‌گذارم آتش بجان توده فتدکاین بنا نهاد اول بنا نبود که سوزند ملک خویش توده‌ای احتمالی اگر در بیرون مطالبی عنوان بکند و یا سنک وطن پروری به سینه خود بزند و یا به آن ورشکسته سیاسی که امروز از موقعیت می‌خواهد سوء استفاده بکند و در بازار و دانشگاه و یا بیرون عنوان می‌کند که دولت دولتی است که دست اجنبی را در امور ایران باز گذاشته اعتنائی نخواهد کرد بدلیل اینکه توده‌ای است آنکه وابسته بحزب منحله توده‌است تکالیفش روشن است برای اینکه متأسفانه دیدیم و دیدید که در ۱۵و ۱۶ سال پیش دو دستی قسمتی از مملکت را در طبق اخلاص نهادند آنها امروز حق ندارند نسبت به دولت اعتراض بکنند و حتی آن منحرفین سیاسی و آن وجیه‌المله‌ها که هم اکنون نیز متأسفانه برای خودشان دکان داغی بازکرده‌اند و می‌خواهند دولت را تضعیف بکنند ما اجازه مطلبی را عنوان می‌کنم به لحاظ الهام از آن تیپ منور، دلسوز علاقمند بر رژیم مشروطه و بخاطر عزت و بزرگداشت ارتش شاهنشاهی می‌باشد و بس من در ۱۲ سال پیش آنهائیکه امروز دم از وجاهت ملی می‌زنند در ۱۲ سال پیش در روزنامه اراده آذربایجان که در شماره ۴۹ مورخ ۱۲ بهمن ۱۳۳۰ تحت عنوان بهای یاری آمریکا، گرانی اصل ۴ ترومن مطلبی نوشتم به این لحاظ جناب آقای حاذقی بیادم آمد که بیاورم اینجا بخوانم که آن جمله جنابعالی اگر برای بعضیها سوء تفاهمی ایجاد بکند یالااقل مخلص روی ندانستگی تحت تأثیر تلقینات اجنبی پرستان و مزدورها قرار گرفته باشم بدانید که در این مجلس مجلسی که منبعث از کنگره انقلاب سفید است هرگز چنین افراد خام و ناپخته که تحت تأثیر عمر و وزیر قرار بگیرند قرار نگرفته‌اند و نمی‌گیرند (احسنت ـ صحیح است) اینرا می‌خوانم و متأسفانه یا خوشبختانه مقدار زیادش هنوز صادق بر وضع روز و بازیهای روز است پس از چند سال مذاکره، تبلیغات وعده‌ها بالاخره هیأتی تحت ریاست آقای وارن به تهران وارد و برای مصرف ۲۳ میلیون دلار که به موجب اصل چهار ترومن که مورد تقاضای دولت ایران و موافقت آمرکا واقع شده به ایران وارد و مراسلاتی با آقای نخست وزیر مبادله کردند از کیفیت برنامه‌ای که به موقع اجرا گذارده خواهد شد در موقع خود البته بحث خواهیم کرد (جداگانه در آن مورد بخصوص هم البته بحث خواهیم کرد).
به یک نکته بسیار دقیقی که جلب توجه ما را کرد لازمی میدانم که اشاره بنمایم آقای وارون رئیس برنامه اصل چهار از دولت ایران تقاضا کرده‌اند که این هئیت مخصوص و کارمندان را جزء هئیت سیاسی کشورهای متحده آمریکا در ایران خواهند شناخت تا از مزایا و مصونیتهائی که به هئیت‌های سیاسی داده می‌شود با تطبیق درجات آنان برخوردار گردند این تقاضا را جناب آقای دکتر مصدق در هئیت وزیران مطرح وم ورد موافقت واقع می‌گردد و در مراسله مخصوص به آقای وارون ابلاغ می‌شود این را برای آن می‌خوانم که تازه به دوران رسیده‌های سیاسی و آنهائی که به حرفهای پوچ محتضرهای سیاسی و ورشکستگان سیاسی فریب می‌خورند بدانند که تاریخچه این لغزش‌های سیاسی از چه تاریخ است «از پنجاه سال قبل بسیاری از ممالک و ملل خارجی و مستشاران و متخصصین و مشاورین به ایران آمدند و مشاغل بزرگ و کوچکی را اشغال کردند ولی هیچکدام تقاضائی نظیر این تقاضا را از دولت ایران نکرده بودند و این اولین مرتبه‌ای است که جناب آقای دکتر مصدق و یا هر کسی که بجای دکتر مصدق می‌خواهد بگذارید یک چنین امتیازات فوق العاده‌ای را نسبت به اتباع یک دولت خارجی قبول و اعطاء می‌نماید اگر آمریکاییها از قوانین ایران از ماده ۷۱ قانون اساسی که میگوید تمام محاکم ملت ایران باید در تحت قانون اساسی ایران قرار بگیرند اطلاع نداشته باشند که در قانون اساسی اصل مخصوصی برای اتباع خارجه منظور گردیده اصل ششم میگوید جان و مال اتباع خارجه مقیم خاک ایران مأمون و محفوظ است مگر در مواردی که قوانین مملکتی استثناء می‌کند از شصت سال قبل هئیت‌های مذهبی فرهنگی بودند و در این مدت از طرف ملت ایران جناب آقای منصور نسبت به آنها آسیبی فراهم نیامده‌است از چهل سال به اینطرف از زمان شوستر مشاورین آمریکائی مشاورین مختلف به عناوین مختلفه در ادارات مختلف مالی، نظامی و فرهنگی ایران دارای مقامات و مشاغل مهمی بود و هیچ واقعه ناگواری برای آنان پیش نیامده که ضرورت معافیتهای هئیت‌های سیاسی را برای آنان یا برای اینان ایجاب نماید بنابراین خواهی نخواهی جناب منصور هر کس حق دارد از آقای دکتر مصدق آن روز و از جناب آقای منصور امروز سئوال کند که سبب اعطای چنین امتیازاتی به مشاورین فنی آمریکا برای چه بوده‌است بیش از سه هزار کارشناس انگلیسی و غیر انگلیسی شرکت سابق نفت سالیان دراز ایران زندگی کردند و روزی که دولت ایران اخراج آنها را تقاضا نمود با سلامتی و بدون هیچ حادثه‌ای مملکت ما را ترک کردند و رفتند و هیچ سابقه ناگواری در این مدت پنجاه ساله به هیچ یک از کارشناسان خارجی پیش نیامد که دلیل وحشیگری ملت ایران یا سوء رفتار سکنه این مملکت با خارجیان باشد که جناب آقای منصور امروز اجازه بدهند آمریکائیها چنین تقاضائی را از ما بنمایند که در عین اینکه موجب سرافکندگی ملت و مملکت ایران می‌باشد این یک سابقه بسیار غلط و ناگواری خواهد بود که مملکت ایران را در دوره زمامداری جنابعالی در عداد مستعمرات و ممالک تحت الحمایه قرار دهد (احسنت) (همهمه نمایندگان)(خواجه نوری ـ اینطور نیست)
نخست وزیر ـ ایران تحت الحمایه نیست.
یکنفر از نمایندگان ـ پشت تریبون مجلس این حرفها را نزنید.
زهتاب فرد ـ از جنابعالی نهایت تشکر را دارم این نوشته سیزده سال پیش من بود این نوشته مربوط به ۱۳ سال پیش من بود (قراچورلو ـ ۱۳ سال پیش هم درست نبود) اتفاقاً هیچ فراموش نمی‌کنم بیایند آن بازیهای ۱۳ سال پیش را که منجر به آن حوادث شوم شد تو دهنی بزنیم بهر اجنبی به آن حوادث شوم شد تو دهنی بزنیم بهر اجنبی پرست آن روز را فراموش نکنید (قراچورلو ـ این حرفها از جنابعالی بعید است) تشکر می‌کنم از جنابعالی عرض کردم این حرف کی مرد کوچه‌است اما در افکار عامه امروز متأسفانه بغلط یک همچو افکاری پیدا شده بنده از جنابعالی استمداد خواهم خواست راجع به راه ارشاد آن افکار مسموم و آن افکار منحرف آن افکاری که متأسفانه نداسته تحت تأثیر بعضی از حرفها قرار رگفته‌است جنابعالی و من در پشت این تریبون مجلس انتظاراتی داریم من به آن اشگهای جنابعالی تعظیم می‌کنم من می‌فهمم در چه مجلسی حرف می‌زنم و با کی‌ها حرف می‌زنم من همه سوابق یک یک همکاران پارلمانی را میدانم من میدانم اینجا آنچنان مجلس است که هیچگونه سوء ظنی نسبت به آن نیست من برای شما با آنکه از موضوع کنار می‌روم یک قصه‌ای را می‌گویم (یکنفر از نمایندگان ـ چیزی که به صلاح مردم است بفرمائید نه آنچیزی که مردم میگویند) اجازه بفرمائید اول حرفهای مردم را بزنم بعد راجع به صلاحشان حرف می‌زنم مردم یک حرفهائی می‌زنند چون متأسفانه باید دولت قبل از اینکه این لایحه را به اینجا بیاورم لازم بود این ماده واحده را در روزنامه منتشر می‌کرد و الا باید به افکار عامه حق بدهد که متأسفانه سوء ظنی پیدا کنند جناب قراچورلوی عزیز من جداً تعظیم می‌کنم در مقابل احساسات پاک شما ن و شما هم سنگریم خود نخست وزیر مملکت میداند هیچ مرد سیاسی بنده را تحریک نمی‌کند و هیچ اجنبی با بنده نمی‌تواند تماس پیدا کند برای اینکه خوشبختانه تمام چهار دیواری را خراب و واژگون کرده‌ام من فقط سرباز فداکار شخص اول مملکت محمدرضا شاه پهلوی هستم اگر حرف می‌زنم اینجا این حرف ممکن است خدای نکرده ناپخته باشد خدای نکرده گفته بشود که گفتن این حرفها علیه مصالح مملکتی است ولی شأن دمکراسی ایجاب می‌کند یک ناپخته یک مرد کوچه و بازار بیاید اینجا حرفش را بزند تا شما با تتجاربتان، با منطقتان با اشارتتان من را و آنها را و دیگران را که قصد دارند مجلس را تضعیف بکنند سرجای خودش بنشانید این موردی بود که باید پرده‌ها را بالا بزنیم ما آن پرده‌ها را بالا می‌زنیم که در تضعیف این مجلس قدم برنداریم چرا اقبال ضعفا در حمایت اقویا است این چه بهانه‌ای است که ما به آنها می‌دهیم اما اینکه مجلس تضعیف پیدا می‌کند گفته شد خدای نکرده این توهم پیش بیاید که خدای نکرده صد خدای نکرده خاکم بدهن اگر من نسبت اجنبی پرستی نه لاس زدن با اجنبی را به یک شخص به یک فرد مجلس بدهم گناه نابخشودنی است من هرگز در زندگیم اینقدر در زندگیم جسور و بی‌تربیت بار نیامده‌ام بعد از وقایع پیشه وری بد نیست که بشنوید بدانید که من حساب شده حرف می‌زنم که اگر از حرفم کسی رنجید آن را حساب مقدمه چینی بر پایه چهل و نه ساله من در وقایع پیشه‌وری بخاطر مبارزاتی که من می‌کردم و در همین مجلس در دوره ۱۴ در سالون پائین پنج و شش بار سخنرانی داشتم به عوض اینکه مرا گوش مالی بدهند برادر من را در تبریز دزدیدند آن روز به بنده گفتند برادرتان را فلان کس کشته اسم آوردند محلش را هم گفتند حالا امامزاده نمی‌سازم نه نشان ۲۱ آذر دارم نه اسم جزء لیستی است که از وقایع پیشه وری ضرر دیده‌ام و باج می‌خواهم در آن حادثه برادر من را دزدیدند و گفتند کسی کشته بعد از حادثه که شش ماه در جبهه بودم در پشت سنگر جنگیدم و تفنگ گرفتم من دبیر جمعیت نجات آذربایجان بودم خوشبختانه جزء آنهائی بودم که پدر جناب آقای منصور بیوگرافی بنده را خوب میداند بنده جزو آن عده‌ای بودم که به آذربایجان رفتم من هجده ساله آن روز متکفل ۹ سر عائله سنگینی با دست خالی برادر از دست داده لااقل می‌بایستی سراغ آن قاتل می‌رفتم در خیابان نشانم می‌دادند میگفتند فلانی قاتل است آنقدر سکوت کردم آنقدر خود را به تجاهل زدوم که خدای نکرده نزد بعضی از دوستان حمل بر بی‌غیرتی شد، چرا؟ بدلیل اینکه آنجا نبودم من نمی‌توانستم کسی را در مظان اتهام قرار بدهم آنروز مثل امروز نبود آن روز حربه من برا بود خدای نکرده با یک حرف من یک کسی بالای دار می‌رفت از آن موضوع دهسال گذشت بعد از فوت استالین تلگرافی از شوروی آمد معلوم شد برادر من اسیر آنها است این تلگراف را که دریافت کردم خدا را شکر کردم که من قضاوت نابجا نکردم و گناه میدانم نسبت به این دولت و اعضای دولت خدای نکرده از ذهنم خطور کند که اینها لغزش سیاسی دارند من هم احساسات آقا شریکم خطاب من با اجازه‌تان به آقای دکتر اول حقوق ایران است که آقایان یک قدری از اعصبانیتشان کاسته بشود «اگر در آتیه برای هر اداره یا هر رشته از هر مملکت خارجی متخصصین و مشاورین بیاوریم همکاران عزیز دلیل ندارد که آنها چنین امتیازاتی را برای خود نخواهند آن روز هم در نظر باشد و ما هم حق نداریم که استثنائی را قائل شده و امتیازاتی که به عده‌ای می‌دهیم نسبت به سایرین خود داری نمائیم ۲۳ میلیون دلار سهل است یکصد میلیون دلار و صدها میلیون دلار ارزش این را نداشت که ما ملت و مملکت خود را به این درجه تنزل بدهیم که برای دریافت یک کمکی که عنوان صدقه را دارد زیر باریک چنین شرط بی‌سابقه و ننگ‌آوری برویم این قسمت را نم‌خوانم و می‌زنم چون باز هم مجلس تکان می‌خورد حقایق گفتنی بسیار است ولی هر حقیقتی را در یک موقعی باید گفت که ادراک مردم قوه شنیدن آن را داشته باشد هر اقدام و هر تبلیغی برای نجات ایران از نفوذ بیگانگان بنمائید در مقابل این تسلیم این خشوع این فروتنی و این خضوعی که در مقابل مشاورین آمریکائی شده‌است ناچیز و خطرناک‌ترین سابقه‌ای است که دولت آقای دکتر مصدق در روابط ایران با ممالک خارجی ایجاد کرده‌است ایکاش اقلاً این اقدام باسم آقای مصدق السلطنه وزیر دفتری تمام می‌شد نه باسم دکتر مصدق مدعی حقوق دانی و حقوق شناسی و نخست وزیر وقت ایران متأسفانه این وقایع و این جریانها شایعه اینکه آقای دکتر مصدق و همراهان ایشان آنچه می‌کنند برای تأمین نظریات امپریالیست‌های بیگانه‌است تقویت می‌نماید و جای نهایت تأسف است که این جریانات و این شایعات و سوء ظن‌هائی را نسبت به نیات مدعیان آبرومند ایران تأیید می‌کنم» در این مدت کم مت مقدار زیادی لایحه تصویب کردیم من از آقایان کتمان نمی‌کنم نسبت به هیچ یک از آنها سوء ظنی نداشتم بدلیل مذاکرات مجلس راجع به هیچ یک از آنها هم صحبتی دادند خودم هم فرصتی داشتم که مطالعه کردم اما این لایحه، من چگونگی را بعرضتان میرسانم چگونگی ممکن است از نظر صحنه‌سازی تلخ جلوه کند در تبریز بودم با استفاده از تعطیلات مجلس یکماه و نیم برای رسیدگی بتقاضاها و گرفتاریهای حوزه انتخابیه در معیت جناب آقای دکتر شفیع امین و سایر همکاران پارلمانی ده بده گشتیم همه جا رفتیم مقدار زیادی حرف شنیدیم من انتظار داشتم که در اولین جلسه مجلس در اولین روز سالگرد مجلس راجع به مستدعیات آذربایجان صحبت بکنم و باز تصمیم داشتم از توجه شخص آنجناب نسبت به آذربایجان بخصوص از انتصاب تیمسار صفاری و امیدهائی که برای مردم پیدا شده‌است حرفهائی بزنم ما با دولت بغض و کینه نداریم شاید این را قبلاً هم گفته باشم دوره‌ئی که با جنجال با عوامفریبی با هو و تحریک می‌شد نخست وزیری برد و نخست وزیری آورد گذشته‌است و امروز کسی از ما زیر آستین نخست وزیری ندارد و شبهاهم دورو بر منقل فلان رجل باز نشسته و ورشکسته نمی‌نشینیم ما را همان شاهراه‌است همان راه روشنی است که اعلیحضرت شهریاری برای ما تعیین فرمودند اعلیحضرت همایونی در آخرین جلسه مصاحبه مطبوعاتی فرمودند در ایران آزادی منهای خیانت هست اگر ما در رویه خودمان گاهی تندی نشان می‌دهیم این از استنباطات و از سلیقه سیاسی و غرور ملی و احساسات شخصیمان است والا هیچ توهمی پیش نیاید در سفر آذربایجان در چند جا گفته شد آقا مجلس سنا یک قراردادی تصویب کرده‌است من اسمی را که میگفتند اینجا تکرار نمی‌کنم و معترفم آن اسمی که در افکار هست نیست بنده از آقایان کتمان نمی‌کنم مثل اینکه غفلت کرده بودم مثل اکثر آقایان آن تصویبنامه را من نخوانده بودم آمدم خواندم در صورت مشروح مذاکرات مجلس سنا هست اینکه می‌گویم از مقدمه غلط نتیجه صحیح عاید نمی‌شود اینجا بنده دیدم یک موافقتی است بنده دیدم این لایحه با یک مقدمه‌ای که لااقل برای من نارسا بود در افکار عامه تولید سوءظن کرده بود لایحه آمد به مجلس سنا اولاً جناب رئیس مجلس سنا میفرمایند «البته مقدور هم بود که ما فردا جلسه فوق‌العاده‌ای تشکیل بدهیم ولی چون کار بسیار مختصری است اجازه بفرمائید الان تمامش بکنیم» این اولین موردی بود که بنده را مقداری تکان داد در هر حال از نظر بنده اینکه گفته می‌شود چیز مختصری بود اگر مختصر بود لزومی به این امر نداشت که جلسه فوق‌العاده تشکیل بدهند این یک نکته‌ای بود که برای من ایجاد تاریکی کرد بعد لایحه را خواندم دیدم به رئیس و اعضای هیأتهای مستشاری نظامی آمریکا به موجب این موافقتنامه و با استفاده از بند و ماده اولش یک امتیازاتی قائل شدند بنده «واو» را خواندم دیدم نوشته به اصطلاح مأمور اداری و فنی آن دسته از کارمندان مأموریت که به امور اداری و فنی مأموریت اشتغال دارند بعد دیدم که نوشته کارمندان مأموریت یعنی کارمندان سیاسی یعنی کارندان اداری یعنی خدمه مأموریت بعد آمدم در پائین خدمه مأموریت را دیدم گفته اصطلاح خدمه یعنی آن دسته که مأموری خانگی اشتغال دارند (نخست وزیر ـ ارتباطی به این پیدا نمی‌کند) بند «و» را خواندم اصطلاح مأمور فنی و اداری را هم بالا پیش نوشته اصطلاح هیأت مستشاران نظانی یعنی رئیس مأموریت و کارندان مأموریت بعد این کارمندان مأموریت را توضیح داده این اصطلاح مأموین یعنی اعضاء مأموریت اینها یک اصطلاح اعضای مأموریتی است (دکتر یگانه ـ خدمه نیست) در پائین جزو آن در آورده انشاء الله توضیح خواهید داد چون در بالا خوانده بودم دیدم به مسنخدم به خانمی که به هر ملاحظه از ملاحظات مستخدم است بنام مستخدم می‌آورند اینجا با آنها هم عنوان سیاسی می‌دهند بعد آمدم ببینم دو لت دفاعی که در مجلس سنا کرده چه وبده راج عبه این موضوعی که به هر ملاحظه‌ای از ملاحضات در چنین مجلسی چنین شوری را ایجاب کرده و ۱۵ نفر گفتند که این لایحه برود به کمیسیون دادگستری چه عکس‌العملی در مجلس سنا نشان داده‌اند من آنجا چیزی به نظرم نرسید جر اینکه آقای مهندس شریف امامی گفته‌اند:
- البته مقدور بوده که فردا جلسه فوق‌العاده تشکیل بدهیم ولی چون کار مختصری است اجازه بفرمائید الان تمام کنیم.
و بعد هم نطق آقای میر فندرسکی که امروز زیارتشان می‌کنم.
متن نطق ایشان را در توضیح این لایحه برای آقایان می‌خوانم من آنقدر آدم بی‌ادب نیستم ولی باور کنید بدون شکسته نفسی اعتراف می‌کنم که تسلط بر لغات و معلومات من کم است برای اینکه نگفته باشم که بیسوادم اینست که این کلمه تناقص گوئی را بکار می‌برم بنده در دفاع ایشان تناقص‌گوئی فاحشی دیدم یک جا میگویند که این مصونیت سیاسی نیست اشتباه نشود «همانطور جناب آقای نخست وزیر فرمودند خیلی از تصورات و اندیشه‌ها هست که آقایان سناتورهای عظام میدانند که باید در آن جرح و تعدیل کرد شاید در نظر اول خیلی گران بیاید که ما برای یک عده خارجی در ایران تقاضای مصونیت و عافیت بکنیم ولی این مصونیتها و معافیتها را بخاطر خارجی‌ها تقاضا نمی‌کنیم ما برای خدمتی تقاضا می‌کنیم که آنها برای ما انجام می‌دهند پس از اینکه زیاد برای این موضوع فکر کردیم و مشاوره کردیم با دستگاههای مختلف به مملکت به این نتیجه رسیدیم که این مصونیتها و این مزایا ضرری برای دولت شاهشاهی ندارد و معافیت مالیاتی است (عین عبارت است بنده تحریف نمی‌کنم) که از حقوق آنها مالیات گرفته نشود و یا برای مسکن و تغذیه معافیت داشته باشند و بعلاوه این نظر چیزی نیست که ما تنها کرده باشیم دولتهای دیگر هم کرده‌اند دولت ترکیه هم کرده، دولت یونان هم کرده این مستلزم همکاری است که مابا دولت آمریکا داریم و اگر فرض بفرمائید که ما این را به دولت دیگری بدیهم این صحیح نیست برای اینکه دولت دیگری قرار دفاعی دو جانبه نداریم» پس با این توضیح بیخود حرف زدیم این موضوع را اگر می‌فرمودند در چنین قانونی مطلب ساده و حل شده بود تشکر می‌کنم ولی نکته جالبی بعد میفرمایند که برای بنده جالب است میفرمایند توجه آقایان را جلب می‌کنم چرا ما بهانه بدست دیگری بدهیم میفرمانید اگر فرض بفرمائید که ما این را به دولت دیگری بدهیم این صحیح نیست خیلی کار مهمی نبود که ما توجه همه دولت‌ها را به این موضوع جلب کنیم ولی معلوم می‌شود مسئله در سطح پائین بود این دیگر لزومی نداشت که ما خوش خدمتی کنیم البته ماارزش کمکهای آمریکا را خوب میدانیم پس باید کارشناسان او را از مالیات مسکن معاف بکنیم اینهم عین عبارت بود که عرض می‌کنم دوباره تکرار می‌کنم در آنجا فرموده‌اید اگر فرض بفرمائید که آنرا به دولت دیگری بدهیم این صحیح نیست برای اینکه با دولت دیگری نه قرارداد دفاعی داریم اینجاست که دارد یواش، یواش موضوع اهمیت پیدا می‌کند معافیت مالیات نیست چون مثل اینکه خدای نکرده کلمه رشوه توی آن مستتر است برای اینکه با دولت دیگری نه قرار داد دفاعی دو جانبه بستیم نه دولت دیگری را برای دفاع از مملکت خودمان اینطور شریک کرده‌ایم می‌شود بعد میگویند اگر اجازه بفرمائید متن یادداشتهای متداوله را خدمت آقایان تقدیم می‌کنم بعد مواد تقدیم می‌شود و با آن صورتی می‌آید که شنیدید چه بسا جزئیاتش را هم آقایان میدانید اما تیمسار صنیعی چرا من با این لایحه مخالفم؟ یک قصه دیگری را ناچارم عرض کنم روزی بنده در خیابان اسلامبول قدم می‌زدم دیدم غلام یحیی و پیشه‌وری و چند مأمور اجنبی با لباس فرم اجنبی و با اسلحه توی خیابان اسلامبول گردش می‌کنند بنده خیلی ناراحت شدم برادر از دست داده، از تبریز تبعید شده، شاهد فجایع و جنایات آنها بوده جداً تصمیم گرفتم یکی از اینها را بکشم خوشبختانه طپانچه هم همراهم بود اما برای یک لحظه و یک آن آنروز گریه داشت (چند نفر ار نمایندگان خندیدند) خنده داشت؟ برای بنده هم خنده نگذاشت گریه نکنم و گریه نگذاشت خنده کنم، ناراحت شدم فکر کردم بزنم بکشم بعد فکر کردم یک حرکت بی‌نتیجه‌است فرض کن یک اجنبی را کشتم چه می‌شود؟ اما نتوانستم تحمل کنم بعد از آن بلافاصله رفتم خدمت شادروان قوام السلطنه البته پذیرائی بنده به این سن و سال یک هفته وقت می‌خواست ولی بنده زود خدمتشان رسیدم و به عرضشان رساندم که جناب آقای نخست وزیر یا اصطلاح آنروز حضرت اشرف (یکنفر از نمایندگان ـ جناب اشرف) بله حافظه ایشان از من قوی‌تر است عرض کردم بنده زهتاب فرد، چنین روحیه، چنین سابقه دیروز می‌رفتم اجنبی پرستان را در خیابان دیدم آمدم خدمت جنابعالی ببینم تکلیف ما چیست ایشان فرمودند که خدا روحشان را شاد کند به بنده فرمودند دست و بال ما را نبندید بگذارید کار کنم. کمال صداقت، کمال وطن پروری کمال بزرگواری و کمال شاه‌پرستی و درایت در گفته ایشان محفوظ بود بنده به ایشان عرض کردم که جناب اشرف اشتباه نشود ما مقداری از خاک آذربایجان را نمی‌خواهیم که آقا با سیاست مقداری از خاک را تحویل ما بدهید و وقتی که غرور ملی چریحه دار شد آن خاک دیگر بدرد ما نمی‌خورد و بنده بنوبه خود این منطق جناب اشرف را قبول ندارم و بروم بنوبه خود وظیفه خود را انجام می‌دهم برگشتم پتو پریموس، ملافه خودم را به ۱۹ تومان فروختم و از اینجا تا اراک هم شاگرد شوفر شدم برای اینکه ۱۹ تومان ظرفیت بیشتر از آن را نداشت از آنجا رفتم همدان و تفنگ گرفتم با همشریهای غیور آذربایجانی که امروز همه‌شان در بدرند رفتیم جبهه سنگری قرار دادیم ومدافع حقوق و حیثیت مملکت شدیم تیمسار اگر با این لایحه مخالفیم بدلیل اینست که البته تا ما را قانع نکنند این را عرض می‌کنم که با این لایحه روحیه سرباز ایرانی خدشه‌دار می‌شود، غرور ملی خدشه‌دار می‌شود استقلال ارتش ما خدشه‌دار می‌شود این استنباط بنده‌است هیچ اعتراضی ببنده نکنید انشاءالله منطق قوی و بیان رسای نخست وزیر همین مسأله را برای من کوچک روشن خواهد کرد در گذشته خواستند در ارتش نفوذ کنند نخست وزیرانی را سراغ داریم که وزارت جنگ می‌خواستند، چرا؟ آقایان بهتر از من میدانید و می‌دانستید که اگر در آنجا جای پا پیدا کنند هر لحظه هر منظوری برای آنها تأمین است از آن موضوع نتیجه نتوانستند بگیرند بیداری ملت ایران مشت محکمی نتیجه بدهن آ“ها زد خواهید بخشید من سیاسی نیستم اگر یک خرده باز و بی‌پرده حرف می‌زنم چون در مسائل مملکتی هن هرگز حسابگر و معامله گر نبودم امیدوارم انشاءالله جناب آقای نخست وزیر از همه رفع این نگرانی خواهند فرمود اینست که نمی‌توانیم در ارتش شاهنشاهی که پناهگاه محکم استقلال مملکت ما است، حیثیت ملی ما است بدست خودمان برای یکعده مصونیتهائی بدهیم مطلب دیگر اینکه تا به امروز معمول این بود که تمام محاکم دادگستری تحت عنوان و تحت لوحه افتخار آمیز به نام نامی اعلیحضرت همایون شاهنشاه آغاز می‌شود و تمام دادگاها در زیر چنین ورقه افتخار آمیزی که برای همه ما حجت بوده و قاطع بود رأی صادر می‌کند این افتخار رژیم ما است این افتخار مملکت ما است که خاندان سلطنتی دعاوی حقوقی و جزائی و گرفتاریهای شخصی خودشان را از راه دادگستری ما تعقیب می‌کنند (احسنت).
ارتشبد حجازی میداند که اگر خدای نکرده صد خدای نکرده لغزشی کرد در همین دادگاه تحت محاکمه قرار می‌گیرد بطوریکه دیدم تحت محاکمه قرار گرفتند بنده با استفاده از این سرمشق مبارک اعلیحضرت همایونی که در آخرین جلسه مصاحبه مطبوعاتی فرمودند آزادی منهای خیانت حرف بزنم رئیس محترم دولت میداند که نمی‌تواند بگوید زهتاب تو این بیانات را تحت تأثیر تلفین فلان شخص یا فلان بازیگر سیاسی یا صد خدای نکرده تحت تأثیر فلان سیاست قرار گرفته و قصد اینرا داری که بر روابط ایران و آمریکا لطمه وارد کنی و آنها که با همکاری دارند آنها را دلسرد سازی مگر من و همه همکاران ما و ملت ایران و بخصوص مردم آذربایجان می‌توانند همکاری صادقانه و شرافتمندانه ملت و دولت آمریکا را در واقعه آذربایجان نادیده بگیرند؟ (صحیح است) اما برای ما بیش از هر چیز غرور ملی لازم است ملتی که غرور ملی نداشته باشد هیچ چیز ندارد ما به دست خودمان در خانه خودمان نمی‌توانیم و نمی‌بایستی بیکعده‌ای آن چنان آزادی بدهیم که خدای نکرده صد خدای نکرده اگر یکی از اینها منحرف سیاسی بود (این نکته برای مردم کوچه و بازار که فقط بغرور ملی و به رهبری شخص شاهنشاه متکی‌اند نکته قابل اهمیتی است) که اگر یکی از همانهائی که مصونیت سیاسی دارند خدای نکرده منحرف شد اسرار اینجا را در کیف مبارکشان قرار داد یا اینکه خدای نکرده با جائی بند و بست پیدا کرد یا خدای نکرده خود در آنجا یک رو به سیاسی خاصی را خواست طور دیگر عمل بکند نتیجه‌اش چه می‌شود و ما هیچگونه نتوانیم آنرا محفوظ از هرگونه خطر و محافظت و کنترل قرار بدهیم لااقل من آن را بصلاح مملکت نمیدانیم چشم بازو و گوش بازو این عمی‌حیرتم از چشم بندی خدا همینطور لایحه‌ای می‌آید و آقایان هم قیام و قعود میفرمایند و با سرنوشت ملت، احساسات ملت، غرور ملت، گذشته ملت آنچنان ملتیکه در آستانه تشکیل تاریخ آمیز ۲۵۰۰ ساله آن هستیم حالا بیائیم یک چنین سندی را امضاء کنیم بگوئیم حالا بیائیم یک چنین سندی را امضاء کنیم بگوئیم دادگستریمان صالح برای تعقیب جزائی شما نیست من شنیده‌ام شاید اشتباه آمیز نباشد. گفتند در فراکسیون حزب ایران نوین یکی از همکاران یک دل یکی از هکاران دل سوخته ما سئوال کرده اگر یک آمریکائی نمیمه شبی آمد منزل بنده گلیم منزل را برداشت اگر کرایه منزل بنده را نداد من بکی شکایت کنم اینها که اینجا هستند میگویند ما اینجا مصونیم ارزش ما به این مستمری ۲۵۰۰ تومان که نیست ارزش ما به این نیست که ما بیائیم اینجا به تمنیات مردم رسیدگی کنیم بیائیم استنباطات خودمان را عنوان بکینم تا اگر چنین مصونیتی را بیکعده آدمی داده‌اند آن عده حساب شده می‌آیند و حساب شده قدم بر می‌دارند یک موضوع دیگری را هم عرض کنم من آدم سیاسی و سیاستمدار نیستم و بی‌پرده حرف می‌زنم ولی میدانید آن حرفی را جناب آقای نخست وزیر که منحرفین سیاسی شایع می‌کنند بنده بازیگر سیاسی به آن معنی نیستم ترسی هم از عمر و وزید ندارم برای اینکه فقط به خداوند و شخص شاهنشاه و به ملت و به قانون سیاسی متکی هستم (صحیح است) گفتند یک وقت اینجا یک آقای یاتسو یک نامی بود گفتند این آقا در همه موضوعات دخالت می‌کرد(خواجه نوری ـ یادسویچ کیست، ما که نمی‌شناسیم) این آقای یاتسویک مستأجر جناب آقای منصور بود در کادر مأموریت خودش وهمیشه افتخار می‌کنم به آن قسم پایدار هستم چند روز پیش به یکی از دوستانم گفتم خوب است ما اینجا یک دستگاه الکتریکی بگذاریم که وقتی پایمان را آنجا می‌گذاریم جلوپایمان آرمی روشن بشود که قسمت را فراموش نکن (بانو دکتر پارسای ـ هیچوقت فراموش نمی‌شود) هیچوقت فراموش نمی‌شود مسلم است فراموش نمی‌شود. شما در این مملکت حقی بگردن خیلی‌ها دارد افراد زیادی را ترتیب فرمودید ترتیب میفرمائید هم سرکار علیه هم سایر خانمها عرض کنم حضور مبارکتان جناب آقای نخست وزیر اشاره‌ای به افکار منحط و منحرف فرمودند شما را به خدا مرا جزو آن نیاورد برای اینکه متأسفانه از مدتی به اینطرف دارندگان افکار منحط و منحرف فقط به یک سیاست خاصی متهم می‌شوند و بنده با آن سابقه که دارم مثل اشهدان‌لااله‌الاالله همه جا این را یادآور بشوم این همیشه می‌گویم اشاره به بیوگرافی می‌کنم که من منحرف و منحط و از این قبیل دارنده افکار نیستم اما تجربه‌ام کم است غرور ملی و ایمانم محکم است و بنده همیشه به ارتش شاهنشاهی افتخار می‌کنم شبی که آرام می‌خوابم بخاطر آنست. هنوز سربازانی که در سوم شهریور که این بیوگرافی را جناب آقای علی منصور بهتر دارند این افکاریها را ارتش شاهنشاهی در نقاط مختلفه اراین کردند اینها جزو افتخارات ما است اینها چزو غرور ملی ما است ما هرگز اجازه نخواهیم داد که خدای نکرده احساسات ملی ارتش ایران خدشه‌دار بشود و با توجه جناب آقای نخست وزیر خدشه دار هم نخواهد شد من همیشه به موکلین خودم در خارج می‌گویم در مواردی که به بنده اعتراض دارید به بنده دیکته کنید چون یک وکیل مجلس نمی‌تواند در تمام موارد صاحب نظر باشد آنها در تمام مسائل و مقررات نسبت به قوانین نسبت به وزارتخانه‌ها نظر اصولی دارند می‌گویم تشریف بیاورید شخص بنده را معتقد بسازید و از دیکته کردن آنها هم ابائی ندارم آنها یادداشتهائی را به من داده‌اند که هم اکنون از رومیخوانم:
- اصولاً مصونیت به منظور آنست که چنانچه دولت وقت در کشوری با دستاویز قانونی خواست مأمورینی مانند سفر دولت خارجی یا وکیل همان کشور را از انجام وظیفه خود را انجام بدهد در وضع حاضر بهیچوجه موجبی نیست دولت ایران بخواهد مستشاران نظامی آمریکائی را که خود استخدام کرده از انجام وظیفه‌شان جلوگیری کند و توضیح دیگری در این باره بنظرم زائد می‌رسد برای اینکه یک واقعیتی است برای اینکه یک مستشار خارجی حیثیتش حفظ شود و آزادی عمل داشته باشد باید از یک امتیازاتی بهرهمند باشد ولی آن مسشتاری که آمد اینجه و تا به حال هم کار کرده و هیچگونه عکس العملی رخ ندان همه میدانند همکاری شد حتی گاهی افسران جزء که در برابر افسران کل مقداری هم بی‌اعتنائی نشان داده‌اند بعضی از افسران ارشد، حتی آنرا به لحاظ مصالح عالیه مملکتی ندیده گرفته‌اند با این تفاهم کامل و با این حس همکاری و صداقت دیگر مورد ندارد برای ما گفته شود که اما برای این مأمور فنی یک درجه دیگر و یک مصونیت دیگری داده شود. مأمورنی سیاسی و یا اداری و یا فنی هر سفارتخانه که از مصونیت استفاده می‌کنند دارای اختیار و مسئولیتی در دستگاههای دولت ایران نیستند آقایان توجه به این ملاحظات در سرنوشت رأی شما تأثیر خواهد داشت این آنچنان رأیی نیست که ما اگر بدانیم خدای نکرده تقصیرش توجه عمر ووزید است کوتاه بیائیم یا یک وقتی اختلافی بجناب آقای منصور بملاحظه‌ای از ملاحظات داشته باشیم کوتاه بیائیم یا بگوئیم امور حزبی حاکم برجریانات است، این یک مسئله ایست که در سرنوشت ما در افتخارات ما در تاریخ در روابط ایران با خارجی‌ها تأثیر دارد من توجه آقایان را به این نکته جلب می‌کنم. مأمورین سیاسی و یا اداری و یا فنی هر سفارتخانه که از مصونیت استفاده می‌کنند دارای اختیار و مسئولیتی در دستگاههای دولت ایران نیستند تا متقابلاً موردی برای بازخواست از آنها پیش آید.
چون کاری نباید بکنند حق مداخله ندارد و نمی‌تواند به آقای وزیر بگویند که این پرونده اینطوری نشد آنطوری شد و یا فلان مأمور کاری ندارد بکند آیا اینهائی که ما با آنها مصونیت می‌دهیم وارد مقولات می‌شوند در حالی که مستشاران نظامی آمریکا در استخدام دولت ایران هستند و در امور مربوطه دخالت و مسئولیتی دارند و در چنین مصونیتی اگر پیش آید که به نفع خود یا کشور خارجی علیه ایران از اطلاعات یا موقعیت خود سوء استفاده‌ای بکنند قابل تعقیب نخواهند بود. خاصه در محیط ارتش که مراعات انضباط بسیار لازم است چنانچه اتفاقاً بی‌انضباطی یا بی‌احترامی حتی هرگونه اهانتی از طرف این مأمورین و مستشاران نسبت به فرماندهان ارتش بود چون مصون از تعقیب و بازخواست هستند جناب آقای حاذقی قطعاً سوء اثر زیادی از لحاظ تعصب ارتشیان که آقا نیز مقید هستید و غرور ملی ایشان که آقا مظهرش هستید پیش بیاید و این گرفتاری برای مملکت یک گرفتاری همیشگی پیش بیاید و این گرفتاری برای مملکت یک گرفتاری همیشگی خواهد بود. البته توضیحات در ین زمینه بیشتر است و بنده فکر می‌کنم بیش از این وقت آقایان را نگیرم چون احتمال می‌رود که سایرین هم مطالبی داشته باشند که مستند و محکم و اصولی‌تر ازبیانات بنده باشم چون ممکن است توأم با احساسات بنده مطالبی عرض کرده باشم گو اینکه سعی می‌کنم عرایض بنده در پشت تریبون توأم با احساسات نباشد بلکه همیشه معتقدات من بر بیان من و عرایض من حکومت کند. جناب نخست وزیر فرمودند افتخار دارم و همیشه هم در لوایحی که تقدیم مجلس می‌کنند میفرمایند دولت افتخار دارد گاهی بنده مخالفت می‌کنم آیا باید احساس خفت کنم و این برای بنده یک مسأله ایست. این لایحه هم که تقدیم مجلس شد باز رئیس دولت افتخار کردند از تقدیم این لایحه و بنده که مخالفت می‌کنم باز باید سر خود را پائین بیندازم و احساس شرم بکنم در حالی که هر نماینده مخالفت احتمالی و استنباطات و تجربیات سیاستش را یادآور می‌شود. اشاره فرمودند که گاهی بعضی از کارها مثل عملیات جراحی است واقعاً هم همینطور است برای عده‌ای این صحت پیدا می‌کند. قرارداد ۱۹۱۹ یک قراردادی بود و عاقدش یک عمل سیاسی کرد به لحاظ موقعیت خاص آنروز در سیاست گاهی این کار پیش می‌آید که رئیس دولت یا حتی پارلمان یک عمل جراحی انجام می‌دهد اما آن جراحی که دست بنده را می‌برد لااقل بخانواده من آن اطمینان را می‌دهد که دست این فرد را برای این می‌بریم که جانش در نرود و ما هم در این مورد باید به افکار عامه که خانواده ما هستند این اطمینان خاطر را بدهیم اگر چنانچه خدای نکرده در تصویب این لایحه اقدام می‌کند بسود ملت بزرگ ایران هم عمل می‌کند.» (احسنت). من نمیدانم چطور شده ولی یکی از دوستان برای بنده شعری فرستاده این را می‌خوانم و با اجازه شما رفع زحمت می‌کنم. انتظار دارم این شعر بنده ایجاد سوء تفاهم نکند بنظر من از کتاب خود بنده‌است که دوست من همینطور که ورق می‌زد بنظرش خودرو گفت: اگر مناسبتی دیدی عنوان کن بنده کتمان نمی‌کنم مناسبتی ندیدم اما از لحاظ ادب و نزاکت حالا که وقت آقایان را زیاد گرفتم این دو بیت را می‌خوانم.
- کس نیست که تا بروطن خود گرید
- بر حال تباه مردم بد گرید
- دی بر سر مرده‌ای دوصد شیون بود
- امروز یکی نیست که بر صد گرید.(احسنت، احسنت)
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر.
نخست وزیر ـ بنده تصور نمی‌کردم بعد از توضیحاتی که تا حدودی کامل بود در این مورد داده شد احتیاجی بذکر مسائل دیگری داشته باشم ولی چون در مقابل هر مطلبی که گفته می‌شود اگر بموقع پاسخ گوئی نشود احتمالاً یک نظریاتی را که صرفاً روی وطن پرستی اظهار می‌شود ولی عملاً به جزئیات امر وقوف کامل نیست نوع دیگری ممکن است تعبیر شود از طرف دولت ضروری است جواب داده شود. بنده تصور کلی جریان این لایحه را عرض کردم که قبل از تشکیل مجلس چون قرارداد منعقده بین دولت ایران و دولت آمریکا می‌بایست هر سال یکبار تجدید شود و نحوه کمکهای خارجی تغییر کرده‌است و در اینموقع هم نمی‌شد دستگاه مملکت و دستگاه ارتش و احتیاجات فنی آن را موقوف و متوقف کرد. دولت وقت طبق یک یادداشتی بسفارت آمریکا مراتب موافقت خودش را اعلام کرد و سفارت آمریکا هم از طرف دولت آمریکا وصول این یادداشت و موافقت خود را اعلام کردند. البته به بنده نوشته‌اند که این یادداشت کی مبادله شده‌است در حدود ماه مهر سال گذشته یعنی در حقیقت شش ماه قبل از تشکیل این دولت و کاملاً ضرورت داشته‌است و بسیار هم بموقع انجام شده‌است و با تشخیص صحیحی هم بوده‌است و روی همان موضوعاتی که عرض شد اصلاً این مسائل را با احساسات مخلوط کردن بهیچوجه من الوجوه معقول و منطقی نیست (صحیح است) برای اینکه همینطوری که جناب آقای زهتاب فرد فرمودند در کوچه و بازار یا تحت تحریکات داخلیان یا خارجیان به عناوین مختلف از ناحیه سیاسیت با فان ممکن است مطالبی گفته بشود و بگوش بخورد ولی این مطالب در بین ارکان مملکتی و قوه عاقله مملکت باید نوع دیگری تعبیر و تفسیر بشود و مصالح مملکت نوع دیگری تشخیص داده بشود و قدرت و شهامت اجرای کار هم نوع دیگری باشد والا هیچ کار مثبتی در مملکت قابل اجراء و انجام پذیر نیست و باید در فکر ارضاء خاطر افکار مختلفی بود که از مجاری خاص ناشی می‌شود و متأسفانه در بین کسانی که وارد جزئیات و کلیات و مسائل بین المللی و فنی نیستند امکان دارد تأثیر خودش را هم بکند بنده وقتی لوایحی را تقدیم کردم عنوان افتخار گذاشتم چون هر کاری که در این مجلس فکر می‌کنم که از طرف دولت عرضه می‌شود باید با اداء جملات احترام آمیز بمقام مجلس بشود (احسنت) و این لایحه را هم امروز به عنوان دولت و معتقد به اینکه ارتش شاهنشاهی ایران و نیازمندیهای فنی ما ضرورت دارد که این وسایل ابتدائی محدود و معقولی را که در تمام کشورهائی که مشابه ما عمل می‌کنند نظایر بیشماری دارد و دفاع بکند ولو اینکه افتخار تقدیم این لایحه را هم نداشته‌است. مغالطه کردن در این مسائل و نکاتی را که به اتکاء به صحبتش نباشد بهتر است در یک مکانی مثل مجلس شورای ملی ذکر نشود چنانکه اشاره کردند که بنده مستأجری دارم بنده غیر از خانه مسکونی خانه‌ای ندارم و در آن خودم ساکن هستم و مستأجری هم ندارم اگر بنام کس دیگری یا فردی که قرابتی با بنده داشته باشد مسئله‌ای نیست خاصه به اینکه ایشان در چنین مملکتی و پشت چنین تریبونی اجازه بدهند که بگویند یک خارجی ممکن است در سرنوشت مملکت ایران دخالت داشته باشد اینها مسائلی نیست که قابل عفو اغماض باشد. بنده بیش از این دیگر جواب عرض نمی‌کنم ولی همین دو کلمه‌ای را که گفتم جوابگوی تمام فرمایشات جنابعالی است و باید با حقیقت و صداقت صحبت کرد این لایحه بهیجوجه من الوجوه جا ندارد که این مسائل در آن گفته شود. اگر کسی در خارج حرفی زده‌است اطمینان داشته باشید افکار عمومی نیست (صحیح است) افکار عمومی افکاری است که با کارهای مثبت این دولت و رهبری شاهنشاه و خدمت صادقانه این مجلس باید تقویت و تحکیم بشود همین حرفهاست که افکار مردم را منحرف می‌کند و از جاده حقیقت خارج می‌کند و کسانیکه مغرض و کسانیکه خائن به این مملکت هستند از داخل و خارج از لابلای این حرفها استفاده می‌کنند (جاوید ـ اینجور نیست) ما باید گوش بکنیم که کاملاً با اتحاد و اتفاق و هم آهنگی و هم فکری نگذاریم کسانی اصولاً فکر این مسائل را به کله‌شان خطور بدهند (صحیح است) که در چنین دوره‌ای و چنین دولتی احتمال داده شود که به حیثیت مملکت به استقلال مملکت خدشه‌ای وارد شود (صحیح است) نه این دولت خود مختار است و در این مملکت بی‌صاحب است که این مسائل را کسان دیگری درک بکنند ولی صاحبان واقعی مملکت واقف باشند و اطلاعی نداشته باشند این اصلاً امکان ندارد شاهنشاه ایران هستند، خانه ملت ایران هست، دولت خدمتگزار و صدیق این ملت است (صحیح است) و این مسائل را اگر ما بخواهیم در افکار کاملاً احساساتی و ت. جه به این که فلان کس در فلان مجلس چه گفته‌است افکار عمومی چنین قضاوت می‌کند آن بریدگی و آن جراحی راهم که من در ایجا اشاره کردم آن جراحی کارهای مثبت و عملی دولت است که باید یک ملتی را بشاهزاده ترقی و سعادت سوق بدهد و آن کار سازندگی این مملکت است که با عوام فریبی و منفی بافی تطبیق نمی‌کند بنده وارد جزئیات این مسائل نمی‌شوم ولی چند کلام بنده جوابگوی ساعتها صحبتی است که روی افکار واهی سیر می‌کند.
رامبد ـ آقای رئیس اجازه ندهید که اینطور صحبت کنند (همهمه نمیاندگان).
جاوید ـ با ادب صحبت کنید (زنگ نایب رئیس).
نخست وزیر ـ بنده با ادب صحبت می‌کنم (جاوید ـ مؤدب صحبت کنید) منظور بنده افکار واهی است که در خارج از مجلس کسانی هستند که این افکار را میگویند جناب آقای رامبد. بنده اگر هیچ خصلتی نداشته باشم خصلت ادب و فروتنی را دارم. (احسنت) و میدانم کلمات را در چه قالبی ادا بکنم و بدانید که بی‌گدار به آب نزدم و بی‌مصلحت استدعا می‌کنم که این مسائل را از دریچه چشم حقیقت بین نگاه کنید و با توضیحات کافی که دولتی را که خود شما بوجود آورده‌اید و مبعوث شاهنشاه و مورد حمایت کامل شماست و ما همه در یک راه و یک صفحه خدمت می‌کنیم و بنده بارها گفتم که در این زمان دولت و مجلس بهیچوجه از هم جدا نیستند (صحیح است) و هیچ کاری نیست که ما بکنیم مگر اینکه صد در صد افراد مؤمن و معتقد و با ایمان از آن حمایت و پشتیبانی نکرده باشند افتخار این دولت و این مجلس در همین یگانگی و همرنگی است و می‌خواهد که همه یکسان و یک شکل درباره مسائل قضاوت بکنند و فکر نمی‌کنم که وطنخواهی و وطن پرستی… (جاوید ـ در انحصار شما باشد) انحصاری باشد، متعلق بکسان خاصی باشد ما هیچ فردی را از فرد دیگر وطن پرست‌تر نمیدانیم با این توضیحاتی که بنده عرض کردم استدعا می‌کنم چند دقیقه آقای میرفندرسکی نسبت به موارد مشابه این یادداشت مبادله بین دولت ایران و دولت آمریکا که در سال گذشته انجام پذیرفته‌است و چون مجلس نبوده‌است موکول به تصویب مجلس شده‌است قرائت بکنند و تصور می‌کنم که پاسخ کافی نسبت به فرمایشات آقایان در این جا باشد بنده بقیه وقت خودم را به آقای میرفندرسکی می‌دهم که آن یادداشت را جهت استحضار بیشتر نمایندگان محترم قرائت بکنند (احسنت، احسنت).
نایب رئیس ـ آقای میرفندرسکی.
میرفندرسکی ـ (معاون وزارت امور خارجه) ـ سفارت کبرای آمریکا طی یادداشت شماره ۴۲۳ مورخ ۱۹ مارس ۱۹۶۲ (اسفند ماه ۱۳۴۰) ضمن موافقت با تمدید خدمت هئیت‌های مستشاری نظامی آمریکا در ایران برای یکسال دیگر تقاضا نمود برای روشن شدن وضع کارمندان این هئیت‌ها و تسهیل انجام مأموریت آنان ـ کارمندان مزبور از امتیازات و مصونیتهای مربوط به کارمندان اداری و فنی پیش بینی شده در قرارداد بین المللی وین مربوط بر روابط سیاسی مورخ ۱۹۶۱ برخوردار باشند.
در این باره مذاکرات و مکاتبات مفصلی بین مقامات شاهنشاهی و سفارت کبرای آمریکا به عمل آمده و در نتیجه هئیت وزیران در جلسه ۱۳ مهرماه ۱۳۴۲ تصویب نمود که پس از تصویب قرارداد بین المللی وین از طرف مجلسین ـ رئیس و اعضای هئیت‌های مستشاری نظامی آمریکا در ایران از مزایای کارمندان اداری و فنی موصوف در قرارداد مزبور کارمندان اداری و فنی موصوف در قرارداد مزبور بهرهمند گردند.
لایحه مربوطه در تاریخ ۲۵ دیماه ۱۳۴۲ به مجلس سنا تقدیم گردید و در تاریخ سوم مرداد ۱۳۴۳ به تصویب آن مجلس رسید و به مجلس شورای ملی فرستاده شده‌است تا پس از خاتمه تعطیلات تابستانی از طرف مجلس شورای ملی مورد مطالعه و تصویب قرار گیرد.
طبق ماده واحده‌ای که به تصویب مجلس سنا رسیده‌است و اکنون برای تصویب به مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد به دولت اجازه داده می‌شود که رئیس و اعضای هئیت مستشاری نظامی ایالات متحده آمریکا را در ایران که به موجب موافقتنامه‌های مربوطه در استخدام دولت شاهشاهی می‌باشند از مصونیتها و معافیت‌هائیکه شامل کارمندان اداری و فنی موصوف دربند «و» ماده اول قرارداد وین مصوب… می‌باشد برخوردار نماید.
انواع مصونیتها ـ مصونیتها و معافیت‌هائیکه به کارمندان اداری و فنی تعلق می‌گیرد در مواد ۲۹ تا ۳۵ قرارداد وین قید گردیده‌است. (متن مواد مذکور در فوق ضمیمه‌است.)
نکته قابل توجه اینستکه طبق بند ۲ ماده ۲۷ قرارداد وین مصونیت از صلاحیت مقامات دولت پذیرنده در امور مدنی و اداری شامل اعمال خارج از وظایف کارمندان فنی و اداری نمی‌گردد. از این جهت به این عده برخلاف مأمورین سیاسی که مصونیت کامل دارند مصونیت محدود متعلق می‌گردد.
با توجه به این نکته اساسی مسلم است در صورتیکه مشمولین این ماده خارج از وظایف اداری خود در نتیجه تجاوز بحقوق افراد مسئولیت مدنی و اداری پیدا کنند رسیدگی به امر در صلاحیت محاکم صالحه کشور پذیرنده خواهد بود.
- ۱- هئیت‌های مستشاری نظامی آمریکا در ایران و کارمندان آن بدرخواست صریح و بمنظور انجام خدمات مورد تقاضای دولت شاهنشاهی از سال ۱۳۲۲ به ایران اعزام می‌گردند. (پاینده ـ چرا عجله می‌کنید آهسته بخوانید) ملاحظه شما را می‌کنم (پاینده ـ ملاحظه پیرها را هم بکنید) شما به سن پیر ولی بروح جوان هستند.
- ۲- هئیت‌های مستشاری نظامی آمریکا در ۳۸ کشور به تقاضای آنها انجام وظیفه می‌کنند و در همه این کشورها به شهادت قراردادهای موجود از مصونیتهای شبیه به آنچه به کارمندان مأموریتهای سیاسی تعلق می‌گیرد برخوردار می‌باشند. قراردادهای مذکور گاهی دو جانبه‌است مثل قرارداد آمریکا و یونان مورخ ۱۹۴۶ و قرارداد آمریکا و پاکستان مورخ ۱۹۵۹ و زمانی چند جانبه‌است مثل قراردادهای پیمان آتلانتیک شمالی و پیمان دفاعی جنوب شرقی آسیا S.E.A.T.O.
ملاحظه میفرمایند در کلیه کشورهائی که کارمندان نظامی آمریکا چه کارمندان هئیت‌های مستشاری چه افراد جنگی در آن اقامت دارند وضع حقوقی آنان بوسیله قراردادهای دو جانبه معروف به (Status Force) Agreement و یا پیمانهای تدافعی چند جانبه (پیمان آتلانتیک شمالی و پیمان تدافعی جنوب شرقی آسیا) روشن و تصریح گردیده‌است.
کشورهائیکه پرسنل نظامی آمریکا اعم از مستشاران و یا افراد جنگی را می‌پذیرند بنا به مصونیتی که طبق موافقت‌نامه‌ها به آنان می‌دهند از صلاحیت جزائی خود در مورد آنان صرف نظر می‌نمایند. ولی همانطور که فوقاً ذکر شد و در ماده ۳۷ قرارداد وین نیز مصرح است این سلب صلاحیت در امور جزائی بهیچوجه خدشه‌ای به صلاحیت مقامات کشور پذیرنده در رسیدگی به مسئولیت مدنی و پرداخت غرامات و جبران خسارت در مورد اعمال خارج از وظایف آنان وارد نمی‌آورد. این نکته اساسی در مذاکرات میان سفارت کبرای ایالات متحده آمریکا وزارت امور خارجه مورد توجه و تصریح کامل قرار گرفته‌است. مقامات آمریکائی رسماً و صریحاً اعلام داشته‌اند که در صورت مشمول قرارداد وین به پرسنل نظامی آمریکا افراد نظامی آمریکا از لحاظ مدنی در صورتیکه در محاکم ایران قابل تعقیب خواهد بود.
مطلبی که تذکر آن را لازم میداند اینست که در قراردادهای دو جانبه که بین آمریکا و سایر دول منعقد گردیده قید شده‌است که تشخیص اینکه اعمالی که موجب تضیع حقوق افراد شده و قابل تعقیب است مربوط به انجام وظیفه بوده یا خارج از آن در درجه اول در صلاحیت مقامات آمریکا است. در صورتیکه با اعطای مصونیتهای کادر و فنی مندرج در قرارداد وین این تشخیص در صلاحیت دولت شاهنشاهی می‌باشد.
نایب رئیس ـ آقای طباطبائی.
طباطبائی ـ بنده مخالفم.
نایب رئیس ـ آقای قراچورلو موافقید بفرمائید.
قراچورلو ـ بنده در مقام دفاع از این لایحه نیستم چون جناب آقای نخست وزیر و سایر همکاران محترم به اندازه کافی از لایحه دفاع فرمودند و آنچه که باعث تأسف بنده‌است و حقیقتاً باعث تأسف همه نمایندگان و هر ایرانی وطنپرستی است این است که در پشت تریبون مجلس صحبت‌هائی می‌شود که واقعاً هیچ شایستگی ندارد. دولتی است مبعوث شاهشاه و مبعوث مجلس شورای ملی مورد حمایت اکثریت نمایندگان محترم لایحه شورای ملی مورد حمایت اکثریت نمایندگان محترم لایحه‌ای از طرف این دولت تنظیم و به مجلس تقدیم شده‌است (مهندس ریاحی ـ دولت سابق تنظیم کرده) دولت سابق تنظیم کرد از طرف دولت حاضر لایحه‌اش به مجلس تقدیم شد اصولاً توهم این دولت حاضر لایحه به مجلس بیاورد که خدای نخواسته بحریم قانون اساسی تجاوز بکند هیچ مورد ندارد (صحیح است) (مهندس معینی زند ـ نخواهد کرد) این لایحه بیشتر مربوط به ارتش شاهنشاهی ایران در گذشته به رهبری شاهنشاه بزرگ ارتشتاران خدمات ذیقیمتی به مملکت ما انجام داده (صحیح است) ذیل این لایحه را وزیر جنگ امضاء کرده وزیر جنگ یعنی مأموری که تحت ریاست مستقیم اعلیحضرت همایون شاهنشاهی انجام وظیفه می‌کند. (صحیح است) پس این توهم که چنین لایحه‌ای خدای نخواسته به حریم قانون اساسی تجاوز بکند صحیح نیست چون بزرگتر از همه و بالاتر از همه واقعاً شاهنشاه مملکت ما مراقب اوضاع و اجرای قوانین مملکتی هستند (صحیح است)اگر خدای نخواسته روزی دولت حاضر که مورد حمایت اکثریت نمایندگان مجلس شورای ملی و حزب ایران نوین هستند لایحه‌ای بیاورندکه خدای نخواسته به حریم قانون اساسی تجاوزشده باشداطمینان داشته باشید که اولین مخالفت را با دولت خود ما خواهیم کرد(روحانی ـ نمی‌آورد) این جا عنوان شد پرده‌ها را بالا می‌زنیم اصلادر مملکت ما پرده‌ای وجود نداردکه بالا بزنند(صحیح است)انقلاب ششم بهمن بر رهبری شاهنشاه عالیقدر ماسدها را شکست پرده‌ها را پاره کرد و پرده‌ای در این مملکت وجود نداردو اگر ادعا می‌کنید که پرده‌ها را بالامیزنید بهتر است که واقعاً بالا بزنید کهما هم بدانیم که چیست مملکت ما همیشه پرچمدار تمدن بودهو هست ما دو هزارو پانصد سال تاریخ مدون داریم اگر در اعصار گذشته خون ریزان تاریخ به مملکت ما هجوم کردند پس از مدت بسیار قلیلی تحت تأثیر افکار وطن‌پرستانه ملت ما قرار گرفته و مضمحل و نابود شدند پس هیچوقت ما مستعمره نبودیم و نخواهیم بود (صحیح است) (دکتر زعفرانلو ـ فکرش را هم نمی‌کنیم) سیاست مملکت ما با دول خارج بر اساس احترامات متقابل بوده و هست و بقدری روشن است که هیچگونه نه جای توهمی برای هیچ فردی در مملکت باقی نخواهد گذاشت. اعلیحضرت همایون شاهنشاه در نطق افتتاحیه مجلس سنا فرمودند مقدارات مملکت ما در داخل مملکت و به اراده خودمان تعیین می‌شود (صحیح است) این فرمایش شاه‌است وقتی شاه مملکت میگویند مقدارات خودمان را خودمان تعیین می‌کنیم توهم این لایحه‌ای به مجلس بیاید و این لایحه اختیار ما را بدست خارجی بسپارد این خبط و خطا است اصولاً حتی توهمی نباید بکنیم و نباید داشته باشیم با توجه به توضیحاتیکه عرض کردم لایحه‌ایست که دولت تقدیم کرده به مجلس همانطور که مأمورین سیاسی از یک مصونیتی استفاده می‌کردند در این لایحه پیشنهاد شده که مأمورین نظامی هم که در خدمت دولت هستند و بنا به اراده دولت از آنها دعوت می‌شود و یا بخدمتشان خاتمه داده می‌شود از این مصونیت استفاده کنند (یکنفر از نمایندگان ـ محدود است)(صادق احمدی ـ محدود به چیست؟) جناب آقای معاون وزارت خارجه کاملاً متن و مکاتباتی را هم که مبادله شده بود قرائت فرمودند آن دسته از همکاران محترم خودم که در جلسات متعدد در حزب ایران نوین با حضورشان این لایحه مطرح شده و موافق و مخالف آن صحبت کردند البته مخالف که نداشتیم ولی عده‌ای از همکاران بودند که توضیحی داشتند و توضیح کافی در حزب داده و با رأی مثبتی که اکثریت به این لایحه خواهیم داد دولت را در خدمت ملی و اجتماعی خودش تأیید خواهیم کرد و اطمینان داریم که این دولت خدمتگزار بهیچوجه راه نا صواب نخواهد رفت (احسنت).
نایب رئیس ـ پیشنهادی از عده‌ای از آقایان نمایندگان رسیده‌است قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌نماید به علت بحث جلسه تعطیل و باقی مذاکرات به روز پنجشنبه موکول شود.
مصطفوی ـ نیری ـ طباطبائی ـ جاوید ـ دکتر بقائی یزدی ـ حبیبی ـ رامبد ـ پاینده ـ رجائی و چند امضای دیگر.
خواجه نوری ـ بنده مخالف این پیشنهاد هستم.
مهندس صائبی ـ مخالفیم.
پاینده ـ آقای خواجه نوری مخالفید؟ بفرمائید.
خواجه نوری ـ بنده گمان می‌کنم با توضیحاتی که جناب آقای معاون وزارت خارجه دادند و تاریخچه این مطلب را بیان کردند و مجلس شورای ملی را روشن کردند اهم مذاکرات انجام پذیرفته ما هم آماده هستیم اگر آقایان و دوستان ما ایرادی داشته باشند و توضیحاتی باز دارند بفرمایند با حوصله و شکیبائی گوش خواهیم کرد باز هم سئوالی داشته باشند جواب آنرا تقدیمشان خواهیم کرد لیکن روز پنجشنبه مطابق آئین نامه تشکیل جلسه امکان پذیر نیست چون انتخاب هئیت رئیسه‌است (صفی‌پور ـ امروز عصر جلسه تشکیل بشود) امروز عصر جشن مهرگان است ما حالا هم فرصت داریم مشورت می‌کنیم و بحثمان را ادامه می‌دهیم هر وقت خود مجلس تشخیص داد کفایت مذاکرات رأی می‌گیریم استدعا دارم (صفی پور ـ مشورت با شکنجه‌است اجازه بدهید ناهار بخوریم برگردیم) رشته کلام بریده می‌شود بعد اگر فرمایشی دارید بفرمائید ما گوش می‌کنیم جواب می‌دهیم و با فرصا کافی در اختیارتان هستیم و مجلس را تعطیل نفرمائید استدعا می‌کنم.
نایب رئیس ـ آقای پاینده فرمایشی دارید؟ بفرمائید.
پاینده ـ متأسفانه این موجود سیاری که اسمش زمان است در دست ما نیست گاهی دو بعد از ظهر در حالی که همه قیافه‌ها از گرسنگی ناراحت هستید و رنج می‌برند این جا نشسته‌اند (نمایندگان ـ چنین چیزی نیست) بنده حق دارم مطابق آئین‌نامه پنچ دقیقه اینجا مزاحم بشوم استدعا می‌کنم از مقام محترم ریاست اگر یک یا دو دقیقه بنده دچار پرگوئی شدم لطفاً عنایت بفرمایند.
نایب رئیس ـ چون خود جنابعالی به نظامنامه خیلی عقیده دارید و غالباً تخلف از نظامنامه را تذکر می‌دهید از آن نظر عرض کردم.
پاینده ـ متشکرم گفتم یک عرب، عرب با عین رفت در خانه خلیل ابن احمد و شترش را بست دم در رفت توی خانه من ناچارم این جمله را به عربی بخوانم گفت: علمنی النحووالفقه‌والحساب و ناقتی علی الباب. خلیل ابن احمد یکی از علماء زمان خودش بود آقایان این عرب بیابان گرد آمد آنجا گفت من می‌خواهم نحو وفقه و حساب یاد بگیرم شترم هم دم در است عرض کنم بحضورتان یک قوانینی گفته شده‌است اما همه این مذاکرات درشأن مجلس است ما درباره خلوص نیت و این انقلاب اصیل هیچکدام تردیدی نداریم این مباحث هم نبایستی کسانی را آزرده خاطر کند یادم است جعفر سن گفته‌است من به آنچه که میگویند مخالفم ولی اینقدر انصاف دارم که هر چه می‌خواهند بگویند حرفشان را بزنند بنظر بنده این مبدأ یک بحث پارلمانی باید باشد والا خشم و ناراحتی که احیاناً خود بنده هم مصون نیستم یا مصون هستم نباید باشد یک جریانی هست یک تصویب نامه‌ای ایست و یک معافیتهائی است که بنده باید عرض کنم که آن مصونیتهای محدود، محدود به امور مالی است و در امور جزائی نامحدود است بعلاوه راجع به آن مطالب در ماده ۲ هست اینها را در بحث مواد عرض می‌کنم بنده تعصبی ندارم آقای معاون وزارت امور خارجه بنده شاگرد شما هستم (معاون وزارت امور خارجه ـ استاد من هستند) این مصونیتها الان جاری است الان هست الان عمل می‌شود یک عده از دوستان آمدند گفته‌اند که این بحث را برای فردا بگذاریم یا پس فردا و حق اینست واقعاً نمیدانم این را در کلمه چه جور تعبیر بکنم در تنگنا گذاشتن چه اثری دارد بنده نمیدانم که آقا الان بنشینید و نروید بنده هم بدون اجازه آقایان نمی‌روم و خوشبختانه یک غیبت هم در دفتر مجلس بنام بنده ثبت نشده‌است اما درباره لایحه که نمیدانم چه جور رأی خواهم داد ولی قدر مسلم اینست که این مقدار رأی گرفته می‌شود آقای رئیس الوزراء هم اینجا تشریف آورده‌اند و بعد از مدتی زیارتشان کردیم و بهرحال مخالف موافق بحث گرم و شیرینی را شروع کردند که همه از حرارت و از گرمی و علاقه و وطن پرستی است منتهی هر کسی از یکطرف گفتند دو سر گذرگاه یک سپری گذاشته بودند یک روی آن را سرخ کرده بودند روی دیگر را سفید یکی از این طرف می‌رفت سرخ میدید و یکی از آنطرف می‌رفت سفید میدید اینها با هم بحث کرده بودند یکی از چشم بالا می‌بیند مصلحت و یکی از چشم دیگر می‌بیند نامصلحت و این مصلحت و نامصلحت را نمیدانم چگونه عرض کنم بنده بنظرم نه ضرورتی دارد که ما بگوئیم بماند برای جلسه بعد و دوستان اکثریت بنده که بفرد فردشان احترام میگذارنم بگویند در همین جلسه باید تمام شود این افتخار بنده‌است که افتخار زندگی بنده‌است در مدتی که اینجا بودم بقدری مردان نخبه در این مجلس شناخته‌ام که اگر دنبال مردمان نخبه در سراسر دنیا می‌گشتم این اندازه نخبه را پیدا نمی‌کردم از بخت ممنونم که در ظرف بیست و دو سال که پشت در این مجلس ماندم و آقای خسروانی که آنوقت بچه دبستانی بودند و حالا مردی شده‌اند و مقام وزارت را دارند نمیدانم راجع به مسئله فوریت آیا بنظر شما نظر محترم هیأت دولت نظر هیأت محترم اکثریت است که الان شتر در خانه‌است فوری یک رأی تصویب شده بدهید بنده به هرحال یک رأی دارم آنهم در موقع رأی دادن بصورتی خواهم داد استدعا می‌کنم حسن نیتی را که هم داریم از این حسن نیت استفاده کنیم و واقعاً بنده‌ای قلبتان جواب بدهید آیا سزاوار است درباره موضوعی که به هرحال یکی از لوایح عادی نیست که بگوئیم دویست و هفتاد و سه ریال ما به التفاوت قیمت پول تراکتور فلان آقا در شرکت روستائی فلان را ببخشیم با این عجله چرا باید بگذرد خوب یک جلسه دیگری می‌نشینیم بنده هم رأی می‌دهم همه هم قطعاً به این مطلب رأی می‌دهند بخصوص توجه جناب آقای نخست وزیر را جلب می‌کنم طبیعت انسان جوری است که وقتی مطلبی را فهمید و درک کرد می‌ایستد و گوش می‌دهد و با تمام شجاعت پشت سرش است قربانتم ما متأسفانه پیاده هم هستیم و متأسفانه با مرحمت بعضیها هر روز در کوچه‌ها راه می‌رویم عرض کردم بحثی که شده‌است نمی‌خواهم از سر بگیرم ممکن است با بسیاری از آنچه دوست بسیار عزیزم آقای زهتاب‌فرد فرمودند موافق نباشم ولی نمی‌توانیم ایشان را تمجید نکنم به هرحال باید گفت: اینجا جای بحث است همانطور که هیأت محترم دولت با سرافرازی و شجاعت کامل تمام مطالب خودشان را می‌آورند مطرح می‌کنند شطرنج یکطرفه در دنیا وجود ندارد و یا لااقل آدم را دیوانه خواهد کرد که آدم بنشیند و هی مهره بریزد بنابراین بنده استدعا می‌کنم موافقت بفرمانید بنده که استطاعت خوردن گرسنگی بیشتر از این ندارم چون در اول عمر بحد کافی گرسنگی خورده‌ام ماندن یکی دو ساعت در سرنوشت این لایحه در مجلسی که همه نسبت به دولت انقلاب لبریز و لایحه در مجلسی که همه نسبت به دولت انقلاب لبریز و مالامال از خلوص هستند هیچ تأثیری نخواهد داشت این عرایض بنده‌است بنظر می‌رسد که اینطور بهتر است.
نایب رئیس ـ توجه بفرمائید این پیشنهاد را به رأی مجلس می‌گذاریم خانمها و آقایانی که موافقند (خواجه نوری ـ روز پنجشنبه نمی‌شود انتخاب هیأت رئیسه‌است) پیشنهاد مجدداً قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌نماید بعلت طول بحث جلسه تعطیل و باقی مذاکرات به روز پنجشنبه موکول شود.
مصطفوی ـ نیری ـ طباطبائی ـ جاوید ـ دکار بقائی یزدی ـ حسینی ـ رامبد ـ پاینده ـ رجائی و چند امضاء دیگر.
نایب رئیس ـ به این پیشنهاد رأی می‌گریم خانمها و آقایانی که موافقند قیام فرمانید (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
پیشنهاد دیگری رسیده‌است خوانده می‌شود.
چون بحث کافی در موضوع لایحه شده‌است اینجانب پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌دهد.
محسن خواجه نوری.
نایب رئیس ـ آقای سرتیپ‌پور مخالف این پیشنهاد هستید؟ بفرمائید.
سرتیپ‌پور ـ بنده به اندازه یکنفر و یک رأی باید در این کار مداخله داشته باشم و این یک رأی راهم موقعی می‌توانیم بدهم که بفهم چه شده بنده ایراد کردم که این لایحه مخالف با قانون اساسی است آمدند گفتند نیست من دلیل گفتم و گفتم بچه دلیل مخالف قانون اساسی است ولی ایشان که فرمودند نیست دلیل نیاوردند قسمت دوم صحبت این بود که این لایحه را بدهیم به کمیسیون جنگ و کمیسیون دادگستری از نظر اینکه یک لایحه صد در صد داخلی است مخالفت شد پس معلوم شد صد در صد خارجی است اگر خارجی است یک فوریتی نمی‌تواند باشد چون این اصل است رأی دادن ما هم در اصل تغییری نمی‌دهد اما یک کاری بکنید که ما فردا در فشار قرار نگیریم آقایان قضاوت نیست بدولت است قضاوت با ملت است قضاوت با نمایندگان است حساب بکنید ابراز قدرت ننمائید قدرت نمایان کار بزرگی نیست اکثریت می‌توانید ستمگر باشد ولی اگر تثبیت کرد ستم را خودش دچار ستم می‌شود اصول برای این ملت لازم است یا نه؟ اگر هست احترام بگذارید اگر نیست خیلی خوب آنچه که بشود بتصویب شما خواهد شد خدا بداند. ملت ایران بداند که ما گناهی نداریم (احسنت).
نایب رئیس ـ آقای خواجه نوری.
خواجه نوری ـ جناب آقای سرتیپ‌پور مطالبی فرمودید که با علم به احساسات پاک جنابعالی و شخصیت جنابعالی مرا ناراحت کرد از اینجهت که انتظار نداشتم چنین شکایتی را جنابعالی بفرمائید (سرتیپ‌پور ـ چرا؟) چرایش را توضیح می‌دهم ـ چرایش برای اینستکه آنچه که سئوال شد آنچه را که توضیح خواسته شد بعرض مجلیس شورای ملی رسید و آنچه ما مجدداً بگوئیم و بشنویم و تکرار کنیم تکرار مکررات خواهد بود بنده نسبت به حسن نیت جنابعالی و سایر آقایان که مطالبی را بیان فرمودند هیچ نوع تردیدی ندارم ارادت واقعی دارم تعارف هم نمی‌کنم ولیکن چون فرمودید اگر ما تصمیمی بگیریم شریک گناه شده‌ایم برای اینکه عرض بکنم ناراحتی وجدان ندارم به جنابعالی عرض می‌کنم این مملکت با قراردادهائی که دارد با وضعی که الان از لحاظ بین المللی و بخصوص در خاورمیانه مستقل و حاکم بر مقدرات خودش است و اگر قرار باشد برای اینکه ما بطرز استفاده از چند اسلحه احتیاج داشته باشیم چند نفر معلم در ارتش خود بکار بگماریم و شرط بکار این مطلب نمی‌تواند موجب باشد که خللی به استقلال و تمامیت مملکت وارد سازد (صحیح است) بنده مجبورم که به فرمایشات ایشان جواب بدهم متأسفانه ایشان خارج از مطلب مطالبی فرمودند بنده هم ناچارم برای التیام درد خودم مطالبی را خدمت ایشان عرض بکنم اجازه بفرمائید جناب آقای سرتیپ‌پور امروز افرادی هستند بعنوان معلم و مستشار اینها اختیاری در ارتش ما ندارد پاره‌ای می‌ترسند که مبادا اینها از اختیارات خودشان استفاده بکنند گروهبانی است می‌آید طرز استفاده از بازو کارا یاد می‌دهد. خلبانی است می‌آید طرز استفاده از طیاره جت را یاد می‌دهد. خلبانی است می‌آید افسری که از لحاظ تاکتیکی استفاده از سلاحهای نو را یاد می‌دهد و اثرات استفاده از این سلاحهای نو را از لحاظ تاکتیکی در ستاد ما بیان می‌کنند اینها همه معلم و مستشار هستند اینها قدرت فرماندهی ندارند جناب آقای سرهنگ حسینی که افسر هستند متوجه هستند که بنده چه می‌گویم افسری قدرت فرماندهی دارد که در ستاد سمت داشته باشد یا در رأس واحدها و اما اگر اشخاصی بیایند برای این افسرها و برای این فرماندهان واحد معلم باشند اطلاعات فرماندهی به آنها بدهند آنها اختیارات فرماندهی ندارند که این ناراحتی خیال برای آقایان فراهم شده‌است و این لایحه مفصلا مطالعه شده‌است الان هم در حضور آقایان بحث شد و بنده هم چون دیدم آقایان خسته هستند و دلیل ندارد کار باطاله بکشد این راه را پیشنهاد کردم باز مجلس شورای ملی مختار است (عده‌ئی از نمایندگان ـ رأی، رأی).
پاینده ـ بنده مخالفم.
نایب رئیس ـ در پیشنهاد کفایت مذاکرات یک مخالف و یک موافق صحبت کردند رأی می‌گیریم به پیشنهاد کفایت مذاکرات خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا رأی می‌گیریم به ورود در شور ماده واحده خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده واحده مطرح است آقای طباطبائی فرمایشی داشتید.
طباطبائی ـ بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس ـ آقای پاینده.
پاینده ـ بنده عملا رأی خودم را که یک رأی از ۱۸۸ رأی است در موقع خودش خواهم داد در این جا یک مقداری کلمات محدود و نامحدود و صلاحیت گفته شد که بنده خواستم توضیحی عرض بکنم و می‌خواهم جناب آقای معاون وزارت امور خارجه توضیحی بدهند چون اینجا مطلب برخلاف آن چیزی که دوست عزیز بنده فرمودند هنوز خیلی مبهم است البته بنده شاید یک قدری کند فهم باشم انشاءالله کسانی که فهمشان تیزتر است مطلب را فهمیده‌اند با این تذکرات انشاءالله کمک میفرمایند که بنده هم با این فهم کندم مطلب را بفهمم. جناب آقای معاون محترم وزرات امور خارجه درباره مصونیتها فرمودند، مصونیت محدود است. مصونیت در امور مدنی محدود است و در امور جزائی نامحدود است این مطلب خاتمه نمی‌یابد اما یک مطلب است که استدعا می‌کنم توجه بفرمایند چون قدر مسلم اینست که من مدتی طلبه بودم و به آنچه که می‌گویم تعصبی ندارم. وقتی در محضر استادمان در موضوعی مباحثه می‌کردم از این مباحثه خط می‌بردم و گاهی خشونت هم می‌کرد پا می‌شدیم او استاد بود و من شاگرد گفتند یک قاچاقچی باروت را در زمان قدیم پیدا کردند البته در زمان قدیم چون حالا کسی باروت را قاچاق نمی‌کند گفتند اینها چیست گفت: قربانت گردم سیاه دانه‌است گفتند سیاه دانه با باروت تفاوت دارد، این آقا یک ریش خیلی بلندی داشت هنوز تیغ ناست نیامده بود، سنگی زیر ریش او گذاشتند و مقداری از این سیاه دانه‌ها را گذاشتند زیر ریش او کوبیدند، پف کرد و تمام ریش و صورت را سوزانید اگر با این قلوبی که اینجاست کار دارید یک قدری رعایت بفرمائید، با ۱۸۸ دلی که می‌طپد آیا دیگر کاری ندارید؟ دیگر لایحه‌ای مطرح نمی‌شود خود آقای نخست وزیر که مظهر تواضع و ادب هستند این مطلب را در نظر بگیرند ما اگر گرسنگی می‌کشیم تا ساعت پنچ اشکالی ندارد ولی به هر حال نکات مبهمی نماند در بند و او تعریف مأمور اداری را کرده‌است بصورت جالبی از کسی پرسیدند یخ چیست گفت: یخ چیزی است که یخ می‌کند و این آقای دکتر متین دفتری سناتور معظم و متخصص علی الاطلاق مسافرتهای بین المللی آنرا امضاء کرده‌اند (مهندس صائبی ـ اسم اشخاص را نبرید) معذرت می‌خواهم ننویسید، بنویسید یک آقای محترم. بنده را با گرسنگی پشت میکروفون نگه می‌دارید که ما تصمیم بگیریم (یکنفر از نمایندگان ـ پس ماه رمضان چه می‌کند؟) با شما روزه می‌گیرم یا مصونیت می‌گیرم به ماده ۳۱ توجه بفرمائید این قرارداد وین است که بسلامتی و بمبارکی تصویب شد و با سرعتی که کارهای اداری دارد بدولت هم ابلاغ شد و در گذرگاه‌است انشاءالله این مصونیت هم به مستشاران نظامی استخدامی ملت ایران داده می‌شود تا اینجا ممکن است حرفی داشته باشیم و رأی هم ممکن است بدهیم عرض کنم حضور مبارکتان بنده متن همان ماده ۳۷ را که قرائت فرمودند می‌خوانم البته این بلا شبهه مصونیت نامحدود است و هرفرمی را که رأی دادیم همان است چون بنده وقتی به لایحه‌ای رأی می‌دهم با شجاعت پشت آن می‌ایستم و خوشبختانه بقدر کافی هم شهامت اخلاقی هم دارم که تحمل کنم و بگویم که من این رأی را دارم وقتی من در مجلس که خیلی از حالا سخاوتمندتر هو بود متحصن بودم از دولتی که کوچه و بازار هم در دستش بود و پشت این پنجره‌ها فریاد فروش پوست وروده و کله متحصنین بلند بود. به هرحال از رو نرفتیم و ایستادیم و بحمدالله حالا روزی را می‌بینم که می‌توانیم بیائیم در خدمت شما حرفهایمان را بزنیم و شما هم نشنوید و بیائید و بگوئید نخیر آقا اینطور نیست، استدعا می‌کنم آقای نایب رئیس این چند دقیقه را جزو صحبت من حساب نکنند چون آقاای وزیر مشاور با آقای نخست وزیر صحبت می‌کنند و ایشان توجه ندارد (نخست وزیر ـ من توجه دارم بفرمائید) کارمندان اداری یعنی همانهائیکه کار اداری می‌کنند این به معلومات من اظافه شد. استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند چون بنده اطمینان دارم و بسیار مطالبی است که باید گفته شود و بسیاری از مسائل باید برای فهم مردم گفته شود چون آنها اهل این آب و خاکند و من هم وکیل این آب و خاک هستم اگر ۱۸۸ وکیل هست یک نخست وزیر بیشتر نیست این آقای کارمند اداری و فنی را استدعا می‌کنم توجه بفرمائید و بنده را هم ببخشید، این بسیار خوب تا اینجا عرضی ندارم من خودم عرض می‌کنم باید بگویم به صراحت مگر نباید خودم رأی بدهم کسانی میگویند مصلحت نیست کسانی میگویند مصلحت است بفرض اینکه خودم نتوانم تشخیص بدهم تسلیم نظر آنها می‌توانم باشم جناب آقای خواجه نوری من شما را مرد شریفی میدانم یعنی همه مرد شریفند شما را بالاخص. اما شما وقتی اعتراض را شروع می‌کنید بنده که تنم می‌لرزد (دکتر عدل طباطبائی ـ آقای پاینده شما همه‌اش مشغول خطاب به اشخاص هستید) کارمندان اداری و فنی مأموریت و همچنین بستگان آنها که اهل خانه هستند بشرط آنکه تبعه کشور پذیرنده با مقیم دائم آن کشور نباشند از این مزایائی که در این مواد است استفاده می‌کنند اینجه مطلق این ماده ضمیمه کارمند فنی را که مطابق مصلحت ممکن است بنده هم رأی بدهم ولی اجازه بدهید من پیشنهاد بکنم دیگر اهل خانه‌اش چیست استدعا می‌کنم پیشنهادم را بپذیرید که این مصونیت م معافیت که خاص این آقاست شامل اهل خانه نباشد این لحظه را هم جزو وقت بنده حساب نکنید (در این هنگام آقای نخست وزیر با آقای وزیر مشاور صحبت می‌کردند).
نایب رئیس ـ لحظات زیادی را حساب نکردیم آقای پاینده.
پاینده ـ معذرت می‌خواهم. ببخشید بنده به شما ارادت دارم. بنده منتظرم آقای وزیر مشاور صحبتشان تمام شود و توجه بفرمایند. این مصونیت را شما یک تعبیری ازش فرمودید. این کلمات صحیح است؟ این کلمات درست است؟ گنه گنه را من خودم در بچگی خورده‌ام خیلی تلخ است آنوقت هنوز قرص نبود که رویش را شیرین کرده باشند. اگر بعضی مطالب تلخ است گاهی اوقات آدم روی مصالح و مصلحت می‌رود این آقای وزیر جنگ که مورد احترام همه ما هستند در دستگاهی خدمت می‌کنند یک روز یک عده جوان را می‌آورند به سربازی و روز دیگر آنها را می‌خواهند بفرستند به خط آتش میگوئیم بروند (قراچورلو ـ نمی‌گویند خودشان می‌روند) به هر حال ما نمیگوئیم آقای وزیر جنگ چرا آنها را یک روزی می‌آورید و یک روز معینی هم فرمان می‌دهید بروند جنگ هر که هم نرفت می‌گذارندش کنار دیوار و خیلی چیزهای دیگر به هر حال این نوع زندگی مدنی و سیاسی از این گرفتاری فراوان دارد ولی این ضرورت هم هست حالا در این قسمت هم که نوشته شده تمام اهل خانه ممکن است خیلی زیاد بسط پیدا کند به موجب صراحت این ماده آقای دکتر یگانه مسلم دچار اشکال می‌شود اگر بعضی خیال می‌کنند که از این مذاکرات بوی غرض احساس می‌شود، اگر بوی غرض احساس می‌شود همه سکوت کنیم، این عبارت را بنده تقدیم مقام ریاست می‌کنم بپذیرید که این مصونیتها و معافیت مخصوص اشخاص خارجی است و خانواده آنها حق ندارند بیایند شاید این آقای مستشار آمد اینجا و خواست برسم اینجا چهار زن بگیرد من شرمم می‌آید بگویم صیغه همه چهل تا می‌تواند بگیرد (خواجه نوری ـ اگر تبعه آمریکا باشد نمی‌تواند) اجازه بدهید قربان شاید بیست تا صیغه از آنجا بیاورد (نخست وزیر ـ بنده توضیح عرض می‌کنم) اجازه بدهید به عنوان رئیس دولت قانون و استناد قانونی بوجود می‌آورد خیلی معذرت می‌خواهم از آقایان چون این بند واو میگوید این آقایان مأمورین اداری و نظامیان و اهل خانه‌شان اهل خانه هم حدی ندارد (مهندس صائبی ـ بستگان مشمول نیست) بستگان هم حدی ندارد. از این مصونیت استفاده می‌کنند، اگر بنده اشتباه می‌کنم از بنده رفع اشتباه بفرمائید خیلی خیلی معذرت می‌خواهم دیگر عرضی ندارم.
نایب رئیس ـ پیشنهادی رسیده‌است از آقای رامبد قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌نماید، لایحه معافیت مستشاران بشرح زیر اصلاح شود.
- بدولت اجازه داده می‌شود طبق تصویب نامه هئیت دولت هر یک از مستشاران نظامی دولت آمریکا را که در استخدام و خدمت ارتش ایران هستند برای مدت یکسال از هر یک از مواد ۲۹ الی ۳۵ قرارداد وین بهرهمند سازد.
رامبد.
نایب رئیس ـ آقای رامبد بفرمائید.
رامبد ـ در فرمایش بعضی از سروران محترم حداقل این سوء تفاهم برای من پیش آمد که ضمن اسم بردن از پادشاه بزرگ ماهر مطلبی را که می‌خواهند عنوان بکنند به یک ترتیبی می‌زنند به صحرای کربلا بنده خودم نصف کتاب شاهنشاه را کلمه به کلمه در ظرف هفت ساعت خواندم عیناً جمله به جمله خواندم ولی به هیچ ایرانی فکر نمی‌کنم این حق داده شده باشد که مسئولیت وظیفه خدمتی را که قبول کرده به هیچ عنوانی در تحت عنوان اسم بردن شاهنشاه بزرگ بخواهد خود را از مسئولیت مبرا کند این مجلس و این دولت و ما همه که برای خدت در اینجا جمع آمده‌ایم صحبت می‌کنیم نسبت به شاهنشاه خادمیم اگر خیانت کردیم این ما هستیم که خیانت کردیم و هیچ ربطی به شخص شاه ندارد شاهنشاه جز صلاح ملت و ایران هیچ چیزی نمی‌خواهند (صحیح است) ما می‌رویم دولت می‌رود و اشخاص و مجریان و خدمتگزاران می‌روند ولی شاهنشاه ثابت هستند (صحیح است ـ احسنت) برگردم سرمطلب در این دو سه ساعت که درباره این لایحه صحبت می‌کردند یک عده معتقدین و محترمین نسبت به دولت و عمل دولت و لایحه دولت و یک عده مخالفین یا حداقل منعقدین و ایراد گیرندگانی به این لایحه اگر توجه به این لایحه درست می‌شد می‌پذیرفتم که شاید از جهاتی واقعاً دولت احتیاج به این لایحه دارد مثلاً یکی از دوستان من بمن میگفت: فلان ژنرال آمریکایی که میهن پرستیش را در دنیا به ثبوت رسانده شما می‌خواهید از یک امتیازی که بهیک آشپز سفارتخانه می‌دهید به او ندهید دیدم این حرف قابل رد نیست دیگری به من میگفت فلان شاگرد راننده‌ای که به اسم عضو فنی آورده‌اند شما می‌خواهید تمام مصونیتهائی که لازم نیست به او بدهید خدای نکرده فلان پرونده را که مقامات در اختیار مأموری گذاشته‌اند برای مطالعه با این مصونیتی که دولت ایران می‌دهد اصلاحش را شاید آقای خواجه نوری به فرنگی بگویند کوریه دیپلماتیک به او مصونیت می‌دهید هیچ به مکاتباتش هم همینطور، آمدیم پرونده را، اسناد سیاسی را گذاشت توی یک پاکت و به یک مقصدی فرستاد دولت ایران حق بازجوئی نداشته باشد؟ دیدم این صحیح است، و دیدم از این طرف این منقد هم درست میگوید بنده یک پیشنهادی کردم که هم نظر اکثریت محترم که دولت عزیز را تأیید فرمودند یکبار دیگر اعتماد و اعتقادشان را به دولت تکمیل کنند، این حق را به دولت بدهد منقدین اینجا ایراد دارند و خدای نکرده فکر نمی‌کنند کار خبطی دارید انجام می‌دهید دیگر اینقدر وقت سایرین را چرا می‌گیرید بگذارید اقلیت در اشتباه خودشان باقی بمانند از آن گذشته تصدیق میفرمائید هر حقی را که به یکی دادید اگر بخواهید سلب بکنید یک احساس سردی بوجود می‌آید به همین جهت مدت (یکسالی) را اینجا گذاشتیم معلوم نیست سال آینده به همین موقعیت و کیفیت مورد احتیاج دولت باشد اجازه بفرمائید همین یکسال باشد اگر لازم داشت تمدید می‌کند و اگر لازم دانست تجدید کند و یا اگر لازم ندانست دیگر تعبیر اینکه تا دیروز این حق را داشتند سلب می‌کند برای دولت مشکلی بوجود نمی‌آورد از آن گذشته این معافیتها و مصونیتها نمیدانم ناطق محترم چطور شد که نخواندند که این قسمت از ماده ـ از ۲۹ تا ۳۵ انواع و اقسام معافیت دارد و ممکن است خود دولت در این مورد میل نداشه باشند که همان امتیازی را که به فلان متخصص اتمی و فلان ژنرال داده می‌شود به شاگرد راننده هم داده شود پس همه اینها موکول به این می‌شود که دولت چه تشخیص می‌دهد به چه کسی می‌دهد و به چه میزانی که لازم دارد می‌دهد و به این ترتیب دیگر اگر به این پیشنهاد رأی دادند یکبار دیگر نسبت ب دولت اظهار اعتماد کرده‌اند اگر خدای نکرده رأی ندادند دلیل این است که به این دولتمان اعتماد نداریم (عده‌ای از نمایندگان ـ رأی می‌دهیم) (قراچورلو ـ هیچ همچو چیزی نیست رأی نمی‌دهیم).
نایب رئیس ـ نسبت به این پیشنهاد نظری نیست؟ آقای نخست وزیر.
نخست وزیر ـ بنده لازم بود که توضیحی عرض کرده باشم نامه‌ای را که وزارت امور خارجه به سفارت آمریکا در تاریخ مهرماه یکسال گذشته نوشته‌است و آن مأخذ کار ما در آینده خواهد بود (یکی از نمایندگان ـ زمان دولت جنابعالی بود؟) بنده که شش ماه‌است هستم در مهرماه بنده نبودم این نامه اینطور حکایت می‌کند که رئیس و اعضاء هیئتهای مستشاران نظامی در ایران از مصونیتها و مزایائی که برای کارمندان اداری و حتی موضوع بند فلان الی آخر استفاده می‌کند به این جهت این عملی است که خیلی ارتباط پیدا می‌کند شما وقتی در نامه‌تان اشاره به کنوانسیون وین می‌کنید پس توافق شده‌است پس این موضوع وارد خدمه و سکنه و غیره و فلان به هیچ وجه من الوجوه نمی‌شود که در آن ماده قرارداد وین نوشته شده‌است ممکن است آن را تسری داد ولی نامه‌یی را که وزارت خارجه به سفارت آمریکا نوشته‌است فقط نسبت به رئیس و اعضاء هیأتهای نمایندگی است مطلبی را که جناب آقای پاینده فرمودند مقامات آمریکائی رسماً و صریحاً اعلام داشته‌اند که در صورت شمول قرارداد وین به مستشاران آمریکائی از لحاظ حقوق مدنی در صورتیکه حقی از یکی از افراد ایرانی تضییع گردد کماکان در محاکم ایران قابل تعقیب خواهند بود در زندگی روزمره بهیچوجه من الوجوه این مصونیت موجود نیست یک کسی از کسی طلب دارد حق کسی را تضییع می‌کند اگر در حال خدمت و وظایف اداری و نظامی است قابل تعقیب است در مسائل جزائی هم آنها به مجازات می‌رسند منتهی چون در یک عملی شرکت می‌کند که احتمالاً ممکن است وقوع حوادثی را پیش آورد و طبق قوانین و محاکم و معاهده (صادق احمدی ـ توضیح بفرمائید که با گروهبان آمریکائیکه پریروز سه نفر را کشت چه می‌شود این تصادف اتومبیل چطور می‌شود؟) قرارداد و موافقتنامه دو جنبه دارد دو طرف دارد تا حدی مورد موافقت قرار می‌گیرد که این پاره نشود اگر نیازی نباشد که این موافقت نامه‌ها بوجود نمی‌آید همانطور که اشاره شد ما امروز وسائلی داریم بدستگاه‌های رادار در سراسر مملکت موجود است جتهای خارج از سرعت صورت داریم عرض کنم احتیاجات و نیازمندیهای بسیار زیادی داریم و اینها در تمام کشورهای آزاد دنیا باید گفته بشود که در حقیقت این ترفیات شگفت انگیز صنعت نظامی متعلق به ملت آمریکا است تعهداتی را که با آن دولت و دولتهای دیگر با موافقتنامه‌هایی بوجود آمده و اگر فرض بفرمائید کشور فرانسه این وسائل نظامی را به ایران داده بود این قرارداد و این موافقتنامه با دولت فرانسه بسته می‌شد حدود اینهم در مذاکرات و مبانی کار باید منطقی باشد با توافق دو طرف وقتی به یک جائی برسد که قرار باشد پاره بشود این دیگر قرارداد نیست (صادق احمدی ـ اگر یک گروهبان مرتکب جرمی شد چه می‌شود؟) چون اینرا اشاره فرمودید عرض می‌کنم افسران نظامی آمریکا که در ارتش خدمت می‌کنند به عنوان هیأت نظامی تلقی می‌شود امکان دارد که یه متخصص الکترونیک یا رادار ممکن است سیویل باشد این دیگر نظامی نیست در این خدمت موضوع افسر و نظامی و غیر نظامی نیست آن عده که مورد استفاده ارتش است و دولت موافقت می‌کند در انجام خدمت شامل این مقررات می‌شود حالا این ممکن است کلنل ارتش آمریکا باشد ممکن است یک متخصص طیاره جت و رادار باشد که این متخصص نظیرش هم در دستگاههای نظامی آمریکا افراد سیویل خیلی زیاد هستند و در ارتش ما خدمت می‌کنند منظور غرضم کارمندان فنی هستند یعنی تکنسین یعنی کارشناس این موارد را اگر توجه بفرمائید یک قدری روشنتر خواهد شد.
نایب رئیس ـ به پیشنهاد آقای رامبد مخالفی نیست؟ آقای خواجه نوری.
خواجه نوری ـ بنده می‌خواستم توضیح بدهم علت اینکه جناب آقای رامبد این پیشنهاد را فرمودند باز روی حسن نیت و روی مطالبی است که دوستان عزیز فرمودند بنده فقط یک نکته را می‌خواهم خدمتتان عرض کنم که این افراد در خدمت دولت ایران هستند و هر وقت دولت ایران از اینها تخطی مشاهده بکند می‌تواند آنها را از خدمت خارج بکند و حتی از مرزهم خارج بکند. بنابراین هیچ موردی ندارد که یک شرطی برای مدت یکسال و دو سال معین باشد این تا آن مدتی است که مورد استفاده دولت ایران هستند و در خدمت ما هستند از این مصونیت استفاده می‌کنند آن آنی که وزیر جنگ حدس زد که آن آدم مقررات را رعایت نکرد آناً به خدمت او خاتمه می‌دهد و از مرز هم او را خارج می‌کنند (رامبد ـ یکسالش را حذف بفرمائید موافقت می‌کنم) منظور حاصل است تحصیل حاصل است قربان.
نایب رئیس ـ آقای فخر طباطبائی موافقید بفرمائید.
فخر طباطبائی ـ با پیشنهاد آقای رامبد موافقم. عرض کردم حسن مذاکره و مشاوره اینستکه وقتی درباره یک مسأله‌ای صحبت بشود و اطراف و جوانب قضایا بیشتر روشن می‌شود بنده از مجموع مذاکراتی که شد و توضیحاتی که جناب آقای نخست وزیر حالا دادند روشن شدم به اینکه منظور دولت از تقدیم این لایحه این نیست که تمام اشخاص غیر ذیصلاحی که مربوط به کادر مستشاری باشند از این معافیت استفاده کنند و بنده اینرا احراز کردم که منظور اینستکه اشخاصی که ذیصلاح هستند متخصص فنی هستند مشاور نظامی صاحب منصب هستند استفاده کنند و این لایحه به این کیفیت جناب آقای نخست وزیر پس از اینکه به صورت قانون در آمد و افی به مطلب نیست و محتاج به این می‌شود که باز بیائیم روی تذکراتی که در مجلس داده و روی توضیحاتی که آقای نخست وزیر روی گزارشی که دولت مبادلهکرده صحبت بکنند مطلب این لایحه را خلاصه کرده هم نظر دولت تأمین است هم نظر مجلس تأمین است عرض کنم حضورتان امور را همیشه در نظر می‌گیریم النهایه تا حدی که این مصلحت امور تالی فاسدی پیدا نکند این است که بنده آن عرضی را که کردم که اگر در کمیسیون دادگستری هم مطالعه می‌شد خدا شاهد است که این بحث‌ها و مذاکرات در مجلس نمی‌شد برای اینکه در آنجا فرمه می‌شد و اصلاحاتی به عمل می‌آید و یک ماده کاملی می‌شد که تمام جهات کار و هم نظر دولت تأمین شده باشد البته به همان دلیل که یک سیاستمدار خارجی حق دارد از مصونیت استفاده می‌کند یک مستشار عالیرتبه‌ای هم که مورد استفاده ماست ما این مصونیت و معافیت را بهش اعطاء می‌کردیم ولی این لایحه به این صورت که در آمد گاهی اوقات در امور عجله‌ای که می‌شود باعث زحمت می‌شود اینستکه بنده این پیشنهاد جناب آقای رامبد را یک پیشنهاد بینابین میدانم و خالی از تعصب هم عرض می‌کنم و فکر می‌کنم اگر آقایان موافقت بکنند اظهار رأی بکنند من فکر می‌کنم این مسأله حل شده هم نظر دولت تأمین است هم نظر آقایان تأمین می‌شود.
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر.
نخست وزیر ـ بنده خواستم تمنی کنم از جناب آقای رامبد که پیشنهادشان را پس بگیرند چون تحصیل حاصل است تمام قراردادهای آنها قید یکساله‌است (رامبد ما اعتماد کامل داریم به وزارت جنگ و حضرتعالی) استدعا می‌کنم که در این ماده تغییری داده نشود این هم مسلماً همان نظر جنابعالی را تأمین می‌کند (رامبد ـ من استدعایم این بود وقتی مجلس به شما رأی می‌دهد جنابعالی هم قبول بفرمائید).
نایب رئیس ـ آقای رامبد پیشنهادتان را پس گرفتید؟
رامبد ـ بنده پس می‌گیرم ولی این یک راهنمائی بود ایشان قبول کردند که قراردادها یکساله‌است.
نایب رئیس ـ پس گرفتید؟
رامبد ـ وقتی دولت خودش نمی‌خواهد مجبورش که نمی‌توانیم بکنیم.
نایب رئیس ـ در این صورت اینطور تلقی می‌شود که پس گرفتید پیشنهاد دیگری است از آقایان دکتر مبین قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌نمایم عبارت به موجب موافقت نامه‌های مربوط به عبارت بر طبق قانون تبدیل شود.
دکتر مبین.
نخست وزیر ـ هیچ صحیح نیست برای اینکه صحبت قانون نیست صحبت مقاوله نامه‌است.
نایب رئیس ـ آقای دکتر مبین.
دکتر مبین ـ دولت تأکید کرد و تأیید نمود که این آقایان مستشاران مستخدم دولت ایران هستند و ما اتباع خارجی را به خصوص نظامیان خارجی را چطور بدون قانون می‌خواهیم مستتخدم خودمان کنیم و شما هیچوقت مجاز نخواهید بود که به موجب موافقتنامه یک مستشاری را به استخدام خودتان در آورید و این است که بنده پیشنهاد کردم اینها که در استخدام شما هستند به موجب قانون مربوطه باشد بنابراین شما می‌بایست استناد بفرمائید به قانونی که دارید در این زمینه هیچوقت راه باز نکنید که به موجب موافقتنامه مستشار خارجی استخدام کنید برای اینکه تالی فاسد دارد اگر شما قانونی را بردارید و بجایش موافقتنامه بگذارید این تالی فاسد دارد در ماده ۴۷ قرار داد وین شما الان تصویب کردید که کشور پذیرنده در اجرای مقررات این قرارداد تبعیض بین کشورها قائل نخواهد شد وقتی شما نتوانستید تبعیض قائل شوید از نظر استفاده از ماده ۲۹ تا ۳۵ از نظر مصونیتهای مندرج در ۲۹ تا ۳۵ شما حق ندارید تبعیض قائل شوید اگر دست دولت باز شود که به موجب قرارداد و موافقتنامه این را تخصیص بدهد این بنظر بنده به ضرر دولت است نظر بنده به نفع دولت است که دست خودش را در این راه باز نکند و دولت نتواند مستشار نظامی باقرارداد استخدام کند علاوه بر این می‌خواستم مطلب دیگر عرض کنم این را کاملاً توجه بفرمائید آقایان مستشارانی که مشمول معافیت کارمندان اداری و فنی می‌شوند طبق قرارداد وین از مصونیتهای مندرج در مواد ۲۹ تا ۳۵ باید استفاده کند در این قراردادهائی که تصویب کردیم ماده ۳۳ وجود ندارد بنابراین شما چطور نسبت به ماده‌ای که وجود ندارد می‌خواهید تصمیم بگیرید.
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر.
نخست وزیر ـ بنده فکر می‌کنم برای آقای دکتر مبین اشتباهی رخ داده استخدام اصلاً وجود ندارد موضوع استخدام نیست قرارداد نظامی است که در سال ۱۳۲۲ از مجلس گذشته این فقط موضوع اینستکه کسانی هستند که می‌آیند در خدمت ارتش طبق موافقتنامه که با موافقت آن قانون است که در سال ۱۳۲۲ گذشته‌است و به نظر بنده این استخدام نیست بدین جهت این مطلبی که جنابعالی میفرمائید اصلاً وارد نیست.
دکتر مبین ـ پس اگر اینطور است ماده واحده را چرا اصلاح نمی‌کند این صریح گفته در استخدام دولت شاهنشاهی باشد.
نخست وزیر ـ اجازه می‌دهد فقط مصونیت است که این قانون اجازه می‌دهد اگر آن قانوون اجازه ندهد در استخدام نخواهد بود و این ماده فقط برای مصونیت است.
دکتر مبین ـ پس جنابعالی با اصل موافقت می‌کند اما به موجب موافقتنامه مربوطه ما چنین موافقتنامه‌ای نداریم ما قانونی داریم راجع به استخدام سازمان مستشاران نظامی بنابراین طبق همان قانون باید استخدام بشوند بنده پیشنهاد کردم پیشنهادم هم خیلی صحیح است، پس هم نمی‌گیرم ما نمیتواینم به دولت اجزاه دهیم که طبق موافقتنامه مستشار استخدام کند.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دکتر مبین.
روحانی ـ بنظرم منافاتی ندارد برای اینکه جناب آقای نخست وزیر فرمودند این موافقتنامه به استناد قانون است که داریم این توضیح در صورت جلسه هم ذکر می‌شود (دکتر مبین ـ چه اصراری است که اصلاح نشود).
نایب رئیس ـ جنابعالی قانع شدید یا رأی بگیریم؟ (دکتر مبین ـ رأی بگیرید). بنابراین پیشنهاد یکبار دیگر خوانده می‌شود.
پیشنهاد می‌کنم که ذیل ماده واحده اضافه شود که این تصویب نامه و معافیتها خاص شخص آنها خواهد بود.
پاینده.
نایب رئیس ـ توضیح بفرمائید.
ابوالقاسم پاینده ـ این کلمه‌ای که آقای دکتر مبین راجع به ماده ۳۲ فرمودند می‌خواهم توجهتان را جلب کنم، از نظر عمل اشکال بوجود می‌آورد این قرارداد ماده ۳۲ ندارد (یکی از نمایندگان ـ اشتباه چاپخانه‌است) تشریح مقام مسئول در صورت مجلس برای توضیح کافی است اما در اینجا کافی نیست ملاحظه بفرمائید در بند دوم ماده ۳۱ میگوید مأمور اداری و بستگانش، توجه بفرمائید در اینجا میگوید مستشاران نظامی از مصونیتهای بند (واو) استفاده می‌کنند یعنی اگر فردا یک محکمه دیوان کشور در موردی اختلاف نظر بدهد هیچکس نمی‌تواند بگوید خلاف گفته این کلمه بند ۲ ماده ۳۱ تسری پیدا می‌کند و این تصریح بنظرم کافی نباشد. مطلب مهم نیست یعنی ابهام لغوی ندارد ولی این تفسیر بنظر من ممکن است کافی نباشد برای جلوگیری از این مشکل استدعا می‌کنم مطابق پیشنهادی که شده تصریح شود (خواجه نوری ـ مطمئن باشد تحصیل حاصل است).
نایب رئیس ـ به پیشنهاد خودتان باقی هستند؟
پاینده ـ اجازه بفرمائید بروم بنشینم، با استناد بفرمایش آقای نخست وزیر که این معافیتها و مصونیتها، خاص خود این مستشاران نظامی است نه بستگان آنها بنده پیشنهادم را پس گرفتم.
نایب رئیس ـ پیشنهاد دیگری از آقای بالاخانلو قرائت می‌شود.
بمنظور رفع هرگونه سوء تفاهم و روشن شدن اذهان عمومی از حسن نیت نمایندگان مجلسین در حسن روابط فیمابین کشور شاهنشاهی ایران و دولت آمریکا و توجه به اینکه عده‌ای از اطباء حاذق و مهندسین عالمقام ایرانی در خدمت کشور آمریکا می‌باشند و خدمات آنها بمردم آمریکا کمتر از اصلاعات فنی مستشاران نظامی آمریکا در ارتش شاهنشاهی نیست پیشنهاد می‌نماید متقابلاً اتباع ایرانی که در خدمت کشور آمریکا می‌باشند از مقررات این قانون در کشور آمریکا استفاده نمایند.
بالاخانلو.
نایب رئیس ـ آقای بالاخانلو.
بالاخانلو ـ پیشنهاد بنده از این جهت است که چون صحبت شد ار افکار عمومی و اینجا گفته شد همان صحیح است زیرا افکار عمومی ما را به مجلس آورد و نمی‌شود گفت: افکار عمومی نمی‌فهمد یا توجه ندارد افکار عمومی بسیار خوب می‌فهمد و خوب هم توجه دارد به مین دلیل یک مجلس انقلابی به اسم دوره ۲۱ بوجود آورد که از مردم و طبقات مختلف کارگر پیشه‌ور مهندس دکتر از تمام طبقات در این مجلس گرد آمده که بکار و خیر مملکت بپردازند حالا ما بیائیم بگوئیم این مصونیت را می‌دهیم که فلان دولت به ما کمک کرده یا نگفتیم نکرده همه ممنونیم جناب آقای نخست وزیر در جواب عرض بنده فرمودند کمک کرده ما نگفتیم نکرده (نخست وزیر ـ خیلی مطالب دیگر هست) اگر تمام مغلطه بازی است بفرمائید صحبت بکنید. (همهمه نمایندگان).
نایب رئیس ـ اجازه بفرمائید ناطق صحبت بکند.
بالاخانلو ـ ما به دولت آمریکا یک همچو امتیازی می‌دهیم که مستشاران نظامی یک همچو مصونیتی داشته باشند برای اینکه رفع هرگونه سوء تفاهم بشود پیشنهاد کردم یک چند نفر ایرانی که در آنجا خدمت می‌کنند رئیس بیمارستان هستند مهندس هستند که در کارخانجات مهم آمریکا مسئولیت دارند (یکی از نمایندگان ـ اینها در دستگاههای ملی هستند) به آنها هم این امتیاز داده شود این نظر بنده‌است (خواجه نوری ـ مستخدم دولت نیستند) اطلاعات بنده شاید کافی باشد عرض بنده از این جهت بود چون هیچکدام نظر خاصی نه دولت آمریکا دارد و نه بنده دارم می‌خواهم عرض کنم که اگر یک همچو امتیازی به مستشاران آنها دادیم آنها هم متقبلاً بما بدهند که در افکار عمومی سوء تفاهمی ایجاد نشود. (مهندس صائبی ـ به این پیشنهاد معتقدید) البته معتقدیم بنده دیگر عرضی ندارم.
نایب رئیس ـ آقای دکتر یگانگی مخالفید یا موافق (بنده مخالفم) بفرمائید.
دکتر یگانگی ـ بنده برای اینکه مختصر عرض کرده باشم به استحضار میرسانم که این افرادی که در آمریکا از ایرانیان خدمت می‌کنند از سه دسته خارج نیستند یک دسته‌ای هستند که اینها تبعه هستند تبعه دولت آمریکا هستند و مشمول مقرارت و قوانین خود اتباع آمریکا می‌باشند. یک عده هم هستند که ممکن است به صورت قاچاق یا به طور غیر قانونی آنجا می‌باشند بنابراین هیچکدام مشمول این عمل متقابل نمی‌شوند.
نایب رئیس ـ نظر دیگری نیست (اظهاری نشد) آقای بالاخانلو پس می‌گیرید؟
بالاخانلو ـ بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم.
نایب رئیس ـ بفرمائید.
رامبد ـ طبق آئین نامه موجود باید کلیه لوایح برای اطلاع نمایندگان طبع و توزیع شود من خواهش می‌کنم همه آقایان و خانمها لوایحی که توزیع شده و از روی آن داریم مذاکره می‌کنیم باز کنند و این مواد ۲۹ تا ۳۵ را که دارید تصویب می‌کنید. ببینید یک نفر ماده ۳۲ را بخواند ماده ۳۲ اصلاً وجود ندارد این واقعاً قانونگذاری است بنده که نمیدانم.
نایب رئیس ـ قطعاً موقع چاپ لایحه اشتباه شده‌است و ماده ۳۲ اشتباهاً چاپ نشده.
رامبد ـ بنده با اجازه آقایان لایحه دولت را قرائت می‌کنم «با توجه به لایحه شماره ۲۲۹۱/۱۸ ـ ۱۳۴۲/۱۱/۲۵ دولت و ضمائم آن که در تاریخ ۴۲/۱۱/۲۱ به مجلس سنا تقدیم شده به دولت اجازه داده می‌شود که رئیس و اعضای هئیت‌های مستشاری و نظامی ایالات متحده را در ایران که به موجب موافقتنامه مربوطه در استخدام دولت شاهنشاهی می‌باشند از مصونیتها و معافیتهای کارمندان فنی موصوف دربند (و) ماده اول قرارداد ذیل برخوردار نماید» بند (و) هم کارمندان اداری و فنی هستند که در ماده ۳۷ میگوید از مزایا و مصونیتهای مندرج در مواد ۲۹ تا ۳۵ بهرهمند خواهند بود، موارد ۲۹ تا ۳۵ هم یعنی ۲۹-۳۰-۳۱ و ۳۲ الی آخر بهرهمند خواهند بود آقایان دارید رأی می‌دهید توجه بفرمائید بچه دارید رأی می‌دهید.
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر.
نخست وزیر ـ بنده در لایحه‌ای که الان مطرح است مطلب جنابعالی را نمی‌بینم برای اینکه به هیچوجه من الوجوه اشاره به موادی … (رامبد ـ این را نفرمائید برای اینکه خدا نکرده الان لایحه‌ای که قبلاً تصویب شده ملغی می‌شود).
در چاپ اگر گاهی اوقات اشتباهی می‌شود یا اگر کلمه‌ای افتاده این بهیچوجه به این ماده واحده ارتباطی ندارد ماده واحده را عرض می‌کنم میگوید ما توجه به لایحه فلان و ضمائم که در تاریخ ۴۲/۱۱/۲۵ به مجلس سنا تقدیم شده به دولت اجازه داده می‌شود که رئیس و اعضاء هئیت‌های مستشاری نظامی را از مقررات قرارداد وین که در تاریخ ۱۸ آوریل به تصویب رسیده برخوردار نماید این بهیچوجه من الوجوه آن مطلبی که آقا میفرمائید درش نیست آن یک مطلبی است جداگانه یا اگر یک اشتباهی در چاپ یا در توزیع شده باشد این را مجلس میداند و اصلاح می‌کند. (رامبد ـ اگر حضرتعالی نماینده بودید به این رأی می‌دادید قبول می‌کردید؟) بنده نه علاقه کمتری به مجلس دارم نه خودم را از مجلس دور میدانم.
نایب رئیس ـ آقای رامبد توجه بفرمائید این بهمین صورت از مجلس سنا آمده‌است.
رامبد ـ پس ماده سی‌ودو کجاست؟
نایب رئیس ـ در موقع چاپ لایحه اشتباهاً چاپ نشده آقای پاینده بفرمائید.
ابوالقاسم پاینده ـ اولاً معذرت می‌خواهم و تشکر می‌کنم که امروز مجلس حوصله بخرج داد و من به اندازه یکماه صحبت کردم انشاءالله یکماه صحبت نمی‌کنم جناب آقای نخست وزیر استدعا می‌کنم توجه بفرمائید یک خط زنجیری پیوسته‌است می‌بینم در قرارداد وین در ماده ۳۷ می‌خوانیم بستگان مأمورین سیاسی که اهل خانه‌اش هستند بشرط آنکه تابع کشور پذیرنده نباشد از مصونیتهای مندرج در مواد ۲۹ تا ۳۶ برخوردار خواهند بود کارمندان اداری و فنی از همین مصونیتها یعنی مصونیتهای ماده ۲۹ تا ۳۵ برخوردار خواهند بود آقای نخست وزیر توجه بفرمائید (دکتر عدل طباطبائی ـ شما برای مجلس صحبت می‌کنید) در اینجا ملاحظه بفرمائید یک خط زنجیری پیوسته‌است مصونیتها از ماده ۲۹ تا ۳۵ مصونیتها بنده ۲ ماده ۳۷ همان مصونیتها ماده ۲۹ تا ۳۵ میگوید مصونیت به آنها می‌دهیم کدام مصونیت بنده قسم به خدا اگر در این مطلبی که عرض می‌کنم جز حرمت مجلس نظری ندارم این طریق صحیح نیست و هیچ گونه کلمه پردازی با این حقیقت تطبیق نمی‌کند.
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر.
نخست وزیر ـ بنده بجناب آقای رامبد عرض کردم تشریف فرما شده بودند البته یک مطلبی از مجلس سنا آمده راجع به کنوانسیون بین المللی وین این یک مطلبی است چاپ شده منتشر شده و دنیا قبول کرده و ممالک زیادی وابستگی خودشان را اعلام کردند فرض کنید که در چاپ این یک کلمه افتاده باشد مصوبات ماروی کلیات کنواسیون وین است و تغییری در آن اصل نمی‌دهد یا ما تأیید می‌کنیم با نمی‌کنیم اگر ما یک کلمه‌اش را تغییر بدهیم دیگر آن وابستگی را نداریم و چون مجلس رأی داده به این وابستگی خود به کنواسیون در حقیقت ماده ۳۲ را هم جزو آن تلقی کرده چنانچه اگر شما یک اصل را تغییر بدهید شما جزو آن کنوانسیون نیستند این مطلبی است که تصور می‌کنم که اگر بخواهیم مته به خشخاش بگذلریم موردی ندارد تردیدی ندارد که این اصل کلی را که توضیح دادم مورد قبول آقایان قرار می‌گیرد و در آن لایحه‌ای هم که الان مورد بحث است این لفظ اشاره به کنوانسیون بین المللی وین می‌کند که آن کنواسیون را مورد تأیید قرار داده و حق تغییر ندارد و این هم چون نسبت به مواد در اینجا تذکری نداده عرایض بنده را قبول بفرمائید (صحیح است).
نایب رئیس ـ آقای سرتیپ‌پور.
سرتیپ‌پور ـ تصویب هر چیز مجهول بلا اثر است (نمایندگان ـ تکرار بفرمائید) تصویب هر چیز مجهول بلا اثر است یا باید رئیس کمیسیون خارجه تشریف بیاورند بگویند این ماده ۳۲ چه بود ما بفهمیم یا مخبر کمیسیون تشریف بیاورند بگویند این ماده ۳۲ که تصویب شده چی است (یکی از نمایندگان ـ خودشان نمیدانند) عمل ما وقتی که بدون توجه به مواد تصویب شده باشد نمی‌تواند مؤثر باشد و حتی المقدور آقایان سعی بفرمائید کاری را که می‌خواهید بکنبد کاری صحیح باشد در مسئله کنوانسیون مسئله قرارداد بین دول یک ماده را نمی‌شود کم و بیش کرد باید قبول کرد موضوع تسری دادن یک ماده‌است به مأمورین داخلی من باید بدانم که حق داده‌ام اتباع خارجه بزنند در شکم افراد داخله یا حق ندارند من باید بفهمم قربانت بروم چه اصراری است که مبهم باشد؟ (صحیح است ـ احسنت).
نایب رئیس ـ توضیحاتی که جناب آقای نخست وزیر دادند درباره اینکه این یک قرارداد بین المللی است و هیچگونه تغییری در آن نمی‌شود داد (یکنفر از نمایندگان ـ ما دادیم) در هر صورت آقای نخست وزیر توضیح میفرمایند.
نخست وزیر ـ در اینجا توجه بفرمائید ماده واحده‌ای را که مجلس رأی داد اینست:
ماده واحده ـ قرارداد وین درباره روابط سیاسی که در تاریخ هجدهم آوریل ۱۹۶۱ مطابق با ۲۹ فروردین ۱۳۴۰ در شهر وین به امضای نماینده مختار دولت شاهنشاهی رسیده و مشتمل بر ۵۳ ماده و دو پروتکل می‌باشند تصویب و به دولت اجازه داده می‌شود اسناد تصویب آنرا مبادله نماید.
در حقیقت اینجا به مجموع این لایحه که در پایان آنهم گفته می‌شود که متن‌های انگلیسی ـ چینی ـ اسپانیولی ـ فرانسوی و روسی بین ۵ زبان رسمی سازمان ملل متحد معتبر است و در آن مورد توافق قرار می‌گیرد اگر بر فرض در ترجمه این قرارداد یک اشتباهی رخ داده بود و ما تصویب کرده بودیم این معتبر نیست وابستگی ما به این کنواسیون بین المللی وین مطرح است نه ترجمه آن چه برسد به اینکه قسمتی در چاپ افتاده باشد حالا اتفاقاً ۳۲ در این اسنادی که وزارت خارجه اینجا داشتید پیدا شده عین آنرا قرائت می‌کنم.
ماده ۳۲ ـ دولت فرستنده می‌تواند انصراف خود را از مصونیت قضائی نمایندگان سیاسی و اشخاصی که بر طبق ماده ۳۷ از مصونیت برخوردار می‌شود اعلام نماید.
- ۲- انصراف باید همیشه صریح باشد.
- ۳- در صورت طرح دعوی از طرف یک نماینده سیاسی یا شخصی که بر طبق ماده ۳۷ از مصونیت قضائی بهرهمند است توسل او به مصونیت قضائی نسبت به هرگونه دعوای متقابل که مستقیماً مربوط به دعوای اصلی باشد پذیرفته نخواهد شد.
اینجا همه جنبه‌های منفی دارد که خوشبختانه در تأیید نظریات آقایان است.
- ۴- انصراف از مصونیت نسبت به اقدامات اجرائی مربوط به حکم محکمه نخواهند بود برای این امر یک انحراف جداگانه لازم است.
این ماده‌ای است که در اینجا افتاده بنده عرض می‌کنم که قسمتی از این ترجمه را فرض بفرمائید مترجمی اشتباه ترجمه کرده باشد دولت و مجلس آنچه که وابستگی خودشان را به آن اعلام کرده‌اند اصل قرارداد و موافقت بین المللی وین است با وجود این من با اجازه جناب رئیس مجلس این را بدهم که ملاحظه بفرمایند و تکمیل بفرمایند.
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای صادق احمدی قرائت می‌شود.
نایب رئیس ـ آقای صادق احمدی بفرمائید.
صادق احمدی ـ عرض کنم بنده نمی‌خواستم در چنین وقتی در ساعت سه و نیم بعد از ظهر که نمیدانم جناب آقای دکتر خطیبی چطور تا این وقت جلسه را ادامه داده‌اند صحبت کنم در موقع طرح بودجه اقلا یک ساندویچی داده شد و بنده حالا که آمده‌ام صحبت می‌کنم آیا همین عمل یک عکس العمل بدی ندارد که این لایحه چه لایحه‌ای بود که یک کارهای بی‌تربیتی در موقع طرح آن می‌شود و بنده متأسف و متأثرم خیلی متأسفم (صحیح است) آنچه که می‌خواهم عرض کنم این است که نمیدانم چه اصراری است که جناب آقای نخست وزیر دارند که این لایحه عیناً باید تصویب بشود (یکنفر از نمایندگان ـ احترام به اقلیت مجلس نیست) محقق بدانید مردم مملکت به مجلس شورای ملی احترام بیشتری می‌گذارند تا به مجلس سنا برای اینکه در آنجا این بحث‌ها نشد و همه متأثر شدند که یک لایحه به این مهمی را سربسته تصویب کردند اما مجلس شورای ملی خوشبختانه تا ساعت سه و نیم نشسته و این نشانه این است که مجلس شورای ملی نمایندگانش نمایندگان حقیقی مردم هستند علاقمندی بیشتری دارند و این حقیقتی است که باید اینجا عرض کنم حقیقتاً گله‌مندند از سناتورها آنچه که بنده می‌خواهم عرض کنم در خارج از جلسه که رفته بود برای کشیدن سیگار با یکی دو نفر از آقایان اعضای محترم حزب ایران نوین که بنده نسبت به همه‌شان احترام دارم واردات دارم بحث می‌کریدم دیدم این عضو محترم حزب ایران نوین با اینکه مردم فوق‌العاده مطلعی است اطلاع ندارند که این لایحه شامل چند نفر می‌شود میگفت: شامل ۴۰ نفر است بنده گفتم در متن مطالعه کردید گفتند نه مطالعه نکردم این لایحه شامل تمام افراد هیأت مستشاری می‌شود من نمی‌گویم خانواده‌شان چون آقای نخست وزیر فرمودند شامل خانواده نمی‌شود ولی با توجه به متن ماده واحده و آن تعریفی که از مأمورین فنی کردند خانواده‌شان هم مشمول می‌شود حالا بنده اتخاذ سند می‌کنم از فرمایشات جناب آقای نخست وزیر می‌گویم مشمول افراد خانواده نمی‌شوم اما اعضاء هیأت مستشاری تعدادشان زیاد است اکثرشان هم درجه دار هستند و تمام ناراحتی مردم از این درجه‌دارها است و الا قبول می‌کنم فرمایش جناب آقای نخست وزیر را که گفته یا عده افرادی هستند که متخصص‌اند آمده‌اند بعنوان معلم و ممکن است سیویل باشد اما از درجه‌دارهاست که مردم ناراحتند و میگویند اگر ما فردا مثلاً با زنمان بیرون رفتیم و یک گروهبان آمریکایی نیشگون از زن ما گرفت نمی‌توانیم بهیچ جا مراجعه کنیم اینجا است که مردم را عصبانی می‌کنند دیروز در روزنامه خواندید که یک گروهبان آمریکائی سه نفر را زیر کرده‌است خود بنده در موقع دادستانی پروندههائی از گروهبانهای نظامی آمریکا داشتم که افرادی را زیر کرده بودند که شما می‌خواهید رأی بدهید، وجدانتان را چطور قانع می‌کنید (صحیح است) من متأثرم می‌بینم دوست عزیر بنده جناب آقای قراچورلو که بنده با ایشان ارادت دارم می‌آیند و میگویند زود باشید چرازود باشیم آقای قراچورلوی عزیز من جناب آقای نخست وزیر فرمایش کردند بنده همخوشوقتم گفتند ممکن است مقتضیات ایجاب بکند بنده هم اینقدر انجماد فکری ندارم که بگویم مقتضایات ایجاب نمی‌کند ولی ایان را محدود بکنید بگویند افسران مستشاران آمریکائی چون آنها ممکن است افرادی باشند که کمتر تخطی بکنند واقعاً هم اینطوری است کمتر پشت اتومبیل می‌نشیند کمتر مست می‌کنند کمتر تخطی می‌کنند ما کمال احترام را برایشان قائلیم و قبول می‌کنیم اینها را ردیف خدمه سفارت محسوب بکنیم این عیبی ندارد اما مشمول درجه‌داران نکنید این خطرناک است و خدای نخواسته واقعه سقاخانه را تکرار خواهید کرد وقتی که بنده دیدم بچه‌ام زیر اتومبیل یکنفر آمریکائی رفت و هیچ مرجعی ندارم شکایت بکنم چکار می‌کنم؟ می‌روم آمریکائی را می‌کشم این بضرر خود آنها است نکنید این کار.
نایب رئیس ـ قبل از اینکه آقای نخست وزیر توضیحی بفرمائید باید عرض کنم که جناب آقای صادق احمدی ایراد فرمودند چرا بنده جلسه را ادامه دادم و تنفس ندادم به علت رأی مجلس برای اینکه تقاضا شد جلسه روز پنجشنبه باشد مجلس رأی نداد و من موظف به تبعیت از رأی مجلس هستم (صحیح است) آقای نخست وزیر بفرمائید.
نخست وزیر ـ راجع به موضوع درجه‌دار فرمودید بنده فکر می‌کنم که توضیحات قبلی جوابگوی فرمایش فعلی جناب عالی است البته این احساسات احساسات بسیار خوبی است و اگر بنده شدیدتر این احساسات را نداشته باشم کمتر ندارم هیچوقت نباید یک مطلب اساسی و کلی مملکت را با یک مطالب استثنائی مخلوط کرد موضوع درجه‌دار مطرح نیست موضوع رئیس و اعضاء هیأت نمایندگی مستشاری آمریکا در خدمت ارتش ایران است درجه‌دار در لفظ ما و در قاموس ما به معنای کسانی می‌آید مثل گروهبان و غیره و اصلاً این مطرح نیست این موضوع ممکن است یا آدم سیویل و متخصص باشد اکسپر باشد یک نکنسین باشد یا یک درجه دار متخصص الکترونیک که از وزارت دفاع آمریکا آمده باشد اینها را نمی‌شود تفکیک کرد تشخیص داد تعداد آنها را صد نفر هستند دویست نفر هستند هزار نفر هستند و اعضاء محترم حزب ایران نوین هم نباید مستحضر به تعداد اعضاء مستشاران در خدمت ارتش ما باشند این موضوع در حزب مطرح نمی‌شود نسبت به اصول کلی بحث می‌شود یک زمانی ممکن است چهل نفر یک زمانی ممکن است چهار نفر احتیاج باشد و یک زمانی اصلاً‌احتیاج نباشد این یک مصونیت معقول متداول دنیای متمدن امروز است در روابط بین المللی نسبت به حوائج فنی یک دستگاهی که متخصص داده‌است به دستگاه که تکنیکش از این امور فنی فعلابی بهره‌است باید تکمیل بکند حالا ممکن است این فرد فنی یک کلنل باشد یا یک گروهبان یا یک سیویل آن گروهبانی را که شما تصور میفرمائید فلان سیاه آمریکائی در زمان جنگ فلان کار را میکرده‌است نیست درشأن ارتش ایران نیست (یکی از نمایندگان ـ مرقوم داشتید اعضاء هیأت) اعضاء هیأت را بنده تشریح کردم که ممکن است یک افسر باشد یک گروهبان متخصص باشد (صادق احمدی ـ راننده جزء اعضاء هیأت است) نه قربان آن جزء این نیست آن جزء این هئیت در نمیایدیک دولت یک ارتش یک دستگاهی این تشخیص را نمی‌دهد که راننده اتومبیل جزء این قسمت باشد این جزء هیأت نیست این جزء متخصصین آمریکائی در نمی‌آید (صادق احمدی ـ بنده اتخاذ سند می‌کنم).
نایب رئیس ـ آقای صادق احمدی پیشنهادتان را پس می‌گیرید؟
صادق احمدی ـ چون با کمال صراحت آقای نخست وزیر فرمودند راننده جزء اعضاء هیأت نیست اتخاذ سند می‌کنم پیشنهادم را پس نمی‌گیرم.
نایب رئیس ـ آقای خواجه نوری مخالف هستند.
خواجه‌نوری ـ رأی بگیرید.
نایب رئیس ـ آقای فولادوند بفرمائید.
فولادوند ـ جناب آقای نخست وزیر بعنوان مخالف صحبت فرمودند اجازه بدهبد بنده بعنوان موافق صحبت کنم معمولاً نبایستی آخر جلسه صحبت کرد.
زهتاب‌فرد ـ فرمودند آمریکائی سیاه یک توضیحی بفرمائید چون در قانون اسلام و قانون مملکت ما سیاه و سفید فرقی ندارد.
نخست وزیر ـ متشکرم بنده خواهش می‌کنم در صورت جلسه اصلاح بشود.
فولادوند ـ عرض شود حضور مبارکتان برخلاف میل آن آقای روزنامه‌نگاری که گفته‌است فولادوند زیاد شعر میگوید بنده باز می‌گویم.
- آن دل که پریشان شود از ناله بلبل
- در دامنش آویز که در وی اثری هست
چطور می‌شود انسان بیانات آقای زهتاب‌فرد و آقای صادق احمدی را بشنود و تقدیر می‌کنم و تحسین می‌کنم و پیرو هستم اینجا هم حکومت اکثریت است و حکومت عدد است ما تبریک میگوئیم به جناب آقای منصور که رئیس دولت اکثریت هستند وظیفه ما گفتن است (یکنفر از نمایندگان ـ اگر صحیح باشد قبول می‌کنم) خداوند بشما این توفیق را همواره عنایت فرماید. عرض می‌شود بعقیده بنده یک قانونی که می‌بینم دلیل ماهیتش و کیفیتش اینقدر در مجلس شورای ملی ایران مورد بحث قرار گرفته که و کلانه تنها نگران هستند که ساعت چهار است بلکه مفتخر می‌شوند برای خدمت به وطن و بدوستان خودمان که تا ۴ بعداز ظهر نصف شب بنشینیم جناب آقای صادق احمدی فرمودند آقای دکتر خطیبی تا حالا نشسته‌اند اگر آقای مهندس ریاضی بود که یک دور ساعت دیگر هم می‌گشت و نشسته بودند (صادق احمدی ـ اقلا ایشان دستور می‌دادند یک ناهار هم بما بدهند) خوب فرمودند که قانون شما را از ناهار منع کرده خیلی ممنون باشید بالاخره برگردیم به مطلب و آن این است که موضوعی که این جا از لحاظ منطق مطرح است بایستی مورد عنایت مجلس شورای ملی قرار بگیرد و بنده فکر می‌کنم بیشتر ایرادات نمایندگان محترم روی این اصل است که برای یک دولت دوست یک دولتی که هم ظاهراً و هم قهراً باید با هم دوست باشیم آیا احتیاج به مصونیت سیاسی هم دارد سفت کردن یک پیچ الکترونیک و آیا اگر این مصونیت سیاسی نبود این دستگاه را در عالم دوستی و هم عهدی و هم پیمانی نباید سفت کرد این به عقیده بنده صمیمیت دوستان محترم که به اصطلاح ایراد کننده آن فرمایشات هستند و آن بیست سالی که از جنگ گذشته تا حالا دوستان آمریکائی ما در ایران بودند چه بسرشان آمده غیر از احترام و دوستی و مودت زیادی که یک شوخی آنروز در خدمت جناب آقای مهندس ریاضی عرض کردم و دوستان هم بودند و خندیدند.
نایب رئیس ـ آقای فولادوند خیلی معذرت می‌خواهم که نطق جنابعالی را قطع می‌کنم ولی پنچ دقیقه بیشتر حق صحبت ندارید.
فولادوند ـ اولاً پنچ دقیقه نشده، ثانیاً میفرمائید که بنده در این مورد هم صحبت نکنم؟ بسیار خوب مرخص می‌شوم حالا که اجازه نمی‌فرمائید می‌روم و سکوت می‌کنم.
نایب رئیس ـ بفرمائید صحبت کنید.
فولادوند ـ اجازه نمی‌دهید.
نایب رئیس ـ عرض کردم پنچ دقیقه بیشتر وقت نداشتید و تمام شد با اینهمه تقاضا کردم به اختصار بفرمایشات خود ادامه دهید.
فولادوند ـ در موارد تخلفات گروهبانهای آمریکائی، بعقیده بنده دولت ما، دستگاه ما خیلی با رأفت و عطوفت و با در نظر گرفتن روابط بین المللی رفتار کرد زیدی شوخی می‌کرد میگفت حالا دولت آمریکا یا مقامات آمریکائی این مسئولیت را می‌خواهند سلب کنند و شاید گاهی گروهبانهایشان را تنبیه کند برای این حرکاتی که در می‌آورند برای اینکه شما که تنبیه نکردید از این مطایبه که بگذریم جناب آقای دکتر ضیائی این مطلب پیش می‌آید که مصونیت سیاسی برای این بعقیده بنده انجام شده‌است که عده‌ای بتوانند وظایف عالی خطیر و محرمانه سنگین و خطرناک برای دولتشان در کشور دوست یا دشمن انجام بدهند و معولاً این مزیت را به کسی می‌دهند که سوء استفاده از این موهبت و مزیت نکند و نمی‌کند و بیشتر معنایش این بوده‌است که بیشتر این مصونیت را به اشخاص سیاسی با تربیتهای عالیه می‌دهند که اگر کاری بخلاف مملکتی که در آنجا هستند و کار می‌کنند انجام بدهند و بنفع کشورشان هست بشود فوراً جلبشان کرد یک تشریفاتی داشته باشد تا این کار را شروع کنند و هم چنین متقابلاً عرض می‌شود که درست است که کشور آمریکا قریب دویست میلیون جمعیت دارد درست است که ما در حقیقت یک دهم آنها بیشتر نیستم درست است که ما نمی‌توانیم ۱۵۰۰ نفر یا ۵۰۰۰ نفر اعضای سفارت به عناوین مختلف به آنجا بفرستیم ولی این دلیل نمی‌شود که تقابل نباشد ملاحظه میفرمائید مثلاً ما نمی‌توانیم البته مطابق پیشنهادی که شد تکلیف برای دولت آمریکا معین کنیم ما می‌توانیم دولت خودمان را موظف کنیم به موجب یک طرحی که توهم برو این کار را بکن ولی واقعاً بسیار شایسته‌است از دولت جناب آقای منصور استدعا می‌کنم شما هم اقدام بفرمائید که برای ما هم کنگره و سنای آمریکا یک چنین وضعی قائل بشوند و یا رأی بدهند من که خیلی خوشحال می‌شوم (یک نفر از نمایندگان ـ ما آنجا کسی را نداریم) بنده وقتیکه صحبت میفرمائید ناچارم گوشزد کنم که نمی‌توانند. ما زیر سایه شاهمان باید صحبتمان را در مجلس آزاد بکنیم اینکه فرمودند بر خلاف تصور صحیح فرمودند این مرد شجاع وطن پرست آزاد کرد اصیل گروهبان قربان یا افسر بدلیل اینکه خود دولتش او را افسر کرده او را گروهبان کرده یک تفاوتهائی دارد کار گروهبان که به او میگویند افسر غیر رسمی چه این سنگین‌تر است و ما دیده‌ایم در عمل بایستی جزئیات را در مجلس‌ها بگویند.
نایب رئیس ـ آقای فولادوند تقاضا می‌کنم اگر مطالب بیشتری دارید در کلیات آخر صحبت بفرمائید که بر خلاف نظامنامه رفتاری نشده باشد.
فولادوند ـ برخلاف نظامنامه مثل اینکه رفتار شد تقاضا نفرمائید بنده می‌روم.
نایب رئیس ـ پس به رأی مجلس می‌گذاریم.
فولادوند ـ بگذارید.
نایب رئیس ـ خانمها و آقایانیکه موافقند آقای فولادوند تا ده دقیقه دیگر صحبتشان را ادامه بدهند قیام فرمایند (عده کمتری برخاستند) متأسفانه تصویب نشد.
مهندس بهبودی ـ احترام به اقلیت همین است؟
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای صادق احمدی مطرح است پیشنهاد مشابهی هم آقای عبدالحسین طباطبائی داده‌اند که نظیر پیشنهاد آقای احمدی است قرائت می‌شود.
بنا به قول جناب آقای نخست وزیر پیشنهاد می‌شود تصریح گردد مستشاران نظامی که از مصونیت موضوع قرارداد و متن استفاده می‌نمایند منحصر به رئیس و افسران مستشاری نظامی آمریکا باشد.
عبدالحسین طباطبائی.
نایب رئیس ـ همین را به یک صورت دیگری آقای صادق احمدی پیشنهاد کرده‌اند این است که به یک پیشنهاد رأی می‌گیریم.
صادق احمدی ـ پیشنهاد ایشان گفته‌است افسر جناب آقای نخست وزیر فرمودند غیر از افسر درجه داران از شمول تبصره خارج بشوند.
عبدالحسین طباطبائی ـ پیشنهاد بنده لازم است اگر پیشنهاد جنابعالی رد بشود.
نایب رئیس ـ به پیشنهاد جناب آقای صادق احمدی که یک بار دیگر قرائت می‌شود رأی می‌گیریم.
پیشنهاد می‌نماید درجه‌داران هئیت مستشاری از شمول این ماده مستثنی بشوند.
احمدی.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای احمدی خانمها و آقایانیکه موافقند قیام فرمایند (عده کمتری برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌نماید جمله زیر به انتهای ماده واحده اضافه شود.
- مادام که اجرای این قانون تأثیر سئوی در روابط ایران و سایر دول متحابه پیش نیاورد.
رامبد.
نایب رئیس ـ آقای رامبد.
رامبد ـ هر وقت جناب آقای نخست وزیر صحبت میفرمایند من معتقد می‌شوم که باید دولت را کمک کرد تا کارهای مملکتی را پیش ببرد و هر وقت بنده به سهم خودم می‌خواهم دستشان را باز کنم که وظایف مملکتی را انجام بدهند می‌ترسم خدای نکرده سوء تفاهمی پیش بیاید این پیشنهادی که بنده کردم اجازه می‌خواهم یک بار دیگر بخدای شما وقتی منزل تشریف بردید یکبار دیگر ماده ۲۹ و ۳۵ و عواقب آن را بخوانید (یکنفر از نمایندگان ـ بع استثنای ماده ۳۲) در این موارد هیچگونه پیش بینی نشده اگر بر اثر اعطاء این مصونیتها پیش آمدی کرد جرمی واقع شد که از نقطه نظر دولت خارجی ثالثی، دولت ایران در بن بست قرار گرفت چه خواهد کرد خواهد گفت: من از خودم سلب مسئولیت می‌کنم به این جهت (یکنفر از نمایندگان ـ چنین وضعی پیش نمی‌آید) اگر پیش نمی‌آید که شکر خداوند که هیچوقت این موارد استفاده قرار نمی‌گیرد. اگر پیش آمد لااقل دولت ایران و جناب آقای منصور نخست وزیر دستهایش باز است و بدوستان عزیز ما میگوید که دیگر برای خاطر شما تا قعر چاه حاضر نیستم بروم چه خوب گفت: مکن کاری که بر پا سنگت آید، جهان با این فراخی تنگت آید ـ چو فردا نامه خوانان نامه خوانند ـ تو نام خود به بینی ننگت آید.
نایب رئیس ـ نسبت به پیشنهاد آقای رامبد نظری نیست؟
خواجه نوری ـ پیشنهاد را نفهمیدم.
نایب رئیس ـ یکبار دیگر قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌نماید جمله زیر به انتهای ماده واحده اضافه شود.
- مادام که اجرای این قانون تأثیر سوئی در روابط ایران و سایر دول متحابه پیش نیاورد.
رامبد.
نایب رئیس ـ آقای نخست وزیر توضیحی دارید؟ بفرمائید.
نخست وزیر ـ برای مناظره پارلمانی مشاوره بحث نطق بیان و خاصه عرضه معلومات، اطلاعات، وطن پرستی و درجه احساسات امروز یکی از روزهای بسیار برجسته بود ولی وقتی نسبت به مسائل اساسی مملکت و مسائل کلی مملکت قضاوت می‌کنیم در ضمن توجه بفرمایشات آقایان کار مملکت هم باید بگذرد کار مملکت هم باید اجرا بشود بنده این مطلبی را که جناب آقای رامبد فرمودند و پیشنهادی که کردند بنده اصلا نمیدانم چه ارتباطی به این مسئله دارد برای اینکه ما بهیچ وجه من الوجوه کاری که احتمالاً خدشه‌ای بر روابط، با سایر دول بزند نه در این مورد نه در سایر موارد نباید بکنیم و نمی‌کنیم و این گفتنش در قانون همان توهمی را بوجود می‌آورد که جنابعالی از آن نگران هستید به نظر بنده کاری که شما می‌کنید و ما می‌کنیم نه ننگ است و نه عار بلکه عین حقیقت است و خدمت به مملکت است مسائل مملکتی را باید از دریچه شچم حقیقت بینی نگاه کرد.
نایب رئیس ـ آقای سرتیپ‌پور.
سرتیپ‌پور ـ هر قدر افق دید دورتر باشد ما می‌توانیم آرامتر با وجدان راحت‌تر بمسائل نگاه کنیم جناب آقای منصور باید بدانند که هیچ عقیده شخص بنده راجع به فرد فرد وزرای کابینه نسبت به مطالبی که در گذشته گفته‌ام عوض نشده‌است بنده به آقایان احترام دارم احترام شما جزئی از احترام من است و احترام من جزئی از احترام شما است ولی از همه بیشتر وطن را دوست می‌دارم جامعه‌ام را دوست می‌دارم بیرقم را دوست می‌دارم که هیچ قدرتی نتواند بهانه‌ای پیدا بکند که احیاناً به گوشه‌ای از احترام و حرمت ملت من نگاه چب بکند (احسنت) این را باید بدانم، مشکل ترین کار برای استیلای بر یک مملکت اول پیدا کردن بهانه‌است بعد از اینکه توانست یک جهان گشابهانه به وجود بیاورد بقیه را بحکم حکم با غالب است حل می‌کند حساب بفرمائید من حالا کاری ندارم که با تصویب این لایحه به قدرت قضائی مملکت من دهن کجی می‌شود وای بسا که من وقتی که اعتراف بکنم که قدرت قضائی من شایستگی ندارد از این اقدام دیگران هم بخواهند استفاده بکنند من با این کاری ندارم ولی فکر می‌کنم اگر واقعاً مستشار نظامی خواه درجه بالا خواه درجه پائین می‌تواند مجرم باشد یعنی از او ساخته‌است یا مجاز هست یا پیش می‌آید بر حسب اتفاق جرمی بکند این جرم را ممکن است نسبت به آحاد افراد مملکت بکنند که خواه‌تبعه داخلی باشند یا تبعه خارجه خواهش می‌کنم دقت بفرماید باور بفرمائید اینجا موضوع مناظره در بین نیست دید یک کمی دورتر است (احسنت) خوب این جیپ سوار امروز ممکن است یک هم وطن مرا زیر بگیرد میگیویم آقا باید طبق لایحه برود جای دیگری رسیدگی بشود و آن را بنده نمبدانم که آنها تعهد رسیدگی به جرم کرده‌اند یا نکرده‌اند(یکنفر از نمایندگان ـ اجباری نیست) آمدیم یک وقت یکی از اتباع خارجه یکی از مسئولین خارجه مقیم ایران را زیر گرفت آنها در پناه کی هستند از چه کسی مطالبه می‌کند مجرم را؟ از من مطالبه می‌کند من چه می‌توانم بگویم به آن سفیری که یکی از اتباعش یکی از مسئولینش در مملکت من در قلمرو قضائی من توهین دیده یا جرحی دیده یا قتلی پیش آمده‌است روی چیزی که مسئولیتش به عهده من نیست؟ خوب اگر آمدیم و گفتیم به اعتبار فلان تصویبنامه یا لایحه قانونی بعهده من نیست آیا من به او مجال نداده‌ام مشکلترین کار را که همان پیدا کردن بهانه‌است برخ من بکشد و ملت مرا در فشار بگذارد و مصائبی به وجود بیاورد و مشکلاتی را به وجود بیاورد که آن وقت و سایر خانمها و آقایان دولت و سایر صاحبنظران دلتنگ شویم البته دلتنگ می‌شویم تمام این مسائل به نظر بنده و جناب آقای دکتر ناصر یگانه اگر حل بشود بصورتی که همه نگرانیهای متحمل موقوف بشود ای بسا که می‌توانیم به وجدان آرام نیبت به آینده و حل خودمان قضاوت کنیم اگر نه مشکلات را در نظر بگیریم چون اینجا تنها وطن ما نیست ملت هم تنها ملت من نیست وطن همه آقایان است و زمانه هم دامنش میخ کوب نشده‌است نه دشمنیها پایدار است و نه دوستیها پایدار است ای بسا حیله‌ای باعث بشود در برهه‌ای از زمان در دامن ما آتش اندازد خودتان میدانید (احسنت).
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقاای رامبد یکبار دیگر قرائت می‌شود و بعد رأی می‌گیریم.
پیشنهاد می‌نماید جمله زیر به انتهای ماده واحده اضافه شود.
- مادام که اجرای این قانون تأثیر سوئی در روابط ایران و سار دول متحابه پیش نیاورد.
رامبد.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای رامبد خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمائید (چند نفری برخاستند) رد شد پیشنهاد آقای دکتر مبین قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌شود عبارت (به استثناء مصونیتهای مندرجه در ماده ۳۲ قرارداد وین) بعد از کلمه معافیتهائی اضافه شود.
دکتر مبین.
نایب رئیس ـ آقای دکتر مبین.
دکتر مبین ـ اینجا گفته شد که این لایحه وقتی که از مجلس سنا آمده ماده ۳۲ افتاده‌است.
نایب رئیس ـ مربوط به این لایحه که مطرح است نیست.
دکتر مبین ـ مقام ریاست اعلام فرمودند که تصمیمی که مجلس گرفت به اضافه ماده ۳۲ است بنابراین در لایحه تغییری نمی‌دهد پس آنرا نمی‌توانند بدولت ابلاغ بکنند باید برگردد به سنا که راجع به ماده ۳۲ تصمیم بگیرند اما راجع به این مطلبی که بنده عرض کردم چون ماده ۳۲ در قرارداد اصلی نبوده ما نمی‌توانیم اشخاصی را که شامل مصونیتهای (دکتر پارسای ـ رأی مجلس در ماده واحده‌است) (خواجه‌نوری ـ ماده ۳۲ را ملاحظه بفرمائید از مستثنیات است) ماده ۳۲ هر چه هست من نمی‌گویم چیزی نیست ما طبق آئین‌نامه ۲۴ ساعت قبل از هر چیز که می‌بایست در مجلس مطرح بشود باید اطلاع پیدا کنیم از ماده ۳۲ کوچکترین اطلاعی نداشتیم و نمی‌توانیم اظهار نظر کنیم (خواجه نوری ـ به این طرح ارتباط ندارد).
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای دکتر مبین مطرح است نظری نیست؟ (عده‌ای از نمایندگان ـ رأی بگیرید، رأی بگیرید).
نایب رئیس ـ برای رأی اکثریت نیست (با ورود چند نفر اکثریت حاصل شد) رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دکتر مبین خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (معدودی برخاستند) رد شد پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
- بنا بقول جناب آقای نخست وزیر پیشنهاد می‌شود: تصریح گردد مستشاران نظامی که از مصونیت موضوع قرارداد وین استفاده می‌نمایند منحصر به رئیس و افسران مستشاری نظامی آمریکا باشد.
عبدالحسین طباطبائی.
نایب رئیس ـ این پیشنهاد جنابعالی نظیرش را جناب آقای صادق احمدی پیشنهاد کرده بودند و تصویب نشد اگر حالا توضیحی دارید بفرمائید.
عبدالحسین طباطبائی ـ پیشنهاد آقای صادق احمدی این بود که گروهبان آن عده از نظامیهای آمریکائی که در درجات پائین قرار دارند از این مصونیت خارج باشند آقای نخست وزیر مثل اینکه اینرا قبول کردند و فرمودند که مقصود آن کادر بالا است. و در وضع این لایحه تغییری نمی‌دهد اگر قبول دارید بنده اینجا عین فرمایش جنابعالی را در این پیشنهاد آورده‌ام.
نخست وزیر ـ بنده عرض کردم که این را نمی‌شود از هم تفکیک کرد افسر وسیویل و درجه‌دار اینها بعنوان تکنیسین است نه بعنوان یک گروهبان اگر راننده باشد و در خدمت ارتش هم وارد نخواهد شد و این تکنیسین اگر درجه‌دار باشد ما نمی‌توانیم استثنا کنیم بنده اینرا عرض کردم.
عبدالحسین طباطبائی ـ درجه‌دار نوعاً در زبان ما به گروهبان و سرجوخه و استوارها گفته می‌شود اگر اینها را بخواهیم مستثنی بدانیم بنا بگفته خودتان در کلمات این لایحه باید تغییراتی داده شود تا این نقص حقوقی بوجود نیاید.
نخست وزیر ـ یک تکنیسین ممکن است گروهبان باشد ممکن است برای یک کاری احتیاج به یک گروهبان باشد یعنی او تخصص دارد ولی گروهبان هم هست پس اینرا نمی‌توانیم مستثنی بکنیم.
طباطبائی ـ این مغایر است به هر حال اگر قبول فرمودید این مستثنی است یک تغییری در لایحه بدهید که وضعیت حقوقی آن تأمین بشود این عرض بنده بود (نمایندگان ـ رأی، رأی) رأی هم می‌گیرند باز هم رد می‌شوند.
نایب رئیس ـ به پیشنهاد خودتان باقی هستید؟
عبدالحسین طباطبائی ـ بله.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای طباطبائی خانمها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کمتری برخاستند) رد شد چون پیشنهاد دیگری نیست کلیات آخر لایحه مطرح است نظری هست؟ (اظهاری نشد) در اینصورت پیشنهادی شده‌است از طرف پنج نفر آقایان که قرائت می‌شود.
در مورد لایحه مورد بحث پیشنهاد می‌نماید با ورقه رأی گرفته شود.
سرتیپ‌پور ـ رامبد ـ صفی‌پور ـ پاینده ـ احمدی ـ باقر بوشهری.
نایب رئیس ـ عده‌ای تقاضا کرده‌اند که نسبت به این لایحه رأی مخفی با مهره گرفته شود و این پیشنهاد مقدم است پیشنهاد قرائت می‌شود.
طبق ماده ۱۴۸ آئین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی تقاضا دارد در لایحه اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیتها و معافیتهای قرارداد وین اخذ رأی مخفی با مهره انجام گیرد.
عبدالحسین طباطبائی ـ ملکشاه مظفر ـ سرهنگ حسینی ـ ایلخان ـ بالاخانلو ـ جاوید ـ دکتر اسدی ـ دکتر رمضانی ـ موقر ـ امام مردوخ ـ سرتیپ‌پور ـ نیری ـ مهندس بهبودی ـ پاینده ـ معتمدی ـ زهتاب‌فرد ـ رامبد.
نایب رئیس ـ به این ترتیب سه نفر انتخاب می‌شوند برای نظارت.
دکتر مهندس بهبودی ـ استدعا می‌کنم مقرر بفرمائید یکی از آقایان منشی‌ها ماده مخصوص مربوط برأی مخفی ترتیب اخذ رأی با مهره را قرائت بفرمایند.
نایب رئیس ـ ماده ۱۴۹ آئین‌نامه قرائت می‌شود.
ماده ۱۴۹- اخذ رأی مخفی بترتیبی است که در باب اخذ رأی علتی با ورقه ذکر شده منتهی در این مورد بدواً سه نظر برای نظارت در اخذ و استخراج آراء بقرعه معین می‌شوند که با دو نفر از منشیان (بتشخیص رئیس) انجام وظیفه نمایند در صورتیکه رأی مخفی با ورقه باشد اوراق رأی را در ظرف مخصوص و مهره تفتیشیه را در ظرف دیگر می‌اندازند و در صورتیکه با مهره باشد مهره‌های سفید و سیاه داده می‌شود که مهره سفید علامت قبول و مهره سیاه علامت رد است.
نایب رئیس ـ آقایان توجه بفرمائید ابتدا سه نفر بقید غرعه انتخاب می‌شوند برای نظارت.
(اقتراع بعمل آمده در نتیجه آقایان دکتر صالحی و مهندس اسدی سمیع و مندس صائبی تعیین شدند)
نایب رئیس ـ آقایان دکتر صالحی و مهندس عباس اسدی سمیع و مهندس حسن صائبی بقید قرعه برای نظارت در اخذ و استخراج آراء انتخاب شدند و آقایان دکتر مهذب مهندس معینی از طرف هئیت رئیسه شکرت دارند. آقایان توجه فرمودند که ترتیب اخذی رأی اینطور است که به هر یک از آقایان یک مهره سفید یک مهره سیاه داده شده‌است مهره سفید علامت موافق است و آن مهره سیاه علامت مخالف در آن کیسه‌ای که در آنجا نزدیک تریبون است رأیتان را بیاندازید یعنی اگر موافقید مهره سفیدتان را در آن کیسه می‌اندازید و اگر مخالفید مهره سیاه را و بعد یک مهره تفتیشیه بگیرید و آنرا در محل هئیت رئیسه در گلدان می‌اندازید و مهره دیگر را در کیسه چرمی که روی میز منشی است بیاندازید.
رامبد ـ بنده نمیدانم درست فرمایشاتتان را درک کرده‌ام یا خیر؟ فرمودید بهر یک از آقایان دو مهره سفید و سیاه داده می‌شود مهره سفید علامت موافق و مهره سیاه علامت مخالف مهره رأی را در کیسه‌ای که روی تریبون است می‌اندازد و مهره دیگر را در کیسه‌ای که روی میز منشی است؟ آیا ترتیب رأی همینطور است که من فهمیدم؟
نایب رئیس ـ همینطور است و بهمین ترتیب عمل می‌شود. آقای دکتر رشتی.
دکتر رشتی ـ اگر بعد از شمردن مهره‌هائی که در این کسیه‌است با آن مهره‌هایی که در کیسه‌های دیگر است مطابق نبود چه می‌شود؟
نایب رئیس ـ اصل مهره‌هائی است که در کیسه اصلی که روی تریبون است ریخته شود و برای کنترل عده مهره نقشینه کافی است. آقای مهندس بهبودی.
دکتر مهندس بهبودی ـ اگر در بین راه یا موقع انداختن رأی مهره کسی را ببینند بفرمائید آن رأی مخدوش است.
نایب رئیس ـ رأی باید کاملاً مخفی باشد اگر کسی مهره‌های خود را نشان بدهد آن رأی مخدوش است. (اسامی نمایندگان بترتیب آتی بوسیله منشی اعلام و در محل نطق اخذ رأی بعمل آمد)
- دکتر کلالی ـ مهندس جلالی نوری ـ مجد ـ خواجه نوری ـ دکتر شفیع امین ـ دکتر مصباح زاده ـ موقر ـ بوشهری ـ معتمدی ـ مرتضوی ـ دکتر خطیبی ـ موسوی ماکوئی ـ دکتر جعفری ـ روستا ـ اوزار ـ مصطفی نائینی ـ دکتر مهندس بهبودی ـ دکتر امامی خوئی ـ دکتر مبین ـ دکتر ضیائی ـ رضوی ـ بانو ابتهاج سمیعی ـ بانو دکتر دولتشاهی ـ بانو دکتر پارسای ـ بانو جهانبانی ـ بانو تربیت ـ قراچورلو ـ امیر احمدی ـ صائبی ـ باغمیشه ـ حق شناس ـ صائب ـ سیفی ـ دکتر پورهاشمی ـ دکتر اسفندیاری ـ بانو نفیسی ـ دکتر بقائی یزدی ـ پاینده ـ دکترقراگزلو ـ بختیار بختیاریها ـ ظفر ـ دکتر اعتمادی ـ آقایان ـ فیصلی ـ مهندس عطائی ـ موسوی ـ دکتر سعید ـ دکتر رهنوردی ـ مهندس معینی ـ کنگولو ـ دکتر وحیدنیا ـ نیری ـ ریگی ـ دکتر کیان ـ مهندس ارفع ـ پروین ـ شاخوئی ـ البرزی ـ محدث زاده ـ لفوطی ـ محسنی مهر ـ پاک ذات ـ غلام نیاکان ـ هیراد ـ دکتر صاحب قلم ـ ویلیام ابراهیمی ـ ذبیحی ـ سلطان احمدی ـ حاجی‌باغلو ـ آقامیر ارسنجانی ـ رامبد ـ کوروس ـ کشفی ـ دکتر غنی ـ فولادوند ـ نصیری ـ آموزگار ـ پورادبی ـ نوربخش ـ بهادری ـ قاسم مرادی ـ جهانگیری ـ تبریزی ـ فهیمی ـ یعقوب تهرانی ـ اهری ـ زهتاب فرد ـ دکتر حکیم شوشتری ـ کیوان ـ دکتر رمضانی ـ مهندس ریاحی ـ کسرائی ـ مهندس کمانگر ـ سعید وزیری ـ احتشامی ـ مهندس جلالی ـ دکتر عدل ـ مهندس اسدی ـ سمیع ـ مهندس زرآور ـ مهندس زنجانچی ـ دکتر نجیمی ـ پژند ـ ضابطی طرقی ـ شفیعی پور کرمانی ـ مبارکی ـ ساگینیان ـ طهماسبی ـ امام مردوخ مافی ـ مهندس برومند ـ مهندس صائبی ـ دکتر یزدان‌پناه روحانی ـ دکتر حاتم ـ توسلی ـ دکتر فربود ـ پزشکی ـ دکتر عدل طباطبائی ـ دکتر رضوانی ـ دکتر معتمد وزیری ـ دکتر رشتی ـ شیخ الاسلامی ـ میرهادی ـ اقبالی ـ سرتیپ‌پور ـ امینی خراجی ـ حسینی ـ حاذقی ـ پرویزی ـ ملک زاده آملی ـ میرافضل ـ بالاخانلو ـ بدرصالحیان ـ جهانشاهی ـ حبیبی ـ قلعه جوقی ـ علی مرادی ـ حکمت یزدی ـ اولیاء مهندس کیا ـ رهبر ـ کلانتر هرمزی ـ طالب زاده رودسری ـ مهندس انصاری ـ دکتر زعفرانلو ـ دکتر مدنی ـ مهندس بهبودی ـ دکتر مهدی زاده ـ مهندس عدلی ـ مهندس مجتهدی ـ مهندس آصفی ـ مهندس آراسته ـ مهندس صدقیانی ـ مهندس مالک ـ مهندس معینی زند ـ دکتر یگانیگی ـ سرتیپ حکیمیان ـ فخر طباطبائی ـ دیهیم ـ سرلشگر نکوزاده ـ سرلشگر همایونی ـ دکتر حکمت ـ ثامنی ـ مهندس اخوان ـ زند ـ مهندس پروشانی ـ ادیب سمیعی ـ دکتر سامیراد ـ کیهان یغمائی ـ دکتر اسدی ـ سلیمانی کاشانی ـ ناروئی ـ مهرزاد ـ طباطبائی ـ رجائی ـ ایلخان ـ کمالوند ـ صفی‌پور ـ دکتر صالحی ـ کبیری ـ شکیبا ـ جاوید ـ دکتر مهذب ـ صادق احمدی.
(آراء مأخوذه شماره شد و نتیجه بقرار زیرا اعلام گردید)
- مهره تفتیشه ۱۳۶
- مهره سفید به علامت موافق ۷۴
- مهره سیاه به علامت مخالف ۶۱
نایب رئیس ـ به این ترتیب از ۱۳۶ رأی لایحه با ۷۴ رأی موافق و ۶۱ رأی مخالف تصویب شد بدولت ابلاغ می‌شود.
- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
۹- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
نایب رئیس ـ جلسه را ختم می‌کنم، جلسه آینده روز پنجشنبه ۲۳ مهرماه ساعت نه صبح و دستور جلسه انتخاب هیأت رئیسه مجلس خواهد بود.
نایب رئیس مجلس شورای ملی ـ دکتر حسین خطیبی.
اداره چاپخانه مجلس شورای ملی