مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ فروردین (حمل) ۱۳۰۱ نشست ۸۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ فروردین (حمل) ۱۳۰۱
نشست ۸۸
صورت مشروح مجلس یوم سه شنبه بیست و یکم حمل ۱۳۰۱ مطابق سیزدهم شعبان المعظم ۱۳۴۰
مجلس دو ساعت قبل از غروب بریاست آقای مدرس نایب رئیس تشکیل گردید صورت مجلس یوم سه شنبه ۱۸ حمل را اقای امیر ناصر قرائت نمودند.
نائب رئیس – شاهزاده محمد هاشم میرزا در صورتمجلس فرمایشی دارید.
محمد هاشم میرزا- چون در صورتمجلس اسم بنده برده شده لذا عرض می‌کنم چون عقایدی که بنده عرض کردم عقاید شخص خودم تنها نبوده عقیده کمیسیون را اظهار کردم و گمان می‌کنم لفظ مخبر فراموش شده خوب است بعد از محمد هاشم میرزا لفظ مخبر اضافه شود.
نائب رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله. (اجازه)
حاج شیخ اسدالله – در صورت مجلس نوشته شده که بنده عرض کردم هیئت منصفه می‌تواند محکوم را تبرئه کند بنده هیچوقت همچو عرضی نکردم گفتم اگر دلائل جرم هم مکشوف باشد می‌تواند مجرم را تبرئه کند نه محکوم را و محکوم قابل تبرئه نیست
نایب رئیس – دیگر مخالفتی نیست؟
(گفته شد خیر)
نایب رئیس – صورت مجلس با این دو فقره اصلاح تصویب شد قبل از اینکه داخل دستور شویم باید عرض کنم که چند فقره لایحه از طرف دولت رسیده یک فقره راجع بتمدید مدت توقف روئسای پستخانه در ایالات و ولایات بکمیسیون فوائد عامه ارسال می‌شود.
تقاضای چهار هزار و چهارصد تومان اعتبار برای اضافه مخارج سنه تغاقوی ئیل وزارت عدلیه بکمیسیون بودجه ارسال می‌شود. دیگر تقاضای ۷۷۹۲ تومان اعتبار برای سیم کشی و تاسیس تلگرافخانه کرند و قره تو این هم بکمیسیون بودجه ارجاع می‌شود. لایحه دیگر تقاضای تصویب و برقراری پنجاه تومان شهریه در حق امام الحکما عضو قدیمی وزارت عدلیه اینهم بکمیسیون بودجه ارحاع می‌شود. بموجب نظامنامه داخلی هیچ یک از اعضائ هیئت رئیسه نمی‌توانند...(هیچ لازم نیست) دستور این جلسه مذاکره در راپورت کمیسیون عرایض و مرخصی راجع بمسیودوبوا و غیره. شور در راپورت کمیسیون بودجه راجع ببودجه هذالسنه ایت ئیل هیئت وزراء و بقیه مذاکره در تفسیر اصل ۷۹ قانون اساسی. مذاکره در خصوص دو فقره راپورت کمیسیون عرایض و مرخصی راجع بمرخصی آقایان مقبل السلطنه و شاهزاده محمد هاشم میرزا مطرح است ولی قبلاً یک فقره تلگراف از شیراز رسیده است اگر اجازه بفرمائید قرائت شود.
(آقای منظرالملک بشرح ذیل قرائت نمودند)
کپیه هیئت وزراء عظام کپیه اتحادیه تجار محترم کپیه جریده شریفه ایران توسط حضرت حجه الاسلام آقای محقق العلماء ساحت مقدس دارالشورای کبرای ملی شیدالله ارکانه. موضوع قالی تلگراف وزراء جلیله فوائد عامه رسیده است مه نظر به ترقی آتیه قالی عشور صد دوازده فقط بر قالی جوهری مقرر شده است. افسوس که توجهی بعرایض بی غرضانه تجار نمی‌فرمایند و عنقریب صادرات مملکت بمرتبه صفر خواهد رسید وقتی ممکن است قالی ثابت تدارک نمود که متخصصین فنی و مدارس علمی دولت تشکیل دهد. جریده محترم ایران در شماره ۱۹۴ روزنامه خود می‌نویسد هشتاد کرور صادرات ایران از واردات آن کسر است در این صورت باید دولت تفریغ و سغی در تدارکات کسر فرمایند بدبختانه از تسهیلات کاسته برتضییقات می‌افزاید. هیئت تجار منتظر وامیدوارند از نقطه نظر اقتصاد و حفظ تجارت داخلی مفاد تصمیم دولت را در اخذ عشور جدید الغاء و عموم تجار را از این تزلزل راحت فرمایند در صورت تعقیب تجار مأیوس و رشته تجارت قالی گسیخته خواهد شد (مجمع تجارتخانه فارس در شیراز).
نایب رئیس – آقای ارباب کیخسرو راجع باین تلگراف فرمایشی داشتید؟ اینکه جزء دستور نیست.
ارباب کیخسرو – بنده همین قدر خواستم عرض کنم که این قبیل تلگرافات که خوانده می‌شود خوب است یک نتیجه هم داشته باشد و بهتر این است که اینمطلب را جزء دستور جلسه آینده بگذارید که در آن مذاکره شود و فقط بخواندن تنها اکتفا نشود.
نایب رئیس – بسیار خوب مانعی ندارد جزء دستور جلسه آتیه می‌گذاریم دو فقره راپورت مرخصی یکی راجع به مرخصی آقای مقبل السلطنه ویکی راجع بمرخصی شاهزاده محمد هاشم میرزا قرائت می‌شود.
محمد هاشم میرزا – مرخصی بنده بماند برای هفته دیگر.
نایب رئیس – بسیار خوب راپورت کمیسیون راجع بمرخصی آقای حاج مقبل السلطنه قرائت می‌شود و رای می‌گیریم.
(آقای امیر ناصر بمضمون آتی قرائت نمودند).
دو فقره عریضه از آقایان شریعتمدار نماینده محترم کرمان و حاج مقبل السلطنه نماینده محترم خراسان در تقاضای مرخصی ۳ ماهه از مجلس مقدس بکمیسیون عرایض و مرخصی رسیده تقاضانامه فوق را در تحت مطالعه گذارده مرخصی آقایان فوق را کمیسیون دو ماهه تصویب می‌کند که از روز حرکت محسوب شود (حاج میرزا مرتضی مخبر کمیسیون).
نایب رئیس – مرخصی آقای شریعتمدار که تصویب شده بود چون در ضمن یک راپورت بود قرائت شد – نسبت براپورت کمیسیون یعنی در مرخصی آقای حاج مقبل السلطنه مخالفی نیست؟
گفته شد خیر.
کسانی که با راپورت کمیسیون موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس – تصویب شد. چون وزیر عدلیه تشریف نیاورده‌اند مذاکره در تفسیر اصل ۷۹ قانون اساسی را می‌گذاریم باشد تا وقتی که تشریف بیاورند فعلاً راپورت کمیسیون عرایض و مرخصی راجع بمسیو دوبوا قرائت می‌شود.
حائری زاده – اجازه می فرمائید عرض می‌کنم که حضور وزیر عدلیه در این موقع لازم نیست چون مذاکره در لایحه پیشنهادی دولت که نیست مذاکره در تفسیر قانون اساسی است و تفسیر قانون اساسی با خود مجلس است.
نایب دئیس – عرض کردم چون وزیر عدلیه نیستند.
آقای میرزا علی کازرونی – عرض می‌کنم حضور وزیر عدلیه در این جا هیچ مناسبت ندارد و اگر وزیر عدلیه هم باشد هیچ حق شرکت در مذاکرات را ندارد.....
(بعضی گفتند. خیرخیر اینطور نیست حق دارد)
آقا میرزا علی کازرونی – بگذلرید حرفم را بزنم – چون این لایحه‌ای نیست که از طرف دولت پیشنهاد شده باشد فقط دولت از مجلس مقدس تقاضا کرده که شما اصل ۷۹ قانون اساسی را برای ما تفسیر کنید و نتیجه اش را بگویید دیگر دولت نباید شرکت در مذاکرات بکند بنابراین عرض می‌کنم حضور ایشان لازم نیست و اگر دفاع بکنند خارج از و. ظیفه شان است
(بعضی گفتند خیر خیر)
آقا میرزا علی – بهر حال گمان نمی‌کنم که شما بفرمایید بدون حضور ایشان مذاکره نشود.
نایب رئیس – آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا – خاطر آقای کازرونی را مسبوق می‌کنم که اصل اشکالی که پیش آمده برای اجرای این اصل است یعنی برای وزیر عدلیه در اجرای این اصل اشکالی پیش آمده و بمجلس عرض کرده است حالا باید متقاعدش کنیم که این اصل بی اشکال است و قابل الاجرا است یا بگوییم که بلی صحیح می‌گویی و این اصل را تفسیر نماییم پس در اینصورت حضور خودش لازم است که با اشکالش رفع شود و یا مجلس را متقاعد بکند.
(گفته شد – صحیح است)
نایب رئیس – گروسی (اجازه)
حاج شیخ محمد حسن – عرض می‌کنم در لایحه دولتی اعم از اینکه خود خود دولت حاضر باشد یا نباشد دفاع بکنند اولاً مدخلیت در تصویب یا رد مجلس ندارد و این همچو مطلبی نیست که اینقدرها مورد مذاکره و بحث بشود ثانیاً البته هر لایحه مربوط بهر کمیسیونی که هست مخبر کمیسیون حاضر است و مدافعه می‌کند و حضور وزیر شرط نیست که می‌گویند شاید نوعی شد که متقاعد شد یا نشد بهر حال این مطلب صحیح نیست که مذاکره بماند تا ایشان تشریف بیاورند و خوب است با حضور مخبر مذاکره بشود
نایب رئیس – آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی – بنده باز هم عرض خود را تجدید می‌کنم که دولت بمجلس پیشنهاد کرده که تفسیر این ماده را بما بگویید پس بنا بر این هیئت دولت حق شرکت در مذاکرات را ندارد فقط در موقع وضع قانون آنها حق دارند دفاع کنند... (بعضی اظهار نمودند خیر اینطور نیست)
آقا میرزا علی – خیر اینطور است و چون تفسیر قانون اساسی با خود مجلس است نه با دولت اگر دولت حاضر هم باشد بنده حق نمی دهمکه مذاکره بکنند
رئیس التجار – این غقیده شخصی است وعقیده دیگران اینطور نیست نایب رئیس – چند نفر دیگر هم در این موضوع اجازه خواسته‌اند و آقای کازرونی هم همان فرمایش اولی خود را فرمودند دو مرتبه و سه مرتبه که نمی‌شود یک لایحه است دولت پیشنهاد کرده یعنی همان طور که حضرت والا بیان فرمودند شاید در موقع اجرای این اصل باشکالات برخورده‌اند باینجهت تفسیر آن را از مجلس خواسته‌اند حالا یا باید آقایان نمایندگان تفسیر را رد کنند یا به همان تفسیر قانع شوند پس حضور وزیر لازم که مدافعه بکند – (صحیح است) – اگر مخالفتی نیست داخل در سایر مذاکرات دستور بشویم (مخالفتی نشد) مذاکره در راپورت کمیسیون عرایض و مرخص راجع بمسیو دوبوا و غیره است
آقای حاج میرزا مرتضی – (احضار برای قرائت راپورت کمیسیون) (آقای حاج میرزا مرتضی مخبر کمیسیون عرایض راپورت فوق را بمضمون ذیل) قرائت نمودند چندی است متوالیاً تلگرافات متواتره متکاثره از مشهد و سایر ولایات خراسان در خصوص مندرحات بعضی جرائد طهران راجع بسوالی که شاهزاده محمد هاشم میرزا نماینده محترم خراسان در موضوع عملیات مسیو دوبوا از دولت نمودند بکمیسیون عرایض رسیده و کمیسیون عرایض برای استحضار خاطر محترم آقایان نمایندگان خلاصه تلگرافات واصله را بعرض میرساند تلگرافی از مشهد از طرف جناب آقا شیخ حسن مجتهد کاشانی است که پس از تکذیب و تنفر از مندرجات روزنامه نهضت شرق و روزنامه سیاست و عملیات دوبوا اظهار می‌دارند که محرک اصلی اساس انقلاب خراسان و باعث حقیقی تمرد کلنل محمد تقی خان و ائتلاف نفوس و خساراتی که بر دولت و ملت متوجه شده بود و بعد از قتل کلنل محمد تقی خان هم محرک اسمعیل خان شده که نقشه سابقه را بتوسط او تعقیب و انجام نماید و اجمالاً او را یکی از عوامل مهمه انقلاب خراسان و در ردیف خائنین و متمردین معرفی نموده و اخیراً تعقیب و مجازات نشدن مشارالیه را برای عبرت سایر مستخدمین داخلی و خارجی یکی از موجبات ظهور نظائر این وقایع شمرده‌اند ضمناً پاره از جزئیات وقایع ایام انقلاب خراسان و عملیات مختلفه او را توضیحاً اسم برده که کمیسیون محض رعایت اختصار از تفضیل آن صرف نظر نماید تلگراف دیگری از مشهد بامضاء قریب صد نفر از طبقات مختلفه اهل علم و سادات و تجار و اعیان منسوبین آستانه رسیده است که باضافه مطالب تلگراف فوق سکوت دولت را نسبت بخائنین موجب تحری آنها دانسته و دادن اسلحه دولتی را بمتمردین و تصمیم طبع تمبر و اسکناس دولتی و چند کرور خسارت دولت و ملت را با اتلاف نفوس کثیره جزو عملیات مستقیم و عیر مستقیم او دانسته در ضمن اظهار امتنان از پیش قدمی شاهزاده محمد هاشم میرزا در سوال از دولت و رسیدگی بعملیات و محاسبات دوبوا و تعقیب و مجازات او را برای عبرت سایر مستخدمین و خائنین داخلی و خارجی از هیئت دولت تقاضا نموده و تنفر خود را از مشارالیه و اشخاصی که با اوهم آواز بوده و هستند ابراز کرده‌اند تلگراف دیگری از مشهد بامضای چها پنجاه نفر از طبقات غدیده اهالی است که با اشاره بسایر مطالب معروضه فوق خلاصه اظهارشان این است که بر فرض ما برادعای دو برا مثل همکاران سابق بلیژیکی خود باستفاده شخصی خود نپرداخته باشد این ادعا وقتی قابل تمجید است که عایدات دولت را بمنافع مملکت مصرف کرده باشد در صورتی که نتیجه این مجاهدات راجع به تقویت خائنین و متردین دولت بشود باید تصدیق کرد که این حس خدمت را برای خیلات فاسده خود و صایر خائنین انجام داده‌اند نه برای دولت و اجمالا از حامیان دو یوا اظهار نفرت نموده وکسانی را که بر ضد نمایندگان خراسان اقداماتی می‌نمایند و دشمن خود و مملکت انسته‌اند تلگراف دیگری از تلگراف خانه مشهد بامضاء روساء و طوایف هزارهُ و تیموری و بربری و بلوچ و قرائی و کردانی رسیده که با اشاره اجمالی بخیانت‌های مسیو و بوا و مخالفت دولت و انقلاب خراسان تقاضای تعقیب عملیات و محاسبات دوبوا و مجازات او و سایر اعوان کلنل محمد تقی خان و اسمعیل خان را از دولت نموده‌اند و از جرائدی هم که از مشارالیه طرفداری و بنمایندگان محترم توهین می‌کنند اظهار تنفر نموده آنها را نمایندگان افکار خراسانیان نمی دانند. تلگراف دیگری هم از تربت با امضاء آقایان آقا سید حسن مجتهد نجفی و حاج شیخ عبدالرضا مجتهد و آقا شیخ محمد کاظم و چند نفر دیگر از اعلماء تربت حیدریه رسیده و همین قبیل مطالب را اجمالا یادآور و مخصوصاَ از نبودن مجازات نسبت بخائنین و مقصرین از دولت اظهار یاس و شکایت نموده‌اند و تقاضای عطف توجه دولت را برای جلوگیری از توهین بمقامات نمایندگان محترم درخواست نموده‌اند. تلگراف دیگر بامضاء صد نفر از طبقات مختلفه محترمین تربت و احزاب سیاسی تربت که با سایر مراتب اظهاریه دیگران وپاره از عملیات مخصوص دوبوا را هم از قبیل تشویق و تحریص و تقویت متمردین و مساعدت مالی و غیره و خسارات گزاف دولت و ملت و خرابی‌های محلات اسم برده و جداً تقاضای تعقیب او و جبران توهین نماینده محترم را نموده‌اند تلگراف بامضای جمعی از طبقات مختلفه قوچان موید مطالب فوق است و اظهار قدردانی از شاهزاده محمد هاشم میرزا نماینده محترم و تنفر از مسیو دوبوا و حامیان او نموده‌اند تلگرافی از سبزوار بامضاء طبقه از علماء و سایر محترمین مشعر بر اینکه بوکلا خراسانی خود عموماً و شاهزاده محمد هاشم میرزا خصوصاً اظهار اعتماد نموده و انتخاب آنها را در تحت تاثیر هیچ عاملی ندانسته و جرائد طهران را هم زبان ملت خراسان نشمرده و ضمناً خیانتها وشرح عملیات مسیو دوبوا را مثل سایر تلگرافات اشاره و تصریح کرده‌اند تلگراف از نیشابور بامضاء قریب ۱۰۰ نفر از طبقات مختلفه محترمین نیشابور مثل باقی ولایات از نماینده محترم سئوال ایشان اظهار غلاقمندی و قدردانی نموده و جبران توهینات وارده و حفظ مقامات نمایندگان و تعقیب و مجازات خائنین عموماً و مسیو دوبوا خصوصاً خواستار شده‌اند تلگراف دیگری از گون آباد بامضاء جمعی از محترمین محل و اجمالاً مطالب دیگر انرا نسبت بشاهزاده محمد هاشم میرزا نماینده محترم و دبوا و حامیان او تائید و تاکید نموده‌اند کمیسیون عرایض احساسات وطن خواهان اهالی ولایات و ایالات خراسان را نسبت بحفظ حیثیات و مراتب حق گذاری از نماینده خود تمجید می‌نماید
نایب رئیس – آقای امین الشریعه در موضوع راپورت فرمایشی دارید؟
امین الشریعه عرضی دارم
نایب رئیس – بفرمائید
امین الشریعه – بنده می‌خواستم یک مختصری در این موضوع عرض کنم ولی دیدم که واقعاً اهالی خراسان کاملاً اظهار قدردانی کرده و حق موکل بودن خودشانرا بجا آورده‌اند اگر بخواهم در قسمت تمجید شاهزاده محمد هاشم میرزا چیزی عرض کنم گمان می‌کنم سایر آقایانی که در ادوار سابقه مجلس با ایشان بوده‌اند بهتر میدانند که شاهزاده محمد هاشم میرزا حقیقتاً یک عنصر فعال متدین فاضل دانشمندی است و حقیقتاً مراتب حق گذاری را نسبت باعمال ایشان که موافق اصل وطن خواهی بود کرده‌اند و خدمتشان در عالم آزادی خواهی همه قسم قابل تقدیر است و گمان می‌کنم محتاج بمذاکره نباشد و کسانی که در ادوار سابقه با ایشان بوده‌اند کاملاً بهتر از بنده می دانند لهذا در این قسمت صحبت نمی‌کنم فقط از این حهت که عموم اهالی خراسان از هر محلی از محلات و یکی یکی بلوکان و طیقات شهر مشهد تمام اظهار قدردانی کرده بودند می‌خواستم عرض کنم که حقیقتاً موکل همین است نظر باینکه وکیل نماینده ملت است و حاکی از افکار ملت باید باشد ملت هم باید تظاهر به آن وکیل داشته باشد و اظهار قدردانی از وکیل خویش بکند مثل ملت خراسان و بنده عقیده دارم که تمام اهالی ایالات و ولایات باید از وکلا خود همین طور اظهار قدردانی و پشتیبانی بکند و البته در موقع خودش اظهار قدردانی هم خواهند نمود و بنده بنام مجلس از آقایانی که از شهرها و بلوکات و طوائف و ایلات اظهار اعتماد و قدردانی از یکنفر وکیل صحیح العمل خودشان کرده‌اند تقدیر می‌کنم
(گفته شد صحیح است)
تایب رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید یعقوب – شما بطرف دست چپ هیچ اجازه نمی‌دهید چهار مرتبه است که بنده اجازه خواسته‌ام
نایب رئیس – چرا اجازه نمی‌دهم آقای آقا سیدفاضل و آقای ارباب قبل از شما اجازه خواسته‌اند
آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل – حقیقتاً مقامات شاهزاده محمد هاشم میرزا بر احدی مخفی و پوشیده نیست که یک عنصر فعال متدین دانشمند ادیبی است و گمان می‌کنم آنچه در توصیف ایشان گفته شود کم گفته شده است و باید حقیقتاً خیلی اظهار قدردانی کرد از ملت خراسان و بلاد وتوابع خراسان که این معنی را حس کرده‌اند و اظهار نگرانی از توهینی که بحضرت والا شده کرده‌اند و همینطور که تقاضا کرده‌اند بنده هم خواهش می‌کنم بطوریکه باید و شاید جبران آن توهینات وارده بشود
نایب رئیس – اول آقای ارباب کیخسرو بعد آقای آقا سید یعقوب و حائری زاده
حائری زاده – بنده مخالفم
نایب رئیس – اصلش بنده در این راپورت مخالفت و موافقت را نمیدانم یعنی چه که شما می فرمائید مخالفم
حائری زاده – الان عرض می‌کنم جطور مخالفم
مساوات – اصلاً حزء دستور مجلس بوده یا نه
نایب رئیس – بلی جزء دستور است
مساوات – پس باید قبلاً طبع و توزیع شده باشد راپورتی که طبع نشده چطور مطرح می‌شود؟
حائری زاده – اصلاً بنده نمیدانم که این قبیل مسائل چرا باید در مجلس بیاید این مجلس جای اصلاح امور مملکتی است جای شکرگزاری نیست اگر مسیو دبوا خیانتی کرده است البته دولت باید اقدام کند این کار راجع بدولت است واگر راجع بمجلس هم باشد باید دولت پیشنهاد کند نه اینکه یک تلگراف غیر رسمی بیاید مجلس و ما وقت خودمان را صرف آن کنیم تصور نشود که من مخالف با حضرت والا هستم خیر اصلاً من با این قبیل راپورت‌ها مخالفم که وقت خودمانرا صرف این قبیل کارها بکنیم و تلف نمائیم
مخبر – بنده از فرمایشات آقای حائری زاده تعجب می‌کنم که یک مجلسی که یکنفر نماینده محترم راجع بخیانتی که یکنفر مستخدم دولت کرده سئوال می‌کنند آنوقت این مسئله را روزنامجات تعقیب می‌کنند و یک نسبت‌هایی می‌دهند پس از آن از طرف اهالی خراسان اظهار قدردانی و تشکر از اقدام وکیل خود می‌شود و در واقع آنچه را که نماینده خودشان سئوال کرده است تصدیق نموده و از آن سئوال تمجید می‌کنند آقا می‌فرمایند چرا این قسم مطالب را در مجلس مذاکره می‌نمایند؟ پس در کجا باید مذاکره بشود اولاً چون این تلگرافات راجع به سئوالاتی بود که شاهزاده محمد هاشم میرزا فرمودند و کمیسیون هم ناچار بود که راپورت این تلگراف را برای اطلاع آقایان بمجلس بدهد تا نمایندگانی که اینجا هستند و این مطالب را استماع می‌کنند روزنامجات را هم می‌خوانند بدانند که این جرایدی که این اباطیل را می‌نویسد نماینده افکار عامه مردم نیستند و بی ربط می‌نویسد و عامه مردم خراسان از نماینده خود تشکر کرده‌اند و بنده هیچ مانعی نمی‌بینم که این راپورت در مجلس مطرح مذاکره شود بلکه بنده ب خلاف عقیده آقای حائری زاده لازم می دانم که این قسم مطالب در مجلس بیاید و مطرح مذاکره شود تا اسباب تشویق سایر آقایان نمایندگان بشود که هر وقت هر کس خیانت می‌کند او را تعقیب و مجازات او را از دولت بخواهند
نایب رئیس – آقای کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو – بنده حقیقتاً تا این دقیقه هنوز نفهمیده‌ام که این راپورت چه بوده؟ فقط از طرف مقام ریاست عنوان شد که راپورت کمیسیون عرایض و مرخصی راجع بمسیو دبوا جزء دستورات است و اینجا گفته می‌شود که مسیو دبوا خیانت کرده است باید دولت این مطلب را تشخیص بدهد اگر واقعاً خیانت کرده او را بمجازات برساند و مجازات او البته اینقدر کفایت نمی‌کند که از شاهزاده محمد هاشم میرزا تشکر و اظهار قدردانی شود در عوض این مذاکرات خوب است از دولت جداً تعقیب این مسئله خواسته شود و آنوقت از هر کسی که باید تشکر شود تشکر بشود هر کس هم باید بمجازات برسد مجازات شود
مخبر – غرض از این راپورت هم همین مسئله بود که آقای ارباب فرمودند یعنی از دولت درخواست شود که او را تعقیب کرده و بعملیات او رسیدگی کنند و اگر خیانت کرده است مجازات بشود
نایب رئیس – اگر آقایان اجازه می‌دهند (چون خیلی از آقایان اجازه خواسته‌اند و وقت تنگ است) مذاکرات باین دو کلمه ختم شود که مقصود از این راپورت این است که یک وکیلی در یک موضوعی سئوالی کرده است و نسبت بآن سئوال در جرائد چیزی نوشته بودند که اینمطلب سبب می‌شد که هیچ وکیلی نتواند از وزیری در یک موضوعی سئوال کند پس باید متنبه شوند که بعد از اینگونه صحبتها و اقدامات نشود و اهالی خراسان از وکیل خودشان اظهار قدردانی و تشکر کرده‌اند و حالا همانطور که فر مو دند باید دولت در صد برآید که مسیو دوبوا را تعقیب نماید و اگر اجازه بفر مائید دیگر مذاکرات در این مو ضوع ختم شود.
(گفته شد صحیح است)
نایب رئیس- بودجه ریاست وزراء مطرح است.
مخبر کمیسیون بودجه- در راپورت کمیسیون بودجه که طبع و توزیع شده و از نظر آقایان گذشته در ماده پنج این یک قلم افتاده که ماهی ۳۵ که در سال ۴۲۰ تو مان می‌شود در حق یکنفر تلگرافچی حضوری منظور شده است و از قلم افتاده باید در شرح ماده اضافه شود آنوقت ماده۵ می‌شود سه هزار چهار صد و شصت تو مان و جمع کل لایحه ۵۴۴۷۲ تو مان است قسمت را باید تصحیح بفرمائید.
نائب ریس- ماده اول قرائت می‌شود.(آقا امیر ناصر قرائت نمو دند)
بودجه سال ایت نیل ۱۳۰۱ ریاست وزراء عظام، ریاست وزراء عظام- مبلغ ماهیانه هزار پانصد تو مان
مخبر- اجازه می فرمائید خودم بخوانم
نایب رئیس- بفرمائید
آقا میرزا هاشم آشتیانی- مگر در کلیات شور نمی‌شود؟
نایب رئیس- چرا آقای اقبال السلطان (اجازه)
اقبال السلطان- بنده در کلیات عرضی ندارم (اغلب اظهار نمو دند که کلیاتی ندارد)
نایب رئیس- در کلیات مخالفی نیست؟
(گفته شد خیر)
نایب رئیس- وارد می‌شویم در شور آقای اقبال السلطان
اقبال السلطان- مبلغی که از برای رئیس الوزراء معین شده مخالفتی ندارم ولی برای معاون رئیس الوزراء نوشته شده سیصدو هفتاد و پنج تو مان مواجب و بیست و پنج تو مان کمک خرج و در حاشیه یا در تو ضاحات او نوشته شده (برای معاون جفعلی) و معلوم نیست این چطور است که بمعاون دیگر داده نمی‌شود.
(اغلب گفتند بلی اینطور است)
و من با این ترتیب مخالفم که مواجب یا معاش برای شخص معین داده شود آن حقوق را باید بگیرد باین معاون بدهند و بآن دیگری ندهند بنده نمی دانم یعنی چه؟ لابد هر کس معون ریاست وزراء می‌شود باید لیاقت این شغل را داشته باشد در خور آن مقام باشد و هر کس که این مقام را حائز می‌شود باید همین حقوق را داشته باشد و اختصاص دادن این بیست و پنج تو مان به یکنفر معاون فعلی بعنوان مدد خرج گمان می‌کنم خوب نباشداگر می‌دهند به همه بدهند و اگر نمی‌دهند اصلاً ندهند
مخبر- چنانچه در بودجه ریاست وزراء ملاحظه بفر مائید از برای معاون ریاست وزراء پانصد تو مان شهریه معین کرده بو دند ولی کمیسیون از روی یک اشلی که تقریباً در نظر گرفت از برای وزراء ماهی هفتصدو پنجاه تو مان و برای معاون رئیس الوزراء نصف حقوق انها را در نظر گرفت بعد از مرتب شدن این اشل یک کمک خرجی از طرف ریاست وزرا برای معاون فعلی در خواست شد و در کمیسیون پس از مذکره زیاد تصوسب شد که ۲۵ تو مان کمک خرج بمعاون فعلی داده شود و الا برای حقوق این مقام همان سیصدو هفتاد و پنج تو مان را شهریه معین کرده‌اند و این ۲۵ تو مان را شهریه معین کرده‌اند و این ۲۵ تو مان برای معاون فعلی است.
نایب رئیس_آقای کازرانی مخالفید؟
آقا میرزا علی_ بلی مخالفم
نایب رئیس-آقای حاج میرزا عبد الوهاب و حائری زاده وآقا سید یعقوب هم مخالفند؟
آقا سید یعقوب- باید آقای کازرانی حرف بزنند چون مخبر که دفاع کردند باید یک مخالف حرف بزنند
نایب رئیس- صحیح است. ببخشیدآقای کازرانی (مجازه)
آقا میرزا علی- بنده هم با حقوق رئیس الوزراء و هم با حقوق معاون مخالف هستم نمی‌فهمم چرا رفعت مقام باید مستلزم این باشد که حقوقهم برای آن بیشتر باشد می بنیم برای یکنفر وزیر ماهی ۷۵۰ تو مان بر قار شده و در همان حال برای ریاست وزراء پانصد تو مان آیا اینطور در نظر گرفته ند که مخارج ریاست وزراء بیشتر است یا واردات و صادراتش زیادتر است؟ یا اینکه ریاست وزرائی که باید یک شخص شرافتمندی برای رسیدن بان مقام همه طرفدار کاری کرده باشد آیا مستلزم اینست که حقوق گزاف هم داشته باشد بنده از آقای مخبر سوال می‌کنم که آیا این اضافه حقوق برای اینست که مخارجش زیادتر است؟ با اینکه لفظ ریاست وزرائی مستلزم این است که حقوقش زیادتر باشد. اگر اینطور باشد بنده مخالفم و اگر شق اول هم باشد باز بنده مخافم که مخارج او زیادتر است. و راجع بمعون هم از زمان وثوق الدوله این مسئله اختراع شد قبل از زمان وثوق الدوله عنوان معاونی در کار نبود فقط یک رئیس کابینه بود وحالا هم گمان می‌کنم بهمین رئیس کابینه قناعت کنیم و همانطور که سایر وزارتخانه‌ها بریا مخارج یک تخفیفاتی قائل شده‌اند مقام ریاست وزراء هم این کار را بکند و این قلم را حذف کنند بهمان رئیس کابینه اکتفا کنند.
نایب رئیس-آقای حاج میرزا عبد الوهاب وآقای حائری زاده مخالفند؟
حائری زاده- بلی مخالفم
نایب رئیس- آقای آقا سید یعقوب چطور؟
آقا سید یعقوب- بنده موافقم
نایب رئیس- بفر مائید
آقا سید یعقوب-آقای آقا میرزا علی نماینده محترم فارس می فر مایند که چرا شخصی که دارای این شغل شد این مواجب را باو بدهند و این مواجب دائر مدار شخصیت است یا مقام؟ بنده عرض می‌کنم آقا این چیز‌هایی که شما میفر مائید هنوز در این مملکت نمی‌شود اینطور رفتار کرد. مملکت ما ایران است؟ باشرافت و عظمت است صدر اعظم و رئیس الوزرایش خیلی محترم است رئیس الوزرائی مملکت ایران شخص اول مملکت است و یک تحصیلات و تکلفاتی دارد که باید به آنها عمل کند باید مملکت را اداره کند در صورتیکه یک رئیس الوزرائی بهزار و پانصد تومان اکتفا بکند باید خیلی ممنون باشیم که مملکت ما را اداره می‌کند و این مبلغ زیادی نیست برای اینکه ما پول می‌دهیم و کار می‌خواهیم شما هم توجه بکار داشته باشید والا پول دادن چیزی نیست ولی بنده سئوال می‌کنم که این رئیس الوزرائی که دارای هزار و پانصد تومان حقوق است اگر یک وزارتخانه دیگر را هم کفالت کرد آیا با حقوق رئیس الوزرائی حقوق آن وزارتخانه را هم می‌گیرد یا نه؟ اگر می‌گیرد بنده با این مطلب مخالفم و نباید حقوق وزارتخانه دیگر را ببرد و الا هزار و پانصد تومان برای ریاست وزراء با این کارها که در مملکت هست زیاد نیست و معاون هم لازم دارد چون هر وزارتخانه هر اداره یکنفر معاون دارد البته رئیس الوزرا هم معاون دارد رئیس الوزرائی که شخص اول مملکت است و مسئولیت مملکت متوجه او است و تمام سر و کارهای مختلف با اوست ما نمی‌توانیم بگوئیم این بودجه برای او زیاد است و شما هم البته تصدیق می فرمائید که در این مملکت که لفظاً می گوئیم تقسیمات معین شده و از برای هر کاری شخصی را معین کرده ایممعذالک عملاً کارها تقسیم نشده است و اگر بیک رئیس الوزرائی وارد شوید می‌بینید که از اول آفتاب تا ساعت پنج از شب رفته مشعول کار است و غالب تلگرافاتی که راجع بوزارتخانهای دیگر است باز متوجه بشخص رئیس الوزراء است و بالاخره ما باید مقام او را خیلی عالی نگاه داریم و باید خیلی به همچو رئیس الوزرائی اهمیت بدهیم و در این قبیل کارها ایراد نکنیم تا کار پیش برود و این حقوق برای این رئیس الوزراء زیاد نیست و معاون هم لازم دارد زیرا رئیس الوزراء کمتر از یک وزیر نیست و ناچار باید معاون داشته باشد
نایب رئیس – آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب – بنده در هر دو جزء ماده عرض دارم اولاً راچع بحقوق ریاست وزراء این از دو صورت خارج نیست اگر رئیس الوزراء از اشخاص طبقه اول و ثروتمندان باشد در اینموقع که مملکت ما فقیر است و باید برای هر جزئی برویم پیش از اجانب دستمانرا دراز کنیم و پول قرض کنیم آن وقت بیاوریم باین اشخاص که همه طور توانائی و دارائی دارند بدهیم اگر قدری کمتر بگیرند هیچ طور نخواهد شد و اما اگر از طبقه اول نباشد و از ثروتمندان نیست گمان می‌کنم که باز خرجش اینقدرها نباشد که ماهی هزارو پانصد تومان خرج داشته باشد راجع به معاون هم بنده نمیدانم معاون شغلش چیست؟ معاون آیا شعلش این است که اگر وقتی رئیس الوزراء نباشد قائم مقام او باشد؟ یا اینکه چنین قانونی در مملکت ما هست که اگر رئیس الوزرائی استعفا داد یا غایب بود معاون کارهای او را اداره کند؟ که چنین چیزی نیست پس معاون معنی ندارد که بیخود خرج تراشی کنیم و در آخر سال محتاج بشویم برویم دستمانرا پیش اجانب دراز کنیم و مملکت مان را گرو بگذاریم بنده هیچ عقیده ندارم
مخبر – اولاً آقای سید یعقوب فرمودند این حقوق برای مقام است یا برای شخص؟
البته حقوق برای مقام است برای هر یک از وزراء ماهی هفتصد و پنجاه تومان معین شده و از بعضی رئیس الوزراء در مقابل وزراء معین شده و البته مقام ریاست وزراءهم یک خرجهای فوق العاده دارد بعلاوه مسئولیت بیشتر متوجه ایشان است و البته بایدحقوق ایشان بیشتر باشد اما اینکه آقای حاج عبدالوهاب فرمودند بایستی از اجانب قرض کنیم و به آقایان بدهیم و خوب است بعضی آقایان که ثروت دارند این حقوق را نگیرند اساساً مسئله ثروت و عدم ثروت در کار نیست ما نمی‌خواهیم مقامات را مخصوص بیک اشخاص معینی بکنیم که آنوقت بگوئیم چون این شخص دارای ثروت است کمتر حقوق بگیرد هر کسی این مقام را حائز شد خواه متمول باشد خواه غیر متمول باید این حقوق را بگیرد و اگر بخواهیم مقامات را باشخاص دارا اختصاص بدهیم گمان می‌کنم بر خلاف مرام همگی باشد و البته نباید اختصاص باشخاص معین داد بعلاوه سابق حقوق رئیس الوزراء زیادتر از این مبلغ بوده و از طرف کمیسیون ملاحضاتی شد و آنجه باید کسر شود کسر شد ولی چون کار رئیس الوزراء زیاد است یک نفر معاون برای او لازم است و وجود معاون فقط این نیست که اگر یک روزی رئیس الوزراء استعفا داد آنوقت جای او بنشیند معاون برای کمک کردن برئیس الوزراء است مثلاً ملاحظه بفرمائید امروز رئیس الوزراء کارهای وزراتی و خارجی دارد البته یک معاونی لازم است کارهای ولایات را بکند و جواب تلگرافات و مکتوبات را بدهد و انچه لازم بود در اینخصوص از طرف کمیسیون بودجه تحقیق و دقت شده از جهت حقوق هم آنچه باید کسر کنند کسر کرده است از حیث عده و افراد هم آنچه لازمهء صرفه جویی بوده اقدامات شده و گمان می‌کنم بیش از این لازم نیست حرف زد
نایب رئیس – آقای حائری زاده مخالفند؟
حائری زاده – بنده در آن موقع که بودجه اعتباری از مجلس می‌گذشت عرض کردم این اعتبارات که بطور کلی بآقایان وزراء داده می‌شود آنها اشخاص ضعیفی که حقوق جزئی دارند از ادارات بیرون می‌کنند و اشخاصی حقوق زیاد دارند باقی می‌گذارند و ما برای تقلیل خرج لازم نیست صد نفر یا هزار نفر منشی و ضباط و ثبات که ماهی پانزده الی ۲۰ تومان حقوق دارند بیرون کنیم و از کار بیکار کنیم بلکه همین قلمهای درشت را باید اصلاح کرد. آقای رئیس الوزراء با معاونانشان یا سایر وزراء وقتی حقوق کمتر بگیرند چندان لطمۀ بانها وارد نمی‌شود ولی آن جزء ضعیف دولت که یک حقوق جزئی دارد اصلا" حقوق او از بین خواهد رفت و امروز اعلب کسانیکه متصدی این امور می‌شوند متمول هستند و وقتی ماهی صد یا دویست تومان کمتر بگیرند خرابی و آبادی زیادی برای آنها نیست ولی برای مستخدمین جزء خیلی خرابی و آبادی دارد باین نظر بنده با اینطور بودجه موافق نیستم و بعلاوه رئیس الوزراء بیشتر از اوقات یک کرسی وزارتی را اشغال می‌کند یک مبلعی هم از بابت آن پست می‌گیرد اگر چه این بر خلاف عقیده من است ولی چون شور اول این مسئله از محلس گذشت که اگر کسی مقام پائین تری را اشعال کرد فلان مبلع استفاده کند باین نظر من حقوق ریاست وزراء را زیادمی دانم و معاون رئیس الوزراء هم اگر سابقه نداشته است و برای شخص کار درست کرده‌اند یک کار زیادی است کارهای اداری رئیس الوزراء را رئیس کابینه ممکن است تکفل کند و دیگر معاون مخصوص لازم ندارد
نایب رئیس – آقای ارباب کیخسرو مخالفند؟
ارباب کیخسرو – خیر بنده در طریقۀ تصویب بودجه عرض داشتم چون دیدم آقای مخبر در جزئیات این بودجه داخل شدند لذا بنده عرض می‌کنم این طریق تصویب بودجه نیست و باید مواد کلی که در فوق نوشته شده است برای استحضار خاطر آقایان نمایندگان است والا اگر بنا باشد فردا بودجۀ هر وزارت خانه بیاید وبخواهند در جزئیات بودجۀ هر وزارتخانه صحبت کنند وقت خیلی زیاد می‌خواهد. باید در کلیات هر ماده شور کرد هر کس با مواد موافق است موافق است و هر کس موافق نیست پیشنهاد می‌دهد حذف شود یا فلان مبلع کسر شود والا این ترتیب وقت را تلف می‌کند.
نایب رئیس – آقای دولت آبادی (اجازه)
حاج میرزا علیمحمد دولت آبادی بنده از آقای مخبر سئوالی داشتم که آیا این اصلی را که نسبت بمعاونین اتخاذ کرده‌اند بطور کلی است یعنی کلیۀ معاونین دارای این حقوق هستند یا فقط راجع به همین معاون است چون اول دفعۀ است که بودجه بمجلس می‌آید و ما باید اصلی اتخاذ کنیم که معاونین تماما" در یک حدود و روسای کابینه‌ها همه در یک حدود باشند می‌خواستم ببینم کمیسیوناین ملاحظه کرده و نسبت بتمام معاونین این حقوق را معین کرده یا فقط برای معاون رئیس الوزراء این مقدار معین شده.
مخبر – برای معاونین وزارتخانه‌ها یک اصل دیگر اتخاذ شده است و مابین معاون رئیس الوزراء و معاونین وزارتخانه‌ها یکقدری تفاوت گذاشته شده برای تمام معاونین وزارتخانها همانطور که اظهار فرمودید اصل معینی اتخاذ شده است و در بودجه‌ها منظور می‌شود لیکن معاون رئیس الوزراء با سایر معاونین مختصر تفاوتی دارد.
نایب رئیس – آقای حاج میرزا مرتضی. (اجازه)
(حاضر نبودند)
نایب رئیس – آقای آقا سید فاضل. (اجازه)
آسید فاضل – بنده موافقم کسی مخالفت نکرده است.
نایب رئیس – آقای دولت آبادی (اجازه)
حاج میرزا علی محمد – بنده یکقسمت از سئوالم را عرض کردم ولی قسمت دیگر هم اینست بطوریکه آقای حائری زاده و آقای آسید یعقوب اشاره فرمودند در صورتیکه رئیس الوزراء یک وزارتخانه را هم اشغال کند بموجب آن قانونیکه شور اولش از مجلس گذشت سه حقوق بایدداده شود یکی برای شغل خود رئیس الوزراء یکی هم برای کفالت آن وزارتخانه و نصف از حقوق وزیر راهم به آن معاونی که کفیل است باید داد بنا براین بنده عقیده‌ام اینست که در اینجا اضافه شود که اگر رئیس الوزراء وزارتخانه دیگری را اشغال کرد نباید آن حقوق را بگیرد یا آن که نصف آن حقوق گرفته نشود.
مخبر – آقای دولت آبادی فرمودند رئیس الوزراء سه حقوق می‌گیرند. خیر این طور نیست فقط برای مقام ریاست وزراء هزارو پانصد تومان معین کرده‌اند و اما اگر یک وزارتخانه دیگریرا هم قبول کنند مطابق آن چه از مجلس گذشته است رفتار خواهد شد در باب کفیل آن وزارتخانه هم که فرمودند نصف حقوق وزارتی را خواهد گرفت عرض می‌کنم در صورتیکه رئیس الوزراء وزیر باشند معاون حقوق اضافه دریافت نخواهد نمود و همان حقوق معاونت را دریافت خواهد کرد
نایب رئیس – آقای حاج شیخ اسدالله موافقید؟
حاج سید اسدالله. بلی
نایب رئیس – آقای آقا سید فاضل. (اجازه)
آقا سید فاضل – بنده هم موافقم
نایب رئیس – آقای حاج میرزامرتضی چطور؟
حاج میرزا مرتضی بنده در یک قسم مخالفم.
نایب رئیس – بفرمائید.
حاج میرزا مرتضی- اولا" بنده را بودجۀ شخص رئیس الوزراء عرض نه عرایض بنده را بعضی از آقایان فقط عرض بنده راجع بمعاونت وزراء است و این معاونت بطوری که از زمان وثوق الدوله معین شده و همانطور که آقایان فرمودند وجود معاون وقتی لازم است که وزیر نباشد و مواقعی که وزیر باشد معاون کاری ندارد هیج وقت نمی‌شود رئیس الوزراء نباشد ثانیا" حقوق زیادی را که بنام معاون فعلی قرار داده‌اند نمی دانم چه صورت دارد؟ اگر شهریه است باید در جزو مستمریات منظور شود و اگر شهریه نیست و چیزی است که اختصاص بشخص دارد حقوق معاون یک چیزی نیست که مختص بیک شخص معین باشد هر کس دارای آن مقام شد آن حقوق را باو می‌دهند دیگر دلیل ندارد که چون این شخص معاون است ما این اضافه را بدهیم و اگر این شخص نبود آنوقت کمتر بدهیم لذا با این فقر فعلی و این دست تنگی مملکت بنده مخالفم که اینقدر حقوق بمعاون بدهند و اضلا" وجود معاون را برای ریاست وزراء لازم نمیدانم و عقیده‌ام است که حذف شود.
نایب رئیس – آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله با این ترتیبی که نسبت بهر قلمی مذاکره می‌شود که اگر نسبت بهر یک از اقلام بودجه‌های مملکت اینقدر مذاکره شود ما کی می‌توانیم نتیجه بگیریم و آنها را بگذرانیم این بودجه دارای چند ماده معین است و راجع بهر ماده بایستی مذاکراتی بشود و رای گرفته شود. اما نسبت بکمک خرج معاون ریاست وزراء نمی‌فهمم مذاکرات آقایان چه مناسبتی دارد؟ اینجا عنوان شهریه نیست کمک خرج است کمک خرج و اندامنینه هم چیزی است در همه جای دنیا معمول است این منحصر بما و این مملکت نیست معاون رئیس الوزراء را نمی‌شود گفت سیصد و هفتادو پنج تومان کمتر حقوق داشته باشد و نمی‌توان گفت برای یک شخص که یک خدماتی کرده است و سیصد و هفتادو پنج تومان شاید کفاف مخارج او را نکند بیست و پنج تومان اندامنیته قرار ندهند و نمی‌شود گفت. رئیس الوزراء یک مملکت کمتر از هزارو پانصد تومان بگیرد. بعضی از آقایان می فرنایند رئیس الوزراها متمول هستند مگر شما بتمول اشخاص نظر دارید؟ برای مقام یک حقوقی معین می‌کنید ممکن است یکوقتی یک شخص را برای ریاست وزرائی معین نمایند که هیج دارای ثروت نباشد ما بودجه برای مملکت می‌نویسیم وارد در اشخاص نمی‌شویم که فلانی دارا است یا نیست؟ بنده این مذاکرات را بهیچوجه مربوط ببودجه نویسی نمی‌بینم و دیگر توضیح دادن هم لازم ندارد زیرا توضیح واضحات است برای رئیس الوزراء با این ترتیبات امروزه انصافا" هزارو پانصد تومان زیاد نیست و معاون رئیس الوزراء را هم نمی‌شود گفت کمتر از سیصدو هفتادو پنج تومان حقوق داشته باشد و بنده پیشنهاد می‌کنم که مذاکرات کافی باشد و اگر آقایان مخالف نیستند خوب است مذاکراترا ختم کنیم
نایب رئیس – خیلی از آقایان اجازه خواستند اگر مذاکرات کافی است ماده قرائت می‌شود و رای می‌گیریم
حاج میرزا عبدالوهاب – اجازه بنده جواب آقای حاج شیخ اسدالله را بدهم.
نایب رئیس – ده نفر قبل از شما اجازه خواسته‌اند دو فقره پیشنهاد شده است قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای نظام الدوله بمضمون ذیل قرائت شد)
(مقام ریاست مجلس مقدس شورای ملی دامت شوکته) این بنده پیشنهاد می‌کنم که از حقوق رئیس الوزراء کم نشود ولی ماده واحده ذیل تصویب گردد.
رئیس الوزراء – چنانچه پستی را اشغال کرد حق اخذ حقوق آن وزارت خانه را ندارد
(نظام الدوله)
نایب رئیس – آقای نظام الدوله توضیحات خودتانرا بفرمایید.
نظام الدوله – گاهی اتفاق می‌افتد که موقعیت شخص رئیس الوزراء تصدیق خواهد کرد که پست یک وزراتخانه مهم را قبول نماید نمی‌توان او را از نظریه خودش محروم کرد ممکن است یک رئیس الوزراء متخصص در یک امر سیاسی باشد که اشغال آن پست برای او لازم باشد و وقتی یک پستی را اشغال کرد بواسطه داشتن یک ترتیبات لایقی می‌تواند نظریات خودش را بموقع اجرا بگذارد و از نقطه نظر اقتصاد مملکت هم هزارتومان یا هفتصدو پنجاه تومان که برای یک وزیر معین می‌شود بمنفعت مملکت مصرف می‌شود و آقایان باید تصدیق کنند که مقام را در عنوان کسر بودجه نباید ضایع کرد موقعیت مملکت و دولت مقام مهمی است وقتی نباشد اشخاص را بجنبۀ کوچک بپذیریم و نظریه ما این باشد که بگردیم یک رئیس الوزرائی پیدا کنیم که با ماهی صد تومان مملکت را اداره کند. اهم از اینکه لایق باشد یا نالایق اهم از اینکه موقعیتش خوب باشد یا نباشد فقط و فقط بنام اینکه ماهی صد تومان می‌گیرد ما او را معین کنیم البته مملکت در سایه یک همچو نظری اداره نمی‌شود و هزارو پانصدتومان هم از برای یک رئیس الوزرائی که در مقابل آن هزارو پانصد تومان مزدور اجتماع است و باید انجام وظیفه و خدمت کند زیاد نیست و اگر انجام وظیفه و خدمت کند عقیده بنده این است که بیش از هزارو پانصد تومان بمملکت حق خواهد داشت ما باید در تشکیلات مملکتی سعی و کوشش کنیم که عایدات مملکت را زیاد کنیم و آنقدر‌ها در قلت خرج نظری نئاشته باشیم. بنده عقیده‌ام این است بر فرض اینکه هزار تومان از یکجائی کسر کردیم و در مقابل پنجاه هزارتومان تبذیر کردیم آیا چه فایده خواهد داشت؟ اگر ما عایدات خودمان را جمع آوری کنیم و در ضمن هم باشخاص لایق حقوق مکفی بدهیم و از پرتو آنها استفاده کنیم البته بهتر خواهد بود تا فقط بنام فلاکت و کسر بودجه بخواهیم این مقاصد را اجرا کنیم.
وزیر عدلیه – بنده تصور می‌کنم نظر آقای نظام الدوله و پیشنهادی که فرمودند نسبت بوحدت حقوق رئیس الوزراء در موقع تقبل مقام وزارتخانه دیگر یک قدری مغایر باصول دموکراتیک متخذه در دنیا باشد. زیرا قطع نظر از مقام باید گفت هرمقامی یک مزدی دارد اعم از کوجک و بزرگ هر کس زحمت می‌کشد باید مزدی بگیرد و این اصل مسلمی است که باید معتقد باشیم و بروی آن کار کنیم این ترتیبی که آقای نظام الدوله پیشنهاد فرمودند هم عیب اساسی دارد و هم از نقطه نظر صرفه جویی عیب دارد اما از نقطه نظر اساسی عیبش این است که الزام می‌کند یک شخص را که کار مجانی کند اما عیب صرفه جویی آن این است که وقتی یک رئیس الوزرائی دید که در مقابل یک کار و دو کار یک مزد خواهد گرفت قهرا" مایل نیست دو کار را عهده دار شود آنوقت یک شخص دیگری متکفل آن مقام می‌شود آنوقت چه خواهد شد؟ آنوقت حقوقی که برای او معین می‌شود با حقوقی که رئیس الوزراء برای آن مقام می‌گیرد مطابق قانون تفاوت خواهد داشت و همیشه ضرر خزانه دولت است ثانیا" وحدت عملی که لازمۀ توام کردن دو مقام است از بین می‌رود مثلا" اگر امروز وضعیت مملکت یک طوری باشد که رئیس الوزراء وزیر داخله هم باشد آنوقت زحمت مردم و ادارات کمتر خواهد بود ولی اگر وزیر دیگری داشته باشد ادارات دو زحمت خواهند داشت مثلا" حکام که راپورت می‌دهند باید دو راپورت بنویسند و از دو وزارتخانه جواب بآنها بدهند و این زحمات اسباب عدم حسن جریان امور خواهد بود در اینصورت وقتی مملکت این اقتضا را دارد که رئیس الوزراء وزیر داخله هم باشد یعنی علاوه بر شغل رئیس الوزرائی و سیاسی عمومی مملکت یک زحمات خاصی را هم عهده دار باشد من تصور می‌کنم موافق انصاف و اصول اداری نباشد که باو یک حقوق بدهند
نایب رئیس – آقای نظام الدوله (اجازه)
نظام الدوله – یک اعتراضی آقای سردار معظم ببنده کرده‌اند که مجبورم توضیح بدهم اینکه فرمودند مزد از برای هر کاری هست و هر رئیس الوزرائی که قبول یک شغل دیگری کرد باید مزد بگیرد ودر مقابل آن حقوق کار کند اگر چه نظر من متوجه به آتیه نیست چون نمیدانم چه خواهد شد. ولی بدبختانه یک اصلی را که تا بحال در مملکت شناخته‌ایم همان مزد گرفتن بوده و وظیفه شناسی را همان مزد گرفتن دانسته‌ایم و نظریات دیگری نداشته‌ایم اگر ما کار را از برای مزد می‌کنیم باید انجام وظیفه هم بکنیم بنابراین تا آن اصل محرز نشده است بنده این پیشنهاد را مضر برای آتیه نمی دانم.
نایب رئیس – آقای تدین مخالفند؟
تدین – بلی بنده مخالفم و یک اخطار قانونی هم دارم مطابق نظامنامۀ داخلی در موضوع پیشنهادات فقط پیشنهاد کننده می‌تواند توضیح بدهد و بعد هم امضاء آن کمیسیون می‌توانند جواب او را بدهند و قبل از همه باید از مخبر سئوال شود قبول می‌کنند یا خیر. علی ای حال بنده با این پیشنهاد مخالف باین معنی که موردش اینجا نیست این بودجه برای مقام است و تعیین دو یا سه شغل اینجا مورد ندارد آن لایحه که در جلسات گذشته شور اولش گذشت اگر نباشد مجلس تصویب کند جای این پیشنهاد در آن لایحه است و جایش اینجا نیست و آن قسمتی را که آقای سردار معظم فرمودند که رئیس الوزراء کار می‌کند و باید مزد بگیرد بنده این مطلب را اساسا" نمی‌توانم تصدیق بکنم زیرا وجود یک وزارتخانه یا لازم است یا لازم نیست؟ اگر لازم نباشد باید اصلا" وزارتخانه را حذف نمود و اگر لازم باشد باید برای او وزیر معین کرد. شق دیگری نیز هست و آن اینست که ممکن است رئس دولت برای پیشرفت نقشه سیاست خودش مقتضی بداند یکی از وزارتخانه‌ها را تحت نظر بگیرد البته در اینصورت برای اجرای نقشه سیاست خودش هم که شده است نباید از تقبل پست یک وزارتخانه منتظر اجر و مزد باشد.
وزیر عدلیه – مقصود از عرایضی که کردم از نقطه نظر مصالح شخصی نیست بلکه از نقطه نظر مصالح عمومی و مملکتی است و چون وزارتخانه‌ها هم از همین نقطه نظر تشکیل می‌شود لذا نمی‌توان گفت که کار آنوزارتخانه را که بعهده می‌گیرد مزد نگیرد.
نایب رئیس – آقای نظام الدوله (اجازه)
نظام الدوله – چون آقای تدین تذکری ببنده دادند که موقع این پیشنهاد در اینجا نیست لذا بنده پیشنهاد خود را مسترد داشته و در موقع خود پیشنهاد خواهم کرد.
نایب رئیس – پیشنهاد آقای مستشارالسطنه قرائت می‌شود
(بمضون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌نمایم سمت ریاست وزراء توام با قبول یک پست از وزارتخانه‌ها مقرر شود و حقوق آن یکهزارو پانصد تومان که در بودجه منظور شده است
(مستشار السلطنه)
نایب رئیس- توضیحی دارید؟
مستشار السلطنه- بنده راجع باینکه ریاست وزراء باید پستی از پستهای وزارتی را در تحت نظر بگیرند چون در ضمن یک پیشنهادی که بدولت کرده‌ام این قسمت را گنجانده‌ام لذا فعلا" پیشنهاد خودر ا مسترد می‌دارم.
نایب رئیس – پس باید باین ماده رای بگیریم و گمانم اینست که بایستی تجزیۀ شود
مخبر – سهام السلطان در تمام ماده بطور کلی باید رای گرفته شود.
نایب رئیس – بسیار خوب در تمام ماده باید با ورقه‌ای را ی بگیریم.
مخبر – خیر در این مواد ماده بماده بایستی بقیام و قعود رای گرفته شود و بعد در کلیات لایحه باورقه باید رای گرفته شود
نایب رئیس – پس بماده اول رای می‌گیریم – آقایانی که موافقند.....
آقا سید فاضل – تقاضا شده است ماده اول را تقسیم بدو جزء فرمائید.
نایب رئیس – بسیار خوب ماده اول قرائت می‌شود
(آقای امیر ناصر بمضمون ذیل قرائت نمودند)
ماده اول – ریاست وزراء ماهیانه یکهزارو پانصد تومان – سالیانه هیجده هزارتومان.
معاون رئیس الوزراء حقوق ماهیانه ۳۷۵۰ قران کمک خرج ۲۵۰ قران سالیانۀ ۴۸۰۰۰ قران
ارباب کیخسرو – سابقا" عرض کردم اینطور طرز رای گرفتن نیست بودجه از برای یکسال است نه از برای یکماه آقای امیر ناصر اینطور قرائت میفرمائید ریاست وزراء هزارو پانصد تومان در صورتی که باید اینطور رای گرفته شود ماده اول ریاست وزراء و معاون بیست و دو هزار و کسری تومان.
نایب رئیس – کسانی که با ماده اول موافقند.....
ملک الشعرا – استدعا می‌کنم این ماده تفکیک شود در باره رئیس الوزراء علیحده رای گرفته شود و در باره معاون علیحده
(مخالفتی نشد)
نایب رئیس – پس اول باید بحقوق ریاست وزراء که سالیانه هیجده هزارتومان است رای گرفته شود آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
اکثر نمایندگاه قیام نمودند)
نایب رئیس – تصویب شد رای گرفته می‌شود بحقوق معاون آقای رئیس الوزراء
آقا شیخ ابراهیم زنجانی – عقیده بنده این است که در حقوق علیحده رای بگیرند و در کمک خرج هم علیحده زیرا می‌ترسم بواسطه کمک خرح اصلش هم رد شود.
نایب رئیس – پس اول بحقوق معاون ریاست وزراء رای می‌گیریم آقایانی که حقوق معاون رئیس الوزراء را سالیانه چهار هزارو پانصد تومان تصویب می‌نمایند قیام فرمایند.
(اکثرا" قیام نمودند)
نایب رئیس – تصویب شد رای می‌گیریم بکمک خرج آقایانی که سالیانه مبلع سیصد تومان برای کمک خرج معاون فعلی ریاست وزراء تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس – رد شد –
ماده دوم قرائت می‌شود.....
فهیم الملک چون در ماده اول بطور تجزیۀ رای گرفته شده باید یکدفعه هم بتمام ماده اول رای گرفته شود. نایب رئیس – مقصودتان اینست که باز هم در کلیه ماده اول رای گرفته شود.
فهیم الملک- بلی.
نایب رئیس – بسیار خوب آقایانی که با مجموع ماده اول موافقند قیام فرمایند.
سهام السلطان – مبلغ سیصد تومان از مبلغ اصلی کسر می‌شود و باید بمبلغ ۲۲۵۰۰ تومان رای بدهند
نایب رئیس – آقایانی که با ماده اول مطابق آنچه که آقای سهام السلطان فرمودند موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس تصویب شد – ماده دوم قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
اداره کابینه (۱۶۴۴۰) تومان.
نایب رئیس – آقای حائری زاده مخالفید؟
حائری زاده – بلی.
نایب رئیس بفرمائید.
حائری زاده- بنده از آقای مخبر سئوال می‌کنم این اصولی که در این بودجه اتخاذ شده آیا برای کلیه دوائر مملکت است یا مخصوص بکابینه ریاست وزراء است و با سایر دوائر در حقوق تفاوت دارند؟ اگر اینطور است با این قسمت مخالفم.
مخبر (سهام السلطان) – اساسا" همانطور که در باب معاون ریاست وزراء عرض کردم برای کلیه اعضاء کابینه ریاست وزراء تفاوت حقوقی منظور شده است زیرا هم زحمتشان زیادتر است و هم اشخاص لایق تری را لازم دارد راجع برئیس کابینه تقریبا" مطابق همان اشلی است که برای سایر وزارتخانها منظور شده اما راجع باعضاءکابینه چون ترفیع مقام ندارند و همیشه در همان شغل باقی هستند و ده دوازده سال خدمت می‌کند و رتبۀ بالاتری نیست که بانها رجوع شود باین جهت یک تفاوت حقوقی برای آنها منظور شده است.
نایب رئیس – آقای حاج میرزا عبدالوهاب مخالفید؟
حاج میرزا عبدالوهاب بلی.
نایب رئیس – بفرمایید.
حاج میرزا عبداوهاب- در این پیشنهاد کمیسیون بعضی چیزها نوشته شده که بنده درست نمی‌فهمم می نویسد مترجم و منشی اول صدو ده تومان منشی یک نفر صدتومان دوباره می‌نویسد منشی دونفر دویست تومان نمی دانم این جزئیات برای چیست؟ چرا یک مرتبه ننوشته‌اند ۳ نفر یا ۴ نفر و تفکیک کرده‌اند وآنگهی چه فایده دارد که ما برای اشخاص کار درست کنیم؟ اگر این طور باشد هر چه بی کار است ما باید داخل کابینه ریاست وزراء بنمائیم. مگر کابینه ریاست وزراء چقدر کار دارد چه لازم کرده است در مملکتی که سر تا سر آن را فقر گرفته است ما این همه اجراء درست کنیم و در آخر سال از اجانب پول قرض کنیم و باین اشخاص بدهیم بنده با این ترتیب مخالفم.
نایب رئیس – آقا حاج اسدالله. (اجازه)
حاج شیخ اسدالله – اگر ملاحظه بفرمایید در این بودجه اشخاص کار تعیین نشده و آقایانی از مکاتیب صادره و وارده کابینه ریاست اطلاع دارند تصدیق خواهند کرد نفر منشی برای کابینه ریاست وزراء ست و اینها هم یک اشخاصی نیستند دراین کابینه داخل شده باشند هر یک از اینها هفت سال دوازده سال به تفاوت خدمت کرده‌اند و این که حقوق منشی را باین طور زیاد کرده‌اند از روی فلسفه و اساس بوده است و منشی‌های سایر وزارتخانها که حقوق باین زیادی ندارند جهت آن اینست که در آن جا‌ها هر چند سال یک مرتبه ترفیع رتبه می‌دهند و البته در این صورت اشخاص که دوازده سال در یک مقامی خدمت کرده باشند و حقوقشان زیاد نشده باشد ندارند باین جهت حقوق قدری زیادتر منظور شده است که اگر ترفیع رتبه ندارند اقلا" باین عنوان خوش وقت باشند و از روی دلگرمی خدمت نمایند و چنانکه عرض کردم در کابینه ریاست وزراء تازه اشخاص وارد نشده‌اند و از حقوق بعضی اشخاص هم کمیسیون یک جزئی کسر نمود و امروز آنها برای همین کسیر بکمیسیون اعتراض دارند و شکایت می‌کنند که چرا باید بعد از چندین سال خدمت از حقوقی هم که به آنها داده می شده کسر شود و حق هم با آنها است زیرا اگر حقوق آنها را زیاد نمی‌کنیم لااقل نباید کسر نمائیم این است که بعقیده بنده این بودجه بسیار منظم است و به هیچ وجه محمل ایراد نیست.
نایب ردیس – آقای دولت آبادی مخالفید؟
حاج میرزا محمد دولت آبادی – بلی
نایب رئیس – بفرمائید.
حاج میرزا علی محمد – چون در باره معاون مطالبی عرض کردم و آقایان دیگر هم اشاره کردند اینست که عرض می‌کنم باید اساساَ در جات و حقوق مامورین کشوری و لشکری از روی یک اصل منظمی باشد چناچه در سایر دول هم هست که درتقسیمات کشوری هم همان تقسیمات و درجات لشکری را منظور می‌دارند و از روی یک اصلی حقوق می‌دهند و اگر بخواهند در مورد کابینه ریاست وزراء رعایتی بکنیدباید در خیلی موارد دیگر هم رعایت بکنید و با این ترتیب هیچ وقت قانون استخدام در تحت یک اصول منظمی در نخواهد آمد و اگر بخواهند قانون استخدام را رعایت کنند باید از اول تمام منشی‌ها را هم درجه و هم رتبه قرار دهند و رئیس کابینه یک وزارت خانه را با رئیس کابینه وزارت دیگر هم رتبه قرار دهند مثلا اگر بخواهند با نظام مقایسه کنند باید درجه رئیس کابینه فرضا همدرجه با یک سرهنگ باشد منتهی فرقی که هست سرهنگ در خدمات لشکری است و رئیس کابینه در خدمات کشوری بنابراین بعقیده بنده باید تمام حقوقات اعضاء کابینه ریاست وزراء با حقوق اعضاء سایر وزارتخانه‌ها مساوی باشد مثلا حقوق منشی این وزارت خانه‌ها با حقوق منشی اول کبینه ریاست وزراء و فس علیهدا و راجع بارتقاء رتبه هم که فرمودید البته در قانون استخدام مراعات خواهد شد
سهام السلطان – اولا راجع به اینکه آقای دولت آبادی می‌فرمایند حقوق مامورین لشکری و کشوری را در یکردیف قرار دهند عرض می‌کنم فعلا ترتیب درجات مامورین لشکری و کشوری بایکدیگر اختلاف دارد و راجع بادارات کشوری همان نوع که عرض کردم یک مدرکی برای حقوق آنها معین شده ولی البته اداره و دائره و شعبه بایکدیگر فرق دارد مثلاَ رئیس کابینه یک اداره رئیس اداره است ولی همان رئیس کابینه در اداره دیگری دائره می‌باشد و شما نمی‌توانید بگوئید هر دو در یکدرجه باشد همینطور در کابینه ریاست وزراء هم مطالبی که نوشته می‌شود راجه بسیاست مملکت است و اگر بخواهیم اعضاء کابینه دیگری که یک مطلب جزئی تر وسهل تری می‌نویسد برابر نمائیم البته از روی عدالت رفتار نکرده‌ایم خصوصا اعضاء کابینه ریاست وزراء که هر یک دوازده سال بلکه متجاوز بدون اینکه ترفیع رتبه ومراعات قانون استخدام در حق آنها شده باشد خدمت کرده‌اند البته باید در اینصورت تا قانون استخدام وضع نشده یک حد اعتدالی برای آنها قرار داد تا دل گرم باشند.
نایب رئیس – شاهزاده محمد‌ها هم با میرزا موافقند
محمد هاشم میرزا – بلی
نایب رئیس – آقای فتح الدوله چطور؟
فتح الدوله – بنده از آقای مخبر سوال می‌کنم چه نظر خاصی در این بودجه داشته‌اند که در یک قلم می‌نویسند یکنفر منشی صد تومان در قلم بعد باز هم می‌نویسد دو نفر دویست تومان می‌خواستند بنویسند سه نفر منشی سیصد تومان ثانیاَمی نویسد فرمان نگار هشتادو پنج تومان در صورت که در مقابل اسم فرمان نگار ننوشته‌اند منشی دوم معلوم می‌شود این سمت منشی اولی است اگر اینطور است چرا حقوق دو نفر منشی اول با هم این اندازه فرق دارد ثالثا در قلم یازدهم و دوازدهم نوشته شده است منشی دوم شصت تومان وبعد می‌نویسد پنجاه تومان درصورتیکه هر دو منشی دوم هستند خوب است آقای مخر توضیح بدهند که از روی چه قائده و ترتیبی این بودجه نوشته شده است
نایب رئیس – آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا – بنده از مذاکرات غیر لازم که در که در قدیم هم می‌خواندیم چرا بدان گفت و بخوان نگفت؟ یا چرا اعلم کفت وافهم نگفت؟ خیلی متعجبم می فرمند توضیح بدهند که چرا صد تومان و دویست تومان نوشته‌اند و سیصد تومان ننوشته‌اند؟ یا چرا با عداد نوشته‌اند و بسیاق ننوشته‌اند؟ بنده نمی دانم این توضیحی دارد ما هم در کمیسیون بودجه تو ضیحات زیار خواستم معلوم شد این اصطلاحات خاصی است اسم یکی را منشی اول گذارده‌اند و دیگری را منشی دوم یا منشی سود و این مسئله قانون کلی ندارد و قابل اعتراض هم نیست در کابینه ریاست وزراء این قسم تقسیم بندی شده است و از هر کس کاری بر می‌آید باو رجوع کرده‌اند و اسمی برای او گذارده‌اند و ماهم د رکمیسیون بودجه فکر کرده‌ایم اگر باین ایرادات بی مورد متشبث شویم اسباب تعویق تهیه بودجه خواهد شد و با نداشتن قانون استخدام این بودجه هم مثل بودجه‌های قبلی می‌شود مه هفده سال است از عمر مشروطیت می‌گذرد و هوز یک بودجه صحیحی ترتیب داده نشده این بود که گفتیم این اشکالات را نکنیم و هر طور هست این بودجه را بگذرانیم تا وقتی که قانون استخدام مطرح شود. و البته در آنجا طبقه بندی خواهیم کرد این دست که بنده خواهش می‌کنم هرچه زودتر سعی کنیم بودجه‌ها بگذرد و کمتر از این ایرادات و مشکلات بنمائیم.
نایب رئیس – آقای فهیم الملک مخالفید
فهیم الملک - خیر موافقم
نایب رئیس – آقای سرادار اعظم کردستانی چطور؟
سردار معظم – موافقم
نایب رئیس – آقای آقا سید یعقوب موافقید؟
آقا سید یعقوب – بلی
(از طرف بعضی از نمایندگان مذاکرات کافی است)
نایب رئیس – رای می‌گیریم به ماده دوم اداره کابینه آقایانی که با ماده دوم موافقند قیام فرمایند
(اغلب نمایندگان قیام نموده‌اند)
نایب رئیس - تصویب شد. آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل – بنده پیشنهاد می‌کنم تنفس شود که آقایان هم به انتخاب کمیسیونها بپردازند.
سهام السلطان – چون سه ماده دیگر از این بودجه بیشتر باقی نمانده و اینها هم مسئله نیست که اهمیت داشته باشد خوب است این مواد تصویب و بعد تنفس شود.
نایب رئیس- بسیار خوب ماده سوم قرائت شود.
(بمضمون زیر قرائت شد)
ماده سوم – اجزاء جزو ۳۹۱۲ تومان
نایب رئیس – آقای تدین مخالفید
تدین – خیر مگر ممکن است کسی هم با اجزاء جزو مخالف باشد؟
نایب رئیس – پس معلوم می شودمخالفی نیست.
(گفته شد خیر)
رای می‌گیریم آقایانی که با ماده سود موافقند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس – تصویب شد
ماده چهارم قرائت می‌شود
(بمضمون ذیل قرائت شد)
ماده چهارم – مصارف ماهیانه اعتبار (۷۸۶۰ تومان)
سهام السلطان – مخبر – باید دانست در اعتبارات یک اعتباری برای مخارح سالیانه است و یک اعتباری هم هست که برای مخارج ماهیانه معین می‌شود در ماده چهارم همانطور که ملاحظه می‌فرمایید اعتبار برای مخارج ماهیانه منظور شده ولی در ماده ۵ اعتبار برای مخارجی است که در عرض سال اتفاق می‌افتد و این اعتبار هم لازمه اش این نیست که حتما بمصرف برسد بلکه باید در لایحه تفریغ بودجه هر قدر بمصوف رسیده بحساب بیاورند
نایب رئیس – آقای آقا سید یعقوب مخالفید؟
آقا سید یعقوب – بلی
نایب رئیس- بفرمائید
آقا سید یعقوب – بنده نظرم خیلی صدیق نیست و همنطور که اول عرض کردم نسبت به این مواد مخالفتی ندارم لکن در این ماده بالخصوص چون کلیه جزئیات را کمیسیون بودجه در بودجه منظور داشته است دیگر نمی دانم این اعتبار برای چیست و با آن جزئیاتی که ما برای مخارج گزاف رای داده‌ایم گمان می‌کنم این اعتبار دیگر مورد نداشته باشد این است که بنده با این اعتبار مخالفم.
سهام السلطان – گویا آقای آقا سید یعقوب ضرورت شرح ماده را ملاحظه نفرمودند باینجهته است که این فرمایش را می‌فرمایند زیرا این ماده شامل یک چیزها یی است که حتماَ لازم است از قبیل لوازم التحریر و مصارف رو شنائی و خرج آبدار خانه و غیر که البته تصدیق می فرمائید تمام اینها برای کابینه هیئت وزرا لازم خواهد بود و در اینجا هم بطور اعتبار نوشته شده مه هر قدر خرج کردند در آخر سال جزء لایحه تفریغ بودجه محسوب می‌شود.
نایب رئیس – آقای حاج شیخ سدالله موافقید؟
حاج شیخ اسدالله – بلی موافقم
نایب رئیس – آقای آقا سید فاضل چطور؟
آقا سید فاضل – بنده هم موافقم (جمعی گفتند مذاکرات کافی است)
نایب رئیس – پس ماده چهرام دوباره قرائت می‌شود و رای می‌گیریم.
(مجددا قرائت شد)
نایب رئیس – آقایانی که این ماده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس – تصویب شد
ماده پنجم قرائت می‌شود
(آقای امیر ناصر (بمضمون ذیل قرائت شد))
ماده اعتبار مخارج ۳۰۴۰ تومان
سهام السلطان – در ابتدای جلسه توضیح دادم که در این بودجه یک فقره حقوق تلگرافچی حضوری از قرار ماهی سی پنج تومان از قلم افتاده است که در سال چهار صد بیست تومان می‌شود بنابراین بر جمع کل ۴۲۰تومان اضافه می‌شود بطوریکه جمعه کل ماده ۳۴۶۰ تومان خواهد شد.
نایب رئیس – آقای فتح الدوله مخالفید.
فتح الدوله – بلی مخالفم
نایب رئیس – بفرمائید
فتح الدوله – پس از اینکه ما تمام اقلام را مثل ییلاق و سوخت زمستان و روشنائی و مصارف آبدارخانه و خرج نهاد و مواجب تمام اجزاء و جزء و کل در اینجا تصویب کرده‌ایم بنده نمی دانیم این صدمه اعتبار یعنی ۹۸۰ تومان برای چیست؟
سهام السلطان – اگر چناچه نظر مبارک باشد در اعتباری که برای بودجه‌های کل تصویب شد یم اعتباراتی درسنه قبل برای وزارتخانه‌ها بود که قرار شد در بودجه‌های هذاه السته هم منظور شود چون در بودجه سنه ماضیه صدمه اعتبار برای تمام وزارتخانه‌ها منظور بوده و در بودجه ریاست وزراء هم منظور کرده‌اند و البته اگر مخارج فوق العاده پیش بیاید خرج می‌شود والا در آخر سال باقی خواهد ماند نوشتن در بودجه حتماَ مستلزم این نیست که اعتبار خرج شود.
نایب رئیس - آقای حاج میرزا عبد الوهاب موافقید یا مخالف؟
حاج میرزا عبدالوهاب – عرایض بنده همان بوده که آقای فتح الدوله فرمودند
نایب رئیس – جواب آن از طرف آقای مخبر داده شد.
آقای کازرونی (اجازه)
حاج میراز علی کازرونی – بنده می‌خواستم سوال کنم که این تلگراف چی خصوصی از تلگراف خانه هم حقوق می‌گیرد یا خیر؟ اگر از آنجا هم می‌گیرد دیگر این چهار صد بیست تومان مورد ندارد.
نایب رئیس – آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو – آقای کازرونی می‌فرمایند تلگرافچی حضوری از تلگرافخانه حقوق می‌گیرد یا خیر؟ بنده عرض می‌کنم البته این تلگرافچی از تلگرافخانه حقوق می‌گیرد ولی در تلگرافخانه باید اوقات معین کار کند و در هیئت وزراء کار فوق العاده دارد و البته این حقوق را بعنوان فوق العاده خواهد گرفت و اما راجع بقسمتی که آقا مخبر فرمودند حقوق تلگرافچی در مطبعه
نایب الرئیس – آقای دولت آبادی (اجازه)
حاج میرزا علیمحمد دولت آبادی – مخالفت بنده در خصوص تلگرافچی نیست راج به مخارج ییلاقی و حمل نقل و غیره است زیرا می‌بینم این قبیل چیزها در مخارج ما کم کم زیاد می‌شود یکی از آقایان وزراء نقل می‌کرد که در سابق ماهی دویست تومان پول بنزین و هزار تومن خرج ییلاق بمن داده می‌شد بعقیده بنده حقوقی که برای خود آنها معین کرده‌اند کفایت مخارج ییلاق و سایر مخارج آنها را خواهد کرد.
سهام السلطان – خرج ییلاق برای وزارت خانه‌ها منظور نشده فقط برای کابینه ریاست وزراء و وزرات خانه منظور شده است زیرا این دو وزارت خانه محتاج به ییلاق رفتن هستند و تصدیق می‌فرمایید که مخارج ییلا ق خیلی زیادتر از این مبلغ است و آنچه باید کسر شود کمیسیون کسر کرده و این مبلغ تنها برای رئیس الوزرا نیست بلکه برای منشیان و اعضای کابینه هم هست و نمی‌شود مخارج ییلاق را باین حقوق کمی که اجزاء دارند بخود آنها تحمیل نمود
نایب الرئیس – مذاکرات کافی نیست؟
(جمعی گفتند کافی است)
نایب الرئیس – ماده پنجم دوباره قرائت می‌شود و رای می‌گیریم
(مجداد قرائت شد)
نایب رئیس – آقای اقبال السلطان پیشنهادی راجع به این ماده نموده‌اند قرائت می‌شود
(بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم در ستون توضیحات نوشته شود ازاعتبار صدی سه حقوق اضافه حقوق و کمک خرج داده نشود
اقابل السلطان
سهام السلطان – البته آقایان در نظر دارند که در لایحه که سابقاَ برای تهیه بودجه‌ها تصویب شد قید شده بود که از اعتباراتی که برای وزارتخانه‌ها تصویب می‌شود حق ندارد اضافه حقوقی بکسی بدهند اگر مصارف فوق العاده پیش آمد خرج می‌نمایند والا باقی خواهند ماند
اقبال السلطان – بنده متقاعد شدم
نایب الرئیس – آقای دولت آبادی چه فرمایشی دارید
حاج میرزا علی محمد – بنده تقاضای تجزیه می‌کنم
نایب رئیس – تجزیه بین حقوق تلگرافچی یا سایر فقرات را می‌فرمایید
حاج میرزا علیمحمد- خیر خواستم عرض کنم که بین مخارج ییلاق و حمل نقل و غیره با سایر مخارج تفکیک شود.
سهام السلطان – غیر از مخارج ییلاق و حمل نقل دو هزار چهار صد شصت تومان می‌شود.
نایب رئیس – بسیار خوب آقایانی که مخارج ییلاق را غیر از مخارج ییلاق و حمل نقل تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(غالب نمایندگان قیام فرمودند)
نایب رئیس – تصویب شد
رای می‌گیریم بمخارج ییلاق و حمل نقل و غیره به ترتیبی که نوشته شه آقایانی تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده از نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس – سی پنج نفر رای دادند
(جمعی گفتند بیشتر بود)
نایب رئیس – مشتبه شد دو مرتبه رای می‌گریم آقایانی که مخارج ییلاق و حمل و نقل و غیره را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب شد
در مجموع دو فقره ماده پنجم رای گرفته می‌شود آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام بفرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس – تصویب شد
نسبت بکلیه این رایورت با ورقه رای گرفته می‌شود آقایانیکه تصویب می‌کنند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد
(اخذ آراء بعمل آمده آقایان منتصرالملک و حاج میرزا اسدالله خان استخراج نمود)
(بترتیب ذیل نتیجه حاصل گردید)
عده حاضر ۷۴، ورقه کبود علامت رد ۴۸، ورقه کبود علامت رد ۸، ورقه سفید بی امضاء علامت امتناع ۲ امتناع ۱۶
نایب رئیس – عده رای دهنگان ۷۴، ورقه سفید علامت قبل ۴۸....
ارباب کیخسور – عده رای دهنگان ۷۴ نبود عده حضار ۷۴ است عده‌ای اصلَ رای نداده‌اند.
نایب رئیس – بلی عده حضار ۷۴ نفر ورقه سفید علامت قبول ۴۸ ورقه کبود علامت رد ۸ امتناع ۱۸ بودجه کابینه ریاست وزراء به چهل هشت رای تصویب شد
(اسامی قبول کنندگان)
آقایان عدل السلطنه – اربا کیخسرو – عمادالسلطنه خراسانی – فهیم الملک – آقا سید یعقوب – حاج میرزا اسدالله خان – امین الشریعه – جلبل الملک – سردارجنگ – محمد هاشم میرزا – اقبال السلطان- آقا سید محمد تدین – رئیس التجار – حاج شیخ اسدالله – حاج میرزا تقی خان صدرالاسلام – عمید الممالک – حاج مقبل السلطنه – صدارئی – سهام السلطان وکیل الملک – شیخ السلام ملایری – میرزا ابراهیم خان ملک آرائی – عماد السلطنه – طباطبائی – رکن الملک منتصر الملک – شیخ العراقین زاده امیر ناصر –صمصام السسلطنه – بیان الدوله مدرس – مستشار السلطنه – سردارد معظم کردستانی – رفعت الدوله – میرزا ابراهیم قمی – نصیر السلطنه – نصیر دیوان – میرزا هاشم آشتیانی – آقا سید فاضل کاشانی - ملک الشعراء – فتح الدوله سالار معظم – غضنفر خان – نظام الدوله – آقا میرزا محمد نجات – آصف الممالک – امین التجار – سدید الملک
(اسامی رد کنندگان)
آقایان حائری زاده-آقا میرزا
علی کازرونی – بیان الملک – آقا میرزا طاهر تنکانی – بهاء الملک – حاج میرزا عبد الوهاب – محقق العلماء- آقا شیخ محمد حسن گروسی
نایب رئیس – اگر آقایان موافق باشند بیست دقیقه تنفس داد ه شود ولی در تنفس باید کمیسیونها راانتخاب بفرمایند
وحید الملک – جلسه ختم است
نایب رئیس – خیر تنفس است آقای زنجانی فرمایشی داشتید؟
آقای شیخ ابرهیم زنجانی – اگر جلسه ختم است باید آقای رئیس الوزاء تشریف بیاورند جواب سوال بنده را بدهند.
نایب رئیس – عرض کردم تنفس است جسه ختم نمی‌شود.
وزیر عدلیه – آقای وزیر الوزراء هم هنوز تشریف نیاورده‌اند.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از یک ساعت مجددا تشکیل می‌شود.)
نایب رئیس – جلسه را باید خاتمه داد ولی آقای ارباب کیخسرو اجازه خواستند فرمایشی بفرمایند.
اربای کیخسرو – بنده در خصوص راپورت کمیسیون عرایض راجع بیسیو دوبوا توضیحی داشتم بنده در آن موقع هیچ نظر مخالف با شاهزارده محمد هاشم میرزا یا مسیو دوبوا نداشتم آقای محمد هاشم میرزا در کار خود نهایت جدیت و فعالیت را دارند و در سه دوره نمایندگی که با ایشان بودیم فقط سه ساعت کسری غیبت داشته‌اند مقصود بنده این بود مه فقط مطالب در اینجا خوانده نشود بلکه از این خیانتها یی که در اینجا نوشته شده است یک نتیجه هم گرفته شود.
نایب رئیس – آقای زنجانی – آقای رئیس الوزراء را از سئوال خودتان مسبوق کرده‌اید؟
آقای شیخ ابراهیم زنجانی – بلی
نایب رئیس – بفرمایید
آقا شیخ ابراهیم – بنده سه چهار ما قبل تقاضا کردم هیئت وزار بصورت هفت ماده صورت مسدخدمین خارجه را باین طریق که مثلا در کدام کابینه استخدام شده‌اند و حقوق مقرره شان چیست و در چه کارند و کنتراتشان منقضی شده یا نشده بمجلس بفرستند مدتی گذشت و صورت نیامد دوباره تقاضا کردم و صورتی فرستاده شد که اسم مستدخدمین نظام و ژاندارم و مستدخدمین مریضخانه‌ها و ضرابخانه هم اگر هست در آن برده نشده بود البته تصدیق می فرمائید که سئوال برای اعتراضات نیست برای اطلاع سوال کننده و سایر آقایان نمایندگان و همچنین جلب توجه هیئت وزراء است بآن مطلبی که سئوال می‌شود زیرا وقتی مطلبی بمقام سئوال جواب آمد قدی اهمیت پیدا می‌کند. بنده صورتی را که داده شده بدقت ملاحضه کردم تقریباَ یا تحقیقاَ صد نفر مستخدم خارجه صورت داده‌اند که سیصد هزار تومان بلکه بیشتر مقرری آنهاست و اغلب هم کنرات ندارند و معلوم نیست بچه ترتیب استخدام شده‌اند آنهایی که کنترات دارند کنتراتشان منقضی شده یا نشده و اگر منقضی شده چند وقت دیگر باقی مانده بعضی با حقوق خیلی گزافی استخدام شده‌اند مثلا وستداهل و مولیتر ارزاق هریک بسالی ده هزار تومان استخدام شده‌اند علاوه بر کرایه خانه و سوخت و روشنائی و سایر چیزها شرایط عجیب و غریب دیگری نیز هست مثلا بعضی بفرانک استخدام شده‌اند آنوقت شرط کرده‌اند فرانک از قرار د و فران بیول ایران تبدیل شود و همچنین شرط شده دولت برای خرج آمدن بعضی چهارصدبدهد و برای خرج برگشتن هم چهار صد تومان بعلاوه مقرری یکساله همچنین شرط شده است اکه اگر مثلا بخلیج فارس بروند یک ثلث حقوق هم اضافه شود و اگر خارج از طهران شدند روزی دو تومان ۳ تومان اضافه بگیرند. بعضی بمحض رسیدن اندامنیته پیدا کرده‌اند مثلا در فوائد عامه یک نفر دویست و شصت تومان ماهیانه دارد و ۶۰ تومان هم بعنوان ریاست مدرسه رنگ ریزی می‌گیرد که نمی دانم در آن چه رنگی می‌ریزند. بعضی ۲۵ ساله و برخی بیست ساله استخدام شده‌اند باید دید چه منافعی از استخدام آنها حاصل شده اگر هیئت وزراء این چیزها را فایده می دانند باید علی الدوام مستخدم بیاوریم و حقوق بآنها بدهیم و باز هم محتاج باشیم بعقیده بنده مستخدم آورد برای اینکه رفع حاجت ما بشود و آنچه می دانند با هم یاد بدهند بنده می‌خواستم از حضرت آقای رئیس الوزراء تقاضا کنم بمستخدمین خارجه بفرمایند اشخاصی را که زیر دستشان کار کرده‌اند نشان بدهند تا ببینیم آیا در این مدت کسی را تربیت کرده‌اند تا بتوانند عوض آنها کار کنند یا خیر. بعقیده بنده اگر یک مقصود بعمل باشد مافوق تمام استفاده‌هایی است که ما می‌توانیم از وجود آنها بکنیم حالا اگر فوائدی حاصل شود بنده نمی دانم می‌گویند گمرک را مرتب کرده‌اند لیکن این ترتیب در زمان استبداد هم بوده و باید دید از آنزمان ببعد چه فوائدی حاصل شده بهرحال چهل هشت نفر برای گمرک استخدام شده‌اند. سی هفت نفر بلیژیکی مستخدم است یک یکصد سیزده هزار تومان حقوق می‌گیرند. ده نفر فرانسوی بچهل و شش هزار تومان غیر از اندامنیته و سایر شرایط ۱۰نفر از اعثمانی دوازده نفر از انگلیسی پنج نفر ایتالیائی پنج نفر یونانی سه نفر دانمارکی سه نفر اطریشی ۵ نفر آذربایجانی تازه دولت دو نفر هندی یک نفر ارمنستانی یک نفر شامی و چک اسلاوی و سایر ملل نیز استخدام شده‌اند شرایط دیگر نیز دارند مثلا بعضی که اینجا وارد شدند علاوه بر خرج سفر دولت بادی اثاثیه هم برای آنها تهیه کند کرایه خانه‌ها و مدد معاش هم دارند واقعا احباب تعجب است یکنفر انگلیسی در تلگراف خانه به ۲۲۵ روپیه مستخدم شده حالا ملاحضه بفرمائید استصوابی مخصوص ۲۲۸ روپیه خورده خرج ۲۵ روپیه استصوابی در ایران سی روپیه استصوابی برای گمرک ۱۳ روپیه برای مال سواری سی روپیه برای زمان مجاعه ۳۱ روپیه احتیاطا برای تفاوت قمیت روپیه ۵۴روپیه کرایه خانه سی پنج تومان تمام اینها برای یکنفر است آن هم با روپیه حلا سایر تفضیلات را عرض نمی‌کنم خواستم از حضرت آقای وزیرالوزراء سئوال کنم از این مستخدمین چه فوئدی حاصل شده اگر خدمتی کرده‌اند معلوم شود تا خوشوقت بشویم و مخصوصا بندها از دولی که حسن خدمت بجا آورده‌اند استخدام کنیم اگر هم فایده حاصل نشد وکسی را تربیت نکردند آن هم معلوم شود علاوه بر این می‌خواستم بدانم دولت در خصوص این مستخدمین چه نظری دارد زیرا گفته می‌شود بعضی کنترات ندارند و بعضی کنتراتشان منقضی شده و بعضی نزدیک است منقضی شود آیا کنترات آنها تجدید می‌شود یا خیر؟ البته کنتراتشان باید بمجلس بیاید و بتصویب مجلس برسد د راین مدت هم که مجلس هست اغلب بی کنترات کار می‌کند و حقوق‌های گزافی می‌گیرند اگر غیر از اینها که عرض کردم چیز دیگری هم هست بنده نمی دانم هرچه در اینصورت بود عرض کردم بهر حال بنده دو تقاضا دارم یکی اینکه معلوم شود از وجود هر کدام آنها دولت ایران چه استفاده‌هایی کرده و از این مستخدمین که تقریبا روی هم رفته یک کرور پول ایران خرج آناه می‌شود چه فایده‌ای حاصل شده.
رئیس الوزراء – فرمایشات آقای زنجانی چهار یا پنج قسمت می‌شود اولا فرمودند صورتی خواسته شده بود و حالا رسیده است و بنظر ایشان در آنصورت مستخدمین بعضی ادارات اسم برده نشده همینطور است که فرمودند آنچه حاضر بود در صورتی تهیه شده و در یکماه قبل فرستاده شد و بسایر ادارات هم تاکید شدصورت آنها را تهیه نموده بفرستند ولی بعد معلوم شد اداره نظام لازم نمی داند کنترات مستخدمین آنها تجدید شود فقط یکنفر را لازم می دانند که کنترات آن عنقریب بمجلس فرستاده خواهد شد.
ثانیاَ فرمودند دولت از این مستخدمین کی‌ها لازم می داند چندی قلب هم از طرف مجلس در این باب تاکید شده بود و بنده هم بادارات تاکید کردم و امشب مخصوصا این مسئله مطرح بود و نظریات وزرات مالیه و وزارت پست و تلگراف معلوم شد تجدید کنترات بعضی را لازم می دانند و بعضی را لازم نمی دانند شرایط کنترات هم البته بادی به مجلس بیاید و از مجلس بگذرد تا کسانی را که لازم می دانند کنترات بشوند بعضی هم کنترات ندارند و در بدو ورود بخدمت التزام نامه می‌دهند که تابع قوانین مملکتی و دیسیپلین اداری باشند و بموجب آن التزام نامه داخل کار می‌شوند حالا اگر لازم باشد تمام کنترات شوند این یک نظریه است که در موقع خودش باید در آن صحبت شود و دولت هم نظریات خودش را در خصوص آنها خواهد گفت اما در باب اینکه فرمودند از وجود آنها چه منافعی حاصل شده است عرض می‌کنم بعضی واقعا خدمت کرده‌اند و آثاری از خود گذارده‌اند ولی از بعضی دیگران مقصودیکه منظور بوده است بعمل نیامده و بهمین جهت در موقع لزوم کنترات آنها تجدید نشده و این را هم که فرمودند عمده فائده آنها این است که اشخاصی را تربیت کنند که بتوانند جای آنها را بگیرند بنده تصدیق می‌کنم ولی نمی وشد گفت این مقصود بکلی بعمل نیامده زیرا در ادارات بعضی ایرانی‌ها هستند که همه تصدیق می‌کنند ممکن است مدیر کل یا مدیر اداره شوند و همان قدر که از وجود مستخدمین خارجی می‌شود استفاده کرد از آنها هم ممکن است استفاده نمود ولی بهتر است در آتیه بیش از گذشته این نظر منظور شود و بنده لازم میدانم من بعد در کنترات مستخدمین خارجه این ماده قید شود که یک عده اشخاص را تربیت کنند و تحویل بدهند و باین ترتیب گمان نمی‌کنم مقصود آقای زنجانی و سایر آقایان وکلا حاصل شود
آقا شیخ ابراهیم زنجانی – امیدوارم تحقیقی بفرمایند و هر مقدار که ممکن است فوایدی که از هر یک حاصل شده بفرمائید و در روزنامه‌ها هر درج شود که هم برای آنها خوب است هم برای ما
نایب رئیس – اگر آقایان اجازه بفرمایند جلسه را ختم کنیم
آقا شیخ اسدالله اصفهانی – بنده هم سوالی در خصوص جواهارت سلطنتی کرده بودم
نایب رئیس – در جلسه آینده سوال بفرمایید جلسه آتیه روز شنبه سه ساعت بغروب مانده دستور هم اولا مذاکرات در تلگراف تجار شیراز و ثانیا راپورت کمیسیون تجدید نظر در قانون انتخابات در ثانیا بقیه مذاکرات در تفسیر اصل ۷۹ قانون اساسی
رابعا راپورت کمیسیون عرایض مرخصی راجع بمرخصی شاهزاده محمد هاشم میرزا خواهد بود آقایان باید انتخاب کمیسیونها را تجدید بفرمایند مجلس دو ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد.