مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ دی ۱۳۲۹ نشست ۱۰۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم
تصمیم قانونی دایر به انتخاب کمیسیون ۱۸ نفری از شعب برای رسیدگی به قرارداد الحاقی نفت قانون اصلاح پاره‌ای از مقررات بازنشستگی افسران و درجه‌داران و افراد ارتش |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات گزارش کمسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلسین - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال ششم – شماره ۱۷۲۳
۴شنبه ۲۷ دی ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۱۰۲
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۰۲
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۲۱ دی ماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- تقدیم پنج فقره لایحه به وسیله آقای شعاعی معاون وزارت دارایی
۳- بیانات آقای گنجه در تعقیب اظهارات جلسه قبل خود
۴- معرفی آقای دکتر افخم حکمت به معاونت وزارت کشور به وسیله آقای وزیر کشور
۵- طرح و تصویب طرح فوری راجع به اختیار کمیسیون نفت جهت تعیین وظیفه دولت در امر نفت
۶- اخذ رأی و تصویب گزارش راجع به تفاوت بازنشستگی عده‌ای از افسران و درجه‌داران و افراد ارتش
۷- معرفی آقای مهندس مصدق به معاونت وزارت راه و تقدیم سه فقره لایحه به وسیله وزیر راه
۸- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس نیم ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس- صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
غائبین با اجازه: آقایان اورنگ شوشتری دکتر هدایتی کشاورزصدر دکتر طاهری دکتر مصدق نصرتیان محمود محمودی طباطبایی.
غائبین بی‌اجازه: آقایان جواد مسعودی اقبال آشتیانی‌زاده کوراوغلی صفایی.
دیرآمدگان با اجازه: آقایان موسوی یک ساعت و نیم معین‌زاده یک ساعت صدر میرحسینی یک ساعت دکتر بقایی یک ساعت و نیم فرامرزی ۳۰ دقیقه.
دیرآمدگان بی‌اجازه: آقایان محمد هراتی یک ساعت شهاب خسروانی یک ساعت حسن اکبر یک ساعت سلطانی ۳۰ دقیقه.
رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟ آقای دکتر طبا بفرمایید.
دکتر طبا- آقای مکی در جلسه اسبق شرحی راجع به طرح منع مسکرات فرمودند و آقایان گویا تصور می‌کنند که هنوز آن طرح در کمیسیون بهداری است خواستم اظهار کنم قریب یک ماه است که در کمیسیون بهداری تصویب شده است و امضا شده است و به کمیسیون دارایی رفته است. (صحیح است)
رئیس- آقای بهادری.
بهادری- جلسه گذشته آخر جلسه بنده یک اظهاری راجع به سؤالات کردم مقام ریاست فرمودند که یک روزی برای جواب سؤالات معین می‌کنیم خواستم خاطر جناب آقای رئیس را یادآور شوم که روزش را معین بفرمایید.
رئیس- بسته به نظر مجلس است ممکن است روزی را انتخاب کنیم برای سؤالات و به دولت هم اطلاع بدهیم که حاضر شود، آقای ناظرزاده بفرمایید.
ناظرزاده- دراین چند کلمه عرضی که بنده در جلسه سابق کردم غلط زیاد چاپی در صورت مجلس هست و بنده تصحیح کردم می‌دهم به اداره تندنویسی که اصلاح کنند غلط آن زیاد است که اگر بخواهم ذکر کنم خیلی طول می‌کشد.
رئیس- بسیار خوب دیگر نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب می‌شود وارد دستور می‌شویم.
جمال امامی- یک طرحی به امضای ۴۰ نفر از آقایان رسیده با تقاضای دو فوریت تقدیم می‌کنم امر بفرمایید مطرح شود.
۲- تقدیم پنج فقره لایحه بوسیله آقای شعاعی معاون وزارت دارایی
رئیس- آقای معاون وزارت دارایی.
دکتر بقایی- کفیل هستند یا معاون؟
معاون وزارت دارایی- بنده عرض زیادی ندارم چند لایحه داشتم که می‌خواستم تقدیم کنم یکی لایحه‌ای بود راجع به وظیفه‌ای درباره ورثه مرحوم مهندس هاشم دیبا که از کارمندان قدیمی‌دولت بوده که فوت کرده است (دکتر بقایی- کی امضا کرده؟) اینها قبلاً تهیه شده است و در وزارت دارایی بوده است، لایحه دیگر راجع به خرید جزیره کیش است از طرف دولت جزیره‌ای است در خلیج‌فارس (فرامرزی- قیس است کیش نیست، کیش اسم قدیمی است، دو جزیره داریم یکی جزیره قیس یکی هم جزیره قشم کدام یک است حالا اینجا اختلاف است که جزیره قشم است یا قیس؟)
(وزیر کشور- قیس است) این جزیره مورد احتیاج دولت است و باید خریداری شود (دکتر طبا- از کی می‌خرید؟) از اشخاص، از صاحبانش، لایحه سوم راجع به تعهدی است که دولت در سازمان ملل متفق دارد. دیگر لایحه‌ای است راجع به کمک شیر و خورشید سرخ از محل معاملات ثبتی و لایحه آخر بنده سه دوازدهم بودجه است برای سه ماه آخر سال این لوایح را تقدیم می‌کنم که برود کمیسیون مربوطه مطالعه شود که زودتر به مجلس بیاید.
۳- بیانات آقای گنجه در تعقیب اظهارات جلسه قبل خود
رئیس- در جلسه پیش اینجا مذاکراتی شد بین آقای گنجه‌ای و آقای مکی، آقای مکی از ماده ۹۰ خواستند استفاده کنند ولی در خارج یک سوء‌تفاهمی بود که با حضور بنده مرتفع شد (صحیح است) (بعضی از نمایندگان- مجلس خواهش کرد) فقط آقای گنجه یک توضیح مختصری دارند می‌دهند، بفرمایید.
گنجه‌ای- بنده عرایضی که در آن جلسه به عرض مجلس شورای ملی رساندم شاید در یک جمله‌ای سوء‌تفاهم شده بود، عرض بنده این بود که در کمیسیون نفت ممکن بود ما سعی کنیم شاید بهتر این مطلب موشکافی بشود و به یک شکل دیگری به مجلس بیاید همان مطلبی بود که امروز هم جناب آقای حائری‌زاده در جلسه خصوصی بیان کردند یعنی ما می‌خواستیم طرز عمل دولت را معین کنیم و متأسفانه هم نبودن وقت و هم بعضی مشکلات دیگری که پیش آمده بود این را به عقب زد بنده مقصودم آن بود و نسبت به آقای مکی هم هیچ‌گونه نظر خاصی نداشتم (احسنت)
۴- معرفی آقای دکتر افخم حکمت به معاونت وزارت کشور به وسیله آقای وزیر کشور
رئیس- آقای وزیر کشور.
وزیر کشور- آقای دکتر افخم حکمت که از صاحب‌منصبان عالی‌رتبه وزارت کشور هستند و اخیراً ریاست اداره کل آمار و ثبت احوال را داشتند به معاونت وزارت کشور معرفی می‌شوند (مبارک است- مبارک است) ضمناً خواستم به عرض آقایان برسانم که سه چهار سؤال از طرف آقایان نمایندگان محترم قبلاً از جانب آقای نخست وزیر که وزارت کشور را هم عهده‌دار بودند شده بود که بنده برای جواب سؤال همه آقایان حاضر هستم، یکی آقای حائری‌زاده هستند، یکی آقای آشتیانی‌زاده و آقای حاذقی هستند که بنده برای جواب حاضر هستم.
اسلامی- اگر آقای نخست وزیر وزیر کشور بوده‌اند چرا دکتر نصر حقوق وزیر کشور را گرفته، این اختلاس است.
رئیس- روز طرح سؤال‌ها تعیین می‌شود که جواب بدهند.
۵- طرح و تصویب طرح فوری راجع به اختیار کمیسیون نفت و تعیین وظیفه دولت در امر نفت
رئیس- طرح پیشنهادی قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی متمنی است طرح ضمیمه را دستور فرمایید با قید دو فوریت و فی‌المجلس طرح فرمایند.
جمال امامی- حائری‌زاده- دکتر شایگان- خسرو قشقایی- الله‌یار صالح- دکتر بقایی- غلامرضا فولادوند- حاذقی- مخبر فرهمند- آزاد فرامرزی- کشاورزصدر- معدل- اردلان- اسلامی- نریمان- حسین مکی.
مجلس شورای ملی با تأیید و تصویب گزارش کمیسیون نفت دایر بر این که لایحه ساعد گس استیفای حقوق ایران را نمی‌نماید به منظور اجرای قانون مهر ماه ۱۳۲۶ به آن کمیسیون مأموریت می‌دهد با توجه به پیشنهادات آقایان نمایندگان درظرف دو ماه گزارشی مبنی بر تعیین وظیفه دولت تهیه و برای تصویب به مجلس شورای ملی تقدیم نماید.
جمال امامی، دکتر بقایی، دکتر شایگان، قشقایی، حائری‌زاده، ابتهاج، دکتر مجتهدی، دکتر امامی، سرتیپ‌زاده، بزرگ‌نیا، نریمان، ثقةالاسلامی، بهادری، الله‌یار صالح، فولادوند، دولتشاهی، فرامرزی، شیبانی، مکرم و عده دیگر از آقایان نمایندگان.
جمال امامی- اجازه می‌فرمایید توضیح بدهم؟
رئیس- بفرمایید.
جمال امامی- آقایان نمایندگان توجه فرمودند که قضیه نفت لاینحل ماندنش هم سیاستاً و هم اقتصاداً به ضرر کشور است و از طرف دیگر چون زیاد اطمینان نداشتیم که دولت کماهوحقه تکالیف خودش را انجام بدهد بالاخره آقایان نمایندگان مجبور شدند موافقتی در خارج بکنند که این قضیه مجدداً در کمیسیون مطرح بشود و فورمولی تهیه شود که روی آن فرمول دولت برود مذاکراتش را با شرکت نفت ادامه بدهد در جلسه خصوصی هم مذاکره شد تمام آقایان با این طرح موافقت فرمودند حالا این طرح مطرح است امی‌دواریم بدون چون و چرا هم بگذرد تا حتی‌المقدور هر چه زودتر تکلیف خودمان را انجام بدهیم و دولت‌ها را موظف بکنیم که بروند به این موضوع خاتمه بدهند.
حاذقی- مخالفی نیست؟
رئیس- مخالفی نیست؟
تیمورتاش- بنده اصلاح عبارتی دارم.
رئیس- وقتی فوریت‌ها تصویب شد و رأی گرفته شد پیشنهاد اصلاح بدهید اولاً یک رأی لازم دارد رأی اولیه برای این که در دستور گذارده بشود برای این که آقایان می‌گویند که این طرح در دستور گذارده شود و بعد هم یک رأی برای هر فوریت البته این مذاکرات کمیسیون با تماس دولت و با اطلاع دولت خواهد بود آقایانی که قبل از دستور اجازه خواسته بودند پیش از ختم جلسه به آقایان اجازه داده می‌شود و الا محفوظ می‌ماند برای جلسه بعد.
مخبر فرهمند- الآن تا اکثریت پیدا بشود چون ده نفر دیگر باید در جلسه حاضر بشوند اجازه بفرمایید نطق قبل از دستور بشود.
رئیس- صحیح است ولی وارد در دستور شده‌ایم.
مخبر فرهمند- سه ربع ساعت را بایستی اختصاص به مطالبی داد که مبتلا به شهرستان‌ها است و وکیل حق دارد بیاید اینجا بگوید آن وقت آقای شعاعی می‌آید و لایحه ورثه فلان را می‌دهد.
رئیس- این الزامی نیست که اول جلسه باشد آخر جلسه هم آقای مخبر فرهمند می‌شود صحبت کنید.
مخبر فرهمند- پس جواب مردم را من چه بدهم و چه بگویم؟ (اردلان- آقا عده برای رأی کافی است)
رئیس- رأی گرفته می‌شود اول به این که این طرح را قبول بکنیم جزو دستور بشود چون این پیشنهاد مثل تغییر دستور است چون ما رأی دادیم که گزارش قسمت افسران بازنشسته جزو دستور باشد و این طرح پیشنهاد شده است که با قید دو فوریت در دستور قرار بگیرد این است که رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد این که این طرح جزو دستور امروز باشد آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثریت نمایندگان- قیام کردند) تصویب شد فوریت اول مطرح است آقای ملک‌مدنی موافقید؟
ملک‌مدنی- بنده موافقم.
رئیس- آقای اردلان موافقید؟ (اردلان- موافقم)
جمال امامی- مخالفی نیست آقا.
رئیس- آقای فولادوند موافقید؟ (فولادوند- موافقم)
رئیس- رأی می‌گیریم به فوریت اول آقایانی که با فوریت اول موافقند قیام بفرمایند (نمایندگان بالاتفاق قیام کردند) تصویب شد فوریت دوم مطرح است مخالفی نیست؟
جمال امامی-کسی مخالف نیست آقا.
رئیس- بنده باید بپرسم آقا مخالفی نیست یا هست؟
عده‌ای از نمایندگان- مخالفی نیست.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به فوریت دوم آقایانی که با فوریت دوم موافقند قیام بفرمایند (اکثر قیام نمودند.)
رئیس- تصویب شد چون تقاضا شده است فی‌المجلس مطرح شود یک رأی دیگر هم دارد مخالفی نیست؟ رأی گرفته می‌شود به فوریت سوم آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (نمایندگان بالاتفاق قیام کردند) تصویب شد حالا خود ماده واحده مطرح است (عده‌ای ازنمایندگان- قرائت بفرمایید آقا)
(ماده واحده به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقای اسلامی مخالفید؟ (اسلامی- بله مخالفم) بفرمایید.
اسلامی- عرض کنم بنده با اصل این قسمت موافقم برای این که در جلسه خصوصی قرار بود که همه آقایان موافق باشند منتها ما چون دست آخر یک اصلاح عبارتی داشتیم بنده آن را پیشنهاد کردم بنده دو پیشنهاد کردم در یک پیشنهاد گفتم که کمیسیون در ظرف چهل
روز نظرش را بدهد و دولتی را که کمیسیون مکلف می‌کند برای مذاکره ظرف ۲ ماه دولت را مکلف کند بنده نظرم این است که این اصلاح بشود و پیشنهاد هم دادم قرائت هم خواهد شد و دیگر مخالفتی ندارم.
رئیس- آقای فولادوند
غلامرضا فولادوند- گزارش کمیسیون مخصوص نفت که به مجلس تقدیم شد بنده جزو موافقین (به اسم موافق) نه موافق مشروط بودم نه مخالف جزو موافقین با گزارش کمیسیون اسم‌نویسی کردم زیرا از دوره پانزدهم تا کنون معتقد بودم که این قرارداد حقوق ملت ایران را تأمین نمی‌کند (عده‌ای از نمایندگان- صحیح است) و ایرادات بسیاری هم بر مواد و شرایط و نکات مندرجه در قرارداد داشتم که اینها را می‌خواستم ضمن موافقتم با رد لایحه در مجلس عرض کنم و به بنده نوبت نرسید البته ولعی هم نداشتم چون رفقا آنچه لازم بوده فرمودند راجع به استرداد لایحه هم از طرف دولت بنده مخالف بودم و این مخالفتم را در حضور عده‌ای متجاوز از ۱۵ نفر نمایندگان محترم به دولت عرض کردم و معتقد بودم که چون لایحه در مجلس مطرح است وظیفه مجلس است که تعیین تکلیف نسبت به این لایحه بکنید و دولت نمی‌بایستی این کار را کرده باشد و این عرض بنده را هم جناب آقای گنجه و بعضی از رفقای دیگر هم تأیید کردند که به دولت عرض کردم که استرداد لایحه صلاح نیست (گنجه- صحیح است) و بایستی مجلس تعیین تکلیف بکند این قبل از استرداد لایحه به وسیله دولت بود البته دولت از آن تشنجات شدیدی که پیدا شده بود با این که نظر بنده و بعضی از رفقا را قبول داشت معتقد بود که ممکن است یک آشوب و بلوایی بر پا شود که دولت قادر بر جلوگیری نشود و این عمل را روی این اصل صلاح می‌دانست حالا هم بنده این عقیده را دارم که ما ۱۸ نفر نماینده نخبه و مطلع معین کردیم و چند ماه است که این پرونده‌ها را در کمیسیون خوانده‌اند تمام گزارش‌ها را دیده‌اند نظریات متخصصین فنی و پرفسور ژیل را دیده‌اند و آن مقامی‌که صالح برای رسیدگی و تعیین تکلیف باشد همان کمیسیون مخصوص نفت است و مسلم است که یک کمیسیون ۱۸ نفری که نمایندگان مردم هستند اینها همه سعی وافی دارند که آنچه بتوانند حقوق این ملت را استیفا کنند به این جهت هم هست که بنده همین طرحی را هم که آوردند امضا کردم و فعلاً هم این موافقتم را عرض می‌کنم و عرض زیادی ندارم آقایان نمایندگان که به حمدالله تمام به این موضوع موافقت دارند انشاء‌الله این موضوع می‌رود به کمیسیون و حقوق ملت تأمین می‌شود فقط یک نکته‌ای که می‌خواهم عرض کنم این است که بنده معتقدم که هرگونه آشوبی که در مملکت درست شود این موضوع فقط تأثیر دراین آشوب‌ها دارد (عده‌ای از نمایندگان- صحیح است) هم از داخل و یا خارج و غیره بنابراین من از نمایندگان منتخب کمیسیون نفت استدعا دارم درست است که در طرح نوشته شده است دو ماه ولی در ظرف ۲۰ روز یا یک ماه یا هر چه زودتر ممکن شود تکلیف را معین بفرمایند که آن دوره پیش مجلس ۱۵ گرفتار این موضوع بود اقلاً در دوره ۱۷ گرفتار نباشد و ما در دوره ۱۶ این توفیق را پیدا کنیم و این مشکل را از پیش پا برداریم (عده‌ای از نمایندگان- صحیح است احسنت)
رئیس- آقای اردلان.
اردلان- بنده موافقم.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثریت نمایندگان قیام نمودند) تصویب شد پیشنهادات قرائت می‌شود. پیشنهاد آقای تیمورتاش قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نمایم به جای جمله استیفای حقوق ایران را نمی‌نماید (کافی برای استیفای حقوق ایران نیست) نوشته شود. تیمورتاش
مکی و صالح- عیبی ندارد صحیح است.
جمال امامی- حرفی نداریم و یکی است.
رئیس آقای تیمورتاش.
تیمورتاش- در طرح پیشنهادی نوشته شده است که (دائر بر این که لایحه ساعد گس استیفای حقوق ایران را نمی‌نماید) بنده حقیقتش این است که یک بیم دارم آن هم این است که بگویند نمی‌نماید یعنی رد شده است و بنابراین ریش مصنوعی هم که ما در دست داریم از دست می‌رود این محتاج به یک توضیح کوچکی است و آن هم این که خاطرآقایان مستحضر است که در این لایحه «گس ساعد» شرکت نفت ملزم است ولیکن دولت ایران قبل از این که از تصویب مجلس گذشته باشد الزامی ندارد بنابراین خوب باید آنچه را که هست شرکت نفت فعلاً ملزم به تأدیه هست (عده‌ای از نمایندگان- صحیح است) اگر این را رد کنیم یعنی آنچه را که تا کنون اقدام شده آن را هم رد می‌کنیم بنده برای این که این تفوه پیش نیاید پیشنهاد کردم به جای این که لایحه ساعد و گس استیفای حقوق را نمی‌نماید بنویسند کافی برای استیفای حقوق ایران نیست (جمال امامی-تفاوتی نمی‌کند آقا) تفاوت خیلی می‌کند آقا از نقطه نظر نوآنس خیلی تفاوت دارد این است که بنده این پیشنهاد را کردم.
رئیس- مخالفی نیست؟
چند نفر از نمایندگان- خیر مخالفی نیست.
رئیس- آقایانی که با این اصلاح عبارتی پپیشنهادی آقای تیمورتاش موافقند قیام بفرمایند (عده زیادی قیام کردند)
رئیس- تصویب شد پیشنهاد دیگری از آقای تیمورتاش رسیده است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که به جای دو ماه یک ماه مهلت برای رسیدگی به پیشنهادات در کمیسیون تعیین شود. تیمورتاش
رئیس- آقای تیمورتاش.
تیمورتاش- تصور نمی‌کنم که این پیشنهاد بنده محتاج به بیان زیادتر و توضیح بسیاری باشد غرض بنده این بود که حتی‌المقدور زودتر باشد.
دکتر معظمی- بنده اخطار دارم.
جمال امامی- بنده مخالفم با پیشنهاد.
رئیس- آقای دکتر معظمی.
دکتر معظمی- بنده با پیشنهاد آقای تیمورتاش مخالف نیستم ولی یک اخطار داشتم خواستم عرض کنم که مطابق ماده ۳۶ نظامنامه هر کمیسیونی موظف است ماه به ماه گزارش کارهای خود را به مجلس شورای ملی بدهد بنابراین لازم نیست که چنین پیشنهادی بشود و تعیین وقت شود.
رئیس- این که مدت عمل کمیسیون فرمودید مطابق ماده ۳۶ آیین‌نامه تعیین شده صحیح نیست و تطبیق نمی‌کند آن کارهای جاری که در عرض یک ماه در کمیسیون‌ها می‌شود باید گزارشش بیاید ولی این اختیاری است که در ظرف دو ماه با تماس با دولت کمیسیون باید این کار را بکند و این با آن ماده تطبیق نمی‌کند.
فقیه‌زاده- پیشنهاد بنده هم همین پیشنهاد آقای تیمورتاش است بفرمایید قرائت شود.
رئیس- پیشنهاد آقای فقیه‌زاده هم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم مدت دو ماه مندرجه به یک ماه تقلیل داده شود. فقیه‌زاده
رئیس- آقای جمال امامی.
جمال امامی- آقایان توجه فرمودید آنجا که مذاکره شد اصلاً مدت نگذاشته بودیم و برای کمیسیون هم تعیین مدت لزومی نداشت (تیمورتاش- چرا نداشت؟) برای کمیسیون تعیین مدت لزومی نداشت کمیسیون خودش متوجه هست که هر چه زودتر این کار را بکند اگر اشکالاتی پیش آمد و نتوانست آن وقت چه کند ولی برای دولت کمیسیون تعیین مدت می‌کند و برای این که تقلیل بدهیم عقاید نمایندگان را فرمودند دو ماه مدت بگذاریم ما هم قبول کردیم حالا به یک ماه تقلیل دادن این قضیه کار مشکلی است (تیمورتاش- چرا؟) چرا، جنابعالی که در کمیسیون تشریف ندارید نمی‌دانید چرا، در کمیسیون می‌بایست تشریف می‌داشتید تا بدانید چرا این است که موافقت بفرمایید با همان دو ماه تصویب شود و تمام بشود و استدعا می‌کنم پس بگیرید ما اگر بتوانیم در ظرف ده روز تمام می‌کنیم.
تیمورتاش- برای امتثال امر آقای امامی با تذکر این نکته که بنده یقین دارم کمیسیون حتی‌المقدور کوشش خواهد کرد هر چه زودتر این کار را خواهد کرد پیشنهادم را مسترد می‌دارم.
رئیس- چون آقای تیمورتاش پیشنهاد خودشان را مسترد داشتند آقای فقیه‌زاده در اطراف پیشنهادتان اگر توضیحی دارید بفرمایید.
فقیه‌زاده- چهار ماه اعضای کمیسیون زحمت کشیدند بالاخره گزارش دادند به مجلس، از تاریخی هم که این گزارش تهیه شده دو ماه تا کنون می‌گذرد و به عقیده بنده آقایان اعضای کمیسیون چون ذهن‌شان حاضر است دو ماه زیاد است (جمال امامی- نوشتند در ظرف دو ماه نه تا آخر دو ماه) بالاخره بنده پیشنهاد می‌کنم یک ماه اما این که آقای دکتر معظمی
فرمودند ماه به ماه گزارش داده می‌شود صحیح است مطابق آیین‌نامه است ولی این قسمت مخصوص را خواستم عرض کنم آقایان موافقت بفرمایند یک ماه بشود.
رئیس- آقای مکی.
مکی- بنده خواستم خاطر آقایان را به یک نکته اساسی توجه داده باشم و آن این است که کار نفت یک کار ساده و سهلی نیست (صحیح است) که آدم برود توی کمیسیون نفت بنشیند و یک مرتبه بیاید بیرون و یک گزارشی بدهد (صحیح است) این گزارشی که در کمیسیون نفت بنده تهیه کردم و به نظر آقایان اعضای کمیسیون رساندم و تقدیم مجلس شورای ملی کردم برای تهیه این گزارش اقلاً بنده ده شبانه روز زحمت کشیدم تا این گزارش را تهیه کردم یا این مذاکراتی که کتابش را تقدیم کردم از این لحاظ بود که به نظر آقایان نمایندگان محترم و سناتورها برسد و بدانند کمیسیون در این بیست و پنج جلسه‌ای که تشکیل داد و غالب جلساتش را هفت ساعت، هشت ساعت ادامه داد و هفته‌ای ۳ روز جلسه داشت و سه روز دیگر هم در مجلس بود بنابراین یک کار سهل و ساده‌ای نبود که ما یک گزارش تهیه بکنیم و با یک قیام و قعود آن را تصویب کرده تقدیم آقایان کرده باشیم اصولاً قید مدت ضرورت ندارد خود آقایان اعضای کمیسیون نهایت عجله و کوشش را دارند که بتوانند زودتر این گرفتاری را که دامنگیر مملکت شده یعنی مسأله نفت خاتمه داده شود و مملکت را از این تشنج و بحران خلاص کند بنابراین بنده تصور می‌کنم که اصولاً قید کلمه دو ماه یا یک ماه ضرورتی نداشته باشد اگر از لحاظ گزارش باشد بنده مرتباً ماهانه هر عملیاتی در کمیسیون شده باشد گزارش آن را تقدیم مجلس شورای ملی خواهم کرد و خود کمیسیون هم درش به روی آقایان باز است هیچ‌وقت ممانعتی از ورود آقایان نه تنها نمی‌کند بلکه هر وقت آقایان تشریف آوردند ما نهایت خوش‌وقتی را داشتیم که آقایان بیایند از نزدیک کار کمیسیون و مذاکراتی که در کمیسیون هست مشاهده بکنند بنابراین بنده می‌خواستم استدعا بکنم از آقایان که اصولاً و از آن دو نفر آقایان که پیشنهاد داده‌اند پیشنهاد خودشان را مسترد بفرمایند و قید کلمه مدت را بردارند و مطمئن باشند که کمیسیون فعلی نفت هیچ‌وقت مایل به دفع‌الوقت و از سر باز کردن موضوع نیست (صحیح است) و سعی می‌کند اگر بتواند و مقتضیات موجود باشد نتیجه بگیرد و شاید در ظرف ده روز این گزارش و لایحه را به مجلس بیاورد (صحیح است) ولی یک وقتی یک مشکلاتی هست می‌خواهند نظر پروفسوری را بخواهند نظر متخصصی را بخواهند می‌خواهند یک اطلاعاتی بخواهند و با خارج یک ارتباطی داشته باشد از پروفسور ژیدل اطلاعاتی کسب کنند و مجدداً از سایر متخصصین نفتی که در دنیا هستند اطلاعاتی بگیرند این است که به عقیده بنده قید این کلمه را نکنید و بردارید بگذارید کمیسیون با همان سرعتی که تا به حال کار خود را کرده و با نهایت علاقه‌ای که داشته به این کار ادامه بدهد از این گذشته بنده می‌خواستم توجه آقایان را به این موضوع جلب کنم در یک موضوعی که مجلس شورای ملی ایران متفقاً با گزارش کمیسیون موافقت کردند ولی دیدید وزیر دارایی به تصویب نخست وزیر آمد یک چنان لایحه‌ای را آورد اینجا قرائت کرد اگر با یک چنین مشکلاتی کمیسیون مواجه شد چه کار کند و باز لایحه را به همان شکل بیاورد (دکتر طبا- تمدید بکنید) ما سعی می‌کنیم که در ظرف ۲ ماه بیاوریم و اگر نشد باید آقایان موافقت بکنند.
فقیه‌زاده- با توضیحی که آقای مکی دادند بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی درخواست می‌کنم پیشنهادات در مجلس قرائت و سپس به کمیسیون ارسال شود. اردلان.
رئیس- آقای اردلان بفرمایید توضیح خودتان را بدهید این اختیاری است که به کمیسیون داده می‌شود پیشنهادات باید برود به کمیسیون.
جمال امامی- این پیشنهاد با طرح متن موافق نیست.
اردلان- در جلسه خصوصی بنده اول نماینده‌ای بودم که اجازه صحبت خواستم و در آنجا اولین کسی بودم که گفتم این موضوع نفت نباید از دستور ما خارج شود و باید در دستور باشد و خوشبختانه همکاران کمک کردند و به این نتیجه رسیدیم و امروز را بنده یک روز تاریخی برای مملکت محسوب می‌دارم و در آنجا صحبت شد و آقایان فرمودند که بهتر این است این پیشنهادات نمایندگان در مجلس قرائت بشود و برود به کمیسیون چون مطابق نظامنامه وقتی این پیشنهادات در اینجا قرائت شد چاپ می‌شود و به نظر همه می‌رسد بعد هم مشورت می‌شود و یک چیز خوبی از مجموع آن در می‌آید (مکی- بسیار خوب نظری است) من چون خودم یکی از نمایندگان هستم و از افراد این مملکت هستم که همیشه به طور آزاد عقیده خودم را در هر مورد اظهار کرده‌ام پیشنهاد خودم را که در اثر مطالعات زیادی که در این قسمت کرده بودم تقدیم می‌کنم و تقاضا می‌کنم آقایان هم موافقت بکنند هر کدام پیشنهادی دارند همان جا قرائت بشود و بعد چاپ می‌شود و به کمیسیون برود (دکتربقایی- آن یادداشت را بخوانید) حالا آقای دکتر بقایی البته تفکیک فرموده‌اند به نظر من صحیح است آقای دکتر بقایی می‌فرمایند که پیشنهاد می‌کنم پیشنهادات آقایان نمایندگان راجع به موضوع نفت آنچه تا کنون به مجلس تقدیم شده است و یا می‌شود قرائت و بدون بحث به کمیسیون ارجاع گردد و پیشنهادات دیگر در ظرف ۱۵ روز به وسیله مقام ریاست مجلس به کمیسیون ارسال گردد این نظر بسیار صحیحی است بنده نظرم این است که پیشنهادات چاپ بشود در مجلس علنی هم قرائت بشود پیشنهاد خودم را هم تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
رئیس- آقای صدرزاده بفرمایید.
صدرزاده- عرض کنم حضورتان این طرحی که مورد تصویب واقع شده حاکی از این است که کمیسیون نفت گزارشی تنظیم کند و به مجلس برای تصویب بیاورد در حقیقت یک اختیاری است که به کمیسیون نفت داده می‌شود برای تنظیم گزارش و بعد از این که گزارش تنظیم شد در مجلس قرائت خواهد شد هر کسی پیشنهاداتی داشته باشد طرح می‌کند و نسبت به آن رسیدگی می‌شود و در عین حال هیچ مانعی نخواهد داشت در این که هر کدام از آقایان نمایندگان یک نظریاتی راجع به نفت و سود مملکت دارند به کمیسیون تقدیم بکنند و آنها هم مورد رسیدگی قرار بدهند و پیشنهاداتی هم که سابق داده شده است البته به این لایحه می‌رود به کمیسیون رسیدگی می‌شود و بنابراین بنده تمنا می‌کنم اگر با این توضیح قانع هستید پیشنهادتان را استرداد بفرمایید. موافقت بفرمایید تمام پیشنهاداتی که آقایان دارند به کمیسیون داده شود.
رئیس- آقایان موافقت بفرمایند که پیشنهادات به کمیسیون فرستاده شود.
اردلان- موافقم.
دکتر بقایی- (خطاب به آقای اردلان) - بفرمایید چون تصریح شده موافقم مسترد می‌دارم چون در مجلس تصریح شد ایشان پس می‌گیرند.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای عامری به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم به کمیسیون مخصوص نفت نمایندگانی که از طرف فراکسیون‌ها تعیین شده‌اند اضافه شود عامری.
رئیس- این پیشنهاد وارد نیست آقای عامری توضیح بفرمایید ولی وارد نیست.
مکی- برخلاف آیین‌نامه است.
جمال امامی- ابداً وارد نیست نمی‌شود.
عامری- بنده پیشنهاد کردم نمایندگانی که از طرف فراکسیون‌ها تعیین شده‌اند ضمیمه کمیسیون نفت بشوند این موضوع موضوع بسیار مهمی است وقتی هم که گزارش آمد در اینجا و مشکلاتی پیدا شد تقاضا کردند که فراکسیون‌ها نمایندگانی تعیین بکنند بنشینند آنها هم مداقه بکنند ببینند که چه رویه‌ای باید اتخاذ کرد نظر بنده این است برای این که دامنه عمل وسیع‌تر باشد و همه فراکسیون‌ها شرکت داشته باشند نمایندگانی که سابق معین شده‌اند برای تعیین تکلیف آنها هم ضمیمه کمیسیون باشد عده هم زیادتر می‌شود بهتر است از افکارشان هم استفاده می‌کنیم بعد هم چون آقایان نماینده فراکسیون‌ها هستند در فراکسیون‌هاشان هم مذاکره می‌کنند و یک نظر کلی گرفته می‌شود این پیشنهاد چیزی نیست که به کمیسیون برود تکلیفش باید همین جا معین بشود اگر آقایان موافقت دارید که هیچ اگر موافقت ندارید رأی بهش ندهید بنده اصراری ندارم (مکی- آقای عامری مسترد بفرمایید) اگر آقایان موافق نیستند بنده اصراری ندارم مسترد می‌کنم.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای فرامرزی به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم به جای کلمه «در ظرف ۲ ماه» نوشته شود در مدتی که حداکثر آن ۲ ماه خواهد بود.
فرامرزی
رئیس- آقای فرامرزی بفرمایید.
فرامرزی- توضیح مفصلی ندارم فقط من ترسیدم که خیال کنند دو ماه الزامی است چون در ضمن بیانات آقایان معلوم شد و مجلس هم متوجه است این است که پیشنهادم را پس می‌گیرم.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای اسلامی به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم شرح زیر ضمیمه نفت مورد بحث شود کمیسیون در ظرف چهل روز نظریه خود را برای تعیین تکلیف تقدیم مجلس نموده و ضرب‌الاجل جهت مذاکره دولت را فقط دو ماه تعیین خواهد نمود.
رئیس- آقای اسلامی بفرمایید.
اسلامی- پیشنهاد بنده دو قسمت است قسمت اولش را استرداد می‌کنم چون توافق شد برای دو ماه وظیفه کمیسیون این است که تا دو ماه گزارش خودش را بدهد ولی یک وظیفه دیگری هست برای دولتی که باید مذاکره بکند (جمال امامی- خود کمیسیون تعیین می‌کند) بنده خواستم اینجا پیشنهاد بکنم چون این نظر همه آقایان است و در جلسه خصوصی بنده دیدم زمزمه می‌کنند که دولتی هم که می‌خواهد مذاکره بکند کمیسیون بایستی که آن طرحی که تهیه خواهد کرد در آن معلوم بکند که در مدت دو ماه آن دولت وظیفه‌اش این است که تکلیف امر را معلوم کند برای این که به عقیده بنده بزرگ‌ترین قراردادها و مهم‌ترین مسائل سیاسی را می‌شود در دو ماه حل کرد تا چه رسد به یک موضوعی که خیلی روشن است از جهت دیگر هم بنده عقیده دارم که بایستی این کار یک مدتی داشته باشد زیرا که در چند سال قبل از اینجا عرض کردم اوضاع و احوال دنیا امروز فرصت بسیار خوبی داده که در استیفای منافع و حقوق ملت ایران ما امروز قیام بکنیم ممکن است اگر شش ماه، دو ماه دیگر تأخیر شود این فرصت به دست ما نیاید امروز با اوضاع و احوال دنیا ما باید هر چه زودتر بیش‌تر کار بکنیم زودتر انجام بکنیم من حتی از آقایان اعضای کمیسیون نفت تقاضا می‌کنم بلکه بتوانند ظرف یک ماه این گزارش را بدهند برای این که این فرصت شاید به دست نیاید چون آقای امامی و سایر آقایان گفتند که این نظر در کمیسیون تأیید خواهد شد و ما بعداً هم می‌توانیم این پیشنهاد را بکنیم من این پیشنهاد را استرداد می‌کنم (صحیح است)
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(پیشنهاد آقای حائری‌زاده به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
عبارت ذیل را پیشنهاد می‌نمایم:
به جای «در ظرف ۲ ماه» نوشته شود «طبق ماده ۳۶ آیین‌نامه»
حائری‌زاده.
حائری‌زاده- من استرداد می‌کنم که زودتر بگذرد.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای نبوی به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم به جای کلمه «وظیفه دولت را تعیین کند» نوشته شود«رویه و زمینه‌ای که دولت باید طبق آن مذاکره کند»
نبوی.
رئیس- آقای نبوی بفرمایید.
نبوی- در اینجا در طرح نوشته شده است که وظیفه دولت را تعیین می‌کند در حالی که به موجب قانون مهر ۲۶ وظیفه دولت تعیین شده دولت به موجب آن قانون موظف بوده است که استیفای منافع مملکت را در موضوع نفت بکند پس این وظیفه است و تعیین شده است این کاری که ما حالا می‌خواهیم به موجب این طرح انجام بدهیم این چیزی است که در واقع وظیفه کمیسیون نفت بوده است لایحه به کمیسیون نفت رفته است آقایان آنجا زحمت کشیده‌اند چند ماه صرف وقت کرده‌اند بسیار هم خوب عمل کرده‌اند مجلس هم از عمل کمیسیون بسیار راضی است ولی کمیسیون باید بعد از آن که قرارداد الحاقی را رد کرد و کافی ندانست نظریه‌ای می‌داد و زمینه‌ای برای مذاکره آینده تعیین می‌کرد صورت مذاکرات کمیسیون هم که آقای مکی طبع کرده بودند و بنده خواندم دیدم که کمیسیون خودش هم متوجه این معنی بوده و در آنجا که مذاکره شده بسیاری از آقایان در کمیسیون عقیده داشته‌اند که ما بعد از رد قرارداد الحاقی باید نظریه‌ای بدهیم و باید بگوییم دولت چه باید بکند و عقیده ما که در این کارها وارد شده‌ایم و رسیدگی کرده‌ایم چیست؟ و به چه صورت استیفای منافع ملت ایران باید به عمل بیاید حالا آن روز این کار نشده ما فعلاً می‌خواهیم این کار را به موجب این طرح یعنی می‌خواهیم کمیسیون را موظف و مکلف کنیم که آن زمینه و رویه‌ای که دولت باید در آینده به موجب آن صحبت بکند و استیفای منافع ما را بکند معین بشود این کار را با ذکر کلمه وظیفه انجام نمی‌گیرد البته یک اصلاح عبارتی است بنده تصدیق می‌کنم ولی وظیفه آن معنی را نمی‌رساند زیرا وظیفه دولت به موجب قانون مهر ماه ۱۳۲۶ معین است پس رویه زمینه مذاکره باید معین بشود من استدعا می‌کنم آقایان موافقت بفرمایند طرح به این صورت اصلاح بشود به عقیده بنده بهتر است و به مقصود نزدیک‌تر.
جمال امامی- یک کلمه رویه هم اضافه بکنید.
رئیس- آقای حاذقی مخالفید؟ بفرمایید.
حاذقی- جریان امر این است که قانون مهر ۱۳۲۶ به موقع عمل و اجرا تا حال به این کیفیت گذاشته شده و منتهی شده است به این گزارش که دولت داد و کمیسیون نفت هم با مطالعه و دقت و بررسی و توجه فهمید که با این گزارش نمی‌شود حقوق ملت ایران را استیفا شده تلقی کرد این گزارش را هم که مجلس تأیید کرد پس در حقیقت ما می‌خواهیم با در نظر گرفتن اوضاع و احوال و شرایط حاضر و با در نظر گرفتن مجموع تقاضاها و تمایلات طبقات افراد این مملکت مجدداً در وظیفه دولت تجدید نظر کنیم و این کمیسیون با دقت در طی این مدت می‌نشیند و این اوضاع و احوال را در نظر می‌گیرد نظر آقایان نمایندگان محترم را که در مجلس فرموده‌اند و پیشنهاداتی که داده‌اند همه را مورد توجه قرار می‌دهد و مجدداً یک وظیفه تام و تمام و کاملی برای دولت‌هایی که در سر کارند در این امر مهم مملکتی معین می‌کند بنابراین اگر اجازه بفرمایند فقط کلمه رویه هم اضافه شود مانعی ندارد.
دکتربقایی- موافقت می‌کنند آقای نبوی که کلمه رویه به وظیفه اضافه شود و پیشنهادشان را پس می‌گیرند.
نبوی- بنده موافقم که کلمه رویه به وظیفه اضافه شود و بقیه را پس می‌گیرم.
رئیس- محتاج به رأی است عده کافی نیست (پس از لحظه عده کافی شد)
بعضی از نمایندگان- قرائت بشود.
صدرزاده- کلمه رویه بعد از وظیفه اضافه شود عبارت این طور خواهد بود «به کمیسیون مأموریت می‌دهد که با توجه به پیشنهادات آقایان نمایندگان در ظرف دو ماه گزارشی مبنی بر تعیین وظیفه و رویه دولت تهیه و برای تصویب به مجلس شورای ملی تقدیم نماید»
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد دو پیشنهاد دیگر بیش‌تر نیست قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای فقیه‌زاده به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که آقایان نمایندگان حق داشته باشند پیشنهادات خود را راجع به نفت به کمیسیون بدهند.
جمال امامی- این که واضح است.
فقیه‌زاده- بنده مختصر توضیحی دارم.
آزاد- در آیین‌نامه تصریح دارد این که پیشنهاد نمی‌خواهد.
فقیه‌زاده- آقای رئیس اجازه می‌فرمایید عده حاضر در مرکز الآن ۱۲۲ نفر است ما فعلاً نود و دو نفر بیش‌تر در مجلس نیستیم یک عده‌ای از آقایان علاقه‌مند در این کار هستند که الآن در جلسه نمی‌باشند برای حفظ حقوق آنها استدعا می‌کنم آقایان موافقت بفرمایند هر پیشنهادی دارند به کمیسیون بدهند.
جمال امامی- این که در طرح تصحیح شده.
دکترمعظمی- بنده مخالفم.
رئیس- این که رأی نمی‌خواهد مخالفی ندارد کمیسیون قبول می‌کند پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای صفایی به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم مجلس اجازه می‌دهد در ظرف یک هفته آقایان نمایندگان هرگونه پیشنهادی که دارند تقدیم کمیسیون مخصوص نفت بنمایند و کمیسیون با توجه به پیشنهادات واصله اتخاذ تصمیم می‌نماید.
رئیس- آقای صفایی.
صفایی- موضوع جریان از این قرار است پیشنهاداتی که می‌توان داد در شور اول و ظرف شروع شور دوم است طبق نظامنامه ماده ۱۲۳ می‌شود پیشنهادات را آقایان نمایندگان در شور اول و در ظرف شروع به شور دوم بدهند و به مجرد این که کمیسیون شروع به کار کرد هیچ‌گونه پیشنهادات جدیدی نمی‌شود داد در صورتی که این طرح اگر همین موضوع شور ثانی لایحه نفت باشد یعنی ما رأی بدهیم که آن طرح
پیشنهادی کمیسیون نفت برای شور دوم برگردد بنابراین به مجردی که کمیسیون شروع به کار کرد پیشنهاداتی که در این موضع داشته باشیم نمی‌توانیم بدهیم.
جمال امامی- این طور نیست.
صفایی- این طور است ما فردا گیر می‌کنیم با این نظامنامه چه ضرر دارد اگر موافقت بفرمایید در ظرف یک هفته بعد از تشکیل کمیسیون آقایان نمایندگان هر پیشنهاد اصلاحی داشته باشند بدهند چه مانعی دارد که این اجازه داده شود و بعد ما گرفتار نظامنامه نشویم و آقایان نگویند پیشنهاداتی خارج از وقت رسیده و یک نماینده‌ای بگوید حق من تضییع شده این موضوع به هیچ جا بر نمی‌خورد و تقاضا می‌کنم آقایان با این پیشنهاد موافقت بفرمایند.
رئیس- آقای تیمورتاش شما مخالفید؟
تیمورتاش- بنده در اصل مخالفتی ندارم از لحاظ مدت مخالف هستم این مدت یک هفته کم است دو هفته باشد.
رئیس- دو هفته باشد، آقای صفایی.
صفایی- موافقم دو هفته باشد آقایان هم استدعا می‌کنم موافقت بفرمایند.
رئیس- مخالفی نیست؟ (گفته شد خیر) آقایانی که موافقند در ظرف دو هفته پیشنهادات داده بشود قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد دیگر پیشنهادی نیست پس در ماده واحده یک پیشنهاد اصلاحی آقای تیمورتاش دادند قبول شد و یک اصلاحی آقای نبوی دادند قبول شد و یکی هم همین موضوع دو هفته رأی گرفته می‌شود با این اصلاحات به این ماده واحده آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
۶- اخذ رأی و تصویب گزارش راجع به تفاوت حقوق بازنشستگی افسران و درجه‌داران و افراد ارتش
رئیس- یک رأی هم باید بگیریم راجع به افسران بازنشسته.
معدل- آقا راه اهواز به شیراز را هم رأی بگیرید.
رئیس- بعد از این عده فعلاً ۹۴ نفر است (اسلامی- اصلاحی مجلس سنا چه شد؟) فعلاً رأی با ورقه می‌گیریم و عرض کردم یک کمیسیون حل اختلاف داریم فعلاً مالی تشخیص داده می‌شود.
با ورقه رأی می‌گیریم عده حاضر ۹۷ نفر راجع به افسران بازنشسته ارتش رأی گرفته می‌شود.
(اسامی آقایان نمایندگان به شرح زیر اعلام و در محل نطق اخذ آرا گردید)
اسامی نمایندگان: تیمورتاش، ابریشم‌کار، فرهودی، اردلان، رفیع، دکتر مجتهدی، صدری، عزیزاعظم زنگنه، بوداغیان، دکتر طبا، سالار سنندجی، منصف، جمال امامی، مکرم، دکتر معظمی، ذوالفقاری، پالیزی، فقیه‌زاده، حکیمی، فرامرزی، معین‌زاده، صدر میرحسینی، پناهی، شیبانی، صفوی، محمود محمودی، وهاب‌زاده، مهدی ارباب، سرتیپ‌زاده، امامی‌اهری، سلطانی، گنجه، دکتر شایگان، دکتر بقایی، حائری‌زاده، مکی، آزاد، دکتر نبوی، الله‌یار صالح، عماد تربتی، امیرنصرت اسکندری، گنابادی، نبوی، سلطان‌العلما، ناصر ذوالفقاری، کهبد، ابتهاج، اسلامی، گودرزی، دکتر جلالی، بهبهانی، ملک‌مدنی، دولتشاهی، قهرمان، حمیدیه، دکتر علوی، امیری، افشار صادقی، نریمان، ناظرزاده، طاهری، مهدوی، ثقةالاسلامی، بهادری، عباسی، آصف، صفایی، قرشی، بزرگ‌نیا، قبادیان، غضنفری، ظفری، دکتر کاسمی، تولیت، گرگانی، عرب‌شیبانی، سالار بهزادی، آبکار، شادلو، مخبر فرهمند، عامری، دکتر کیان، هراتی، برومند، کوراوغلی، امیر افشاری، دهقان، مرتضی حکمت، رضوی، معدل، دکتر برال، رستم گیو، حاذقی، دکتر سیدامامی، خسرو قشقایی، غلامرضا فولادوند، صدرزاده.
(شماره آرای به عمل آمده نتیجه به قرار ذیل بود)
ورقه سفید ۸۵ بی‌اسم. علامت امتناع سه برگ
رئیس- لایحه تفاوت حقوق افسران بازنشسته با ۸۵ رأی موافق تصویب شد.
اسامی رأی دهندگان: آقایان دکتر کاسبی، ابریشم‌کار، سنندجی، حسن مکرم، محمد ذوالفقاری، معین‌زاده، باقری، عزیزاعظم زنگنه، فرهودی، آرام، بوداغیان، حسین کوراوغلی، هراتی، نصرالله شادلو، پطرس آبکار، دکتر کیان، عباس قبادیان، علی بزرگ‌نیا، عرب‌شیبانی، محسن طاهری، قراگوزلو، صفایی، احمد وهاب‌زاده، صدر میرحسینی، امامی‌اهری، گرگانی، دکتر مجتهدی، ناصر صدری، ناظرزاد، عباسی، محمد قرشی، دکتر حسن علوی، ناصرقلی اردلان، ارباب گیو، مرتضی حکمت، رضوی، معدل، برومند، صفوی، شیبانی، حکیمی، مهدی ارباب، سالاربهزادی، آصف، منصف، عامری، دکتر نبوی، محمود محمودی، عماد تربتی، گنابادی، اسکندری، گنجه، قهرمان، سعید مهدوی، بهادری، حمیدیه، اسلامی، ملک‌مدنی، حبیب پناهی، مخبر فرهمند، ظفری، گودرزی، سرتیپ‌زاده، نبوی، دکتر جلالی، بهبهانی، غلامرضا فولاوند، خسرو قشقایی، غضنفری، پالیزی، دکتر امامی، صدرزاده، فقیه‌زاده، فرامرزی، دکتر طبا، تیمورتاش، امیر افشاری، دهقان، حاذقی، دکتر برال، افشارصادقی، ابتهاج، سلطاتی، کهبد، ذوالفقاری، دولتشاهی، ثقةالاسلامی.
ورقه سفید (بی‌اسم) سه برگ
۷- معرفی آقای مهندس مصدق به معاونت وزارت راه و تقدیم سه فقره لایحه به وسیله آقای وزیر راه
رئیس- آقای وزیر راه.
عباس اسلامی- بنده طبق ماده ۱۶۸ اخطار نظامنامه‌ای دارم.
وزیر راه- بنده می‌خواستم آقای مهندس مصدق را که یکی از مهندسین با تجربه و مطلع وزارت راه هستند به معاونت وزارت راه معرفی کنم (نمایندگان- مبارک است مبارک است) و ضمناً دو سه لایحه است که می‌خواستم از فرصت استفاده کنم و تقدیم مجلس نمایم یکی راجع به ورثه مرحوم مهندس ضیا است که از صاحب‌منصبان وزارت راه بوده‌اند (صحیح است) (اسلامی- آقا اینها لایحه است یا مانور است) عرض کنم لوایح دیگری هست راجع به استخدام متخصصین برای راه‌آهن و اداره هواپیمایی کشوری این را هم تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
آزاد- این متخصصین انگلیسی هستند؟
۸- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
اسلامی- بنده طبق ماده ۱۶۸ اخطار دارم.
رئیس- اخطار شما راجع به سؤالات است یک روز را می‌خواهیم معین کنیم برای این سؤالات.
اسلامی- چون ماده ۱۶۸ نوشته است که فی‌المجلس هم می‌توانید این کار را بکنید ملاحظه بفرمایید نظامنامه را.
رئیس- باید از مورد سؤال مطلع باشند و به ترتیب مقرر در ماده واحده ۱۶۷ باید باشد فعلاً جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز یکشنبه خواهد بود دستور هم لایحه مربوط با آقای ملک‌الشعرا و راه شیراز به اهواز و نوبت نطق قبل از دستور آقایان هم محفوظ است برای جلسه دیگر
(جلسه ۴۰ دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت