مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ دی ۱۲۸۸ نشست ۳۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۱ دی ۱۲۸۸ نشست ۳۹
جلسة ۳۹
مذاکرات یوم چهارشنبه ۲۹ شهر ذی حجه الحرام ۱۳۲۷
مجلس دو ساعت و چهل دقیقه قبل از غروب منعقد خلاصه مذاکرات جلسه قبل را معاضد الملک قرائت کردند.
وحیدالملک ـ در عنوان می‌نویسند خلاصه مذاکرات چون خیلی چیزها می‌شود در مجلس که مذاکرات نیست منجمله انتخاب کمیسیونهاو سئوالات از وزراء و غیره خوب است صورت مجلس نوشته شود.
معاضدالملک ـ دیروز در انتخاب کمیسیون داخله بنده را هم جزو آنها انتخاب کردند چون جلسه ختم شد ممکن نشد بنده عرض خودم را بنمایم نظر به اینکه در هیئت رئیسه خیلی کارهای مهم ببنده رجوع می‌شود علیهذا از عضویت کمیسیون داخله استعفا دارم.
میرزا مرتضی قلیخان ـ بنده عرض می‌کنم خوب است کسی که بعد از ایشان اکثریت دارد اسمش خوانده شود به جای ایشان معین شود.
رئیس ـ اگر استعفای ایشان را بپذیرید باید همینطور کرد.
مؤتمن الملک ـ بنده عقیده‌ام این است که مجلس استعفای ایشان را بپذیرد زیرا که صورت مجلس را مطابق نظامنامه دیگران باید بنویسید در تحت نظارت منشیان و اگر هم بخواهیم بر وفق نظامنامه عمل کرده باشیم نباید استعفای ایشان را پذیرفت.
رئیس ـ اما التفات بفرمائید تا وقتی که رئیس دارالانشاء و رئیس کابینه معین شود یکی دو هفته طول دارد و آقای معاضد الملک می‌توانستند در جلسه در کمیسون حاضر نشوند لکن به موجب نظامنامه نباید سه جلسه غیبت نمایند علیهذا استعفا می‌دهند.
کاشف ـ دیروز هم عرض کردم خوب است وکلائی که نمی‌توانند در هر کمیسیونی قبول عضویت نمایند قبلاً بفرمایند که بعد از انتخاب دچار مشکلات نشویم و حالا اگر استعفای ایشان قبول شود شاید دیگری هم از کمیسیون دیگری استعفا بدهد.
رئیس ـ صحیح است لکن ایشان عذر موجه دارند برای طفره و مسامحه از کار نیست.
وکیل الرعایا ـ اگر مجلس استدعای بنده را بپذیرد هیئت رئیسه بعد از آنکه انشاء صورت مجلس را از گردن آنها بردارند باز به قدری کار هست که خوب است دیگر توقع کار از آنها نداشته باشد و یک رحمی به حال آنها بکنند چون بنده میدانم که هیئت رئیسه از صبح تا شام مشغول کار هستند.
سلیمان میرزا ـ آنکه آقای وکیل الرعایا گفتند قبول می‌شود ولی خوب است معین شود که مجلس من بعد عذری را نمی‌پذیرد.
تقی زاده ـ بنده در این مسئله هم رای هستم که نباید مجلس عذری را بپذیرد اگر چنانچه هیئت رئیسه اساساً نباید داخل کمیسیون شود صحیح است ولکن در نظامنامه داخلی که همچو چیزی نیست و اینکه می‌فرمایند دو هفته طول دارد تا رئیس دارالانشاء معین شود خوب است دو هفته به آنها مهلت داده شود تا دو هفته دیگر که دارالانشاء مرتب شود بعد در کمیسیون مشغول کار شوند زیرا که از وجود آنها انتفاعاتی حاصل می‌شود و اینکه می‌فرمایند سه جلسه نمی‌توان غیبت کرد در صورتی است که عذر موجه نداشته باشند و اینطور نیست می‌توانند تا دو هفته که دارالانشاء مرتب نشده در کمیسیون حاضر نشوند و هر چند جلسه طول کشید جز غیبت محسوب ننمائیم.
متین السلطنه ـ دیروز قرار شد آقایان در شعبات خود حاضر شوند رئیس و منشی خود را معین نمایند و در شعبه اول به واسطه اینکه آقایانی که عرض می‌کنم، آقایان آقا سید محمد رضا، آقای حاجی میرزا رضاخان، معز الملک غایب بودند ممکن نشد رئیس و منشی خود را انتخاب کنند حالا خوب است از طرف هیئت رئیسه تاکیدی در این باب بشود.
رئیس ـ آقای حاجی میرزا رضاخان از دیشب مأموریتی داشتند که امروز پی آن مأموریت رفته بودند و حالا آمده‌اند معزز الممالک هم مریض است.
آقا سید محمد رضا ـ بنده هم عذر داشتم به واسطه اینکه وزراء آمده بودند نتوانستم حاضر شوم.
(معاضد الملک راپورت شعبه سوم را قرائت کرد).
وزیر زاده ـ شعبه پنجم هم امروز تشکیل شد رئیس ومنشی خود را معین کردند ولی بنده چون در کمیسیون خارجه احضار شدم موقع نشد.
(لسان الحکماء راپورت شعبه دوم را قرائت کردند).
افتخار الواعظین ـ عرض می‌کنم که اعضای محترم شعبه ششم صبح چهار نفر غایب بودند آقامیرزا اسمعیل نوبری که مأموریت مخصوص داشتند و آقا شیخ محمد خیابانی و آقای حاج محمد کریم خان و آقای شیخ محمد حسین خان یزدی و در یک ربع قبل از این منعقد شد ورقه رای توزیع شد ذکاءالملک پست ریاست و آقا سید حسین اردبیلی به سمت منشی گری معین شدند.
رئیس ـ راپورت باید کتبی باشد حالا شروع می‌شود به انتخاب اعضای کمیسیون نظام شش نفر برای کمیسیون نظام انتخاب می‌شود به طریق جمعی.
مؤتمن الملک ـ خوب است قبل از اینکه رای در این باب بدهیم برویم کمیسیون بودجه و مبتکرات را معین کنیم.
رئیس ـ بعد از آنکه در این باب رای گرفته شد سه نفری که برای استخراج آراء معین می‌شود با یک نفر دیگر می‌روند مشغول استخراج می‌شوند ما مشغول آن کار می‌شویم ولی قبل از آن یک کاری داریم و آن این است نوشتجاتی که به مجلس رسیده است صورت آنها خوانده می‌شود که رای مجلس در باب آنها معلوم شود که به کمیسیونها رجوع شود یا طور دیگری رفتار شود حالا اسامی اشخاصی که در دو کمیسیون انتخاب شدند برای اطلاع آقایان قرائت می‌شود:
(ذکاءالملک اسامی را قرائت نمودند: معاضد الملک، مؤتمن الملک، نواب، اسرالله میرزا، وزیر زاده.)
میرزا اسدالله خان ـ ما از وجود آقای مؤتمن الملک و آقای تقی زاده در کمیسیون بودجه و قوانین و مالیه می‌توانیم انتفاعات حاصل نمائیم ولی از یک طرف خوشبخانه و از طرف دیگر بدبختانه آقای مؤتمن الملک در کمیسیون خارجه انتخاب شده‌اند و ما به موجب نظامنامه نمی‌توانیم ایشان را در دو کمیسیون دیگر انتخاب نمائیم خوب است کمیسیون بودجه را خارج از این چند کمیسیون فرض کنیم تا بتوانیم ایشانرا انتخاب کنیم.
رئیس ـ اما میدانید استعفای ایشان از کمیسیون خارجه پذیرفته نمی‌شود.
میرزا اسدالله خان ـ عرض نمی‌کنم استعفای ایشان قبول شود عرض می‌کنم طوری باشد که حق داشته باشیم ایشان را انتخاب کنیم.(رای گرفته شو و آقایان مفصلت الاسلامی برای استخراج آراء به قرعه معین شدند و رفتند به اطاق دیگر. آقا میرزا محمد نجات، اسدالله خان، آقا سید حسین اردبیلی).
رئیس ـ تا آقایان در آن اطاق استخراج می‌نمایند صورت نوشتجات قرائت می‌شود.
(صورت نوشتجات از وزارت مالیه)
۱۵ طغری نوشته در خصوص متوفیات ـ ایضاً در خصوص ۲۵ تومان نقد و ۲ خروار گندم که وزیر اکرم از مواجب خودش خواسته است در حق ورثه مرحوم قاضی برقرار شود ـ قانون محاسبات بودجه نوشتجات راجعه به جیره و مواجب مقطوعی امیر مفخم در خصوص تعمیرات کشتیهای خلیج فارس ـ وارث مشهدی محمد مقتول مجاهد ـ در خسوس مرد آباد سالار الدوله ـ در خصوص اینکه قانون متوفیات به ما قبل آن شامل می‌شود و در باره اشخاصیکه فرمان صادر نکرده‌اند یا فرمانشان ناقص مانده ـ در باب بقیه مخارج اکمال تحصیل حصن السلطنه.
(نوشتجات از وزارت داخله) در خصوص مناقشه بسطام و شاهرود در مسئله محل انجمن ـ ایضاً نوشتجات را جعه به مناقشات ساری و بار فروش ـ ایضاً راجع به مناقشه بین سمنان و دامغان در باب محل انجمن ـ در باب محبوسین باغ شاه ـ درباب انتخابات گلپایگان و خوانسار ـ در باب قرارنامه گوشت و مالیات چارکی یکعباسی برای لوله کشی (نوشتجات از وزارت فوائد عامه) امتیاز نامه باورسازی ـ در خصوص اراضی بائره واقعه در پنج فرسخی قسم راجع به جنگل مازندران و گیلان خصوصاً آستارا.
(از وزارت امور خارجه) در باب بقیه مخارج اکمال حصن السلطنه در باب مواجب مؤید السلطان ـ ایضاً راجع به مواجب مفتاح الملک ـ اصلاحات ضروری وزارت امور خارجه نوشتجات از اسلامبول در باب مناقشه بین اعضای انجمن سعادت.(از وزارت پست و تلگراف) در خصوص تخفیف اجرت پست و مخابرات تلگرافی نسبت به ادارات جرائد ـ دو فقره اظهار کتبی راجع به مقاطعه تلگراف خانه و پست خانه از یک نفر انگلیسی در خصوص معادن نفظ ـ راپورت کمیسیون در باب مناقشه بین بلدیه و مالیه و نوشتجاتی در این خصوص از وزارت مالیه و داخله رسیده است کاغذ شاهزاده ظل السلطان از پاریس.
رییس- نوشتجاتی که به نظر مجلس رسیده است - لایحه راجع به طلا شویی کویر مرکزی- انحصار فروش کبریت و کاغذ سیگار - تقاضای ارامنه در خصوص پذیرفتن دو نفر نماینده از آنها راپورت کمیسیون اعتبارنامه‌ها (گفته شد لایحه بلورسازی به مجلس آمده است.)
رئیس ـ صحیح است اما نظر مجلس درست به او تعلق نگرفت حالا چنانچه مجلس صلاح میداند هیئت رئیسه اینها را به کمیسیون که در آنجا ملاحظه شده بعد به مجلس بیاید
وکیل الرعایا ـ همانطور که فرمودید بنده صحیح میدانم غیر از فقره محبوسین باغ‌شاه که آنها در یک موقع مقصر پلتیکی بودند بلکه به بعضی از آنها هم نسبت جمحه و جنایت می‌دادند اگر هم نبودند آنها مقصر که بودند اینها را چرا به مجلس می‌آورند ابداً تکلیف مجلس نیست با این طور نوشتجات وقت خود را صرف کند.
رئیس ـ اگر بخواهید در جزئیات اینها مذاکره کنیم خیلی طول خواهد کشید فقط باید فهمید که رجوع به کمیسیونها بشود یا خیر.
افتخار الواعظین ـ عقیده بنده هم این است که رجوع به کمیسیون شود.
تقی زاده ـ بنده گمان می‌کنم همه اینها را نمی‌توان به کمیسیون رجوع نمود ولی به موجب نظامنامه اگر اینها قابل توجه شود باید به کمیسیونها رجوع شود بعضی از اینها هست که اساساً باید رد کرد و بعضی از آنها هم حضوری وزیری که او را پیشنهاد کرده لازم دارد که با حضور او مذاکره شود.
رئیس ـ اگر بخواهیم به وزارت خانه عودت دهیم خیلی طول می‌کشد.
تقی زاده ـ عرض نکردم عودت داده شود.
افتخارالواعظین ـ در باب توجه و عدم توجه چون از وزارت خانه‌ها آمده است باید قابل توجه بدانیم.
کاشف ـ در خصوص تخفیف اجرت پست آنروز در اینجا مذاکره شد.
رئیس ـ بلی اما برای اینکه کمیسیون نداشتیم فقط یک دفعه خوانده شد و تکلیف او معلوم نشد حالا هر کس تصویب می‌نماید به کمیسیون رجوع شود قیام کند (اکثر وکلا قیام کردند)
(معاضد الملک راپورت کمیسیون تفتیش جواهرات را قرائت کردند).
مؤتمن الملک ـ عده کمیسیون بودجه را باید معین کرد که دوازده نفر باشد یا هیجده نفر.
رئیس ـ کمیسیون بودجه را اگر مجلس صلاح میداند هیجده نفر قرار بدهد.
مؤتمن الملک ـ بنده مقصودم این بود که چون عده کافی نیست فعلاً ۱۲ نفر باشد و بعد که وکلا از ولایات رسیدند اضافه شود.(ورقه رای برای انتخاب اعضای کمیسیون عدلیه توزیع شد).
رئیس ـ برای کمیسیون عدلیه دیروز در اینجا گفته شد که شش نفر انتخاب شود حالا ورقه رای برای اخذ رای توزیع شد که شش نفر به طریق جمعی انتخاب نمایند.(مستخرجین آراء کمیسیون نظام آمدند
(. دکتر امیرخان ۵۰ رای، فاتح الملک ۴۹ رای، معززالملک ۴۸ رای، حکیم الملک ۴۲ رای، حاجی محمد کریمخان ۳۷ رای، لسان الحکماء ۳۰ رای.)
حاج سید نصرالله ـ چون که گفته شد هر کس در هر کمیسیون نمی‌آید قبول عضویت ننماید قبلاً اطلاع بدهد لهذا بنده عرض می‌کنم بنده را جزو کمیسیون عدلیه انتخاب ننمایند.
وزیر زاده ـ استعفای آقا را نیاید پذیرفت.
رئیس ـ خیر استعفای ایشان پذیرفته نمی‌شود.(برای استخراج آراء به قرعه متین السلطنه اسدالله خان ناصر الاسلام معین شدند و در اطاق دیگر استخراج نمایند)(پس از ۱۵ دقیقه تنفس مجدداً مجلس تشکیل شد).
رئیس ـ قبل از این که شروع شود به انتخاب کمیسیون محاسبات خوب است معین بشود که مباشرین می‌توانند داخل این کمیسیون شوند یا خیر چون در نظامنامه تصریح در این باب نشده و لکن یک مواد دیگری هست که از آنها معلوم می‌شود نباید داخل باشند پس از این را آقایان مسبوق باشند و انتخاب نکنند.
(مستخرجین آراء کمیسیون عدلیه آمدند،)
(آقا شیخ ابراهیم زنجانی ۴۲ رای، حاجی سید نصرالله ۳۹ رای، آقا شیخ اسمعیل هشترودی ۳۷ رای، سلیمان میرزا ۳۷ رای، آقا سید محمد رضا ۳۴ رای، آقا شیخ رضای دهخوارقانی ۱۸ رای).
اسدالله میرزا ـ این راپورت کمیسیون خارجه است و گویا ترتیب این است که مخبر کمیسیون راپورت را باید بخواند و به هیئت رئیسه تقدیم نماید این است که قرائت می‌شود.(قرائت نمودند و به رئیس دادند).
رئیس ـ شروع می‌شود به انتتخاب کمیسیون مالیه گفته شد ۱۲ نفر لازم است برای اینکه شاید بخواهند کمیسیونی تشکیل بدهند.
وحید الملک ـ بنده یک سئوالی دارم کمیسیون بودجه از این کمیسیونها مجزا شده یا خیر؟
رئیس ـ بلی مجزا شده.
وحید الملک ـ آیا کسی در دو کمیسیون عضویت دارد می‌تواند در کمیسیون بودجه عضو بشود یا خیر؟
رئیس ـ بلی می‌تواند.
(در این موقع راپورت شعبه اول و دوم و چهارم و پنجم و ششم قرائت شد راپورت کمیسیون داخله را متین السلطنه و راپورت کمیسیون نظام را لسان الحکما قرائت کردند)
(ورقه رای برای انتخاب اعضای کمیسیون مالیه منتشر شده و رای گرفته شد).
رئیس ـ چون استخراج آراء برای این کمیسیون طول خواهد کشید ۱۵ دقیقه تنفس شده و بعد از استخراج آراء را مجدداً مجلس خواهد شد.
(در این وقت تنفس شده و بعد ار ۱۵ دقیقه مجددآً مجلس منعقد گردید).
ذکاءالملک ـ اسامی اشخاصی که برای کمیسیون مالیه انتخاب شده‌اند قرائت می‌شود صدیق حضرت ۵۰ رأی. اسدالله میرزا ۴۲ رأی. تقی زاده ۳۸ رأی. حسنعلی خان ۳۷ رأی. وکیل الرعایا ۳۳ رأی. ابوالقاسم میرزا ۳۰ رأی. میرزا مرتضی قلی خان ۲۶ رأی. معتمد التجار ۲۶ رأی. مؤتمن الملک ۲۵ رأی. فهیم الملک ۲۳ رأی. معین الرعایا ۲۱ رأی. وکیل التجار ۲۱ رأی. منتصر السلطان ۲۲ رأی.
مؤتمن الملک ـ بنده عرض کردم اسم بنده را ننویسند باز نوشتند حالا هم استعفا دادم.
رئیس ـ آقای مؤتمن الملک استعفا دادند.
اسدالله میرزا ـ بنده چون کمیسیون عدلیه را مهم می دانم می‌خواهم یک پیشنهادی بنمایم اگر مجلس رأی می‌دهد یک نفر دیگر بر عده آن کمیسیون افزوده شود.
حاجی سید نصرالله ـ بنده هم عقیده‌ام این است که یک نفر باید افزوده شود.
آقای شیخ اسمعیل هشترودی ـ بنده هم عرض می‌کنم همان طور که گفتند صحیح است لازم است یک نفر افزوده شود که از قوانین خارجه هم اطلاع داشته باشد و بنده پیشنهاد می‌کنم که هرگاه مجلس صلاح بداند آقای ممتاز الدوله را انتخاب کند (در این باب قدری مذاکره شد).
رئیس ـ در این مسئله رأی می‌گیریم هر کس تصویب می‌نماید که یک نفر به عده کمیسیون عدلیه افزوده شود قیام نماید (اغلب قیام نمودند).
رئیس ـ حالا دو ورقه داده می‌شود یکی برای آن یک نفر که باید برای کمیسیون عدلیه انتخاب شود یکی دیگر برای انتخاب شش نفر به جهت کمیسیون معارف.
فهیم الملک ـ آن دو نفری که در کمیسیون مالیه عده آراء در حقشان مساوی بود کدام یک انتخاب شدند.
رئیس ـ اگر استعفای مؤتمن الملک قبول است هر دو نفر آنها عضوند.
ناصر الاسلام ـ هر چند مجلس می‌تواند استعفای هر کس را قبول نکند ولی باید ملاحظه شأن و رتبه و حال او را هم کرد که آیا او به رحمت فوق العاده خواهد افتاد و یا خیر باید حتی الامکان ملاحظه حال او را نمود (ورقه رأی برای انتخاب شش نفر جهت کمیسیون معارف و یک نفر برای کمیسیون عدلیه منتشر و رأی گرفته شد) و صدیق حضرت و وکیل الرعایا و وحید الملک برای استخراج آراء به قرعه معین شدند اشخاص ذیل برای کمیسیون معارف انتخاب شده بودند و ذکاء الملک اسامی ایشان را قرائت کردند: ذکاء الملک ۴۳ رأی. آقا سید حسن اردبیلی ۳۴ رأی. دکتر علی خان ۳۴ رأی. سلیمان میرزا ۳۲ رأی. میرزا محمد علی خان ۲۲ رأی. وحید الملک ۲۴ رأی.
(یک نفر برای کمیسیون عدلیه رأی گرفته شده بود آقای ممتاز الدوله به ۳۵ رأی منتخب شدند.)
رئیس ـ حالا می ماندکمیسیون پست و تلگراف و تجارت و صناعت که باید ۹ نفر به طریق جمعی انتخاب شوند اسامی اشخاصی که قابل انتخاب نیستند یعنی در دو کمیسیون انتخاب شده‌اند قرائت می‌شود (ذکاء الملک به قرار ذیل قرائت نمودند):
مرتضی قلیخان. حاجی محمد کریم خان. ممتاز الدوله. وحید الملک. سلیمان میرزا. تقی زاده. (اسامی وکلا برای حاضر و غایب بودن قرائت شد) اشخاص مفصله الاسامی ذیل در آخر غایب بودند:
معزز الملک مریض. اسدالله میرزا. آقا شیخ محمد حسین یزدی. دکتر امیرخان. میرزا داودخان. تقی زاده. آقای سید محمد رضا. میرزا احمد قزوینی. آقا شیخ اسمعیل هشترودی. آقا میرزا اسمعیل نوبری. آقا شیخ محمد خیابانی. میرزا محمد نجات. وزیر زاده تب کردند و رفتند. ابوالقاسم میرزا. میرزا ابراهیم خان. میرزا مرتضی قلیخان. فاتح الملک.
مؤتمن الملک ـ در باب کمپانی نان سئوالی از وزیر داخله داشتم معلوم نشد.
رییس- دو سوال جنابعالی نوشته شد ولی هنوز جواب نیامده.
ارباب کیخسرو ـ غائبین آخر جلسه را نمی‌توان جزو غایب فرض نمود و دیگر در صورتیکه به آنها اخطار شود که آخر مجلس کی است و در آخر وکلا را حاضر غایب می‌نمایند.
رئیس ـ جلسه آتیه فردا سه ساعت به غروب مانده است و اگر این کمیسیون معین شده بود فردا قبل از وقت وکلای محترم می‌آمدند به شعبات و آن دو کمیسیون را معین می‌کردند ولی چون معین نشده اول مجلس تشکیل شده انتخاب آن کمیسیون می‌شود و بعد می‌روند به شعب و آن دو کمیسیون را معین می‌نمایند.
(مجلس یک ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد).