مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ امرداد ۱۲۸۹ نشست ۱۲۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۱ امرداد ۱۲۸۹ نشست ۱۲۸
جلسه ۱۲۸
صورت مشروح روز شنبه هفتم شهر شعبان المعظم ۱۳۲۸
مجلس دو ساعت و ربع قبل از ظهر در تحت ریاست آقای ذکاءالملک تشکیل شد.
صورت مجلس روز پنج شنبه را آقای معاضد الملک قرائت نمودند.
رئیس ـ در باب صورت مجلس اگر ملاحظاتی هست بفرمائید.
محمد هاشم میرزا ـ عرضم این بود که یادآوری شود که اقایانی که آن روز تشریف نداشتند در صورت مجلس نوشته شده تا مسبوق شوند تشریف بیاورند شاید اتفاق حاصل شود حالا که نوشته شده عرضی ندارم.
ابو القاسم میرزا ـ بنده را در جزء غائبین نوشته بوند در صورتی که اجازه خواسته بودم.
دکتر علیخان ـ آن روز در اینجا در خصوس مستشارهای خارجه بنا شد که به کمیسیون خارجه رجوع شود و بعضی اظهار داشتند که به کمیسیون خارجه رجوع شود و بعضی اظهار داشتند که به کمیسیون دیگر رجوع شود و راپورت بیاید معلوم نشد به کجا رجوع شود.
رئیس ـ قرار شده به کمیسیون خارجه رجوع شود بعد اگر بنا شد به کمیسیونهای دیگر رجوع شود معلوم خواهد شد.(رئیس صورت مجلس را امضاء نمود.)
حاجی سید ابراهیم ـ دو کمیسیون معین شد برای بعضی مذاکرات یکی کمیسیون ده نفری و یکی کمیسیون تفتیش مالیه و تاکنون مسبوق نشدیم میخواستم عرض کنم که بنا بود تا یک هفته دیگر راپورت داده شود و داده نشده است خوب است هر چه زودتر راپورت خودشان را بدهند تا مطلع بشویم و اگر هم مانعی دارند بفرمایند که هر چه زودتر رفع شود و راپورت بدهند چه اقداماتی کرده اند حالا مدتی است که در شعبه اعانه مذاکره کرده و معطلند در صورتی که در یک شعبه اش آن قدر مذاکره شود در شعبات دیگرش یک سال طول خواهد کشید مطلب دیگر اینکه وزرائی که تازه معین شده اند میخواستم از آنها سئوال کنم امسال بودجه به مجلس خواهد آمد یا خیر.
اسدالله خان ـ اگر راپورت کامل بخواهید آن طوری که باید به این زودی نمیتوانیم راپورت بدهیم به واسطه اینکه این اتفاقات که پیش آمد مانع شد نتوانستیم یک جلسه دور هم بنشینیم و در این باب تفتیش بکنیم در هر صورت دوشنبه یک جلسه آخری در وزارت مالیه خواهد داشت و روز سه شنبه یک راپورتی اگر چه راپورت کامل آن طوری که من میخواهم به این زودی نخواهد شد معهذا روز سه شنبه امیداور هستم که راپورت مفصلی بدهیم.
حاج آقا ـ اگر چه بنده عرضم این بود برای اینکه در این مقام اتفاق حاصل شده است یک دفعه دیگر خوانده شده که شاید در نوبت سوم اتفاق آراء شود به واسطه اینکه به ۵۵ رأی انتخاب شده است خیلی خارج از ترتیب و پلتیک است که او را انتخاب ننمائیم و از او رفع ید کنیم و بع قرعه کسی را انتخاب کنیم که هیچ اسمی از او برده نشده و خیلی خلاف انصاف میدانم عرض من این بود و امیدوارم که بعد از اتفاق حاصل شود و یک مطلب مهمی در نظر دارم و لازم است در این موقع
اظهار نمایم و آن این است که یک کمیسیون ۱۰ نفری برای تشخیص فروض دولتی در چهار ماه قبل که هنوز در این اطاق نیامده بودیم انتخاب شد که صورت قروض دولتی را در اینجا بیاورد تا وکلا محترم از قروض دولتی را در اینجا بیاورد تا وکلا محترم از قروض دولت اطلاع داشته باشند و آن کمیسیون هم منعقد بود و کار هم نمیکردند امیدوارم که اگر آن کمیسیون کار خودش را انجام داده راپورت این را در مجلس بخواهند بلکه صورتی نوشته طبع شود و بین تمام وکلا توزیع گردد که وکلا بدانند امروز قروض دولت چیست و معاهده او چیست.
رئیس ـ مسئله کمیسیونها واقعا طوری که است که خیلی مختل است و خیلی کم منعقد میشود و کم کار میکند و علت بزرگی هم که برای این کار پیدا سده است این است که چون وقت مجلس تغییر کرد و به صبح افتاد کمیسیونهائی که موقع انعقاد آنها صبح شود نتوانستند که در اوقات صبح مشغول کارهای خود شوند بلکه بسیاری هم تعطیل شده است حالا استدعا میکنم از روسای کمیسیونها که در یک جلسه جمع شوند و هیئت رئیسه یا نقطه دیگر یک قرار قطعی در اوقات انعقاد خودشان بدهند و جدا در صدد تعیین اوقات انعقاد خودشان برایند و کارهائی را که ناتمام است تمام کنند بعضی کارها هم هست که هنوز شروع به آنها نشده است و بعضی وزارت خانه ها منتظر هستند که آن کارها بگذرد.
حاج آقا ـ آن اسامی را هم بفرمائید بخوانند.
رئیس ـ خوانده میشود.
معاضد الملک ـ آقای حاجی میرزا زین العابدین قمی ۵۵ رأی - آقای شیخ اسمعیل محلاتی ۵۴ رأی - آقای سید اسدالله قزوینی ۵۰ رأی - آقای ثقه الاسلام ۴۷ رأی - آقا میرزا سید محمد بهبهانی ۴۲ رأی.
رئیس ـ حالا در نوبت سوم شروع به انتخاب علما اعلام میکنیم امیدواریم که این دفع یک اتفاقی حاصل شود.
کاشف ـ در جلسه گذشته بعضی از آقایان امتناع کردند یعنی ورقه سفید دادند و این مطلب هم گفته شد که این رأی هم مثل سایر رأی ها است و هر کسی مجاز است که امتناع نماید ولی این را هیچ مقایسه نمیکنم با سایر رأی ها که در بعضی قوانین مطرح است که میتوانند امتناع کنند یا رأی بدهند در هر صورت باید انتخاب شود در این صورت استدعا میکنم از بعضی اقایانی که امتناع میکنند این دفعه امتناع نکنند بلکه اتفاق حاصل شود و دیگر دچار بعضی محظورات نشویم درباره این اقایانی که اسم برده شده اکثریت هم هست خوب است همین پنج نفر را بنویسید که دیگر معطل نشویم.
رئیس ـ البته میتوان خواهش کرد از آقایان که رأی بدهند و امتناع نکنند ولی سابقا هم گفته شد که مختارند چنانچه امتناع نکنند بهتر است.
حسن علی خان ـ بنده تقاضا میکنم در این موضوع آن قدر اصرار نکنند قانون اساسی میگوید که هر کس دو رأی خود مختار است و این تمنای آقایان میگوید که مجلس مجبور است که به اتفاق یعنی هر یک از نمایندگان مجبورند که به هر کدام میخواهند رأی بدهند این یک چیزی است سلب آزادی را خوهد کرد از وکلا هم کس مختار است هر طور میل دارد رأی بدهد حالا اگر نظر به نزاکت یک نفری گوید که نظر به اینکه اینها اکثریت دارند که اسامی آنها را بنویسیم بهتر است این یکمطلبی است که میشود پذیرفت ولی در دو جلسه است که میبینیم نمایندگان اصرار داند که کسانی که درباره اشخاص دیگر رأی داده اند رأی خودشان را پس بگیرند و مجبورند که اسامی این پنج نفر را بنویسند بنده این را نمیپذیرم یا هیچ نمیتوانم نمایندگان را مجبور کنم.
رئیس ـ خواهش میکنم دیگر مذاکره را در این باب ختم کنیم و رأی بگیریم که زودتر این عمل ختم شود.(ورقه رأی توزیع و اخذ شده جناب آقا میرزا مرتضی قلیخان با مستخرجین سابق:
آقایان: حاجی سید مدرسی - ضیا الممالک - دکتر علیخان مشغول استخراج آراء شدند چون آقا میرزا مرتضی قلیخان که اسامی را میخواندند مظنه حصول اتفاق به دست نیامده آقای دکتر اسمعیل خان اظهار نمود موضوع به دست آوردند اتفاق بود حالا که اتفاق به دست نیماید خواندن اینها چه فایده دارد.)
رئیس ـ باید تکلیف معلوم شود چون چند نفر تقاضا کرده اند که بیش از سه مرتبه رأی گرفته شود.
معاضد الملک ـ چه فایده دارد ده مرتبه هم رأی گرفته شود اتفاق حاصل نخواهد شد.
سردار اسعد ـ ده دقیقه اجازه تنفس بدهید بعد مذاکره شود بهتر است.
رئیس ـ یک پیشنهادی شده است خوانده میشود و در او رأی میگیریم.
(آقا میرزا ابراهیم خان پیشنهاد ذیل را قرائت کردند:
به واسطه اهمیت فوق العاده انتخاب هیئت محترمه نظار خمسه این بنده پیشنهاد مینمایم که تا پنج مرتبه رأی گرفته شود اگر اتفاق حاصل نشد آن وقت به قرعه اقدام شود.)
افتخار الواعظین ـ اولاً همان طوری که آقای حسن علی خان فرمودند کسی را مجبور نمیتوان کرد که حکما درباره پنج نفر رأی بدهد و بنده همچو میفهمم اگر بیست مرتبه رأی بگیریم کسانی که امتناع کرده اند باز امتناع خواهند کرد و مجبورشان هم نمیتوانیم بکنیم که رأی بدهند اتفاق حاصل نخواهد شد و ناچاریم مطابق قانون اساسی آخر الامر این هیئت محترمه نظار را به قرعه تعیین کنیم و بنده همگمان میکنم پنج دفعه سهل است اگر صد مرتبه هم انتخاب کنیم اتفاق حاصل نخواهد شد و رأی دهندگان را هم نمیتوان مجبور کرد که امتناع نکنند و حکما در باره این پنج نفر معین رأی بدهد.(گفتند صحیح است.)
رئیس ـ در این باب رأی میگیریم اگر مجلس تصویب کرد چه بهتر والّا به حکم قرعه تعیین میکنیم کسانی که تصویب میکنند که پنج مرتبه اخذ رأی کنیم قیام نمایند.(اغلب قیام نکردند.)
رئیس ـ تصویب نشد حالا شروع میکنیم به قرعه.
سردار اسعد ـ اگر ممکن شود از بین این بیست نفر آنهائی را که مجلس رأی داده است به قرعه معین شود.
رئیس ـ قرعه موافق قانون اساسی باید از بیست نفر باشد نمیشود پنج نفر از بیست نفر را به قرعه تعیین کرد.
سید حسین اردبیلی ـ نظر به اهمیت این انتخاب پیشنهاد میکنم که یک مرتبه دیگر رأی گرفته شود ولی مقدمه لازم دارد میخواهم که این نکته را خاطر نشان آقایان بنمایم انشاالله تعالی اتفاق حاضل شود اگر برای همه ایشان اتفاق حاصل نشد شاید برای بعضی از آنها حاصل شود و آن عرض بنده این است من تصور میکنم که اغلب آقایان که میخواهند رأی بدهند چون شناسائی کامل ندارند این است که این اختلافات پیش می آید که به اتفاق انتخاب نمیشوند مثلاً یکی از نمایندگان دو نفر دیگری سه نفر و دیگری چهار نفر را از بین آنها بهتر میشناسند از این جهت این اتفاق حاصل نمیشود حضرات ایات الله بر حسب اطلاعی که بنده دارم پنج نفر را نظر به این که موانع آنها کمتر است و میتوانند حاضر شوند معین کرده اند گمانم این است که اگر دست خط خوانده شده همه آقایان نمایندگان رأی بدهند و تردیدی نخواهند داشت و رأی خواهند داد درباره آن پنج نفر حالا نمیدانم آن دست خط را بخوانند یا نخوانند ولی میدانم که اگر خوانده شد شاید اتفاق حاصل شود اینکه آقایان تردید میکنند من تصور میکنم با این ملاحظه در این دفعه اتفاق رأی حاصل خواهد شد بعضی از نمایندگان اگر یکی را بر دیگری ترجیح بدهند اگر همه این بیست نفر فرد فردشان اشخاص ممتاز و دارای تمام شرایط هستند ولی وقتی میبینیم که مثلاً آقای شیخ عبدالله ۱۴ رأی دارند دیگران ۶۰ رأی در مرتبه دوم دیگر چرا اسم ایشان را بنویسیم به جهت اینکه میبینیم اکثریت ندارند و آنهائی را که میبینیم اکثریت متوجه به آنها است و اغلب رأی میدهند خوب است آنها را بنویسیم وقتی که ۵۵ نفر یا ۴۵ نفر رأی درباره یکی از آقایان میدهند معلوم است که آن شخص را اعلم به مقتضیات وقت میدانند و از این حیث نزدیکتر به انتخاب و اکثریت است پس در این صورت ما چرا در باره آن دیگری که اقلیت دارد رأی بدهیم و میدانم که اکثریت نخواهد شد خوب است معطل نشویم و درباره آنهائی که اتفاق حاصل خواهد شد رأی بدهیم یا اگر این اتفاق را حاصل نکنیم مسلما باید به قرعه معین شود و گمان من این است که همه آقایان میدانند که آن نتیجه و فایده را که ما منتشر آن هستیم به دست می آید به جهت اینکه خیلی فرق است ما بین کسانی که ۵۵ رأی در حق او باشد و کسی که در حق او ۳ یا ۴ رأی باشد و خیلی تفاوت دارد کسانی که که به قرعه انتخاب میکنیم بسا هست که یک رأی هم ندارد و بالعکس کسانی را که دارای اکثریت هستند اگر اتفاق کنیم فایده خواهیم برد چنانچه یکی از آقایان هم پریروز یاداوری فرمودند
که ما از روح مشروطیت که تمام آراء بران است محروم خواهیم ماند در صورتی که درباره آنها نداده اند به قرعه معین کنیم این است که بنده تقاضا میکنم آن دست خطی که پنج نفر را معین نموده اند بخوانند و آنها را انتخاب نمایند یا آنهائی را که اکثریت دارند آنها را انتخاب نمایند و میترسم که به قرعه برسد و بعد از چهار پنج مرتبه انتخاب اتفاق حاصل نشود و بنده پیشنهاد میکنم که چهار مرتبه انتخاب بکنیم و اگر لازم میدانید پیشنهاد خود را کتبا تقدیم میکنم.
(گفته شد بلی کتبا بدهید.)
وکیل الرعایا ـ بنده قبل از اینکه رأی گرفته شود اجازه خواسته بودم ولی چون شروع به انتخاب شد اجازه داده نشد و من لازم است بر حسب نمایندگی خدمت آقایان نمایندگان ملت عرض کنم که آیا این انصاف است که ۵۵ رأی یا ۶۰ رأی در حق کسی داده شود و بعضی را که یک رأی در حق آنها بیرون نیامده به حکم قرعه معین و از یک همچو منفعتی خودمان را محروم نمائیم پنج نفر از آقایان هر یک دارای اکثریت ۵۵ رأی و ۴۸ رأی و غیره بودند و باقی آنها را دیدیم که یک رأی هم درباره ایشان نیست چه قدر مغبون شده ایم تا آنکه سه نفر یا چهار نفر اتفاق شود خوب است اقلا سه نفر آنها را به اتفاق معین کرده کاری نکنیم که دچار ندامت کلی خواهیم بود.
سید نصر الله ـ بنده مختصری میخواستم عرض کنم اشخاصی را که آیت الله معرفی کرده اند خلاصه و نخبه آقایان هستد و ما باید با یک نظر تساوی به آنها تگاه کنیم ولی به واسطه قلت اطلاعی که ما درباره آنها داریم اتفاق حاصل نشود همین طور که بعضی اظهار کردند و کاملاً از احوال آنها آگاه نیستند از این جهت در مقام اکثریت آراء طرف توجه نمیشوند و آن اشخاصی که در طرف اقلیت رأی میدهدن همچون تصور کرده اند که شاید به قرعه در آینده و سکون نفسشان بیشتر باشد من عرض میکنم که این اختلافات مسئله ای است اگر چنانچه درباره اشخاصی که اکثریت دارند اتفاق نمایند و به مجلس بیاید با آنها گرمتر خواهند گرفت اگر چه این اشخاص مساوی هستند و هیچ طرف از آن بر طرف دیگر نمیچربد اما بهتر این بود که موافقت میکردید و با این پینشهاد رأی میدادند به جهت اینکه بهتر استفاده از وجود آنها خواهند کرد در صورتی که معرفی آیت الله برای ما کافی است و آن قلت معاشرت یا حشر با آنها سبب آن نشود که ما عدول از اتفاق و به قرعه بکنیم من هم شاید از آنهائی باشم که به یک عده سکونت قلبم بیشتر است ولی اگر مجلس یک عده را طرف اطمینان خود میداند آنها را انتخاب کند از وجود آنها بیشتر استفاده میکنیم و گمان بنده این بود مساعدتی بفرمائید این بهره را ببریم و بگویند که به اتفاق انتخاب شدند.
حاج آقا ـ بعد از نطق آقای حاجی سید نصر الله گمان میکنم که به جای حرف زدن نباشد به این پیشنهاد آقای سید حسین اردبیلی رأی بگیرید ولی در جزو اخیر تقاضای آن آقا من رأی نمیدهم که دست خط خوانده شود به جهت اینکه تمایل اکثریت مجلس را میدانم که به این پنج نفر شده است و اگر آن دست خط خوانده شود اگر نظرشان به همین باشد ۵۵ و ۶۰ و ۴۷ رأی اکثریت دارند دیگر لازم نیست آن دست خط خوانده شود و رأی گرفته شود اگر اتفاق حاصل شد آن وقت قرعه لازم نیست.
(پیشنهاد آقای سید حسین اردبیلی را آقای مرتضی قلیخان از قرار ذیل قرائت نمود:
بنده پیشنهاد میکنم که دفعه چهارم برای هیئت نظار خمسه اخذ رأی شود شاید انشا الله تعالی اتفاق آراء حاصل شود.)
رئیس ـ با این پیشنهاد رأی میگیریم کسانی که موافق هستند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند و با اکثریت تصویب شد.)
حسن علی خان ـ بنده اخطار قانونی دارم در بعضی پیشنهادها ذکر میشود این هیئت را هیئت نظار اسم میبرند و بنده این را صحیح نمیدانم برای اینکه قانون اساسی مینویسد که مجلس شورای ملی پنج نفر را از بین بیست نفر بالاتفاق یا به قرعه به عضویت مجلس اختیار میکند استدعا میکنم این کلمه نظار را بردارند.(گفتند صحیح است.)
(معاضد الملک اسامی اشخاصی را که اکثریت داشتند قرائت نمود: حاج میرزا زین العابدین قمی - آقای شیخ اسمعیل محلاتی - سید اسدالله قزوینی - ثقه الاسلام اصفهانی - میرزا محمد بهبهانی.
ورقه رأی توزیع شد آقا میرزا مرتضی قلیخان و آقای افتخار الواعظین و دکتر اسمعیل خان و سلیمان میرزا را به حکم قرعه معین و از قرار ذیل استخراج نمودند:
عده اوراق ۶۸ امتناع ۵ رأی حاج سید اسدالله قزوینی با اکثریت ۵۴ رأی - آقا شیخ اسمعیل محلاتی ۵۶ رأی - آقای ثقه الاسلام اصفهانی و آقا میرزا سید محمد بهبهانی هر یک ۴۸ رأی.)
معاضد الملک ـ آقای حاج میرزا زین العابدین قمی ۶۳ رأی - آقای سید اسدالله قزوینی با اکثریت ۵۴ رأی - آقا شیخ اسمعیل با اکثریت ۵۶ رأی - آقای ثقه الاسلام و آقای میرزا سید محمد بهبهانی هر یک با اکثریت ۴۸ رأی.
رئیس ـ عده حضار ۶۸ نفر با پنج نفر که از دادن رأی امتناع نمودند آقای حاج میرزا زین العابدین قمی با اتفاق ۶۳ رأی انتخاب شدند حالا ۴ نفر دیگر باید به قرعه معین شود.
آقا شیخ محمد حسین یزدی ـ چون میخواهید چهار نفر دیگر را به قرعه معین کنید لازم میدانم دو کلمه عرض کنم چون بسیاری از این اشخاص که معرفی شده اند یا به واسطه اینکه وجودشان در مراکز اهمیت دارد یا به واسطه اینکه وجودشان در مراکز اهمیت دارد یا به واسطه موانع دیگر نمیتوانند حاضر شوند حالا نظر به اینکه وقتی که برای استخراج آراء قرعه میکشیم و اشخاصی که غائبند عوض آنها را معین میکنم اینجا هم که قرعه میزنید اگر به اسم آنهائی که نمیتوانند بیایند که اسامیشان نزد بنده ضبط است بیرون آمد عوض آنها را استخراج نمایند غرض این است که از ۵ نفر بیشتر استخراج کنید حال دو نفر یا سه نفر از ۵ نفر زیادتر باشد که لااقل آنهائی که نمیتوانند بیایند اگر نیامدند ۵ نفر را داشته باشیم.
وکیل الرعایا ـ بنده عرض میکنم چون در قانون اساسی همین قدر مطرح است که این ۵ نفر را بالاتفاق یا به قرعه باید انتخاب نمود دیگر اسم نبرده است که چند مرتبه رأی بگیرند اگر اتفاق حاصل نشد به قرعه معین شود در این صورت بنده عرض میکنم مجلس وقتی به وظیفه خود عمل کرده است که ۱۰ یا ۱۵ مرتبه هر قدر ممکن است باشد رأی بگیرد تا اینکه موفق شود به اینکه اتفاق آراء درباره این ۵ نفر تحصیل نمایند این کلمه وظیفه خود بنده بود که عرض کنم حال اگر میپذیرید یا نمیپذیرید مختارید مجلس وقتی به وظیفه خود عمل کرده است که این پنج نفر را به اتفاق انتخاب نماید.
محمد هاشم میرزا ـ اینکه آقای وکیل الرعایا میفرمایند که مجلس وقتی به وظیفه خود عمل کرده است که ۱۰ یا ۱۵ مرتبه رأی بگیرد تا اتفاق آراء حاصل بشود اینکه نمیشود در ایران سی کرور نفوس هستند سی کرور مرتبه که نمیشود رأی گرفت در قانون اساسی همین قدر ذکر شده است که به اتفاق یا به قرعه و ظاهر از لفظ اتفاق هم یکمرتبه بود بعد رأی دادیم برای اینکه شاید اتفاق حاصل شود سه مرتبه رأی بگیریم اگر نشد قرعه بکشیم دیگر گمان نداریم چند دفعه دیگر هم بشود رأی گرفت ۳ مرتبه رأی گرفتیم اگر اتفاق آراء ممکن بود حاصل میشد.
بهجت ـ اولاً عرض میکنم برای یک انتخاب لازم نیست دو ساعت وقت مجلس را صرف مذاکرات کنیم ثانیاً اینکه چهار نفر دیگر را به قرعه معین نمائیم شاید اسامی اشخاصی استخراج شود که ابدا درباره آنها رأی داده نشده باشد و ۶۰ رأی را مغلوب کنیم برای هیچ این بینی و بین الله مخالف است با روح مشروطیت ولی یک شکل به نظر بنده میرسد که شاید به نظرها خیلی غریب بیاید و آن این است که بسیاری از این اقایانی که درباره آنها رأی داده شده است دارای اکثریت تام میباشند خوب است در مجلس رأی گرفته شود که این اتفاق است و به نظر عرفی این را ملحق به اتفاق نمائیم و یک افتضاح بزرگی را برای پارلمان فراهم نیاوریم.
(گفته شد ابدا افتضاح نخواهد داشت این یک چیزی است که در قانون اساسی معین شده است.)
سلیمان میرزا ـ این فرمایش را که آقای بهجت فرمودند جزء تفسیر است و در قانون اساسی هیچ جا معین نکرده است که یک نفر نماینده میتواند
قانون اساسی را تفسیر نماید آن را در عهده مجلس گذارده اند و آن کمیسیونی هم که برای حل همین لفظ قرعه معین شد یک عقیده را اظهار کرد که مجلس آن را در نمود حالا هم که چهار مرتبه رأی گرفته شد و اتفاق حاصل نشد و این ضرر به جائی نمیزند علت این هم معلوم است و آن این است که بعضی از اشخاص ثابت العقیده هستند که در موضوع یک یا چند نفر اتفاق دارند به واسطه اینکه در موضوع آنها اطلاعی دارند که درباره سایرین آن اطلاع را ندارند دیگر آنها را نمیتوان مجبور کرد یک کسی را مجبور یک کسی را نمیشناسند رأی بدهند و چنانچه ملاحظه فرمودید که در چهار مرتبه نطقهائی مفصلی که هر یک از آقایان مثل آقای سید حسین اردبیلی و سایرین کردند ابدا اثری نکرد و تغییری در آراء ظاهر نشد هر کس هر عقیده داشت به همان ثابت بود و در هر چهار مرتبه همان را اظهار کرد و این هم خیلی خوب است که نماینده بر عقیده خودش ثابت باشد و ابدا اظهارات سایرین آن را تغییر ندهد و به عقیده بنده خیلی مایه سربلندی است و اینکه آقای وکیل الرعایا فرمودند که ۱۰ یا ۱۵ مرتبه دیگر رأی گرفته تا اتفاق حاصل شود این مثل معادلات جبر و مقابله غیر النهریه است به واسطه اینکه یکی دیگر خواهد گفت صد مرتبه رأی بگیرید این طور که نمیشود باید این رأی گرفتن یک انتهائی داشته باشد و گمان میکنم همین که امروز در اینجا مذاکره شد یک تفسیری بود برای این ماده قانون اساسی به واسطه اینکه سه مرتبه رأی گرفته شده اتفاق حاصل نشد بعد پیشنهاد شده پنج مرتبه رأی گرفته شود رد شد آقای سید حسین اردبیلی پیشنهاد کردند یک مرتبه دیگر اخذ رأی شود پذیرفته شد بار درباره پنج نفر اتفاق حاصل نشد دیگر بیش از این نمیشود وقت مجلس را تلف کرد به جهت اینکه اتفاق آراء حاصل نخواهد شد و باید به قرعه معین شود و اینکه آقای آقا شیخ محمد حسین یزدی فرمودند گمان میکنم که غیر ممکن باشد که فلان آقای محترم همین که اسمش بیرون آمد یکی از ما بلند شود بگوید این آقا نمیتواند بیاید دیگری را استخراج کنید و بیش از این هم مذاکره در این خصوص جایز نیست یک نفر با اتفاق معین شد چهار نفر دیگر را به قرعه معین کنید و این موضوع را ختم نمائید.
رئیس ـ صحیح است بیش از این نمیشود وقت را تلف نمود چهار مرتبه انتخاب کردیم اتفاق حاصل نشد حالا شروع میکنیم که آن چهار نفر را به قرعه معین کنیم.
(آقا میرزا مرتضی قلیخان به قرعه آقایان بهجت - نیر السلطان و لوا الدوله را برای استخراج قرعه معین نمود ابتدا اسامی ۱۹نفر آقایان را خوانده در کیسه قرعه ریخته بعد از آن اسامی آقایان ذیل را استخراج نموده قرائت نمودند:
سید ابوالحسن اصفهانی - آقا سید علی حایری - حاج سید حسن مدرس قمشه ای - آقای حاج امام جمعه خوئی.)
رئیس ـ حالا اسامی هر پنج نفر خوانده میشود.
معاضد الملک ـ آقای حاج میرزا زین العابدین قمی - سید ابوالحسن اصفهانی - سید علی حایری - سید حسن قمشه ای - حاج امام جمعه خوئی.(عموما گفتند مبارک است.)
(آقا میرزا ابراهیم خان لایحه وزارت عدلیه را مشعر بر معرفی آقای مصطفی خان منصور السلطنه به معاونت آن وزارت خانه قرائت نمودند نمایندگان نیز تبریک گفتند.)
(آقا مرتضی قلیخان راپورت شعبه سوم را قرائت نمود مشعر بر اینکه شعبه روز دوشنبه ۲۵ شهر رجب منعقد شده شروع به رسیدگی اعتبارنامه آقا شیخ غلامحسین نماینده شاهرود و بسطام نموده یک طغرا لایحه وزارت داخله رسیده بود مشعر برای که پس از انتخاب درجه اول و استعفای حاج محمد تقی و انتخاب آقا میرزا عبدالحسین به جای او سه مرتبه اخذ رأی شده در هر سه مرتبه منتخبین ثلاث ورقه سفید دادند و در دفعه چهارم قرعه کشیده شده آقا شیخ غلامحسین معین گردید انجمن نظار و حکومت هم تصدیق کرده بود شعبه بعد از مذاکرات و ملاحظات لازمه با اکثریت صحت انتخاب نماینده مزبور را تصدیق کرده و پذیرفتن او را موکول به رأی مجلس کرده بود.)
رئیس ـ شعبه نمایندگی آقا شیخ غلامحسین را تصدیق کرده است در صورتی که معارض نداشته باشد رأی میگیریم - معلوم میشود معارض نیست.
شیخ الرئیس ـ خیر مخالفی نیست انشالله پذیرفته است و تصویب خواهد شد.
رئیس ـ پس رأی میگریم کسانی که نمایندگی آقا شیخ غلامحسین را موافق راپورت شعبه تصویب مینمایند قیام کنند.(اغلب قیام نمودند.)
رئیس ـ با اکثریت پذیرفته شد.
لسان الحکماء ـ یک نفر از نمایندگان کرمان که آقای آقا شیخ مهدی بود معارضی نداشت و تقریبا دو ماه و نیم است که راپورت آن خوانده شده و مسکوت عنه مانده است نمیدانم برای چه مانده است نمیدانم برای چه مانده است اگر صلاح باشد درباره ایشان هم رأی گرفته شود.
رئیس ـ آن راپورت به نظرم می آید که دوباره رجوع شد به شعبه پنجم آقایان اعضاء شعبه ثانیاً آن را معاودت ندادند.
افتخار الواعظین ـ بنده که مخبر آن شعبه هستم لازم میدانم عرض کنم که در شعبه پنجمی که هستم لازم میدانم عرض کنم که در شعبه پنجمی که تازه تشکیل شده همچون راپورتی نیست که عودت داده شود گفتند راپورت از شعبه پنجم سابق است.
عزالملک ـ بنده و آقا میرزا اسدالله خان قریب پنج ماه است در خصوص نمایند کردستان پیشنهادی کردیم و تا به حال تکلیفی برای آن معین نشده است به عقیده بنده نماینده کردستان و حاج میرزا یحیی داخل در یک موضوع باشند.
معزز الملک ـ در باب نماینده کردستان نظر به اینکه قبل از قرائت اعتبار نامه او در مجلس و پذیرفته شدن استعفا داده است و مجلس نمیتوانست عوض او را انتخاب نماید از طرف هیئت رئیسه به وزارت داخله اخطار شد که مقرر شود تجدید انتخاب شود و عوض او را در محل انتخاب نمایند.
رئیس ـ آقای معزز الملک سئوالی داشتید از وزارت عدلیه بفرمائید.
معزز الملک ـ سابق بر این از طرف انجمن ایالتی خودمان یک کمیسیونی معین شد از برای رسیدگی به حساب رئیس عدلیه آنجا و پس از رسیدگی معلوم شد ۱۵۰۰ تومان اختلاف حساب است بعد به وکلای خودشان تلگراف کردند و احضار او و تغییر رئیس آنجا را خواستند وکلای خودمان هم خواستند که از طرف وزارت عدلیه حکم شود که رئیس عدلیه خودشان را بخواهند و دیگری را به جای او معین نمایند حالا میخواستم از معاون وزارت عدلیه سئوال کنم که در این باب چه اقدامی کرده اند و در خصوص تغییر رئیس عدلیه اگر اقداماتی کرده اند نتیجه گرفته اند یا خیر.
معاون وزارت عدلیه ـ به موجب قانون انجمن ها حق نظارت در تمام ادارات دارند ولی در مقام تفتیش فقط در محاسبه مالیه میتوانند تفتیش نمایند و شعبات وزارت عدلیه باید حساب خود را به وزارت عدلیه بپردازد از این گذشته چون هنوز بودجه برای عدلیه ولایات معین نشده است هر وقتی که ماموری به اطراف فرستاده میشود به آن مامور اختیار داده میشود که در مقابل هر قدر عایدی که دارد مخارجی را که لازم است بنماید و صورت جمع و خرج را به وزارت عدلیه ارائه بدهد این بود که وزارت عدلیه این اظهار انجمن ایالتی را خارج از وظیفه خود دانسته بود که اقدامی بنماید و قرار شد بعد از ورود او به تهران در عدلیه به حساب او رسیدگی شود.
افتخار الواعظین ـ اگر چه به موجب نظام نامه داخلی آن کسی که سئوال کرده است باید ثانیاً اظهار بنماید ولی بنده لازم میدانم که ... (گفته این سئوال است و مطابق نظامنامه داخلی غیر از کسی که سئوال کرده است دیگری حق مذاکره ندارد اظهار شد دیگری میتواند همان سئوال را اختیار کند.)
افتخار الواعظین ـ بنده فقس میخواستم فرق بین تفتیش و نظارت را بدانم.
رئیس ـ حالا دیگر وقت گذشته است و نمیتوانیم داخل دستور شویم از آقایان اعضاء کمیسیون خارجه تمنا میشود که لایحه مستخدمین خارجه را که به آن کمیسیون رجوع شده است زودتر موضوع مذاکره قرار داده راپورت آن را بدهند بلکه این هفته از مجلس بگذرد.
وکیل التجار ـ تا حال مکرر اتفاق افتاده است که معاونین وزراء در اینجا معرفی شده اند و در رقعه که معرفی کرده اند اگر چه گمان نمیکنم این نکته را که میخواهم عرض کنم ملتفت نبوده اند ولی ننوشته اند که بر حسب فرمان همایونی در صورتی که لازم است در آن رقعه نوشته شود که بر حسب دست خط همایونی معین شده اند و وزیر به موجب آن دست خط آن معاون را معرفی مینماید میخواستم خاطر آقایان را ملتفت این نکته بنمایم که مسبوق باشند.
کاشف ـ بنده مکرر عرض کردم که سئوالاتی از وزراء شده است و برای جواب حاضر نشده اند خواهش میکنم به ایشان اخطار شود که حاضر شوند.
حاجی شیخ علی ـ حالا که مجلس در صدد برامده است که احکام حجج اسلام را اجرا نماید یکی از آنها احکام اصلاح ادارات بود و یکی از ادارات وزارت عدلیه است البته بر هیچ پوشیده نیست که بعضی اشخاصی که لایق نبودند داخل آن اداره شده اند و اسباب سو ظن مردم شده بود که مجلس گلستان تشریف داشتند که شاید آن ادارات را منزه نمایند و حالا که وزیر عدلیه جدید معرفی شده اند میخواستم سئوال کنم که آیا در صدد اصلاحات ادارات خود برامده اند و اقدامی کرده اند که به ما اطلاع بدهند یا خیر.
معاون وزارت عدلیه ـ برای اصلاح ادارات عدلیه از روزی که آقای دبیر الملک به سمت وزارت عدلیه معرفی شده اند لاینقطع در صدد این هستند که اصلاحات عدلیه میشوند میبینند که اخرش میرسد به مسئله مالیه که بدون اصلاح آن اصلاح عدلیه ممکن نیست و بالاخره صلاح در این دیدند از مجلس استدعا نمایند که به وزارت مالیه اجازه داده شود ماهیانه یک میزان وجهی به عدلیه برسانند تا با این بشود شروع به اصلاحات نمود و اگر این وجه به عدلیه نرسد ممکن نیست هیچ وقت عدلیه منظم شود اینکه قاضی با ماهی ۳۰ تومان هیچ وقت نمیتواند قضاوت عادلانه بنماید یا اینکه مفتش نمیشود با ماهی ۲۰ تومان درست رسیدگی و تفتیش نماید و الان دو ماه است که حقوق اجزا وزارت عدلیه به واسطه کمی عایدی آن نرسیده و وزارت مالیه هم به هیچ وجه مساعدتی با وزارت عدلیه نمیکند و مادامی که وزارت مالیه تعهد نکند که ماهیانه با وزارت عدلیه مساعدت بنماید ممکن نیست اصلاحات بشود و همان اصلاحاتی را که میفرمایند روی کاغذ آمده است از همین راه شروع به اجرای آن نشده است و خیلی تاسف میخورم از اینکه یک اسباب بدنامی به جهت عدلیه فراهم شده است در صورتی که میدانم تا اندازه واقعیت ندارد ولی در این خصوص هر وقت که مجلس اجازه به وزارت مالیه بدهد که معادل میزانی که وزیر عدلیه معین کرده است که جزئی و تقریبا ۵ یا ۶ هزار تومان بیشتر نمیشود که اگر آن مقداری را که عرض کردم وزارت مالیه مساعدت نماید با ماهی سه چهار هزار تومان که عایدی عدلیه است و تقریبا روی هم به ۱۰ هزار تومان میرسد به طور خوبی اصلاحات خواهد شد و اما در خصوص دست خط که آقای وکیل التجار فرمودند البته وزیر عدلیه مادامی که دست خط همایونی صادر نشود کسی را معرفی نمیکند.
وکیل التجار ـ عرض بنده راجع به شخص نبود عموم را عرض کردم.
معاون وزارت عدلیه ـ بنده هم عموم را عرض میکنم که تا زمان فرمان صادر نشده کسی معرفی نخواهد شد.
حسن علی خان ـ بنده در جواب آقای وکیل التجار میخواستم عرض کنم که موافق کدام قانون باید موافق دست خط به مجس معرفی شوند و در کدام یک از قوانین ما ذکر شده است که باید در موقع معرفی معاونین دست خط در مجلس قرائت شود علاوه بر اینکه در این مملکت ما این قانون معمول نبوده در هیچ دولتی هم این طور قانون گذاشته نشده است دیگر اینکه بعد از این یک همچو قانونی وضع شود که معاونین وقتی معرفی میشوند که دست خط همایونی در تعیین آنها در مجلس قرائت شود ولی تا به حال ابدا همچون قانونی معمول نبوده است و در هیچ جا هم نیست.
وکیل التجار ـ اولاً استدعا میکنم عرایضی که اظهار میشود آقایان تامل بفرمایند آن وقت اگر ایرادی دارند اظهار نمایند بنده عرض نکردم در موقع معرفی معاونین دست خط همایونی در مجلس قرائت شود عرض کردم که خوب است در رقعه معرفی ذکر شود که این معاون بر حسب دست خط همایونی معرفی شده و آن هم برای عموم گفتم که ملتفت باشند اما اینکه گفتند به موجب کدام قانون بنده آن ماده را پیدا میکنم و در جلسه آتیه در اینجا میخوانم تا آقایان بدانند که بنده بی ماخذ عرض نکردم.
حاجی شیخ علی ـ این جوابهائی که آقای معاون وزارت عدلیه فرمودند به هیچ وجه مرا متقاعد نکرد به واسطه این هیچ خرجی را نمیشود معین کرد مگر اینکه در مقابل دخل داشته باشد وزارت عدلیه اگر در مرکز مخارج زیاد داشته باشد و عایدیش کم باشد شاید بشود قبول کرد ولی عدلیه ولایات را بنده اطلاع دارم که خیلی عایدی او از مخارج زیادتر است و به هیچ وجه این قانون معمول نبوده است که مامورینی که با اطراف فرستاده میشود اختیار را به خودش واگذارند که هر قدر میخواهد خرج کند و چه جهت دارد که در مراکز اگر وزارت عدلیه ۸۰۰ تومان ماهیانه دخل دارد و ۱۰۰۰ تومان خرج کسر آن را دولت بدهد ولی در ولایات اگر عایدیش اضافه است به عهده مامورین گذاشته شده که به میل خود خرج کنند و زیاده روی نمایند پس لازم است که در این خصوص اصلاحی بشود که این قدر مخارج زیادی نشود.
(گفته شد این استیضاح است شما سئوال داشتید.)
رئیس ـ صحیح است این نکته را خوب است آقایان ملتفت باشند که تفاوت بین سئوال و استیضاح را بدانند.(به این جهت ثانیاً جواب آقای حاجی شیخ علی اظهار نشد.)
ابو القاسم میرزا ـ مدتی است که از وزارت داخله در خصوص کرمانشاهان سئوالی کرده ام و برای جواب حاضر نشده اند.
ارباب کیخسرو ـ بنده در باب دستور عرضی داشتم در موقعی که مجلس ختم میشود اجازه بفرمائید.
رئیس ـ الان موقع دستو است بفرمائید.
ارباب کیخسرو ـ در باب نماینده ارامنه چندی قبل عریضه از آنها به مجلس آمد که تقاضای دو نفر نماینده را نموده بودند و به کمیسیون مخصوص رجوع شد که موضوع مذاکره قرار بدهند و راپورت آن را به مجلس پیشنهاد کنند و همین طور مسکوت عنه مانده است و لااقل به آنها اطلاع هم ندادند که یک نفر نماینده خود را که حق دارند انتخاب نمایند استدعا دارم یک تکلیفی برای آنها معین شود که این قدر منتظر نباشد و زودتر نماینده شان به مجلس بیاید.
رئیس ـ ارامنه یک نفر وکیل خودشان را انتخاب کرده اند و اعتبار نامه او را هم فرستاده اند و به شعبه رجوع شده است و عنقریب راپورت خواهند داد.
حاج آقا ـ بنده راجع به دستور عرض داشتم بنا بود که دستور جلسات به تصویب مجلس معین شود و مطالب اهم را حتی الامکان مقدم بداریم و الان قانون دیوان محاسبات طبع و توزیع شده و قانون محاسبات عمومی هم راپورت آن از کمیسیون برگشته و طبع شده است استدعا میکنم آن را جزء دستور قرار بدهید.
رئیس ـ حال چون موقع گذشته است داخل مذاکرات نمیشویم دستور جلسه آتیه همان دستوری است که در جلسه گذشته معین شده است.