مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ اسفند (حوت) ۱۳۰۱ نشست ۲۴۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
جلسه ۲۴۲
صورت مشروح مجلس یوم دوشنبه ۲۱ برج حوت ۱۳۰۱ مطابق بیست و سوم رجب ۱۳۴۱
(مجلس دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید)
صورت مجلس یوم شنبه نوزدهم حوت را آقای امیر ناصر قرائت نمودند.
رئیس- گویا ایرادی نباشد؟ راپُرت کمیسیون بودجه راجع به بودجه دربار سلطنتی مطرح است (به شرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون بودجه لایحه ۱۳۷۶۶ دولت راجع به برقراری ماهی ده هزار تومان کسر بودجه دربار سلطنت تحت شور و مطالعه قرار داده ماده واحده ذیل را برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید.
ماده واحده- وزارت مالیه مجاز است که از اول حمل هذه السنه ایت ئیل ۱۳۰۱ ماهی ده هزار تومان کسر بودجه دربار سلطنت را تأدیه و پرداخت نماید (فیروز)
رئیس- مخالفی نیست؟
(گفته شد خیر)
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده یک سئوالی داشتم.
رئیس- بفرمائید.
حاج میرزا عبدالوهاب- می‌خواستم بدانم این قبیل لوایحی که تصویب می‌شود محل شان در کجا است؟ چون یک بودجه خرج چهار دیواری برای مملکت معین شد و این قبیل لوایح اضافی که متصل پیشنهاد می‌شود محلش معلوم نیست خوب است آقای مخبر یا وزیر مالیه توضیح این مطلب را بدهند.
وزیر مالیه- تاکنون معمول نبوده است که وزارت مالیه در موقع تقاضای یک اعتباری محلش را نشان بدهد البته پس از تصویب مجلس شورای ملی محل آن هم معین خواهد شد.
رئیس- رأی می‌گیریم. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا کبود خواهند داد. (اخذ آراء به عمل آمده آقایان مستشارالسلطنه و امیر ناصر استخراج نموده نتیجه به ترتیب ذیل حاصل شد)
عده حضار ۸۴ ورقه سفید علامت قبول (۵۹)
رئیس- عده حضار ۸۴ به اکثریت ۵۹ رأی تصویب شد. بودجه معارف از ماده ۱۱ مطرح است. (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱۱- مدارس ۶ کلاسه ذکور مجانی بیست باب هشتاد هزار و چهار صد تومان.
رئیس- مخالفی نیست؟
(گفته شد خیر)
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده یازدهم. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده دوازدهم قرائت می‌شود.
ماده دوازدهم- مدارس پنج کلاسه ذکور مجانی (۱۰) باب سی و چهار هزار و هشتصد تومان.
رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- بنده راجع به این بودجه خواستم عرض کنم که قسمت اول سال مطابق بودجه سال گذشته پرداخته شده و قسمت آخر سال مطابق همین بودجه پرداخته می‌شود و محض یادآوری خواستم عرض کنم که این بودجه برای آخر سال است و قسمت اول مطابق بودجه اول سال نوشته شده و قسمت دوم مطابق بودجه بعد که همین بودجه است و باید این مطلب نوشته شود.
نصرت‌الدوله مخبر- در شرح مواد در صفحه ۱۲ قید شده است و تصور می‌کنم لزومی نداشته باشد که در خلاصه مواد هم دو مرتبه شرح داده شود همین شرح ماده سندیت دارد کافی است.
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده دوازدهم به مبلغ سی و چهار هزار و هشتصد تومان. آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده سیزدهم قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده سیزدهم - مدارس شش کلاسه اناث (۹) باب بیست و هفت هزار تومان
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده می‌خواستم از آقای وزیر معارف سئوال کنم که یک اعتبار پشمی به مدارس اناث داده شده آیا پای دولت محسوب می‌شود یا جزء عایدی مدیر مدرسه است و آیا تابحال یک خدماتی از این مدارس اناث به معارف ارائه شده است یا خیر؟
وزیر معارف- یکی از اقداماتی که در مدارس اناث می‌شود اعمال یدی است چون برای هر دختری لازم است که اعمال یدی را از قبیل گلدوزی و قالی بافی و بعضی کارهای دیگر بداند و همه مدارس اناث این مسئله را اجرا می‌کنند و بنده مخصوصاً تذکر دادم که صنایع این مدارس را جمع آوری نمایند تا یک اکسپورنسیون و نمایشگاهی از آن‌ها تهیه کنند که به نظر آقایان نمایندگان و سایرین برسد.
رئیس- آقای حاج میرزا علی دولت‌آبادی (اجازه)
حاج میرزا علی محمد - مدرسه اناث مجانی ده تا بود و یکی از آن‌ها کسر شده و آن هم در خارج شهر بود که اغلب زن‌های رعایا در آن مدرسه بودند نمی دانم به چه مناسبت است که یکسال و کسری است آن مدرسه را بسته‌اند و از قراری که می‌شنوم وجه آن به مصرف دیگری می‌رسد ولی حالا گذشته بنده نمی‌توانم چیزی عرض کنم ولی از آقای وزیر معارف مخصوصاً خواهش می‌کنم که این یک باب مدرسه‌ای که محل احتیاج رعایا است و در خارج دروازه است دومرتبه دائر نمایند و در بودجه جدید منظور دارند.
رئیس- آقای داور (اجازه)
داور- عرضی ندارم.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- عرض بنده همین بود که آقای حاج میرزا علی محمد فرمودند.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- جواب سئوال بنده را آقای وزیر معارف ندادند البته مقصود بنده هم همین است که در مدارس نسوان اعمال یدی را هم بیاموزند و مخصوصاً دخترها پس از تعلیمات ابتدائی باید بیشتر توجهشان به صنایع یدی باشد و موافق هم هستم ولی آن قسمتی که بنده سئوال کردم این بود که مدیرها یک حقوق معینی دارند و یک اعتباری هم از طرف وزارتخانه برای پشم به آن‌ها داده می‌شود برای تکمیل عمل یدی دخترها آیا آن هم جزو عایدی حقیقی مدیره است یا اینکه این اعتبار را به وزارتخانه پس می‌دهند و ایشان به بنده جواب می‌دهند که نمایشگاه درست می‌کنم تا این صنایع را در انظار مردم جلوه بدهند. موضوع سئوال بنده این نبود.
رئیس- آقای داور (اجازه)
داور- این پشمی که داده می‌شود از برای بافتن قالی است و تابحال هم در این مدارس قالی‌های متعدده بافته شده است و در روی آن قالی اسم مدرسه و سنه‌ای که بافته شده قید شده است و الآن هم در خود مدارس موجود است تا موجب تشویق سایرین بشود و قرار بر این شده است در هر مدرسه تا سه قالی که بافته شد در مدرسه بگذارند و بقیه را به وزارت معارف بدهند تا برای اکسپورنسیون بفرستند و نمایش بدهند آن صنایع را.
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده سیزده به مبلغ بیست و هفت هزار تومان. آقایانی که تصویب می‌نمایند قیام فرمایند
(جمع کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده ۱۴ (اینطور خوانده شد)
ماده چهارده- مدارس متوسطه تهران و دارالمعلمین هفتاد هزار و دویست و هشت تومان و چهار قران
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بنده خواستم راجع به مدارس متوسطه چند کلمه عرض کنم و یک تاریخی به عرض آقایان برسانم تا در سال آتیه یک مدارسی که شاگرد نداشته باشد تشکیل نشود و به اندازه حاجت باشد چون زیادتر فایده ندارد قضیه مدرسه متوسطه چندین مرتبه در کمیسیون بودجه استیناف داده شد و حقیقتاً بدون اغراق ده جلسه بیست جلسه در این خصوص مذاکره شد بعد از تحقیقات و مداقه زیادی که در اطراف مدارس متوسطه شد معلوم شد که شاگردهائی که در تهران از برای تعلیم در مدارس متوسطه حاضر هستند عجالتاً در حدود پانصد و یا پانصد و پنجاه نفرند و بیشتر نیستند بعد که به اهل خبره رجوع کردیم از قبیل شاهزاده نصرت‌الدوله و سایرین که در خارجه هم مدارس متوسطه را دیده‌اند معلوم شد که پس از مدرسه دارالفنون برای این شاگردها سه مدرسه بیشتر لازم نیست و قرار شد سه مدرسه متوسطه که خیلی معنون است و نسبتاً شاگردانش هم زیادتر است باقی بماند و بقیه حذف شده و محلش صرف مدارس پنج کلاسه ابتدائی شود و بنا بود که این تصمیم کمیسیون بودجه به موقع اجرا گذاشته شود که آقای وزیر علوم تشریف آوردند به کمیسیون و فرمودند که این مدارس تابحال باقی بوده است و حالا هم چند ماه بیشتر به آخر سال باقی نمانده است و ما هم تا اندازه امورات این مدارس را مرتب کرده‌ایم و بالفعل هشت مدرسه متوسطه داریم و شاگرد هم دارد اگر تصمیمی اتخاذ فرموده‌اید باشد برای سال آتیه.
مخبر- اعتراض آقای حائری‌زاده نمی دانم راجع به کدام قسمت است اگر راجع به قسمت سیزدهم است ..
حائری‌زاده- بلی
مخبر- آن قسمت گذشت و حالا راجع به مدارس متوسطه مذاکره می‌شود ثانیاً معمولی که ما در نوشتن بودجه داریم این است که صورت جزء مخارج یک مدرسه را می‌نویسیم و بعد هر چند باب مدرسه که باشد به همان اندازه جمع می‌کنیم و در بودجه مختصر می‌نویسیم و بعد هر چند باب مدرسه که باشد به همان اندازه جمع می‌کنیم و در بودجه مختصر می‌نویسیم و صورت جزء آن یک مدرسه را که مأخذ گرفتیم در صورت مشروح می‌نویسیم ولی راجع به مدارس متوسطه چون اختلافات کلی داشت و هر کدام از آن‌ها یک طرز مخصوصی بود و همیشه که برای آن‌ها یک طرز مخصوصی بود و همیشه که برای آن‌ها یک نمونه اتخاذ نمائیم و همه را از روی آن بنویسیم این بود که یکی یکی مدارس هشتگانه را در صورت مشروح نوشتیم از قبیل مدرسه مظفری و مدرسه کمالیه و غیره و جمع کل آنرا در یک ماده گنجانیدیم که الآن مطرح است.
رئیس- آقای حاج میرزا علی محمد (اجازه)
حاج میرزا علی محمد- بنده راجع به فرمایش آقای آقا سید فاضل عرض داشتم که می‌فرمایند هشت مدرسه متوسطه زیاد است گویا ایشان فراموش فرموده‌اند که مدارس ابتدائی ما در تهران قریب به هفتاد است اعم از ملی و دولتی و از هر مدرسه در هر سال تقریباً ده نفر شاگرد بیرون می‌آید کما اینکه ملاحظه فرموده‌اید در مدرسه دارالفنون هر سالی سیصد چهارصد بلکه پانصد نفر تصدیق تحصیلات ابتدائی می‌گیرند و این عده البته هشت مدرسه متوسطه لازم دارند و بعلاوه همانطوری که آقای وزیر علوم فرمودند در هر یک از این مدارس متوسطه پنج شش کلاس ابتدائی هم هست و اگر کمتر از این عده مدرسه متوسطه باشد دیگر محلی از برای شاگردانی که از مدرسه ابتدائی بیرون می‌آیند نخواهد بود و همین عده مدرسه متوسطه هم که حالا موجود است به عقیده بنده خیلی کم است حالا نمی دانم آقای آقا سید فاضل از چه نقطه نظر سه باب مدرسه را برای تهران کافی می دانند؟
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده چهارده به مبلغ هفتاد هزار و دویست و هشت تومان و چهار قران. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(جمع کثیری قیام نمودند)
رئیس- ماده پانزده (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده پانزده- مدرسه دارالمعلمات شش هزار و پانصد تومان
رئیس- آقایانی که این ماده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(جمع کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده شانزده مطرح است (اینطور قرائت شد)
ماده شانزده- مدارس حومه تهران هفت هزار و دویست تومان
رئیس- در این ماده هم گویا مخالفی نباشد؟ (گفته شد خیر)
رئیس- آقایانی که هفت هزار و دویست تومان برای ماده ۱۶ تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده هفده (به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده هفده- اعانه مدارس ملی: چهارده هزار و صد و شصت تومان
مخبر- این جا لازم است یک توضیح بدهم چون در این بودجه یک اشتباه هم شده است ناچارم عرض کنم که اعانه مدارس ملی که ملاحظه می فرمائید شش مدرسه به اسم برایش اعانه معین شده و در آخر نوشته شده اضافه مدارس فوق پانصد تومان و این غلط است و اعانه مدارس ملی است بدون اینکه تعیین شود راجع به کدام مدرسه است و در ملاحظاتش هم نوشته شده است با تصویب و نظارت شورای عالی معارف تقسیم خواهد شد و باید اصلاح شده و نوشته شود اضافه اعانه مدارس ملی پانصد تومان و تاریخ این مسئله هم این است که قبل از اینکه این ماهیانه را کمیسیون بودجه تصویب نماید یک مدارسی بود که وزارت معارف به آن‌ها اعانه می‌داد و کمیسیون هم آن‌ها را همانطور که معمول بود تصویب کرد بعد از طرف وزارت معارف پیشنهاد شد که یک مدارس دیگری هم هست که کسر خرج دارند و عایدی شان به خرجشان وفا نمی‌کند و در کمیسیون مذاکرات زیادی در این خصوص شد و اینطور به نظر کمیسیون رسید که اگر به مدارس دیگری هم که کسر خرج دارند یک کمکی بشود عیبی ندارد منتهی با نظر شورای عالی معارف و دلیل ندارد که به یکی کمک بشود و به یکی نشود و هر مدرسه که کسر خرج دارد با تصویب شورای عالی معارف به آن‌ها اعانه داده شود و در حقیقت اعانه برای کسر خرج باشد نه برای چیز دیگر به این جهت تقاضا می‌کنم که در صفحه دوازده شرح بودجه (اضافه مدارس فوق را قلم بزنند و تصحیح نمایند – اضافه اعانه مدارس ملی پانصد تومان)
(صحیح است)
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله مخالفید؟
حاج شیخ اسدالله- بلی مخالفم
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- اگر چه آقای مخبر اشتباهی که شده بود فرمودند ولی بنده عرض می‌کنم این بودجه با آن تصمیمی که در کمیسیون گرفته شد فرق دارد حالا بنده تاریخ این مسئله را به عرض می رسانم. همانطور که فرمودند یک مبلغی برای اعانه مدارس ملی در نظر گرفته شد بعد پاره‌ای مدارس منجمله مدرسه فردوسی و اتحادیه و چهار پنج مدرسه دیگر که شاگرد زیادی دارند و اسمشان در نظر نیست کسر مخارج دارند که سال قبل هم دولت به آن‌ها اعانه می داده است و کمیسیون هم پانصد تومان ماهیانه که در سال شش هزار تومان می‌شود تصویب کرد که با نظارت و تصویب شورای عالی معارف به آن مدارس که حقیقتاً کسر بودجه دارند بپردازند. چون کمیسیون نتوانست بیش از این داخل در جزئیات شده و کسر آن مدارس را هم در نظر بگیرد این بود که شش هزار تومان بطور کلی در نظر گرفت با نظارت شورای عالی معارف پرداخته شود حالا کاری به آن قسمت ندارم ولی عقیده بنده این است که به هر مدرسه که کسر دارد داده شود حتی اگر ملکیت خان‌ها هم کسر دارند به آن‌ها داده شود منتهی با نظارت شورای عالی معارف و اگر چنانچه کسر ندارند این مبلغ را صرف تعلیمات مدارس ابتدائی مجانی نمایند.
مخبر- چون آقای آقا سید فاضل یک اشاره کردند به این که در کمیسیون بودجه یک همچو تصمیمی اتخاذ شده و این بودجه‌ای که چاپ شده برخلاف آن تصمیم است بنده از روی دفتر کمیسیون بودجه که در جلسه دوازدهم میزان عین عبارت تصویبی کمیسیون نوشته شده می‌خواهم ملاحظه بفرمائید که این بودجه بر طبق نظریات و تصویب کمیسیون نوشته شده است. (راجع به مدرسه دارالفنون عجالتاً دولت پیشنهاد خود را برای تجدید نظر مسترد می‌دارد و در خصوص اعانه مدارس ملی مذاکره کرده و ۸ هزار و صد و شصت تومان سابقاً تصویب شده بود (که همان مبلغ اولی است که در شرح مختصر بودجه صفحه اول نوشته شده) و ماهی پانصد تومان هم از حالا ببعد قرار شد اعانه به مدارس ملی دیگری که چندی به آن‌ها داده نمی‌شد اعتبار داده شود که با تصویب و نظارت وزارت معارف و شورای عالی معارف به مدارس ملی کمک شود.
آقا سید فاضل- این مطلب که صریح عرض بنده است و بنده وآقای مدرس این پیشنهاد را کردیم ولی خلاف آن در این بودجه چاپ شده است.
مخبر- اشتباه شده است.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده تصور می‌کنم آن قدرها اختلاف نظر نباشد زیرا بعضی از مدارس ملی که کسر بودجه داشته‌اند به دولت ارائه داده‌اند و دولت هم یک مساعدتی به آن‌ها کرده است حالا ابتدای شروع به آن کی بوده است یکسال یا ۲ سال بود نمی دانم و کاری هم به آن ندارم بعد از آن که بودجه وزارت معارف به مجلس آمد باز لازم بود که آن مدارس که کسر بودجه داشته‌اند از طرف دولت یک کمکی به آن‌ها بشود و بعضی از مدارس دیگر هم شکایت داشتند که اگر دولت و مجلس شورای ملی می‌خواهد با مدارس ملی مساعدت کند باید به همه مدارس ملی کمک کند و البته حق هم داشته برای این که دولت باید از نقطه نظر توسعه معارف با تمام مدارس ملی مساعدت کند چرا؟ چون بعد از آنکه یک مدارس مجانی دولتی تأسیس شد البته اکثریت مردم اولادهای خودشان را به مدارس مجانی می‌فرستند و مدارس ملی قهراً کسر بودجه پیدا می‌کند عایداتش کفاف نمی‌دهد و نمی‌تواند مدرسه اش را اداره نماید و البته باید مجلس شورای ملی و دولت یک کمکی به آن‌ها بکنند که آن‌ها هم از بین نروند و یک عده اطفال مردم را تربیت و تعلیم نمایند این بود مذاکراتی که در کمیسیون شد و آن مبلغی که هر ساله به یک عده از مدارس داده می‌شد کافی نبود و وزارت معارف ۱۴ هزار تومان پیشنهاد کرد کمیسیون هم همان ۱۴ هزار تومان را تصویب کرد که با نظارت و تصویب شورای عالی معارف به هر مدرسه که کسر بودجه دارد این وجه را تقسیم نمایند و نسبت به ۵ ماه و نیم اول سال هم گفتگو شد که همانطوری که در سابق عمل می کرده‌اند بپردازند ولی ۶ ماه و نیم بعد را همین طوری که کمیسیون تصویب کرده به تناسب کسر بودجه با نظر شورای عالی معارف تقسیم نمایند و بعد از اتمام ۶ ماه و نیم باید اول به این صورت یک قلم ۹ کشیده شود و این مقداری که این جا اسم برده شده و تقریباً صد یا دویست و پنجاه تومان برای آن‌ها معین شده دیگر به آن‌ها داده نمی‌شود برای چه؟ برای اینکه دولت و مجلس شورای ملی با مدارس باید مساعدت بکنند که حقیقتاً کسر بودجه دارند ممکن است یک مدرسه یک ماه دو ماه سه ماه کسر بودجه داشته باشد و بقیه مدت نداشته باشد و اگر بنا باشد تصدیق کنیم که برای این شش مدرسه بخصوص که اسم برده شده صد تومان یا دویست تومان بطور اعانه داده شود این خلاف آن فلسفه است که در نظر گرفته شده زیرا ممکن است در شش ماه آخر سال کسر بودجه نداشته باشد و باید مطابق تصمیمی که گرفته شده از طرف شورای عالی معارف مفتشین بروند و تفتیش کنند و به تناسب کسری که دارند به آن‌ها اعانه داده شود و نه به اسم به خصوص و شهریه به خصوص برای یک مدرسه معین. این بود نظریه کمیسیون و همین طور هم تصویب کرد و بنده هم شرحی پیشنهاد کرده م که در ملاحظات نوشته شود تا رفع همه اشکال‌ها بشود و آن این است که در پنج ماه و نیم اول سال به همین طریق تقسیم شود و در شش ماه و نیم آخر سال به تناسب کسری که دارند به آن‌ها کمک نمایند.
مخبر- این جا مطلب دو صورت پیدا کرد یکی این است که آقای حاج شیخ اسدالله آن نظریه‌ای که در کمیسیون داشتند حالا همان نظریه را تعقیب فرمودند پیشنهاد می‌فرمایند اگر چنانچه طرف تصدیق مجلس واقع شد البته به آن عمل می‌شود و یک قسمت دیگر این است که به کمیسیون بودجه اعتراض می‌شود که این بودجه که نوشته شده بر طبق نظریه کمیسیون نبوده است این جمله را بنده تکذیب می‌کنم و توضیح هم دادم و رفع این اشتباه را هم کردم و بنده سند کمیسیون بودجه را به خط منشی کمیسیون و امضاء رئیس و مخبر کمیسیون است ارائه دادم و عین عبارت را از روی دفتر رسمی کمیسیون در جمله اخیری که این مطلب تصویب شد به عرض رساندم حالا آقایان ممکن است نظرشان این باشد که در یک یا دو جلسه کمیسیون اینطور مذاکره شد صحیح می‌فرمایند ولی رأی قطعی و سند قطعی که مستند من است از برای امضاء راپُرت و دفاع از طرف کمیسیون همین قسمتی بود که عین عبارتش را خواندم و معنی این عبارت این است که خواسته‌اند این پانصد تومان را به این ترتیب به شورای عالی معارف واگذار نمایند. معنی این عبارت بالصراحه این است حالا اگر آقایان یک نظریه دیگری داشتند یا آن نظریه شان در کمیسیون پیش نرفته یا بطور دیگر تعبیر شده آنرا بفرمایند. مطلب دیگری را هم بنده می‌خواهم به آقای حاج شیخ اسدالله تذکر بدهم اینکه راجع به قسمت آخر سال می‌فرمایند بنده عرض می‌کنم این پانصد تومان مال سال بعد است اول بودجه امسال را تصویب نمائید بعد برای سال بعد هر طور بفرمائید موافقت می‌کنیم. مأخذ رأی کمیسیون این بوده که یک اعانه‌ای به مدارس داده شود بعلاوه به اختیار وزارت معارف و شورای عالی معارف گذاشته شود که آنرا تقسیم نمائید حالا سال آینده را نمی دانم چطور می‌شود معذلک نسبت به این قسمت اگر اصلاحی دارند پیشنهاد نمایند تا رأی گرفته شود ولی رأی کمیسیون بودجه به طریق همین راپُرت بود که بنده خواندم.
وزیر معارف- بنده گمان می‌کنم این مسئله در این موقع سال یک مقداری ترتیبش گذشته باشد به این معنی که آن هشت هزار تومان بطور اعانه به مدارس داده می‌شد و البته آقایان تصدیق خواهند فرمود که امروزه در ماده دوازدهم نمی‌توان آنرا تغییر داد و همانطور که فرمودند در کمیسیون همین مذاکرات شد ولیکن نتیجه همانطور بود که آقای مخبر به مجلس راپُرت دادند فرضاً هم آنوقتی که شش ماه قبل بوده یک مذاکراتی می شده ربطی به امروزه ندارد دولت یک حقوق اعانه به مدارس می داده و امروز نمی‌توان گفت ما این حقوق را نمی‌دهیم و این شش هزار تومانی که عجالتاً برای اعانه مدارس داده شده تصور می‌کنم همانطور که در شورای عالی معارف مذاکره شد بطور شهریه نمی‌توانیم تقسیم کنیم باید ما صورت عقب افتاده مدارس را در شورای عالی معارف بخواهیم و به نسبت بین آن‌ها از بابت حقوق عقب افتاده و کسورات و قروض که دارند به آن‌ها همگی داده شود در این صورت تصور می‌کنم برای امسال این مناقشه موضوع نداشته باشد و برای سال آتیه هم هر طور که مجلس مقرر بفرمایند البته اطاعت می‌شود. اما اینکه آقای سید فاضل اظهار فرمودند که اعانه مکاتب هم داده شود بنده تصور می‌کنم این مسئله یک مقدار غیر مقدور است آن پیشنهادی که ما به جهت اعانه مدارس ملی کردیم برای مدارس ذکور و اناثی است که مدت‌ها زحمت کشیده‌اند و کار کرده‌اند و یک کسوراتی دارند و دولت خواسته است به آن‌ها مساعدتی بنماید به این جهت برای آن‌ها منظور داشت و بیش از این نمی‌شود اعانه داد.
(جمعی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- پیشنهاد آقای حاج شیخ اسدالله قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم در ملاحظات این قسم نوشته شود: پنج ماه و نیم اول سال از قرار ماهی دو هزار و ششصد و هشتاد تومان مطابق صورت در بودجه و شش ماه و نیم آخر سال از قرار ماهی هزار و صد و هشتاد تومان بدون ملاحظه و مراعات صورت مندرجه در بودجه باید با تصویب و نظارت شورای عالی معارف به کلیه مدارس ملی نسبت به کسر بودجه هر مدرسه به تناسب کسر تقدیم گردد. (شیخ اسدالله محلاتی)
رئیس- بفرمائید.
حاج شیخ اسدالله- البته باید کسر بودجه تمام مدارس ملی را دولت تأدیه و جبران کند ولی مطلب این است که ببینیم در کمیسیون بودجه چطور رأی داده شده است و مجلس شورای ملی حالا چه باید بکند و تکلیف چه چیز است. آنچه به نظر بنده می‌آید همان است که قبلاً عرض کردم و به نظرم می‌آید در کمیسیون بودجه هم همانطور تصویب شود.حالا حضرت والا یک صورت مجلسی از کمیسیون بودجه قرائت کردند ولیکن در این زمینه در کمیسیون بودجه چندین جلسه مذاکره شد و همین اختلاف نظرها در آن جا بود بنده این پیشنهاد را کردم که زمینه روشن شود اگر آقایان وکلا و مجلس می‌خواهند تصویب نمایند. یک شهریه به یک یا ده مدرسه بخصوص داده شود اعم از اینکه کسر داشته باشند یا نداشته باشند و نظر وزیر معارف هم همین است. این است که بنده پیشنهاد خودم را پس می‌گیرم ولی اگر نظر آقایان این است که به مدارس ملی که کسر بودجه دارند مساعدت بشود آن وقت باید به تناسب کسرش به آن‌ها مساعت کرد به نظر بنده در کمیسیون هم اینطور تصویب شد و این هم عقیده فعلی بنده است و اگر در کمیسیون یک اشتباهی شد بنده نمی دانم به هر صورت عقیده‌ام این است که باید به تناسب کسر مدارس ملی این چهارده هزار تومان تقسیم شود و اگر پیشنهاد شده تصویب شود آنهم در شش ماه و نیم بعد زیرا در پنج ماه و نیم قبل جای تردید نیست و باید همینطور تصویب شود ولی در شش ماه و نیم بعد باید به تناسب کسری که دارد محسوب شود زیرا یک مدرسه ممکن است سه ماه کسر بودجه پیدا کند و در سه ماه دیگر کسر بودجه پیدا نکند پس در آن سه ماه که کسر بودجه دارد باید داد و آن موقعی که کسر بودجه ندارد به او ندهند زیرا یک وقتی ممکن است شاگردان کم و زیاد بشوند پس نمی‌شود این را قانون قرار داد و تصدیق کرد و یک مدرسه ثابت دویست تومان بگیرد و یک مدرسه دیگر ده تومان یا هیچ نگیرد این است نظریه بنده حالا آقایان هر طور صلاح می دانند رفتار کنند.
رئیس- آقایانی که پیشنهاد آقای شیخ اسدالله را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد. رأی می‌گیریم به ماده هفدهم به مبلغ چهارده هزار و صد و شصت تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده هیجدهم (به مضمون زیر قرائت شد)
ماده ۱۸- مدرسه دارالفنون شصت و پنج هزار و نهصد و سی و شش تومان
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی (اجازه)
وزیر معارف- راجع به مدرسه دارالفنون در کمیسیون مذاکره شد و این مبلغی را که در این جا پیشنهاد شده تصویب نمودند ولیکن در این مدرسه یک معلم حقوق مدنی هم از چند سال قبل مقرر بود و تدریس می‌کرد چون مدرسه متوسطه و عالی ما منحصر به مدرسه دارالفنون است یک معلوم حقوق مدنی هم از سابق داشته است ولیکن در کمیسیون بودجه وقتی که راجع به این مسئله مذاکره می شده شاید این معلم حقوق را هم مثل معلمین حقوق سایر مدارس تصور کرده‌اند و بدین واسطه موضوع را حذف کرده‌اند ولیکن بعد از این چون در پروگرام مدرسه دارالفنون این مسئله منظور گردیده بنده مجدداً پیشنهاد کردم ولی چون بحران پیش آمد نتوانستیم این مسئله را مطرح و در کمیسیون انجام بدهیم و بعد از رفع بحران این بودجه تهیه شده بود و به طبع هم داده شد لکن مبلغ حقوق او در خور همین بودجه هست و تفاوتی نکرده منتهی کمیسیون بودجه این مبلغ را سرشکن کرده به بعضی معلمین دیگر که مشغول تدریس بودند اصل آن مبلغ در این بودجه مقرر است این است که تقاضای وزارت علوم از نمایندگان محترم این است که به همان ترتیب سابق حقوق معلمین را تصویب کنند و برای بودجه هم تفاوتی نخواهد کرد.
مخبر- بنده درست ملتفت نشدم مقصود آقای وزیر معارف چه بود اگر جزء این بودجه هست پیشنهاد جدیدی نمی‌خواهد و اگر حذف شده دیگر نمی‌شود گفت جزء این بودجه هست از آن طرف هم نسبت به اینکه کمیسیون بودجه در تشخیص حقوق معلم مدنی اغفال کرده‌اند این هم بی التفاتی بود که فرمودند کمیسیون بودجه از روی بصیرت و اطلاع این قسمت را حذف کرد حالا آقای وزیر معارف می‌خواهند مجدداً پیشنهاد نمایند باید مجلس قابل توجه بداند و رأی بدهد.
وزیر معارف- بنده گمان نمی‌کنم اشتباه کرده باشم. در این جا یک سوء تفاهمی شده است خود شما هم مدافع بودید منتهی اینکه نظریات دیگری داخل شده است شما فراموش نکردید که مبلغ بودجه دارالفنون در کمیسیون با این تفاوت جزئی تصویب شد بنده عرض می‌کنم در همان مبلغ تصویبی این مسئله منظور است فقط اسم آن در این جا نوشته شده البته وزارت معارف نمی‌تواند یک مسئله را که اسمش در بودجه نیست بدهد ولیکن بعد بنده شنیدم که مبلغ او را که پنجاه تومان بود سرشکن کردند به سایر معلمین اصل مبلغ تفاوتی نکرده است فقط باید در این جا اسم را منظور داشت.
رئیس- آقای حاجی میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- عجالتاً عرضی ندارم.
رئیس- آقای حاج نصیرالسلطنه (اجازه)
حاج نصیرالسلطنه- راجع به فرمایشاتی که فرمودند بنده ناچارم توضیح عرض کنم بودجه دارالفنون که به کمیسیون بودجه آمد در قسمت آن بطور کلی مذاکره شد و در یک قسمت‌های آن هم در جزئیات وارد شدیم آن قسمتی که داخل در جزئیات شد نظر به اینکه وزارت معارف آن بودجه را که کمیسیون در نظر گرفته برای مدرسه دارالفنون کافی نمی‌دانست در جلسه بعد که راجع به مدرسه دارالفنون مذاکره شد وزارت معارف اضافاتی را راجع به دارالفنون تقاضا کرده کمیسیون بودجه هم متقاعد شد مبلغی که وزارت معارف تقاضا کرده به اعتبار اضافی بر مبلغ سابق تصویب شود همانطور هم شد و اعتبار بودجه دارالفنون را بطور کلی به وزارت معارف دادند که خود وزارت معارف بودجه دارالفنون را بطوری که مقتضی می داند ترتیب بدهد و به کمیسیون بودجه برای تصویب مجلس شورای ملی پیشنهاد کند وزارت معارف هم همین سیره را در نظر گرفتند و اقدام کردند منتهی در موقعی که بودجه جزء دارالفنون قرائت می‌شد آقایان کمیسیون و رفقای محترم بنده این سمت را از جزء بودجه دارالفنون حذف نمودند و وقتی که بنا شد ما بودجه بنویسیم کمیسیون بودجه از نقطه نظر وظیفه و از نقطه نظر اینکه مقررات کمیسیون را باید اجرا کند آن معلم را در نظر گرفت این جا مقصود آقای وزیر معارف این است که چون کمیسیون بودجه اعتبار کلی به وزارت معارف داده‌اند وزارت معارف حق تقسیمات آن بودجه اعتباری را داشته است از این نقطه نظر چون آن مقام حذف شده حالا باید منظور شود یعنی وزارت معارف حق تقسیمات او را داشته باشد. به نظر بنده مقصود آقای وزیر معارف همین باشد توضیحات هم همین است که عرض کردم.
رئیس- این جا بودجه ماده به ماده رأی داده می‌شود دولت می‌تواند در ضمن ماده تغییر و تبدیلی بدهد. رأی می‌گیریم به ماده ۱۸ به مبلغ بیست و پنج هزار و پانصد و سی و شش تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. بقیه مداد می‌ماند برای بعد از تنفس. (در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس- ماده نوزده (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱۹- مدرسه طب شانزده هزار و هشتصد تومان
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی (اجازه)
شیخ‌الاسلام - اگر چه آقایان وزراء و آقای مخبر تشریف ندارند ولی بنده عرایض خود را می‌کنم همه می دانیم شعبات مدارس عالیه در این مملکت منحصر به دو سه شعبه است آن هم اسماً که یکی شعبه طب است که در دارالفنون است و متأسفانه در نتیجه تحقیقات کامله معلوم می‌شود که این شعبه طبی مدرسه دارالفنون منظم نیست اولاً هر کابینه تغییر می‌کرده است یک تغییراتی در این شعبه طبی دارالفنون داده می شده است که در واقع دستور مدرسه طبی برای کابینه‌های وقت بوده است و این یک چیز عجیبی است که یک مدرسه در ۳ ماه دستورش تحت یک اداراتی باشد مطلب دیگر تمام معلمینی که در این مدرسه داخل شده‌اند بدون امتحان داخل شده‌اند و احدی از این معلمین امتحان نشده‌اند این است که بعضی از آن‌ها در تحت یک ملاحظاتی و یک ارتباطاتی پذیرفته شده‌اند. مطلب سوم که خیلی عجیب تر از همه است این است که هیچوقت یک شاگردی را امتحان نکرده‌اند که این لایق داخل شدن به شعبه طبی هست یا نه؟ رأی فلان اعیان اقتضا کرده آقازاده داشته است بفرستد در مدرسه طبی در آن جا هم بدون امتحان و یک ترتیباتی آن‌ها را پذیرفته‌اند علاوه بر این‌ها در موقع امتحان مدرسه هم که می‌شود دیپلم دادن به این آقایانی که می‌خواهند طبابت کنند و تمام نفوس مردم را زیر دست قرار دهند و در تحت فرمان خود قرار دهند اگر چه نمره بعضی از آن‌ها قابل نیست ولی چون به خودش و به پدرش بر می‌خورد به او دیپلم داده می‌شود. آنوقت این آقایان تشریف می‌آورند بیرون و شاگرد دیپلمه مدرسه طبی دارالفنون هستند و یک دکتر مسلم هستند و هر جا بروند و نوشته ارائه بدهند پذیرفته می‌شوند این‌ها چیزهائی است که بنده از روی تحقیقات عرض می‌کنم حال آنکه بودجه این مدرسه آن اندازه که در این جا منظور شده قریب به هفت هزار تومان است و این غیر از بودجه معلمین خارجه است شاید آن‌ها هم ده دوازده هزار تومان بشود رویهمرفته سی هزار تومان بودجه مدرسه طبی است و خیلی تأسف آور است که یک شعبه مدرسه عالی در یک مملکتی باشد و مردم سی هزار تومان پول بدهند برای اداره کردن این شعبه آنوقت ترتیباتش این باشد این است که به آقای وزیر علوم تذکر می‌دهم که یک اقدامات جدی و یک تفتیشات عمیق فوری در این شعبه طبی دارالفنون بفرمایند که اقلاً این پول‌هایی که داده می‌شود و یک اشخاصی هم جمع می‌شوند یک نتیجه هم داشته باشد.
وزیر معارف- فرمایشات آقای شیخ‌الاسلام خیلی اسباب تأسف است. گویا اطلاعات ایشان نسبت به مدرسه طب آنطور که باید کافی نیست. مدرسه طبی از بهترین مدارس ما است و به شاگردانی که از مدرسه طب بیرون آمده‌اند قبل از این هم که مدرسه طب دارالفنون مجزا شود دولت کمال اهمیت را می‌داد و شاگردهای بسیار خوب و لایق از آن جا بیرون آمدند بعد از آنی که مدرسه طب از مدرسه دارالفنون جدا شد و در واقع اولین شعبه‌ای است از مدارس عالی در ایران کمال اهتمام به تربیت مدرسه طبی داده شده چنانکه ملاحظه می فرمائید در این جا از معلمین و اطبائی که در فرنگستان هستند برای این کار آورده مشغول تعلیم هستند و شاگردان در کمال ترتیب تحصیل می‌کنند و هیچ از مراقبت آن‌ها فروگذار نمی‌شود و وظایف خودشان را کاملاً انجام می‌دهند و دولت می داند که مدرسه طب کمال اهمیت را دارد برای اینکه اشخاصی که از آن جا بیرون می‌آیند بایستی امنیت جان مردم را تعهد کنند و این یک مسئله خیلی مهمی است و دولت هم این مسئله را از نظر دور نینداخته و این خیلی مایع تأسف است که در باب امتحانات می‌فرمایند و حال این که شاگردی که به مدرسه طب داخل می‌شود باید امتحان ابتدائی و متوسطه خودش را داده باشد پس از اینکه در حضور معلمین مجرب امتحان داد پذیرفته می‌شود به میل و خواهش فلان کس فلان شاگرد در مدرسه طب پذیرفته نمی‌شود و وقتی هم خواستند دیپلم بگیرند بدون دادن امتحان در حضور معلمین داخله و خارجه به آن‌ها دیپلم داده نمی‌شود و وزارت معارف و اطباء مخصوصاً در این باب جدیت تامی دارند و خیلی دقیق هستند. بنده تعجب می‌کنم چرا در این موضوع این مذاکرات به می‌آید که اسباب تأسف بنده و سایرین است.
رئیس- آقای رفعت‌الدوله (اجازه)
رفعت‌الدوله- بنده موافقم.
رئیس- پس رأی می‌گیریم به ماده ۱۹ به مبلغ شانزده هزار و هشتصد تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده بیست (به شرح ذیل خوانده شد)
ماده ۲۰- مدرسه موزیک پنج هزار و صد و هفتاد و پنج تومان و یک هزار و دویست دینار.
رئیس- آقایانی که این ماده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده بیست و یک (به شرح آتی خوانده شد)
ماده بیست و یک- اعانه مدارس خارجه پنج هزار و هشتصد تومان
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- اینکه در این جا نوشته شده مدارس خارجه بنده خوب اطلاع ندارم چون در سابق معمول این مدارس خارجه که دولت به آن‌ها اعانه می‌داد در تحت نظر وزارت معارف اداره می‌شد بنده نمی دانم به چه مناسبت مدرسه که در تحت نظر وزارت معارف نیست در ایران تشکیل می‌شود اگر در تحت نظر وزارت معارف است توضیح بدهند که آیا به پروگرام معارف رفتار می‌شود یا خیر؟ پروگرامش همان پروگرامی است که وزارت معارف برای مدارس داخله نوشته است یا پروگرام علیحده است زیرا بنده خودم در این مدارس خارجه نرفته‌ام گردش کنم ولی آنچه شنیدم بیشتر توجیه آن‌ها به السنه خارجه است و در این مدارس به زبان فارسی چندان توجهی ندارند و در واقع این‌ها یک مدارسی است برای ترویج السنه خارجه بنده مانع نیستم که السنه خارجه پیشرفت نماید معلوم است اگر کسی دو زبان بداند دو انسان است لیکن تأسیس معارف برای ترقی معارف خود این مملکت است می‌خواستم ببینم وزارت معارف در این باب اطلاع کامل دارند یا خیر؟ خوب است توضیح بدهند.
وزیر معارف- این مدارس بطوری که آقایان می دانند مدتی است در تهران تشکیل شده ولیکن همان طور که شاید بعضی از آقایان مستحضر باشند البته در این مدارس زبان خارجه بیشتر رعایت می‌شود ولی تعلیمات فارسی هم کاملاً رعایت می‌شود زیرا اطفالی که در ایران باید تربیت پیدا کنند اول باید ترتیبات مملکت خود را تحصیل کنند و معلمین خوب هم دارند و از خود ما هم معلم می‌گیرند و مفتش وزارت معارف هم آن جاها می‌رود و راپُرت‌های لازمه را هم به وزارت معارف می‌دهد در این جا لازم است یک توضیحی عرض کنم که یک فقره اعانه هست که در مجلس شورای ملی هم تصویب شده است ولی چون امسال آن مدرسه تأسیس شده بود در این جا ذکر نشده است و خاطر آقایان باید مسبوق باشد که آن اعانه از برای مدرسه صنعتی آلمان تصویب شد و قریباً وعده داده‌اند و متخصصین و معلمین آن را بیاورند و هر وقت تشکیل شد اعانه مصوبه مجلس به آن‌ها داده می‌شود.
رئیس- آقای سردار معظم (اجازه)
سردار معظم- بنده با دادن اعانه به مدارس خارجه موافقم چون فرمودند آن مدارس در تحت نظارت وزارت معارف اداره می‌شوند و مفتش هم به آن جا می‌رود بنده می‌خواستم آقای وزیر معارف توضیح بدهند راجع به حقوق سه ماهه تعطیل تابستان معلمین ایرانی که در آن جاها مستخدم هستند چه نظریه اتخاذ کرده‌اند.
وزیر معارف- راجع به حقوق معلمین مطابق پروگرام خودشان رفتار نمی‌کنند.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- این جا در تحت عنوان اعانه مدارس خارجه چهار مدرسه اسم برده شده یکی مدرسه ارامنه است و آن مدرسه جزء مدارس خارجه نیست بلکه جزء مدارس داخله است بنابراین آن را جزء مدارس خارجه اسم بردن صحیح نیست.
رئیس- آقای مساوات (اجازه)
مساوات- بنده هم همین عرض را داشتم که آقای تدین اظهار کردند.
رئیس- یک لفظ داخله هم اضافه می‌شود. آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
شیخ اسدالله- بنده عرضی ندارم.
رئیس- آقای میرزا علی (اجازه)
میرزا علی کازرونی- آقای وزیر معارف نمی دانم جواب سئوال را دارند یا اینکه بنده درست ملتفت نشدم سئوال این بود که مدارس خارجه که در ایران تأسیس شده است از روی پروگرام وزارت معارف عمل می‌کنند یا خیر. مقصود این بود که بفرمایند در آن مدارس هم معلم فارس هست یا نه؟ مسلم است در خارجه هم که السنه مختلفه تدریس می‌شود شاید درسش هم فارسی باشد ولی مقصود ما این است این اطفالی که می‌روند در آن مدارس تحصیل کنند طوری تربیت شوند که با اخلاق عمومی ما موافقت داشته باشد و اگر برخلاف این باشد بنده لازم نمی دانم که در این باب زیاد توضیح بدهم زیرا در این صورت مخالفم.
وزیر خارجه- چون بنده در این خصوص اطلاعاتی دارم این است که جسارت می‌کنم اگر ما بخواهیم مدرسه را مجبور کنم که موافق پروگرام وزارت معارف رفتار نماید صحیح نیست و مخالف آزادی معارف است که در قانون اساسی معین است. مردم آزادند هر قسم بخواهند تحصیل نمایند و مجبور نیستند آن ماده‌ای را که دولت تعیین می‌کند تحصیل نمایند این مدارس خارجه تابع دستورات وزارت معارف هستند یعنی چیزهائی را که وزارت معارف بخواهد منع کند یا اینکه تعلیماتی بدهد از راه خیرخواهی و صلاح اندیشی البته آن‌ها اطاعت می‌کنند مخصوصاً وقتی که بنا شود از دولت هم اعانه بگیرند زیرا در صورتی که بخواهند از پروگرام وزارت معارف سرپیچی کنند البته دولت به آن‌ها اعانه نخواهد داد ولی این نکته را خواستم به آقایان تذکر بدهم که این اعانه را ما باید به این قبیل مدارس بدهیم ولو اینکه مطابق پروگرام وزارت معارف هم رفتار نکنند. اگر چه بنده می‌خواهم عرض کنم که مخالف پروگرام وزارت معارف رفتار می‌کنم مقصودم این نیست. مثلاً مدرسه سن لوئی و الیانس که معلمین فرانسوی دارند همانطور که بعضی از آقایان گفتند شاید در آن جا قسمت زبان فرانسه بیشتر تدریس می‌شود در مدارس خودمان به آن اندازه درس داده نشود ولی نباید گفت وجود این مدارس خوب نیست بلکه این‌ها یک کمکی است که به معارف ما می‌کنند زیرا در خارجه برای نشر معارف تأسیساتی دارند این‌ها هم برای نشر زبان خود شان برای معارف ما مخارج می‌کنند مثل اینکه از یک پول خارجی در مملکت ما سه چهار مدرسه تأسیس می‌شود و ما باید وجود آن‌ها را مغتنم بشماریم دیگر این که اعانه‌ای که از طرف وزارت معارف به آن‌ها داده می‌شود شرط می‌شود که شاگردان مجانی را که دولت صورت می‌دهد آن‌ها را قبول کنند و آن‌ها را هم قبول می‌کنند و از تحت اطاعت پروگرام معارف خارج نیستند و پروگرامشان هم منافی با پروگرام وزارت معارف نیست و نفرمایند چون زبان فرانسه‌ها در این جا بیشتر تدریس می‌شود تا در مدارس ملی منافی با پروگرام مملکتی ما است.
(جمعی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده ۲۱. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده بیست و دوم قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده بیست و دوم- محصلین داخله دو هزار و هفتصد تومان.
وزیر معارف- یکی از مصارفی که دولت به وسیله وزارت معارف می‌نماید و به عقیده بنده از بهترین مصارف است این ماده است برای اینکه یک عده اطفال بی بضاعت هستند که در مدارس دولتی و غیر دولتی تهران مشغول تحصیل هستند و این‌ها بضاعت گذران زندگانی خود را ندارند به این واسطه دولت برای آن‌ها مبلغی معین کرده که ماهیانه به آن‌ها می‌دهد و واقعاً مساعدت خیلی مفیدی است و در بودجه سنه آتیه راجع به این موضوع من یک مبلغی علاوه کردم زیادتر از این مبلغی است که الآن به شاگردان داده می‌شود ولی در کمیسیون بودجه این مبلغ معین شد و قریب به ۶۰ تومان در ماه از آن مبلغ کسر شد و بعد بنده بواسطه بحران توانستم توضیحات عرض کنم و بودجه هم به طبع رسید. این است که حالا پیشنهاد می‌کنم که این مبلغ شصت تومان هم اضافه شود که به شش هفت نفر از آن‌ها که مشغول تحصیل‌اند داده شود.
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- عرضی ندارم همین قدر می‌خواستم بپرسم محصلین داخله چه اشخاصی هستند که آقای وزیر معارف فرمودند.
رئیس- آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- در موضوع محصلین داخله فوق العاده شایق بودم که آقای وزیر معارف بیش از این شرح بدهند ولی می‌خواهم بدانم این محصلین که وزارت به آن‌ها اعانه می‌دهد آن هائی هستند که از ایالات و ولایات به مرکز آمده‌اند یا فقط در مرکز هستند اگر این‌ها از خارج آمده‌اند خوب است بفرمایند که یک ترتیبی دارند یا اینکه در تحت یک ترتیب غیر منظمی است و خوب است وزارت معارف آن‌ها در تحت یک ترتیب منظمی در آورده بلکه امیدوارم که یک مدرسه شبانه روزی هم برای محصلین داخله تشکیل بدهند که اشخاصی که از خارج به مرکز می‌آیند بتوانند در آن جا داخل شده تحصیل نمایند واِلا ماهی ۶۰ تومان دادن در صورتیکه معلوم نباشد در تحت چه عنوانی است فایده ندارد اگر مناط فقر است بنده خیلی فقیر سراغ دارم و اگر مناط تحصیل است بنده اشخاصی را می‌شناسم که فقیراند و تحصیل می‌کنند واِلا ماهی ۶۰ تومان یا ۲۲۵ تومان دادن و معلوم هم نباشد در تحت چه ترتیبی است هیچ فایده ندارد و بنده نمی‌توانم رأی بدهم بالاخره بنده فوق العاده شایق هستم که دولت یک مدرسه شبانه روزی در مرکز تشکیل دهد که محصلین از ایالات و ولایات بیایند و در آن جا تحصیل کنند اما با حقوق محصلین داخله با این ترتیب غیر منظم مخالفم.
وزیر معارف- تصمیمی که وزارت معارف برای این قبیل اشخاص اتخاذ کرده این است که وزارت معارف به اطلاع کمیساریای محل و مفتش وزارت معارف اشخاص بی بضاعت را چه از ولایات و چه از مرکز که در مدارس مشغول تحصیل هستند و خرج تحصیل خودشان را ندارند صورت می‌دهند و البته دولت تصویب نمی‌کند که این‌ها بواسطه بیچارگی از تحصیل خود باز بمانند یا بواسطه یک رعایتی نسبت به آن‌ها می‌نماید و باید معلمین و مدیران مدرسه که شاگرد در آن جا تحصیل می‌کند تصدیق بی بضاعتی آن شاگرد را بنمایند و با نظر مدیر و کمیسر محل و مفتش وزارت معارف این وجه به شاگردان داده می‌شود و اینکه آقای آقا سید یعقوب فرمودند بنده مخالف هستم بنده تصور می‌کنم که این مخالفت یک قدری دور از انصاف باشد و چون این اطفال واقعاً بیچاره‌اند و باید دولت نسبت به آن‌ها کمک کند به همین ملاحظه در بودجه وزارت معارف این مبلغ برای مساعدت به آن‌ها منظور شده و یکی از بهترین مساعدت‌ها است و اما راجع به مدرسه شبانه روزی که فرمودند بنده پیشنهاد آنرا به مجلس تقدیم کرده‌ام ولی آن پیشنهاد مانع از این نیست که شاگردانی که امروز در مدارس مشغول تحصیل اند دولت به آن‌ها کمک کند.
مخبر- ماهی ۶۰ تومان را که وزارت معارف علاوه بر این مبلغ فرمودند که سالیانه ۷۲۰ تومان می‌شود نظر به استمزاجی که از رفقای کمیسیون کردم اجازه گرفتم که از طرف کمیسیون قبول کنم.
رئیس- آقای حاج مخبرالسلطنه (اجازه)
حاج مخبرالسلطنه- بنده در ماده قبل راجع به مدارس خارجه یک مطلبی داشتم ولی چون موقع آن گذشت نگفتم و حالا هم نمی‌گویم و بالاخره یک وقتی خواهم گفت ولی راجع به این مسئله می‌خواهم عرض کنم که بنده موافقم اما اگر تنها نظر به فقر باشد ۶۰ تومان که هیچ ۶۰ هزار تومان هم کافی نیست. همه بچه‌ها فقیرند و دولت باید به همه متساوی نظر نماید بنده این مبلغی را که وزارت معارف پیشنهاد کرده تصویب می‌کنم اما می‌خواهم یک توضیحی عرض کنم و آن این است که شرط قبول بچه‌های بی بضاعت این باشد که یک کمیسیونی از مدیران مدارس یا یک شورای عالی تشکیل بدهند و یک امتیاز اخلاقی و استعداد فوق العاده در بین باشد واِلا مطلق فقر و بی بضاعتی فایده‌ای ندارد و خیلی بچه‌های فقیر در این شهر هستند.
رئیس- باید رأی گرفته شود به ماده ۲۲ مبلغ ۳ هزار و ۴۲۰ تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده ۲۳ (به شرح ذیل خوانده شد)
ماده ۲۳- محصلین خارجه ۴۷۱۹ تومان.
وزیر معارف- در این ماده وزارت معارف یک عده را پیشنهاد کرده بود و کمیسیون بودجه هم قبول کرده بود فقط در کمیسیون دو نفر را از قلم انداخته‌اند. پیشنهاد وزارت معارف راجع به شاگردانی بود که در مدارس فرنگ مشغول تحصیل هستند و سابقاً هم راجع به اعزام ۲۰ نفر شاگرد به فرنگ پیشنهادی کرده بود که بعد از تصویب مجلس از شاگردانی که تحصیلات خودشان را در این جا تمام کرده‌اند به فرنگستان فرستاده خواهد شد ولکن یک عده شاگرد به فرنگستان فرستاده شده است که الآن هم مشغول تحصیل هستند و حقوقی هم از طرف دولت به آن‌ها داده می‌شد و بعضی از آن‌ها که پدرانشان حقوق شخصی داشتند حقوق خود را به اولاد خود تخصیص دادند این ماده راجع به آن اشخاص است ولی کمیسیون دو نفر آن‌ها را از قلم انداخته است لذا وزارت معارف استدعا می‌نماید که آن دو نفر را هم قبول بفرمایند یکی از آن‌ها پسر فرزین است و دیگری میرزا سید علیخان شاگرد دارالفنون.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بنده می‌خواستم تذکر بدهم اگر وزارت معارف قبول می‌کند آقای کاظمی هم که یک راپُرت جداگانه‌ای از کمیسیون بودجه راجع به ایشان رسیده است در این جا ضمیمه شود.
اقبال‌السلطان- در این جا یک اشتباهی شده است ماهی ۳۶۰ تومان سالیانه ۴۳۲۰ تومان می‌شود.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده خواستم سئوال کنم این اسامی که در این جا نوشته شده است این‌ها به تصویب وزارت معارف معین شده است یا اینکه آن‌ها رفته‌اند بعد وزارت معارف برای اظهار خدمتی خواسته است برای آن‌ها مواجب معین کند. خوب است این قسمت را توضیح بدهند.
وزیر معارف- عرض کردم این محصلین که به فرنگ فرستاده شده‌اند از سابق در فرنگ مشغول تحصیل بوده‌اند و حقوق هم از دولت می گرفته‌اند حالا هم وزارت معارف مکلف است حقوق تمام محصلین ایرانی را اعم از اینکه به او مربوط باشد یا نباشد بپردازد این بود که در بودجه‌ای که از طرف وزارتخانه‌ها پیشنهاد شده بود این نظریه ملحوظ شده بود که برای آن محصلین اسباب نگرانی باقی نماند.
رئیس- پیشنهاد آقای آقا سید فاضل را کمیسیون قبول می‌کند. بلی ممکن است در همینجا اضافه شود.
رئیس- (خطاب به آقای وزیر معارف) برای سید علیخان چه مبلغ پیشنهاد می فرمائید؟
وزیر معارف- سالیانه سیصد و پنجاه تومان
رئیس- کمیسیون در این باب چه می‌گوید؟
مخبر- بنده نظریه کمیسیون را نمی دانم و نمی‌توانم عرض کنم.
رئیس- پس اول رأی می‌گیریم به این ماده پیشنهادی کمیسیون به مبلغ پنج هزار و شصت و نه تومان به اضافه‌ای که آقای وزیر معارف پیشنهاد کردند. (بعضی گفتند خرابی‌ها را که نمی‌شود در مجلس درست کرد و باید برگردد به کمیسیون)
رئیس- پس رأی می‌گیریم به ماده بیست و سوم به مبلغ چهار هزار و هفتصد و نوزده تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام بفرمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده بیست و چهارم (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده بیست و چهارم- حقوق متقاعدین ۳۲۵۸ تومان
وزیر معارف- در مسئله متقاعدین یک فقره آن راجع است به آقا شیخ صادق مفلوج که سال‌ها در اداره معارف خدمت کرده و حالا دچار فلج سختی شده است وزارت معارف پنجاه تومان از برای او به کمیسیون بودجه پیشنهاد کرد این مبلغ همان مقداری بوده است که از سابق هم بوده است عجالتاً در این بودجه تصویبی کمیسیون بیست تومان از حقوق او کسر شده است و استدعا می‌کنم که آقایان همان پنجاه تومان را تصویب بفرمایند.
مخبر- بنده از طرف کمیسیون قبول می‌کنم.
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- بنده هم می‌خواستم عرض کنم که آقای آقا شیخ صادق در راه معارف و آزادی خدمات زیادی کرده است خوب است این مبلغی را که آقای وزیر معارف فرمودند اضافه شود.
رئیس- پس جمع این ماده می‌شود سه هزار و چهارصد و نود و هشت تومان دیگر اشتباهی ندارد؟
مخبر- خیر
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده بیست و چهار به مبلغ ۳۴۹۸ تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده بیست و پنجم (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۲۵- اعتبارات و مصارف ۵۱۲ هزار و نهصد تومان.
رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
وزیر معارف- بنده مهلت نمی‌دهم آقایان حرف بزنند. در باب اعتبارات دو فقره عرض داشتم و خاطر مبارک آقایان هم باید مستحضر باشد یکی این است که ما دو فقره اعتبار داشتیم یکی برای جشن معارف که هر ساله داده می‌شد و برای جایزه شاگردان که برای هر کدام از این‌ها چهار تا صد تومان یعنی چهارصد تومان برای مصارف جشن و چهار صد تومان برای مصارف کتاب و جایزه معین شده و امسال هم جشن گرفته شده و این اعتبار را هم از سال‌های قبل داشتیم در موقع نوشتن بودجه یکی از این اعتبارات را نوشته‌اند و یکی از آن‌ها گویا از قلم افتاده است در صورتی که مطابق جشنی که داده شده و جایزه‌ای که به شاگردان داده‌اند هشتصد تومان به مصرف رسیده است چهار صد تومان آن نوشته شده و چهارصد تومان دیگر آن از قلم افتاده و حالا باید آن قسمت از قلم افتاده هم تصویب شود. این یک قسمت دیگر از عرایضم راجع به اعتبار مفتش سیار است. حقوق مفتش سیار در این جا هزار و دویست تومان یعنی ماهی صد تومان منظور شده است و آن مفتش سیار در واقع سمت ریاست دایره تفتیش را دارد صد و هشتاد تومان حقوق خود او است و صد تومان چون برای مخارج مسافرت او است سابق از اعتبارات ولایات تصویب شده بود و نظر به اینکه غالباً به اطراف تهران مسافرت می‌نمایند این است که وزارت معارف پیشنهاد می‌کند که صد تومان او را که جزو ولایات تصویب شده در بودجه مرکز تصویب کنند و از حیث مبلغ هم فرقی نمی‌کند.
مخبر- این جا نسبت به قسمت چهارصد تومان اعتباری که فرمودند از قلم افتاده متأسفانه از قلم نیفتاده بلکه از قلم انداخته‌اند و حالا اگر وزیر معارف اصرار داشته باشند که چهارصد تومان مجدداً ضمیمه شود باید پیشنهاد بفرمایند و در خود مجلس تصویب شود.
وزیر معارف- عرض کنم چون در آن بودجه که ما تقدیم کردیم تصور می‌کنم هر دو منظور شده حالا از قلم افتاده اشتباه شده است و چون ما مسئله جشن را در موقع امتحان مدارس گرفتیم و جایزه هم داده شده یعنی این مخارج شده است نه اینکه یک چیز علاوه خواستم. این است که این پیشنهاد را تقدیم مجلس می‌نمایم.
رئیس- مبلغش را مرقوم بفرمائید. آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده موضوع این اعتبارات و حقوق را مباح با قانون بودجه که در سال گذشته از همین مجلس گذشته است می دانم زیرا در ماده چهارم قانون بودجه نوشته شده:
ماده چهارم- کلیه اعتبارات و حقوقی که در بودجه‌های وزارتخانه‌ها منظور می‌شود و همچنین مبلغی که برای مخارج پیش بینی نشده مملکتی در بودجه وزارت مالیه منظور شده است نباید به مصرف حقوق اداری و وظیفه و شهریه و اضافه حقوق و امثال آن برسد. این جا اعتباراتی که منظور داشته‌اند حقوق مفتش سیار جزو مصارف اداری است و جزو اعتبارات منظور داشتن ناصحیح است و من عقیده دارم که باید از جزو اعتبارات خارج شود و جزء مخارج اداری نوشته شود.
مخبر- اعتراض آقای حائری‌زاده اگر چه صورتاً شاید وارد باشد ولی در معنی و حقیقت وارد نیست برای اینکه این ماده که هست راجع به اعتباراتی است که مجلس بدون تعیین جزء و محل به یک وزارتخانه می‌دهد و آن جا قید شده است که این قبیل اعتبارات از بابت حقوق یا فوق‌العاده به اشخاص داده شود.
ولی اگر در این فصلی که متعلق اعتبارات است یک مبلغی معین شود که جزء آن و محل خرج آن معین شود این هم به عقیده بنده ضرری ندارد و گمان نمی‌کنم که دو قلمی که ایشان منظور داشته‌اند احتیاج به آن داشته باشیم که در این فصل بنویسیم و مانعی ندارد که آنرا به عنوان حقوق تصویب نمائید.
رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- بنده از آقای وزیر معارف می‌خواستم سئوال کنم راجع به ماهی پنجاه تومان که در سابق مقرر بودجه موسیو نارد فرانسوی به عنوان دارالتربیه معلمین ایرانی داده می‌شد می خواستم سئوال کنم که به چه مناسبت این جا حقوقش حذف شده است؟ و چه نظری بوده که در بودجه وزارت معارف منظور نشده است؟
رئیس- حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده سئوالی داشتم راجع به این دو قلم آخری یعنی دو فقره حقوق و موضوع آن چیست؟ یک دفعه این است که یک حقوق تقاعدی است در این صورت عرض ندارم ولی این دو قلم که یکی حقوق آقا شیخ محمد خان قزوینی و یکی هم حقوق حاج میرزا یحیی دولت‌آبادی است آیا این دو فقره در مقابل این حقوق خدمت کرده‌اند یا فقط از بابت شهریه و مرحمت است خوب است آقای وزیر معارف توضیح بدهند.
مخبر- چون آقای وزیر معارف مشغول چیز نوشتن هستند بنده جواب این سئوال را عرض می‌کنم بعد سئوال آقای معتمدالسلطنه را هم خودشان جواب خواهند داد. تصور می‌کنم این قسمت در وزارت معارف از قلم افتاده باشد. ولی نسبت به سئوالی که آقای حاج میرزا عبدالوهاب کردند در موضوع یک قسمت آن به ایشان حق می‌دهم زیرا این شیخ محمد قزوینی را که سال‌ها است در اروپا زحمت می‌کشد ایشان نمی‌شناسند ولی اگر مراجعه به آثار و کتبی که ایشان طبع کرده‌اند بفرمایند تصدیق خواهند فرمود که ایشان یکی از مفاخر ایران محسوب می‌شود و بنده این کلمه را به این جا با جرأت عرض می‌کنم زیرا وقتی بنده در اروپا بودم اعمال ایشان را به خوبی دیده‌ام و عقایدی که مستشرقین و غر مستشرقین نسبت به ایشان دارند آن‌ها را کاملاً می دانم علاوه بر آثاری که می‌توانیم ملاحظه کنیم اما به اینکه هم هستند که شخصاً آشنائی به عملیات ایشان دارند و آقای وزیر خارجه هم هستند و تصدیق خواهند فرمود که بهترین خرج‌ها پولی است که به شیخ محمد خان بدهند و راجع به قسمت دیگرش هم آقای وزیر علوم در کمیسیون بودجه را متقاعد کردند که این حقوق در مقابل یک زحماتی است که آن‌ها متحمل شده‌اند.
رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- جواب سئوال بنده را آقای وزیر معارف مرحمت نفرمودند.
وزیر معارف- راجع به دارالتربیه که مذاکره شد این جا وزارت معارف یک سابقه دارد و نیز در این باب تصویب نامه صادر شده است ولی هنوز تحقیقات کاملی در این باب نشده است بعد از آنکه تحقیقات وزارتخانه در این خصوص به حد کمال رسید به عرض مجلس خواهد رسانید.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- اولاً سئوال بنده راجع به جایزه و جشن نیست البته سالی یک مرتبه جشن گرفته می‌شود و یک مقدار جایزه هم به اطفال داده می‌شود ولی همه ساله هر یک از شاگردانی که داوطلب برای امتحان شش کلاسه ابتدائی می‌شوند از هر شاگردی بلااستثناء یک تومان گرفته می‌شود و منتهی از یک سال قبل به این طرف قرار گذاشتند که شاگردان اگر در امتحان قبول شدند حق مطالبه یک تومان را نخواهند داشت و اگر در امتحان رد شدند پنج قران به آن‌ها مسترد و پنج قران دیگر ضبط خواهد شد و همه ساله سالی پانصد ششصد نفر داوطلب برای امتحان می‌روند و اسم خودشان را در آن جا ثبت می‌کنند و همه ساله پانصد ششصد تومان در آن جا جمع می‌شود می‌خواستم از آقای وزیر معارف سئوال کنم که این عایدات به خرج کجا می‌رسد و مصرفش چیست؟ دوم اینکه این جا نوشته شده: برای کتابخانه معارف سه هزار تومان کتابخانه معارف امروزه دو تا هست یکی کتابخانه‌ای که ضمیمه است به عمارت وزارت معارف و متعلق است به وزارت معارف و به وزارت معارف متعلق است و امروزه هم دائر است و خیلی اشخاص هم از قرائت کتب آن جا استفاده می‌کنند و سال‌های سال است که دائر شده و یک کتابخانه دیگری که یک نفر از چندین ماه به این طرف اجازه گرفته و به اسم معارف دائر کرده حتی در چندین ماه قبل اعلاناتی منتشر و نصب کرده بود که الآن هم حاضر است و بالای آن علامت شیر و خورشید که بیرق رسمی دولت است نصب کرده بود بعد یک عده از کتابفروش‌ها بر علیه او اقدام کردند معلوم شد که از وزیر وقت اجازه خواسته کتبی که بعد باید در مدارس دولتی خوانده شود او خرید و فروش نماید و این دوم کتابخانه است از وزارت معارف. بنده لازم می دانم که در این جا قید کنند برای این که کتابخانه جدیدی که در روزنامه‌ها اعلان می‌کند با علامت شیر و خورشید و در تمام ایران منتشر می‌شود اگر مال ا و است معلوم شود و اگر مال کتابخانه اساسی معارف است معلوم شود.
وزیر معارف- اولاً راجع به مسئله وجوهاتی که از شاگردان می‌گیرند همینطور است یک مبلغی از شاگردان که برای امتحان حاضر می‌شوند گرفته می‌شود که بعضی از آن‌ها بعد از اینکه نتوانستند از عهده امتحان برآیند به آن‌ها رد می‌شود و آقای تدین که خودشان از عوامل وزارت معارف هستند خوب می دانند که این مبلغ تقسیم می‌شود بین اشخاص و ممتحنین که مشغول این کار هستند زیرا در مدت تعطیل که برای همه کس وقت راحت است آن‌ها مشغول امتحان شاگردان هستند و این مبلغ قریب سیصد چهارصد تومان می‌شود مابین معلمین و ممتحنینی که حاضر می‌شوند برای امتحان شاگردان مدارس به ترتیب مناسبی حتی مستخدمین و فراش‌ها تقسیم می‌شود و جزء مصارف دیوانی نمی‌آید و در واقع یک اعانه است که به آن‌ها داده می‌شود از بابت یک حق الزحمه و اما راجع به مسئله کتابخانه این مبغلی که به جزء اعتبار گذارده شده این برای کتابخانه است که در وزارت معارف برای استفاده مردم از قرائت کتب تدارک شده است و یک کتابخانه دیگری هم که ساخته شده است یعنی آن کتابخانه که هنوز تمام نشده است آن در واقع کتابخانه بزرگی است که باید کتب حاضره به آن نقل و تحویل شود و یک مقداری از آن ساخته شود و برای اینکه این کتاب‌ها و روزنامه‌هایی که از داخله و خارجه آبونه هستیم به این جا بیاورند و مردم بیایند کتاب‌ها و روزنامه‌ها را بخوانند این سه هزار تومان اعتبار برای آن جا است و الآن هم از آقا میرزا محمود کتابفروش و سایرین کتاب خریده شده و به قید نمره و ثبت در آن جا گذاشته شده و مبلغی از آن وجوه هم داده شده و نیز مبلغی هم که باقی مانده بایستی کتاب خریده شود و در آن جا برای خواندن مردم گذاشته شود. و کتابخانه‌ای که ایشان فرمودند تازه باز شده است به تصویب دولت. برای این است کتاب‌هایی که طبع می‌شود برای مدارس آن طوری که باید از حیث کاغذ و طبع و غیره مساعد نیست و شکایت‌های زیادی در این جا مرتب می‌رسد لذا وزارت معارف تصور کرد که با یک قیمت خیلی نازل تری کتاب‌هایی را که برای مدارس لازم است آن کتابخانه طبع کند و آن کتابخانه دخلی به این کتابخانه مقرره حاضری که برای استفاده مردم است ندارد و این اعتبارات مخصوص است به آن کتابخانه که از قدیم هم بوده است.
رئیس- آقای وزیر معارف دو فقره پیشنهاد فرموده‌اند که قرائت می‌شود (اولی آن‌ها به شرح ذیل خوانده شد)
وزارت معارف پیشنهاد می‌نماید که ماهی هشتاد تومان از اعتبار مفتش سیار از قسمت ولایات کسر و از قرار قسمت اعتبارات در ضمن حقوق مفتشی سیار منظور شود.
مخبر- موقعی که در مجلس این مطلب مذاکره می‌شد به آقای وزیر معارف گفته شد که یک حقوق برای مفتش سیار در ضمن بودجه منظور می‌شود ولی چون قسمت تفتیش و مسافرت و مخارجی که مفتش لازم خواهد داشت مربوط به ولایات است آن قسمت از مخارج را هر قدر می‌شود باید وزارت معارف از قسمت ولایات بدهد چون حقیقتاً مفتش ولایات است مربوط به همان ولایات خواهد بود حالا آقای وزیر معارف می‌خواهند اقدام کنند که معادل این مبلغ از آن جا خارج کنند و در این ماده اعتبارات داخل کنند این مطلب بسته به نظر آقایان است. اطلاعی که بنده از سابقه این امر داشتم این بود که راجع به اصل این مسئله در کمیسیون بودجه مخالفی نبود ولی کمیسیون اظهار کرد چون این مسئله ارتباط به ولایات دارد و راجع به تفتیشات ولایات است باید در آن جا منظور شود حالا وزیر معارف هر طور صلاح بدانند و مجلس رأی بدهد آن صحیح است.
وزیر معارف- این مسئله برای بودجه تفاوتی ندارد ولی برای ما تفاوتش این است چون مفتش سیاری که داریم گاهی در اطراف شهر تهران مشغول تفتیش است چنانکه الآن هم در حومه تهران مشغول است و برای وزارت معارف در این جا یک اسباب اشکالی فراهم می‌شود که مدتی در اطراف تهران مشغول تفتیش است و پس از چهار پنج روز مراجعت می‌کند این بود که خواستم یک مقداری از حقوق تفتیش ولایات را به حقوق شخصی او که در این جا باید بگیرد اضافه شود که برای وزارت معارف اسباب زحمت نشود و برای بودجه هم فرقی نمی‌کند.
(گفته شد صحیح است)
رئیس- کمیسیون بودجه در این خصوص چه عقیده دارد؟
مخبر- عرض کردم باید تجدید رأی در مجلس بشود.
رئیس- آقای شیخ‌الرئیس (اجازه)
شیخ‌الرئیس- بنده هر قدر فکر می‌کنم می بینم این قدر محتاج به مذاکره نیست این جا در صورتی که وزارت معارف برای او صد و هشتاد تومان حقوق قائل است ما باید رأی بدهیم ولی طرز تقسیمش با خود وزارت معارف است و نمی‌دانم چرا این قدر تولید اشکال می‌کنند و فقط اشکال آن تبدیل آن است از ولایات به این جا غیر از این اشکالی ندارد. (پیشنهادات آقای وزیر معارف به شرح ذیل قرائت شد)
وزارت معارف پیشنهاد می‌نماید که حقوق میرزا سید علی خان شاگرد دارالفنون و پسر آقای میرزا سلیمان خان از بابت حقوق پدرشان که هزار و کسری است و پسر میرزا قاسم خان صوراسرافیل تصویب شود.
رئیس- مبلغش را بفرمائید.
وزیر معارف- هزار و کسری مواجب میرزا سلیمان خان است که خودش هم به مجلس عریضه کرده بود و از دولت هم نیز استدعا کرده بود که حقوق او بابت خرج پسرانش که در فرنگ هستند منظور شود بعدهم دولت قطع کند یکی هم مال میرزا علی خان شاگرد دارالفنون است که مدتی است در فرنگ است و مبلغ آن پنجاه تومان است و یکی هم پسر صوراسرافیل است که دو نفر نوشته شده یکی در کمیسیون بودجه تصویب شده و دیگری تصویب نشده.
مخبر- نسبت به این قسمت بنده ارجاع به کمیسیون را تصویب می‌کنم.
سید فاضل- صحیح است
رئیس- چون یک ساعت از ظهر گذشته می‌ماند برای جلسه دیگر.
منصورالملک- لایحه بودجه گارد شهری را تقاضا می‌کنم جزء دستور سه شنبه بفرمائید.
وزیر مالیه- بطوری که دیروز هم عرض کردم لایحه برای اعتبار صد هزار تومان برای اعاشه اهالی ارومیه تقدیم می‌شود.
رئیس- آقایان تشریف نبرید یک مطلب دیگر هم هست. (راپُرت کمیسیون بودجه راجع به مخارج فوق العاده مستشاران آمریکائی قرائت شد)
کمیسیون بودجه در جلسه ۱۹ برج حوت قسمت اول لایحه ۳۸۳۴۸ دولت راجع به چهل و هشت هزار تومان مخارج فوق العاده مستشاران آمریکایی را تحت شور مطالعه قرار داده ماده واحده ذیل را برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کند.
ماده واحده- وزارت مالیه مجاز است که به شرح ذیل مبلغ چهل و هشت هزار تومان مخارج فوق العاده مستشاران آمریکایی را تأدیه و پرداخت نماید.
الف- برای خریداری اثاثیه دفتر و منزل آقایان مستشارها و کرایه منزل آن‌ها ۳۰۰۰۰ تومان
ب- مخارج مسافرت از قره تو به تهران ۱۰۰۰۰ تومان
ج- حقوق مترجمین و منشی و مستخدمین جزء دوائر مستشاری ۴۰۰۰ تومان
د- حقوق معاونین اداری در ظرف ۳ ماه آخر سال ۴۰۰۰ تومان
۴۸۰۰۰ تومان
مخبر- این جا بنده یک توضیحی دارم که به عرض آقایان باید برسانم دیروز وقتی یک لوایحی از طرف دولت تقدیم شد صورت آن‌ها را ریاست محترم خواستند بنده برای اینکه موافقت کرده باشم با تقاضای فوریت آن لایحه را بدون اینکه طبع شود به کمیسیون بودجه مراجعه کردم دیروز عصر هم کمیسیون بودجه با حضور رئیس کل مالیه مشغول مراجعه به آن لوایح بود و این قسمت با فوریت تصویب شد و چون همانطوری که اظهار کردند علاوه بر فوریتی که از طرف دولت تقاضا شده بود خود ایشان هم اظهار کردند مستشاران فوق العاده در مضیقه هستند به این ملاحظه از طرف کمیسیون تقاضا شد بدون اینکه این لایحه به طبع برود در تعقیب همان فوریت‌هایی که خواسته شده بود مطرح و رأی گرفته شود آن قسمت دیگری هم که از لوایح مانده است برای روز سه شنبه اول صبح که کمیسیون بودجه تشکیل می‌شود در کمیسیون مطرح شده و راپُرتش به مجلس داده می‌شود.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- یک اصلاح عبارتی بود که باید اصلاح شود.
رئیس- اینکه قبل از این به طبع نرفت برای این بوده است که این لایحه زودتر به کمیسیون برود
(صحیح است)
و در تحت مطالعه در آید حالا که کمیسیون مطالعه کرده و پیشنهاد هم شده است طبع می‌شود.
مخبر- یک قسمت آن چون ناقص بود از طرف کمیسیون از هیئت رئیسه تقاضا شد که به طبع برود.
رئیس- مخالفی نیست که جزو دستور امروز بشود؟
(بعضی گفتند فردا)
رئیس- دستور روز سه شنبه اولاً راپُرت کمیسیون بودجه که بالفعل مذاکره می‌شود. ثانیاً راپُرت دیگر راجع به گارد شهری. ثالثاً لایحه قانون شورای دولتی
وکیل‌الملک- بقیه بودجه معارف فراموش نشود.
رئیس- اول بقیه بودجه معارف دوم راپُرت کمیسیون بودجه که الآن موضوع مذاکره بود در درجه سوم بودجه گارد شهری
(مجلس یک ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس- مؤتمن‌الملک