مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ آذر ۱۳۲۰ نشست ۸
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین و قراردادهای بین‌المللی مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ آذر ۱۳۲۰ نشست ۸
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- طرح برنامه دولت
۳- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس یک ساعت وربع پیش از ظهر بریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز یکشنبه ۱۶ آذرماه را آقای طوسی(منشی) خواندند**
- تصویب صورت مجلس
۱ - تصویب صورت مجلس
رئیس - درصورت مجلس نظری نیست؟(گفته شد - خیر)صورت مجلس تصوییب شد.
- طرح برنامه دولت
۲ - طرح برنامه دولت
رئیس - برنامه دولت مطرح است. آقای تیمور
امیر تیمور کلالی - بهترین فرصت برای آقایان نمایندگان(مرآت اسفندیاری - بفرمائید پشت تر یبون) بنده همینجا طوری عرض می‌کنم که آقای مرآت بشنوند. عرض کردم بهترین فرصت برای آقایان نمایندگان که بتوانند در امور کشور اظهار نظر فرمایندفقط موقعی است که برنامه دولت مطرح است. برنامه‌ای که آقای فروغی اخیراً به مجلس تقدیم فرمودند همانطوری که خودشان هم بیان فرمودند همان برنامه‌ای است که درکابینه قبل به مجلس تقدیم داشتندبعلاوه چنانکه در بیاناتشان هم اضافه شد چیزی که اهمیت دارد موضوع تکمیل امنیت وتاًمین خواربار است البته تکمیل امنیت با اعاده امنیت وتاًمین خواربار این دوموضوع یکی ازوظایف وتکالیف اولیه هردولتی است که محتاج بذکر در پرگرام نیست. البته هر دولتی درهرجائی باشد اولین تکلیفش اعاده ایجاد امنیت وتاًمین خواربار مملکت است ودر مملکت مادرجریانات اخیر تمام اهالی کشور بمتابعت از آراء وعقاید مجلس شورای ملی سعی وافی برای امنیت دارند وآنطوری که درخارج تعبیر می‌شود امنیت کشور ما از هم گسیخته نشده‌است وپابرجا است. بنده حقیقه سراغ نندارم اشخاص یا مقاماتی دراین مملکت وجود داشته باشند که بخواهند امنیت مملکت را مختل بکنند یا قدمی بردارند. عموم ایرانیها متفق هستند ودراین موقع که مملکت بیشتر محتاج بوحدت است برای این منظور هم کوشش می‌کنند. البته اگر پاره ناامنی‌های کوچک اتفاق می‌افتد این را نمی‌شود گفت عدم امنیت. البته آنچه که بوده برقرار است واگر جزئی ناامنی‌های کوچک هم باشد امیدواریم با توجه هیئت دولت برطرف شود. غیر ازاین موضوع عرایض بنده این است که دولت در پرگرام سابق هم یکی تعدیل مالیاتها و الغاء انحصارها را جزء پرگرام خودش قرارداده بود اینجا هم باز در برنامه تجدید شده درموضوع تعدیل مالیاتها با وجود این دولت بهیچوجه من الوجوه بنا بر وعده ومرام خودش رفتار نکرد بلکه دراین مدت قلیل براغلب مالیاتها اضافه کرده مقداری برمالیات بنزین وقند ونفت وکبریت وهمینطور برباقی مایحتاج اضافه شده‌است. از موضوع انحصارات هم که در اینجا بازدولت اشاره کرده‌است که درموقع بودجه سال آتیه انحصارات غیر ضروری رابردارند چرا ازهمین حالاکه نسخ آن لازمست الغا نمی‌کنند وقدمی بر نمی‌دارند ونه تنها از نظر نفع خودش باید دراین قضیه اقدام بکند بلکه از نظر مصلحت مملکت اغلب این انحصارات باعث پریشانی وبدبختی مردم این مملکت می‌شود یک عده مختصری البته فوائدی برده‌اند درمقابل عده زیادی پریشان وبدبخت شدهاند (صحیح است) البته دولت نباید راضی بشود که دسترنج هزاران نفر بدبخت وپریشان بحیب یک اشخاص برود منجمله فرض کنید انحصار کتیرا چه نفعی برای این مملکت دارد جزاینکه حاصل زحمت هزاران افراد گیر یک عده بیاید مخصوصاً دراینموضوع از آقای نخست وزیر که قطع دارم نظرشان آسایش مردم است تمنی می‌کنم دقت بیشتری از نظر مصالح کشور نه از نقطه نظر موفقیت دولت بفرمایند زیرا ممکن است بسا قضایا ومطالبی باشد که نفع دولت درمقابل آن باشد ولی مصلحت کشور ومملکت باید به نفع دولت مقدم باشد. موضوع عرض دیگر بنده چون راجع به امنیت مذاکره شد خواستم بعرض آقای فروغی برسانم که غیر از امنیت صوری امنیت مالی وامنیت خارجی وشرفی هم بایستی ما مردم داشته باشیم وباید ترتیبی ایجاد کردکه مردم حقیقه خاطرشان امنیت داشته باشد در نتیجه عواملی دربیست سال گذشته هزارها نفر وعده زیادی از اهالی این مملکت املاک ودارائیشان از دست رفت واز موقعی هم که این املاک باعلیحضرت پادشاه جوان منتقل شد از انصاف نباید گذشت بانهایت جوانمردی فرمودند که این املاک را نمی‌خواهم وباید بصاحبانشان داده شود وحق را بمن له الحق باید داد بنده اذعان می‌کنم که نظر آقای فروغی هم همین بود و درهمین مجلس با نهایت حسن نیت وصمیمیت فرمودند که دولت نظری ندارد وکراراً در مجلس اظهار کردند که باید حقوق مردم به خودشان داده شود ولی درمقابل این که پادشاه اینطور امر کرد مجلس هم موافقت کرددولت هم موافقت دارد چه اقدامی دولت کده درنتیجه این لایحه را آورد به مجلس که مطابق آن باید در عدلیه رسیدگی شود این موضوع حقیقه از چاه درآوردن و بچاله افتادن است بنده خدا شاهد است هرچه مطالعه کردم دیدم همه این لایحه برای ارفاق حق مردم نیست برای یک عده اشخاص زیادی که وکلای محترم دادگستری هستند کار پیدا میشوود ونسسبت به آقایان هم بنده قول می‌دهم که همیشه سپاسگذار خواهند بود که یک همچو ککار مهمی برای آنها درست کردهاند بنده عرض می‌کنم مصلحت مملکت را باید در نظر گرفت ومال مردم را باید بخودشان داد بنده عرض می‌کنم تمام این املاک باید برایگان به مردم داده شود عرض می‌کنم سابقه این املاک تمام در دربار دردفتر شاهنشاهی هست آنجا معلوم است از کی گرفته شده بچه نحو وبچه مبل گرفته شده چه مبلغ خرج آبادی آنها شده‌است هیچگونه رسیدگی ندارد شما صمیمانه آن دفتر را باز کنید ازروی آن می‌توانید قضاوت کنید. البته یک عده این املاک خالصه دولت بوده وبشاه سابق منتقل شده ویک عده ازاین املاک املاکی است که صاحبان آن برضاورغبت خودشان رفته‌اند فروخته‌اند اما یک قسمت دیگر اینها را ازرعیت بیچاره مازندران وکرمانشاه وبجنورد وصحرای ترکمن وگرگان گرفته‌اند وبیچاره هائی که دریک جریب زمین نشسته‌اند از دستشان رفته‌است وبا کمال عسرت بآنها می‌گذرد آقای وزیر عدلیه از روی کمال بی التفاتی این لایحه را می‌آورند ومعلوم نیست حق این بیچاره‌ها چه خواهد شد که واقعاً این بیچاره‌ها دچار سختی وبدبختی شدهاند. ازاین موضوع که می‌گذریم در قسمت معشیت ووضع گرانی البته اوضاع عالم واوضاع اقتصادی عادی نیست وبواسطه جنگ وآشفتگی‌های روزگار برای کشور ما ودولت مصمما خیلی سخت است که بتواند ازهرجهت اسباب آسایش ورفاه ماراصدردصد فراهم کند ولی یک قسمت هائی هم هست که حقیقه بوواسطه عدم توجه دولت دارد ازهم می‌پاشد خوبست توجه بکنید دوائی که چند روز قبل یک تومان قیمتش بود حالا با چهار تومان پیدا نمی‌کنید نه اینکه تصور شود درکشور دوا نیست بنده اطلاع دارم که درمملکت بقدر پنج شش سال دوا موجود است فقط یک عده استفاده چی از قبیل مردمان پست نظر احتکار کردهاند جمع آوری کردهاند برای انکه جیب خودشان را پرکنن باجان مردم بازی می‌کنند اما موضوع دوا این چیزی نیست که بشود تحمیل کرد یک مریض که محتاج بدوا است ویک دواخانه می‌گوید پنج تومان این قوه ندارد بالاخره نمی‌تواند وجانش از میان می‌رود واین اشخاصی که می‌خواهند با جان مردم بازی کنند باید توی سرشان زد واز جامعه بیرون کرد وهیچوقت درجامعه ایران وایرانی نباید این قبیل اشخاص را قبول کرد غیرازموضوع دوا بقیه اشیاء بنکداری وخرازی وغیر خرازی که مایحتاج مردم مملکت است مقادیر زیادی دراین مملکت هست که بننده اطلاع دارم یک عده استفاده چی درمقام خریداری بر آمده‌اند ومی‌خواهند از مملککت صادر کنند در این موضوع هم مخصوصاً توجه رئیس دولت را جلب می‌کنم تحقیق فرمایند که اگر حقیقت داشته باشد واقعاً جلوگیری کنند موضوع دیگر گرانی اشیاء اتومبیل است کسانیکه اتومبیل دارند میدانند واقعاً چه بدبختی است متاًسفانه وبدبختانه این کار هم منحصر شده‌است در طهران بچند نفر هندی که درخیابنه چراغ برق هستند وفروش اشیاء اتومبیل دست آنها است ومردم راغارت می‌کنند حقیقه یک چیز دو قرانی را به پنج تومان ده تومان آنچه دلشان می‌خواهد می‌فروشند آقایانیکه منکر قضیه هستند بنده دستشان را می‌گیرم ومی‌برم ونشان می‌دهم که چطور چیز دوقرانی را پنج تومان می‌فروشند ومقادیر زیادی هم کالا درانباراینها موجود است ومی‌خواهند دراین موقع استفاده بیجائی بکنند ازاین قضیه که بگذریم بنده درموقعی که پرگرام دولت در کابینه قبل به مجلس تقدیم شدومطرح بوداجازه خواستم متاًسفانه موضوع بحث ونوبت به بنده نرسید ومی‌خواستم اظهار نظر کنم درمسئله منع کشت تریاک این مسئله تریاک یکی از مسائل حیاتی است برای زارعین ایران وتنهارقم درشتی که بفلاحت این مملکت خدمت می‌کنند ویک پول نقدی وارد این مملکت می‌کنند فقط وفقط تریاک است تریاک ایران هم تنها از نظر مصرف نیست بلکه در دنیا خدمت بطب می‌کند همچو رقم حیاتی مملکت را نمی‌شود از دست داد(صحیح است) بنده بامنع استعمال تریاک کاملاً موافقم ودولت هر قدمی که بردارد تقدیر می‌کنم ولی این موضوع منع کشت تریاک بضرر این مملکت است وبنده پیشنهاد می‌کنم از پروگرام حذف بفرمایند وتقاضا می‌کنم آقای نخست وزیر هم موافقت بفرمایند وقسمت دیگر درخصوص دیگر معارف البته با بودن حضرت آقای تدین که حقیقه ایشان بهترین کسی هستند که در معارف ایران می‌توانند اظهار نظر کنند وبهتر از هرکسی معایب ونواقص معارف ایران را میدانند عرضی که بنده دراین قسمت می‌خواهم حضورشان بکنم این است که ماباید در آتیه روح فضیلت وتقوی را در فرزندان خودمان ایجاد وتقویت کنیم وبرای رسیدن باین مقصود راهی نداریم جز اینکه پایه معارفممان معارف اسلامی باشد(صحیح است) بهترین معارفی که حقیقه باعث ارتقاء بشر است ومی‌تواند مارابترقی وتکامل برساند فقط معارف اسلامی است وبنده از آقای وزیر فرهنگ که بهترین فردی هستند برای معارف ایران تمنی واستدعا می‌کنم دراین قضیه عطف توجه مخصوص بفرمایند. موضوع دیگر که راجع بمعارف است آرزوی شخصی بنده‌است تعمیم معارف درتمام کشور وباسواد کردن تمام افراد این مملکت است والبته این موضوع باید هرچه زودتر شروع بشود وبنده بدواً دراین عقیده‌ام ولواینکه تنها باشم از نمایندگان مجلس وهیئت دولت استدعا می‌کنم درقدم اول برای معارف عمومی آذربایجان قدم بردارد که جامعه آذربایجان باسواد شوند وزبان فارسی را بیاموزند واگر امرداده شود که یکسال دوسال بودجه بمعارف اختصاصی بمعارف آذربایجان داده شود بنده بسهم خودم موافقت می‌کنم واستدعا می‌کنیم که دراین موضوع توجه مخصوص بفرمایند. عرض کنم در قسمت سیاست خارجی که درماه اول پرگرام دولت ذکر شده‌است نده البته استدعا می‌کنم که دولت موافقت بکند که این قضیه مورد بحث طولانی تری درمجلسقرار گیرد والبته چون حالا عده زیادی از همکاران ورفقای عزیز بنده اجازه خواسته‌اند بنده وقت آقایان را بیشتر اشغال نمی‌کنم وامیدوارم دولت موافقت کند که در آتیه مناسب تری این قسمت مطرح شود سیاست خارجی ما همیشه باید روی بیطرفی باشد ودرسایه بیطرفی هم دولت وملت ایران بهتر خواهد توانست بصلح عمومی عالم خدمت بکند ودرخاتمه عرایضم را که می‌خواستم بعرض آقای وزیر کشور مخصوصاًبرسانم این قضیه زوارعتبات عالیات بود از موقعی که از طرف دولت گفته شده که ارز آزاد است یعنی ارز داده می‌شود برای کسانی که می‌خواهند بعتبات عالیات بروند عده زیادی از ولایات آنچه بنده اطلاع دارم از خراسان متجاوز از چندین هزار نفر رعیت وغیر رعیت دهاتی‌ها آمده‌اند البته کارخیلی خوبی است ولی عرض می‌کنم حالا که شما اجازه داد هاید بروند این بدبخت‌ها از شهرها ودهات دویست سیصد فرسخ راه آمده‌اند تهران والان معطل وسرگردانند نه اینکه اعضاء وکارکنان اداره تذکره دراین موضوع غفلت ومسامحه کردهاند خیر بنده اطلاع دارم که آنها هم کمال موافقت را دارند ونهایت جدیت را بعمل می‌آورند ولی یک فرمول‌های اداری هست که اینها کار را بکلی فلج کرده‌است فرض بفرمائید آمده‌اند گواهینامه ارز می‌خواهند وضامن خواسته‌اند وضامن ازش گرفته‌اند می‌گویند یک ضامن هم درتهران باید بدهی این دهاتی از کلات خراسان آمده نه تهران را میداند نه تهرانی را می‌شناسد وباید یکماه بیست روز درسرمای سخت زمستان اینجا معطل شود وهرزوز واقعاً بروید نظمیه به بینید چه منظره رقت آوری دارند برای اینها یک فکری بکنید زودتر راحت شوند اگر تذکر دادنی است بهشان بگویند اشکال دارد وبرگردند ده سال بیست سال نرفته‌اند حالا هم نمی‌روند ولی بالاخره اینجا بمانند درتهران از بی پولی و بی جایی خواهند مرد
رئیس - آقای دکتر ملک زاده
دکتر ملک زاده - هر چند وضعیت مزاجی بنده مساعدنیست ولی می‌خواستم دراینموقع که برنامه دولت مطرح است همانطورکهاظهار عقیده کردند مقتضی است درموقع طرح برنامه برای اینکه پایه محکم واساسی درکار پیدا شوددر کلیه مسائلبحث شود این است که عده زیادی بعنوان موافق ومخالف اجازه خواسته‌اند دراطاف برنامه دولت اظهار نظر کنند البته این نظریات فوق العاده نافع است بجهت اینکه فکر مجلس ودولت را بهمدیگر نزدیک می‌کند تماس این دو قوه‌است که بالاخره می‌تواند اصلاحاتی را که ما انتظار داریم برای آتیه کشور تاًمین کند عرایض بنده چون بعنوان موافق دولت اظهار عقیده می‌کنم یک قسمت راجع به بیاناتی است که نماینده محترم اظهار داشتند وبعضی نکاتهم متذکر شدند که بعقیده من فوقالعاده نافع بود ومورد توجه دولت هم هست ولی گفت من که پس از علم نگویم سخن علم که آمد بتو گوید چه کن. البته هر وقت دولت مقتدر توانا ومتکی بقانون وعدالت درست شد تمام انچه که بنده وایشان انتظار داریم انشاءالله درست می‌شود اصل مطلب این است ایشان یک نکاتی را تذکر دادند که بنده یاداشت کردم این سرلوحه برنامه دولت است واگر روزی هم نمایندگان فراکسیونها باهیئت محترم دولت جلسه‌ای نموداند تمام باتفاق نقطه نظرشان ومقصود حقیقیشان تاًمین امنیت مملکت بودحتی بنده درسهم خودم پا را بالاتر گذاردم وعرض کردم موضوع امنیت را باید یک قدری وسیع تر درنظر گرفت وآن امنیت درتمام معنای کلمه‌است مخصوصاً امنیت شرافتی وحیثیتی درمملکت است برای اینکه مملکتی که حثیت وشرافتش دستخوش هرج ومرج بشود روی سعادت را نخواهددید(صحیح است)این است که بنده مقدم برامنیت طرق و شوارع گردنه‌ها شهرها وراههادریک کشوری امنیت شرافتی وحیثیتی وآزادی آن کشور را میدانم وتوجه هیئت محترم دولت راباین نکته جلب می‌کنم. موضوع دیگر که بیان فرمودند مسئله املاک است راجع باملاک یک لایحه قانونی تهیه کردهاند وخواهند آورد ودراین جامورد بحث ومذاکره واقع خواهدشد وآقایان اظهار نظر خواهند کرد والبته املاک آنهائیرا که برده‌اند باید بهشان بدهند ولی باید دانست اشخاصی هم که ذیحق نیستند نباید دراین موقع استفاده کنند (صحیح است)وآب گل آلود بدست بیاورند وبخواهند املاکی را که با خون اهالی این مملکت شیرازی - اصفهانی - یزدی - کرمانی تهیه وآباد شده‌است دامی اند اخته واستفاده کنند(صحیح است - صحیح است)بنده مخصوصاً از آقای وزیر دادگستری تقاضا می‌کنم که تحت تاُثیر بهیچوجه واقع نشوند وآنچه موجب سعادت مملکت است عمل بفرمایند یک موضوع دیگری که نمایندمحترم تذکر دادند مسئله انحصارها بودکه البته دولت مشغول مطالعه‌است ویکی هم زیاد شدن بعضی مالیاتها است بنده هم تصدیق دارم که بعضی چیزها اضافه شده ولی ازآن طرف تصدیق بفرمائید عوائی دولت خیلی کم شده‌است وبالاخره چرخ مملکت را پول میگرداند مسلم است اضافه شدن مالیات برچیزهائی که بنفع مملکت وچیزهائی که بضرر مملکت است فرق دارد مثلاً نان وگوشت وچیزهائی که مورد احتیاج جامعه‌است نباید اضافه شود ولی سیگار چیز مفیدی نیست فرض بفرمائید چیزی هم اضافه شود یا الکل مخصوصاً مواد الکلی که حالا تهیه می‌کنند. از دوجهت حرام است یکی از لحاظ شرعی ویکی هم از نظر مواد دیگری که بآن داخل می‌کنند وهر قدر برمالیات آن اضافه کنند بعقیده بنده به موقع و بجا است (روحی - باید مجلس تصویب بکند)البته بسیاری از نکاتی که تذکر دادند حقیقه بجا است وجزء برنامه دولت است ولی مسئله توانائی است بایستی دولتی توانا باشد دولت ایدالی دولتی که همان چیزی را که ما انتظار داریم عملی کند واما قسمت دومی که می‌خواستم بعرض مجلس برسانم واستدعا کنم هیئت محترم دولت هم توجه خاصی دراین قسمت بفرمایند عرض کنم همان موقعی که مملکت درنتیجه پیش آمدهای اخیر دستخوش وضعیت مخصوصی شد ومتاًسفانه آتشی که دردنیا روشن شد مااز آن نتوانستیم کنار بمانیم وتمام شئون مملکت دستخوش هرج ومرج شد وآن قدرت وتوانائیکه موتور دولت واوضاع مملکت بود از میان رفت مجلسی شورای ملی که حقیقه مرکز اقتدار مشروع مملکت است هم در سهم خودش درنتیجه گذشته بطوریکه یک روز هم خدمت آقای رئیس الوزراء عرض کردم که مایک مجلسی بودیم اجتماعیون انفرادیون وهیچ گونه سازمان ونظر سیاسی وجود نداشت ما درمقابل یک همچو وضعیتی واقع شدیم والبته تاًسیس وتشکیل یک دولتی با یک مجلس انفرادی خیلی خیلی مشکل است این است که بنده تشکر می‌کنم از مجلس شورای ملی که درآن موقع مشکل حقیقه با یک روح خیلی عالی دست بدست یکدیگر دادند واکثریتی تشکیل داده شد وتا روز اخر مجلس با کمال صمیمیت حقیقه نسبت بدولت پشتیبانی شد وانجام وظایف شد ویک لویح فوق العاده نافعی هم گذشت امروز یک روز تازه‌است وبین مجلس ودولت باز عرض می‌کنم که برای اینکه کارما یک اساسی پیدابکند ودولتیکه منظور داریم موفق باصلاحات بشود این است که بنده یک قدری بیشتر توضیح می‌دهم دراطاف نظریات خودم که درروی یک تجربیات خیلی طولانی دراین کشور بوده‌است سی وشش سال از عمر مشروطیت ایران می‌گذرد وبنده این سی وشش سال را بدو دوره تقسیم کرده‌ام یکی دوره افراط ویکی دوره تفریط چرا اینطور است که اغلب ما طرف افراطرا می‌گیریم یا طرف تفریط را این راواگذار می‌کنم بنظر خود آقایان زیرا که همه ماهاعلت حقیقی آنرا میدانیم علت حقیقی این است که یک ملتی که هنوز بمرحله رشد نرسیده‌است یا دستخوش افراط می‌شود یک دوره که اسمش را دوره سستی می‌گذاریم دوره ناتوانی دوره عدم امنیت یکقدری هم دوره شایدعوام فریبی این دوره بعقیده من موجد وموسس دوره دوم شد یعنی این دوره شدت ودوره جبر که اهل منطق می‌گویند یک وقت برای اینکه بفهمیم نتیجه نافع است یا مساعد است باید مقدمات را در نظر گرفت اگر مقدمات خوب شده بود البته نتیجه مطلوبه بدست میآمدواگر مقدمات غلط بود مسلمأ نتیجه هم غلط می‌شود بنابر این اگر این سبک آنوقت (وشخصاًتشکیل عقیده خود را طرفداری شخص خودم را و رفقای خودم را از دولت روی این جمله قرار می‌دهم) اگر سبک حکومت آنوقت سبک بیمبالاتی سبک حکومت وعدم امنیت برای مملکت نافع بود آن نتیجه را نمی‌داد یعنی آن دوره جبر و آن دوره شدت برای مملکت پیش نمی‌آمد پس بحکم منطق آن دوره وآن سبک حکومت برای مملکت نافع نبود حالا بیائیم سردوره دوم شدت بود که همه مان درش بودیم وآن دوره را دیدیم که بچه صورتی این مملکت افتاد که باز نتیجه دلیل بربطلان مقدمات است که اگر دوره نافعی بود وخوب بود برای کشور باین صورت منتهی نمی‌شد پس بعقیده بنده مایحتاج بیک دولتی هستیم مابین افراط وتفریط یعنی یک دولت متقدر متکی بقانون(صحیح است)متکی بمساوات بلی اصول مشروطیت بدرجه‌ای قدرت و اقتدار بدولت داده‌است که درمقابل هر اشکالی می‌تواند البته با یک تصمیم قاطعی وبا فداکاری موفقیت پیدا کند این ایدآل ما است وتصویر می‌کنم که این فرمول ما باشد وراه علاجی که خیال می‌کنم برای آتیه ممکن است درخارج و داخل البته پیدا بکنیم. بواسطه اینکه اگر یک دولت توانائی داشتیم و موفق باصلاحات مملکت شد بعقیده بنده بسیاری از اشکالات خارجی مامرتفع می‌شود واگر خدای نخواسته ملت ایران ابراز داشت که مایل نیست با اصول مشروطیت خودش را اداره کند بنده هم خجالت می‌کشم ونمی خواهم عرض کنم که ممکن است صورت‌های فجیح وناشایسته وغیر منتظره‌ای دراین مملکت پیدا شود پس محور موفقیت وسعادت آتیه مادراین است که یک دولت مقتدر توانا ویک دولت متکی بقانون وعدالت داشته باشیم این عقیده شخصی بنده‌است و موافقم بااین نظر که راه رسیدن باین مطلوب برای اینکه یک چیزهائی است که گفتنش آسان است ولی برای رسیدن باین مقصود باید دیدکه راهش چیست بعقیده بننده راه رسیدن باین مقصود سه پایه می‌خواهد وما درروی آن عمل کرده‌ایم اینکه دراطراف این قضیه حرف زدم حقیقه یک اشخاص با عنوانی دراین مجلس هستند که دراین فضیه همفکری کردند اول یک مجلس متحد ومقتضی است که از دولت پشتیبانی کند وحقیقه سعادت مملکت را مقدم برهرگونه نظریات کوچک وپست شخصی بداند ومن امیدوارم که این مجلس همان مجلس باشد وروح وایمان میهن پرستی دراین موقع مشکل تفوق پیدا کند برنظریات کوچک وهمان منظوربدست بیاید دوم باصطلاح مسئله سلیداریته است(حالا نمیدانم فرهنگستان چه لغتی انتخاب کرده‌است) یعنی اتحاد واتفاق ونزدیکی فکر مابین همکاران دولت ونظر بهمین اصل بود که وقتی ازمانظر خواستند نسبت برئیس محترم دولت تقریباً فراکسیون ما و همینطور سایر آقایان هم بدون هیچ قید وشرطی نسبت بشخص محترم ایشان که حقیقه مورد احترام واعتماد همه ما هستند (صحیح است) موافقت کردیم وکوچکترین مداخله و نظری را راجع بکابینه ایشان اعمال نکرده‌ایم این را بنده صریحاًمی‌گویم مجلس هم میداندهمه هم میدانند چرا؟برای همین نکته دوم بود که دولت سلیداریته داشته باشدرئیس دولت توانائی داشته باشد که بمیل خودش بانظر خودش بادر نظر گرفتن صلاح مملکت پایه کار را طوری تهیه کند که مصلحت کشور باشد این بود که عملاً هم نسبت بمجلس کردیم هم نسبت بدولت حالا هم تصمیم داریم که رویه خودمان را ادامه بدهیم تاروزی که یک عملی برخلاف قانون وبرخلاف مشروطیت از طرف دولت سربزند وتا وقتی که دولت ضعف وسستی در امور نشان دهد آنوقت است که البته بایستی ماًیوس شد که این دولت قادر نیست که چرخ مملکت را بگرداند۰ تاآنوقت ما ازدولت پشتیبانی می‌کنیم کمک می‌کنیم همکاری می‌کنیم وامیدواریم که این همکاری ما منتج به یک منافع مطلوبه‌ای که ایدآل ماست وهمه اتظار داریم بشود البته در اینجا مجبورم یک نکته دیگری هم تذکر بدهم که یک کمک مختصری هم مردم باید بکنند درپشتیبانی دولت وآن قضاوت عمومی است اگر مردم حق راحق بگویند وباطل راباطل بگویند بعقیده من این قضاوت عمومی دولت را به نیکوکاری وامی‌دارد وجلوگیری بدعملی اشخاص را می‌کنداگر مردم هم حقیقته از دولت پشتیبانی کنند باین ترتیب که وضعیت دولت را ازراه میهن پرستی تحت قضاوت قراردهندوازاین راه پشتیبانی کنند این سه پایه یعنی اتحاد واتفاق مجلس وهمراهی وسلیداریته دولت بطوری که تشکیل شده‌است و همکاری مردم ما امیدواریم در این روز بدبختی دنیاودراین روزکه هیچکس نمیداند فردا چه صورتی پیدا خواهد کرد ودراینموقع که اضطراب وبدبختی سرتاسر گیتی رافرا گرفته‌است شاید ما موفق بشویم در سهم خودمان دلومان را از آب در بیاوریم(صحیح است)
رئیس - آقای نوبخت.
نوبخت - دانستن اینکه چه چیز خوب وچه امری بد است یک کار بسیار آسانی است. شاید دردنیا کسی پیدا نشود که کار بدیرا مرتکب بشود درصورتیکه معتقد باشد کارخوبی کرده‌است آدم ترسو آدم خائن - یا آدم دورو ودزد ومانند انها اشخاص ی هستند که میدانند بدمی کنند امادراین بدکردن مسئول حقیقتی نیستند زیرا اخلاق وعلم بآن اند ازه کسب نکرده‌اند که بتوانند از بد کردن خوداری کنند عدم کسب آنها متوجه مربی آنها است. علمای اجتماع هیئت اجتماعی را تشبیه به یک فرد وگاه ساختمان تشبیه بیک جسم کردهاند البته اینجا وقت انقدر نیست که داخل انمقوله بشوم همینقدر عرض می‌کنم که یک ملتی یا یک سازمان دست جمعی شبیه یک فرد است مربی این ملت هیئت دولت است مربی هیئت دولت قوه مقننه‌است دولت دربد بودن یا خوب بودن این سازمان اجتماعی دخیل بلکه مسئول است. چنانچه هیئت مقننه هم در بد بودن یا خوب بودن دولت مسئول است. یعنی مسئول ملت است شاهنشاه ایران نیز این نکته اجتماعی را مکرراً اظهار فرمودند منتهی باعبارتی دیگر وحتی تصریح کردند که همانطئر که دولت دربرابر شما نمایندگان مسئول است همانطور هم شما دربرابر مردم مسئول هستید. پیدا وبدیهی است که ما نمایندگان آقایان وزراء تمام افراد مردم وظیفه دارند که هریک دراینخصوص مراقبت تام وتمام خود را از دست ندهند من هم ازاین نظریه استفاده می‌کنم ودرباره برنامه دولت آنچه صلاح کشور می‌بینیم بعرض میرسانم. تکر بنده برروی دواصل است. یکی بروی برنامه دولت دیگری راجع به بیانات آقای نخست وزیر. بعقیده من برنامه دولت خوب تنظیم نشده‌است یعنی لازم است بعضی مواد دراین برنامهباشد ونیست وبعضی مواد صلاح است دراین برنامه نباشد که هست وبطور کلی این برنامه جامع ومانع نیست از جمله مواد این برنامه ماده ایست که حاکی از تکمیل بنگاههای فرهنگی است عین عبارت برنامه اینست: «تکمیل وترقی تاًسیسات فرهنگی واهتمام دراصلاح اخلاق عمومی»خیلی متاًسف هستم که ناچارم اعتراف بکنم که من از این عبارت چیزی نمی‌فهمم. اگر مقصود از تکمیل وترقی تاًسیسات فرهنگی کامل کردن موسسه‌ها وبنگاههای فرهنگ است که خدا بداداینمردم بی چاره برسد زیرا آنچه وزرای سابق واسبق وسابق براسبق مخصوصاً کردند بدون اغراق می‌توان گفت قسمت اعظم آنها بر خلاف مصالح مردم بوده یعنی آنها که دراین نظام فرهنگی شرکت داشته ومالیات می‌دادند که برای مصالح آنها صرف بشود تمام بزیان وضرر آنها صرف می‌شد وخدا نکند که آقای تدین همانراه وروش را تقویت کنند وترقی بدهند اگر ازاین عبارت مقصود دولت پیشرفت امور فرهنگی است که البته لازم است درعبارت آن بیشتر دقت بشودوبعقیده من اگر نوشته بشود پیشرفت امور فرهنگی هم بیشتر نزدیک بهم است وهم جامع ومانع است درموضوع فرهنگ صحبت خیلی هست ولی من باختصار می‌کوشم. آقای تدین وزیر فرهنگ خودشان خوب میدانند که اگر ما بگوئیم فرهنگ صحیح و حسابی نداریم شاید راست ودرست گفته باشیم تنها بطهران نباید نگاه کرد مصالح اجتماعی ما ایجاب می‌کند که همه ایرانرا باید بنظر داشته باشم زایرا نفع افراد بالسئیه ومشترک است وهمانطور که یک طهرانی حق دارد از فرهنگ این کشور استفاده کند همانطور یکنفر بلوچی یکنفر کرد یکنفر لر یکنفر فارسی وغیره حق دارند از همان سود بهره مند بشوند. نظام اجتماعی یک کشوری تماماً برای مصالح تمام مردم کشور ایجاد شده والبته آقای وزیر فرهنگ میدانند که هر جا مصالح عمومی نیست نباید توقع داشت که نظام اجتماعی وجود داشته باشد البته مطابق قوانین منظمی این قضیه از قضایای مسلم بشمار می‌رودومی‌توان گفت هرجا که دیده شد توافق وانتظام وجود ندارد باید تصدیق کرد که مصالح عمومی وجودنداشته‌است مردم شهرستانها همان را می‌خواهند که مردم مرکز خواهانند زیرا دراین نظام واین اجتماع شرکت دارند شاید دریاری وکمکی هم که بحفظ این اجتماع شده‌است سهم بیشتری را داشته ودارند ما درنقاط مختلف ایران درقراء وقصبات مدرسه بقدر کافی ولازم نداریم ودر پاره نقاط مهم هیچ مدرسه نداریم درهمین ترهان هم آموزشگاه ما بسیار کم است ودبستان خیلی خیلی کم داریم نمیدانم بعضی از اولیاء اطفال بکدام یک از نمایندگان محترم مراجعه نکرده وبرای بچه‌های خود توصیه بفرهنگ نخواسته‌اند که اطفال ما را بمدرسه بپذیرید به عقیده من بجای اینهمه عمارت وبناهای شامخ که برای دانشگاه وسایر بنگاههای فرهنگی ساخته شده ومی‌شود ومی توان گفت که بیشتر آنها خالی وبی سکنه مانده‌است دبستان باید تهیه نمودساختمان هر قدر رفیع وعالی باشد هرگاه از سکنه تهی وخالی باشد هیچ سودی نخواهد داشت آقای وزیر فرهنگ مانباید آموزگاران پیرو آزموده را که همیشه سروکارسان یاکتابست از فرهنگ بیرون کنیم وبرای اشخاصی استادی قائل بشویم که هنوز موی صورتشان نروئیده‌است. آقای وزیر فرهمند البته باین عیوب توجه دارند واز نزدیک مشاهده کردهاند که بچه کسانی درجه استادی داده شده. امروز ما تعجب می‌کنیم که چرا مثلاً درکردستان یا فلان نقطه کشور آشوب وهرج ومرج ایجاد شده‌است اگر وزیر معارف سابق واسبق وسابق براسبق درعوض ظاهر سازی توجهی بفرهنگ کردستان وغیره می‌کردند اگر درعوض پیشاهنگ بازی ورقاصی که دراین تهران راه‌اند اخته بودند که همه مادیده ومیدانیم اگر درعوض میلیونها پول که صرف تحمیل بی جا می‌شد اگر بجای حق التالیف‌ها حق التدریسها حق التعلیمها پول درشکه‌ها ساختمانها وپولهائی که برفقا وکس وکارهایآقای وزیر پرداخته می‌شد اگر بجای میلونها خرج اداره تبلیغات پرورش افکار دروغی انجمن تربیت بدنی وصدهزار ریال خرج پیدا کردن کلمه حکمت درقرآن وکلمات مائوره پولهائی که برفقا داده می‌شد درخانه بنشینند ومطالعه کنند پولهائیکه خرج خرابی آثار کریم خان وکیل می‌شد پولهائیکه از موقات شیراز وآذربایجان وغیره بذل وبخشش می‌شد بعوض اینها وبسیاری خرجهای دیگراگر دبستان ودبیرستان درست کرده بودند وطوایف مردم دورازمرکز رادراین فرصت ممتد که نتوانستند یا نخواستند استفاده کنند تربیت کرده بودند کدام لر کدام کرد کدام آذربایجانی وشیرازی مصلحت مشترک خودش را فراموش میکرد؟ کی حاضر می‌شد رشته اتحاد خودش را باسایر هموطنان خودازهم پاره کند؟ متاًسفانه بعضی از نویسندگان ماشاید اشتباه کرده ودرجراید گاهی عشایر وطوایف ایرانی راباسم ددو گاهی بنام شریروصفت یاغی متصف می‌کنند درصورتیکه این گفتار خیلی از انصاف دور است. من نمی‌خواهم اینجا داخل تاریخ ونژاد شناسی بشوم اما آن قدر می‌توانم بگویم که:کردها باآن شانه‌های مستوی وچهره‌های گشاده آریائی ودلاوری جبلی وجرات وشهادت بهترین نمونه ملت آریای ایران بشمارمی‌رونداینراتنهامن نمگویم اینراتمام علمای انساب ونژادشناسان گفته‌اند. لرها با آن لهجه معقول باآن پهلوانی وشجاعت طبیعی قشقائی ها باآن هوش سرشار باآن تندی قریحه باآن نجابت فطری باسایرطوایف ایرانی همه یکی ویگانه هستندهیچوقت نمی‌توان گفت که تنکستانی ودشتستانی دایرنیست یاخدای نکرده دد وشریراست زیرا اینمردم که غالباُ اسکان آنهاصورت عملی گرفته بمراتب احساساتشان پاک ترطرزفکرشان قویتروتعصب ملی وغرورایرانی آنهاباضعاف مضماعف ازبنده که شهری هستم بیشتراست. عدم توجه زمامداران وقت آنهارا از کسب فضائل امروزی بازداشته آقایان که سالهای متمادی وزیرفرهنگ بودندوفکرشان تماماُ متوجه ظاهرسازی بودمی‌خواستندیک توجه کوچکی هم بکردولروقشقائی وسایرطوایف و ولایات ایران بکنند. اداره تبلیغات که متاسفانه هنوزهم هست بامیلیونهاپول اینکشورمی‌خواست یک ناطق برای لرهاوکردهابفرستدمن نمدانم چرااینقدراشتباه می‌کنیم. چراکردولروقشقائی را دد وشربرمی‌خوانیم دد وشربرومغرض آنکسی است که پول کشورراکه باآنهمه خون جگرتحصیل شده وهمان کردولروقشقائی پرداخته‌است بزورصرف بی عفتی یک مشت مردم نموده اسمش راورزش شناوری وپیشاهنگی می‌گذارندیاحق التالیف بخویشان ورفقای خودمی‌دادندایکاش یک اثرخوب یک تالیف صحیح ودرستی هم نشان داده بودندمن نمدانم کدام یک ازمردم این کشور راضی بودندکه وزارت فرهنگ دخترشانرابزوربرای پیشاهنگی ببردیاعورو برهنه دراستخرفلانجابشناوری وادارکند. چقدرپدرومادرهانام ببردکه آنهارابحکم وزیرفرهنگ به حبس ببهانه جوئی بسیاه چال شهربانی برده‌اند این گناههاراکی مرتکب می‌شد. شاه سابق. نه تنهاراوزارت فرهنگ میکردوشایدهم تعمدداشت که این بیدادرانسبت بمردم ایران رواداردهمان وزارئی که جوانان ودانشجویان اینکشورراباسامی مختلف درزندان می‌افکندندوجان آنهارا می‌گرفتند. هنوز بسیاری از مادرها وپدرها لباس سیاه برتن دارند وبابن میرغضی‌ها که نامشان وزیربود نفرین می‌کنندحتی ازرئیس مدرسه ارامنه هم نگذشتند ویک مرد فاضل ومطلعی را بی گناه پنجسال بزندان برده و نگاهداشتند درعوض اینکه برای آنها که خودشان را از حیث مذهب دراقلیت میدانند مدرسه درست کنیم ونظر آنها راکه ازهمه جا بمامتوجه‌است بطرف خودمعطوف داریمبجای آنکه باآنها کاملاً ثابت کنیم کهتاریخ ایرانرا نمی‌توان تغییر داد وآنها درهر جا باشند ایرانی بوده‌اند وهستند درعوض اینها ماکردولروبختیاری وارمنی و گیلانی وآذربایجانی وفارسی راسعی کردیم که از یکدیگر بیزار کنیم وبدبختانه از تاریخ هم استفاده نکردیم درچند سال پیش یکی از روسای روحانی کلیسای جلفای اصفهان برای من گفت که ماباآنکه میدانیم شاه عباس مسیحی نبوده‌است درعقب هر نمازی برای او طلب منفرت می‌کنیم واین جزء مراسم مذهبی ماشده‌است زیرا آن پادشاه عادل میان رعایای خود فرقی نگذاشته‌است. همین آقای دکتر دیق که دو روز متاًسفانه وزارت فرهنگ بچنگشان افتادنمیدانم چرا براه کج رفته پولی را که از پادشاه کشور برای فرهنگ حقیقی کشور می‌گیرد می‌خواست خرج یکمشت امریکائی بکشد که بکشور ما بیایند وخدای نخواسته فرهنگ مارا اصلاح کنند چرا این پول را صرف پرورش همین کرد ولر‌ها نمی‌کنند؟ چطور شماپرورش نژاد اسب را قائل هستید اما از پرورش هموطنان خودتان که پاکی نژادشان آلوده نشده وخودشان اختلاط پیدا نکرده صرف نظر می‌کنید آنوقت هم آنها را دد ویاغی می‌خوانید؟چرا بااین پول یک عده اموزگارفقیر وناتوان را همراهی نمی‌کنید؟ چرا برای یک دسته از جوانان این کشور که قادر بخرج تحصیل خود نیستند وسراغ دارم که بعضی از دانشجویان مدرسه کشاورزی که از کرج بتهران امده‌اند وسکناندارند شرم می‌کنم که عرض کنم در پشت کوچه‌ها می‌خوابند کمک خرج نمی‌دهید چرا در بلوچستان یا مکران که یک قطعه پهناوری از ایرانست و می‌توان گفت ازحیث استعدادهندوستان ایرانست چندباب مدرسه تاسیس نمی‌کنید. دشت یاری شهری ازبلوچستانست که ازحیث آبادی وجمعیت یکی ازامکنه مهم است هنوزیک دبستان چهارکلاسی هم نداردبنده اطلاع دارم که درهمین ادوارتاریخی وزارت فرهنگ یک نفرازاشخاص معارف دوست عریضه بشاه سابق عرض کرده ونوشته بودکه حاضراست یک باب مدرسه دردشتیارباپول خودش تاسیس کند فقط خواهش کرده بودکه وزارت فرهنگ اجازه بدهدومانع اونشودحالابه بینیدچطورشداز طرف دفترمخصوص جوابی باوداده که اعلیحضرت بوزارت فرهنگ امر فرمودند که اجازه بدهندوزارت فرهنگ نه تنهابخواهش اوتوجهی نکردونه تنهانگذاشت مدسه تاسیس شودبلکه باشاره آن مردبیچاره درتحت بازجوئی شهربانی وامنیه افتادویک سال اورامحاکمه وسروکیسه می‌کردندکه چرابشاه کاغذنوشته‌است مقصوداینست کشوری که این طوراست میسیون آمریکائی لازم نداردبچه‌های بلوچی که لخت وعور زندگی کرده باورکنیدکه سراپالخت زندگی می‌کنندویک دبستانی ندارندکه درآنجاتحصیل کنندمن نمیدانم میسیون امریکائی برای آنجاچه خواهدکرد؟ امریکائی لازم نیست که پول بدهندبیایندآنهاحاضرندمفت ومجانی بیایندزیرابیش ازآنچه مهذب ومعلم باشندآنهامبلغندبرفرض تمام سازمانهاوموسسات فرهنگی ما دراقصی نقاط ایران مثل تهرانست یاتاسرحدامکان معارف مانرقی یافته ودیگرفکرایرانی قادرنیست مثلاُفرهنگ رابیش ازاین ترقی بدهدبااینفرض محال بنده هیچ لازم نمیدانم که میسیون امریکائی بکشورماتشریف بیاورندولازم نمی‌بینم که ثابت کنم که فرهنگ ایران اززمان زردشت تاحالاو فرهنگی که برای ایران لازم است هیچگونه سازش وشناسائی بافرهنگی که مثلاُ امریکائیها می‌خواهندبرای مادرست کنندندارد. مامحتاج فرهنگ بین المللی نیستیم هرنوع ازانواع تربیت بایک محیط ویک ملتی مناسب است مافرهنگی می‌خواهیم که اشخاصی مثل این مسکویه ایرانی مثل ماکیاول ایتالیائی مثل نیچه آلمانی مثل مستربرناردشوانگلیسی تربیت کندوبقول اسپنسرانگلیسی که ازمربیان دنیای بشریست هرملتی ازتربیت چیزی می‌خواهدونظری داردکه مخصوص بخوداوست ماکه ملت ایرانراتشکیل می‌دهیم ازکرد ولر وبختیاری وفارسی ومازندرانی وآذربایجانی وغیره وغیره ازخاوربیاخترازجنوب بشمال یک ملت هستیم وناممان ایرانی است وسلیقه فرهنگی ماهمانست که ژنرال ساکس انگلیسی مورخ معروف یادکرده‌است که ایرانیان پدرملت آریاومعلم تمام دنیابشمارمی‌روندپس محتاج نظریه سخیف وسست امثال دکترصدیق نیستیم وازآقای وزیرفرهنگ که مردمطلعی هستندانتظارداریم که امربفرمایندمیسیون امریکائی صدیقی باین کشورتشریف نیاورند. دیگرموضوعی که می‌خواستم بآقای وزیرفرهنگ تذکربدهم اینست که مکرراُ شنیده‌ام که هنوزبعضی ازدانشجویان راباداره آگاهی می‌برندوازایشان بازجوئی می‌کنندودر روزنامه چندروزقبل هم اشاره باین موضوع شده بوداولاُ که دانشجودرهمه جای گیتی محترم است ثانیاُ اینکه بعضی از آقایان نمایندگان وبسیاری ازمردم که صریحاُ دوره سابقرا انتقادوخرده گیری می‌کنندبیشترتکیه انتقادشان برروی همین اعمال و رویه شهربانیهااست که مردم رابی گناه جلب می‌کنندوحتی بزندان می‌برندشنیدم همانروزی که شاهنشاه ایران برای افتتاح به مجلس تشریف می‌آورند دبیری محترم راازسرکلاس باداره آگاهی جلب نموده ازاوبازجوئی کردهاند. همین امروزشنیدم که چندروزپیش دردبیرستان البرزچندنفررامامورین کلانتری دستگیرکرده وحتی دست بندبدست آنهازده‌اند من هنوزنمتوانم باورکنم که آنهادانش آموزبوده‌اند بعقیده بنده اگردانشجویادبیریااستادیاآموزگار کاری برخلاف مرتکب شدبایداولاُ وزارت فرهنگ رسیدگی کندنه شهربانی اگرلامحاله بایدشهربانی اوراجلب کنداقلاُ بایدبااطلاع وزارت فرهنگ باشد. بازهم لازم میدانم که موقع رامغتنم شمرده آقای وزیر فرهنک را متذکر نمایم که اخیراً شنیدم آقای دکتر صدیق در وزارت چند روزی خود قانون مطبوعاتی نوشته‌اند . آقای تدین شماخودتان روزنامه نویس بوده ایدوگمان نمکنم کسی بقدرشمابافرهنگ اینمملکت آشنائی داشته باشدشماآیامی توانیدباورکنیدکه قانون مطبوعاتی راکه دوسه نفرآدم بی اطلاع می‌نویسندبدرد کشورخواهدخورد؟ اولاُ قانون مطبوعاتی که داریم به عقیده من هیچ اصلاحی لازم نداردوثانیاُ اگرضرورت بیایدمن شخصاُ امیدوارهستم که درتحت نظرخودشماوارباب جراید و آنهائیکه سابقه واطلاع دارندنوشته شده آنوخت به مجلس بیایدتاماهم که دیدیم قانون مطبوعات صحیحی است والبته امیدواریم چنین باشدآنراتصویب کنیم مسئله دیگری که می‌خواستم عرض کنم موضوع جرائدو مجلات است از قراریکه اطلاع یافته‌ام عده زیادی ازنویسندگان خواستندروزنامه خودرامجدداُ بطبع برسانند و گویا دولت جلوگیری نموده‌است الحمدالله دولت مشروطه ملت آزاد اماروزنامه رااجازه نمی‌دهیم. البته آقای وزیرفرهنگ دراین ممانعت شرکتی نداشته‌اند وروی سخن من باآقای نخست وزیراست که امروز یک کشوری هستندکه نامش مشروطه‌است وعقیده مندهستندکه درمملکت آزادیست آقای نخست وزیرخیلی بیشترآزادیرادرکتابی که بنام حقوق اساسی نوشته‌اند کاملاُ شرح وبسط داده وبی مناسبت نیست که برای یادآوری خودشان چندسطرازآنکتاب رابرای خودشان قرائت کنم تاانشاءالله ازاینجاکه تشریف بردندبشهربانی امربدهندکه ازطبع ونشرجرائدجلوگیری نکنند. دراین کتاب درصفحه ۱۳۰درضمن مسئولیت دولت می‌نویسند: ((توضیح آنکه افرادناس بالفطره وبالطبیعه بعضی حقوق عمومی دارندکه دولت بایدآنهارارعایت کندبطوریکه وضع قوانین واجرای آنهامنافعی حقوق مزبوره نشودزیراکه بنای دولت برای حفظ همین حقوق نهاده شده واگرغیرازاین کندازوظیفه خودخارج ومتعدی شده‌است)) ذیل اینمطلب می‌نویسندصفحه ۱۳۰حقوق عمومی ملت مجموعاُ درتحت دوعنوان درمی‌آیداول آزادی دوم مساوات. بعددرضمن تعریف آزادی می‌نویسند (درصفحه ۱۳۲) حصول آزاذی برای ملت موقوف به داشتن بعضی اختیاراتست واصول آن اختیارات ازاینقرار است: اختیارنفس واختیارمال اختیارمنزل اختیارکاروپیشه اختیارعقایداختیارطبع واظهارافکاراختیاراجتماع وتشکیل انجمن انوقت درصفحه ۱۴۴درمعنی اختیارطبع واظهارافکاربعدازآنکه تعریف کافی برای این قسمت می‌فرمایندتصریح می‌کنند: سلب اختیاراظهارافکارعلاوه برآنکه ظلم است مفسده بزرگی هم داردوآن اینست که انسان چون دراظهارافکارخودمختارنباشدناچاردروغگوومزور وفاسدالاخلاق می‌شودبنابراین در دول متمدنه یعنی نزدملل آزاداختیارطبع واظهارافکاربرای همه کس حاصل است وازلوازم مشروطیت محسوب می‌شود. غریب این است که نوشته‌اند ومستبدین بانواع مختلف این حق راازمردم سلب می‌کردندیکی ازطریق ممانعت آزادی مطبوعات این بودیعنی در دولت مستبددائرکردن چاپخانه وکتابفروشی راموقوف باجازه دولت نمایندوطریق دیگراینکه طبع کتب واوراق وجرایدراموقوف باجازه می‌کردند. بعدازآنکه طرق دیگریراهم ذکرمی‌کنندحتی می‌نویسندکه (صفحه ۱۴۵)امروزدر دول مشروطه ترتیبات مذکوره متروک است وهرکس در دائرکردن مطبعه وکتابفروشی وطبع اوراق وجرائدبهروسیله بخواهدآزادمی‌باشندهمین قسم درباره اجتماعات. معلوم نیست چراازاجتماعات و انجمن هاجلوگیری می‌شوددرصورتیکه خودآقای نخست وزیرازهمه بهترمیدانندکه وقتی گفتندآزادی است ومشروطیت رعایت می‌شودبایدمردم راهم ازتجمع وتشکیل احزاب جلوگیری نکننداینموضوع راهم بازخودشان درهمین کتاب ذکرنموده‌اند مضحک است که مجلس شورای ملی داریم وفراکسیون داریم اماحزب نداریم دیگرارمواداین برنامه تجدیدنظردرسازمان قوای تامینیه وتکمیل وسائل امنیت است. کشورمااحتیاج مبرمی باصلاحات زیادی داردو اساس وشالوده این اصلاحات البته استوارنمی‌شودمگرآنهاکه عامل این اصلاح شناخته می‌شوندخودشان اصلاح طلب باشندازامنیه که خودش موجب ناامنی می‌شوندنبایدانتظارداشت که رعایت کشوروسازمان آنرادر مدنظرداشته باشند. ازشهراری که انجمن‌های منتخبه اورابریاست نگمارندنبایدمنتظربودکه بااحتیاجات شهرهارسیدگی نمودآنراکه لازم است بمورد عمل درآوردازفرمانداریااستانداری که طماع باشدنبایدانتظارعدالت ودرستکاری داشت وباآنها نمتوان احتیاجات مردم را رعایت نمودوهرقدرهم که قانون سازمان کشورخوب وپسندیده ساخته وپرداخته شود درهنگام عمل تحریف وتصحیف می‌باید. موضوع خوارباروامنیت کشوربیش ازهمه نوع اصلاحی موردرعایت ودقت است. آقای نخست وزیرهم درنطقشان باین نکته اشاره فرموده وبعقیده من دراینخصوص اطناب وتطویلی لازم نیست خوبست امنیه کشورراکه شایددرآینده عامل مهم این سازمان بشمارمی‌رود بدست مردامین ودرستکاری بسپارندکه درافرادوکارمندان ومامورین خوددقت کامل کرده ازنوع خودانتخاب نمایدودرعوض یک اتومبیل چهاراتومبیل لوکس ازآخرین سیستم برای وجودشریف خودشان اختصاص ندهند. افرادامنیه که دربعضی نقاط بلوچستان وکویرهشت فرسخ به هشت فرسخ پست دارندوهرپستی ازهرطرف تاهشت فرسخ آب آشامیدنی وجودنداردبیشترمحتاج اتومبیل هستندیاروساء محترم که چهاراتومبیل قطارکش درب دولتسرای ایشان ایستاده باشد همین سال پیش بودکه یک نفرامنیه بی چاره دریکی ازپست هادوروزتشنه مانده بوداتفاقاُ اتومبیل باری عبورمیکردآن بیچاره برای تحصیل آب جلواتومبیل ایستادوپای اوراازکمرقطع شدوجان دادوشایدآقایان روساء هم اند ک تاثری پیدانکردندآقایان روساء و وزراء که تازه برسرکارمی‌آیندازتشکیلات جدیدازفقط همین نکته راآموخته‌اند که چنداتومبیل جدیدازآخرین سیستم برای خودشان وخانوادشان ازپول مردم رنجبرابتیاع کنندوبس وبااین ترتیب هرگزکشوراصلاح نخواهدشدسابقاُ ماخواستیم درباره ایلها وعشیره حکم اسکان راجاری کنیم. بایدتصدیق کردکه خوب ازعهده برنیامدیم چرا. برای اینکه مامورین اگرهمه رانگویم می‌توانم بگویم که اکثرطماع ونالایق بودندواین هرج ومرجی که دراسکان آنهارخ دادتماماُ تقصیرمامورین بدبودالآنهم اگرعلاقه مندباصلاح کشور باشم بایداول وپیش ازهمه چیزدقت کنیم وآنهاراکه برسرکارمی‌گذاریم وامورکشوررابآنهامیسپاریم بایدامین ومصلح باشند. ماموریکه توانسته‌است خوب بفریبدیادروغ بگویدیاخوب اطمینان وامان بدهدوبقرآن قسم بخوردوبعدوفابعهدخودنکندیاخوب بتواندقماربکندوشب و روزدرپی ناموس مردم باشداومصلح نمتواندبشوداومصلح نیست اومفسداست. اوخودش موجب اختلال امنیت است آیامامنتظرهستیم که ازاین سنخ مامورین وروسا کشورمااصلاح بشود. درختی که تلخ است وی را سرشت گرش برنشانی بباغ بهشت سرانجام گوهر بکار آورد همان میوه تلخ بارآورد
یک موضوعی که مکرر ازطرف آقایان نمایندگان مخصوصاُ ازطرف آقای دشتی گوشزد دولت شدموضوع آنهائیست که هنوزبی جهه وبدون گناه درزندان هستند, ازاین بالاترجماعات بسیاری درهمین طهران توقیفندوتحت نظرهستندوبرسرشان چندمامور آگاهی ایستاده‌است وسپرده‌اند که طهران تکان نخورد. چندی قبل بمن اطلاع دادندجماعتی بدبخت که سالهااست ازخانه وزندگانی خود دورمانده‌اند وامروزبخاک سیاه نشسته‌اند ومعلوم است که هیچ گناه نداشته‌اند هنوزدرتهران توقیف هستندمن برای اطلاع رفتم به بینم قضیه ازچه قراراست خدامیداندکه توصیف حال آنهاگریه آوار است تصوربفرمائیدیک خرابه که جزکلوخ وسنگ ولاشه مردار درآن چیزی نیست درمیان چهاردیوارویک سقفی که نه آفتاب تابستان است ونه باران زمستان برروی یک لنگه حصیرپاره عده زیادی بیکارومتحیرنشسته بعضی ارآنهاسابقاُ مریض شده ومرده‌اند وبعضی مبتلابه تب ونوبه وپاره برماتیسم دچاروبقه گرسنه وبی نوا لخت وعریان نه بالاپوش ونه فرش اینها اسمشان تحت نظراست یعنی خدای نکرده زندانی نیستندوگناهی نتوانسته‌اند ازبرای آنهامعین کنندمثلاُ یکی آمده‌است برودبه مشهدزیارت چون به طهران رسیده‌است وفهمیده‌اند که ازایل قشقائی است باوگفته‌اند که درطهران باش ولازم نیست برگردی. دیگر براکه دانسته‌اند مثلاُ نامش رستم خان یافرامرزخان است گفته‌اند آه آه این ناپاک معلوم می‌شودآدم شریریست والااسمش چرارستم خاست پس توهم حق نداری ازطهران خارج بشوی دیگریرابنحو دیگرازهمین مقوله توقیف کرداند. من وقتی حال رقت باراین جماعت رادیدم فوق العاده متاثرشدم چندی پیش به آقای جهانبانی وزیرکشورآنرروزموضوع راشرح دادم ایشانهم انصافاُ دلشان سوخت ومتاثرشدندوبه من گفتندخوبترتفحص کنیداسامی آنهارابنویسیدبمن بدهیدآنهارامرخص کنم بنده بوظیفه وجدانی خودعمل کردم اسامی ایشان رابخدمتشان دادم وخودشانهم معلوم شدکه آنهابی تقصیرندبه من هم گفتندکه الآن بشهربانی می‌نویسم که آنهارارهاکند دراین بین کابینه سقوط یافت وبعدوزیری دیگربرای کشورمعین گردیدآقای جهانیانی که وزیرراه هستندوسابقاُ وزیرکشوربودندعرض کردم که اینموضوع رابآقای وزیرکشورجدیدسابقه بدهیدهمان روزی که آقای نخست وزیرآقایان رابرای معرفی به مجلس آورده بودندآقای جهانیانی قول دادندکه بآقای وزیرکشورخواهم گفت یکی دو روز گذشت اثری ازآثارمرخصی این بیچارگان ندیدم ناچاربآقای جهانیانی تلفن کردم گفتندایشان روسارابارداده‌اند ونمی‌شودخدمتشان رفت گفتم بسیارخوب. به آقای وزیرکشورتلفن کردم پیشخدمت اظهارکردکه تشریف دارندبعدکه پیغام دادم برگشت وگفت حضرت اشرف سوارشده‌اند. من نمی دانم چراشهربانی دست ازگریبان این بدبخت هابرنمی‌دارد. اگرگناهکارندآنهارابدادگاه ببرندبدارهم بیاویزنداماآدم بی گناهراکه کسی توقیف نمی‌کند. خدامیدانداگراین بدبختهاوامثال آنهارهانگردنددولت رااستیضاح خواهنم کرد. موضوع مهم دیگرکه دراصلاح فعلی کشور بسیار موثراست موضوع خوارباراست آقای نخست وزیردرضمن بیان متین خودبمامژده دادندوفرمودندبرای چندین ماه نان شهرتهران تامین شده‌است والبته بازهم اهتمام خواهدشدکه انشاء الله خاطرهمه ازاینباب آسوده بوده وزحمتی واردنیایدونگرانی درهر صورت نباشد. بنده نمیدانم جناب آقای نخست وزیرآیاخبرداندکه درولایات وایالات وقراء وقضبات وشهرهای دور دست ایران برای آذوقه چه محشری برپاست یانه. من ازتکرارآنهاواطلاعاتی که دراینموضوع دارم حقیقته شرم می‌کنم که چیزی عرض کنم مردم ایران شاید انتظارداشتندکه رئیس دولت نظرشان متوجه باقصی نقاط ایران باشدنه تنهاطهران ایران عبارت ازطهران نیست برج ماش درجوار نرماشیرجزوایرانست که خوراک مردمش امروزیونجه‌است بلی مردم دربعضی ازنقاط جنوب یونجه می‌خورند. دربعضی ازنقاط مکران وسواحل جنوب مثل چاه بهارولنگه قحطی عظیمی حکم فرماست به حیوانات وچارپایان خودعوض علف وجوماهی میخوراننداینکه خوراک چارپایان است خوراک مردمش معلوم است که چیست. در دشت یاری که زمین حاصلخیزاست نان پیدا نمی‌شود دربعضی ازنقاط بلوچستان وبنادرخوراک مردم پوست پاره وچرم حیواناتست خوراکی که مردم اصفهان هنگام محاصره افغانها داشته وما درتاریخ می‌خوانیم وبزمامداری آنوقت بد میگوئیم. ازخاش به من نوشته‌اند که دراداره تثبیت غله گندم زیاد درانبارهاموجوداست مردم برای کاشتن حاضرندخرواری هفتصدریال بخردواداره نمی‌دهند. همین طوراطلاع دارم که درزنجان دو هزارکیسه پنجاه کیلوئی قنددرانبارهاموجوداست که نه بمصرف زنجان می‌رسدنه بسایرنقاط ایران حمل می‌شود. البته درسازمان کشورواصلاح آن سخن بسیاراست دردهای بی درمان آنقدرهست که انسان ازشمردن آنهاعاجزاست دیگرچه حاجت است که شرح بدهد. یک اتفاق ناگهانی که درپیش چشم خودم واقع شدوخیلی از آن متأثرم بعرض آقای نخست وزیر و آقای وزیر کشور میرسانم که شهرداری را متنبه و متوجه نمایند. در هیچ جای دنیا دیده نشده که سیم برق لخت در خیابانها کشیده شود. در خیابانی که منزل من واقع است چند روز پیش در پیش چشمم یک بچه که از مدرسه برمی‌گشت کشته این بی قیدی و لاابالی گری شهرداری شد. اتومبیل باری عبور کردسیم برق را پاره نمود سیم در خیابان افتاد بچه که از مدرسه می‌آمد از پهلوی او عبور کرد و باو اصابت نمود و در پیش چشمم جان داد. دیگری از موارد این برنامه تکمیل راهها و راه آهن در حدود استطاعت کشور است. در خاطرم است در دوره ششم یا هفتم لایحه راه آهن به مجلس آورده شد و مطرح ومورد تصویب واقع گردید در اطراف آن لایحه مذاکرات زیاد شد بنده هم در پاره مذاکرات شرکت داشتم آقای تدین هم وزیر فرهنگ بودند و در این مجلس تشریف داشتند از این نوع راه آهنها که امروز در برنامه دولت نوشته شده‌است اسمی در آن لایحه برده نشده‌است. من اطلاع پیدا کرده‌ام که اکنون از خرمشهر راه آهنی به اهواز کشیده می‌شود من نمیدانم از خرمشهر تا اهواز برای ما چه ضرورتی دارد؟ همچنین در روزنامه‌ها خواندم که از قزوین بهمدان و کرمانشاه و خانقین خسروی خطی کشیده می‌شود که براه آهن عراق وصل می‌گردد. بدبختانه آنچه مایه پیشرفت و ترقی ملل دنیااست برای ما مایه بدبختی و تنزل می‌شود. انروز که لایحه راه آهن را بمجلس آوردند در دوره شش یا هفت هم هیچ در مخیله ما حظور نمی‌کرده که راه آهن سسب بدبختی ما بشود حالا هم می‌خواستم عرض کنم اگر راه آهن وسیله خوشبختی یا وسیله بدبختی بود و هر چه بود همینقدر بس است دیگر لازم نداریم که از کیسه یک مشت مردم فقیر و ناتوان وسایل آسایش دیگران را فراهم کنیم ملتی که نان ندارد راه آهن می‌خواهد چه بکند و محققاً گمان می‌کنم باید دولت را از مجلس در اینخصوص اجازه بگیرد زیرا این عمل عادی نیست. خیلی تعجب می‌کنم در این برنامه دولت نامی از ارتش برده نشده‌است آقای نخست وزیر خیلی بهتر از من بعلوم اجتماعی آگاه هستند و یقین است که متین ترین و محکمترین پایه که حیات ملت بر او استوار است نظام ارتش است و ممکن است گفته شود که اگر ملت را بمنزله یک جسمی زنده تصور کنیم ارتش او بمنزله استخوان بندی انجسم بشمار می‌رود و انحلال او موجب انحلال تمام اعضاء جسم است. پس حساسترین و دقیقترین نظام هر ملتی نظام ارتشی اوست اگر مصداقی برای جسم بیجان بتوان پیدا کرد همان کشوریست که ارتش ندارد. نه تنها باید باین رکن محکم اتکاء داشته باشیم بلکه عقیده من آنست که باید سایر سازمانهای خود را نیز با او وفق بدهم یعنی مطابق او بکنیم و انضباطی را در ارتش است در همه جا رعایت نمائیم متأسفانه روزگاری برای ما پیش آمده‌است که آن نظم و قاعده پیش بهم خورده حالا برای نظم تازه و نوین باید خیلی دقت کنیم. شکی نیست که یک ملتی تا زنده‌است قوه دفاعی لازم دارد و این مسئله در علم اجتماع ثابت شده‌است اما شرط این قوه دفاعی آنست که قائم بذات باشد. از یک طرف بنده می‌شنوم که متأسفانه پاره از ادارات ارتش و بعضی از قسمتهای مهم را منحل می‌کنند از طرفی دیگر با شدتی هرچه تمامتر در طهران بلکه تنها در اطراف تهران و بعضی قسمتهای جنوب بگرفتن افراد برای نظام وظیفه مشغول هستند این کار هم بی شباهت بجنگ کردن ما نیست در عین حال که با قوای مهاجم جنگ می‌کردیم در همانحال هنگها و لشکر‌ها و تیپ‌ها را منحل می‌کردند و افراد را حکم مرخصصی می‌دادند و مردم از هر طرف بفرار ازتهران تشویق می‌شدند بنده اطلاع پیدا کرده‌ام که نیروی دریایی ما را بکلی منحل کردهاند چند روز پیش هم در جراید خواندم که اداره بازرسی ارتش را هم منحل کردند و ریش و قیچی را بدست یکنفر سپرده‌اند گویا اخیراً توپخانه دریائی صدو پنج بلند کارخانجات مهمات کارخانه طیاره سازی اسلحه سازی مسلسل سازی تفنگ سازی فشنگ سازی همه را منحل کردهاند در بعضی جاها تیپ‌ها را مبدل بهنگ و لشکر‌ها را مبدل به تیپ نموده‌اند این کارها با اجاره کی صورت گرفته‌است اینها تماماً قابل استیضاح است. مضحک اینجا است که لشکر خوزستان را مبدل به تیپ کردهاند آنوقت سر لشکر یکه بوده‌است امروز رسمیت تیپ را دارد گویا در برابر شهامتی که کرده بدرجه سپهبدی رسیده‌است آنچه اطلاع دارم اینست که در جنوب تنها قوه که فداکاری کرده‌است و آخرین نفرات خود را قربانی نموده تنها نیروی دریائی بوده‌است که امروز آنرا منحل کردهاند و اعطیه شاهانه هم که برای این نوع افراد و بازماندگان آنها اعطا شده‌است بافسرانی داده شده و می‌شود که در تهران راست راست راه میرفته و در خیابان لاله زار قدم می‌زدند یا در همان چند روزهای کذائی مردم را بفرار تشویق می‌کردند بافسرانی که طهران بوده‌اند یا خوب از جنگ گریخته‌اند هر یک یکهزار و دوست و پنجاه ریال مزد فداکاری بآنها داده شده اما بخانواده آن استوارها و گروهبانها و آن افراد فداکار و حتی بخانواده آن افسرانی که از جان گذشته جنگیدهاند و جان خود را فدای وطن خود کردهاند هیچگونه توجهی نشده‌است یا اگر خیلی نادر و مختصر. ناوبان یک هریس آذربایجانی که ناویدک نهصد تنی باوسپرده شده بود دویست و شش سال بیشتر از عمر او نگذشته بود با ناوی که در حدود سه هزار تن بوده‌است جنگ کرده و تمام عده و افرادش همه کشته شدهاند من نمیدانم از این عطیه ملو کانه بخانواده این افسر فداکار واین افراد فداکار چه رسیده است؟ از خانواده ناخدا سه میلانیان ناوبان یک کهنموئی ناوبان یک ریاضی بالا خره از خانواده دریاسالار بایندر و نا خدا نقدی و سرهنگ لشکر ی در قسمت دیگری چه قدردانی شده‌است؟ بنده اطلاع یافته‌ام که ناوپلنگ و ناوببر و ناویدک غرق شدهاند و افراد آنها هم کشته شدهاند خوب آقای وزیر جنگ درباره سایر ناوها توضیحی بدهندکه آنها درجه حالندو چرا نیروی دریائی ما را منحل کردهاند و با اجازه کی این کار صورت گرفته‌است؟ البته اینها متعلق بیک ملتی است که با خون جگر تهیه کرده‌است و ما که نمایندگان مردم هستیم باید مستحضر باشم مثلاً می‌شنوم که می‌خواهند لباس دانشکده افسری و شاید بعد از آن سایر قسمتهای ارتش را عوض کنند و بشکل هائی در بیاورند که بهیچوجه صلاح ما نیست درباره لباس پلیس هم همین را شنیدم و کلاه جدید آنها را هم دیدم آقایان مغزها و فکر‌ها را عوض بکنید.
مردی که هیچ جامه ندارد باتفاق بهتر ز جامه که دور هیچ مرد نیست
اتومبیل‌های لوکس عالی لباسهای یراقداربراق حمایل‌های رنگارنگ ونشانهائیکه بعوض لیاقت بهرنالایقی داده شده بدرد امروزمانمی‌خوردبایدماافرادی درست کنیم که دلیروتواناباشندوالالباس رابرتن چوب بکنیدچه تاثیری دارد؟ مهمترارآنچه عرض کردم نخستین ماده این برنامه‌است چنانچه درمقدمه یادآوری شدم اکنون درخاتمه گفتارخودم عرض می‌کنم که ذکراین برنامه هیچگونه ضرورتی نداردبه عقیده من نه درعدم ذکرآن ضرریست ونه درذکرآن نفع وفائده موجوداست وبالاخص معنای آن بهیچوجه برای من وشایدبعضی ازرفقای من معلوم نیست مثلاُ این عبارت که نوشته‌اند:
دولت بارعایت کامل مصالح کشورمقتضی میداندبادولت هائیکه منافع ایران بامنافع آنهاارتباط تام دارد))من نمیدانم چگونه منافع ایران می‌تواندبامنافع آنهاارتباط داشته باشندشایدبرعکس باشدومنافع آنهابامنافع ایران ارتباط تام داشته باشدزیرامایک کشوربیطرف بوده وهستیم.
دراین عبارت که ذکرشدبایدآقای نخست وزیردقتی کامل مبذل بفرمایندزیرامن عقیده دارم که ایشان مردی هستندداناوهم قادروتواناهستندکه اینگونه مواضع رابهترازاین حل وتصفیه نمایند. درموضوع کلمه همکاری نزدیک نیزبنده نمی‌فهمم وبه عقیده من بهتراین است که دربرنامه خودازاین مقوله چیزی یادنفرمایند.
تدوین (وزیرفرهنگ) - نماینده محترم بطوریکه اظهارفرمودندچهارده سال است صحبت نکرده‌اند...
نوبخت - مکررصحبت کرده‌ام خودتان رئیس بودیدبنده صحبت کردم.
وزیرفرهنگ - ازآن تاریخی که بنده رئیس بودم تاحالابیش از۱۴سال است شمافرمودید۱۴سال شماشخص ادیبی هستیدمیدانید درموقع سخن گفتن تامتکلم صحبتش تمهم نشودنبایدصحبت کرد.
نوبخت - صحیح است. معذرت می‌خواهم.
وزیرفرهنگ - بسیارخوب پس ازاین مرحله می‌گذریم. امروزگرچه یک عده بنام دولت وجمعی هم ازآقایان بنام نماینده ملت هستندولی درواقع همه ماهاایرانی هستیم وهیچوقت میل نداشته‌ایم ومیل نداریم ایران ماخراب وویران باشد(نمایندگان - صحیح است) امروزهم عقیدمان این است که بایدسعی کنیم کوشش کنیم خرابی هائی که درسابق بوده‌است جبران شودوترمیم شودبنابراین فرمایشتان ایشان رابنده بچندجزء تقسیم می‌کنم جزء اول مشتمل بودبرتاریخ ایام گذشته که آنراهم آقایان میدانند و امروزهم اینجاتکرارش بنظربنده موردنداردآنچه لازم است دراین مجلس موردبحث واقع شودتوجه خاصی است باجرای این برنامه که امروزاین هیئت دولت تقدیم مجلس کرده وموردبحث است معایب راهمه میدانیم ولی جزء تاریخ گذشته محسوب شد. وصحبتی که ایشان داشتند مربوط بشکلایاتی بودکه البته شایدهم باشدوبنده تصدیق می‌کنم که هست یک قسمت هائی ولی بنده گمان می‌کنم ازنظرعمل بهتراین است که هریک ازنمایندگان محترم یااشخاص خارج بدواُ بشخ وزیرمربوطه یااداره مربوطه رجوع کنند(صحیح است)واین رابنده نسبت بسهم خودم وارطرف همکاران محترم خودعرض می‌کنم ماهاهمه معتقدیم که ازاین تاریخ به بعدقانون فقط حاکم برهمه هست وبایدباشد(صحیح است)وبنده بطورآشکاراعرض می‌کنم که اگرخدای نخواسته ازبنده خلاف قانونی سرزدباکمال میل حاضرخواهم بودکه به بنده تذکردهندکه خبط وخطائی نیست باجرای قانون نکنم وهمینطوربطورقطع میدانم که رئیس محترمحان آقای فروغی هم همین قصدرادارندورفقاوهمکاران بنده هم همین عقیده رادارندپس بنابراین اگر شکایتی ازیک مدرسه بایک اداره هست بهتراین است اول بخودم رجوع کنیدبنده نماینده حقیقی همه آقایان ویک آمری هستم برای اجرای قانون وبتمام روسای وزارتخانه هم گفته‌ام که ازاین تاریخ به بعدقانون حاکم برهمه‌است آنهااختیارتام دارندولی درحدودقانون که وظائف خودراانجام دهندامروزدیگروزیرماشین امضاء نیست وزیر باید ناظر جریان ادارات وزارتخانه خودباشدتا اموربجریان طبیعی خودش سیرکندو واردشوداماخودتان میدانید هرعملی زمان لازم دارد وسائل می‌خواهد, امروزاوضاع مملکت خودتان راباوسائلی که داریم این هاراباید درنظربگریم اگرنسبت برعایت اوضاع واحوال ومقتضیات امروزه قصوری شدنظامنامه مجلس راکه آقایان میدانندو بنده هم بخوبی اطلاع دارم راه رابازکرده‌است شمامی‌توانیدبخودوزیرمراجعه بفرمائیداگراحیاناُ مطابق میلتان نشدسئوال کنیدوبتوسط مقام ریاست مجلس بوزیرمسئول اعلام می‌شوداوهم میایدوجواب می‌دهدواگرخدای نخواسته یک کاری رابدکردمی‌توانیداستیضاح کنیدواین هاکه فرمودیداکثرش مسائل استیضاحی بودواستیضاح هم میدانیدشرایط مخصوص درنظامنامه داردبعدازاین امیدوارهستم همانطوریکه گفته شدقانون برهمه ما حکمفرمااست نظامنامه مجلس هم حاکم برهمه ماها باشد. درضمن مطالبی فرمودندکه بنده ناچارهستم برای اینکه سوء تفاهمی درخارج ایجادنشودتوضیحاتی بدهم اولاُ اشاره بقانون مطبوعات کردندکه درزمان سلف بنده دروزارت فرهنگ تهیه شده‌است واظهاراستیحاش عجیبی کردند. آقا اگردریک وزارتخانه یک لایحه تهیه شودخودتان میدانیدکه آن سمت قانونیت پیدانمی‌کند. هزارتاازاین لوایح در وزارتخانه هاتهیه می‌شود ولی وقتی لایحه صورت قانونی پیدا می‌کندکه مطابق مقررات نظامنامه به مجلس بیایدو جریان خودش راطی کند بعداز آنکه بتصویب مجلس رسید بلافاصله بصحه وامضاء پادشاه برسد آنوقت بجریان عادی خودش بیفتد وبموقع اجرا گذاشته شود پس این چه استحاشی است؟ یک عملی کردهاند بکنند واما راجع بشهربانی این جمله را باید عرض کنم که شهربانی امروزمابا سابق بسیار تفاوت دراد(صحیح است)واز نظر انصاف باید امروز قدرانی کرد از انجام وظایفی که شهربانی بعهده گرفته‌است واگر یک عملیاتی می‌کند آنرا بطور قطع میدانم که آن عملیاتی بر طبق قانون است حالا توضیح می‌دهم امروز بحکم مقتضیات مملکت مامشروطه‌است قانون اساسی آزادی عمل داده‌است بمردم اما نه آزادی مطلق. عملش اگر مخل آسایش عمومی ویا مضر بحال جامه باشد آن عمل باید تعقیب جزائی شود(صحیح است)از هرکس صادر شود اگر فلان زددریک دبیرستان است نباید سوء استفاده کند از سمت دبیریش وتصور کند وبگوید چون من دبیرهستم پس باید معاف باشم از تشریفات قانونی وهیچکس بمن حرف نزند نه. اولاً من سراغ ندارم چنین دبیریرا درمدارس و موسسات فرهنگی واگر از اعضاء فرهنگی بخواهند مداخلاتی درامور سیاست مملکت بکنند وهمچنین محصلین مدارس این رابایدبدانند که نباید سوء استفاده کنند از اینکه اینها چون محصل هستند ودانشجو هستند اگ یک کار خلاف قانونی بکند کسی نباید به آنها حرفی بزند(صحیح است)بنده این را باکمال آزادی عرض می‌کنم وهیچ ترسی هم ندارم امروز یک عده زیادی از دانشجویان مادراین مدارس هستند که سن آنها ازهیجده متجاوز است یعنی یک اشخاصی هستند که اگر دردفاتر رسمی سندی را امضاء کنند آن امضاء معتر است. حالا اگر بعنوان اینکه شاگرد مدرسه‌است بخواهدبرخلاف سیاست عمومی وبر خلاف مصالح مملکت یک اقدامی بکند آن سمت دانشجوئی اوموجب عدم تعقیب نخواهد شد(صحیح است)واین راعرض کنم که تاکنون این جریانات نبوده واگ هم بوده یک اتفاق خیلی جزئی بوده وشهرتهائی که دراطاف داده‌اند مطابق واقع نبوده‌است وامیدوارم تمام دانشجویان ازبزرگ‌ها ومتوسطیان فقط درس بخوانند وبوظائف خودشان عمل کنند(صحیح است)این راعرض کنم ساعات اضافی مادردبیرستانها داشتیم که اکثر آقایان اولادهاشان دردبیرستان‌ها بوده‌اند میدانند واین باعث ششده بود که یک قسمتی از عمر اطفال مافرزندان من تلف می‌شد. البته این برنامه‌ها نواقصی داردباید اصلاح شود واصلاح هم می‌شودبنده مخصوصاً دستورداده‌ام که ساعات اضافی را که این بچه‌ها می‌آمدند بیرون بعنوان اینکه در خانه‌ها کارکنند وبازی می‌کردند ودوتا از بچه‌های خود بنده می‌آمدند منزل چه منزل باشم وچه نباشم می‌آمدند برای خودشان بازی می‌کردند بنده مخصوصاً دستور دادم برای ساعات اضافی آنها معلم اضافی تهیه کنند وکمک بدهند بهمان دروس آنها وهمچنین دستور دادم بعدازظهرها وقتی ساعات درس تمام شد بهیچوجه شاگرد رادرمدرسه نگاه ندارند وباولیاء آنها هم اطلاع بدهند که اطفال شمادرفلان ساعت ازمدسه بیرون آمدند واگر دیر آمدند مربوط بمدرسه نیست وهکذا نمی‌خواهم این حرفها رابزنم ولی امیدوارم آنچه که درسابق خوب نبوده اصلاح بشود. اماراجع میسیون آمریکائی فرمودند مافرهنگ بین المللی نمی‌خواهیم بعدفرمودند ماباید مثل دکارت وکی وکی تربیت کنیم. بنده نمیدانم مقصودشان ازفرهنگ بین المللی چیست اگر مقصود این است که ماامروز ازعلوم وفنونی که در ممالک متمدنه دنیا معمول است ودرجریان است بی بهره باشیم که گمان نمی‌کنم شما مقصودتان این باشد. آقامعارف قدیم برای ما کافی نیست این راباید اعترا کرد ماباید امروز معارف ممالک متمدنه دنیارابحدیکه امروز رسیده باوسائلی که داریم اخذ کنیم(صحیح است)ما نمی‌خواهیم تنها زندگی کنیم(صحیح است) ماجزءلاینفک دنیا هستیم (صحیح است)دردنیائی که امروز اگر درچندهزار فرسخ راه فاصله حادثه اتفاق بیفتدمادرظرف چند ثانیه می‌شنویم نمی‌توانیم کتفا کنیم بعلوم قدیمه. ماآن اند ازه که لازم باشد برای حفظ آثار وبرای شناسائی بزرگان مان آنها را حفظ می‌کنم وعلوم وفنون وآداب جدید را هم باید درک کنیم. اما میسیون آمریکائی بنده گمان نمی‌کنم آن میسیون برای منظوری که فرمودید از آمریکا خواسته شده‌است که هیئت ومیسیون آمریکائی معارف مارامطابق نظریات خودشان درست کنند اینطور نیست بنده اطلاع کاملی ندارم وآنچه که اطلاع دارم این میسیون را خواسته‌اند که ازاوضاع معارف فعلی ما مسبوق بشوند نه اینکه بما دستور بدهند وشاید مصلحت مملکت مادراین بوده‌است که یک ارتباط فرهنگی با آمریکا یا جای دیگر از نظر فرهنگ بین المللی داشته باشیم بنابراین بآن منظوری که شما فرمودید نیست وعلاوه براین لازم است این قضیه را هم عوض کنم متاًسفانه بااین پیش آمد اخیر تصور نمی‌کنم این موضوع عملی شود. اما مطلب دیگری که باید دفاع کنم ووظیفه دارم دراین قسمت آن صحبتی بود که راجع باستادان فرمودند. مقصودم دفاع از شخص نیست بلکه دفاع از علم است فرمودند ما اشخاصی داریم پیرمردو ریش دار وشما آنهاراکنار گذاشته‌اید واشخاصی راآورده‌اید که موی درصورت ندارند. آقا شما میدانید که علم مربوط بریش وریشداری نیست(صحیح است) امروز مایک عده از جوانهائی که چندین سال قبل فرستاده‌ایم بمسافرت خارج باخرج دولت وبا خرج خودشان اینها اصولاً یک تحصیلاتی کردهاند وامروز برگشته‌اند ماباید از وجوداینها درفرهنگ ایران استفاده کنیم ونظربکمی وزیادی سن نداریم فرهنگ ایران بایداز تمام افرادش استفاده کند ازاشخاص پیردرموقعش وازاشخاص جوان درموقعش. اما راجع بساختمانهای فرهنگی که فرمودند بناهای عالی هست ولی کسی درآنها نیست بنده که چنین جائیرا سراغ ندارم ومتاًسفانه باید بگویم یکی ازمشکلاتیکه برای وزارت فرهنگ درپیش می‌باشد همین موضوع ساختمان وبناهای فرهنگی است که دراثرنبودن بناهایلازم الآن وزارت فرهنگ بایک عده از صاحبان منازل خصوصی که برای مدارس اجاره کرده‌است جنجال عجیبی دارد والبته وزارت فرهنگ سعی دارد که بناهای لازم بسازدوضمناً این موضوع راهم که عقیده شخص خودم است باید عرض کنم همانطورکه تعلیمات ابتدائی ومقدماتی مقدم برتعلیمات متوسطه‌است همانطورهم ساختمان دبستان مقدم برساختمان دبیرستان می‌باشد. یکقسمت نماینده محترم راجع بتعلمات عمومی مخصوصاً راجع آذربایجان صحبت کردندبنده لازم میدانم دراین باب هم اشاره بکنم. همه آقایان مخصوصاً خود اهال آذربایجان بخوبی میدانند درپانزده سال قبل که سمت وزارت فرهنگ را داشتم نظربه علاقه خاصی که نسبت به آذربایجان داشتم مخصوصاً خود من بآنجا مسافرت کردم ودرآن موقع هم آن اند ازه که مقدور بود نسبت بآنجا کمک شد وحالا هم با وجودیکه تمام ایالات وولایت ایران ونظر دولت مساوی است ولی بادرنظر گرفتن مصالح وقت آن اند ازه که مقدور باشد اطمینان می‌دهم که نسبت بفرهنگ انجا کمک بشود وبا وجودیکه اخیراً وسائل فرهنگستان یک قدری دجار اختلال شده‌است درصورتیکه موفق بشویم اختلالات رارفع کنیم البته رفع نگرانی اهالی آذربایجان وسایر هموطنان ما هم خواهد شد واین جمله را هم نیز می‌گویم که سایر آقایان رفقای من هم یعنی هرکدام از آقایان وزیران درقسمت کارخودشان علاقه راکه دارند دردرجه اول نسبت بآذربایجان وهمینطور بهمه نقاط آن علاقمندی را داشته واهالی همه نقاط باید بدانندکهتااین هیئت دولت هست ومجلس محترم هم پشتیبان آن می‌باشد تمام توانائی ووسائلی راکه دردست دارند بطورکلی برای رفع حوائج آنها ورفع نگرانی آنها اعمال خواهند کرد.(نمایندگان صحیح است - احسنت)
(بعضی از نمایندگان ختم جلسه)
- موقع ودستور جلسه بعد - ختم جلسه
۳ - موقع ودستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - اگر تصویب میفرمائید جلسه را ختم می‌کنم
جلسه آتیه روز یکشنبه ۲۳ آذر ودستور طرح بقیه برنامه دولت
(مجلس یکساعت وربع بعداز ظهرختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - حسن اسفندیاری