مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ دی ۱۳۲۷ نشست ۱۳۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
مدیر سید محمد هاشمی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۵
جلسه: ۱۳۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه نوزدهم دی ماه ۱۳۲۷
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بیانات قبل از دستور آقای دکتر عبده راجع به سازمان ملل متحد
۳- بقیه مذاکره و تصویب لایحه تفاوت بودجه ۱۳۲۶ و ۱۳۲۷ وزارت جنگ
۴- بقیه سؤال آقای حائری‌زاده از آقای نخست وزیر
۵- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس یک ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
۱- تصویب صورت مجلس
صورت مجلس جلسه قبل را آقای فولادوند منشی به شرح زیر قرائت کردند
یک ساعت و پنج دقیقه به ظهر روز سه‌شنبه چهاردهم دی ماه مجلس به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت گردید
اسامی غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است
غائبین بااجازه آقایان شادلو- عامری- صاحب‌جمع- سلطانی- رحیمیان اورنگ- دکتر معظمی- گرگانی- عبدالرحمن فرامرزی- بهادری- نیکپور- علی وکیلی- صاحب‌دیوانی
غائبین بی‌اجازه آقایان بیات- آشتیانی‌زاده- تولیت- کامل ماکویی- اخوان منصف- ابوالقاسم بهبهانی- امیر تیمور- قوامی- آصف- ناصری- بهار- یمین اسفندیاری- خوئیلر- مکرم - صفا امامی
دیر آمدگان بااجازه آقایان گنابادی- دکتر آشتیانی - دکتر طبا- دکتر راجی محمد ذوالفقاری- افخمی- فولادوند- محمدعلی مسعودی
دیر آمدگان بی اجازه آقایان دکتر بقایی- دکتر اعتبار- شهاب خسروانی- معتمد دماوندی- اسدی- کهبد- مسعود ثابتی- نراقی آقاخان بختیار- هراتی- اسلامی- ملکپور.
آقای صفوی با اشاره به قانون منع برده‌فروشی تذکری دادند و آقای عباس اسکندری راجع به این که لایحه وزارت جنگ را مفید نمی‌دانند توضیحی دادند و صورت مجلس تصویب شد کفایت مذاکرات نسبت به لایحه وزارت جنگ نیز به تصویب رسید
آقای نخست وزیر آقای سید محمد طباطبایی را به معاونت پارلمانی نخست وزیر و آقای محمدعلی بوذری را به معاونت وزارت دادگستری معرفی نمودند.
آقای عباس اسکندری پیشنهاد کردند که لایحه از دستور خارج شود و ضمن توضیحات گفتند هیئت حاکمه سرمایه مردم را به عنوان مالیات گرفته و ترقیه احوال اینها را به سرمای سیاه زمستان واگذار کرده است و با این صورت تصویب این لایحه به صلاح کشور ایران نیست سپس با توضیحی از مقدمه قرار داد ۱۹۰۷ و کنترل مالی و منطقه نفوذ ارضی بین دولتین روسیه تزاری و انگلستان گفتند خرید فشنگ از انگلیس نتیجه خرید اسلحه از آمریکا است
آقای نبوی مخالف بوده گفتند چون این لایحه نزدیک به اتمام است نباید از دستور خارج و اتلاف وقت شود
آقای وزیر دارایی توضیح دادند مقصود از لایحه‌ای که مطرح است اضافات وزارت جنگ است نسبت به بودجه سال ۲۶ و آقای وزیر جنگ نیز در اهمیت و لزوم تصویب این اعتبار برای تعمیر کارخانه‌جات اسلحه سازی ارتش توضیحاتی داده گفتند فشنگ از دولت بلژیک خریداری خواهد شد نه از انگلستان و پیشنهاد خروج از دستور تصویب نگردید.
آقای مهندس رضوی پیشنهاد نمودند شش میلیون تومان از لایحه وزارت جنگ کسر شود و توضیحاتی در اطراف پیشنهاد خوددادند و بودجه‌های وزارت جنگ را از سال ۱۳۱۹ تا ۱۳۲۶ مقایسه کردند.
آقایان وزیر دارایی و وزیر جنگ توضیحاتی دادند و در این موقع چون عده برای اخذ رأی کافی نبود آقای حائری‌زاده راجع به سؤال خود از آقای
نخست وزیر ضمن بیان مشروحی از جریان دوره ۲۰ ساله گفتند همه چیز داریم ولی هیچ چیز نداریم جز فقر و فلاکت و ظلم و تعدی و باید با صراحت لهجه گفت که مقام سلطنت برطبق قانون اساسی باید محفوظ باشد و مصلحت ایران نیز نیست که در قانون اساسی مداخله شود طیاره سواری شاه نیز به صلاح مملکت نیست همچنین نباید به نام شاه اشخاصی در امور مملکت مداخله کنند.
ده دقیقه بعد از ظهر مجلس به تنفس خاتمه یافت و به صبح روز پنجشنبه محول گردید
رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری نیست آقای مهندس رضوی
مهندس رضوی- یک عرض مختصری دارم بسته به نظر مقام ریاست است راجع به مذاکراتی که بنده در مجلس کردم و تعبیری از طرف یکی از نمایندگان محترم راجع به برده‌فروشی شد مطالبی گفته شد اجازه بفرمایید ضمن همین صورت مجلس تقریبا سه دقیقه صحبت کنم یا یک موقع ضمن یک پیشنهادی یا هر وقت مجلس شورای ملی اجازه بدهد بنده توضیح بدهم یا رفع سوء تفاهم بشود
رئیس- یک موقع دیگر بفرمایید آقای دکتر اعتبار نسبت به صورت جلسه فرمایشی دارید بفرمایید
دکتر اعتبار- عرض کنم در جلسه گذشته مجلس ختم نشد و چون بعد از ظهر بود مقام ریاست تشریف بردند بیرون و جلسه به عنوان تنفس ختم شد ختم جلسه اعلام نشد که امروز صورت مجلس داشته باشیم.
رئیس- ممکن است گاهی به عنوان تنفس ختم شود همین طور که گفتید جلسه پیش آقای حائری‌زاده صحبت می‌کردند و تنفس داده شد. دیگر نظری به صورت مجلس نیست؟ (گفته شد-خیر) صورت جلسه پیش تصویب شد دستور چون لایحه وزادت جنگ است و آقای وزیرجنگ تشریف ندارند آقای دکتر عبده چون اجازه خواسته‌اند (دکتر اعتبار- بنده هم اجازه خواسته بودم) و چون لایحه مالی استباید با حضور وزیر دارایی باشد ایشان صحبت می‌کنند بعد وارد دستور می‌شویم این نطق قبل از دستور است.
۲- بیانات قبل دستور آقای دکتر عبده راجع به سازمان ممل متحد
دکترعبده- بنده می‌خواهم از همکاران محترم تقاضا کنم چند دقیقه به بنده وقت بدهند راجع به موضوعی توضیحاتی داشته باشم به عرض می‌رسانم دراین موقعی که بنده از سازمان ملل متفق مراجعت کردم چند نفر از همکاران محترم از بنده خواسته‌اند که راجع به کارهایی که در آنجا شده کلیاتی به عرض آقایان برسانم بنده هم این قصد را داشتم ودرموقعی که بنده نبودم یکی از رفقا مهندس رضوی هم بیاناتی کردند که لازم بود توضیحاتی درباره بیانات ایشان به عرض همکاران محترم برسانم البته اگر بنده از ایشان گله‌ای داشته باشم گله دوستانه‌ای است و این عبارت از این است که چرا موقعی که بنده نبودم این اظهار لطف را فرمودند والله ایشان همیشه می‌توانند ایرادتی که از لحاظ اجتماعی نسبت به افراد دارند عنوان کنند فقط از لحاظ جوانمردی یا دوستی یا همکاری یا سابقه تحصیلی هرچه می‌خواهید اسمش را بگذارید اقتضا داشت که به بنده این فرصت را بدهند که خدمتشان برسم از بنده توضیحات بخواهند واگر قانع نشدم پشت تریبون مجلس اظهاراتی بکنم در هر حال بنده به ایشان علاقه مندم از لحاظ این که از جوان‌های تحصیل کرده هستند و من به تحصیل کرده‌ها علاقه مندم و در اینجا من مصلحت مجلس و تیپ خودمان را نمی‌بینم که معارضه به مثل بکنم و در این مقام هم نیستم و به علاوه بنده که از خارج آمده‌ام شاید بهتر و دقیق‌تر ببینم که ما در چه وضعی امروز روزهای مملکت را می‌گذرانیم و من از آنها نخواهم بود که به تشنج فعلی مجلس مسلما برخلاف مصلحت مملکت است بیافزایم توضیحاتی که خدمتتان عرض خواهم نمود راجع به دو قسمت است قسمت اول راجع به کارهایی که بنده در سازمان ملل متحد کردم مکی موظف بودی قرار شد آقای مکی عرایضم را بکنم بعد اگر فرمایشی داشتید تشریف بیاورید بفرمایید خیلی ممنون می‌شوم که بنده بعد از سه ماه این اجازه را بدهید متشکرم آقای مکی عرض کنم که سازمان ملل متفق یک مؤسسه است که ما بهش ملحق شده‌ایم به وسیله یک منشوری که در این مجلس مطرح شد و همه تصویب کردیم و هر سال هم مبلغ مهمی بربودجه این مملکت تحمیل می‌شود و به عنوان سهمیه به سازمان ملل متحد پرداخت می‌شود پس اقتضا دارد که آقایان یک جلسه مجلس یا لااقل چند لحظه از یک جلسه را اختصاص به این موضوع بدهند دماوندی همان یک جلسه کافی است عرض کنم سومین دوره اجلاسیه سازمان ملل متحد تشکیل شد بنده می‌خواستم خدمت آقایان توضیح بدهم که طرز کار سازمان چه جور است مجمع عمومی که تشکیل می‌شود تقسیم می‌شود به شش کمیسیون دائم و این کمیسیون‌های دائم مشغول کار می‌شوند یعنی هفتاد و پنج موضوعی که در دستور کار سازمان بود بین این شش کمیسیون تقسیم شد بنده نماینده ایران بودم در کمیسیون ششم یعنی کمیسیون حقوقی این کمیسیون‌ها برخلاف کمیسیون‌هایی که در مجلس تشکیل می‌شود از تمام ممالک تشکیل می‌شود پس ۵۸ دولت عضو سازمان در هر یک از این کمیسیون‌ها شرکت می‌کنند یعنی در کمیسیونی نمایندگان تمام ممالک شرکت می‌کنند شما شش کمیسیون دارید و یک مجمع عمومی پس لااقل باید هفت عضو برای شرکت درهیئت نمایندگی درسازمان داشته باشید چون اینجا مطالبی گفته شد که شاید یک نفر کافی باشد خواستم عرض بکنم که این طور نیست این تشکیلات و این کمیسیون‌ها باید به اهم همکاری کنند راجع به کارهایی که سازمان کرده و در نظر است یک دسته خیلی خوشبیند یک دسته خیلی بدبینند من خیال کنم صاحبان این دو عقیده راه مبالغه را می‌پیمایند نباید زیاد خوشبین به کار سازمان بود به این معنی اگر ما خیال کنیم که با داشتن سازمان ملل متحد امنیت مملکت ما کاملاً تأمین است این اشتباه است مکی پس حیف پول‌هایی که داده می‌شود اجازه بفرمایید در وضع کنونی دنیا به نظر بنده تنها مرجع و پناهگاهی که برای ملل هست همان سازمان ملل متحد است و برای دول ضعیف آقای مکی فایده‌اش این است که اگر به دول ضعیف ظلمی شد اجحافی شد تعدی شد ماها یک کرسی بین‌المللی را خواهیم داشت که از این کرسی برای احقاق حق خودمان استفاده بکنیم و فراموش نکنید که افراد عمومی جهانی امروز به طور حتم در سرنوشت دنیا و در سرنوشت ملل تأثیر دارد کی مسئله دیگر هم که جالب توجه است این است آقای اردلان خیلی ممنون می‌شوم که روی دوستی روی محبت به من چند دقیقه اجازه صحبت بدهید خیلی ممنون بشوم اردلان قضیه هلندی‌ها را هم بفرمایید عرض کنم آقا مجمع عمومی سازمان آقای اردلان دو کار کرد یعنی دو وظیفه انجام داد یک قسمت کارهایی که مربوط به امور سیاسی بود یک قسمت کارهایی که مربوط به امور اجتماعی بود در قسمت سیاسی اعتقاد بنده این است که مجمع عمومی کاملاً موفقیت پیدا نکرد و بدون تردید موفقیت مجمع عمومی در امور سیاسی ناچیز بود اما آن قسمت کار هلندی‌ها که فرمودید البته این کار در شورای امنیت مطرح است و در مجمع عمومی مطرح می‌شود البته ما احساسات بسیار صمیمانه‌ای داریم نسبت به سرنوشت برادران اندونزی و عمل هلند را اصلاً تقبیح می‌کنیم مهندس رضوی باید روابطمان را به هلند قطع کنیم ولی یک نکته را توجه داشته باشید که سازمان ملل متحد اگر در وضعیت فعلی بتواند استقلال و تمامیت اعضای سازمان را حفظ کند به نظر بنده کار مهمی انجام داده و اندونزی را از لحاظ حقوق بین‌الملل عضو سازمان ملل متحد هنوز نیست بنابراین در عین حال که او عضو سازمان نیست ما علاقه مندیم که از لحاظ حفظ موجودیت و استقلال برادران ما در آنجا اقدام قطعی به عمل آید مهندس رضوی به نظر شما استقلال سیاسی و اقتصادی ما محفوظ است عرض کنم که این را در یک جلسه خصوصی با هم صحبت می‌کنیم استقلال به نظر بنده مفهموم نسبی است یک مفهوم مطلقی نیست امروز متأسفانه در دنیا استقلال به معنای واقعی در نتیجه‌ی افزایش ارتباطات کمتر موجود است همه‌ی دنیا به اهم ارتباط دارند باید سعی کنیم حتی‌الامکان نفوذ بیگانه را در ایران براندازیم بنده خیال می‌کنم همه ایرانیان همه وطن پرستان شریکند اردلان آقا استقلال هر مملکت دست خودش است استقلال مملکت ما همان طور که آقای اردلان گفته‌اند به نظر بنده دست خودمان است صحیح است غرور مردم حیثیت مردم و شرافت مردم که یقین دارم حتماً در ایرانیان است ضامن استقلال ما خواهد بود صحیح است عرض کنم اما در قسمت امور اجتماعی سازمان ملل متحد یک کارهایی کرده که اگر اثر این نداشته باشد به طور قطع اثر تدریجی خواهد داشت ملاحظه بفرمایید یکی از کارهایی که امسال درسازمان ملل انجام شد همین اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر است می‌دانید تاکنون فردی و حقوق اجتماعی از شئون داخلی ممالک بوده با تهیه این اعلامیه جهانی حقوق بشر حقوق فردی و حقوق اجتماعی از شئون بین‌المللی قرار داده شده و این یک قدم بزرگی است که از لحاظ بین‌المللی برداشته شده و به طور قطع در صلح عمومی دنیا مؤثر است چرا برای این که غالب مبارزات غالب جنگ‌ها در اثر عدم رعایت و عدم احترام حقوق فردی
انجام شده ملاحظه می‌فرمایید اگر عمل هیتلر نسبت به یهود در آلمان نبود اگر عمل سیک‌ها در هندوستان نسبت به مسلمان‌ها نبود اگر همین عمل فعلی دولت پوشالی اسرائیل نسبت به اعراب نبود حتما نائره‌ی جنگ مشتعل نمی‌شد پس با اعلامیه جهانی حقوق بشر یا طرح قراردادهای دسته جمعی که برای این عمل معلوم شده و دول مکلفند تعهد بکنند ملتزم بشوند که مرتکبین را مزاجات بکنند و حتی اگر نکردند ممکن است سازمان‌های بین‌المللی در این مورد مداخله بکنند اینها اقداماتی است که نباید ناچیز شمرده شود این اقدامات شاید نتیجه آنی ندهد و به طور مسلم با برداشتن این قدم‌ها یک مبنا و اساسی برای صلح عمومی گذاشته خواهد شد یک مطلبی هم لازم بود به عرضتان برسانم و آن روش هئیت نمایندگی ایران بود قبلاً باید به عرضتان برسانم که البته موضوع ایران در آنجا مطرح نبود چون غالباً اشتباه می‌کنند و خیال می‌کنند ما رفته بودیم برای ایران کاری بکنیم نه سازمان ملل متحد سازمانی است بین‌المللی که برای رسیدگی به اختلافات وایجاد مبانی اجتماعی تشکیل شده امروز شاید اثراتی نداشته باشد ولی به تدریج در سرنوشت دنیا مؤثر خواهد بود مایعنی بنده به سهم خودم و همین طور عمل سایر رفقایم نشان می‌دهد که آنها هم این نکته را رعایت کرده‌اند ما در این اختلافاتی که بین این دو بلوک دنیا این بلوک خاوری و باختری بود دخالت نکردیم ما سعی کردیم عدل و انصاف کنیم در قضایایی که پیش می‌آمد ما سعی کردیم راهی را که موافق با عدالت و انصاف باشد پیدا کنیم و نظرمان را با آن تطبیق می‌کردیم مثلاً به طور مثال عرض می‌کنم در قضیه یونان آنجایی که پیشنهاد شد که دول همسایه یونان می‌بایستی از اقدام و تحریک خودداری کنند ما البته رأی می‌دادیم ولی وقتی که بلوک خاوری پیشنهاد دادند که قوای خارجی باید یونان را ترک کنند ایران هم به این پیشنهاد بلوک خاوری رأی داد برای این که آن را با مصلحت عمومی مطابق می‌داند یا در موضوع استعمار البته آقایان در نظر دارند که دو عقیده است در این مورد اتفاقاً بلوک خاوری با استقلال و تمامیت مستعمرات بیشتر موافقند در کلیه مواردی که قضایای مربوط به مستعمرات پیش می‌آمد ما رأی می‌دادیم به تمامیت و استقلال این مستعمرات برای این که هرچه زودتر این نواحی بتوانند از زیر یوغ استعمار خارج شوند برای این که سرنوشت آنها هرچه زودتر روشن شود برای این که رفاه اجتماعی آنها تامین شود مهندس رضوی اصلاً در دنیای امروز مستعمر معنی ندارد استعمار یعنی دزدی و چپاول صحیح است آقای مهندس رضوی موهم چنین در قضیه فلسطین با وجود این که هم بلوک خاوری و هم بلوک باختری هر دو موافق با تقسیم فلسطین بودند ما از لحاظ حفظ منشور سازمان و از لحاظ حفظ حقوق و منافق برادران مسلمان خود همیشه با این فکر مبارزه کردیم و در جلسات اخیر مجمع عمومی برعلیه تقسیم رأی دادیم و بالاخره نشان دادیم که ما معتقدیم که فلسطین متعلق به اقوامی است که در آن سکونت دارند یعنی اقوام عرب مهندس رضوی انگلیس‌ها که یک قسمت آن را دادند به امیر ملک عبدالله هنوز نداده‌اند مهندس رضوی یک قسمتی را شاید خیال داشته باشند ولی هنوز نداده‌اند باید توضیحی عرض کنم درباره‌ی اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر که شاید از لحاظ وظیفه فعلی که ما داریم مؤثر باشد و آن این است که اعلامیه جهانی حقوق بشر شامل دو قسمت است یک قسمت شامل آزادی‌های فردی که کم وبش در قانون اساسی ما هم پیش‌بینی شده است و قسمت دیگرش هم عبارتست از حقوق اجتماعی واقتصادی افراد که به موجب این اعلامیه به افراد حق کار کردن داده شده حق بیمه اجتماعی داده شده حق داده شده از حداقل و وسایل زندگی برخوردار شوند حق داده شده که بالاخره از حقوق اقتصادی از بیمه اجتماعی از تمام چیزهایی که که لازمه‌ی حیات فردی است استفاده بکنند مهندس رضوی مثل مملکت خودمان متأسفانه در مملکت خودمان هنوز قدمی برداشته نشده و حالا به طور جمله معترضه عرض کنم
رئیس- آقای مهندس کلام ایشان را قطع نکنید
دکتر عبده- خیر ایشان به بنده کمک می‌کنند بنده این را بی ریا عرض می‌کنم و این اعتقاد راسخ من است این عرض صمیمانه یکی از همکاران شما است که شاید در ظرف سه ماه با دقت در اوضاع عمومی دنیا به خودش اجازه می‌دهد که ضمناً به عرضتان برساند برای که یک ملتی بماند باید روح اجتماعی درآن ملت باشد و برای این که روح اجتماعی باشد باید منافع مشترکی بین طبقات مختلف کشور باشد و تا وقتی که تفاوت طبقاتی در مملکت به این اندازه است که می‌بینیم متأسفانه این روح اجتماعی امکان ندارد موجود باشد نمایندگان صحیح است آقایان اگر علاقه‌مند هستید برای این که همین مجلس و مجلس قبلی در مواقع حساس نشان داد که حاضر برای هرگونه فداکاری برای حفظ مملکت است آقایان اگر علاقه‌مندید و یقین دارم که علاقمندید بیایید در این زمینه کاری نکنیم موجودیت ملت ایران موجودیت مملکت ایران در خطر خواهد بود این یک وظیفه اجتماعی است این وظیفه یک وکیل است که به کمال صداقت و صمیمیت این نکته را از پشت کرسی خطابه مجلس به عرضتان برساند اما راجع به کارهایی که خودم کردم اول عرض کنم که بنده نماینده ایران بودم در کمیسیون حقوقی معتمد دماوندی راجع به نفت جنوب و طلاهای مسکو چه کردید زنگ ممتد رئیس دکتر عبده نه راجع به نفت جنوب و نه طلاهای ما چیزی مطرح نبود مهندس رضوی کی می‌خواستید مطرح کنید شما بایستی مطرح کنید اینجا دیگر با هم جدا شدیم آقای مهندس رضوی سابقه دارد کارهایی که در مجمع عمومی مزرح می‌شود قبلاً دولت‌ها باید تقاضی کنند که یک موضوع خاصی را در برنامه بگذارند مثلاً ما اگر اختلاف داشتیم با یک دولت خارجی مهندس رضوی آیا ما اختلافی نداریم با روس‌ها و انگلیس‌ها خیلی متشکر می‌شوم که بنشینید مهندس رضوی اکنون شرفیاب می‌شوم تا حال با بنده کم کردید مکی حالا بنده کمک می‌کنم خیلی متشکرم از لطف شما عرض می‌کنم که بنده درباره کاری که خودم کردم لازم است به عرضتان برسانم که همکارتان را بشناسید خیلی معذرت می‌خواهم که در اینجا ناچارم یک قدری از خودم صحبت کنم چون عادت به خودستایی و حماسه سرایی ندارم بنده نماینده ایران بودم در کمیسیون ششم یعنی کمیسون حقوقی آنجا و کاری که کردم در آنجا است اینجا آقای مهندس رضوی در آن موقعی که صحبت کردند و دو مطلب گفتند یکی فرمودند که دکتر عبده در خارج مملکت دلار می‌گیرد و خرج می‌کند و گردش می‌کند در اروپا و یک مطلب دیگر هم فرمودند که بعد به عرضتان می‌رسانم وخیلی تشکر می‌کنم و سپاسگزاری می‌کنم از حفظ الغیبی که دران موقع از رفقای من گفته‌اند ایشان که نیستند بگذارید وقتی آمدند صحبت کنید آقای مهندس رضوی می‌گویند که ایشان به من توهین کردند باید جواب بدهند و حال آن که بنده در آن جلسه نبودم که به ایشان توهین کنم و این مسبوق بیک سابقه قبلی است لابد اطلاع دارید روزی بین بنده و ایشان صحبتی شد و بنده به سهم خودم متأسفم که چرا چنین صحبتی پیش آمد و اساساً به عقیده بنده اگر این نکته را رعایت کنیم که وقتی یک نماینده‌ای صحبت می‌کنند در حرف او دخالت نکنیم و بین حرف‌های او حرف نزنیم اگر این رعایت را بکنیم مسلماً احترام نمایندگان بیش از پیش و بهتر از آنچه هست رعایت می‌شود معلوم می‌شود ایشان در اثر همان تذکراتی که شده بود تحریک شده بودند و می‌گویند چون به ایشان توهین کرده‌اند من هم توهین می‌کنم بنابراین نظریشان این بوده است که به من توهین کنند در هر حال اگر با ذکر مطالبی که گفتند ارضای خاطری پیدا می‌کنند بنده حرفی ندارم ولی در هر حال برای این که ذهن آقایان روشن بشود در دو قسمتی که ایشان گفتند بنده به عرضتان می‌رسانم من که نماینده ایران بودم در کمیسیون حقوقی آنجا بیکار نبودم صبح و عصر کار می‌کردم من کاری ندارم به گزارش وزیر امور خارجه و رئیس هیئت نمایندگی یکی از استادهای معروف که در تابلوی خارجی مجلس نامه‌ای که به رئیس مجلس نوشته ملاحظه بفرمایید به ده دلیل مثبت‌تری دارم این هزار صفحه‌ای که ملاحظه می‌فرمایید چاپ شده است صورت جلسات کمیسیون حقوقی است بنده این دوسیه را که ملاحظه می‌فرمایید و دوسیه‌هایی که راجع پیشنهای بنده است و نطق‌هایی است که بنده کره‌ام و همه چاپی است همه اینجا است یک هفته در اطاق هئیت رئیسه می‌گذارم در اختیار آقا یان که آقایان ملاحظه بفرمایند در هریک از جلسات که بنده صحبت کردم و سعی کردم حرف حساب زده باشم لااقل نشان می‌دهد که بنده کار کرده‌ام و بنده می‌خواستم در اینجا چون یک تبلیغاتی خوب می‌شود بنده می‌خواهم صاف و صریح عرض کنم که من عادت به بیکاری ندارم من عادت به گردش ندارم من عادت به گردش ندارم در زندگی مدرسه همیشه اول بودم در زندگی اجتماعی همیشه کار می‌کنم برای من بیکاری موهون است برای من بیکاری خسته کننده است (مکی- چه اقدامی فرموده‌اید برای کنگره داوری لاهه؟) آن را هم دلیلش را عرض می‌کنم چون انتر پرانتز فرمودید عرض می‌کنم من ادعا نمی‌کنم که هیئت نمایندگی ایران ایده آل بوده‌اند هئیت نمایندگی ایران هم یکی از شئون اجتماعی ما است منتهی اسمش هیئت نمایندگی است ولی سعی می‌شد که وظایفمان را انجام بدهیم البته نواقصی هم درکارمان بود ولی نقص عمده شاید آقای دکتر متین دفتری که در اوایل کار وارد بودند اطلاع دارند نواقصی بود که بنده اینجا عرض می‌کنم آقا بنده اعتقاد دارم که ما با بعضی از ممالک شرقی پاکستان افغانستان ترکیه حتماً باید همکاری بکنیم لااقل در کارهای سازمان لااقل در کارهای اجتماعی لااقل در کارهای اقتصادی با همین دعوتی که از طرف هندوستان شده از دول آسیایی آقای برزین خیلی ممنون می‌شوم اگر توجه بفرمایید (برزین- بنده همه‌اش گوشم) همین دعوتی که شده یکی از بهترین کارهای بین‌المللی است امروز کاملاً ثابت شده که یک دولت در حال انزواد هیچ کاری نمی‌تواند بکند ملاحظه بفرمایید بنده صاف و صریح پشت تریبون مجلس عرض می‌کنم تمام دولت‌ها از لحاظ جغرافیایی از لحاظ مصالح مشترکی که داشتند به اهم یک اتحادهایی داشتند اتحادیه عرق در شرق پاکستان فرض کنید با اتحادیه‌ی عرب تا اندازه‌ای تماس داشته بین افغانستان ترکیه و ایران خوشبختانه یک همکاری‌هایی بود این همکاری‌ها جنبه‌ی رسمی نداشت این که ما در کارهای بین‌المللی کمتر موفقیت پیدایمی کنیم تنها برای اینست که امروز دردنیا منزوی هستیم تک هستیم کار مجمع عمومی هم مثل کار مجلس است یک نفر منفرد چه می‌تواند بکند در مجلس هر قدر قوی باشد (حاذقی- نطق)(خنده‌ی نمایندگان) نطق چه فایده‌ای دارد بنده می‌خواهم نتیجه بگیرم که باید بین ما و دول همسایه مخصوصا پاکستان افغانستان ترکیه حتی هندوستان همان طور که امروز تحولات دنیا اجازه می‌دهد یک تشریک مساعی یک همکاری بیشتری وجود داشته باشد و آن روز ما می‌توانیم در کارهای بین‌المللی موفقیت بیشتری به دست بیاوریم بنده از کار خودم راجع به آن موضوع چیزی عرض نمی‌کنم همان طوری که عرض کردم همین صورت جلسات و همین پیشنهادت است که مدت یک هفته در هئیت رئیسه خواهم گذاشت آقای دماوندی خیلی متشکر می‌شوم آقای دماوندی اجازه بدهید پس از چهار ماه پنج دقیقه عرض کنم که آقای مهندس رضوی فرمودند که بنده با خبازها ارتباط دارم (مهندس رضوی- متن عرایض بنده را ملاحظه فرموده‌اید؟) بلی اینجا است می‌خوانم (آقای دکتر عبده هم بدانند که من نمی‌دانستم باری شنیدیم و آن رادیو را هم شنیدیم و گوش دادیم مردم هم درددل دارند گوش می‌دهند حالا آقای دکتر عبده برود در اروپا گردش کند اینجا هم با خبازها شریک باشد) عرض کنم که بنده از موقع استفاده می‌کنم و اگر اجازه بدهید در ظرف چهار پنج دقیقه وضع سیاسی و زندگی خودم را روشن کنم عرض کنم مسئله نان طهران (حاذقی- ۱۰۹ پیش نیاید) خیر ابداً خیالتان راحت باشد عرض کنم که بنده سال گذشته در دومین مجمع عمومی شرکت داشتم اواخر کابینه‌ی آقای قوام‌السلطنه موقعی که من آمدم حکومت ایشان سقوط کرد و حکومت آقای حکیم‌الملک سرکار آمد آقایان اطلاع دارند که در تهران دو دسته نانوار است یک دسته نانواهای مزدی یک دسته آزاد پز گویا قبل از حکومت آقای حکیم‌الملک قرار شده بود ۷۰ تن به دسته آزاد پز بدهند و ظاهراً یک شرکتی هم برای این کار تشکیل داده بودند موقعی که بنده از امریکا آمدم این شرکت تشکیل شده بود آقای نجم‌الملک شدیداً با این شرکت مخالفت کردند در یک جلسه‌ای از وکلای تهران دعوت کردند ده نفر از وکلای طهران در آنجا بودند بنده هم بودم آقایانی که در آنجا بودند خود آقای نجم‌الملک هم می‌دانند که بنده شدیداً با شرکت مخالفت کردم با یکی از رفقا هم که طرفداری از ایشان می‌کرد این را هم عرض کنم که به حسن نیت نه اینها سوء استفاده‌هایی کرده بود کار من با ایشان به مناقشه کشید و حتی آقای نجم‌الملک بین ما را اصلاح کرد و آزادپز یا هم از بنده گله‌مند شدند که چرا از آنها طرفداری نشده در هر حال این جریان کار شرکت نان طهران بود که چون چندین مرتبه صریحاً یا به طور ایما و اشاره صحبت راجع به همین شده بود بنده می‌خواستم این دوسیه را کاملاً باز کنم بنده آقای مهندس رضوی با اصناف طهران ارتباط دارم ولی ارتباط معنوی برای این که من وکیل شدم برای این که اصناف طهران به من کمک کردند من نمی‌خواهم بگویم اصناف تهران همه مردمان شریفی هستند اصناف طهران در مواقع حساس مملکت خدماتی به این مملکت کردند مشروطیت ایران و بالاخره مقاومت بازور و قلدری و دیکتاتوری تمام این اقدامات آزادیخواهانه از طرف همین اصناف بود صحیح است بنده با اینها ارتباط دارم سعی می‌کنم از منافع ان‌ها در عین حال که منافع مصرف کننده می‌یابد تأمین بشود دفاع بکنم برای این که دوسیه زندگی من روشن بشود از لحاظ مالی من یک فتح بابی می‌کنم امروز برای این که کاملاً دوسیه بنده روشن بشود از لحاظ مادی بنده یک فتح بابی می‌کنم هر مرد سیاسی هم به نظر من باید بتواند پشت این تربیون بیاید و همین کاری که من می‌کنم او هم بکند حاذقی این دوره را افتتاح نکنید اطمینان بدهم بنده به اعصابم مسلطم آقای حاذقی اطمینان داشته باشید عرض می‌کنم که بنده منکر نیستم که دارایی از راه مشروع وقتی پیدا بشود در رژیم مملکت ما بلا اشکال است در یک رژیم دیگر ممکن است اشکال داشته باشد ولی بنده در این مملکت وکیل مجلس بودم وکیل عدلیه بودم و الان دارایی خودم را به آقایان ارائه می‌دهم و هرکس هر چیز دیگر از من سراغ دارد خواهش می‌کنم نه تنها وکلای مجلس تمام افراد و آقایان روزنامه‌نویس‌ها می‌توانند تحقیق کنند فقط تحقیق بکنند و بنویسند بنده سال ۱۳۱۶ تهران آمدم از فرنگ برگشتم دو هزار متر زمین از زمین‌های باغ فردوس پدرم برداشته بود برای من که قیمت آن امروز دویست هزار تومان است من به شما دارایی خودم را نشان می‌دهم که اینقدر نیست من یک ساختمان دارم در زمین‌های باغ پدر زنم که ۲۰۰ متر زیر بنا است من یک خانه دارم ۵۰۰ متر زمین با عمارت قدیمی ساز در طهران چهار تا اطاق این زندگی من است در تمام دوره‌ای که مدعی‌العموم دیوان جزا بودم مدیر کل بودم بالاخره وکیل مجلس بودم من در همین حال که وکیل عدلیه هستم آقایانی که سابقه دارند در وکالت دادگستری از وکالت‌های عمده صرف‌نظر کردم برای این که امروز سرفراز باشم برای این که امروز بتوانم با کمال شجاعت و رشادت از خودم دفاع بکنم عرض می‌کنم که لجن مال کردن مردم به نظر من یکی از بزرگ‌ترین خبطه‌هایی است که ما می‌کنیم نتیجه‌اش این است که وقتی مردم درست و مردم باتقوی دیدند آنها را در عداد دزدها و نادرست‌ها قرار می‌دهند یکی از دو راه را پیش می‌گیرند یا این که آنها هم نادرست می‌شوند با این که مأیوس می‌شوند می‌روند توی خانه می‌نشینند آقایان بیش از این عرضی نمی‌کنم که وضع مملکت ما بسیار متشنج است خیلی معذرت می‌خواهم از این که راجع به خودم مجبور شدم صحبت بکنم عرایض بنده را حمل بر خودستایی نکنید بنده لازم بود که وضع خودم را برای آقایان نمایندگان روشن کنم هم پهلوی آقایان هم پهلوی ملت ایران از اینها بگذریم آقایان این مبارزاتی که ما حالات مشغولیم و می‌کنیم ما را به یک پرتگاهی سوق می‌دهد بیاییم آقایان من صمیمانه عرض می‌کنم مخصوصاً برای مهندس رضوی که عرض کردم اگر سابقاً بین من و ایشان یک سخنانی رد و بدل شد من به سهم خودم متأسف هستم برای این که ایشان یکی از عواملی هستند که می‌توانند به این مملکت خدمت کنند و حتماً حسن نیت دارند بیایید به اهم دست دوستی و برادری بدهیم برای این که این مملکت را از این روز سیاه و نیستی نجات بدهیم صحیح است این عرضی که می‌کنم تنها از لحاظ این نیست که عرضی کرده باشم خطر بزرگی ما را تهدید می‌کند بیش از این دیگر عرضی نمی‌کنم.(دستور، دستور)
رئیس- در جلسه قبل آقای حائری‌زاده مشغول صحبت بودند اگر مجلس موافقت دارد سؤالات ایشان مطرح شود و ادامه پیدا کند یا این که بودجه وزارت جنگ مطرح شود
اردلان- اجازه بفرمایید بودجه وزارت جنگ مطرح شود
قبادیان- لایحه وزارت جنگ چون برای هم رسیده است موافقت بفرمایید که مطرح شود
رئیس- خود آقای حائری‌زاده چه نظر دارند
حائری‌زاده- من چون از جریان داخلی و مذاکرات فراکسیون‌ها مطلع نیستم اگر این لوایح دولت را توافق کردند که بی سر و صدا خاتمه پیدا کند بنده طرح سؤالات خودم را می‌گذارم برای بعد از این لایحه (احسنت)
۳-بقیه مذاکره و تصویب لایحه تفاوت بودجه ۱۳۲۶ و ۱۳۲۷ وزارت جنگ
رئیس- ماده واحده و تبصره‌ای که از طرف وزارت جنگ داده شده کفایت مذاکراتش تصویب شده آقای مهندس رضوی پیشنهادی کرده بودند دائر بر کسر شش میلیون (مهندس رضوی- شش میلیون تومان) شش میلیون تومان که از آن رقم باید کسر شود و مذاکره هم به عمل آمده بود و عده برای رأی کافی نبود و باید رأی گرفت به این پیشنهاد آقای مهندس رضوی و بعد هم پیشنهادها دیگری که رسیده قرائت بشود پیشنهادی که شده قرائت می‌شود تا رأی گرفته شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم از مبلغ اعتبار درخواستی وزارت جنگ شش میلیون تومان کسر شود. احمد رضوی
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافقت دارند قیام کنند چند نفری برخاستند تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم قسمت اول لایحه وزارت جنگ که مربوط به احتیاجات ارتش است مورد رأی قرار گرفته و قسمت دوم با پیشنهادها به کمیسیون بودجه ارجاع شود
تبصره- به کمیسیون قوانین دارایی اجازه داده می‌شود تا آخر دی ماه جاری قانون مالیات بر درآمد و مزروعی را که به شماره ۵۹۷ از تصویب کمیسیون دارایی گذشته با توجه به نظریات آقای وزیر دارایی و سایر آقایان نمایندگان که تا یک هفته به کمیسون خواهند داد مورد تجدیدنظر قرار داده و به دولت برای اجرای موقت به عنوان آزمایش ابلاغ نمایند که ازاول بهمن ماه ۱۳۲۷ به موقع اجرا گذارده شود سپس دولت با اصلاحاتی که در عمل مشاهده کرد برای تصویب قطعی به مجلس شورای ملی پیشنهاد نمایند. مسعود ثابتی، نبوی
رئیس- یک طرحی قبلاً داده شده راجع به همین لایحه مالیات‌ها به قید دو فوریت که عده زیادی هم امضاء کرده‌اند و مخلوط کردن آن با این لایحه به عقیده بنده صحیح نیست صحیح است موافقت بفرمایید که اول لایحه وزارت جنگ تمام بشود
مسعود ثابتی- هر دو یکی است
دکتر اعتبار- بنده پیشنهاد تجزیه می‌کنم
مهندس رضوی- ما مالیات مردم را به دست کمیسیون قوانین دارایی نمی‌دهیم مطمئن باشید که نمی‌دهم.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
به شرح ذیل قرائت شد
ریاست محترم مجلس شورای ملی تقاضا دارم ماده واحده از تبصره تفکیک شده و به تصره در کمیسیون مربوطه تحت شور قرار گیرد. حائری‌زاده
رئیس- آقای حائری‌زاده
حائری‌زاده- این پیشنهاد بنده تقریباً تقاضای تجزیه است که کرده‌ام که قسمت ماده واحده را آقایانی که موافق هستند رأی بدهند و نسبت به چند میلیون خرید اسلحه برود در کمیسیون که در آنجا در اطرافش بیشتر بحث و دقت بشود من عرض دیگری ندارم محتاج رأی هم نیست پیشنهاد تجزیه است باید عمل بشود
رئیس- آن در موقع رأی است و در همین مورد پیشنهادهای مشابهی هم رسیده است پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
پیشنهاد می‌کنم ماده واحده و تبصره مربوط به آن تجزیه شود و تفکیکاً رأی گرفته شود احمد رضوی
مهندس رضوی- بنده این پیشنهاد را سابقاً دادم
رئیس- این در موقع رأی گرفتن است پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم قسمت مربوط به خرید دو میلیون لیره فشنگ به طور تجزیه
رئیس- این پیشنهادها باید در موقع رأی گرفتن خوانده شود چون مربوط به تجزیه است پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم دو میلیون لیره موضوع تبصره ماده واحده به یکصد هزار لیره تقلیل پیدا کند احمد رضوی
رئیس- آقای مهندس رضوی بفرمایید
دکتر اعتبار- پیشنهاد اولی چه شد؟
رئیس- پیشنهاد اولی محفوظ است یک طرحی را که با قید فوریت قبلاً داده شده اینجا جزء تبصره کرده‌اند ملاحظه بفرمایید یک پیشنهادی است رسیده که به قسمت اول لایحه وزارت جنگ رأی گرفته شود و تمام پیشنهادات برود به کمیسیون.
مهندس رضوی- بنده در متن پیشنهاد داده‌ام
رئیس- پیشنهادات را اگر مجلس قبول کرد که به کمیسیون می‌رود آن وقت دیگر توضیحی لازم ندارد
مهندس رضوی- بنده از حق خودم باید استفاده بکنم بعد با رأی مجلس است و پیشنهاد بنده مقدم است و می‌خواستم توضیحاتی عرض کنم
رئیس- فعلاً پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم قسمت اول لایحه وزارت جنگ که مربوط به احتیاجات ارتش است مورد رأی قرار گرفته و قسمت دوم با پیشنهادها به کمیسیون بودجه ارجاع شود- نبوی
رئیس- حالا اگر این پیشنهاد را مجلس قبول نکرد البته تمام پیشنهادها مطرح می‌شود
مهندس رضوی- بنده با این پیشنهاد مخالف هستم
رئیس- آقای نبوی بفرمایید توضیح بدهید
نبوی- عرض کنم این پیشنهادی که بنده تهیه کردم با جلب نظر اغلب نمایندگان محترم بود و با توجه به موافقت فراکسیون‌ها همهمه نمایندگان این طور نیست مهندس رضوی ما در این مجلس وکیل هستیم یا نیستیم منفرد هستیم عرض کردم اغلب نمایندگان دو موضوع است در اینجا یکی لایحه مربوط به وزارت جنگ که الان در مجلس مطرح است بنده پیشنهاد کردم که آنچه مورد احتیاجات ضروری و فوری وزارت جنگ است فوری تصویب شود و قسمت دوم چون بعضی از آقایان نمایندگان روشن نبودند که چیست و چه مبلغ ضروری است چون این قسمت را روشن نبودند بنده پیشنهاد کردم که این قسمت دوم با پیشنهادهایی که در این قسمت شده است برود به کمیسیون و پیشنهاد بنده از این جهت نبود که کسی مخالف با لایحه وزارت جنگ است بنده آنچه احساس کردم همه آقایان معتقدند و مصرند که زودتر احتیاجات وزارت جنگ برآورده شود و این لایحه تصویب بشود صحیح است منتها در قسمت دوم چون همه آقایان روشن نبودند و به قدر کفایت مطالعه نکرده بودند و در کمیسیون بحث نشده بود و ضمن یک چیز فوری هم آمده بود این بود که بنده پیشنهاد کردم قسمت دوم و پیشنهادهای مربوط به آن ارجاع به کمیسیون شود و چیزی بدتر از این نیست که مجلس ۱۶ ماه ۱۷ ماه بلکه بیشتر باشد و نتواند لایحه مالیات‌ها را تصویب بکند الان در این مملکت برخلاف تمام اصول و برخلاف قانون اساسی به موجب تصویب‌نامه هیئت دولت مالیات می‌گیرند و این مالیات‌ها را که از مردم می‌گیرند هیچ مبنای قانونی ندارد صحیح است بنابراین اولین وظیفه مااین است که این وضعیت را به هم بزنیم و مبنای قانونی برای مالیات‌ها تهیه بکنیم صحیح است این برای مجلس مشکل است که مجلس چند سال شاهد پرداخت مالیات‌های برخلاف قانون باشد صحیح است بنده خواستم هرچه زودتر به این وضعیت خاتمه بدهیم همه آقایان می‌دانید که این مجلس مجلسی که ۲۰۰، ۳۰۰ ماده بشود از آن بگذرد نیست مهندس رضوی اختیار به کمیسیون قوانین دارایی نمی‌دهیم عمل اختیار سابقه دارد مهندس رضوی بعد از تهیه گزارش بله گزارش این لایحه حاضر شده چاپ شده آمده به مجلس بعد آن چیزی که چاپ شده و آمده به مجلس آقای وزیر دارایی نظری دارند و نظرشان را داده‌اند به مجلس بنده پیشنهاد کرده‌ام که لایحه سابق و نظر آقای وزیر دارایی به کمیسیون ارجاع بشود و مورد ر سیدگی واقع بشود مهندس رضوی این موضوع مطرح نیست بنابراین استدعامی‌کنم که آقایان اجازه بفرمایید که به هر دو موضوع رأی گرفته شود و امروز مجلس را از یک کار مشکلی خلاص کنید.
دهقان- بنده مخالفم
رئیس- آقای کشاورز صدر
مهندس رضوی- اول بنده اجازه خواسته‌ام
کشاورز صدر- بنده قربان جلوتر از همه اجازه خواسته‌ام
رئیس- صبرکنید ببینیم نوبت کیست بفرمایید آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر- بنده موافق با تصویب لایحه دولت هستم ولی نه به این صورتی که پیشنهاد شده است به تصدیق عموم آقایان نمایندگان محترم بعد از اظهاراتی که آقای وزیر جنگ در جلسه خصوصی فرمودند عقیده اکثر نمایندگان بر این بود و تصدیق فرمودند تقریباً جمع نمایندگان که احتیاج داریم که ما کارخانه‌های ارتش را تعمیر بکنیم و یک میلیون و نیم این دو میلیون برای تعمیر کارخانه‌های ارتش لازم است که اگر تعمیر نکنیم آن وقت محتاج هستیم که از خارج فشنگ بخریم بنده با موضوع فشنگ موافق هستم که برود به کمیسیون آنجا رسیدگی بشود ولی بنده اگر آقای نبوی موافقت بفرمایند که در پیشنهادشان این قسمت اضافه بشود که موضوع خرید فشنگ به آنجا برود و موضوع تعمیرات کارخانه‌جات ارتش و موضوع اضافه بودجه وزارت جنگ باشد بنده مخالفت خودم را پس می‌گیرم بنده معتقدم که وقتی آقایان یک امری را لازم دانستند این را تصویب کنند و بدهند به دولت اگر یکی لازم نمی‌داند فرض آقای مهندس رضوی یا بنده لازم نمی‌دانیم اما رفتن و نشستن که ما این جوری توافق کردیم بنده مخالف با توافق هستم صحیح است عموم آقایان نمایندگان حق دارند که در اینجا بیایند بنشینند و صحبت کنند توافق اختصاص به یک دسته و دو دسته ندارد بنده عقیده‌ام این است که این کار بشود و بنده برای حفظ پرستیژ مجلس لازم می‌دانم
رئیس- فقط قسمت اول مربوط است به قسمت اول که پیشنهادات به کمیسیون برود رأی می‌گیریم.
مهندس رضوی- اجازه بفرمایید ملاحظه بفرمایید قربان مجلس شورای ملی به نظر من اول باید وضع مشروطیت را در خودش اجرا کند
رئیس- درست است وقتی هم دیگران حرف می‌زنند سرکار هم رعایت بفرمایید (خنده نمایندگان)
مهندس رضوی- بنده اینجا یک پیشنهادی دادم که مفهوم مخالفش این بود که ۱۶۵ میلیون تومان اعتبار بدهند به وزارت جنگ ولی روی همین ۱۶۵ میلیون تومان و ۱۷۱ میلیون تومان بنده نظریاتی دارم که نباید مجلس شورای ملی این را موکول به کمیسیون بکند چرا نظری که بنده می‌خواهم به عنوان یک وکیل بدهم به کمیسیون موکول می‌کنید و اجازه نمی‌دهید بنده عرض خودم را بکنم آقایان اگر نمی‌پذیرید می‌رود به کمیسیون و اگر پذیرفتید همین جا وزیر دارایی قبول می‌کند.
رئیس- این طور نیست تمام می‌رود به کمیسیون هر روزی که درمجلس مطرح شد شما حقتان محفوظ است
مهندس رضوی- پیشنهاد بنده راجع به ۱۶۵ میلیون تومان یا ۱۷۱ میلیون تومان است
رئیس- شما که در شش میلیون صحبت نکردید مجلس رأی نداد
مهندس رضوی- معنای این عمل این است که روی لوایح دولت وکیل حق اظهار نظر ندارد
رئیس- شما پیشنهاد دیگری اینجا ندادید که بتوانید توضیح بدهید
مهندس رضوی- چندین پیشنهاد است
رئیس- این پیشنهاد باید برود به کمیسیون اصلاً وقتی چیزی مطرح نشود چه پیشنهادی دارد موضوع تبصره مطرح نمی‌شود می‌رود به کمیسیون
مهندس رضوی- حضرتعالی به عرض بنده توجه نمی‌فرمایید مشروطیت در خطر است
حاذقی- مشروطیت در خطر است چون یک نفر وکیل نمی‌تواند نظر خودش را تحمیل کند خنده نمایندگان
رئیس- آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ- آقایان توجه دارند در اطراف لایحه وزارت جنگ و در اطراف تبصره‌اش توضیحات مفصلی چه در جلسه علنی و چه در جلسه خصوصی به عرض نمایندگان رسانیدم و توضیحات کافی عرض کردم وزارت جنگ در منتها درجه احتیاج به تصویب این لایحه دارد و مخصوصاً آن قسمت نظریاتی که در اطراف خرید فشنگ بعضی از نمایندگان روشن نبودند بالاخره بنده هم موافقت کردم که آن خرید فشنگ برود به کمیسیون صحیح است به شرط این که در دستور قرار بگیرد در کمیسیون بنده مدارک و اسناد بیاورم اگر متقاعد شدند فشنگ بخریم اگر نشدند نخریم با این که اصلاح کارخانه‌جات یک موضوع اساسی است اگر ما کارخانه‌جات خودمان را اصلاح نکنیم همیشه به دنیا احتیاج پیدا می‌کنیم این یک موضوع حیاتی است مضافاً به این که مقدرات بشر معلوم نیست که آیا فردا راهی باشد که مابتوانیم احتیاجات خودمان را بیاوریم یا خیر بنابراین وضعیت ماده واحده و بودجه ارتش آن قسمت احتیاجات آن طوری که آقای مهندس رضوی فرمودند ۱۶۵ میلیون تومان به طوری که استحضار دارند بودجه وزارت جنگ است پنج میلیون هم اضافاتی که وزارت دارایی موافقت کرد برای این که نرخ‌ها بالا رفت و مخارج گران شد جزئیات این بررسی شده الان به طوری که گزارش سر رشته‌داری را تقدیم کردم کارهایمان راکد مانده وضع خوراک و پوشاک سرباز نامطلوب است تمنی می‌کنم آقایان توجه مخصوصی مبذول بفرمایند بیش از این بنده توضیح ندارم حالا تصویب بفرمایید البته رأی می‌دهید تصویب نفرمایید بنده آنچه باید به عرض مجلس برسانم در اطراف خطرات آینده به عرض رسانیدم و مطلبی ندارم ارتش متعلق به ملت ایران است و سرنوشتش هم مربوط به تصمیم مجلس شورای ملی ایران است صحیح است
محمدعلی مسعودی- بنده توضیح دارم راجع به بیانات آقای نبوی طبق ماده ۱۰۹
نمایندگان- رأی، رأی
رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد
دکتر اعتبار- بنده آقا اخطار دارم
رئیس- طبق چه ماده‌ای؟
دکتر اعتبار- در فرمایش آقای وزیر جنگ ابهامی است بنده می‌خواهم توضیح بدهیم آقایان می‌خواهند رأی بدهند روشن بشوند آقایان باید بدانند چقدرش مال فشنگ است چقدرش مال فشنگ نیست کسی نمی‌داند بگذارید آقایان روشن بشوند تا رأی بدهند
رئیس- من کاری به بیانات ایشان ندارم
وزیر جنگ- بنده مکرر عرض کردم دو ثلث مربوط به تعمیر کارخانه‌جات است یک ثلث خرید فشنگ
رئیس- شما آقای دکتر اعتبار متوجه نیستید من کاری به بیان آقای وزیر جنگ ندارم یک پیشنهادی رسیده که تبصره‌ها و پیشنهادات مربوط به تبصره‌ها می‌رود به کمیسیون صحبت هم شد اگر مجلس رأی داد همان قسمت اصلی مطرح می‌شود صحبت هم شده همان ۲۳ میلیون اضافه و موضوع دو میلیون لیره یعنی تبصره لایحه می‌رود به کمیسیون با پیشنهادات مربوط به تبصره
وزیر جنگ- عرض کردم این موضوع را بنده در چندین جلسه دو ثلث برای تعمیرات کارخانه‌جات و یک ثلث برای خرید فشنگ است
رئیس- پیشنهاد قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم
به شرح زیر قرائت شد
پیشنهاد می‌کنم قسمت اول لایحه وزارت جنگ که مربوط به احتیاجات ارتش است مورد رأی قرار گرفته و قسمت دوم با پیشنهادات به کمیسیون بودجه ارجاع شود
رئیس- رأی گرفته می‌شود به این پیشنهادی که قرائت شد آقایانی که با این پیشنهاد موافقت دارند قیام کنند اکثر برخاستند تصویب شد
حالا ماده واحده مطرح است با پیشنهاداتش که باقی مانده است پیشنهادی از آقای اردلان رسیده قرائت می‌شود
به شرح زیر قرائت شد
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم متن ماده واحده پیشنهادی وزارت جنگ اصلاح شود و رقم مابه‌التفاوت نوشته شود
رئیس- آقای اردلان
اردلان- در گزارش کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی بودجه وزارت جنگ یک میلیارد و هفتصد و هیجده میلیون و پانصد هزار ریال برای سال ۱۳۲۷ تقدیم شده این لایحه هم عین همین مبلغ است یعنی همین لایحه‌ای که ماالان می‌خواهیم رأی بدهیم نوشته یک میلیارد و هفتصد و هیجده میلیون و پانصد هزار ریال آن وقت بنده عرض کردم که ما باید به مابه‌التفاوت رأی بدهیم نه به تمام آن مبلغش را بفرمایید چه مبلغی است که ما رأی بدهیم بنده توضیح بیشتری ندارم
رئیس- آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی- در جلسه گذشته حضور آقایان محترم عرض کردم چون این لایحه قبل از تصویب چهار دوازدهم تقدیم شده بود این مبلغ نوشته شده ولی چون لایحه چهار دوازدهم تصویب شده فعلاً مبلغی که مورد تقاضای دولت است مابه‌التفاوت یعنی ۲۳۴ میلیون است صحیح است
مهندس رضوی- آقای نبوی بگذارید پیشنهاد خود ماده مطرح شود
رئیس- شما چرا دخالت می‌کنید
مهندس رضوی- بسته به نظر مقام ریاست است معذرت می‌خواهم
رئیس- دو پیشنهاد هست که قرائت می‌شود یکی مال آقای مهندس رضوی است و دیگر مال آقای خسرو هدایت باقی دیگر وارد نیست مهندس رضوی بنده پیشنهادی دادم مال کمیسیون نظارت که وارد است
پیشنهاد آقای مهندس خسروهدایت به شرح زیر قرائت شد
ریاست محترم مجلس شورای ملی
تبصره- زیر را برای اضافه کردن به ماده واحده مربوط به بودجه وزارت جنگ پیشنهاد می‌نمایم
تبصره- وزارت جنگ مکلف است مایحتاج افراد را از حیث لباس و کفش از محصولات داخلی کشور تهیه نماید
مهندس رضوی- این پیشنهاد که مال من نیست آقا پیشنهاد بنده مقدم است نمره آن مقدم بر این پیشنهاد است
(پیشنهاد آقای مهندس رضوی به شرح زیر قرائت شد)
تبصره ذیل را پیشنهاد می‌کنم
تبصره- وزارت جنگ مکلف است مبلغ سه میلیون تومان از اعتبار بالا را صرف تعمیر کارخانه‌های اسلحه سازی نموده نتیجه امر را به کمیسیون نظام مجلس شورای ملی گزارش نماید ضمناً استفاده از کلیه اعتبارات اضافی ماده واحده موکول به تصویب ریز هزینه‌ها از طرف کمیسیون بودجه خواهد بود
رئیس- آقای مهندس رضوی بفرمایید و توضیح را مختصر بگویید
مهندس رضوی- من از مجلس شورای ملی استدعا می‌کنم که به بنده پنج دقیقه وقت بدهند اگر عرایض بنده برای شما خسته‌کننده بود یا ناوارد بود بنده از این به بعد در دوره تقنینیه صحبت نمی‌کنم عرض بنده این است مقدمه‌ی باید عرض کنم آنچه مجلس شورای ملی رأی داد این بود که قسمت ارزی مورد تقاضای وزارت جنگ برود به کمیسیون بنده خودم هم به این پیشنهاد رأی دادم و حالا پیشنهادم را می‌خوانم
پیشنهاد خودشان را به شرح سابق قرائت نمودند
بنده به آقایان محترم عرض می‌کنم آنچه بر تمام دنیا روشن است به ملت ایران مبهم است بنابراین آقایان محترم به این دلیل به من اجازه بدهند آنچه را که آقای وزیر جنگ نفرمودند و شاید هم حقیقت خودیشان اطلاع نداشته باشند این جا عرض می‌کنم و
آن این است آنچه راجع به کارخانه‌های اسلحه‌سازی ما است چه هستند و کی تأسیس شده...
رئیس- آنچه مربوط به کارخانه‌جات است رفته به کمیسیون
مهندس رضوی- بنده برای تعمیر این کارخانه‌جات عرض می‌کنم اعلیحضرت فقید چندین اقدام بزرگ در ایران فرمودند که شاید در ردیف اول تأسیس صنایع جنگی ایران باشد بنده البته این را در ردیف اول می‌شمارم در ضمن ردیف اول عرض می‌کنم چون در نظر خودم اعزام محصل به اروپا در درجه اول است آزادی نسوان درجه دوم است صحیح است احسنت در درجه سوم این کارخانه‌جات قرار گرفته است و این از بزرگ‌ترین ذخائر مملکت شما است و هیچ اطلاع نداریم طبق رضایت و نظر و نیت اعلیحضرت فقید رضا شاه امروز شما درسلطنت آباد یک شهر صنعتی دارید در این شهر صنعتی کوچک وسائل فشنگ‌سازی و مهمات توپ و برنج‌سازی کاملاً مهیا است و یک دستگاه سانترال برق که در حدود چهار هزار کیلو وات قدرت دارد ضمیمه این شهر صنعتی است به علاوه در سلطنت آباد بنابر اراده و دقت اعلیحضرت فقید شما نمایندگان به نام ملت به نام ایران صاحب یک دستگاه ذوب فولاد هستید که امروز هم نظیر آن در کارخانه‌هایی که قبل از آن تأسیس شده‌اند وجود ندارد صحیح است علاوه بر این قسمت سلطنت آباد در پارچین کارخانه باروت‌سازی منظور باروت به بدود است و الکل‌سازی و اسید سولفوریک‌سازی دارید که آن هم کاملاً مجهز است که بنده جزئیات آن را نخواهم گفت و اطلاعات زیادی هم ندارم سوم در محل قورخانه که همه‌ی کسانی که در تهران زندگانی کرده‌اند این کلمه با جان و عمر آنها توام بوده و همیشه یا از طرف قورخانه عبور کرده‌اند و یا آتش بازی را دیده‌اند یا مرحوم سردار اعتماد رئیس قورخانه را همه می‌شناسند در قورخانه کارخانه اسلحه‌سازی است درنتیجه زحمات اعلیحضرت فقید وآن این است که اولاً یک کارخانه تفنگ‌سازی است این کارخانه تفنگ به رنو می‌سازد اسلامی چه فایده‌ای دارد این تفنگ به رنو خیلی فایده دارد آقای اسلامی اگر توجه بفرمایید فایده دارد آنها را تمام خارجی‌ها گرفتند آنها تمام مورد استفاده انگلیس و امریکا وروس بود (صحیح است)(یکی از نمایندگان- تمامش را بردند) تمامش را بردند صبر کنید به نفع شما است یعنی به نفع شما نیست به نفع مملکت شما است این تفنگ‌سازی آقایان محترم که معروف به ساختن تفنگ به رنو است این اصلاح به کلی غلط است ما دارای تفنگ‌های موزر هستیم ولی اعلیحضرت فقید پس از این که پاتنت تفنگ‌های موزر را به دست آوردند جناب آقای ساعد خوب توجه بفرمایید این پاتنت را پس از تحقیق یا به کارخانه از برویفکار در چک اسلواکی دادند این کارخانه در یک شهر کوچکی است به نام به رنو بنابراین این کمند و این سفارش در وزارت جنگ به نام به رنو معروف شد و چون کلمه برنو هم هم از از برویفکا آسان‌تر بود در اصطلاح کم کم این تفنگ را به نام به رنو نامیدند ولی این تفنگ در تمام دنیا موجود است و همه جا به این موزو می‌گویند و کسانی که در دهات و ایلات زندگی می‌کنند می‌دانند که ما هم در ایران تفنگ‌های مورز قدیم داشتیم که اگر نوعش با آن فرق دارد یک پاتنت دیگری از موزر بود
رئیس- آقا در موضوع دیگری غیر از پیشنهاد صحبت نکنید
مهندس رضوی- بنده مختصر می‌کنم می‌خواهم عرض کنم که وقتی که متفقین به ایران آمدند تمام این کارخانه‌ها مجهز و کامل بود و غیر از دو قسمت یکی چاشنی‌سازی درسلطنت آباد و یکی مسلسل سازی تمام کاملاً حاضر به کار بود در قسمت مسلسل‌سازی چون روس‌ها علاقه‌مندی زیاد داشتند منت‌های کوشش را کردند و این کارخانه را با استفاده از اشکودا مجهز کردند البته به پول ما و به حساب ما و از آن کارخانه یعنی از کارخانه مسلسل‌سازی به خصوص در تمام مدت جنگ استفاده کردند و همین طور تمام دستگاه ما برای متفقین کار کرد هر روز صد تفنگ به رنو هر روز از صبح تا شام از این قورخانه تحویل متفقین دادیم هر روز ۷۵ هزار فشنگ آقای وزیر جنگ به متفقین دادید تمام مهمات را ما می‌توانستیم بسازیم ولی به واسطه این که شما توپ‌ها را ندانسته بودید از چه نوعی به خرید از توپ‌های شما آنها استفاده نکردند از باقی دستگاه‌های شما استفاده کند و ضمناً خود آنها تصدیق کردند که ما در ایران کارخانه‌جات اسلحه‌سازی درجه اول داشتیم اما چه کردند آقا چه قراردادی با ما بستند چه پولی به ما دادند کی واسطه این قراردادها بود اینها را ما نمی‌دانیم (زنگ رئیس) بنده وارد نمی‌شوم انگلیس‌ها هم مقدار زیادی از ما اسلحه بردند آمریکایی‌ها نشنیدم که اسلحه از ما برده باشند چون خودشان اسلحه می‌دادند اما وقتی که متفقین رفتند چه شد شما گمان می‌کنید می‌دانید که متفقین منت‌های سعی را کردند که آنچه ممکن است از این کارخانه‌جات استفاده کنند وقتی که در زمان جنگ از یک کارخانه‌جات استفاده کنند وقتی که در زمان جنگ از یک کارخانه استفاده می‌شود دیگر توجه به استهلاک آن کارخانه نیست کارخانه باید با ظرفیتی که حداکثر است کار کند و این ارقامی که من دادم ظرفیت متوسط این کارخانه بود و این را می‌دانم که خیلی بیش از این از حیث تعداد و ارقام که جمع این ارقام را بنده نمی‌دانم استفاده شده است البته این کارخانه‌جات را خسته کردند و فرسوده کردند اما معذلک تا روز آخر که رفتند این دستگاه‌های جناب آقای وزیر جنگ کار می‌کرد و ما وقتی که آنها رفتند همین قدر می‌توانم عرض کنم که در نتیجه آنچه که در ایران می‌توانم عرض کنم دموکراسی دروغین و در نتیجه مداخله همان کسانی که دوره‌ی رضا شاه را بالاخره به آن طریق خاتمه دادند یعنی آن مرد را هم آلت مقاصد پلید خودشان قرار دادند نتیجه این شد که یک مرتبه اطلاع دادند به وزرات جنگ و به ملت ایران چون وزارت جنگ هم مال ملت ایران است گزارش کردند به اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی که سرپرستی عالی و وزارت عالی دارند که این کارخانه‌ها خراب است و دیگر این کارخانه‌ها کار نمی‌کنند اما این کارخانه‌ها الان حاضر به کار است منتها من به نام یک نفر مهندس و با اطلاع جزیی که دارم به شما عرض می‌کنم که محتاج به بعضی تعمیر است که در بعضی از قسمت‌ها بسیار جزیی و در بعضی قسمت‌ها یک قدری بیشتر است و در عین حال این تعمیرات و این وسائل و این پول‌هایی که باید گرفته شود و صد برابر هم بیشتر باید گرفته شود از خسارات حقیقی جنگ ما است و من نمی‌دانم که الان آقای وزیر مالیه در این قسمت مشغول چه اقدامی هستند اما طرز عملی که راجع به این کارخانه‌ها به کار برده شده و چه حساب‌هایی بوده و چقدر اعلیحضرت فقید در این زمینه توجه داشته‌اند بنده چه می‌توانم عرض کنم همین قدر می‌توانم به شما عرض کنم که وقتی درسال ۱۳۱۹ افتضاح خرید اسلحه به گوش اعلیحضرت فقید رسید در پاریس یک اتفاق افتاد و آن اتفاق را آقایان نمی‌دانید ستوان فرزین پسر مرحوم فرزین که مرد بسیار درستی بود این آمد و به اظهار این موارد... (زنگ رئیس)
رئیس- آقای مهندس رضوی ماده ۶۳ را هم رعایت بفرمایید و به طور اختصار توضیح بدهید
مهندس رضوی- چشم این ستوان فرزین آقا کشته شد یک سرکرد خانلری تیرخورد و یک سرهنگ شیبانی هم بود و آن سرهنگ شیبانی هم آدم درستی بود و آن ستوان فرزین هم چون مرده است باید بگویم که بسیار درست بود این دو نفر آدم کشته شدند فولادوند خودش را کشت آن سرگرد خانلری از آن شریک‌های چپاول بود تیر خورد و بعد که زحمش خوب شد انقدر وجدان داشت که خودش را کشت من به این وجدانش در آخرین لحظه احترام می‌کنم...
رئیس- آقای داخل موضوع صحبت بفرمایید
مهندس رضوی- بسیار خوب الان تمام می‌شود به هر صورت آقای وزیر جنگ به هیچوجه منتظر کار کمیسیون نباشید و فوراً روی همین لایحه‌ای که امروز مجلس شورای ملی به آن رأی می‌دهد و مازاد مورد احتیاجتان را در اختیارتان می‌گذارد این را از ریالش استفاده بکنید به طریق حقیقی و تحت‌نظر اشخاص دقیق و صالح و فوراً آن تعمیراتی که باید در ایران کرد انجام بدهید و اگر محتاج به خرید خارج شدید ارزش را از آقای وزیر دارایی بگیرید به طور مختصر عرض می‌کنم بنده اینجا سه میلیون تومان ما می‌توانیم هم فشنگ بسازیم هم می‌توانیم تفنگ بسازیم یعنی سه میلیون تومان تعمیرات بنده این کار را در ظرف دو ماه از طرف مهندسین ارتش که همه آنها تحصیل کرده و فهمیده و وطن‌پرست هستند به شما قول می‌دهم که بتوانید این کارخانه‌ها را تعمیر کنید که برای شما کار بکنند بنده پیش از این عرضی نمی‌کنم ولی همینقدر عرض می‌کنم آقای وزیر جنگ فراموش نکنید که شما دویست عدد دویست عدد توپ خریدید که شما به آنها می‌گویید توپ صد پنچ بلند اینها موتوری بودند شما اینها را اسبی کردید آوردید به ایران اسب ایرانی نکشید رفتید اسب مجار خریدید میلیون‌ها خرج اسب‌های مجار کردید تا تمامشان هم مردند حالا تازه می‌شنوم که می‌خواهید بعضی از این توپ‌ها راموتوری کنید و وقتی که متفقین به ایران آمدند اغلب این توپ‌ها یا باز نشده بود و یا زنگ زده بود و قطعات آنها از هم گسیخته بود تنها خرجی که مملکت ایران و ملت ایران برای توپ‌های صد و پنج شما یعنی برای توپ‌هایی که امروز بی‌مصرف کرده‌اید داده است چهار میلیون لیره است چهار میلیون لیره از پول ایران این تنها یک قلم است حال تعجب نکنید اگر می‌شنوید که تمام ذخیره ارزی مملکت را در دوره بیست ساله مرحوم پهلوی مرحوم اعلیحضرت فقید می‌خواست خرج صنایع کشور بکند ولی او هم بالاخره به واسطه کمی اطلاعات فنی و نظامی و سیاسی و کمی تحصیلات (حاذقی- اگر او اطلاعات نظامی نداشت من و شما داریم؟) بلی بنده دارم آقای حاذقی (باتمانقلیچ- نه آقا ندارید) به هر حال این قسمت اول پیشنهاد من است قسمت دوم
این است که چون بنده یقین دارم آقای وزیر جنگ (زنگ ممتد رئیس) تمام شد آقا این قسمت مربوط به کمیسیون بودجه است چون یقین دارم که آقای وزیر جنگ میل دارند که این قسمت تصویب بشود از ایشان خواهش کردم طبق یک پیشنهادی که مجلس رأی می‌دهد ریزش به مجلس بیاید و تصویب بشود امیدوارم که ایشان پیشنهاد بنده را قبول کنند به مجلس بیاید
رئیس- آقای کشاورز صدر مخالفید شما؟
کشاورز صدر- بنده به آن قسمت از فرمایشان جناب آقای مهندس رضوی که مربوط به پیشنهاد نبود جواب نمی‌دهم زیرا نمی‌خواهم خارج از موضوع صحبت شود فقط عرض می‌کنم حضورشان که بنابر توضیحاتی که داده شد استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند این مبلغ را برای اضافه اعتبار وزارت جنگ خواستید و این را هم با مطالعه و دقت همچنان که ایشان فرمودند باید صورت ریزش را بیاورند به مجلس ما بیبنیم و جناب آقای وزیر جنگ بعد از گرفتن ریز این صورت خرید را بیاورند ببینیم...
مهندس رضوی- قبول است آقا
کشاورز صدر- به عقیده بنده راجع به موضوع تعمیر کارخانه‌جات بنده هم بحث زیادی نمی‌کنم و عرض می‌کنم که در وزارت جنگ هم که این لایحه را تهیه کرده با جلب نظر مهندسین بوده (مهندس رضوی- این طور نیست آقا) اجازه بدهید آقا دو میلیون لیره برای تعمیر این کارخانه‌جات و برای خرید فشنگ بوده است و به قراری که من به نظرم می‌آید توضیحی که آقای وزیر جنگ فرمودند موضوعش این بود که یک ثلثش مربوط به خرید فشنگ است و دو ثلث از آن مربوط به تعمیر است یعنی یک میلیون و نیم لیره برای تعمیر که قطعاً آن وقت صد میلیون لیره قیمتش خواهد بود و می‌شود این است که استفاده می‌کنیم بنابراین پیشنهاد ایشان عملی نیست چرا برای این که وقتی که با یک میلیون و نیم لیره متخصصین فنی مخصوصاً چون ایشان هم مهندس هستند من هم احترام دارم به ایشان (مهندس رضوی- بنده دیپلم مهندسیم را تقدیم می‌کنم به آقای کشاورز صدر) (زنگ رئیس) بنده که ادعای مهندسی نکردم، آقا مهندسید
رئیس- آقا مختصر بکنید می‌خواهیم رأی بگیریم
کشاورز صدر- چشم آقا این است که بنده عقیده‌ام این است که رأی دادن به این که سه میلیون تومان داده شود این به مسخره شبیه‌تر است چرا برای این که یک میلیون و نیم لیره لازم است برای اینها این طرح را هم مهندسین نشستند مطالعه کردند دولت رویش بحث کرده آقای رئیس‌الوزرا- وزیر مالیه- وزیر جنگ امضا کرده‌اند این است که به عقیده بنده این درست نیست و اگر رأی بدهید یعنی شما می‌آیید سه میلیون تومان می‌دهید این کار را از اصل به هم می‌زنید و آن پول هم هیچ فایده‌ای ندارد.(احسنت)
رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای مهندس رضوی آقایانی که موافقند قیام کنند عده کمی برخاستند تصویب نشد پیشنهاد آقای مهندس هدایت قرائت می‌شود دیگر پیشنهادی غیر از این نیست
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی...
.... تبصره زیر را برای اضافه کردم به ماده واحده مربوطه به بودجه وزارت جنگ پیشنهاد می‌نمایم
تبصره- وزارت جنگ مکلف است مایحتاج افراد را از حیث لباس و کفش از محصولات داخلی کشور تهیه نماید
رئیس- آقای مهندس خسرو هدایت
مهندس هدایت- بنده این پیشنهاد را نکردم که حرف بزنم چون مخالف پیشنهاداتی هستم که منحصراً برای این که حرف بزنند پیشنهاد می‌شود صحیح است در صورتی که به اصل پیشنهاد خودشان معتقد نیستند کسر شش میلیون تومان و حذف این ارقام از بودجه هم هیچ اثری ندار صحیح است درمملکت مایک کارخانه‌جاتی هست که کفش تهیه می‌کنند و پارچه تهیه می‌کنند اگر بنا بشود که ما موافقت بکنیم برای افراد ارتش و همچنین ژاندارمری و شهربانی از خارج لباس تهیه بکنند این کارخانه‌جات بسته می‌شود (صحیح است) و مورد اتفاق افتاده‌اش کارخانه‌جات کفاشی تهران است که بر اثر این که ارتش سال گذشته دویست هزار کفش به خارجه سفارش داده بود چهار صد نفر بیکار شدند صرف نظر از این که کفش‌هایی که خریدند قیمتش گران‌تر بود و کمتر هم کار کرد (صحیح است) بنابراین به اتمام اینها بنده تقاضایم این است که جناب آقای وزیر جنگ این پیشنهاد را قبول بکنند که کارخانه‌جات داخلی بتوانند ادامه حیات بدهند (صحیح است)
رئیس- آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ- ما اتفاقاً همیشه همین کار را می‌کنیم و به طور کلی احتیاجات مان را از ایران تهیه می‌کنم و استثنائاً سال گذشته برای احتیاجات اردوکشی این کار را کردیم بنابراین بنده قبول می‌کنم این پیشنهاد را (احسنت)
مهندس رضوی- اخطار نظامنامه‌ای دارم
رئیس- مطابق چه ماده هست اول نظامنامه را ببینید بعد اخطار بکنید رأی با ورقه گرفته می‌شود به ماده واحده با آن اصلاحی که خود آقای وزیر دارایی توضیح دادند البته آن تبصره‌ها را هم که قبول کرده‌اند جزء ماده است عده حاضر ۸۸ نفر.
آقایان موافقین ورقه سفید بدهند
اخذ و استخراج آراء به عمل آمده و نتیجه به قرار زیر از طرف مقام ریاست اعلام شد
رئیس- از ۸۸ نفر عده حاضر لایحه وزارت جنگ با ۸۱ رأی تصویب شد
اسامی موافقین آقایان اعزاز. نیک پی. دکتر فلسفی. دکتر متین دفتری. هاشم وکیل. بوداغیان. عباسی. افشار. خسرو قشقایی. عرب شیبانی کهبد. مشایخی. کفایی. دولتشاهی. گنابادی. صاحب‌جمع. ظفری. وثوق عضنفری. افخمی. احمد فرامرزی. گیو. نواب یزدی. زنگنه. قبادیان تقی‌زاده. مهدی ارباب. مهندس هدایت. دکتر راجی. دکتر عبده. کشاورز صدر. اسلامی. صادقی. سزاوار. علی بهبهانی. ناصر ذوالفقاری. دکتر آشتیانی. هراتی. صفوی. دکتر طبا. فاضلی. ابوالقاسم امینی. مهندس رضوی. عدل اسفندریاری. دکتر امینی. شهاب خسروانی. دکتر ملکی. علی وکیلی. لیقوانی. نورالدین امامی. رفیع. مسعود ثابتی. موسوی دکتر شفق. ملک پور. برزین. دکتر مصباح‌زاده. ضیاء ابراهیمی. باتمانقلیچ محمدعلی مسعودی. گنجه‌ای. امیر نصرت اسکندری. امامی اهری. شادلو. فولادوند. اسدی. نبوی. دهقان. سلطان‌العلما. ملکی. محمد ذوالفقاری. دکتر اعتبار. دکتر مجتهدی. دادور. بهادری. صدرزاده. امیر حسین ظفر. بختیاری. معتمد دماوندی. عباس مسعودی. اردلان. حاذقی. جواد عامری
مخالف: آقای عباس اسکندری
ورقه سفید علامت امتناع ۳
اردلان- آقای رئیس اجازه بفرمایید آن طرح را قرائت کنند
رئیس- آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ- از توجهی که مجلس شورای ملی نسبت به پیشرفت کارهای ارتش مبذول فرمودند از طرف ارتشبان تشکر می‌کنم نظر به این که تبصره این لایحه برای ارتش یک موضوع حیاتی است صحیح است تمنی می‌کنم که کمیسیون بودجه در دستور بگذارند و در اولین جلسه فردا مطرح بشود صحیح است و بعد در مجلس شورای ملی مورد رسیدگی قرار بگیرد صحیح است
اردلان- آقای رئیس آن طرح را قرائت بفرمایید
رئیس- یک طرحی است به قید دو فوریت راجع به اصلاح وضع مالیات
حائری‌زاده- حالا که عده کافی نیست بگذارید برای جلسه بعد و اجازه بفرمایید بنده بقیه عرایضم را بکنم
عباس مسعودی- سؤال را مطرح کنید تمام بشود برود
رئیس- چون الان باید رأی گرفته شود و عده کافی نیست ممکن است مجلس موافقت بکند که آقای حائری‌زاده سوال خود را ادامه بدهد بفرمایید. آقای حائری‌زاده
۴- بقیه سؤال آقای حائری‌زاده از آقای نخست وزیر
حائری‌زاده- در جلسه اسبق من باب مقدمه عرض کردم که دستگاه حکومتی یک دستگاهی است که یک پوست و یک مغزی دارد و یک صورت و یک معنایی دارد صورت و کبسول همین تشکیلاتی است که داریم ولی در معنی قانون عدالت مقررات حکم‌فرما نیست و اراده اشخاص حکومت می‌کند آقایان این شکل حکومت در هیچ نقطه عالم نیست که اسم مشروطه و مجلس و ادارات و قوانین باشد ولی در عمل اشخاص حکومت کنند.
در ۱۹ سال قبل عضو هیئت عالی تفتیش خراسان بودم شکایات از ادارات زیاد بود و باب رسیدگی مسدود نبود ولی فقط در دو نقطه جلو تفتیش را گرفتند یکی اداره قشونی و دیگری اداره جاسوسی شهربانی امروز هم میل دارند همان احوال برقرار باشد به همان رجال و مقررات آقای ساعد این عمل دیگر در دنیای امروز ممکن نیست.
دنیا امروزه اعلامیه حقوق بشر را صادر می‌کند دیگر مردم گوسفند نیستند که هر بلایی میل داشته باشند بر سر آنها بیاورند
۵ - موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- آقای حائری‌زاده اکثریت نیست تأمل بفرمایید چون نزدیک به یک بعد از ظهر است اگر موافقت بفرمایید جلسه را ختم می‌کنیم دستور جلسه بعد اول سوال آقای حائری‌زاده بعد طرح مالیاتی
(مجلس ۵۰ دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت