مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ آذر ۱۳۳۴ نشست ۱۸۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۴
سال یازدهم
شماره مسلسل
دوره هجدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۱۸
جلسه: ۱۸۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه نوزدهم آذرماه ۱۳۳۴
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: قنات‌آبادی - عباسی - خلعتبری - افشار صادقی
۳ - طرح گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اعلام جرم آقای حائری‌زاده علیه آقای دکتر امینی
۴ - معرفی آقای جمال اخوی به وزارت دادگستری به وسیله آقای نخست‌وزیر
۵ - بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون دادگستری در مورد اعلام جرم آقای حائری‌زاده علیه آقای دکتر امینی
۶ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر فرهنگ
۷ - طرح و تصویب فوریت لایحه تأسیس مدارس ملی
۸ - مذاکره در گزارش کمیسیون دادگستری راجع به افزایش هزینه‌های دادگستری و ثبت جهت حقوق قضات
۹ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت کشاورزی
۱۰ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
مجلس یک ساعت و چهل دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ - تصویب صورت‌مجلس
رئیس - اسامی غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غایبین بااجازه: سهرابیان. سعیدی. مصطفی ذوالفقاری. عبدالحمید بختیار. دولت‌آبادی. سالار بهزادی. محمود ذوالفقاری. اکبر شیبانی. بیات ماکو. جلیلوند. کی‌نژاد. معین‌زاده. امامی. خوئی. اورنگ. محمودی. میراشراقی. امید سالار. امیرتیمور کلالی
غایبین بی‌اجازه- آقایان: اریه. شفیعی. یارافشار. قوامی. نراقی. یدالله ابراهیمی. دکتر حمزوی
دیرآمدگان و زودرفته‌گان بااجازه - آقایان: ارباب. قنات‌آبادی. مشایخی. محمود افشار. حائری‌زاده. کریمی. قراگزلو. دکتر وکیل. تفضلی. شوشتری. دکتر عمید. تیمورتاش. نقابت. مسعودی. سنندجی. تجدّد. عبدالرحمن فرامرزی.
رئیس - نظری نسبت به صورت مجلس نیست؟ آقای شیبانی
شیبانی - بنده روز پنجشنبه مریض بودم اجازه هم گرفته بودم الان هم تب دارم اما یک شرحی در صورت مجلس دیدم که آقای صدقی در ضمن سئوالی که از آقای وزیر کشور کرده بودند شرحی داده‌اند که تمامش برخلاف حقیقت است حالا اگر مجلس اجازه می‌دهد که بنده بیایم توضیح بدهم که تمام فرمایشات‌شان برخلاف حقیقت بوده و اگر هم اجازه نمی‌دهد بنده عرضی نمی‌کنم اما به هر حال خواستم عرض کنم که تمام بیانات برخلاف ایشان حقیقت است.
رئیس - دیگر نظری نسبت به صورت مجلس نیست.
صدرزاده - بنده یک اصلاح عبارتی دارم که تقدیم می‌کنم.
رئیس - بسیار خوب. در صورت مجلس دیگر نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: قنات‌آبادی - عباسی - خلعتبری - افشار صادقی
رئیس - چون آقایانی که در جلسه پیش نام‌نویسی کرده بودند نوبت‌شان محفوظ مانده است شروع می‌کنیم به نطق‌های قبل از دستور. آقای قنات‌آبادی.
قنات‌آبادی - بنده در یکی از جلسات گذشته موقعی که مطالبی به عرض مجلس می‌رساندم عرض کردم که بعد از الحاق ایران به پیمان بغداد ما دارای یک وضع جدید و به عقیده من روشن و ثابتی در دنیا و خاورمیانه شده‌ایم و به همین جهت معتقدم و هستم که در این روزگار و با این شرایط باید کسانی زمام امور مملکت را در دست بگیرند که اینها یک سابقه و یک گذشته رفوزه شده‌ای نداشته باشند چون اگر بنا شود برای تشخیص سپردن کار به کاردان تجربه لازم باشد ما به حد کافی در گذشته نسبت به افراد و اشخاص تجربه کرده‌ایم و متأسفانه نتیجه حکومت این قبیل افراد در گذشته همیشه دیده‌ایم که چه از نظر داخلی و چه از نظر خارجی صفر بوده همه آقایان می‌دانند که در این جریان بعضی از جراید خارجی نسبت به ایران وقایع داخلی و خارجی ایران مطالبی نوشتند و بنده نمی‌خواهم که آن مطالب را تکرار کنم و تجدید مطلع کنم چون روی آن مطالب و مندرجات سر و صداهایی می‌باشد و شاید خود من اولین کسی بودم که در مجلس راجع به آنها صحبت کردم و بعد هم آقایان نمایندگان هر کدام توضیحات مفصلی دادند مطلبی که بنده می‌خواهم عرض کنم این است که چه می‌شود که این مطالب نوشته می‌شود و ما در مقابل آنها چه باید بکنیم آیا نمایندگان محترم به این نکته توجه دارند و البته هم توجه دارند که سیاست خارجی هر کشوری بستگی به روش مأمورین آن کشور در خارج دارد و این مأمورین وزارت خارجه کشور ما هستند که در این خارج در مورد مطالبی که با مصالح مملکت‌شان منافات دارند می‌توانند عمل کنند مبارزه کنند و اجازه ندهند یک مطالبی بر ضرر مصلحت مملکت‌شان درج شود متأسفانه همان‌طور که خیلی چیزها توی این مملکت پوسیده شده است یکی از مراکز پوسیده این مملکت ما وزارت
page 2 missing
نارضایتی می‌کند مؤسسات دولتی ما و کارمندان دولتی تا قبل از شهریور همه‌شان یک وضع ثابتی داشتند یعنی یک گوشه مملکت یک اداره‌ای نبود که به یک آدم دیپلمه سه هزار تومان بدهد و در تمام مملکت صد تومان بدهند به دیپلمه‌ها؛ دیپلمه‌ها در هر مؤسسه و بنگاهی استخدام می‌شدند ماهی صد تومان بیشتر نمی‌گرفتند و چون آن روز هزینه زندگی پایین بود مردم کاملاً برخوردار بودند و شاید عده‌ای می‌خواستند از کار خودشان بیایند بیرون و بروند کار پیدا کنند علی‌ایحال چون تبعیض نبود نارضایتی هم وجود نداشت متأسفانه بعد از شهریور و پیدایش مؤسسات گوناگون این وضع را به هم زدند ما می‌بینیم که در این کشور در یک مؤسسه وابسته به دولت یا در عداد مؤسسات دولتی به یک فردی ۴ هزار تومان حقوق می‌دهند پنج‌هزار تومان حقوق می‌دهند و یک فردی نظیر او با همان مزایا چهارصد پانصد تومان بیشتر حقوق نمی‌گیرد این موضوع بین طبقه جوان کشور ما بین طبقه تحصیل کرده ما ایجاد نارضایتی کرده و بر دولت و مجلس است که اساس این نارضایتی را به هم بزند یعنی اصلاً اداراتی مال هر مؤسسه‌ای که می‌خواهد باشد که در این مملکت به وجود می‌آید باید تابع قانون استخدامی مملکت ما باشد ما تمام جوانان مملکت را دوست می‌داریم و از نظر ما کسی بلاجهت کسی تشخیص داده نشده و نباید بشود یک مؤسسه‌ای تشکیل شده به نام مؤسسه آمار عمومی البته آقایان می‌دانند که مطابق قانون استخدامی مملکت استخدام جدید ممنوع است این راهم عرض کنم این مؤسسه آمار عمومی بودجه‌اش از بودجه عمومی کشور ما است و مقامات مالی که حق نظارت دارند یعنی خزانه‌داری کل و غیره باید در این مؤسسه نظارت بکنند و کما این‌که شنیده‌ایم که نظارت هم می‌کنند. آقایان نمایندگان در این مؤسسه که اسمش اداره آمار عمومی است استخدام می‌کنند با حقوق بسیار زیاد در صورتی که این اشخاص صلاحیت این‌که به آنها صد تومان صدوبیست تومان در ماه بدهند ندارند به یک ماشین‌نویس هزار تومان به یک تلفن‌چی نهصد تومان به یک فرد عادی اندیکاتورنویس هزار تومان می‌دهند این‌گونه استخدام می‌کنند در صورتی که اکثر اینها نه صلاحیت استخدام در این اداره را دارند و نه اطلاعات آمارگری دارند معذلک در این اداره استخدام شده‌اند چرا؟ برای این‌که دولتی که می‌گوید من مدعی مبارزه با فسادم توجه به این مطالب ندارد که اصل فساد در آستین خودش است نمی‌خواهد نگاه کند به این فساد و آن را بکند بیندازد دور چرا یک چنین مؤسسه‌ای چنین کاری را می‌کند؟ برای این که آدم فاسدی را رأس این اداره گذاشته‌اند رئیس اداره آمار عمومی آقای نصرالله سمیعی یک کسی است که پرونده اختلاس دارد (دکتر شاهکار - نگو آقا این‌طور نیست) نشان می‌دهم پرونده اختلاس او الان در وزارت دادگستری موجود است هم کوپن‌دزدی کرده است هم سجل احوال دزدیده (دکتر شاهکار - به سر خودتان این‌طور نیست) سعید سمیعی را نمی‌گویم شما توجه نمی‌کنید به عرایض من سعید سمیعی را عرض نمی‌کنم چون او آدم خوبی است مرد بی‌غرضی است مرد بی‌نظری است (دکتر شاهکار - من آقای نصرالله سمیعی را می‌گویم) آقای دکتر شاهکار این پرونده دارد پرونده‌اش در وزارت دادگستری الان هست در اثر اعمال‌نفوذ پرونده تعقیب نشده است می‌خواهند پرونده را مشمول مرور زمان بکنند شصت هزار تومان هم وجه‌الضمان از او گرفته‌اند تحت تحت تعقیب است مع‌ذالک که به اینها پست می‌دهند شنیده‌ام بیست میلیون تومان می‌خواهند پول بدهند دست اینها که در سرتاسر کشور سرشماری بکنند اگر وضع این‌طور باشد ما جداً با این کار مخالفت خواهیم کرد (دکتر بینا - بی‌چاره نواب را برای همین کار برداشتند) نواب مدیرکل آمار بوده است و بسیار بسیار مرد خوبی بود جای نواب آقای سعید سمیعی را گذاشتند ایشان هم مرد شریفی هستند من وارد این مرحله و این بحث نیستم من می‌خواهم بگویم دولتی که مدعی مبارزه با فساد است چرا این فساد را که در آستین خودش است نمی‌بیند حالا این نصرالله سمیعی از کسانی بود که رفراندوم کردند نشستند در سر صندوق در روز رفراندوم و چه بلاهایی به سر ما که در این مجلس بودیم آوردند این مطلبی است مال گذشته و کاری ندارم غرض می‌خواستم توجه دولت مخصوصاً جناب آقای ذوالفقاری را به این موضوع جلب کنم البته من یک سؤالی کرده‌ام از وزارت دادگستری که چرا و به چه دلیل متهمین به دزدی و اختلاس کوپن‌ها را تعقیب نمی‌کنید البته یادتان هست که یک وقتی توی این مملکت بوق زدند که آقا کوپن‌ها را دزدیده‌اند و شکرها را خورده و سوءاستفاده کرده‌اند اینها همین‌ها هستند که من انگشت گذاشته‌ام روی‌شان متأسفانه بعد از این‌که پرونده تشکیل شد و بعد از این‌که به زندان رفتند با شصت‌هزار تومان وجه‌الضمان آزاد شدند و در این مورد هم نگذاشتند اینها تعقیب بشوند (صدرزاده - مال چند وقت است؟) هفت یا هشت سال پیش و می‌خواهند بگذارند تا مشمول مرور زمان شود و اصل پرونده را ماست‌مالی کنند آقایان نمایندگان محترم اگر این بی‌عدالتی‌ها از بین برود نارضایتی مردم قسمت عمده‌اش از بین می‌رود. رئیس اداره آمارگیری یادداشت بفرمایید جناب آقای ذوالفقاری و تحقیق کنید این مطلبی که من گفتم اگر اغراق بود بیایید پشت این تریبون بگویید من عرضم را پس می‌گیرم همین اداره آمار عمومی که تلفن‌چی استخدام می‌کند به ماهی هزار تومان ماشین‌نویس استخدام می‌کند ماهی ۹۰۰ تومان همه قوم و خویش‌ها را آورده‌اند. آنجا نشان‌تان می‌دهم اسم‌هایشان را دارم اما نخواستم اسم‌هایشان را بگویم تنها عضو اداره آمار عمومی بنام رضا عبدالمجیدی لیسانسیه ریاضیات از بهترین لیسانسیه‌های این مملکت در اداره آمار عمومی را اخراج می‌کنند چرا؟ برای این‌که دولت از روز اول شوخی می‌کرده که من می‌خواهم مبارزه بکنم دولت از روز اول کمک کرده به فساد.
رئیس - آقای خلعتبری (خلعتبری - بنده ۱۲ دقیقه از وقتم را به آقای عباسی می‌دهم و باقی آن را استفاده می‌کنم) آقای عباسی
عباسی - هر قوم و ملتی در تاریخ سیاسی و دوره‌های حیاتی خود روزهای تاریخی و مبارکی دارد که چنین روزهایی را می‌توان عید ملی نام نهاد در تاریخ معاصر و دوره حاضر بزرگ‌ترین عید ملی و روز تاریخی ایران روز ۲۱ آذر ماه است که نام این روز توأم با افتخار و مباهات ملت ایران است و برای کشور عزیز ما همیشه مبارک‌ترین عید ملی و ارتشی به شمار خواهد رفت و در تاریخ حیاتی و سیاسی ما نام این روز برای ابد زنده و جاوید خواهد ماند زیرا در چنین روزی ارتش دلیر ایران به فرمان بزرگ ارتشتاران فرمانده اعلیحضرت همایون شاهنشاه از تهران و کردستان به طرف آذربایجان و کردستان خاک میهن عزیز را از خون پاک خود گلگون ساختند (صحیح است) و پس از تحمل یک‌سال مرارت و بدبختی خائنین و متجاسرین را سرکوب دادند و آنها را به سزای اعمال خائنانه خود رساندند (صحیح است)
عموم آقایان به خاطر دارند که جمعی خیانت‌پیشه و مزدور بیگانه و گروهی بی‌وطن و بی‌ایمان به نام حزب کومله در کردستان به سردستگی قاضی محمد و سیف قاضی و بنام حزب دموکرات آذربایجان به سردستگی پیشه‌وری و غلام یحیی و امثال زلف‌علی کاری‌چی و غیره پس از استیلای بیگانگان به کشور عزیز ما در خاتمه جنگ جهان‌سوز خواستند کردستان و آذربایجان را از خاک عزیز میهن تجزیه نمایند یک سال از طغیان پیشه‌وری گذشت و مقتضیات جهانی و سیاست وقت ایجاب می‌کرد که با تحمل و بردباری و شاید به طور مسالمت‌آمیز مردم گمراه دست از تجاوزات خود بردارند تا این‌که مظالم آنها طاقت‌فرسا شد و تاخت‌وتاز و جنایت‌کاری و خون‌خواری تطاول و چپاول و تعدی و فتنه‌انگیزی این‌گونه اراذل و اوباش به سرحد غیرقابل‌تحمل و اغماض رسید این بود که به فرمان مبارک اعلیحضرت همایونی درست نه سال قبل در چنین روزی ارتش دلیل ایران اجازه یافت که در قلع و قمع اشرار اقدام نماید و سپاس خدای را که افراد ارتش لکه ننگ را از منطقه کردستان آذربایجان زدودند و آن صفحه و سامان را از لوث وجود یک عده جاسوس ناپاک پاک کردند و بار دیگر بر جهانیان ثابت شد که خاک مقدس ایران قابل تجزیه نیست (صحیح است - احسنت) و دشمنان ایران باید خاک بر سر بریزند که آب رفته باز در ۲۱ آذر ماه به جوی آمد (صحیح است) و در چنین روزی به وسیله ارتش محبوب و مردم میهن‌پرست کردستان و آذربایجان افتخار ابدی نصیب ملت ایران شد و برادران آذربایجانی و کردستانی به همت خود و سایر برادران ایرانی خود از زیر یوغ استعمار بیگانگان خارج این بود که لازم دانستم چنین روزی را به مردم غیور آذربایجان و کردستان و ملت رشید ایران و ارتش شرافت‌مند و فداکار تبریک بگویم و از آنجایی که مردان بزرگ و شرافت‌مند به غیر از تمجید و تقدیر و پاداش دیگری منظور ندارند در این موقع لازم می‌دانم از خدمات و فداکاری و جانبازی یک افسر شریف و رشید فاتح کردستان تیمسار سرلشکر همایونی تقدیر کنم تدبیرات سرلشکر همایونی و عملیات رشیدانه مشارالیه و افسران و افراد نیروی کردستان در آن منطقه که یک‌سال در مبارزه و محاربه با اکراد متجاسر بودند و جان خود را برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی ایران در کف خود قرارداده بودند اشرار متجاسر و افراد یاغی و طاقی که به سردستگی قاضی محمد و سیف قاضی اداره می‌شدند با نهایت شجاعت سرکوبی دادند و آنها را تار و مار و پرچم استقلال کشور را در تمام نقاط کردستان به احتزاز درآوردند و این منطقه از وجود خیانت‌پیشگان صاف شد و نام تاریخی توأم با شرافتی برای خود و برادران ارتشی خود به یادگار گذاردند که چون تیمسار سرلشکر همایونی اکنون در خانه نشسته است و مصدر کاری نیست و حمل بر تملق و ریاکاری نمی‌رود بنده از ذکر حقایق و احترامی که درخور فداکاری‌های سرلشکر همایونی است دریغ نورزیدم و چنین شخصی را با خدمات گرانبهایش یاد نمودم تا سایر خدمت‌گزاران نیز بدانند که خدمت به وطن هیچ‌گاه فراموش نمی‌شود گرچه در خانه نشسته باشند آثار نیک وطن‌پرستان از خاطره‌ها محو نمی‌شود.
ضمناً این نکته را یادآور می‌شوم که روزها از حیث طلوع و غروب آفتاب یکسان است خوب و بد ایام مربوط به ساعات و دقایق آن نیست تا جهان بوده هر روز آفتاب از خاور طلوع و در باختر غروب می‌کرده سعد و نحس ایام به دست مردم و زمام‌دارانی است که مهام امور را در دست دارند و مرد روز به شمار می‌روند روز ۲۱ آذرماه که برای ملت ایران روز مسعود و مبارکی شد نظر به اراده آهنین اعلیحضرت محمدرضاشاه پهلوی بود که با آن روح میهن‌دوستی پس از چندی بردباری و تحمل کاسه صبرشان لبریز شد و به فرمان خود ارتش ایران را مأمور فرمودند که
آذربایجان و کردستان را از چنگال گرگان خون‌آشام نجات دهد و امروز را برای ملت عزیز خود مبارک فرمودند این است که خداوند متعال دوام سلطنت و بقای وجود شاهنشاه رشید باتدبیر و عادل خود را خواستاریم (احسنت)
رئیس - آقای خلعتبری
خلعتبری - اگرخاطر آقایان محترم باشد در موقع تصویب لایحه قرضه مجلس شورای ملی تصویب کرد که ۲۳ میلیون دلار برای بانک کشاورزی و بانک ساختمانی و بانک رهنی گرفته بشود و پرداخته بشود متأسفانه از ۷۰ میلیون دلار یک ۳۲ میلیون دلار و یک ده ملیون دلار برای بودجه و کسر بودجه و کارهای اداری دولت گرفته ولی من نمی‌دانم این ۲۳ میلیون دلار را نخواسته است یا این‌که آمریکا نداده است؟ این ۲۳ میلیون دلار را مجلس برای سه کار بسیار مهم تخصیص داد که اولش بانک کشاورزی باشد (صحیح است) کمک به سرمایه بانک کشاورزی و ساختمانی و رهنی پولی است که اگر گرفت تفریط نمی‌کند با منفعت برمی‌گردد و به تمام نقاط این مملکت هم این پول داده می‌شود تمام مردم برای ساختن مسکن و کشاورزان مملکت برای کشاورزان از آن استفاده می‌کنند واقعاً خجالت‌آور است که بنده عرض کنم سرمایه بانک کشاورزی ما ۳۰ میلیون تومان است ولی بانک کشاورزی ترکیه هزارمیلیون تومان در اختیار دارد بنده جداً از دولت می‌خواهم که این را مطالبه کند و این خیلی واجب‌تر از خرج کردن برای دستگاه‌های اداری است این را مطالبه کرده‌اند؟ یا نکرده‌اند چرا؟ و اگر مطالبه کرده‌اند و این پول را نمی‌دهند ما برای ۷۵ ملیون دلار لایحه تصویب کردیم اگر نمی‌خواستند بدهند چرا لایحه برای چهل میلیون دلار نیاوردید؟ و حالا که ما تصویب کردیم یک چیزی که مفید بر تولید مملکت است چرا دولت تاکنون تعقیب نکرده است دولت که می‌گوید برنامه من تولید است و تهیه کار برای مردم است از این ۱۷۰ میلیون اگر ۷۰ میلیون را به بانک‌های ساختمانی و رهنی بدهیم و صدمیلیون به بانک کشاورزی به نظر من این بهترین خدمتی است که به این مملکت در این وضعیت سخت اقتصادی می‌شود بنده از شما جواب می‌خواهم بنده یقین دارم که آمریکایی‌ها خواهند داد برای این‌که جهت ندارد که برای کارهای بودجه و مخارج اداری بدهند و برای مخرج و کارهای تولیدی ندهند اگر نمی‌دهند ما باید بدانیم برای چه نمی‌دهند مطلب دیگر موضوع قانونی است که ما اینجا تصویب کردیم که بر طبق آن ۵ میلیون تومان به بانک کشاورزی و ۵ میلیون تومان به بانک ساختمانی و پنج میلیون به بانک رهنی بدهند با کمال تأسف این پول پرداخت نشده (صحیح است) و من شنیده‌ام سازمان برنامه می‌گوید که من باید نقشه‌های اینها را ببینم و نظارت بکنم من در نظارت ضرری نمی‌بینم ولی این ۵ میلیون که ما به بانک کشاورزی دادیم ۵۰ درصد آن باید به صندوق‌های روستایی داده بشود این دیگر نظارت ندارد به صندوق‌های روستایی داده بشود این دیگر نظارت ندارد به صندوق‌های روستایی این باید داده بشود چرا باید دچار اشکالات اداری بشود؟ اگر اشکالات اداری هست رئیس دولت رئیس سازمان برنامه رئیس بانک کشاورزی و وزیر دارایی را بخواهند بگویند اختلاف چیست اگر دولت اتورتیه نداشته باشد که بین اعضای خودش اختلاف را حل کند چطور مملکت را می‌خواهد اداره کند مسئله دیگر همان پیشنهادی است که تصویب کردیم که صدمیلیون ریال مطابق سازمان برنامه بانک کشاورزی می‌بایستی داده شود به اقساط دوساله از درآمد - فقط کسر بشود و پرداخته بشود این قانون اجرا نشده است و باید اجرا بشود اگر اجرا نمی‌شود ما مگر خودمان را مسخره کردیم که اینجا قانون بگذرانیم؟ اکر این قانون اجرا نشود هر یک از آقایان به کمیسیون عرایض مراجعه کند من رسیدگی می‌کنم و متخلف را خواهم کرد این تعقیب عرض دوم بنده بود و من تقاضا می‌کنم که آقایان نمایندگان دولت که اینجا تشریف دارند به این عرایض توجه کنند این نه جنبه خصوصی دارد و نه جنبه شخصی دارد مردم امروز برای بانک کشاورزی و برای بانک ساختمانی پول می‌خواهند و احتیاج دارند خدا شاهد است در بانک ساختمانی تمام خانه‌ها نیمه‌تمام مانده و بانک ساختمانی می‌گوید من پول ندارم اگر این ۵ میلیون پرداخته شود الان هزار خانه ساخته می‌شود من از آقای معاون نخست‌وزیر خواهش می‌کنم باین مطلب توجه کنند و از هیئت دولت بخواهند به این مطلب رسیدگی شود و جداً هم می‌خواهم مطلب سوم عقیده آزاد است و راجع به وازرتخانه‌های دولت هر نماینده‌ای می‌تواند صحبت نماید حتی اعتراض نماید بنده در مقابل فرمایشات خیلی شیوا و جالب همکار محترم جناب آقای قنات‌آبادی می‌خواهم عرض کنم که در این موقع البته انتقاد و ایراد از هر وزارتخانه‌ای باید به طریقی باشد که سایرین از آن سوءاستفاده نکنند مخصوصاً حالا که مملکت ما داخل یک سیاستی است باید وزارت خارجه را راهنمایی کرد ولی طوری نباید کرد که همه وزارت خارجه را آدم بد جلوه بدهد این قسمت باید رعایت بشود در کنفرانس باندونگ بنده دیدم که مأمورین وزارت خارجه لیاقت به خرج دادند ولی در خیلی قسمت‌ها است که وسایل می‌خواهد ما البته ضعیف هستیم و کادر جدید می‌خواهد ولی خواستم از جناب آقای قنات‌آبادی تقاضا کنم که قدری در این مورد تجدیدنظر بفرمایند که در خارج انعکاس بدی نداشته باشد والا همه دستگاه‌های ما محتاج به اصلاح است (احسنت)
رئیس - آقای افشارصادقی
افشارصادقی - بنده از جناب آقای حائری‌زاده تشکر می‌کنم که نوبت خودشان را به بنده دادند باز دفتر ایام ورقی خورد و گردش لیل و نهار خاطرات روز ۲۱ آذر ۱۳۵۲ را تجدید نمود.
گاهی در عرصه پهناور گیتی و در میان ملل و نحل حوادثی به وقوع می‌رسد که روزی را از ردیف روزگاران ممتاز کرده و به او عنوان عید و سیدالایام خطاب می‌کند یقیناً روز ۲۱ آذر یکی از آن روزهایی است که در نزد قاطبه ملت ایران مبارک و معزز و برای آذربایجانیان بالاخص صدر ایام و غزه جبین دهر محسوب می‌شود زیرا قدر عافیت کسی داند که به مصیبتی گرفتار آید.
یک سال فشار و تحمل مصائب گوناگون از دست مشتی بیگانه‌پرست و شب‌پره صفتانی که در فضای تیره استیلای دست اهریمنی عرصه آذربایجان را جولانگاه موش‌های جهنمی خود قرار داده بودند و استخلاص از آن‌چنان حالت جان‌گزا سبب شد که ارزش و اهمیت این روز فرخنده در نظر آذربایجانی بهتر و بیشتر جلوه کند.
البته مسکنت و گرفتاری آذربایجانی برای فرد ملت ایران ناگوار و الم‌انگیز بود اما بدون شک قلب رئوف شاهنشاهی عظیم‌الشأن بیش از همه متألم می‌شد و ملاحظه می‌فرمودند سکنه یک استان بزرگ دچار مشقت و اسیر پنجه سر جور و گرفتار یک عده ماجراجوی ستمگر واقع شده بودند و فریاد استغاثه آنها به آسمان بلند است.
لطف حق و حلم خدا چندی با ستمگران مدارا کرد و فرصت داد تا فجایع اعمال خود را به حد انتها برسانند (شوشتری - تا خائنین رسوا شوند) اما دیدیم عاقبت نه ستم به جا ماند نه ستمگر و با فرارسیدن روز تاریخی ۲۱ آذر؛ همین‌که آرتش ایران به فرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی ارواحنافدا از قله قافلانکوه به خطه آذربایجان سرازیر شد کوس رسوایی عمال بیگانه به مقتضای عدل الهی با غرش طبل نظام به گوش عالمیان برسید.
این سپاه غالب که برای آذربایجان آیت رحمت و به جان خائنین وطن‌فروش عذاب و آن وقت بود هنوز به تبریز نرسیده بود جوان‌مردان و میهن‌پرستان شهرستان‌ها آن رستم صولت‌ها با تن لرزان و گوش آویزان هر یک از گوشه‌ای به در رفتند و صحنه آذربایجان از لوث وجود پلید آنان زدوده و استان آذربایجان به پیکر ما در میهن بازگشت و یک‌بار دیگر این حقیقت به جهانیان ثابت و ملل شد که آذربایجان جزو لایتجزی و عضو غیرقابل انتزاع کشور باستانی ایران است (احسنت - صحیح است) و هرکس غیر از این فکر و آرزو کند باید آرزوی خود را بگور برد (کریمی - انشاالله) و چه بسا از این آرزوها که در دل جباران به خاک مبدل شده است.
بنده وظیفه خود می‌دانم به مناسبت باز آمد این روز تاریخی تبریکات صمیمانه و ادعیه قلبی خود را به پیشگاه مبارک ملوکانه و عموم ملت ایران تقدیم و ثناگوی فداکاری و جانبازی افسران و ارتش نیرومند ایران باشم و در مقابل افسران و سربازان و همه افراد قوای انتظامی که پیوسته در کوه و دشت و بیابان جان خود را به کف نهاده و سینه خود را در راه حفظ و استقلال وطن سپر بلا کرده سر تعظیم فرود می‌آورم (احسنت - احسنت)
۳ - طرح گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اعلام جرم آقای حائری‌زاده علیه آقای دکتر امینی.
رئیس - وارد دستور می‌شویم گزارشی است از کمیسیون دادگستری رسیده است که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری در جلسه چهارم آذرماه ۳۴ اعلام جرم جناب آقای حائری‌زاده را علیه جناب آقای دکتر امینی در خصوص معامله شکر با حضور آقایان فوق‌الذکر مورد رسیدگی قرار داد ابتدا قسمت‌هایی از اوراق پرونده و گزارش کمیسیون عرایض دائر به منع تعقیب آقای دکتر امینی قرائت شد سپس آقای حائری‌زاده به توضیح اعلام جرم خود پرداختند که آقای دکتر امینی جواب دادند همچنین از طرف اعضای کمیسیون سؤالاتی از طرفین به عمل آمد که جواب داده شد و پس از ختم جلسه رسیدگی کمیسیون وارد شور شده به اتفاق آرای حاضرین در جلسه چنین اظهارنظر نمود:
نظر به این که عمل انتسابی از طرف اعلام‌کننده جرم این است که در خرید شکر پیشنهاداتی به قیمت ارزان‌تر به وزارت دارایی رسید که مورد توجه شخص آقای وزیر دارایی قرار نگرفت و بلکه به تاریخ بعد با قیمت‌های گران‌تری شکرهای مورد پیشنهاد خریداری گردید و این عمل علاوه بر این‌که طبق محتویات پرونده ثابت نیست زیرا پیشنهادی که اعلام جرم‌کننده مورد استناد قرار داده بود اولاً قیمت در آن تعیین نشده بود ثانیاً پیشنهاددهنده تعهدی برای انجام آن نداده بود بلکه نظر داده بانک ملی ایران ثمن معامله را تضمین نماید و بانک ملی ایران طبق نامه شماره ۸۱۵۳ مورخ ۱۹ بهمن ۳۲ که عیناً نقل می‌شود:
جناب آقای وزیر دارایی در پاسخ یادداشت فوری مورخ ۱۹ بهمن متضمن عین نامه آقای وهاب‌زاده راجع به معامله شکر و دستوری که جناب آقای نخست‌وزیر
در حاشیه آن مرقوم فرموده‌اند محترماً استحضار می‌دهد:
خلاصه پیشنهاد آقای وهاب‌زاده این است که بانک ملی ایران دوازده میلیون دلار برای مدت سه سال با فرع صدی چهار نزدیکی از بانک‌های آمریکا تضمین نماید و کارگزار بانک در نیویورک در مقابل دریافت کارمزد این تضمین را تأیید نماید تا در مقابل آن مبلغ (که با فرع و کارمزد و سایر مخارج جمعاً در حدود سیزده میلیون دلار خواهد شد) یکصدهزار تن شکر خریداری و بهای آن در ظرف سه سال به فروشنده پرداخته شود. استدلال آقای وهاب‌زاده برای این عمل این است که چون احتمالاً نرخ دلار در آینده پایین خواهد آمد دولت از این معامله در حدود نهصد میلیون ریال منتفع خواهد شد.
به نظر این بانک اولاً احتمال این‌که نرخ دلار آن‌قدر تنزّل کند که این نفع صورت‌پذیر گردد. چندان مستدل و قطعی نیست و ثانیاً قرائن و آمار نشان می‌دهد که احتمال گران شدن بهای شکر در سه سال آینده واقعیت قطعی ندارد که امروز احتیاجی به چنین تضمین و پرداخت فرع پیدا شود. ثالثاً زمینه شکر موجود در ایران آن‌قدرها کم نیست که چنین احتیاج مبرمی را ایجاد کند. به علاوه عمل تضمین در هر موقع برای بانک میسر است و در صورت لزوم همیشه می‌توان به آن مبادرات نمود زیرا در واقع پیشنهاد آقای وهاب‌زاده مبنی بر این است که بانک ملی ایران ۱۲ میلیون دلار سه ساله قرض کند و یک میلیون نیز بابت فرع و کارمزد بپردازد و شکر خریداری نماید در این صورت پیشنهاد آقای وهاب‌زاده که خود در این معامله هیچ‌گونه مسئولیت مالی و اقدامی را به عهده نمی‌گیرد تنها پرداخت حق‌العملی را به پیشنهاددهنده ایجاب می‌کند که هرگاه بانک مستقیماً از طرف وزارت دارایی بخرید شکر اقدام کند موضوع پیدا نخواهد کرد.
با وصف مراتب فوق چون از یک طرف ضرورت چنین معامله‌ای محسوس نیست و از طرف دیگر در مقابل احتمال گرانی جنس در آینده احتمال تنزل قیمت‌ها نیز هست به نظر این بانک پیشنهاد مزبور آن فوریت و لزومی را که موجب تضمین سیزده میلیون دلار از طرف این بانک بشود ندارد.
صلاح نمی‌دانست و ثالثاً شکرهای خریداری شده بعدی طبق قیمت‌های بین‌المللی بود.
بر فرض صحت انتساب این عمل از آنجایی که در موارد (۱۵۳) (۱۵۷) قانون مجازات عموم هنگام عمل مستخدم دولت در معاملات تشخیص داده می‌شود که نفعی برای خود یا دیگری در معامله‌ای که مأمور انجام می‌باشد جلب نماید و نسبت به این امر اعلام‌کننده جرم نیز صریحاً اعلام داشت که چنین نسبتی را به آقای دکتر امینی نمی‌دهم بنابراین وقوع عملی که جرم باشد در این مورد متصور نیست تا دلایل ثبوتی آن اقامه شود و یا مورد رسیدگی قرار گیرد و از این لحاظ کمیسیون دادگستری به اتفاق آرای اعضای حاضر در جلسه به علت عدم وقوع جرمی معتقد برائت جناب آقای دکتر امینی بوده بالنتیجه رأی کمیسیون عرایض را تأیید می‌نماید و گزارش آن را به عرض مجلس شورای ملی می‌رساند.
رئیس - آقای حائری‌زاده صحبتی دارید؟
حائری‌زاده - بله
رئیس - پس تأمل بفرمایید موافق و مخالف مقدم صحبت کنند بعد نوبت حضرتعالی است.
حائری‌زاده - این جزو دستور نبود پرونده‌اش را من همراه نیاورده‌ام ما کارهای دیگری داشتیم.
رئیس - این موضوع جزو دستور جاری مجلس نیست می‌شود جزو دستور قرار بگیرد. آقای شوشتری
شوشتری - بسم الله الرحمن الرحیم آقایان وکلای دادگستری و قضات محترم که جزو نمایندگان مجلس شورای ملی اینجا تشریف دارند باین اصطلاح قضایی خروج موضوعی کاملاً آشنا هستند بعضی از مطالب در حین محاکمه یا در حین قضاوت یا بعد تلقی به خروج موضوعی می‌شود این موضوع به عقیده من از نظر قضایی خروج موضوعی است من چرا مخالفت کردم؟ چرا مخالفت با طرح گزارش در مجلس شورای ملی کردم در صورتی که با امعان‌نظر با تحقیق و دقت و رسیدگی کامل در کمیسیون عرایض که من هم عضوم ما رسیدگی کردیم و آنجا جرم را وارد ندانستیم زیرا به همان استنادی که کمیسیون دادگستری از ماده ۱۵۳ و ۱۵۷ ذکر کرده اعلام جرم وقتی می‌تواند مطرح بشود و مورد رسیدگی قرار بگیرد که در ذیل این دو ماده باشد اگر خارج از ذیل دو ماده باشد نمی‌شود رسیدگی کرد من این مخالفت امروزم برای این است که ببینم چه‌جوری باید در مجلس شورای ملی این رامطرح کرد از یک طرف باید تشکر کنم باید تقدیم تشکر کنم به جناب آقای حائری‌زاده و صریحاً عرض می‌کنم که مفهوم فرمایش ایشان در کمیسیون دادگستری می‌رساند به بی‌غرضی ایشان که وجهاً من‌الوجوه نسبت سوء و غرض خصوصی در آن به کار نرفته البته یک نماینده وقتی از یک تجارتخانه یا یک فرد ضعیف بیاید به صورتی یک مطلبی را عنوان بکند که آن مطلب در ذهن انسان منعکس می‌کند که شاید در عدم انجام یا انجام معامله به اساس کشور به نفع کشور زیانی وارد شده باشد وقتی معامله‌ای واقع نشده که این مفهوم را دربربگیرد و وقتی که اعلام‌کننده خود صریحاً اعلام داشت که من چنین نسبتی را نمی‌دهم (حائری‌زاده - ایشان موافق هستند)
رئیس - آقای شوشتری شما مخالفید؟
شوشتری - مخالف با طرح این گزارش هستم.
رئیس - شما نمی‌توانید مخالفت کنید که چرا مطرح می‌شود.
شوشتری - در اصل موضوع هم عرض دارم وقتی آقا اساساً اعلام کردند آمد در کمیسون عرایض به اتفاق به آن کیفیت رأی داده شد و وقتی که در کمیسیون دادگستری - با استناد به فرمایش جناب آقای حائری‌زاده این طور شد دعاوی چند جور است یک وقتی می‌گوییم ان ترک ترک یک وقتی اقامه دعوی می‌شود که این دعوی تطبیق با قوانین نمی‌کند یک وقتی در حین دعوی مدعی از مدعی به خود عدول می‌کند بنده عرض می‌کنم که اعلام‌جرم وقتی پس از گذشتن از کمیسیون عرایض و کمیسیون دادگستری در مجلس می‌تواند مطرح باشد که امکان موضوعی داشته باشد نه خروج موضوعی وقتی ایشان فرمودند دکتر امینی جلب‌نفع برای خود واحدی در نظر نداشته پس جرمی نیست و وقتی که جرمی نیست چرا ما این سابقه را در مجلس بگذاریم آن ترک ترک حالا نظر رئیس محترم مجلس شورای ملی و نمایندگان این را در نظر دارند که مطرح شود بنده عرضی ندارم این را به صورت استدراک و استعلام و استفتاء می‌پرسم آقایان اگر این کار به این صورتی که ایشان اظهار فرمودند در - کمیسیون دادگستری گذشته پس موضوع منتفی شده ما باید بگوییم کان لم یکن است اصلاً نبود و نمی‌شود حالا اگر بشود آن وقت این و هم درش می‌رود همیشه مثل آقای حائری‌زاده به غرض پیدا نمی‌شود که بیاید بگوید نه من روی اصل کلی چنین نسبتی نمی‌دهم یک وقتی ممکن است در یک دوره‌ای یک وکیلی غرضی داشته باشد آن وقت تکلیف چیست من عقیده‌ام این است که سابقه نباید گذارده شود عرض کنم ماده ۱۵۳ و ۱۵۷ در اعلام جرم تکلیف را معین کرده است وقتی که این منطق با این دو ماده نیست آقای وزیر دادگستری من از شما می‌پرسم وقتی که با این دو ماده منطبق نیست چه‌طور رسیدگی شود ما باید انگشت‌مان را برداریم و بگذاریم روی این دو ماده چه‌طور می‌توانیم آن وقت در صورت عدم‌انطباق اینجا بیاییم بگوییم که این اصل تبرئه بود تبرئه محتاج رأی نیست از این جهت من با طرحش در مجلس مخالفم مگر این‌که آقایان موافقین بیایند با یک استدلال قضایی نظر بنده را رد کنند والا به اصل موضوع کاری ندارم.
۴ - معرفی آقای جمال اخوی به وزارت دادگستری به وسیله آقای نخست‌وزیر
رئیس - جناب آقای نخست‌وزیر
نخست‌وزیر (آقای علاء) - بنده افتخار دارم جناب آقای جمال اخوی را به سمت وزارت دادگستری به مجلس شورای ملی معرفی نمایم (مبارک است) (شوشتری - سید را هم اضافه بفرمایید) همه آقایان این مرد شریف را خوب می‌شناسند که بهتر و بیشتر از ایشان کسی به امور عدلیه وارد نیست جمال دارند و اخوی هستند ولی متأسفانه برادر بنده نیستند.
۵ - بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون دادگستری در مورد اعلام جرم آقای حائری‌زاده علیه آقای دکتر امینی
رئیس - آقای مخبر کمیسون دادگستری بفرمایید.
عمیدی‌نوری - جناب آقای شوشتری یک استفتائی فرمودند در واقع راجع به طرح گزارش کمیسیون دادگستری درباره منع‌تعقیب جناب آقای دکتر امینی وزیر دارایی راجع به اعلام جرم جناب آقای حائری‌زاده به نظر من آیین‌نامه تکلیف این را معلوم کرده است در آیین‌نامه صراحت دارد بعد از این‌که اعلام جرم علیه هر یک از وزرا شد به این اعلام‌جرم ابتدا در کمیسیون عرایض یک رسیدگی مقدماتی می‌شود بعد گزارش کمیسیون عرایض اعم از قبول وقوع جرم یا رد جرم به کمیسیون دادگستری احاله می‌شود در کمیسیون دادگستری رسیدگی بیشتری ممکن است بشود و اغلب هم شده است کمیسیون دادگستری تحقیقات کرده استنطاق کرده چون حکم مستنطق را دارد از جهت این‌که در هر اعلام جرمی باید قاضی تحقیق رسیدگی بعمل بیاورد اینجا این‌طور قائل شده‌اند که این رسیدگی و تحقیق با کمیسیون دادگستری باشد وقتی که کمیسیون تحقیق نظر خودش را اعم از ثبوت یا رد جرم بر مجرمیت متهم یا منع‌تعقیب متهم داد به نظر مجلس شورای ملی که رأی قطعی صادر می‌کند گذاشته می‌شود هر چه مجلس شورای ملی نظر بدهد نظر متبع است و قاطع بنابراین همان‌طور که فرمودند اعم از این‌که جرمی از نظر کمیسیون دادگستری و عرایض واقع شده باشد یا این‌که موضوع اعلام جرم عنواناً جرم نباشد در هر حال می‌بایستی به مجلس شورای ملی بیاید بنابراین اجازه بفرمایید بنده تشریح بکنم موضوع اعلام جرم را برای مجلس شورای ملی که نمایندگان محترم با توجه به حقیقت قضیه تصمیم مقتضی را که صلاح
می‌دانند اتخاذ بفرمایند. یک معامله شکری در حکومت گذشته صدهزار تن پیش آمد قبل از این‌که این معامله شکر با پارتی‌های مختلف در وزارت دارایی جناب آقای دکتر امینی در حکومت تیمسار سپهبد زاهدی انجام بشود یک پیشنهادی شاید مال آقای وهاب‌زاده (داراب - کدام وهاب‌زاده؟) احد وهاب‌زاده پیشنهادی آمده بود راجع به موضوع معامله شکر اصول پیشنهاد در این گزارش قید شده است اولاً در پیشنهاد میزان معلوم نکرده به صورت مشورتی بود که اگر این صدهزار تن شکر را ما بتوانیم به اقساط سه ساله خریداری بکنیم دو استفاده ممکن است بشود یکی از جهت این‌که دولار در آتیه قیمتش پایین می‌آید از این جهت یک استفاده ریالی برای مملکت ممکن است پیش بیاید نهصد میلیون ریال حساب کرده بود این منفعت را؛ دیگر این‌که حساب کرده بود شکر قیمتش بعداً بالا می‌رود و اگر این معامله را حالا ما بکنیم بهتر است بعد برای انجام این معامله پیشنهاددهنده هیچ تعهدی نکرده بود نگفته بود من این معامله را انجام می‌دهم و این‌قدر پول هم ودیعه می‌گذارم گفته بود که این پول در بانک ملی تضمین تأییدی بکنید تضمین تأییدی در اصطلاح بانکی این است که تمام مبلغی که می‌بایستی تضمین شود عین آن مبلغ بایستی به حساب شعبه مربوطه گذاشته شود تا آن تأیید کند یعنی تمام مبلغی که ۱۳ میلیون دلار می‌شده با فرع ۳ سالش که ۳ میلیون دلار یا دو میلیون دلار بوده که این ۱۳ میلیون دلار را بانک ملی باید از حساب خودش خارج بکند بگذارد در بانک لندن یا جای دیگر که این تضمین تأییدی قبول بشود تا این معامله بشود (پورسرتیپ - عیب اصلی‌اش این بود که پیشنهاد مال وهاب‌زاده بود) منفعت پیشنهاددهنده در اینجا چه بوده است یک کمیسیون هم پیشنهاددهنده می‌گرفته است این موضوع پیشنهادی بود که در کمیسیون عرایض مورد رسیدگی قرار گرفته است میزان معلوم نبود پیشنهاددهنده خودش تعهدی قبول نمی‌کند پس دو فرض بود یک فرض این‌که قیمت شکر بالا برود و قرض دوم این‌که دلار چون نرخش می‌آید پایین استفاده می‌شود این پیشنهاد از طرف وزیر دارایی احاله شد به بانک ملی؛ بانک ملی یک گزارشی می‌دهد که در متن آن گزارش که ما به او استناد کردیم عین این نامه را ذکر کردیم در اینجا می‌گوید این معامله صحیح نیست و بر فرض همچنین معامله‌ای باید بشود چرا یک دلالی به این شخص داده شود هر موقعی بخواهیم ما می‌توانیم این کار را بکنیم به این جهت وزارت دارایی توجه به این کار نکرده است بعداً بانک پارتی‌های مختلف شکر را به طور عادی با نرخ بین‌المللی خریداری کرد و مصرف هم شد (شوشتری - ارزان‌تر هم خرید) ارزان‌تر هم شد این موضوع را ما رسیدگی کردیم با حضور جناب آقای حائری‌زاده و جناب آقای دکتر امینی در دو جلسه مخصوصاً بنده از جناب آقای حائری‌زاده تشکر می‌کنم راجع به همان نکته‌ای که آقایان شوشتری فرمودند چون این عمل خلاصه‌اش این است که اولاً پیشنهادات سهل‌تر و ارزان‌تری برای فروش عرضه شد به وزارت دارایی که معامله بشود وزیر دارایی او را رد کرد و معامله گران‌تری با شرایط بدتری کرد این ادعاست حالا ما کار نداریم که این ادعا از نظر ادله ثابت هست یا نه ولی اصولاً در امور جزایی یک اصل کلی است که در تمام قوانین جزایی دنیا قائل شده است که آن عملی؛ جرمی که صریحاً در قانون معین شده بایستی متهمی انجام داده باشد تا مجرم باشد به محض این‌که انحرافی از متن یک ماده جزایی حاصل شد محاکم جزایی دنیا می‌گوید جرم واقع نشده است ماده ۱۵۳ قانون مجازات عمومی و ماده ۱۵۷ قانون مجازات عمومی ما مربوط است به عمل مأمورین دولت و معاملات که در آنجا قید است که اگر مأمور دولت در یک معامله‌ای ضرری خواست بزند به دولت و در ضمن آن معامله اگر نفعی برای خود یا دیگری تحصیل کرد (عبارت این است) در این صورت مجرم است پس رکن اصلی ماده ۱۵۳ و ماده ۱۵۷ قانون مجازات عمومی جلب‌منفعت است خواه این منفعت برای متهم خواه برای دیگری باشد کمیسیون دادگستری در جلسه رسیدگی خودش از جناب آقای حائری‌زاده سوال کرد خودشان هم تشریف داشتند که آیا جنابعالی نسبتی به آقای دکتر امینی می‌دهید که ایشان با فرض صحّت ادعا که معامله بدتری را به جای معامله بهتری قبول کردند منفعتی برای خود یا دیگری جلب کرد؟ البته ایشان با کمال صراحت فرمودند من نمی‌توانم بدون جهت چیزی را به کسی نسبت بدهم بدون این‌که علم داشته باشم و من بدون علت این نسبت را به آقای دکتر امینی نمی‌دهم البته حق هم همین است که ما از ایشان تشکر بکنیم (صدرزاده - از ایشان هم غیر از این زیبنده نبود) بعد از این‌که این مطلب را فرمودند از نظر رسیدگی جزایی این پرونده در کمیسیون دادگستری مختومه شد یعنی برای ما روی وجدان و عقیده و اطلاعات قضایی‌مان این اعتقاد حاصل شد که بنابراین عمل منتسب به آقای دکتر امینی بر فرض صحت و ثبوت ادعا جرم نیست به این جهت ما متفقاً همه اعضای کمیسیون رأی دادیم که عمل جرم نیست که ما وارد تحقیق در ادله ثبوتی‌اش بشویم و گزارش آن را تقدیم کردیم این جریان را بنده به عرض آقایان رساندم حالا دیگر بسته به نظر لطف آقایان است.
رئیس - آقای کریمی
کریمی - یک نامه‌ای است مال فارغ‌التحصیلان آموزشگاه شهربانی راجع به ترمیم حقوق‌شان است که حقوق آنها با حقوق یک نفر پاسبان مساوی است بنده اینجا از حضور آقای نخست‌وزیر استفاده می‌کنم و استدعا می‌کنم که توجه مخصوص بفرمایید.
رئیس - چون آقای مخبر جواب دادند و آقای شوشتری هم مخالف بودند آقای حائری‌زاده بفرمایید.
حائری‌زاده - ماشاالله جناب آقای دکتر امینی هر چیزش فوق‌العاده است جریان کارش هم در مجلس فوق‌العاده است حتی من مطلع شدم ساعتی که جناب آقای اخوی را برده بودند حضور اعلیحضرت معرفی کنند همان وقتی بوده است که آقای دکتر امینی هم در مجلس حرف می‌زدند این اولین دفعه بود در تاریخ مشروطیت که ما دو وزیر داشتیم یکی وزیر معرفی شده پیش شاه یکی وزیری که در مجلس مشغول کارهای خودش بود اینها مسائل فوق‌العاده است که برای همه‌کس مقدور نیست و در این موضوع اولاً من در دستور مجلس تعجب می‌کنم که چه‌طور شد که امروز جزو دستور شد چون طبق ماده ۷۷ دستور مجلس را قبلاً معلوم می‌کنند چاپ می‌کنند که هر کس بخواهد لایحه را مطالعه بکند مطالعه بکند این دستوری که چاپ شده است دارای ۱۴ موضوع بوده است سه موضوعش که گذشت که یکی پرداخت اعتبار هزینه انتخابات دوره ۱۹ باشد و اضافه حقوق کارمندان دون‌پایه باشد و طرح گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اعلام جرم علیه آقای اعتبار بوده مجلس رأی داد که کار اضافه حقوق قضات وارد دستور بشود و مقدم در دستور باشد و همین‌طور هم عمل شد این را هم در دستور داریم حالا چه‌طور شد گزارش کمیسیون دادگستری راجع به دکتر امینی دفعه مطرح شد. چون پرونده سوابقش در منزل است و در دسترس من نبود یک دفعه دیدم مطرح شد. خوب ایشان یک شخص فوق‌العاده‌ای هستند این جور مسائل اشکالی ندارد.
رئیس - آقای حائری‌زاده: اولاً آن دستوری که ملاحظه می‌فرمایید راجع به لوایح دولت است که با حضور نماینده دولت تعیین می‌شود. این گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اعلام جرمی است نسبت به وزیری که ماده ۶ قانون محاکمه وزرا تکلیف طرح آن را در مجلس معیین کرده و هر وقت بنده خواستم می‌توانم مطرح کنم به علاوه در جلسه گذشته گفتم برگ مخالف و موافق بگذارند و اسم بنویسند اسم هم نوشتند به علاوه عین همین کار را راجع به گزارش آقای اعتبار کردیم جنابعالی هم تشریف داشتید و اشکالی فرمودید بنابراین هیچ کار مخالف ترتیبی انجام نشده است. (صحیح است)
حائری‌زاده - گزارش راجع به اعتبار در ردیف این لیست بود و این گزارش در این ردیف وارد نشده است حالا اشتباهی شده است آنچه مسلم است این است که مقام ریاست سوءنظری نداشته‌اند.
رئیس - به طوری که ملاحظه فرمودید ضمن این دستور گزارش کمیسیون بودجه راجع به تقاضای تمدید مدت رسیدگی به بودجه‌های جزء را هم مطرح کردیم چون مربوط به لوایح دولت نبود به طوری که گفتم قانون محاکمه وزرا در ماده ۶ تکلیف طرح گزارش کمیسیون دادگستری را معلوم کرده بفرمایید.
حائری‌زاده - یک موضوع که در امور قضایی و جزایی در اسلام و در تمام قوانین جزایی دنیا ملاحظه و رعایت شده تردیدی سخت ولی مجلس هم این‌جور قاضی نیست در محاکم دادگستری باید خیلی خشک قضاوت بشود کامل باید دلایل و شهود مورد توجه باشد ولی قضاوت مجلس یک قضاوتی است آمیخته با سیاست که باید اوضاع و احوال و محیط و مملکت را در نظر گرفت و دید این اتهام و نسبت به مملکت چه اثراتی دارد کمیسیون دادگستری هم این قاضی نشسته‌ای که این‌جور فتویٰ بدهد نیست به چه دلیل؟ به دلیل این که اگر اعلام جرم‌کننده پس بگیرد تأثیری ندارد باید تعقیب شود و رسیدگی بشود و مجازات بشود مثل امر خلافی نیست که اگر اعلام‌کننده جرم رفت گفت من شکایت خودم را پس می‌گیرم موضع از بین برود یا امر حقوقی که شاکی وقتی شرکت کرد دعوی را موضوع از بین برود این‌طور نیست این مثل امور جنایی است که اگر مدعی خصوصی هم صرف‌نظر بکند دادستان تعقیب می‌کند منتهی از موجبات مخففه حساب می‌کنند والا صرف‌نظر از دعوی نمی‌شود این موضوعی که توضیح دادند به آن موضوعی که بنده اینجا عرض می‌کردم فرق دارد حالا اسناد و مدارکش همراهم نیست موقعی که دولت در منتهای فشار بی‌پولی بود کار نفتش نگذشته بود فشارهای داخلی وخارجی برای گذراندن کار نفت بوده من‌جمله به مضیقه گذاشتن دولت و به دولت کمکی نمی‌شده این وهاب‌زاده یا یک وهاب‌زاده دیگری که آقای امینی اینجا عنوان کرد من نه او را دیده‌ام و نه می‌دانم کیست من موضوعی را که طرح کردم موضوعی بود که از طرف بانک صادرات مکاتبه شده بود با وزارت دارایی و با نخست‌وزیر و جوابی وزیر دارایی وقت داده بود که تا یک‌سال شکر لازم نداریم شکل بود که صدهزار تن شکر را یک فروشنده‌ای حاضر است بفروشد به نرخ بین‌المللی پولش را با سود چهار درصد در ظرف سه سال بگیرد و شکر را در بندری که دولت ایران تعیین می کند تحوبل بدهد اما نرخ شکر
مثل نرخ سایر اجناس است که هر روز یک نرخی پیدا می‌کند امروز معامله با یک نرخی است فردا یک نرخ دیگری پیدا می‌کند چیزهایی که خود آقای دکتر امینی آوردند در دستم نبود دسترسی هم به پرونده‌ها نداشتم فقط آثار و علائم را ذکر کردم که در بانک صادرات یک چنین عملی انجام شده است آن پرونده بیاید یکی از آقایان هم نوشته بود که پرونده بیاید پرونده نیامد فقط رئیس بانک با جناب آقای دکتر امینی تشریف آوردند گفتند که در دفاتر بانک آثار یک مراسلاتی هست ولی پرونده امر در بانک نیست و ممکن است جزو پرونده‌هایی باشد که مقدم رئیس سابق بانک برده است من عرض کردم مقدم که نمرده است در محبس است تلفن بکنید بخواهیدش که این مدارک را بیاورد و رسیدگی شود ولی در کمیسیون آن را محتاج ندانستند و اصل تدروالحدود بالشبهات محسوس بود و این عرایض بنده مورد توجه واقع نشد همچنین در کمیسیون دادگستری آن پرونده‌ای که روی آن من اعلام جرم کرده بودم هنوز به مجلس نیامده از آقای مقدم هم گفتم توضیح بخواهید کمیسیون حق دارد ازش توضیح بخواهد که این پیشنهادی که تو کردی پایه پیشنهاد تو روی چه نرخی است، روی چیست، این به شئونات جناب امینی برمی‌خورد که ایشان وزیر باشد و یک مجرمی را بیاورند شهادت بدهد سمت رسیدگی نشد ولی در ضمن همان اوراق یک اسنادی پیدا شد که حاکی بود آن ۱۰۳ دلاری که گفتند نرخ یک تن است وجود دارد و یک معامله شکری بود که خود دولت در آذرماه همان سال مقارن همین جریانات در مهرماه ۱۳۳۲ جریان داشته در آذرماه یک مقداری شکر از چکسلواکی خریده شده به تنی ۱۰۵ دلار تحویل دولت ایران شده است دولت ایران هم خریده تحویل گرفته است منتهی دنباله‌اش برنج‌هایی بنا بود بدهند به کیلویی چهارده ریال و کشمکش‌هایی در برنج‌ها پیدا شده است والا در قسمت معامله شکر به نرخ ۱۰۰ دلار در پرونده‌ها منعکس است فاصله ۱۰۵ دلار با ۱۰۲ دلار خیلی راه نیست ولی فاصله ۱۳۰ دلار با ۱۱۴ ۱۱۰ دلاری که جناب دکتر امینی رفته خریده فاصله‌اش خیلی زیاد است این معامله موقعی شده که نرخ پول در بازار تجارت روی صدی هجده و صدی ۲۴ بوده است ده میلیون دلار ۹۰ میلیون تومان پول بوده با آن گشایشی در کار و زندگی مردم پیدا می‌شده است این پیشنهاددهنده پیشنهاد می‌کند که چون نفت تعطیل است و کار نفت وقتی به جریان افتاد نرخ دلار پایین خواهد آمد شما عجالتاً با دلاری که می‌گیرید نسیه بخرید و نرخ دلار نه تومان است ۱۰ میلیون دلار شما ۹۰ میلیون تومان ارزش دارد ولی سه سال دیگر که پول را بخواهید بدهید قرارداد نفت می‌گذرد و عایدات نفت بالا می‌رود نرخ دلار پایین می‌آید این خودش ممکن است ۴۰ - ۵۰ میلیون تومان تفاوت قیمت دلار گرانی باشد که شما امروز می‌خرید تا آن روزی که می‌خواهید دلار را ارزان باید پس بدهید این منفعتی است که در حدود چهل و پنجاه میلیون تومان پیش‌بینی کرده روی تفاوت دلار ۹ تومان را با دلار ارزان‌تر بعد آن دلار ۹ تومان ۵ و ۷ تومان شد ۱۰ میلیون تومان و پانزده میلیون تفاوتش شد پس ۱۵ میلیون تومان ضرر این معامله‌ای بوده است که آقای دکتر امینی کرده است و رفته است پول موجودی که داشته است با وجودی که نوشته بود که تا یک‌سال مشتری شکر نیستیم و رفته با پول موجود دلار معامله نقدی کرده است، سی، چهل هزار تن شکر خریده این کاشف سوءنیت است، من البته بی‌جهت کسی را متهم نمی‌کنم، من سندی که امینی در این کار پولی گرفته و این کار را کرده چنین چیزی را تا یقین نداشته باشم نخواهم گفت ولی آن اشخاصی که دلال این کار بوده‌اند مسلم کمیسیونی، انتفاعی داشته‌اند یک عده‌ای که دنبال این کار بوده‌اند برای یک قران معامله نسیه و یک قران معامله نقدی البته کمیسیون و انتفاعی داشته‌اند و این عمل شده و ضرر هم به مملکت وارد شده و مدارک و اسناد و اوراقی هم در پرونده است منتهی یک اصل تدروالحدود بالشبهات که در محاکم خشک قضایی باید اعمال بشود نه در مجلس شورای ملی که کمیسیون دادگستری قائم‌مقام بازپرسی است تقریباً، که باید جمع‌آوری ادله و مدارک بکند من که دولت نیستم دولتی که طرف دعوی واقع شده دولتی است که این‌قدر شخصیتش فوق‌العاده است که دو وزیر در دوره مشروطیت ایران پیدا می‌کند که یکی پشت تریبون حرف می‌زند و یکی حضور شاه معرفی می‌شود یک همچون وضعی است بنده مدارکی با این دستگاه نتوانستم تحصیل بکنم، اشاره کردم به آن پرونده مربوط که بیاورند مسلم است که پرونده موجود است حالا یا در بانک است و تحت نظر رئیس فعلی است یا پهلوی رئیس سابق بانک است که در توقیف‌گاه دادگستری برحسب طرح و نقشه جناب امینی در مجلس رفته است و خوابیده در هر صورت موجود است به آن هم مراجعه نشده و این اصل تدروالحدود بالشبهات را مناط قرار دادند، بنده نظر خصوصی و شخصی با کسی نداشتم و ندارم مگر کسانی که وجودشان را برای مملکت مضر تشخیص بدهم و اشخاصی که هوش و فطافت و استعداد خدادادشان را صرف تخریب می‌کنند و من در این عمر کوتاه این مجلس که ناظر جریان‌ها بودم دیدم رویه‌ای که جناب آقای دکتر امینی اتخاذ کرده مملکت را به افلاس عجیبی سر از پر کرد پیش از قرارداد نفت اختیار اسعار در دست خود ما بود و امروز اختیار اسعار ما هم افتاده است دست دیگران و وضعیت ما به جایی رسیده است که نسل آینده به ما خیلی نفرین خواهد کرد و ایشان مفتخر بودند به این که این وضعیت را ایشان پیش آوردند و اتخاذ کردند اگر دیگران آلت فعل بودند ایشان قوه متفکر این فعل بودند من مطالبی بود که وظیفه‌ام بود و لازم بود به عرض مجلس شورای ملی برسانم، خیلی از دزدها را می‌گیرند که دزد مسلم هستند توی محاکم ما خودمان هم حکم برائت‌شان را تنفیذ کرده‌ایم می‌دانیم دزد است ولی چون دلیل ندارد می‌گوییم آقا مشرف، این برائت ایشان دلیل بر طهارت ایشان نیست بنده هم دیگر عرضی نمی‌کنم چون اسناد و مدارک همراهم نیست.
رئیس - آقای عبدالصاحب صفایی
عبدالصاحب صفایی - بحث جناب آقای حائری‌زاده دو قسمت بود، یک قسمت بیاناتی داشتند از لحاظ جنبه سیاسی با آقای دکتر امینی که البته آن مطرح نیست و قریب یک‌سال و نیم هم هست که ما شاهد این بحث‌های سیاسی و ردوبدل مطالب هستیم و ابداً اکنون آن بحث که آیا دکتر امینی از لحاظ سیاسی و از لحاظ وزارت به اعمال او ایرادی وارد باشد یا نباشد نیست و همه آقایان در نطق‌های مفصل شنیده‌اند و قضاوت هم می‌کنند، آنچه امروز مورد بحث ما است اعلام جرم قضایی است و نظر آقایان نمایندگان هم طبعاً روی این اعلام جرم خواهد بود. صحبت از تطهیر و تزکیه کسی از تاریخ ولایت تا حال نیست ما حالا نمی‌خواهیم آقای دکتر امینی را تطهیر یا تزکیه بکنیم که هیچ‌وقت در عمرش خلاف اولایی یا ترک اولایی از او صادر نشده به نظر بنده دکتر امینی به سهم خودش خدماتی هم کرده است (صحیح است) و کم و بیش همه می‌دانیم یک کوشش‌هایی برای امور اقتصادی از روی حسن‌نیت کرده است البته ممکن است اشتباهاتی هم کرده باشد به هرحال بحث‌های سیاسی جناب آقای حائری‌زاده نسبت به آقای دکتر امینی مورد بحث نیست ولی آنچه را که باید حضورشان عرض کنم یک وزیری که مدتی خدمت کرده و در کابینه‌های مختلفی انجام وظیفه کرده اکنون که سفیر کبیر ایران برای یک مملکتی شده و در جناح حرکت است باید حتماً روی اعلام جرمی که نسبت به او شده مجلس تسریع بکند و اظهارنظر بکند و اگر امروز مطرح نمی‌شد بنده شخصاً ًاز مقام ریاست استدعا می‌کردم و مجلس هم می‌بایستی استدعا کند که آقا یک وزیر ما که سفیرکبیر شده و باید از این مملکت برود به یک مملکت دیگر و انجام وظیفه کند، آبروی ما را حفظ کند تکلیف او را معلوم کنید اگر مجرم است از پیشگاه شاهنشاه استدعا کنیم که از حرکت او جلوگیری شود و اگر واقعاً مجرم نیست رسماً اعلام کنیم که این شخص مجرم نیست برود انجام وظیفه کند و مأموریتش را انجام دهد (صحیح است) بنابراین به نظر بنده هیچ نوع تخلفی از مقررات نشده است بخصوص که ماده شش داریم که تصریح می‌کند و می‌گوید؛ در صورتی که رابرت کمیسیون عدلیه دائر به عدم تقصیر متهم باشد در جلسه علنی مجلس شورای ملی قرائت و مطرح مباحثه می‌شود و گزارش این هم از هفته گذشته آمده و تاکنون مطرح نشده بود و می‌بایستی در همان روز مطرح بشود و نشده و دو سه جلسه هم عقب‌افتاده برای رعایت همان اصولی که جناب آقای حائری‌زاده فرمودند نه مطرح شده و بهتر بود وقتی که یک سفیرکبیری که از یک مملکت به مملکت دیگری می‌رود حقاً نسبت به وضعیت او عجله کنیم که روشن شود یکی از مواردی که عجله مطلوب است همین مورد است، این در اصل موضوع، و اما بیانی که در ماهیت مطلب فرمودند دو مطلب در همان بیان آقای حائری‌زاده هست یکی این که در موقعی که ارز نداشتیم و ریال نداشتیم یک شرکت یا کمپانی خارجی حاضر شد مقادیری شکر بدون دریافت ریال به ما بدهد و بلافاصله هم پولش را نمی‌خواست و ممکن بود که از ریال او در ظرف سه سال استفاده بکنیم جناب آقای حائری‌زاده در کمیسیون عرایض هم حضورشان عرض شد که معامله ۱۲ میلیون دلار با تعارف نمی‌شود و اگر کسی بخواهد ده تومان هم معامله بکند به این سادگی نمی‌شود تا برسد به معامله‌ای که ۱۲ میلیون دلار است یک کمپانی خارجی ۱۲ میلیون دلار به ما بدهد که سه سال از ریالش استفاده کنیم بعد از سه سال هر چه دل‌مان خواست به او بدهیم و این معلوم است که یک چنین معامله‌ای اگر هم از طرف یک کمپانی بشود، مسلماً منطقی نخواهد بود در یک مملکتی آن هم که امکان تنزیل ارزش می‌رود همان‌طور که ما می‌فهمیدیم آن کمپانی خارجی هم می‌فهمیده که ارز پایین می‌آید و بالا رفتن و پایین آمدن نرخ شکر را هم آنها درک می‌کردند به هر حال باید بفهمیم آن کمپانی که یک چنین پیشنهادی کرده پیشنهاد سفیه که نکرده که صدهزار تن شکر به ما بدهد سه سال دیگر دلالش را بگیرد و در این سه سال هم از ما پول نخواهد آخر این‌طور که نمی‌شود مسلماً آن‌طوری که به عرض جناب آقای حائری‌زاده رسانیده‌اند نیست فقط در اینجا طرف معامله بانک بوده و یک دلال مجانی برای آن بازرگان پیشنهادکننده هر که بوده متصور بوده هیچ‌گونه فرض نفعی برای دولت نمی‌شده به علاوه بانک ملی که دستگاه اقتضای دولت است به آن صراحت و روشنی قضاوت کرده که چنین معامله‌ای به نفع نیست اکنون هم جناب آقای حائری‌زاده باید توجه بفرمایند در کمیسیون عرایض و کمیسیون دادگستری قضات بی‌نظر هستند بلکه بنده در کمیسیون دادگستری اطلاع دارم آقایان نمایندگانی بودند که از سبک سیاسی آقای دکتر امینی هم خوششان نمی‌آمد و چندان رضایتی هم از روش سیاسی او نداشتند
مع‌الوصف وجداناً چون آنجا قاضی بودند وجدان آزادشان مجبورشان کرد که اظهارنظر بکنند که آقای جرم واقع نشده همین دلیل است که ما باید بدانیم که کمیسیون قوانین دادگستری حداکثر رعایت واقعیت را کرده است چون همه آقایان می‌دانند که در کمیسیون دادگستری بودند اشخاصی که از سبک سیاسی آقای دکتر امینی خوششان نمی‌آمد و جای این بود که یک قدری گوشمالی بدهند ولی وجدان قضایی‌شان اجازه نداد و به طور دقیق رسیدگی کردند و اظهارنظر کردند و جناب آقای حائری‌زاده هم باید ایرادات سیاسی‌شان را به آقای دکتر امینی مخلوط به اعلام جرم نفرمایند البته از نظر سیاسی ممکن است ایراداتی داشته باشند و آن ایرادات را ما هم شنیده‌ایم و یک حساب و کتاب جداگانه‌ای دارد که باید به او رسیدگی شود ولی بنده شخصاً معتقدم که دکتر امینی تا آنجایی که مقدور بوده در انجام وظیفه کوشیده و اکنون هم که برای خدمت به مملکت می‌رود در یک مملکت دیگری و بایستی در آنجا انجام وظیفه کند و شاید حقوق حقّه ملت ایران را لازم باشد حفظ کند و باید دفاع بکند تعجیل در اظهارنظر او کرد و معتقدم که در این موضوع جرمی واقع نشده است.
رئیس - چون دیگر کسی اجازه صحبت نخواسته رأی گرفته می‌شود به این گزارش کمیسیون دادگستری آقایانی که با این گزارش کمیسیون دادگستری موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد آقای وزیر فرهنگ.
۶ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر فرهنگ
وزیر فرهنگ (دکتر مهران) - آقایان توجه دارند که ما هر قدر به توسعه مدارس ملی و ایجاد دبستان توجه بکنیم در اجرای تعلیمات عمومی ابتدایی در آینده می‌توانیم قدم‌های مؤثرتر و سریع‌تری برداریم (ارباب - خیلی متشکریم از شما) مطلب دیگر این است که در شهرستان‌ها عده زیادی از مدارس هست که دبیر به اندازه کافی ندارد و این محتاج به قانون بود به این جهت یک لایحه‌ای برای رفع این مشکلات تهیه شده و با قید یک فوریت تقسیم می‌شود.
۷ - طرح وتصویب فوریت لایحه اجازه تأسیس مدارس ملی
رئیس - چون تقاضای فوریت لایحه شده قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
چون تعلیمات عمومی ابتدایی همکاری مردم ضروری است و بسیاری از اشخاصی که صلاحیت علمی و اخلاقی کافی دارند و با وجود قوانین فعلی نمی‌توانند دبستان تأسیس نموده و اداره آنها را عهده‌دار شوند باین جهت لایحه قانونی برای رفع محظور فوق و همچنین برای اداره عده‌ای از دبیرستان‌ها به صورت غیردولتی و تکمیل عده دبیران شهرستان‌ها و تأمین خدمت‌گزاران جزء مدارس جدیدالتأسیس تهیه و تلواً تقدیم می‌شود و تقاضای تصویب آن را با قید یک فوریت می‌نماید.
وزیر فرهنگ - دکتر مهران
ماده ۱ - به منظور جلب همکاری مردم به ایجاد دبستان‌های ملی تبصره زیر به ماده ۱۰ قانون اساسی فرهنگ مصوب آبان ۱۲۹۰ شمسی اضافه می‌شود.
تبصره - مادام که داوطلبان حائز تحصیلات متوسطه به قدر کافی برای مدیریت دبستان ملی نباشد وزارت فرهنگ می‌تواند به کسانی که دارای تقوی بوده و صلاحیت علمی و اخلاقی آنها مورد گواهی شورای عالی فرهنگ در تهران یا شعب آن در شهرستان‌ها باشد اجازه تأسیس دبستان‌ها چهار کلاسه ابتدایی را بدهد و مدیریت دبستان را به آنان واگذار نماید.
ماده ۲ - وزارت فرهنگ مجاز است هر یک از دبیرستان‌ها را که مقتضی بداند به صورت دبیرستان غیردولتی اداره نماید در این‌گونه دبیرستان‌ها از دانش‌آموزان شهریه مناسبی دریافت می‌شود و وجوه حاصله از این بابت به مصرف توسعه و تکمیل دبیرستان از حیث تعمیرات و تهیه آزمایشگاه و کتابخانه و لوازم ورزش و تربیتی خواهد رسید.
دانش‌آموزان بی‌بضاعت و با استعداد مجانی یا با تخفیف کافی پذیرفته می‌شوند و به آنان ممکن است کتاب و لوازم‌التحریر مجانی نیز داده شود.
مقررات مربوط با اجرای این ماده به تصویب شورای عالی فرهنگ خواهد رسید.
ماده ۳ - آموزگارانی که با دارا بودن پایه اداری از دانش‌سرای عالی لیسانسیه شده و یا خواهند شد و همچنین لیسانسیه‌های دانش‌سرای عالی که دارای پایه اداری می‌باشند از لحاظ تبدیل رتبه دبیری مشمول تبصره ۲ قانون ترمیم حقوق فرهنگیان خواهند بود و به طور کلی کسانی که به موجب قانون ترمیم حقوق فرهنگیان و این قانون رتبه آنان از اداری و آموزگاری به دبیری تبدیل می‌شود در صورتی که کمتر از ۱۰ سال خدمت فرهنگی داشته باشند باید بلافاصله پس از تبدیل پایه ۵ سال متوالی در نقاطی به غیر از تهران و مراکز استان‌ها یا حومه آنها به تدریس در دبیرستان مشغول کردند در صورت عدم انجام این تعهد خودبخود رتبه آنان به وضع سابق برمی‌گردد.
ماده ۴ - کمک‌آموزگاران و آموزگاران و دبیرانی که از طرف وزارت فرهنگ در اختیار سایر وزارتخانه‌ها قرار داده می‌شوند می‌توانند حقوق‌پایه خود را از لیست‌های منظور در بودجه آن وزارتخانه دریافت نمایند و وزارتخانه‌های مزبور مجاز خواهند بود رتبه این قبیل کارمندان را به مأخذ آخرین حقوق دریافتی به رتبه اداری تبدیل نمایند.
ماده ۵ - وزارت فرهنگ می‌تواند برای هر یک مدارس جدیدالتأسیس در دهات و قراء و قصبات یک نفر و برای هر یک از مدارس شهر دو نفر خدمت‌گزار جزء و برای امور اداری پنج نفر ماشین‌نویس استخدام نماید.
نخست‌وزیر - وزیر دارایی - وزیر فرهنگ
رئیس - فوریت که تقاضا شده این اثر را دارد که این لایحه یک شوری می‌شود و وقتی به کمیسیون رفت و گزارش آن آمد در مجلس مطرح می‌شود و دیگر به کمیسیون نمی‌رود. آقای پورسرتیپ مخالفید بفرمایید.
پورسرتیپ - علت مخالفت بنده با فوریت این لایحه این است که متأسفانه ما آرزو به دل‌مان مانده است که یک قانونی که از مجلس می‌گذرد و به دست دولت‌ها می‌رسد اجرا شود و هیچ‌وقت ما ندیدیم که یک قانونی از مجلس بگذرد و دولت‌ها آن را اجرا بکنند بنده و همین‌طور آقایان نمایندگان عشایری که در مجلس هستند روی اصل عدم‌اجرای قانون مربوط به تعلیم و تربیت اطفال عشایر خود را مجبور می‌بینیم که با تمام لوایح مربوط به فرهنگ مخالفت کنیم (صحیح است) مردم عشایر در این مملکت کمتر از چهار میلیون نفر نیستند و به هیچ‌وجه از فرهنگ استفاده نمی‌کنند نه از بهداشت استفاده می‌برند و نه از چیزهای دیگر؛ فقط دل‌خوشی آنها این است که می‌گویند مردم وطن‌پرستی هستند؛ آنها یک سربازی هستند برای مملکت و یک روزی ممکن است فداکاری بکنند برای مملکت: در دوره هفدهم یک ماده قانونی بنا به پیشنهاد بنده گذشت که دولت موظف است برای تعلیم و تربیت اطفال عشایر یک برنامه‌ای تنظیم بکند و افراد عشایر را به تحصیل و تربیت وادارد متأسفانه ابداً وزارت فرهنگ توجه نکرده نه در آن دوره و نه در دوره فعلی و بنده مطمئن هستم که در دوره‌های بعد هم نخواهد کرد این است که بنده خودم را موظف می‌دانم و وظیفه دارم که با هر لایحه‌ای که وزارت فرهنگ بیاورد مخالفت بکنم تا موقعی که وزارت فرهنگ واقعاً مردم عشایر را هم جزء این مملکت بداند و برای آنها فکری بکند (صحیح است)
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - عرض کنم که الان مجلس در باب این لایحه وارد نیست فقط این مطلب مورد نظر است در مقدمه این لایحه یک ماده‌ای موجود است راجع به دبستان‌های چهار کلاسه که اگر بخواهند شروط قانون اساسی فرهنگ را رعایت بکنند باید حتماً اشخاصی را که واجد دیپلم متوسطه باشند به سمت مدیری انتخاب کنند؛ در صورتی که آقایان می‌دانند که ما واجدین این شرط را در ایران زیاد نداریم و به علاوه در نقاط دوردست شهرستان‌ها اشخاصی هستند که ... (صارمی - جناب آقای صدرزاده ...) اجازه بفرمایید بعد تشریف بیاورید بفرمایید؛ اما در نقاط دوردست اشخاصی هستند که واجد شرایط و صلاحیت تعلیمات عمومی هستند و ممکن است به وسیله آنها دبستان‌هایی تأسیس شود و مخصوصاً جناب آقای پورسرتیپ ایجاد دبستان‌های عشایری به این وسیله عملی خواهد شد اما یک قسمتی هم راجع به دبیرها و اینها هست که باید در کمیسیون‌ها مطالعه شود و مورد رسیدگی واقع شود ...
رئیس - در فوریت بفرمایید.
صدرزاده - بنابراین از آقایان استدعا می‌کنم برای این که این لایحه زودتر بگذرد و تکلیف نهایی آن معلوم شود با فوریت آن موافقت بفرمایید تا به کمیسیون برود و مورد رسیدگی واقع شود و نظریاتی که آقایان دارند در موقع طرح در مجلس اظهار شود.
رئیس - آقای فرهنگ
وزیر فرهنگ - یک تذکری راجع به تعلیم و تربیت افراد و عشایر آقای پورسرتیپ دادند که به عقیده بنده باید کاملاً مورد رسیدگی واقع شود زیرا عده زیادی از اهالی این مملکت هستند که متأسفانه از تعلیم و تربیت محروم بوده‌اند و اقداماتی که شده در این باب خیلی جزئی بوده است و من برای استحضار آقا عرض می‌کنم که ما یک برنامه‌ای برای این کار داریم که معلمینی تربیت می‌کنیم و با همان وسایلی که در اختیار آنها است موجبات تعلیم و تربیت اطفال‌شان را فراهم می‌کنیم و به آقا اطمینان می‌دهیم که در این باب این برنامه را به موقع اجرا خواهیم گذارد.
پورسرتیپ - بنده با اتخاذ سند از فرمایشات آقای وزیر فرهنگ مخالفتم را پس می‌گیرم.
رئیس - پیشنهاد نشده بود که پس گرفته شود؛ رأی گرفته می‌شود به فوریت آقایانی که با فوریت این لایحه موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به کمیسیون فرستاده می‌شود.
۸ - مذاکره در گزارش کمیسیون دادگستری راجع به افزایش هزینه‌های دادگستری و ثبت جهت ترمیم حقوق قضات
رئیس - در جلسه پیش ماده سوم لایحه ترمیم حقوق قضات مذاکراتش کافی شد و پیشنهاد کفایت مذاکره رسید که آن هم موافق و مخالف صحبت کرده‌اند باید رأی گرفته شود در کفایت مذاکرات
که البته پیشنهادات بعداً قرائت می‌شود آقایانی که موافقند با کفایت مذاکرات ماده سوم آن لایحه قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نماید تبصره ذیل به ماده سوم اضافه شود:
تبصره - دستمزد کارشناسان را دادگاه‌هایی که بدعاوی رسیدگی می‌نمایند با رعایت میزان کار و زحمت تعیین می‌کنند کلیه مقررات منافی با این ترتیب ملغی است.
نقابت
رئیس - آقای نقابت نیستد؛ نقابت پیشنهاد دیگری نیست؛ دنباله این لایحه بجلسه بعد موکول می‌شود؛ جلسه بعد همچون رژه ۲۱ آذر است خواهش می‌کنم آقایان زودتر تشریف بیاورند شاید ساعت ۱۱ مجلس ناچار تعطیل شود؛ یکی می‌خواستم تقاضا کنم که آقایان اعضای کمیسیون محاسبات زودتر کمیسیون را تشکیل بدهند و بودجه مجلس را تمام بکنند و به مجلس بفرستند. آقای معاون وزارت کشاورزی
۹ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت کشاورزی
معاون وزارت کشاورزی (مهندس مصطفی زاهدی) - یک ماده واحده‌ای است راجع به اعتبارات وزارت کشاورزی که به قید یک فوریت تقدیم مجلس شواری ملی می‌کنم.
۱۰ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - فوریت این لایحه هم می‌ماند برای جلسه آینده؛ جلسه را ختم می‌کنم؛ جلسه آینده روز سه‌شنبه خواهد بود اول وقت. (۲۰ دقیقه بعدازظهر جلسه ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت