مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ تیر ۱۳۳۶ نشست ۱۰۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۱۸ تیر ۱۳۳۶ نشست ۱۰۹
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۱۹
جلسه: ۱۰۹
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۱۸ تیر ماه ۱۳۳۶
فهرست مطالب:
۱- قرائت اسامی غایبین جلسه قبل
۲- بیانات قبل از دستور- آقایان: فضائلی- استخر- مرآت- اسفندیاری.
۳- طرح لایحه یک صد میلیون ریال اعتبار برای کمک به زلزله زدگان شمال و ارسال به مجلس سنا.
۴- طرح و تصویب یک فوریت و مذاکره در اصل گزارش کمیسیون نفت مربوط به شرایط کلی موافقت‌نامه‌های اکتشاف و بهره برداری نفت.
۵- تقدیم یک فقره طرح قانونی به وسیله آقای بهبهانی.
۶- تعیین موقع دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس دو ساعت و سی و پنج دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- قرائت اسامی غایبین جلسه قبل
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.(بشرح زیرقرائت شد) غائبین بااجازه ـ آقایان: دکترآهی. سراج حجازی. کشکولی. حشمتی. خرازی. بزرگ ابراهیمی. قرشی. دهقان. اردلان. امیدسالار. خزیمه علم. اسفندیاری. مهندس شیبانی. سالاربهزادی. نصیری. معین زاده. زنگنه. دکترهدایتی. بوربور. سلطانمرادبختیار. ساگینیان. عباسی. عبدالحمیدبختیار. طباطبائی قمی. یارافشار. امامی خوئی. عرب شیبانی. شادمان. فولادوند. مهندس اردبیلی. فضائلی. سنندجی. سعیدی.
غائبین بی اجازه ـ آقایان: رامبد. دکترنفیسی. قراگزلو. دکترطاهری. دیرآمدگان وزودرفتگان بااجازه ـ آقایان: اقبال. بهادری. پرفسوراعلم. اسکندری. بزرگ نیا. دکترعمید. دکترحسن افشار. موسوی. صادق بوشهری. دکتروکیل. جلیلی. پردلی. دکترپیرنیا. صفاری. تیمورتاش. دکترسعیدحکمت. مهندس فروغی.
رئیس ـ امروزبواسطه تعطیل چاپخانه بمناسبت عیدصورت مجلس چاپ نشده است ومیماند بجلسه بعد.
۲ـ بیانات قبل ازدستورـ آقایان: فضائلی ـ استخر ـ مرآت ـ اسفندیاری رئیس ـ نطق‌های قبل ازدستورراشروع می‌کنیم، آقای فضائلی فضائلیـ بنده درموقع تشریف فرمائی والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی بمازندران توفیق حاصل کردم که درخدمت والاحضرت جهت بازدید مناطق زلزله زده شمال بآنحدود بروم و می‌خواهم بار دیگر اندکی از وقت گرانبهای آقایان نمایندگان محترم را صرف شنیدن گزارش حوادث و وضع حال اهالی آسیب دیده بنمایم موضوعاتی که بعرض آقایان میرسانم باختصاردرچهار قسمت است یک ـ وضع آسیب دیدگان و مشهودات خود وتحقیقات از اشخاص مورد اعتماد
دوم ـ اقداماتی که تاکنون بعمل آمده. سوم ـ عیوب ونواقص کارهاوچهارم اقداماتی که باید به عمل آید. همانطورکه چندروزپس ازوقوع زلزله کشف شدازبخت نامساعدزلزله بمناطقی آسیب فراوان رسانده است که راه آنحدودحتی راه مال وروپیاده رودشواروصعب است در نواحی نزدیک مانندپل سفیدوزیرآب هرچندخانه هاشکسته وحتی بعضی خراب شده وتلفاتی هم وجودداشته معهذابطریق معجزه آسائی از خطرات بیشترجسته‌اند.
زلزله هنگام نمازصبح این مناطق راتکان دادوغالبا یا درحال نماز یا مشغول تهیه مقدمات نماز بودند و توانستند درهمان موقع جان خودرابدربرندبهمین مناسبت درپل سفیدفقط دونفرتلفات داشتند. بیمارن بیمارستان کارگری زیرآب را ازشب قبل جهت تعمیرورنگ ریزی اطاقهابمحوطه بیمارستان برحسب اتفاق منتقل کرده بودند اطاقهای بیمارستان براثر زلزله فرو ریخت ولی بیماران که درخارج اطاق بودند ازخطرجستند این قسمتهای نزدیک مانند پل سفیدو زیرآب بود اما درالاشت زادگاه اعلیحضرت فقید بطوریکه اطلاع وگزارش داده اندخانه‌ای سرپا نیست وبسیاری ازمناطق کوهستانی از قبیل چرات ولفور و بعضی قراء دودانگه وضع بهمین قرار است اما یکی ازمناطقی که زلزله در آن صدمه عظیم رسانده ومورد مشاهده تعدادی شخصیتها قرار گرفته قریه عمده ترین مرکز ییلاقی بخش بندپی میباشدکه دراین موقع چهارده هزارجمعیت دارددارد این خانه‌ها در اطراف کوهی ساخته شده بودبطوریکه هرطبقه‌ای مشرف برطبقه دیگر وبالای آن قرارداشت اصولادرمازندان ومخصوصا دربخش بندپی رسم بر این است که خانه زندگی اساسی خودرادرییلاق بنا میکنندودرآنجامتمرکز میشوندوبعکس درقشلاق بخانه وزندگی مختصرمیسازند و متفرق هستند اولین دستهای که آنشب وضع محل رامیبینند آقای دکتر مؤیدحکمت رئیس بهداشت مازندران بود وسپس آقای مهدوی استاندار و چند امریکائی وسیله هواپیمای سمپاش محل رابازدید کردندتادیروز چهارصدجسدرااززیرآواردرقریه سنگ چال بیرون کشیدندوبخاک سپردندوهم اکنون عفونت اجسادافرادوحیواناتی که درزیرآوارمانده اندزیدگان رادرزحمت شدید می‌دارد تمام خانه هارویهم ریخته وخراب شده تمام آذوقه واحشام درزیرآوارمانده انداین نمونه یکی ازقراء مازندران است که زلزله بابیرحمی
+جان عده زیادی ازساکنین آنرادروکرده است.
دربندپی چندقریه بهمین وضع باقدی تفاوت افتاده است. درلاریجان هم وضع ازاین بهترنیست درآنجا هم هنوزنتوانستندخودرابآسیب دیدگان برسانندریزش سنگها۱۸ کیلومترراه لاریجان راچنان بسته است که ازمیان چند تن ژاندارم و افراد محلی و پیشاهنگان فقط یک پیشاهنگ بنام نزاکتی توانست از این سنگهای لغزنده ومواج که هرآن با خطر سقوط او را مواجه می‌ساخت بگذرد و اطلاعاتی از آنحدود بیاورد و یک کارگر پاشکسته را با خود حمل کند و به آمل بازگردد این پیشاهنگ را حضور والاحضرت معرفی کردم و مورد تشویق قرار گرفت و این نام او را که نزاکتی است در مجلس محترم تکرار می‌کنم تا برای او افتخاری باشد. کمک هائی که تاکنون از طریق شیر و خورشید سرخ شده و البته دولت هم یاری کرده در زمینه رساندن چادر و شکر و آرد و دارو و پزشک بوده اما متأسفانه مناطقی که آسیب بسیار دیده چون دورتر هستند و راه ندارند هم خبردیر رسیده ناچار اقدام دیرتر صورت گرفته و تازه ارسال و رساندن این کمکها دیرتر و بااشکال بیشتری عملی خواهد شد.
معهذا این کمکها بهترین وسیله تقویت روحی آسیب دیدگان و همچنین جلوگیری از مرگ فوری است که پس از زلزله در نتیجه بی غذائی و بی دوائی و نداشتن پناهگاه به آنان روی می‌آورد. تشریف فرماوی والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی و ابلاغ عواطف شاهانه و اظهادات همدردی به آسیب دیدگان و تشویق افراد خدمتگذاری که در راه کمک بزلزله زدگان همت می‌گمارند مخصوصا جمعیت‌های شیر و خورشید سرخ محلی و مأمورین دولت نمی‌توانم عرض کنم تاچه اندازه تأثیر نیکو داشته است. در خدمت والاحضرت چه شخصیت هائی چون آقای پهلبدوسپهبدآق اولی وآقای جمال اخوی وآقای دکتراعلم الملک وسرلشگر دکترکریم عدایت ودکتراسماعیل سنگ وآقای وثیق واز طرف دولت آقای وزیربهداری ویکی ازمأمورین جدی وزارت بهداری آقای دکترکاظمی درالتزام خدمت والاحضرت بودندوهمگی باصلاحیت علمی وفنی خودوباکنال علاقه درکارهانظارت می‌کردند و دستورات لازم می دادندوازبعضی افراط‌های بیجاوامساکهای بی موردجلوگیری می نمودندآقای دریانی که هم عشقی درکارخیر داردقبلا بآنحدود آمده بودندووسیله امنای خودوهمچنین شخصا تحقیقاتی می نمودوگزارش آنرابوالاحضرت تقدیم می‌داشت وعلاوه ازتحقیقات کامل مطالعه وتحقیق می کردتاسریعترین وسیله وبهترین طریق راجهت نجات مردم آسیب دیده بدست آورد.
(دیهیم ـ بسیارمردشریفی است) وقتی من این جوانمردنیکوکاروتوانارابادکتر سنگ که باپیری وضعف وپای لنگان می‌دیدم که بپای همدیگر می روندومی دوندپیش خودمی گفتم درکارخیرفقط داشتن تمول شرط نیست بایدخداوندهم همت وتوفیق عطافرماید (صحیح است) آقای مهدوی استانداراستان دوم راکه تازه باین سمت منصوب شده دیدم که بااتومبیل کرایه مشغول فعالیت وکار است پرسیدم اتومبیل استانداری چه شدگفت من حسب الامراعلیحضرت همایون شاهنشاه وبموجب ابلاغ ئولت باین سمت منصوب شدم وقتی این واقعه رخ دادوآقای رئیس دولت هم بعلت کثرت مشغله نتوانستندمرابپذیرند هرچندکه اتومبیل دراختیار نبودامانمی‌توانستم مشاهده کنم که درحوزه مأموریت رسمیم چنین حادثه‌ای رخ داده باشد ومن بعنوان نداشتن اتومبیل درتهران بنشینم اتومبیلی کرایه کردم وشبانه بصوب مازندران حرکت کردم. پریروزوقتی که اطلاع حاصل شدطیاده سمپاش بزحمت می‌تواند یکنفررابسنگ چال همراه ببرد آقای مهدوی داوطلب شدبنمایندگی ازطرف والاحضرت بمحل برودوموفق شدوضع راازنزدیک به بیندوگزارش دهدمن دراینجا بایدازبشردوستی ونیکوکاری وجوانمردی یک تن خلبان امریکائی یادکنم وقتی رئیس بهداشت مازندران کشف کردکه درسنگ چال طیاره سمپاش می‌تواندبنشیندیک خلبان امریکائی حاضرشدکه اینکارمخطوررابعهده بگیردوهر باردوکیسه برنج بااین طیاره که حداکثرباریست که می‌تواندحمل کندهمراه ببرداین خلبان گفت چون من مجردهستم وظیفه بشر دوستی من استکه باین کاراقدام کنم (احسنت) این خلبان شش بارطیاره مزبورارهرباربادوکیسه برنج ازبابلسربسنگ چال بردو آخرین بارتاپنجساعت ازاوبی خبرماندیم وچنان تأثری خاطرعموم رافراگرفت که وضعش مقدورنیست آخرالامرمعلوم شدطیاره خراب شده بودواوبزحمت درسنگ چال نشست وبوسیله قاطرخودرابراه شوسه رسانیدوخداوندجانش رابسلامت نگاهداشت بنظر من این گونه افرادازحدودمرزومملکت وسایرمسائل مادی گذسته اندوالحق شایسته تکریم می باشدبنده ازمساعدتهائی که ازسفارت امریکادرهمین زمینه شده است تشکرمیکنم امامشکلات دردرجه اول موضوع راه رابایدموردتوجه قراردادازشیروخورشیدسرخ نباید انتظارداشت که را بازکنددراینجادولت بایدفعالیت کند (صحیح است) اصولاوزارت جنگ بنظرمن وطبق اصولی که دردنیامعمول است بایددربازکرده راههاوزخم بندی وکمکهای اولیه موقع بروزحوادث مجاهدت بسیارومؤثربنماید (صحیح است) زیرااین کارها محتاج بیک سرعتی استکه جزدرقدرت وزارت جنگ نیست بعلاوه بهترین راه آموزش امورجنگ ودفاع وعملیات پشت جبهه استفاده ازحدوث همین وقایع است همیشه طرف مخاصمه دولتهاوانسانهانیستندزلزله وسیل وحوادثی ازاین قبیل هم صحنه جنگ ونبردی است که علیه مملکت پیش میآیدوزارت کشاورزی وجنگلبانی نیزبایدهم اکنون دست بکارشودوبمقدارلازم وباسرعت فوق العاده چوب جهت ساختن خانه دراختیارافرادی که مساکنشان خراب شده بگذارندودراینراه ازسخت گیریهای بسیارلازمی که در مواقع عادی می کنندبضرورت صرف نظرنمایندواینرابدانندکه جنگل برای مردم است نه مردم برای جنگل تصورمی کنم مقطوعات موجودچوبهای قطع شده خودکافی برای رفع احتیاج باشدواحتیاج بقطع جدیدنیست تاموضوع حفظ جنگل مطرح گرددوبالاخره چاره این درداینست که اختیاربدون چون وچرابیکنفربدهندمن ازجناب آقای نخست وزیرکه تازه بمجلس تشریف آورده‌اند خواهش می‌کنم باین نکته خوب توجه کنندبایددراختیار یک شخصیت مورداعتمادی اعتبارکافی بگذارندوهیچگونه قیدوشرطی برای اونتراشندهرچندمیخواهنددرانتخاب آن شخص دقت کنندوالااگر بخواهندباتشریفات معموله وعادی اقدام کنندتاتریاق ازعراق آرندمارگزیده مرده باشدحالااین شخص مثلارئیس دیوانکشور باشدیایک شخصیت عالی دولتی یایک مردمورداعتمادملی من دراین مشاهدات بیک عده نواقص وعیوبی درکاربرخوردم که واقعاتعجب اوراست درگزارش شیروخورشیدسرخ آمل گفته شدکه چون بیمارستان آمل جراح نداشت مجروح به بابل بردندولی دربین راه فوت کردبیمارستان بزرگ شاهی که توسط سازمان بیمه‌های اجتماعی کارگران اداره می شودجراح نداردفکربفرمائیددرمرکزکارگری ودربزرگترین بیمارستان این مؤسسه جراح نیست وباید جراح بیمارستان بابل رابیاورند (خلعت بری ـ بنده چندین دفعه تذکرداده‌ام) آقازلزله هیچ، این کارگر درمظان صدمات بدنی است دستش لای ماشین می‌ماند بهزاربلای دیگر دچارمیشودآخراین چه ترتیبی است که دربیمارستان کارگران جراح نباشدمن می‌دیدم که بوالاحضرت اطاقهای مرتب وجعبه‌های چیده شده ووسائل کاررانشان میدادندمامثل آن دهاتی هستیم که تصورمیکردباداشتن عینک باسوادخواهدشدآقاوسائل بسیارعالی وخوب وقتی جراح نباشدچه فایده دارد. رئیس ـ آقای فضائلی وقت شماتمام شد.
فضائلی ـ اجازه بدهیدباندازه دودقیقه ازوقت آقای مرآت اسفندیاری استفاده کنم.
رئیس ـ بفرمائید.
فضائلی ـ رئیس راه مازندران با کمال عجزوزاری می گویداین ریزشهائی که شدنمی‌توانیم راه مسدودشده رابازکنیم کارگر نمی‌توانم پیداکنم اعتبارندارم درحالیکه چندین قریه درآن طرف بی غذاودواوبدون راه حتی برای پیاده روهمچنان مانده‌اند. درآخربیانات خودبایدعرض کنم بنده تصور می‌کنم وهمه آقایان نمایندگان و مردم مازندران بلکه تمام مملکت در این واقعه همه دل سوخته‌ایم و همه عزادار هستند و فرد عزادار نمی‌تواند رعایت تشریفات کند و بهمین مناسبت است که ممکن است نتوانم آخرین عرض خود را با رعایت تشریفات واجب ادا کنم اما حقیقتی را می‌گویم که از زبان دل تمام مازندران و بلکه ایران است. روی این سخن من به شاهنشاه عظیم الشأن و ملت نواز ایران است. دل بی تو بجان آمد وقت است که باز آئی (احسنت) رئیس ـ آقای استخر استخر ـ چون ایام تعطیل در پیش داریم و شاید یکی دوماه از دیدار یکدیگر محروم باشیم و تماسی با هیئت دولت پیدا نکنیم لازم دیدم که چند تذکر لازم را در وهله اول خدمت آقایان نمایندگان محترم و بعدا بدولت بعرض برسانم بنده لازم نمیدانم که در هر جلسه‌ای و درهربیان نطقی بخدا و دین و پیغمبر قسم بخوریم که ما اگر صحبتی می‌کنیم انتقادی می‌کنیم نظر کارشکنی و مخالفت نداریم تمام نمایندگان آن چه بنده احساس می‌کنم قلبا و روحا بشخص آقای دکتر اقبال نخست وزیر علاقمند هستند و بدولت ایشان هم عقیده دارند و همه البته با کمال سعی و جدیت میل دارند که این دولت دوام پیدا کند و باین مملکت بتواند خدمتی انجام دهد این احساسی است که بنده کردم بنابراین تذکری داده می‌شود فقط من باب یادآوری و شاید من باب داهنمائی باشد بنده در قسمت سیاست خارجی البته نه واردم و نه صحبتی می‌کنم آن یک جریان خاصی دارد و مدار خودش را طی می‌کند در موضوع لایحه نفت هم البته بعد مطرح خواهد شد و امیدواریم که تا تعطیلات نشده لایحه نفت هم بگذرد چیزی که آقایان بنظر من کمال اهمیت را دارد و در این مورد هم مکرر تذکر داده‌ام ناراضی بودن مردم از زندگانی خود و از تشکیلات دولت است باید کاری کرد که این مردم ناراضی را راضی کرد و نباید از عدم رضایت مردم اینطور مطمئن بود و این کار را سرسری گرفت خاطرم هست اواخر
+اواخر سال ۱۹۱۳ کم کم دنیارو بجنگ بین الملل می‌رفت لنین پیشوای انقلاب یک آدم تبعیدی گاهی دراتریش گاهی درسویس گاهی درآلمان بسرمیبرد حزب بلشویک یک نامه‌ای باونوشت ونظرش راخواست نامه این بودآنچه که من بخاطردارم که صدهزارنفر ازافرادحزب مادر زندان پطروگرادفعلا زندانی هستندپنجاه هزارنفرازافرادحزب مادرزندان مسکوزندانینددونفرازبین ماتعهدکرده وبرعهده گرفته انددر یک روزویک ساعت دئیس شهربانی این دوشهرراازپادرآورندمحتاج باجازه شماهستیم نظردارندباین کیفیت اقدام کنیم یانه. نظرم هست لنین جواب داده بودکه اشتباه می کنیدبگذاریدمردم ناراضی باشندازهمین جاانقلاب بروزمیکنداین زندانهاکه بازشودهمین زندانیهاوهمین ناراضی هاهسته اولیه انقلاب هستنداولین مکتب انقلاب همین زندانهااست اشتباه میکنیدبگذاریدزندانی بیشتربشود بگذاریدمدرم ناراضی تربشوندآقایان این خودش یک زمینهای است برای اینکه مابدانیم موضوع ناراضی بودن مردم چقدرخطرناک است شمابااینکه میدانم غالبا آقایان سواراتومبیل هستندنمیدانم بدرددل آنهائیکه درزیرآفتاب سوزان منتظراتوبوس هستندمیرسیدکه اینهاچه روزگاری دارندوبایدچه وقت این قضیه اتوبوسرانی دراین شهرماحل بشودومردم یکی دوساعت زیرآفتاب سوزان نباشند وموقعی که اتومبیل ازجلوی اینها عبورمیکندچه بدل اینهامی گذردبآنهابایدتوجه کردباین دلهای ناراضی بایدرسیدگی کردباین اوضاع اداری که مردم راپریشان ومعطل وسرگردان نگه داشته بایدرسیدگی کردبنده گاهی توجه کرده‌ام که آقای نخست وزیریا فلان وزیرمیگویدکه ازمامعجزه نخواهیدمامعجزه نمی‌توانیم بکنیم این منطق رابنده قبول ندارم اولامملکت مااوضاع زندگانی ما بجائی رسیده که جزمعجزه نمی‌توانداین کارهاراانجام بدهدیک معجزه لازم است ماازآقای نخست وزیرمعجزه شق القمر یاعصارا اژدهاکردن یامرده رازنده کردن نمی‌خواهیم اگر همین کارهای پیش پاافتاده رابکنندمابجای معجزه ازایشان قبول داریم این یک حداقلی است که بایدیک نخست وزیروهیئت دولت انجام بدهدیعنی بایدموضوع گرانی راحل بکندگرفتاری مردم رادراین ادارات دولتی حل بکنندموضوع اتوبوس رانی رادراین شهرحل بکننداینهاآقایان یک کارهای پیش پاافتاده است بنده نمی‌خواهم بگویم که یک نگاهی بملت ودولت آلمان بکنیدکه یک ملت ازپادرآمده‌ای یک ملت شکست خورده‌ای قدعلم کرده بفاصله ۱۵سال سنگ وزنه اروپاشده ودنیائی راتهدیدمیکنداین یک ملت، یک ملت آسیائی دیگری که هنوز آب وخاک اودراشغال دشمن است یعنی ژاپن راملاحظه کنیدبه بینیدمثل اژدهای زردسربلندکرده ودنیاراتهدید میکندآخراوهم یک ملتی است ماهم یک ملتی هستیم شمارا بخدابه پیرپیغمبر بیائیدهمت بکنیدغیرت بکنیداین ملت راازاین بدبختی وازاین انفعال وازاین شرمندگی نجات بدهیدمن نمی‌خواهم قیاس بآلمان وژاپن بکنم یک نگاهی به عراق بکنیداین عراقی که چندین قرن یکی ازایلات ایران بودایوان مداین شاهدعرض بنده است بیائیداین مملکت چندمیلیونی چهارپنج میلیونی راببینیدبنده سه سفررفتم آنجاهرسفری که رفتم چیزهای تازه‌ای دیدم بکلی غیرازچیزهای اول یاپل است یاسداست یازراعت است یافلاحت است یااسفالت است آخرماچرااینقدربدبخت وبیچاره هستیم من خواهش می‌کنم دراین موقع که من سه سال است بشیرازنرفته‌ام دراین موقعی که می‌خواهم یک سفری بشیرازبروم حقیقت قضیه این است که آقای وزرکشورازشماچه پنهان شیرازیهاخیلی زودرنجیده خاطرمیشوندبنده که آنجابروم ازمن انتظاردارندومیگویندکه آقاچه ارمغانی آوردیدنه دولت جناب آقای دکتراقبال کسی است که بتواندبمن وعده دروغ بدهدونه اهل دروغ است ونه من می‌خواهم ارمغان دروغی برای شیرازیهاببرم ولی آنچه راکه بنده درخاطردارم متأسفانه درظرف این مدت هیچ کاری برای مردم شیراز انجام نشده
(علامه وحیدی ـ آقاعراق مساحتش کم است اینجامساحتش زیاداست) چه فرمودید؟ متوجه نشدم اجازه بدهید درشیرازمردم تقاضاهائی کرده اندبنده آنهاراچندروزقبل خدمت آقای نخست وزیرتقدیم کردم کارخانه قند. پل فهلیان راه اسفالت، سددرودزن راه ساحلی اتصال شیرازببوشهراینهاازتقاضاهائی است که نه امروزودیروزبلکه از۱۵سال ازبیست سال قبل این تقاضا شده ومتأسفانه هیچیک ازآنهاانجام نگرفته من ازآقای نخست وزیروازدولت ایشان استدعامیکنم درحدودتوانائی خودشان وبهمان دلیلی که عرض کردم که تااین اندازه بایدسعی کردکه مردم راراضی نگاهداشت یک کاری بکنندکه نسبت بشیرازوشیرازی یک عملی انجام شده باشدتااین مردم راضی باشنداین ایالتی که روزی واقعا تمام تجارت ایران ازبندربوشهربتمام نقاط ایران انتقال پیدا میکردتبدیل بیک خرابه‌ای شده است کاری نکنیدکه یک سیل مهاجری ازشیرازبازراه بیفتدیابروندآنطرف ساحل یااین که اینهاهم بیایندسربارگداهای تهران بشونداین استدعائی بودکه بنده می‌خواستم دراین موقع درحضور هیئت دولت عرض کرده باشم وبیش از اینهم عرضی ندارم همه رابخدامیسپارم (احسنت) رئیسـ آقای مرآت اسفندیاری مرآت
اسفندیاری ـ بنده اطمینان دارم که خاطر عموم ایرانیان امروز افسرده ومتألم ازبدبختیهائی است که درنتیجه زلزله‌های اخیربه هموطنان عزیز نقاط شمالی کشورماواردآمده انتظارویقین دارم ایرانی ازکوچک وبزرک فقیروغنی هریک بسهم خودکمکی بهموطنان خودخواهندفرمود نورالدین امامی ـ این قوطی چیست مرآت
اسفندیاری ـ نه قربان بنده مارگیرنیستم امابه ندای وجدان بنده ناگزیرم که مصیبت هائی راکه درچندسال اخیردراثرقهرطبیعت بهمشهریان کرمانی پیش آمدنموده مطالبی عرض کنم بطوریکه خاطرمحترم همکاران محترم مسبوق است درسال ۱۳۳۴ متأسفانه وضع محصول دراستان کرمان چندان رضایت بخش نبودکه بناچاردراثراقداماتی ازطرف دولت کمکهائی که بجابودبانجاشددرسال ۱۳۳۵بدبختانه این مرتبه سیل‌های شدیردرکلیه نقاط استان کرمان جاری شدبطوری که کمترفردی پیدامی شدکه ازخسارات ناشیة سیل هامصون مانده باشدموضوع موردتوجه مخصوص بندگان اعلیحضرت همایونی واقع شدکه باتشریف فرمائی وملاحظه خسارات بدولت وجمعیت شیروخورشیدسرخ دستورات مؤکدی صادرفرمودندوالحق اگر مساعدتهای مبذوله وبخصوص غله اهدائی ازطرف آمریکانبودقحطی وبدبختی بیشتری گریبان گیراستان کرمان میشدازاین گذشته باکمال تأسف وتأثر قلبی بایدبعرض هیئت محترم دولت وآقایان محترم برسانم که درسال جاری نیز آفت زنگ گریبانگیراغلب نقاط استان کرمان بخصوص شهرستان سیرجان وجیرفت شده که شخصاازنزدیک اغلب نقاط رابدقت باتفاق آقای احمدی پیشکاردارائی کرمان و سایرمأمورین ملاحظه کرده‌ام بنده شخصا درمسافرت اخیرکه باین نقاط کردم وازنزدیک محصول آنجارامشاهده کردم می‌توانم به یقین باقایان عرض کنم که این دو شهرستان فاقدغله ومحصول درسال جاری است بنده با حضور آقای احمدی پیشکار استان که حضورداشتنددربازرسیها نمونه‌ای ازغله شهرستان سیرجان وقسمتی ازجیرفت را بدون اینکه یک چین بکنم برای ملاحظه آقایان آورده‌ام وخواهش می‌کنم این رابه هیأت محترم دولت وبخصوص جناب آقای خلعتبری نشان بدهیدکه ملاحظه بفرمایند (جعبه‌ای که محتوی خوشه گندم بود برای ملاحظه آقایان فرستادند) و این دست چین نشده است گندمی است که درتمام استان وشهرستان سیرجان وجیرفت وجود داردونانی هم که ازاین گندم تهیه شده برای ملاحظه آقایان آورده‌ام که ملاحظه بفرمایند (یک تیکه نان را نیز ارائه دادند) خودگندم هم وجود دارد وبنده باید اذعان کنم که بموقع اقداماتی ازطرف وزارت دارائی شد دستوراتی که قبل از مسافرت بنده بکرمان صادرشدبسیاربجابودوبسیاربموقع بودوبنابدستورجناب آقای وزیردارائی پیشکاردارائی کرمان درکلیه این نقاط خودشان شخصا حضور داشتند وکمیسیونهای متعددی هم برای رسیدگی مأمورکرده‌اند بنده باید از بی نظری وبی غرضی و واقعا جدیتی که آقای احمدی پیشکاردارائی کرمان دراین چندروزباحضور من مبذول داشتندبایدشخصا تشکربکنم وواقعا ازجناب آقای وزیر دارائی هم خواهش می‌کنم وسایل تشویق این نوع مأموریتی که شب وروزواقعابنده حضورا دیدم فعالیت میکردندواقدام برای بهبود وضع مردم می کردندفراهم کندامامطالبی که باید از جناب آقای وزیردارائی وهیات محترم دولت استدعابکنم: طبق برآوردی که مأمورین وکمیسیونهای مختلف پیشکاری درآن نقاط کرده اندگندم‌های آفت زدمابین ۷۰ تا۹۰درصد خسارت دیده برآوردشده فقط ازمحصولی که باقیمانده ده درصد شاید قابل برداشت است این را بنده بحقیقت عرض می‌کنم در یک آبادی بنام آباده نزدیکی شهرسیرجان که خورده مالک است وسهم بزرگترین مالکین آن هم ازسه حبه تجاوزنمیکندمن حضورداشتم که زارعین بعلت نبودن گندم ووامی که برای همین بذر محصول سال قبل ازصندوقهای روستائی با هزاران بدبختی فراهم کردند گریه میکردندواین نتیجه محصولشان است بنده استدعا می‌کنم اولا از آقای وزیر دارائی که مقرر بفرمائید رسیدگی بشود اگر واقعا این محصول که گاه این محصول راحتی حیوان هم استفاده نمی‌کند و برای بام اندود هم قابل استفاده نیست واقعا رسیدگی بکنند و املاکی که خرده مالک داردوواقعا باین حدزیان وخسارت دیده اندازاین یک من گندم هم صرفنظربکننددوم استدعای من ازآقای ضرغام تأمین غله کرمان است (وزیرگمرکات وانحصارات ـ تأمین شده) گزارشی ازپیشکاردارائی ومأمورین دارائی داده شده است اولاغله کرمان واین دو شهرستان بایدتأمین بشوددوم استدعائی که دارم بایدبشهرستان جیرفت وسیرجان کمک واقعی داده بشودوالابنده این راعرض می‌کنم که ازاهالی وزارعین آنجاکسی نخواهد ماند مالکی که دارای سه حبه ملک است در مقابل محصولش دارای پانصد تومان قرض است طاقت ودوام این رانداردکه دومرتبه کشت کندو بنده اطمینان می‌دهم بعد از چندماه در تهران خدمت آقایان خواهند بود بنده استدعامیکنم بانظردقیق واقعا اگر خرده مالکینی هستندکه امروز
+دیگر استطاعت این راندارندبعدازسه سال خسارت بعدازخسارت سال ۳۴وسال ۳۵سیل جاری وخسارت اینهادیگر فادرنیستندکه زندگی کنندواقعا بایدکمک‌های وامی بآنهابشودبنده نمی‌گویم مجانی گندم بایدباینهابدهیدخوشبختانه محصول سایرنقاط ایران بسیارخوب است وبسیارجای تشکراست که مابدون اینکه احتیاج بکمک‌های دیگری داشته باشیم بتوانیم باین نقاط مساعدت بکنیم وکمک بکنیم ووام باینهابدهیم واین وام رایکساله ودوساله اخذ بکنیدبنده این راازجناب آقای ضرغام وهیئت محترم دولت استدعا دارم بنده بااستفاده ازموقع مطلب دیگری راکه فراموش کرده بودم خدمت آقایان عرض می‌کنم سال گذشته بواسطه خرابی غله کرمان موافقت شدکه غله مالیاتی آنهاتسعیربشودبنده استدعا می‌کنم این موافقت رامن باب کمک امسال هم بفرمائید که بحای اینکه گندم بدهندبازتسعیرشودچون گندم است که اصلاقابل استفاده نیست مثل سال گذشته موافقت بفرمائیدتسعیربشودوبجای اینکه گندم فاسدرابگیرندپولش رابدهندبنده بااستفاده ازوقتی که دارم چندکلمه‌ای راجع بفرهنگ استان کرمان عرض می‌کنم ازتوجهی که دراین مدت جناب آقای دکترمهران نسبت بفرهنگ کرمان کرده اندتشکرمیکنم واستدعامیکنم درافتتاح هنرستان دراستان کرمان توجه مخصوصی درسال جاری بفرمایند وضع کمبود دبیر در استان کرمان بدتر از تمام استانها است در سال گذشته ۱۶ دبیر فرهنگ آنجا کم داشت من استدعا دارم مخصوصا توجه بفرمائید هنرستان درسال آینده آنجاافتتاح بشود چون تأسیس هنرستان کمک بزرگی بآن استان است امسال سه هزاردانش آموزازدبیرستانها ی آنجا دیپلمه می‌شوند و اینها بانتیجه سربار تهران خواهندبود اگر واقعا هنرستانهای فنی در کرمان تأسیس بشوداقلاازاین تعدادیک مقداری آنجامشغول میشوندومطمئنا این باریک قدری ازگردن مرکز دوزمیشودمطلب دیگری که خواستم عرض کنم موضوع کارخانه قندسیرجان است خوشبختانه باجدیت هائی که اداره کارخانجات قنددراین دوسال اخیر معمول داشته است وضع زراعت چغندربرخلاف آنچه که انتظارمیرفت درکرمان بحدوافری توسعه بافته وبنده اطمینان دارم کارخانه قنددرسال جاری می‌تواندحداقل ۵۰روزکاربکندولی البته ناگزیرم نواقصی راکه هست بعرض برسانم متأسفانه کارخانه بابرنامه اولیه که داشته پروژة جاده سازی خودش رادرشهرستان سیرجان آنطورکه بایدوشایدتکمیل نکردوانتظاردارم این نقیصه موردتوجه واقع شودچون مردم واقعااستقبال کردندوچغندرکاشته اندوبمنتهای حدعلاقمندشدندولی تاجاده‌های فرعی درست نشود، جاده هائی که دربرنامه ساختمانی کارخانه بوده است محال است که زارعین چغندرشان رابتوانندحمل کنندمن استدعامیکنم بخصوص ساختن جاده هاراموردتوجه قراربدهند وامیدوارم درسال آتی سم کافی برای سمپاشی ودستگاههای سم پاشی دراختیارمالکین بگذارندمطلب آخری که می‌خواستم باستحضارآقایان محترم برسانم موضوع راههای استان کرمان است باکمال تأسف بایدعرض کنم که راه بندرعباس بکرمان که از طریق سیرجان عبورمیکنددرسال گذشته بعلت بارندگیهای شدیدچهارماه بسته بود (ارباب ـ صحیح است) حقیقت عرض می‌کنم این راه چهارماه بسته بودواگر وسائل کارخانه قندنبوداصلاکسی ازآنجا هاباینطرف نمیآمدباوسایل کارخانه خوشبختانه وکمکی که مأمورین میکردندمسافرین رامی‌توانستندازآنطرف رودخانه باینطرف بیاورندویک ماشین راازکرمان ببرند. گردنه خان سرخ بین سیرجان وکرمان ۴ماه بسته بودومردم آنطرف گردنه مانده بودند من استدعامیکنم این موضوع موردتوجه جناب آقای وزیرراه قرار بگیردودستوربفرمائیدوسایل کاررفته آنجا متوقف است وکارنمیکندبنده خودم محل راه رابازدیدکرده‌ام عملجات به بنده اظهار داشتنددوماه حقوق نگرفتیم ودستگاههاووسائل وزارت راه هم مجهزآنجامانده بودوکارنمیکردبنده البته ازمشکلات مالی ووضع فعلی مستحضرم استدعای من اینست که حتی المقدورسعی بفرمایندکه این اشکالاتی که درراه سازی سیرجان وکرمان وبندرعباس هست تارسیدن سال آینده بتوانندازاین راه استفاده کنندوعبورومرورکنند (صحیح است ـ احسنت) ۳ـ طرح لایحه یکصد میلیون ریال اعتبار برای کمک بزلزله زدگان شمال و ارسال بمجلس سنا رئیس ـ لایحه کمک بزلزله زدگان مطرح است ماده واحده قرائت می‌شود (بشرح زیرخوانده شد) ماده واحده ـ بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود برای کمک بآسیب دیدگان زلزله صفحات شمال وجبران خسارات وارده بآنان تاحدودمبلغ یکصدمیلیون ریال ازمحل درآمدعمومی سال جاری تخصیص دهدوازمبلغ مذکور پنجاه میلیون ریال بجمعیت شیروخورشیدسرخ ایران وپنجاه میلیون ریال بهیئت کمک بآسیب دیدگان پرداخت نموده تابمصرف کمک بزلزله زدگان برسد و رسیدی که ازطرف جمعیت و هیئت مزبور بوزارت دارائی تسلیم میشودبمنزله سندهزینه بخرج قطعی منظورگردد.
رئیس ـ کلیات مطرح است آقای خلعتبری مخالفید؟
بفرمائید خلعتبری ـ بنده تقریبا آنچه که یادم میاید درمواقعی که حوادثی رخ داده است بیادندارم که دولتی باین سرعت درصددتدارک خسارت مردم برآمده باشدواگر موارددیگری بوده است من ازآن دولتهاهم تشکرمیکنم علت اینکه من بنام مخالف مشروط صحبت می‌کنم برای تذکر دادن بجناب آقای نخست وزیروهیئت دولت است که بااین مبلغ میزان احتیاجات مردم رادرنظربگیرندکه آیااین لایحه واین مقدارکفایت خواهدکردیااینکه ناقص خواهد ماندچون حسن نیت هست تصمیم هم هست بنابراین اگر ازحالابرای جبران خسارت مردم تدارک بیشتری بشودتاوقت باقی است بنظربنده بهتراست اولالایحه بکیفیت صحیحی تنظیم شده که این پول رادراختیاردوهیئتی گذاشته اندهیأت شیروخورشیدسرخ و هیأت کمک به آسیب دیدگان که هردوازاشخاص محترم ومورداعتماد تشکیل شده است وتفویض امربآنهاوفراغت ازتشریفات اداری بنظربنده فکرصحیحی است ولی مردمی که درآنجاخسارت دیده انددودسته هستندیک دسته اشخاصی هستندکه برای آنها قدرت وامکان جبران خسارات وجودنداردوآن دسته مطلقا تمام روستائیان وکشاورزانی هستندکه درمناطق زلزله دیده خانه هایشان خراب شده وازبین رفته آنهامطلقا قدرت ندارندکه ازخودشان تدارک کنندومسلما بایدمشمول کمک بلاعوض ومجانی دولت واقع بشوندولی مطابق اخباری که رسیده است خانه‌های خراب شده آنقدرزیاداست که اگر تعداد خانه هارادرنظربگیریم بنظربنده این مقدارپول کافی نخواهدبودوچون بنده باآقای دکترخطیبی رئیس جمعیت شیروخورشیدسرخ درچندروزی که درتهران بودندتماس داشتم واطلاعاتی که ازایشان کسب کردم این مبلع ده میلیون تومان شایدبرای تعمیروساختن خانه‌های کشاورزان بتنهائی کافی نباشدودوماه دیگر هم بیشتروقت نمانده است دوماه ونیم بیشتربفصل شروع بارندگیهای آنجانمانده است یعنی درمهرماه ودراوایل آبان مسلما بارندگیهای شدیدآغازمیشودوفصل ساختمان منقضی میشودبنابراین بایدتخمین اعتبار یابرآوردی که شیروخورشید سرخ میکندمتناسب باشدکه دروسط تعطیل مجلسین دوچارتوقف نشونددوم کمکی است که مردم دیگر احتیاج دارندآن مردم دیگر بامردم متوسط هستندکه درشهرهاخانه دارندوازطبقات متوسط مستخدمین دولت واشخاصی هستندکه دفعتاواحده قدرت جبران خسارت راندارند اشخاصی هستندکه کارخانه دارندمحل کسب وصنعت دارنددستگاه‌های صنعتی دارنداین دستگاههای صنعتی صدمه دیده بنابراین درشرایط حاضر برای آنها سخت است که بتوانندجبران خسارت بکننداین قبیل اشخاص احتیاج بکمک بلاعوض ندارند، تقاضای کمک بلاعوض راهم نمی کنندوبه عقیده بنده کمک بلاعوض بایدمنحصرباشدبکشاورزان واشخاص بی بضاعت وساده‌ای که قدرت ساختن خانه وکاشانه خودراندارندولی بآن دسته ازاشخاص هم بایدکمک ازطریق قرض دادن که باید پولهائی دراختیاراین اشخاص گذاشت که آن کسیکه کارهانه داشته است بادستگاه صنعت داشته است آن اشخاص هم بتوانندبا استفاده ازوام درمدت چندسال یاخانه خودشان رابسازندیاکارخانه‌های خودشان راتعمیرکنندوهمینطورکسب وکارخودشان راراه بیندازنداینست که بنده می‌خواهم نظرجناب آقای نخست وزیرراباین مسئله جلب کنم که یکی ازآقایان وزراء رامأموراینکاربکنندکه آن آقای وزیر این اشخاصی راکه بنده عرض می‌کنم جمع بکنندآن مؤسساتی که امکان مساعدت برای آنهاهست وتاحدی عمل مربوط به وظیفه آنهااست اینهامشورت کنندومذاکره کنندوطریق کمک بمردم رامعین کنندکه جمعیت شیروخورشیدسرخ وهیأت آسیب دیدگان آنهاازاین مؤسسه استفاده کنندومؤسساتی که می‌تواننددراینکارکمک کنندوصلاحیت دارندبنظربنده عبارتندازسازمان برنامه، بانک کشاورزی، بانک رهنی، بنگاه عمران وزارت کشور اینهائی که اعتباراتی دارندباپولهائی که دارندمی‌توانندبدهندواعتبار خودشان را پایپا بکنندویکی هم بانک ملی است بانک ملی هم بایددراین موردباشخاص کمک بکندوقرض بدهدمخصوصا بآنهائی که اهل صنعت وکسب وکارهست وقدرت پس دادن وام رادارندبنابراین بعقیده بنده اگر درعوض این کمیته یک کمیته‌ای معین بشودکه این آقایان راجمع کندوایجادهمکاری بکندوهریک ازآنهامیزانی اعتباردرنظربگیرندودراختیارجمعیت شیروخورشیدسرخ و آن جمعیت آسیب دیدگان قراربدهندآنوقت مردمی که الان پول ندارندوآسیب دیده هستندولی قدرت کاروقدرت پرداخت ورد قرض رادارنداینهامی‌توانندزندگی وکارخودراراه بیندازندوخیلی متشکر
+خواهندشددرممالک دیگرهم اینطوراست وقتی این قبیل صدمه هاواردمیشودتمام دستگاههای دولتی وتمام بانکهاومؤسسات هرکدام درحدودمقدورات خودشان اینکارراانجام میدهندو کمک میکنندبنابراین باپیشنهادی که بنده کردم امیدوارم که قسمت اول ازلحاظ تامین خسارت تمام کشاورزان آسیب دیده مورد توجه دولت قرابگیردوبرای قسمت دوم حتی ضررنداردکه یک مهندسینی یا مأمورین بااطلاعی بروند. برآوردخسارت وارده بمردم شهرها را بکنند وبآنها قرض بدهند و تقریبا خسارت آنها با قرض دادن جبران می‌شود بنده از این فرصت خواستم استفاده کنم واین راهنمائی را بدولت بکنم. رئیسـ آقای ارباب موافقید؟ بفرمائید.
ارباب ـ تقدیم این لایحه ازطرف دولت بتمام معنی دلیل کافی و قانع کننده‌ای است برای هم دردی بامردم که کاملادولت متوجه اوضاع وآلام مردم است ذکر مسائلی که اینجا ازلحاظ همدردی شدالبته یک قسمت هم برای توجه دولت است ولی خوشبختانه این دولت ازساعت وقوع این حادثه آن غفلت نورزیده وآنی راحت نه نشسته تأثرات رئیس محترم دولت راهم همه مشاهده فرموده اندودرعمل هم کاملامشهودبوده وهست البته مصائب زیاد است گرفتاری درکشور زیاداست تاکسی خودش مصدرکارنباشدمشکلات رانمیداندتاچه حدود است وخوشبختانه این دولت اهل تظاهرنموده است ودرعمل دیدیم که آنچه راهم که انجام داداظهارنکرد دررادیو تبلیغ نکرد درجرایدتظاهرنکردوامیدوارم خدای متعال توفیق بدهدیک مدت متمادی این دولت زمام اموررادردست داشته باشدوتدریجا کارهارااصلاح نمایدامادستگاه دیگری که دراینموقع ودرهرموقع دیگر که این حوادث بطرف مردم روی آورده درنهایت ایمان وخداپرستی انجام وظیفه کرده است شیرو خورشیدسرخ ایران است (صحیح است) که باوسایلی که دردست داردبه عقیده بنده عملا برتمام این دستگاههای خیریه درحدود خودش رجحان داردیک دقیقه استراحت نداردونسبت به طرز مساعدتی که جناب آقای خلعتبری فرموده اندوارئه طریق فرمودند و صحیح هم بودمیخواهم عرض کنم درگذشته ماآزمایش کرده‌ایم که شیروخورشید سرخ ایران بهترین وجهی ازلحاظ الاهم قالاهم خودش بآلام مردم رسیدگی کرده وکمکهای بموقع وبموردکرده است وباتقویتی که امروز ازطرف دولت میشودامیدواریم قدمهای مؤثری همینطور که تابحال برداشته اندبازهم برداردوتااندازه‌ای به آلام مردم رسیدگی شده باشددستگاههای دیگری هم همگی همراهی کرده اندازقبیل سازمان بیمه‌های اجتماعی وسایرمؤسسات خیریه عمل آنهاهم نیز قابل تقدیداست وبنده خواستم یک نکته راهم اضاقه کنم وآن این است که استدعامی کنم ازهیئت دولت پس ازفراغت ازاین امور وگرفتاری هابرای دفع آفت ذی حسابهادرامورزندگی مردم هم توحهی بکنندکه بیمارستان بندرعباس هم دچارآفت وجودی این ذیحسابهای بیرحم است رئیس ـ رآی گرفته میشودبوروددرماده واحده آقایانی که موافقندقیام فرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شد. کسی درمادة واحده اجازه صحبت نخواسته بنابراین پیشنهادات قرائت می‌شود (بشرح زیرخوانده شد) مقام ریاست مجلس شورای ملی پیشنهادمی نمایم تبصره زیربماده واحده اضافه شود. تبصره ـ جمعیت شیروخورشیدسرخ ایران وهیئت کمک بآسیب دیدگان بامبلغ فوق باهرقدرکه لازم باشدازوجوهی که برای آسیب دیدگان زلزله صفحات شمال بآنهاداده میشودبایدبهرطریق اطمینان بخش که امکان پذیراست وباهر سرعتی که مقدورمی باشدبساختن وتعمیرخانه درقراء وقصبات زلزله دیده وهمچنین ترمیم زندگی آسیب دیدگان بپردازدکه تا زمستان امسال خانه ووسیله زندگی بآنهاداده شود. عمیدی نوری دکتربینا ـ اصل منظورهمین است.
رئیس ـ آقای عمیدی نوری.
عمیدی نوری ـ عرض کنم که نمایندگان محترم ملاحظه فرمودندکه ماده واحده اجازه‌ای است برای پرداخت صدمیلیون که پنجاه میلیون ریال به شیروخورشیدسرخ وپنجاه میلیون به هیأت کمک بآسیب دیدگان پرداخت بشود ومقصوداین است که البته کمک به زلزله دیدگان است وشروع هم کرده اندواین عمل درگذشته هم شده است سال گذشته حوادث زلزله وسیل موجب شدکه یک لایحه دولت بمجلس آوردودرحدود بیست میلیون ریال اعتبار کزفت ولی علت اینکه بنده این پیشنهادرادادم ازدونظر است یکی ازنظرزمان یکی ازنظرمحل کار، جناب آقای نخست وزیربنده چندروزپیش دریک روزنامه‌ای خواندم نوشته بودکه دویست هزار تومان ازمحل بیست میلیون ریالی که پارسال مجلس تصویب کردبرای کمک بسیل زدگان ازیکی ازاین مؤسسات گویا همین کمک بآسیب دیدگان بودحواله شدبشهردارشیرازکه بمصرف فسابرسانداسن رامن درروزنامه خواندم مخصوصا این موضوع ذهن من را جلب کردوتوجه دادکه خوب اگر اینطورکمک بااین علاقه وفوریتی که واقعا بایدازدولت تشکرکردبامقدمه‌ای که درلایحه نوشته شده است که مقدورنموده است که ازخزانه خودش کمک بکنداگر قراربشودکه طرزعمل واجرای این محدودبیک مدت لااقل محدودی نباشد وبعدهم دراختیارمأمورین اجرائی (البته باحسن نیت وعلاقه) باشدولی اینطورعمل شودکه مثل پارسال که سیل زدگی پیداشدحالاتازه دویست هزارتومانش بوسیله یک شهرداری دریک جائی مصرف میشوداین بنظرمن صحیح نیست. مادرمقابل یک حادثه‌ای عظیم واقع شده این واین حادثه هم بیشترمتوجه قصبات ودهات است بطوری که ملاحظه فرمودیدوبنده روزاول اینجا عرضکردم وتشکرهم منکنم ازدولت که توجه کردواقدام فوری نسبت به آن کردولی اخباریکه بمن میرسدحتی درنتیجه نبودن راههاجمعیت‌های شیروخورشیدسرخ شمال هم که زودترشروع بکارکرده اندنتوانستندبنقاط آسیب دیده بکوهپایه‌ها بروند ازاین جهت بنده نظرم این بودکه دردرجه اول این وجه برای ترمیم زندگی وتعمیروساختن خانه‌های قصات ودهات وکوهپایه‌ها بمصرف برسدیه اینکه درشهرهابمصرف بعضی ازخانه هاوعمارات دولتی که خودش بودجه دولتهم داردومی‌توانندقرض کنندوفلان عمرت راتعمیرنمایندبرسدپس بایداین وجه بمصرف آن بدبخت هائی که هیچ ندارندوسیله اعاشه وزندگی ندارندوخانه هم ندارد برسد.
این بودکه قیدکردم که برای تعمیروساختن خانه درقراءوقصات زلزله دیده وهمچنین ترمیم زندگی آنها (صدرزاده ـ آذوقه شان چه می‌شود؟)ترمیم زندگی کلمه‌ای است که شامل آذوقه وخوارباروهمینطوروسائل بذر که داده شودکه بتوانندبکارند، گاوبهش بدهندکه بتواندزراعت کندمیشودازاینجهت بودکه این کلمه راقیدکردم که این پول بمصرف آنجاها برسدیک مدتی هم برایش قائل شدیم که مثل پارسال نشده باشدومثل قضیه سیل فسانباشدکه فرمودندبنده خبرشراخواندم که ۲۰۰هزارتومان بسرتیپ همت شهردارشیرازداده اندبرای فسا
(صدرزاده ـ زلزله زدگان لار) که هنوز بمصرف نرسیده نظربنده این است که اولاموضوع خرج معلوم باشد که برای کشاورزان قراء وقصباتی استکه هیچ وسیله ندارندثانیا محدودساختن مدت بودکه درمدت معینی بمصرف برسدثالثا همان تذکری که فرمودندپس اندازنشود، جناب آقای دکترمشیرفاطمی ببنده می فرمودندازاین ۲۰میلیونیکه پارسال تصویب کردیم یک مقداری پس اندازشده است البته حسن نیت داشته انددقت کرده اندخدمت کرده اندوتشرهم می‌کنم ولی ازتصویب این اعتبارات منظور اینست که بمصرف آن مصسبت زده برسدنه اینکه یک اعتباری تصویب بشودبعدهم دریک مدت معینی به مصرفی که اقدام است واحق است برای دریافت این کمک نرسدوصرفه جوئی بشودوبماندبرگرددبخزانه البته بنده رعایت آن نکات راهم درنظرگرفته‌ام که تاآنجائیکه مقدورهست تاآنجائیکه امکان داردتاآنجائیکه لازمه سرعت است بوسیله این دوهیئت ایندو مؤسسه داخلی خودمان که مورداحترام واعتماداست وهردودسته دراختیارشخصیتهائی است عالی مقام وقابل احترام است بمصرف برسد ولی همه مامی دانیم که طرز اجرا بدست افراددست دوم وسوم است مابایستی دقت کنیم ازآن حسن نیتی که مردم دارندبخرج می دهنداستفاده کنیم الان وجوه زیادی بعدازآن اعلامیه‌ای که جناب آقای نخست وزیر دادندباکمال اعتمادیکه بدولت دارندبعدازاینکه رفتندودیدنداوضاع چه جوراست مردم متوجه شدندوخیلی کمک خواهندکردماازمجموع این کمکهابایدیک کاراساسی بکنیم وآن کاراساسی اینستکه آن مصیبت زده‌های قریه هاودهات کوهپایه هالااقل یک لانه وکاشانه‌ای پیداکنندویک بذری هم دردستشان باشدیک گاوی هم دستشان باشد این آن دقتی است که منظورخودجناب آقای نخست وزیربود ودر آن جلسه آنقدرمتأثرشدندکه نتوانستند صحبت کنند وبگریه افتادند و واقعا ما همه متأثرشدیم و بگریه افتادیم بنابراین دریک چنین موقعی که صدمیلیون ریال با نهایت حسن نیت وبانبودن وجه درخزانه ازبودجه مملکتی کمک می‌کنند واقعا بمصرف واقعی با در نظرگرفتن حداقل زمان وبه آن کیفیتی که بیشتر اقدم واحق است برسد اینبود منظور نظربنده از دادن این پیشنهاد رئیسـ جناب آقای نخست وزیربفرمائید نخست وزیرـ بنده وظیفه خودمی دانم که ازحسن توجه آقایان نمایندگان محترم سپاسگزاری کنم. دراین دوسه روزجمعیت شیروخورشید سرخ واکیپ هائی که مأموریت داده بودیم ازارتش نهایت جدیت راکرده اندوخواستم بعرض آقایان برسانم که درحدود۹۰درصدآن نقاطی که آسیل دیده است اولین کمک به آنهارسیده است (احسنت) و باز هم وظیفه خودمیدانم که از دستگاههای خارجی هم که بماکمک کرده اندسپاسگذاری کنم خصوصاازامریکائیهاواصل چهارکه بادراختیارگذاشتن طیاراتیکه بوسیله خودآنها با
+راهنمائیهای ایرانیهامقدارزیادی برنج درآن نقاط باطیاره آوردندومیان مردم آسیب دیده تقسیم کردندهمچنین کنسرسیوم نفت مبلغ یک میلیون ریال کمک ومساعدت کرده انداطاق بازرگانی تهران مبلغ یکصدهزارریال وهمینطورکه آقای عمیدی نوری گفتندتمام نقاط مختلف دارند بما کمک می‌کنند و مساعدت می‌نمایند و همچنین باعث سپاسگذاری است بنده است از کمکی که همسایه و دوست عزیز ما ترکیه کرده است که تا امروز مقدار زیادی لوازم از قبیل خواربار پوشاک و دوا بوسیله هلال احمر ترکیه بما کمک شده می‌آورند در اختیاراین هیئت می گذارندراجع به پیشنهاد جناب آقای عمیدی نوری همانطوریکه ملاحظه می فرمائید ما پول این را در اختیار دو بنگاهی گذاشته‌ایم، مؤسسه دولتی نیست و ازاین جهت آن تقاضائی که جناب آقای خلعتبری داشتند تأمین شده که آن مقررات خشک اداری را بکار نبرند بهیچوجه این مقررات خشک اداری در این دو مؤسسه بکار برده نخواهد شد و از این جهت نگرانی نداشته باشید و این وجه نه صرفه جوئی خواهد و نه در اختیار دستگاههای دولتی گذاشته می‌شود که اشکالات اداری بتراشند و اطمینان کامل داشته باشید با دقتی که در شیر و خورشید سرخ بکار برده می‌شود مخصوصا در قسمت مؤسسه حمایت به آسیب دیدگان که از اشخاص بسیار شریف و وطن پرست مثل جناب آقای حکیم الملک و صدرالاشراف تشکیل شده و اطمینان کامل داشته باشید که نظرتان تأمین خواهد شد و این پولها مطلقا غیرازمورد خودش و در آن نقاطی که آسیب دیده است مصرف نخواهد شد و طبق این قانونی که آقایان تصویب خواهند فرمود این پولها در شهرها بمصرف ساختمان‌های اداری نمی‌رسد و چون من میل داشتیم که این دستگاهها آزادی عمل داشته باشند مخصوصا ما محول کردیم باین دو دستگاه که هم آزادی عمل داشته باشند و هم بنحو مطلوبی کار هرچه زودتر انجام بشود راجع به آن دویست هزار تومانی که آقای عمیدی نوری فرمودند بنده اطلاعی ندارم و خیال می‌کنم که آن پول را در اختیار آن دو هیئات نگذاشتند که تاحال بانجام نرسیده درهرحال آقایان باید اطمینان داشته باشید هیچ مبلغی از این پولها بمصرف دیگری نخواهد رسید یعنی در اختیار دولت نیست که بمصرف دیگر بخواهد برساند در اختیار این دو هیأت گذاشته می‌شود و امیدوارم این دو هیئت نظر جنابعالی را تأمین کنند و بهر صورت بنده موردی برای این پیشنهاد جنابعالی نمی‌بینم ولی معذلک اگر آقاین رأی بدهند بنده حرفی ندارم رئیس ـ آقای دکتر حسن افشار بفرمائید
دکتر حسن افشار ـ بنده مخالفتم با پیشنهاد جناب آقای عمیدی نوری روی این اصل است همانطور که صحبت شد و همینطور که بنده تصور می‌کنم مطلب خیلی روشن است در این جور موارد هر چقدر تشریفات و قیود کمتر باشد نتیجه بیشتر است و مفیدتر اگر برای خرج این رقمی که تصویب شد هریک از نمایندگان تبصره‌ای پیشنهاد بکنیم و یک خرج خاصی را در نظر بگیریم بنده تصور می‌کنم آخرین نتیجه اش بجز یک سری اوراق و یک عده پرونده چیز دیگری نخواهد بود و علاوه فرمودند منزل ساخته بشود معلوم نیست برای چه کسانی آنهائی که منزل داشته‌اند یا آنهائی که منزل نداشته‌اند چه جور منزل ساخته بشود برای چه عده‌ای عده شان چقدر است برای تمام آن کسانی که زلزله زده شده‌اند می‌توان خانه ساخت بااین پول بااینکه برای مصرف خاصی چون بمنزل سازی تخصیص پیدا خواهد کرد این را کی تخصیص خواهد داد
(عمیدی نوری ـ خودشان خود دو هیأت) بنده تصورمیکنم اگر جناب آقای عمیدی نوری این پیشنهادشان را پس بگیرند نتیجه بهتر و مفیدتر خواهد بود این عقیده بنده است و استدعای بنده این است که خودشان پیشنهاد را پس بگیرند رئیس ـ رأی گرفته می‌شود پیشنهاد آقای عمیدی نوری، آقایانی که موافقید قیام بفرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری هست که قرائت می‌شود. (بشرح ذیل قرائت شد) مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی: پیشنهاد می‌کنم تمام مبلغ یکصد میلیون ریال در اختیار شیر و خورشید سرخ گذاشته بشود که بمصرف کمک ضروری به آسیب دیدگان و زلزله زدگان شمال برسد، مهندس جفرودی رئیس ـ آقای مهندس جفرودی مهندس جفرودی ـ با توضیحی که جناب آقای نخست وزیر درموزدهیات کمک به آسیب دیدگان دادندبنده پیشنهادم رامستردمیدارم (احسنت)
رئیس ـ بنابراین برای ابراز ملاحظات لایحه بمجلس سنا فرستاده می‌شود ۴ ـ طرح و تصویب یک فوریت و مذاکره در اصل گزارش کمیسیون نفت مربوط بشرایط کلی موافقت نامه‌های اکتشاف وبهره برداری نفت رئیسـ گزارش کمیسیون نفت کلیات آن مطرح است ۱۵نفرازآقایان نمایندگان پیشنهادکرده اندکه بایک فوریت این لایحه مطرح بشود (تیمورتاش ـ یک شوری) وقتی که گفتندبایک فوریت یعنی یک شوری شودپیشنهادقرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد) مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی: امضاء کنندگان ذیل پیشنهاد می‌کنیم نظرباینکه لایحه نفت در کمیسیون مخصوص مورد کمال دقت و رسیدگی تام قرارگرفته یک شوری تلقی شود. رستم امیربختیار. پرفسوراعلم. پناهی. دکترفریدون افشار. ابتهاج. سعیدمهدوی. دکترمشیرفاطمی. بزرگ نیا. صفاری. عمیدی نوری. علامه وحیدی. دشتی. تیمورتاش. دکترضیائی. دکترپیرنیا. تیمورتاش ـ اجازه بفرمائیدبنده توضیح بدهم.
رئیس ـ هرکس جلوترامضاء کرده باید توضیح بدهد آقای رستم امیربختیار بفرمائید. رستم امیربختیارـ بنده خواستم بعرض آقایان نمایندگان محترم برسانم چنانکه استحضاردارندلایحة نفت درکمیسیون مخصوص که ازطرف مجلس انتخاب شده بودباکمال دقت رسیدگی شد (صحیح است) البته اگر بنابشودکه دوشوری هم رسیدگی بشودبااینکه بنده جزء اشخاصی هستم که معتقدم اگر لوایح دوشوری باشدبهتراست ولی نسبت بلوایحی که درآن‌ها دقت کافی وواقعی نشده باشدونظریات نمایندگان محترم آنطوریکه بایدو شایدتوجه ومورد امعان نظر قرار نگرفته باشدوچون واقعا کمیسیون نفت بامشارکت تماس دائم باهیأت دولت دراین لایحه کمال دقت راکرده است یک عده ازآقایان نمایندگان معتقد بودندکه اگر این لایحه یک شوری باشداز لحاظ این که کمال دقت شده است و هیچگونه ایرادی در رسیدگی باین لایحه نیست بهتر است این مورد که کار دولت را در این لایحه آسان کردند و باین ترتیب وقت آقایان نمایندگان هم تضییع نشده است این است که استدعامیکنم بااین پیشنهادآقایان موافقت بفرمائید (صحیح است، احسنت) رئیسـآقای تیمور تاش موافقید؟
(تیمور تاش ـ بلی) آقای مهندش جفرودی موافقید؟ (مهندس جفرودی ـ موافقم) دیگر کسی اجازه صحبت نخواسته است رأی گرفته میشودبفوریت این لایحه آقایانی که بافوریت این لایحه موافقند قیام بفرمایند (اکثرقیام نمودند) تصویب شد، کلیات مطرح است، آقای ارسلان خلعتبری بفرمائید. خلعتبری ـ کاش آقای وزیربازرگانی تشریف داشتندانسان عاقل هرکاری که می‌کند باید نتیجه‌ای داشته باشد و انسان عاقل کار بدون نتیجه نباید بکند، مملکت بایدحساب داشته باشد ومملکتی که حساب نداشته باشد بهیچ درد نمی‌خورد مقصوداز ملی شده صنعت نفت اولاچه بود؟ همة مردم ایران در امر ملی شدن صنعت نفت تلاش کردندمبارزه کردند، هیچ فرد بخصوص نمی‌تواند این کار را بحساب خودش بگذارد برای چه کردند؟ و همه مردم چه گفتند؟ گفتند مقصودازملی شدن صنعت نفت این است که چون مملکت برای اصلاحات لازم اقتصادی دردرجه اول واجتماعی وعمرانی احتیاج به سرمایه داردوسرمایه دیگری غیراز درآمد نفت وجودندارد باید ازصنعت نفت برای مملکت درآمدبیشتری تحصیل کرد، بنده یک استدعادارم ازآقایان نمایندگان محترم که اگر کسی می‌خواهد بیرون تشریف ببردازحالاتشریف ببردچون واردصحبتی می‌خواهم بشوم که بایدحواس دولت هم جمع باشدوقت هم طوری است که دیگرفرصت پیش نمیآیدآقای نخست وزیروآقایان وزراءهمه حاضرند تکلیف باید روشن بشود. رئیسـ آقایان می‌توانند تا وقتی که آئین نامه بهشان اجازه می‌دهد بیرون تشریف ببرند. خلعتبری ـ چون حواس هاپرت میشودانسان نمی‌توانددرست مطالب راتذکربدهدعرض کنم بعدازملی شده نفت یک تزی پیداشدوآن تزاقتصاد بدون نفت ردکردیم این تزاقتصادبدون نفت رابرای این که به درآمدنفت برای اصلاحات مملکت احتیاج داریم ودرآمددیگری هم نداریم تز حالا چیست؟
جناب آقای مخبر محترم کمیسیون نفت خیلی با القاظ خوب گزارش راتهیه کرده اندمقدمه‌ای که دراین گزارش نوشته‌اند مبنی بردوحرف است مملکت برای کارهای تولیدی بخصوص احتیاج بدرآمدداردوچون درآمدکافی نداریم بنابر این باید بااین قانون ازیک منبع طببیعی وخداداداستفاده کنیم برای آبادکردن مملکت واصلاحات مخصوصا تولیدی وعمرانی غیراز این بود؟ (مشایخی ـ صحیح است) خوب اگر این مقدمات راخواستیم تهیه کنیم وتهیه کردیم و بنتیجه وبمقصد رسیدیم دیگر موافقت با این لایحه چه منطقی دارد و اگر کسی مخالفت کرد چطور بدون منطق می‌شود گفت مخالفت نکند تمام زحمت را کشیدید، قراردادی رابسته ودرآمدی بدست آوردیدبعدمصرفش درست نبود؟ آیاآن مقصودی که دراین مقدمه گفته شده تأمین خواهدشدیا نخواهدشد ؟وبنده وظیفه ملی خودم وظیفه ارادت وعلاقه بشخص شاه وظیفه ارادت بمملکت وانجام وظیفه خودم رادراین می دانم که بدون پروا وبا کمال سادگی وصراحت دراین امربخصوص ومهم مطالب
+خودم را بعرض برسانم. خوب ما یک قراردادی با کنسرسیوم تصویب کردیم وهفت هزارمیلیون هم درآمدهفت سال تأمین کردیم الان درسال سومش هستیم می‌خواهیم ببینیم درظرف این سه سال اقداماتی که کردیم یامی کنیم نظریه مارااین دولت بااین دستگاهها، ودستگاههای بعدی نیت شاه، نیت مجلسین، ونیت افراداین کشوررابرای اصلاحات تأمین خواهدکردیاخیر؟ مردم ایران درآن موقعی که ماقانون نفت راتصویب کردیم احتیاجاتی داشتند یک عده ازمردم ایران مردم شهرنشین هستندوآقایان بنمایندگی عده زیادی ازمردم شهرنشینن کشورمقرراتی درقانون سازمان برنامه گنجانیدید حالابنده سؤال می‌کنم آیاآن قسمت احتیاجات شهری که بریا مردم شهرنشین درنظرگرفتیدباآن فورمول منظورماراتأمین کرد؟ چقدرازشهرداری‌های ماهستندکه خودشان درآمدندارندونمی‌توانندآن نصفه‌ای که بعهده آنها گذاشته شده بپردازندوتا آن نصفه پرداخته نشودسازمان برنامه نصفه دیگر را انجام نخواهد داد بنابراین مادام که این وضع و این برنامه و این مردم و این شهرداری ما و این درآمدها هستند منظور، از رفع احتیاجات مردم شهرنشین، شهرهای مختلف کشور تأمین نشده و نخواهد هم شد نسبت باحتیاجات مردم ولایات بنده دو نمونه از مازندران عرض می‌کنم قطع دارم که استانها و شهرستانهای دیگر بیشتر از مازندران مبتلا هستند یا مردم احتیاج دارند در زمان اعلیحضرت فقید یک راهی ساخته شد راه تهران به آمل باسم راه هراز و این راه نیمه تمام ماند الان سه سال است که این راه می‌بایستی ساخته بشود تازه بعد از سه سال، چند ماه است این راه بجان مولم واگذار شده است که دارد مطالعه می‌کند و خدا میداند که چه وقت ساخته خواهد شد و اگر این راه را به بنده می‌دادند که بسازم یا به هرکسی که می‌دادند الان تمام شده بود برای اینکه در این سه سال بود اعتبار بود وسیله بود و باید ساخته می‌شد (اکبر ـ تمام جاده‌ها همین طور است) اجازه بفرمائید بنده امروز تکلیف مملکت را اینجا معلوم می‌کنم (صحیح است)
مسأله دوم آقایان باید یک چیز را توجه داشته باشند خواه ناخواه ما مسئول هستیم، دولت مسئول است وقتی این کارها انجام نشد این شتر دم خانه شاه هم می‌خوابد، شتر عدم رضایت، هر کسی صراحت دارد این مطالب را می‌گوید بنده خدا شاهد است که جز صداقت چیز دیگری در خودم نمی‌بینم بنابراین آن مطالبی که بصلاح مردم و مملکت است عرض می‌کنم، دیگری راه کناره مازندران است راه کناره سالی ۲۰ میلیون تومان مردم خرج فنر شکستن در ایاب وذهاب و خرابی ماشین آلات می‌دهند این راه پارسال شروع شد و متوقف شد آقای وزیر راه هم اگر خلافش را گفت خدمتشان عرض می‌کنم که باور نمی‌کنم برای اینکه پول ندارند بدهند، اعتبار ندارند بدهند. راه متوقف است برای این که پول ندارند دیگر بیش ازاین که نمی شودکه باین مردم دروغ گفت وآنهاراگول زدمیدانم دولت میخواهداین کار را بکندولی معذلک دستشان بسته است آقایان تمام مملکت راه میخواهدآنهم دردرجة اول ولی اختیارراهسازی در دست وزارت راه نیست اگر هست اعتبارش در اختیارش نیست اختیار راهسازی بایک شرکت خارجی است یعنی ۶ هزار کیلومتر است که باید یک شرکت خارجی بسازد آنچه که اونساخت ساخته نمی‌شود (صحیح است) (عمیدی نوری ـ اوهم که نساخته) حالا این قراردادبا یک شرکت خارجی برنامه راه سازی ایران رامتوقف کرده خوب اگر قرار شد باز ماهی پول بگیریم باز بدهیم بشرکت خارجی و راه نسازند پس دیگر چه قراردادی تصویب کنیم حالا بنده اینطور متعصب نیستم که بجز شرکت انگلیسی نباید شرکت آلمانی بیایدراه بسازنداماراه بسازند، کارکنند رئیس ـ آقای خلعت بری ازبخث دراطراف این لایحه خارج نشوید خلعتبری ـ استدعا می‌کنم اجازه بدهید بنده امروز مطالبم راعرض کنم برای این کار بنده می‌خواهم تقاضای وقت اضافه بکنم. رئیسـ وقت خارج از موضوع مجلس نمی‌تواند بدهد راجع بنفت بفرمائید راه و اصلاحات سازمان برنامه باین لایحه مربوط نیست. خلعتبری ـ بنده باید دلایلش راعرض کنم این لایحه مقدمه‌ای داردکه بنده با مقدمة آن موافق نیستم اگر معلوم شدکه یک قراردادی نتیجه نداردپس تصویب آن بی فایده است رئیس ـ همین جا بعقیده بنده یک اشتباهی است این قراردادنیست این اجازه‌ای است که بااین اجازه قرارداد را بعد می‌آورند به مجلس
خلعتبری ـ عرض کنم لایحه برنامه هفت ساله تصویب شد ما بکشاورزان وعده دادیم که بانک کشاورزی می آیدبه همه پول قرض میدهدهرکس بخواهدکشاورزی راترقی بدهدباغ هارازیادکندباوپول می‌دهند. زارعین دیگرسلف فروشی نخواهند کرد درهر شهری درهر دهی بانک کشاورزی خواهدبود الان سه سال گذشته بنده از آقایان هیأت دولت ازآقایان نمایندگان می‌پرسم که هیچ تفاوتی در وضع فعلی و وضع گذشته هست ؟یا نه (یکنفر از نمایندگان ـ بدتر شده) اینجا است که می‌خواستم ازآقای وزیربازرگانی استعلام کنم وعرض کنم جنابعالی نمی‌توانید انکار کنید که وارد در مسأله بازرگانی وتولیدواقتصاد نیستیدبعقیده بنده مردخیلی واردهم هستیدشمابیائیددرپشت این تریبون بگوئیدمایک برنامه صنعتی مثل پاکستان دارنم یامثل یکی ازممالک دیگر اگر آمدیدگفتیدمابرنامه صنعتی داریم برنامه توسعه صنعت داریم بنده بجنابعالی عرض می‌کنم که نداریدبدلیل اینکه بانک صنعتی ازطرف آقایان شصت میلیون تومان فقط بتوسعه صنعت تخصیص می دهدازلحاظ بانکداری بفرمائید آیابنده صحیح می‌گویم ویاغلط می‌گویم ولی میدانیدکه برنامه توسعه صنعت مابرای کشورنداریم وهمینطور جناب آقای وزیرکشاورزی تشریف بیاورند اینجا و بگویند که برنامه کشاورزی داریم وسائل کار آماده و حاضراست و پولی که تخصیص داده شده است بکشاورزی بمصرف توسعه کشاورزی خواهد رسید بنده قبول دارم ولی ایشان روز اول آمدند وگفتند که مااصلا در وزارت کشاورزی برنامه کشاورزی نداریم خودآقیا وزیرکشاورزی گفتندبنده عرضی نمی‌کنم وتاوقتی هم برنامه توسعه صنعت ندارید اگر ماآمدیم یک مبلغ مهمی ازمحل در آمد این لایحه و این قانون که اجازه داده است بشرکت ملی نفت ایران که با شرکت و اشخاص صلاحیت دار صحبت کندوقراردادببنددوبیاوردمجلس بهرحال مااجازه‌ای می‌دهیم وشرکت ملی نفت میرودمذاکرات میکندوبعد قراردادرامیآورد بمجلس بنده عرض می‌کنم اگر منظور این است که شرکت ملی نفت برود قرارداد به بندد بعدازاینکه قرارداد راآوردوخیلی مشکل است رد کردنش مگر اینکه جهاتی داشته باشد ولی اگر قرار باشد پولهائی که ما از این راه بدست می‌آوریم بازنفله بشودودرراه‌های تولیدی خرج نشودنتیجه چه می‌شود؟ قدرت خریدمملکت زیادترمیشود مملکت ماخریداربیشتری ازممالک دیگر میشودپولی که از این طریق بدست می‌آید ازطریق دیگر دودستی تقدیم می‌کنیم بممالکی که با ما دوست هستندآنوقت تورم ایجادمیشودوقیمت هابالا میروددستمزدها زیادمیشودبرای اینکه شما اگر خرج زیادکردید ثمره آن بالارفتن دستمزد وصدمه بکشاورزی وخالی شده دهات و همین وضعی است که الان اقتصاد مارا تهدیدمیکند بنده می‌خواهم عرض کنم علت اینکه موضوع راه مربوط است باین لایحه برای اینست که اگر این کار برای رسیدن به آن مقصودی است که درگزارش کمیسیون است بنده مقدمات فعلی وترتیبات دستگاههای فعلی راکافی برای این مقصودنمیدانم وآقایان این پول هم خرج خواهدشدبدون اینکه درمملکت صنعت وکشاورزی وتولیدترقی و توسعه پیدا کند (دکترعدل ـ این پول نمی‌رود بسازمان برنامه) هیچ فرق نمی‌کند منظور این است که آقایان و بنده باید اطمینان داشته باشیم که بچه طریق مصرف میشودبنده آقا می‌خواهم باجناب آقای دکتراقبال وهیأت دولت صحبت کنم وتذکر بدهم که علت اینکه این وضع فعلی اینطورهست چیست؟
چهار پنج علت دارد یکی اینست مسئول امر اقتصادی این مملکت معلوم نیست کیست اگر هست بیائید بفرمائید و بعهده بگیرید دوم عدم تشخیص احتیاجات اصلی است بر فرعی یا امور فرعی برامور اصلی من یک مثال کوچک می‌زنم ماصد میلیون تومان یا چقدر برای ساختن فرودگاه اختصاصی داده‌ایم بنده عرض می‌کنم فرودگاه برای مملکت لازم است نمی‌گویم لازم نیست فرودگاه رااگر میخواهیدبسازید اگر برای اینست که مسافرازخارج بیشتربیایدمسافرخارجی آمدنش برای ماچه نفعی داردزیادبیایندوزیادبروندخوب اگر فرودگاه برای احتیاجات کشوراست ازساختن فرودگاه مقدم تر یک چیزهای دیگری هست اگر برای این کار می‌خواهید مخارج بیشتری بکنید خوب از امریکائیها کومک بگیرید۱۵۰۰میلیون تومان بما می‌دهند برای ساختن سربازخانه هاوازکمک امریکاواقعاما متشکریم خوب صدمیلیون تومان این را بدهید به صنعت وکشاورزی آیا این تخصیص رانمیدهیم اینجا جناب آقای مهندس شریف امامی تشریف دارند من باب مثال عرض می‌کنم ایشان مهندس هستند یک سدی برای کرج می‌خواهند بسازند شما در روزنامه اطلاعات بخوانیدمی بینیدکه درآن جایک نفرمأمور رسمی سنای آمریکااظهارنظرکرده یک مقاله‌ای نوشته وگفته است از قول شورائی که در آمریکا مأمور مطالعه این کارشده اندکه سد کرج برای امور اقتصادی ایران مفید نیست وبادوژنراتور ۲۵۰کیلواتی و۱۲۵۰۰کیلوات برق تهران را می‌شود تأمین کردخرج سدکرج چقدر است با این ۴۰۰میلیون تومان چکارمی خواهیدبکنید میخواهندبرق وآب تهران راتأمین کنندیک سد دیگر درنظراست ساخته بشودخرجش چقدرمی شودمیگویند ۵۰۰میلیون تومان خوب آقا آن ۵۰۰ میلیون تومان و این ۴۰۰ میلیون تومان نهصد میلیون تومان از این مبلغ چهارصدمیلیون ریالش رابدهیددرکرمان برای ساختن واحداث قنوات درجنوب ایران قریب صدهزارقنات مخروبه است والله اگر سیصدمیلیون تومان خرج قنوات بکنیددرکرمان وفارس درقسمت‌های دیگر دراصفهان ویزد درسیستان من شمال رانمیگویم برای این که بگویندوکیل شمال است فرق نمیکندشمال وجنوب فرقی نداردشما۳۰۰میلیون تومان رابفرستید بفارس
+برای ساختن سدهای کوچک سدهای متوسط احداث قنوات درمکران بجای اینکه این پول بمصرف یک طرح داده شودبجای این که درجیب چندنفربرودبجای این که حق الزحمه وحق فلان داده بشودالبته بیشتربصلاح مملکت است که این پول درتمام مملکت پخش بشودتمام مردم این کشوربایدبرای کسب وصنعت ازاین پول استفاده کنندامااگر دریک جاودوجای این مملکت خرج بشودموجب نارضایتی سایرجاها میشوداین تهران غربش سدکرج شرقش سدلارآخر چقدربرق وآب می‌خواهند آخراین ولایات این دستهای لم یزرع این کویرهای سوزان این هاازوظایف مااست که آبادکنیم والله این هارابایدگفت عوض این که این پولها دریک جاوچندنقطه ریخته بشودکه چندنفرفایده ببرندبایددولت اطمینان بدهدبرنامه‌ای دارد که این پول بین تمام مردم ایران تقسیم میشودپخش می‌شود ووضع زندگی تمام مردم ایران روببهبود میرودبنابراین بنده صریحا عرض می‌کنم برنامه هائی که ماتا الان داریم این برنامه هاتمام مخالف چنین مقصودی است که بنده عرض می‌کنم. رئیس ـ آقای خلعتبری بازراجع به برنامه وراه وبندرصحبت می‌کنید برای آن هم لایحه‌ای هست بعد ازاین لایحه مطرح خواهدشدمجال صحبت درآن جاهست. خلعتبری ـ چشم راجع بنفت صحبت می‌کنم، عرض کنم سیاست اقتصادی مملکت بنظربنده نبایدتنهامتکی بنفت باشد تنها اگر مملکت مامتکی بنفت باشد عرض خواهم کردکه برای مملکت ما چندضرر دارد، مملکت بایددرسیاست نفت وازنفت برای خودش استفاده کند امانباید اقتصادش متکی بنفت باشد برای چه؟
برای این که تجارت نفت دردنیا دراختیارمانیست واگر مالوازم خودمان را در داخله کشور تأمین نکنیم اگر روزی در این درآمدنقصان و عیبی حاصل شد دستگاههای مملکت می‌خوابد آن اشخاصی که وارد امر اقتصادی هستند تقاضا می‌کنم مطالعه کنند و ببینند اگر ما سیاستمان متکی بنفتتنهاشددارای چه مشکلاتی درآینده خواهیم بود بنده اجازه انعقاد این گونه قرادادهاراکه سیاست اقتصادی مملکت متکی بآن باشدیک سیاست عاقلانه وازروی تدبیرنمیدانم وبرخلاف مصلحت مملکت میدانم برای این که پول زیادی از طریق نفت باین مملکت واردمیشودواین پولها بمصرف حقیقی خودش خرج نمی‌شود آنوقت نتیجه این میشودکه درمملکت ماتولید وکشاورزی ترقی نمیکندومادر اختیار دیگران قرارمیگیریم اگر سیاست اقتصادی مامتکی بیک سیاست عاقلانه وازروی تدبیر نباشد ومادام که یک برنامه صحیحی ازلحاظ کشورنباشدمعتقد بتصویب این قبیل قوانین نیستم مگر این که آقایان وزراء وبخصوص آقای نخست وزیرتشریف بیاورند اینجاوبرنامه خودشانرابگویندوبنده رامتقاعدکنند که این وجوه دریک حساب صحیحی برای مصالح اقتصادی کشور بمصرف میرسدمن ازآقای وزیربازرگانی سؤال می‌کنم آقای وزیر بازرگانی شماهیچ مملکتی سراغ داریدکه تمام اعتبار اقتصادیش دست کارشناسان خارجی باشدماچه احتیاجی داریم باین که همیشه اعتبار اقتصادیمان بدست واختیارکارشناسان خارجی باشد این چه فایده‌ای داردکه هی پول بیاوریم وقراردادنفت راتصویب کنیم وتابع نظریات کارشناسان خارجی باشیم خواستندخرج بکنندنخواستند خرج نکنند بنده می‌گویم آقای تجدد مملکت بایدخودش به وزرای مملکت بایدتشخیص بدهند که احتیاجات اقتصادی مملکت چیست ؟ماآدم داریم دراین مملکت مامهندس داریم اشخاص فنی داریم (صحیح است) متخصصین اقتصادی داریم اشخاص بصیرداریم که صدهزارمرتبه بهتر ازخارجیها وازکارشناسان خارجی احتیاجات مملکت راتشخیص می‌دهند ولی باکمال تأسف اختیاراقتصادمابدست کارشناسان خارجی است وآنها هستند ماراباین راهی انداخته اندکه هم ماناراضی هستیم وهم مردم ناراضی هستندوهم خرجهای بیهوده وسنگین می‌کنیم (احسنت)
حالابنده می‌خواهم اگر دولت این اجازه راازمجلس گرفت درآینده کارهای اقتصادی مملکت راخودش دراختیار داشته باشد وتابع نظریات کارشناسان خارجی نشودمملکتی که وارد کننده است وقسمت عمده احتیاجاتش راازخارج واردمی کندوالله مصلحت نیست که تابع نظریات کارشناسان خارجی قراربگیرد باید برای خودراهی بازبکندکه مطیع کارشناسان خارجی نباشدبنده این مطلب راباکمال صراحت عرض کردم وحالا عرض می‌کنم که بنده درنفت تزاقتصادیم اینستکه اگر ازنفت درآمدی برای ما بایدحاصل شود این درآمد بایدبرای اصلاح امور اقتصادی وامور لازم دیگر صرف بشودونبایدمثل حالابطریقی برویم که ازسمت دیگر این پولهائیکه باید بمصرف مملکت برسد ودردرجه اول برای کارهای تولیدی لازم داریم اینراازطریق دیگر بدهیم تمهندسین وکارشناسان خارجی وواردات واجناس غیرلازم وارد کردن این برای مملکت صرف ندارد بنده ازجناب آقای نخست وزیردرخاتمه عرایضم تقاضامی کنم که درتهران یک شورائی تشکیل بدهندوتمام نمایندگان صنوف تهران رابخواهند کارگر. صنعتگر. فلاح. زارع. مالک. تاجر. صاحبان صنایع ورؤسای کارخانجات، بانک دارها، رؤسای بانکها، اینهارا بنشانندوبگویند که مسائل شما چیست احتیاجات شماچیست احتیاجات مردم مملکت رااززبان مردم مملکت بشنوندنه اززبان خارجی اینهاراجمع بکنندوبفهمندکه احتیاجات مملکت چیست آنوقت که احتیاجات راتشخیص دادند البته این قبیل برنامه‌ها صحیح است وآنوقت باید اجرا شودآنوقت احتیاج باضاقه درآمدداریم ودرآمدهاهم براه درست مصرف می‌شود امااگر بصورت فعلی باشدبخدا این قبیل پولها راگرفتن وبیهوده خرج کردن وتلف کردن وازدست دیگر بخارجیها تحویل دادن دیگر هیچ فایده‌ای ندارداین بودعرض بنده (احسنت)
رئیس ـ آقای نخست وزیر
نخست وزیرـ بنده عرایضی که می‌خواستم بکنم خودجناب آقای ارسلان خلعتبری درآخربیانات خودشان فرمودنداین لایحه ایکه تقدیم مجلس شورایملی شد و با کمال دقت وتوجه خاصی درکمیسیون خاص نفت موردمطالعه قرارگرفت بنده اینجا وظیفه خودم میدانم که مجدداازتمام آقایان اعضای کمیسیون صمیمانه سپاس گزاری کنم وخیال می‌کنم که برای اولین مرتبه درمدت مشروطیت ایران اینطوروحدت فکربین اعضای دولت ونمایندگان مجلس بوده است (صحیح است) برای اینکه این لایحه درکمیسیون دقت شدوباتفاق آراء تصویب شدو آقایانیکه درآنجا عضویت دارندالبته درمجلس توضیحات لازم رابعرض آقایان محترم خواهندرساند همانطوریکه درمقدمه لایحه قیدشده است این یک اجازه‌ای است که ازمجلس شورایملی خواسته می‌شود که بشرکت ملی نفت اجازه بدهند که در یک چهار دیواری که تمام مشخصاتش معین شده شرکت ملی نفت اجازه داشته باشد با شرکتهای خارجی و داخلی مذاکره کند برای اینکه قراردادی ببندد که بالنتیجه درآمدی عاید کشور شود. اینرا در حقیقت یکنوع درآمدی می‌شود تعبیرش کرد این یک نوع مالیاتی است بر درآمد و عایداتی است که برای خزانه مملکت تهیه می‌شود بنده خیال می‌کنم که لازم به توضیح نباشد این اجازه این تحصیل عایدات بهیچوجه با کارهای دیگر مثل سازمان برنامه و غیره نباید تماس داشته باشد تقاضا می‌کنم که از نابع زیرزمینی مملکت استفاده بشود و عایداتی جمع آوری کنیم و آن عایدات را بدردهای زیادی که جنابعالی تذکر دادید و همه میدانیم برسانیم راجع بسازمان برنامه فرمایشاتی فرمودید بنده یکدفعه هم در کمیسیون بودجه بعرض آقایان رساندم سازمان برنامه یک قانون و مقرراتی دارد که خود آقایان تصویب فرمودید تمام این طرح هائی که اجرا می‌شود تمامش اول می‌آید در کمیسیون برنامه و آنجا تصویب می‌شود و بعد عمل می‌شود اگر طرحی را نمی‌پسندید و قابل اجرا نیست خوب آقایان در کمیسیون مطرح بفرمائید در کمیسیون توضیح بخواهید و اگر قانع کننده نبود تصویب نفرمائید این برای بنده درست نیست که سازمان برنامه یک کارهائی دارد می‌کند و یک کارهائی هم هست که شاید حالا با عجله‌ای که همه داریم و حق هم داریم بنظرمان شاید مفید نباشد و کارهای اساسی در همه جای دنیا مطالعاتی می‌خواهد و از این مطالعات به آسانی نمی‌شود گذشت یک جائی با عجله می‌آیند میسازند و بعد معلوم می‌شود که اصلا بیخود بوده هم وقت تلف شده و هم مقداری پول به هدر رفته است پس بهتر است یک قدری بیشتر طول بکشد تا نتیجه بگیریم در هر صورت سازمان برنامه یک اعتباری دارد که آن اعتبار معلوم است این لایحه یعنی تحصیل اجازه برای پیدا کردن یک پولی و یک عایدات دیگر است این بهیچوجه با سازمان برنامه و اقداماتی که سازمان برنامه می‌خواهد بکند مربوط نیست انشاءالله پول که تحصیل شد و توانستیم عایدات خزانه را از این راه زیادتر کنیم آنوقت انشاءالله وقتی که مطرح شد بنده استدعا می‌کنم از آقای ارسلان خلعتبری که در آن موقع تذکر بفرمائید البته آنوقت تشریف دارند
(یک نفر از نمایندگان ـ بفرمائید اگر تشریف داشتند) نخیر البته تشریف می‌آورند چون ایشان از نمایندگانی هستند که مورد توجه خاص اهالی مازندران هستند و اطمینان دارم که تشریف می‌آورند و در آنموقع تشریف خواهند داشت ولی فعلا همانطوریکه آقای رئیس محترم مجلس شورایملی تذکر فرمودند این لایحه اجازه‌ای است در یک چهاردیواری معین شرکت ملی نفت که برود مذاکراتی کند و هر وقتی هم که یک قراردادی تنظیم کرد باز می‌آید اینجا بحث می‌کنیم و صحبت می‌شود و به تصویب مجلس می‌رسد بنابراین بنده خیال می‌کنم اصل موضوع مطرح نیست سازمان برنامه هم قانون خاصی دارد که خود آقایان تصویب فرموده‌اند هر طرحی که هست آقایان خودتان تصویب میفرمائید ما هم اجرا می‌کنیم اگر هم صلاح ندانستید خوب تصویبش نمیفرمائید ولی وقتی تصویب فرمودید دیگر چه ایرادی دارید؟ رئیس ـ آقای تیمورتاش تیمورتاش ـ عرض کنم هنگامیکه امروز صبح بنده برای اسم نویسی به مجلس آمدم دیدم که جناب آقای ارسلان خلعتبری یعنی یکی از افرادیکه بنده کمال علاقه و احترام را به ایشان دارم (یکنفر از نمایندگان ـ همه مجلس دارند) ایشان در ستون مخالف اسم مرقوم فرموده‌اند یکقدری ترسیدم چونکه بنده به روشن بینی و صراحت لهجه ایشان و همچنان بآن فصاحت و بلاغتی که خاص ایشان است مؤمن و معتقدم خیال کردم که ما چه خبط و خطائی کردیم که احیانا دچار یک چنین آفتی شدیم که جناب ارسلان خلعتبری باشد خوشبختانه عرایضی را که بنده می‌خواهم بکنم مباینتی با فرمایشات ایشان
+ندارد و این موجب کمال خوشوقتی و خشنودی بنده است گویا اصلا هر زمانی که صحبت نفت پیش میاید و این خون سیاوش مجددا بجوش می‌آید بنده بی اختیار بایدعرض اندامی بکنم واظهاروجودی بکنم (یکنفرازنمایندگان ـ مسبوق بسابقه است) بلی سابقه بسیار بدی است خدا نصیب آقا نکند عرض کنم متأسفانه بعضی اوقات عرایض بنده ملال حاصل می‌کند. وبعضی اوقات هم پند می‌دهد، بنده آنچه را در این زمینه وظیفه خودم میدانم عرض می‌کنم خوشبختانه باید این رابنده اذعان کنم واعتراف کنم که دولت حاضر ازشخص جناب آقای نخست وزیرگرفته تاسایرآقایان محترمی که دراین کارمشارکت داشته اندوباماهمکاری کرده‌اند ازاین اظهارات ملالی ندارندچه ایشان حسن نیت دارندوبایدازاین حسن نیت وازاین تفاهمی که بین دولت ونمایندگان شماآقایان که درکمیسیون نفت بودندبنده تشکرکنم همچنین ازخودشرکت ملی نفت جناب آقای انتظام وآقای فؤاد روحانی وکسانی که مارا ارشاد کردند و راه نشان دادند و توضیحاتی دادند بنده سپاسگزاری می‌کنم اگر بخاطر داشته باشند هنگامی که این لایحه مقدمه مذاکراتش بودبنده چه درجلسات خصوصی وچه درهنگامی که پاره‌ای ازجرایدازبنده سؤال کردندباکمال صراحت همانطوریکه مبنای همیشگی من است گفتم که من مخالفم وتاهرجائی که مقدورم باشددراین مخالفت ایستادگی می‌کنم برای اینکه عقیده مند بودم و هستم که نفت یکی از بلایائی است که هر موقع ملت ایران بآن دست زده است جز بدبختی وفلاکت وبیچارگی چیزی عایدش نشده است برای اینکه بحکم تجربه تلخ ملی وشخصی میدانم که نفت ثروت هنگفت سرشاری است که بدبختانه چشم طمع بسیاری باو دوخته شده است برای اینکه میدانم وشماآقایان هم میدانید که یکی ازمؤثرترین ووسیعترین مواهب خدائی که بدبختانه بطوربسیاربدی درآمده همین بوی گند نفت است. بدین ملاحظات بنده موافق نبودم ولیکن هنگامی که درکمیسیون نفت رفتم دیدم وشنیدم وامروزبعنوان موافق صحبت می‌کنم وچونکه هیچوقت هم کسی نیستم که موافق بنویسم ومخالف صحبت کنم ویامعکوس، آنچه می‌گویم ازصمیم قلبم است، آقایان ما کسانیکه بحکم وظیفه‌ای که شمابرای ما تعیین فرمودید در این کمیسیون شرکت کردیم بهیچوجه من الوجوه تا حدی که مقدور و ممکن است نگذاریم که دست شخصی بدامان ناموس ملت ایران همین قانون اساسی درازشود. این مأموریت اولیه‌ای بودکه شماآقایان بمادادیدومابهیچ وجه نمی‌خواستیم عملی انجام شودکه خدای نکرده حتی تعبیروتفسیرشودکه برخلاف نصوص ومصرحات اصول قانون اساسی دومین حربه واسلحه وابزارکاری که مادردست داشتیم آن چیزی است که فرنگی میگویدبن سانس یعنی شعور عادی یعنی عقل ومعمولی یعنی عقل پیش پاافتاده یعنی ادارک متدوال و هیچ وهیچ وهیچ ما واقعا گریزان بودیم از اینکه دچار آن پیچیدگیهای مخصوص کلمات فنی واصطلاحات غامض ویکقدری گیج کننده‌ای بشویم که چه بسا درلابلای آنهاهزاران بلاخفته باشدماواقعا نمی‌خواستیم ترتیبی پیش بیاید که مثل پاره‌ای از قراردادهای گذشته چیزی را که مامی نویسیم فکر کنیم که خودمان هم نتوانستیم بفهمیم. من تصورمیکنم روحیه کمیسیون نفت را در دوکلمه بشودتلخیص کرد: آقایان مایکعده‌ای بودیم نشسته بودیم آنجا باهمان عقل وشعور وفکرمتداول نه باکلمات فنی وپیچیده ودرهم، یک مالی داشتیم می‌خواستیم به بینیم چکارکنیم آقایان عرض کردم که مایک مالی داشتیم برای اینکه عقیده مندهستم که مال ملت ایران مال ماست وهمان دلسوزی راکه نسبت بماوخودمان داشتیم نسبت بمال ملت ایران داشتیم، پس مال خودمان بود، آمده بودیم نشسته بودیم باهمان دلسوزی که برای خانه خودمان برای ملک خودمان برای آب خودمان داشتیم می‌خواستیم ببینیم بااین چکنیم، وباز هم تکرارمیکنم که دولت هم دراین معامله منتهای حسن نیت رابخرج دادوبهیچوجه نه دندان گردی کرد ونه اشکالتراشی کرد (عمیدی نوری ـ صحیح است) وخواست روحیه ما را که یقین دارم روحیه خودش هم بود چنانکه یکی از دوستانهم درکمیسیون گفت شأن مانیستکه یکی دیگری راوطنخواه ترازدیگری تشخیص بدهد (صحیح است) وبهمین ترتیب عمل هم شد، وقتیکه اساس مطلب تمام شدواین موضوع بوجودآمدمادرمقابل دوتاکنسپسیون، دوتافکردوتاعمل قرارداشتیم یابایدمنفی بشویم یامثبت، بنظرمن عمل منفی ومنفی بافی راملت ایران بلایش رازیادکشیده وزیاددیده است که حاصل این منفی بافیهاچیست وچطورمادراثر این منفی بافیها تا کنار پرتگاه قرارگرفتیم ماهم اشخاصی نبودیم که منفی باف باشیم پس مثبت فکرکردیم وچون مثبت فکرکردیم عقیده مان این بود که باید از این گنج شایگان، از این ثروت خداداد استفاده کنیم، همانطوریکه ارسلان خلعتبری فرمودخطای محض استکه تصورشود ملت ایران بایدیاجتی می‌توانداقتصاد خودش رابرپایة نفت قراربدهدبرای اینکه نفت برای ملت ایران هیچوقت جز وسیله‌ای برای نیل بترقی واصلاحات وپیشرفت کارش چیز دیگری نبایدباشد اگر هرکسی چز این تصورکندکه پایه اقتصادیات مابایدالی الابدبرمبنای نفت قراربگیرد بخدای احدوواحداشتباه کرده است
(یکی ازنمایندگان ـ فعلاکه اینطوراست) ومن که کلمه اشتباه را می‌گویم برای اینستکه مردی هستم بانزاکت وکلمه دیگری نمی‌گویم وقتی قراربراین شدکه استقاده کنیم ومثبت باشیم وکاری کنیم که واقعا این گنج شایگان مورداستفاده واقع بشودبازدوتزپیش می‌آید، دونظر پیش می آیدیکی اینکه اگر مداربراین است به بینیم دولت اگر بندهائی بردست وپایش دارد وبرای اینکه برودمذاکره کندونتیجه این مذاکرات راعلی ای حال بمجلس بیاوردواین بندها رابازکنیم این توفیق نصیب ماشد درواقع می‌توانم عرض کنم که خود آقایانهم باهمان حسن نیت این تزاساسی راقبول کردند. پس چه داعی داردکه مابرویم زحمت بکشیم وقانون نفتی بوجودبیاوریم وبندهائی که بردست وپای دولت هست بازکنیم، اوبرودخودش صحبتش را بکند، حرفش را بزند وحاصل رابردارد بیاورد تقدیم مجلس کند یا رد شود یاقبول شوداگر قبول شد فبهااگر ردشداین موضوع منتفی است ولی آقایان اجازه می‌خواهم دراینجا قدری توضیح عرض کنم، بوضیحاتی که خودماراقانع کردوآن اینستکه اگر قرار براین باشدکه باهرفردی که میآیدماداستان عشق راازسربگیریم وراجع بهرجزئی ازاجزاء واردبحث ومذاکره بشویم نه تنهامثنوی هفتادمن کاغذ شود بلکه چه بسا لابلای این جزء‌ها اصول یکقدری از دست برود آقا بنده غلط کردم، اصلابنده بانزاکت نیستیم عرض کنم این جا یادداشتهای مختلفی رسیده است راجع باین نزاکت بنده اصلا با نزاکت نیستم بنابراین گفتیم که لازم است یک قالب بندی دیگری بوجود بیاید وچهاردیواری‌های مختلفی در دست باشد که مسی که می آیداین قانون رابدهنددستش بگویند بر مدار کدام یک ازاین فصول وتحت کدام یک از این شرایط می‌خواهی با ما واردصحبت شوی؟
اگر این فصول راقبول داری بیاوارد صحبت بشو واگر نداری هیچ این تز راماقبول کردیم بدلیل اینکه این راعقیده مندیم که بعدازاین ایران ازحالت نوعی ارمونو پول و انحصاردرکار فقط بیرون می‌آید یکی ازهدفهای اساسی این قانون آقایان استدعا می‌کنم توجه باین بفرمائید ایجاد کنکورانس ایجاد رقابت است، بنده قبل ازاین که ازاین کلمه بگذرم ناگزیرم یک کلمه‌ای رابعرض برسانم وآن اینستکه ملت ایران درطی تاریخش ثابت کرده است که هیچوقت وهیچگاه عهدشکن نیست منظور از ایجاد کنکورانس این نیست واین نخواهدبودکه ماآنگاژمان‌ها و تعهداتی که نسبت بدیگران داریم بخواهیم آنها رازیرپا بگذاریم ویا اینکه خدای نکرده موجب واسباب زحمت بشویم می‌ترسم اگر دراین زمینه بیشترصحبت کنم هم تحت تأثیر احساسات قرار بگیرم وهم اینکه سخن بدرازا بکشد. بنابراین فقط بهمین یک بیت اکتفامیکنم ‹‹ ندیدی که چون گربه عاجز شود برآردبچنگال چشم پلنگ ›› این برای این بودکه گربه راعاجز کردندبرای این بودکه انواع ظلم وستم وشقاوت را درباره اش کردند و آنهم آن چیزی که می‌توانست کردوخوب هم کردبنده این جا ناگزیرم چندکلمه‌ای راجع بصنعت نفت واهمیتی راکه برهیچیک ازآقایان پوشیده نیست و راجع بنکته خاصی ازاین اهمیت عرضی بکنم وآنهم اینستکه چه بسا بدبختانه دراین دنیا یکی ازصنایعی که درهم آمیختگیش یابقول فرنگیها انتردپاندانس یعنی مداخل درمنافع یکدیگرش بحد اتم واسداشت صنعت نفت است. آقایان، نفت، صاحبان نفت متأسفانه در این دنیای کنونی دستهایشان بوی دستهای هم فشرده است وبسیاری ازکارهائیکه که میخواهندمیکنندولی ازطرف دیگر بیداری ملتهاوآن قیامی که مثل مفروفی است میگویدخدایا غرقش کن منهم رویش موجب شده است که منافع همان آقایان هم تعدیل پیدا کند بفهمندکه شکم گرسنه نمی‌تواند ناظر بر این باشد که خونش، روحش، زندگیش را ازدستش بگیرند واو ساکت بنشیند. بنابراین خواه و ناخواه آقایان موضوع نفت ازحالت فعلیش دارد خارج می‌شود واین رابایدعرض کنم که یکی ازمفاخرما ایرانیهااینست که دراین زمینه کوشش کردیم که عواید بهتر وبیشتری نصیب خودمان شود ولیکن نکته‌ای را هم که نباید مسکوت گذاشت اینستکه شایداصولااساس فکر، نحوه بهره برداری ازنفت فرق کرده باشدـ یک زمانی اساس برتصفیه بودودنیانفت تصفیه شده می‌خواست امروزبعلت اینکه هریک ازمشتقاتش یک منافع سرشارصنعتی داردوهمچنین بعلتهای کار وبوجودآوردن کار درکشورهای دیگر ممالک بیشتر مایل هستندکه نفت خام داشته باشند ونفت خام به آنها فروخته شود، باین ملاحظه ماخیلی امیدوار هستیم که این کنکورانس و رقابتی که عرض کردم زیادتربشود، چون کشورهائی مثل ایتالی وژاپن وپاکستان وغیره حاضرندبیاینداینجا باماکارکنندومشارکت کنندونفت رااستخراج کنندونفت خام راوچنانچه اگرما هم بخواهیم درتصفیه نفت باآنها مشارکت کنیم نفت خام وتصفیه شده راحمل کنند بکشورهای خودشان
+مادر این قانونی که دیدیم وبررسی کردیم سه اصل کلی دعایت شده یکی مالیات یکی جریتانه ویکی هم پذیره ـ پذیره کلمه‌ای است که ازاستاد محترم ومعظم جناب آقای دولت آبادی داریم که واقعاایجادشده است دراین کمیسیون نفت منظور هم این بودکه آن سرقفلی که اول بودوچه بساکه ناظربرپاره‌ای ازمواد وقوانین مختلفه‌ای میشدکه ازآن می پرهیزیم ـ ماامیدوار هستیم که مالیات وجریبانه و پذیره‌ای که می‌توانیم دریافت کنیم وهمچنین بامشارکتی که خواهیم داشت ازپنجاه درصد معمول ومتداول بیشترسهم داشته باشیم واین بنظربنده خدمتی است که دولت ایران اول بملت خودش کرده است وچه بسا بعدا بدنیاکرده باشد.(صارمی ـ این بیسابقه است؟ این برای اولین دفعه است؟) البته صحبت هائی شده بودوبنده این شعری راکه برای آن گذشته بودم ناگزیرم حالاعرض کنم ‹‹ مهلتی بایدکه تاخون شیرشد. ›› برای رهادی ازپنجاه پنجاه هیلی وقت خیلی صحبت، خیلی کومک اجازه بدهید عرض کنم خیلی هم گذشت لازم است دریکی دومورد شماآن گذشتهارانکنیددرموازد عدیده نمی‌توانیم ازآن استفاده کنیم ولی باین صورت آسانی که مقرر می‌شود خیال می‌کنم نشودکه نتیجه گرفت ـ بدبختانه بمن گفته‌اند که سه دقیقه بیشترازئقت من نمانده است واین مورد کمال تاسف بنده است ومع الوصف چون بنده همیشه مطیع بوده‌ام عرضی ندارم وامندوارم که ازاین سه دقیقه تجاوز نشود. نکته دیگری که دراین لایحه دقت رعایت شده است آقایان، تقسیم بندی کشوراست، تقسیم بندی کشور باین معنی بعدازاینکه از مراحل عدیده اکتشاف واستخراج موقتی گذشت وقتی که بمرحله بهره برداری تجاری رسید هیچ عامل خارجی پیش از هزار کیلو متر مرتع نخواهدداشت قیاس کوچکی این قسمت با مساحتی که امتیازات گذشته داشته‌اند کافی است نشان بدهد که تفاوت ره ازکجاست تابکجا بنده چون وقتم زیادنیست ازبسیاری از مطالب می‌گذرم فقط می‌خواهم دونکته را بعرض آقایان محترم برسانم ـ یکی اینکه من شدیدا وحقیقتا مخالف با اکزاراسیون ومبالغه هستم ـ یکی ازبزرکترین خبطهاواشتباهات ما ایرانیان این است که اغلب بسیاربیش ازآنچه که بتوانیم ومقدرتش راداریم وعده می‌دهیم، این وعده هارامردم بیچاره حق دارندکه آویزه گوششان کنند ووقتیکه نرسیدندبرماملامت کنند وبلکه لعنت کنند. بنابراین مبالغه نکنیم صحبت از هزارمیلیون دلارهزاروپانصدمیلیون دلار بود اینجاست که منخواستم عرض کنم: مدتی این مثنوی تأخیرشدـ مهلتی بایدکه تا خون شیرشدـ من امیدوارهستم که یک ملتی اقتصادیات خودش رادرپرتو درآمدنفت بجائی برساندکه هزاریاهزاروپانصدمیلیون دلار درآمدداشته باشدولیکن اگر کسی تصورکند درظرف یک سال ودو سال؟ یکماه ودوماه وپنجسال این کارمقدوروممکن است من ازحالاصریح عرض می‌کنم که اشتباه کرده است وگفتن امروزش به ازندامت فرداست که چرا گفتم دوم عرضی که داشتم اینست که ملتهای وفت آقاین محترم، که من یقین دارم همه آقایان بیش ازمن دراین باب دقیق هستندهنگامی خواهدبودکه این قالب ریزیها بمنصه ظهوربرسد وبوجودبیاید. بحث مواد مختلفه بعنوان موافقت نامه یافلان کس یا فلان کس بساحت مقدس شماآقایان عرضه می‌شود. اینست که شمایعنی گوش و چشم ملت ایران بیدارباشید. آنجاست که بایدواقعاموراازماست بکشیدآنجاست که بایدببینیدواقعا منافع ماچطور اقتضامی کندکه رأی بدهید. دراین باره دیگر عرضی ندارم. رئیس ـ رأی گرفته میشودبوروددرموادآقایانی که موافقندقیام کنند (اکثربرخاستند) تصویب شد. ماده ۱ مطرح است قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۱ـ بمنظورتسریع درتوسعه عملیات تفحص واکتشاف واستخراج نفت درسراسر کشور وفلات قاره باستثنای آن قسمت ازاراضی که طبق قراردادفروش نفت مصوب ششم آبانماه ۱۳۳۳ بعنوان حوزه عملیات کنسرسیوم تعیین گردیده است وهمچنین بمنظور توسعه سریع عملیات تصفیه وحمل ونقل وفروش کلیه نفتیکه در خارج ازحوزه عملیات کنسرسیوم بدست خواهد آمد در سراسر کشور و نیز درخارج از کشور بشرکت ملی نفت ایران اجازه داده میشودکه طبق اصول وشرائط مندرج دراین قانون عمل نماید.
تبصره ۱ـ منظور ازکلمه ‹‹ نفت›› دراین قانون عبارتست از نفت خام ـ گاز طبیعی ـ اسفالت وکلیه هیدروکاربورهای مایع اعم ازاینکه بحالت طبیعی یافت شودویابوسیله عملیات مختلف ازنفت خام و گاز طبیعی جداشود ونیز هرفرآورده مهیای استفاده یانیمه تمامیکه ازموادمزبور بوسیله تبدیل گاز بمایع یاتصفیه یاعمل شیمیائی یا هر گونه طریقه دیگری اعم ازآنچه اکنون معمول است وآنچه درآینده معمول شودبدست آید. تبصره ۲ـ منظوراز‹‹عامل›› دراین قانون هرشخص یاسازمان مشترک ویادستگاه مختلطی است که درحدود مقررات این قانون مجاز باجرا واداره عملیات صنعت نفت باشد.
تبصره ۳ـ منظور از‹‹ شخص ›› دراین قانون هرشخص طبیعی یاحقوقی می‌باشد ولی این عنوان بشرکت ملی نفت ایران وشرکتهای فرعی آن اطلاق نمی‌گردد. عنوان شخص بدستگاههای مختلطی هم که ازطرف دوشخص یابیشتر تواما ایجاد شود اطلاق می‌گردد بدون اینکه دراثراین اختلاط عنوان شخصیت حقوقی جداگانه‌ای بوجودآید. تبصره ۴ـ منظوراز‹‹سازمان مشترک›› دراین قانون هرمؤسسه ایستکه قسمتی ازآن متعلق بیک شخص وقسمت دیگر آن متعلق بشرکت ملی نفت ایران باشد.
تبصره ۵ ـ منظور از ‹‹ دستگاه مختلط ›› دراینقانون هردستگاه عاملیتی استکه شرکت ملی نفت ایران ازیک طرف ویک یاچندشخص ازطرف دیگر توأما ایجادنموده باشند بدون اینکه دراثراین اختلاط شخصیت حقوقی جداگانه‌ای بوجودآید. تبصره ۶ـ منظوراز‹‹ پذیره ›› در این قانون وجهی استکه هنگام عقدقراردادهای مربوط بتفحص واکتشاف واستخراج نفت بایستی برطبق مقررات مربوط باین قانون درظرف مدتیکه درقرارداد تصریح خواهدشد ازطرف عامل بشرکت ملی نفت ایران پرداخت شود. رئیس ـ درماده اول کسی اجازه نخواسته ـ رأی گرفته می شودبماده اول آقایانیکه موافقندقیام کنند (اکثربرخاستند) تصویب شد. ماده دوم مطرح است (بشرح زیرقرائت شد) ماده دوم ـ شرکت ملی نفت ایران می‌تواندبمنظور اجرای مقررات این قانون باهرشخصی اعم ازایرانی وخارجی که صلاحیت فنی ومالی اومحرزشده باشد مذاکره وهرگونه توافقی راکه مقتضی بداند براساس مقررات ومصرحات اینقانون وسایر شرائطیکه مخالف باقوانین کشورنباشد بعمل آورده وموافقتنامه مربوطه راتنظیم وامضاء وبهیئت وزیران تقدیم نماید که درصورت تأیید برای تصویب بمجلسین تقدیم گردد. موافقتنامه هائیکه باین طرز امضاء بشودپس از تصویب مجلسین وازتاریخ تصویب مزبور قابل اجراخواهدبود رئیس ـ درماده دوم کسی اجازه نخواسته رأی گرفته می شودبماده دوم آقایانیکه موافقندقیام بفرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شد. ماده سوم قرائت می‌شود (بشرح زیرخوانده شد) ماده سوم ـ هیچ عاملی نمی‌توانداجرای بعضی یاکلیه عملیات مربوطه رابپیمانکاری واگذار نماید مگر آنکه قبلاجلب موافقت شرکت ملی نفت ایران رابنمایدودرهرحال این موافقت رافع مسئولیت تام وتمام عامل خواهدبود.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود بماده سوم آقایانیکه موافقندقیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده چهارم قرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد)
ماده ۳ـ درمورداتباع خارجه اجازه عاملیت یاواگذاری عملیات بپیمانکار فقط درمواردی ممکن است داده شود که بموجب قوانین جاریه وسازمان اقتصادی کشور خارجی مربوطه اتباع ایرانی مجاز باشندکه درکشور مزبور بطورکلی مبادرت بفعالیتهای اقتصادی ومخصوصا عاملیتهای موضوع این قانون بنمایند. رئیسـ رأی گرفته می‌شود بماده چهارم آقایانیکه موافقند قیام فرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شد ماده پنجم مطرح است (بشرح زیرقرائت شد) ماده ۵ـ شرکت ملی نفت ایران می‌تواندبمنظور اجرای عملیات تفحص واکتشاف واستخراج اراضی کشور وفلات قاره رابجز ناحیه موضوع قانون قرارداد فروش نفت مصوب ششم آبان ۱۳۳۳ ببخشهائی تقسیم کند که مساحت هریک حداکثر ازهشتادهزار کیلو متر مرتع تجاوز ننمایدشرکت می‌تواندازبخشهای مزبور آنچه راکه مقتضی بداند ازنظر اجرای عملیات مقرردراین قانون آزاد اعلان نموده ونسبت به آن پیشنهاد انعقاد قرارداد بپذیردولیکن بایستی درکلیه اوقات معادل اقلا یک سوم مجموع اراضی قابل استفاده و فلات قاره قابل استفاده بعنوان ذخیره ملی باقی بماند شرکت در هر موقع می‌تواند درتعیین حدود بخشها ونیز درمورد آزاد یا بسته بودن بخشهاتجدید نظر کندولی هرگونه تصمیمی درباب تعیین یاتغییر حدود وآزادویا بسته بودن بخشها بایستی اقلاسه ماه قبل از تاریخ اجرای تصمیم اعلان شود واین گونه تصمیمات تأثیری درقراردادهائی که قبلا منعقد شده باشدنخواهدداشت. هرقسمت از اراضیکه طبق بند ج وبندهای ‹‹ و››و‹‹ ز›› ماده ۸ بشرکت ملی نفت ایران مسترد شودبسته تلقی خواهدشد تاموقعیکه شرکت ملی نفت ایران مجددا آنرا آزاد اعلان کند. پیشنهادهائیکه برطبق این قانون درمورد یک بخش یاقسمتی ازآن درظرف شصت روز از تاریخ صدور اعلان شرکت ملی نفت ایران بشرکت تسلیم شود بدون رعایت تقدم و تأخر تاریخ وصول مورد توجه قرار خواهد گرفت رئیسـ درماده پنجم هم کسی اجازه نخواسته است رأی می‌گیریم باین ماده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده ششم مطرح است وقرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد)
+ماده ۶ ـ شرکت ملی نفت ایران باید در هر یک از سازمانهای مشترک یادستگاههای مختلط لااقل بمیزان سی درصدسهیم باشد
رئیس ـ دراین ماده هم کسی اجازه نخواسته است. رأی گرفته می‌شود باین ماده آقایانی که موافقندقیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده هفتم مطرح است وقرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد) ماده ۷ـ درموردسازمانهاش مشترک یادستگاههای مختلطی که سهم شرکت ملی نفت ایران پنجاه درصدیا بیشتر باشدشرائط عملیات بشرح زیرخواهدبود: الف ـ هیچ سازمان مشترک بادستگاه مختلطی نمی‌تواند مجموعا بیش از شانزده هزارکیلومتر مربع دریک بخش درزمان واحددراختیارداشته باشد.
مجموع سهم نسبی هریک ازطرفهای شرکت ملی نفت ایران در یک بخش درزمان واحد حداکثر هشت هزارکیلومتر مربع می‌باشد. چنانچه طرف شرکت ملی نفت ایران مشارکت پنجاه درصد یا بیشتر شرکت ملی نفت رابپذیرد ودریک سازمان مشترک یادستگاه مختلط لااقل دارای سهم نسبی چهارهزارکیلومتر بشود نسبت بچهارهزارکیلومتر مربع بقیه می‌تواندازطریق مشارکت یا عدم مشارکت موضوع ماده ۸ عمل کند. ب ـ سازمان مشترک بادستگاه مختلط موظف است درهربخشی که درآن عمل میکندحداکثر تاپایان سال چهارم پس ازتاریخ قرارداد حفر لااقل یک چاه نفت را درناحیه واگذاری شروع کندوعملیات حفاری راپس از شروع مداوما باسرعت معقول وبر طبق اصول متداول صنعت نفت ادامه دهد. چنانچه درپایان سال دوازدهم بعدازتاریخ قرارداد عملیات سازمان مشترک یادستگاه مختلط درناحیه مزبور بمرحله بهره برداری تجارتی نرسیده باشدسازمان یا دستگاه علاوه براینکه ناحیه مزبور رابشرکت ملی نفت ایران مستردخواهدنمود مشمول هر گونه ضمانت اجرائی که بموجب ماده ۱۵ مقرر میشودنیز خواهدگردید. ج ـ درظرف مدتی که ازده سال از تاریخ قرارداد تجاوز نخواهدکرد سازمان مشترک یا دستگاه مختلط نصف مجموع مساحت واگذاری طبق آن قراردادرا دریک یاچند نوبت بطریقی که شرکت ملی نفت ایران مناسب بداند تشرکت مزبور مستردخواهدنمود. قطعات استردادی از لحاظ تعداد وعرض وطول بایدازنظر عملیات صنعت نفت قابل استفاده باشد. دـ مدت اصلی قرارداد درمورد هرناحیه حداکثر بیست وپنج سال ازتاریخ شروع بهره برداری تجارتی درآن ناحیه خواهدبود ولی ممکن است مدت قرارداد بدرخواست هریک ازطرفهای شرکت ملی نفت ایران حداکثر برای سه دوزه پنج ساله تمدیدشود. دردوره پنج ساله اول برطبق شرائط مدت اصلی عمل خواهدشد ولی دردو دوره بعد بایستی شرائط ومزایا واوضاع روز درموقع تمدید درنظر گرفته شود هـ درظرف مدتی که بموجب این قانون اجازه تفحص و اکتشاف واستخراج به یم سازمان مسترک یادستگاه مختلط داده میشودعملیات مزبور درناحیه مربوطه منحصر بسازمان بادستگاه نامترده خواهدبود
رئیس ـ آقای خلعتبری خلعتبری ـ اینجابنظر بنده اینطورشدکه برای تمدید قرارداد سه دوره پنجساله پیش بینی شده ـ دوره پنجساله اول برطبق شرایط اصلی خواهدبود یعنی خودبخود باهمان شرایط تمدید می‌شود ودردودوره بعد که دهسال باشد نوشته است بایستی شرایط ومزایاواوضاع روز درموقع تمدید درنظر گرفته شود البته بنده همچو می‌فهمم که مسلما موافقت بعدی لازم است وبایدبا توافق باشدواگر توافق حاصل نشد دیگر نمی‌توانند عمل کنند (صحیح است) (عمیدی نوری ـ همینطوراست) دیگر بنده عرضی ندارم
رئیس ـ آقای مخبر کمیسیون مخبر (مشایخی) ـ بنده درموقعیکه کلیات مطرح بود درنظر داشتم بطور کلی راجع بروشی که درکمیسیون اتخاذ شد واینکه شأن نزول این قانون چیست صحبت هائی بکنم ولی خوشبختانه دیدم که آقایان نمایندگان محترم رداین موضوع وقوف واطلاع کافی دارند ومطالعاتشان کافی است وسزاوار نیست که وقتشان راتلف کنم (صحیح است) (احسنت) اینستکه ازاین موضوع صرفنظر می‌کنم فقط راجع بموضوعی که جناب آقای ارسلان خلعتبری تذکر فرمودند وخودشان جواب خودشان رادادند تأیید می‌کنم وآن اینستکه مدت این قراردادومشارکت ۲۵سال است، یک دوره پنجساله برطبق شرایط ومقررات اصلی تمدید می‌شود که دو دوره پنجساله می‌شود، بعدمتناسب بامزایا ومقتضیات زمان خواهدبود که اگر مقتضیات زمان ومزایای روز بیشتربود البته برآن اساس تمدید خواهدشد. بدیهی است اگر جلب موافقت نشد تمدیدی نخواهد شد. وهیچ تردیدی نیست که درهرموقعی مجلس شورای ملی ایران توجه خواهدداشت که حداکثر مصالح ومنافع ملت ایران تأمین شودوامیدواریم که ازتاریخ شروع تاپایان دوره بهره برداری مصلحت ملت ایران تأمین شده باشد ودرواقع نفت راه سعادت و عمران وآبادی کشورباشد ودرخاتمه عرایضم عرض می‌کنم که دراینجا یک کلمه مربع حذف شده که اصلاح می‌کنم که سهم نسبی چهارهزارکیلومتر می‌شود چهارهزارکیلومربع وخیلی خوشوقتم که همه آقایان خیلی خوب میدانند وتوجه دارند. رئیسـ رأی گرفته می‌شود بماده ۷ آقایانی که موافقند قیام فرمایند. (اکثر برخاستند) تصویب شد.
ماده ۸ مطرح است وقرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد) ماده ۸ ـ درمورد سازمانهای مشترک یادستگاههای مختلطی که سهم شرکت ملی نفت ایران کمتر از پنجاه درصد باشد ونیز در مواردی که قرارداد باشخصی بدون تشکیل سازمان مشترک یا دستگاه مختلط منعقد شده باشد شرائط عملیات بشرح زیرخواهدبود: الف ـ شخصی که برای انجام عملیات تفحص و اکتشاف و استخراج با شرکت ملی نفت ایران سازمان مشترک یا دستگاه مختلطی تشکیل می‌دهد و یا بدون تأسیس سازمان یا دستگاه مزبور طرف قرارداد واقع می‌شود باید مبلغی یکجا بعنوان پذیره اضافه بر حق الارض مذکوردربندالف ماده ۹ بشرکت ملی نفت ایران درموقع عقد قرارداد بپردازد. شرکت ملی نفت ایران میزان پذیره مزبور را درهرمورد مخصوصا اینکه قرارداد براساس مشارکت یاعدم مشارکت تنظیم گردیده وسایر عواملی که درمورد حق الارض بشرح مذکور دربندالف ماده ۹ باید رعایت شود تعیین ودرقرارداد قیدخواهدنمود. ب ـ هیچ سازمان مشترک یادستگاه مختلطی نمی‌تواند مجموعا بیش از۹ هزار کیلومترمربع دریک بخش درزمان واحددراختیارداشته باشد. مجموع سهم نسبی هریک ازطرفهای شرکت ملی نفت ایران ونیز مجموع مساحتی که درغیر مورد مشارکت ممکن است بیک عامل واگذار شود در یک بخش درزمان واحد از شش هزارو پانصد کیلومتر مربع تجاوز نخواهدنمود ولی این محدودیت تأثیری درمفاد بند الف ماده ۷ نخواهدداشت. ج ـ عامل می‌تواند ناحیه‌ای راکه طبق هرقرارداد درهربخشی دراختیار دارد به ۱۰ قسمت یا کمتر تقسیم کند ولی حداکثر تاپایان ۵ سال از تاریخ اجرای قرارداد امکان خواهدداشت. دـ بجز درمواردی که خط سرحدی یا خط ساحلی یا حدود خارجی فلات قاره طرز دیگری راافتضا نماید هرناحیه یاهریک ازقسمتهای آن بایستی بشکل چهارضلعی باشد که طول متوسط آن از شش برابر عرض متوسط آن تجاوز ننماید.
ه ـ عامل موظف است درهربخشی که درآن عمل می‌کند حداکثر تا پایان سال پنجم پس از تاریخ قرارداد حفر لااقل یک چاه نفت را در ناحیه واگذاری ویادرصورتی که ناحیه مزبور راتقسیم نموده باشد دریکی از قسمتهای آن شروع کند وبعداز آن نیز درهرسال اقلا۱ چاه دیگر باقتضای عملیات حفر کند ولیکن حداکثر تاپایان سال هشتم پس ازتاریخ اجرای قرار داد بایستی حفاری در هر یک ازقسمتهای ناحیه مربوطه شروع شده باشد و عملیات حفاری پس از شروع باید مداوما و برطبق اصول متداول صنعت نفت ادامه یابد. در۱ایان سال دوازدهم بعدازتاریخ قرارداد چنانچه عملیات درناحیه موضوع قرارداد ویاهریک از قسمتهای آن بمرحله بهره برداری تجارتی نرسیده باشد علاوه براینکه ناحیه مزبور وباهرقسمتی که بهره برداری تجارتی درآن بعمل نیامده باشدبشرکت ملی نفت ایران مستردخواهدشد هرگونه ضمانت اجرائی نیز که بموجب ماده ۱۵ مقرر می‌شود بموقع اجرا گذاشته خواهدشد. وـ درظرف دهسال از تاریخ قرارداد در ناحیه ویا درهریک از قسمتهای آن نصف ناحیه یا نصف هریک از قسمتهای آن بشرکت ملی نفت ایران مسترد خواهدشد ولی ناحیه یاقسمتی که پس ازآن دراختیار عامل باقی خواهدمانددرهیچ مورد متجاوز ازهزارکیلومتر مربع پیوسته بهم نخواهد بود. زـ مدت اصلی قرارداد در مورد هر ناحیه یا قسمت حداکثر بیست و پنج سال از تاریخی است که بهره برداری تجارتی در آن ناحیه یا قسمت شروع شود ولی مدت از تاریخی است که ممکن است بدر خواست عامل حداکثر برای ۳ دوره ۵ ساله تمدید شود مشروط بر آنکه عامل شرائط و مزایا اوضاعی را که در تاریخ تقاضای تمدید حکمفرما است بپذیرد ویا اقلا بیست درصد ناحیه یا قسمت مربوطه راکه موضوع تقاضای تمدید است مستردنماید. ح ـ در ظرف مدتی که بموجب این قانون اجازه تفحص و اکتشاف و استخراج بیک عامل داده می‌شود عملیات مزبور در ناحیه مربوطه یا قسمتهای آن منحصر به عامل نامبرده خواهدبود. ط ـ عامل بایستی درقرارداد متعهدشود که درصورت تقاضای شرکت ملی نفت ایران تامیزان یک هشتم کل محصول رابه جنس بشرکت مزبورتسلیم نموده بهای آنرابقیمت اعلان شده ازبدهی مالیاتی خود کسر نماید.
رئیس ـ آقای مخبر توضیحی دارید بفرمائید.
مخبر (مشایخی)ـ در بند الف در سطر آخر بعد ازکلمه باید اضافه می‌شود (در موقع عقد قرارداد) ودرصفحه ۱۰ در آخر سطر اول در مورد عقد قرارداد حذف می‌شود ازآنجا برداشته می‌شود اینجا گذاشته می‌شود، مقدم ومؤخر شده است رئیس ـ پیشنهادی رسیده برای این ماده ۸ که قرائت می‌شود.(بشرح زیرقرائت شد)
+مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهادمیکنم در بند (د) ماده ۸ شش برابر به چهار برابر تقلیل یابد. جفرودی مهندس جفرودی ـ مرادبنده از تقدیم این پیشنهاد بیشتر این است که توضیحی ازطرف مخبر کمیسیون درباب این اشکالی که بنظر بنده رسیده است داده بشود در بند (د) ازماده ۸ نوشته شده است ‹‹ بجز درمواردیکه خط سرحدی یاخط ساحلی یاحدود خارجی فلات قاره طرز دیگری رااقتضا نمایدهرناحیه باهریک ازقسمتهای آن بایستی بشکل چهارضلعی باشد که طول متوسط آن ازشش برابر عرض متوسط آن تجاوز ننماید مثالی می‌زنم فرض کنیم این ۴ضلعی دریکی ازسرحدات ایران باشد
(یکی ازنمایندگان ـ اشتثناشده) خواستم توضیح بدهند بجز درموارد دیگری که طرز دیگری راایجاب نمایدشرائطی باشد اگر دریکی ازسرحدات باشد آنوقت فرض کنیم که دویست کیلو متر عرض این منطقه باشد ۶برابرش ۱۲۰۰کیلومتر ازسرحدات دردست یک مؤسسه خارجی خواهد افتاد بنده تمنی می‌کنم دراین باره توضیحاتی بدهید
رئیس ـ آقای مخبر مخبر (مشایخی)ـ عرض کنم اصولا منابع نفت خیز کشور ما جناب آقای مهندس جفرودی استدعا می‌کنم توجه بفرمائید دوقسمت است یک قسمت فلات قاره است ویک قسمت هم در داخله کشور واقع شده است ینابراین این اصل رادرنظرداشته باشیم که بعدازاجرای این قانون یعنی بموجب ماده خاصی که داریم کشور بخشهای خاصی تقسیم شده که هربخش ازهشت هزارکیلومتر تجاوز نخواهدکرد (عمیدی نوری ـ هشتاد هزار کیلومتر بلی هر بخشی ازهشتادهزار کیلومترتجاوز نخواهدکرد ومادر تقسیماتی که بصورت مشارکت عمل می‌شود ویا بنحوی از انحاء عمل خواهدشد دراینجا نه تنها گفته نشده است که یک بخش که هشتاد هزارکیلومتر باشدبیک نفرداده نمی‌شود بلکه مقدار راکم کرده‌ایم وگفته‌ایم درمواردیکه شرکت براساس پنجاه پنجاه باشدیعنی پنجاه سهم شرکت ملی نفت ایران وپنجاه سهم هم آن شخصی بادستگاه مختلط باآنهائی که باما معامله بکنند داشته باشند دراینصورت حوزه مشارکت از۱۶ هزارکیلومتر تجاوز نخواهدکرد ینابراین این فرض که بگوئیم که ازخط سرحدی یافرضا درداخله مملکت یک حوزه خیلی خیلی وسیع مرتبط بهم ممکن است داده شود که این منظور جنابعالی را پیش بیاورد این مصداق پیدا نمی‌کند وماگفتیم که بهرصورت وبهر اسم ورسم وبهرعنوان وبهر نحوی از انحاء هرکس بخواهد در این کارشرکت بکند نمی‌توانددربیش از ۵بخش باتوجه بآن تصمیمی که اتخاذکردیم شرکت بکند این اصل موضوع.
اما چرادراینجا باصطلاح خط طول وعرض جغرافیائی درنظر نگرفته این اینجا یک مطلب صددرصدفنی است اینجا جناب آقای تیمورتاش در ضمن فرماشاتشان فرمودندکه مانسیون فنی نداشتیم ولی انصافا بایدتصدیق کنیم کارشناسان مربوطه دراین لایحه نفت بقدری توضیحات رسابمادادند که من کندذهن ونفهمم مسائل رادرک کردم (صحیح است) حقیقت راعرض می‌کنم درتمام اعضاء کمیسیون نفت واقعا ازمواد این قانون استحضار واطلاع وبصیرت کامل چه ازنقطه نظر مالی وچه ازنقطه نظر فنی پیداکردند چون یک قرارداد نفت تنظیم بشودچند موضوع در این مورد توجه واقع می‌شود ازنظر مالی ازنظر فنیانس باصطلاح که چه عوائدی بمملکت خواهدداداز نظر حقوقی که بایدسعی بشود که حداکثر منافع ملت ایارن درنظر گرفته بشود ازنظر فنی بایدطوری باشد که در حدود صنعت نفت حد اعلای بهره برداری ازاین قطعه کوچک شده باشد این مسأله یک مسأله صددرصد فنی است مثل سایر مسائل فنی که دراینجاهست ودردنیا روش این است که دریک نقطه نفت خیز… رئیس ـ آقای مشایخی بیش ازپنج دقیقه نمی‌توانید صحبت کنید مشایخی ـ بهرصورت مطلب فنی است وطول و عرض جغرافیائی صحیح نیست رئیس ـ آقای دکتر مشیر فاطمی موافقید؟ دکتر مشیر فاطمی ـ توضیحی می‌خواستم آقای مخبر بدهند دکتر پیرنیاـ بنده مخالفم رئیس ـ آقای دکتر پیرنیا دکتر پیرنیاـ یکی از خصوصیات مهم این لایحه اتفاقا جناب آقای مهندس جفرودی تقسیم بندی مملکت است بقطعات نسبتا کوچک برای اینکه دراین قسمت‌ها سرمایه بیشتری وفعالیت بیشتری ازطرف عاملین وکسانیکه وارد این کارندبشودوزودتر به نتیجه برسد نه اینکه یک مناطق بسیار وسیعی رابگذارند دراختیار یک عده شرکتها یادستگاههائی که برای یک قسمت کوتاه یک قعالیت هائی بکنند ویک قسمتهای مهمی ازمملکت اکتشاف نشده وبی استفاده باقی بماند یک منظور بسیارمهمی که این قانون درعرض چهار سال عملی خواهدکرداین است که یک فعالیت اکتشافی بسیار مهمی درسراسر مملکت شرئع وتعقیب می‌شود اکتشاف زمین شناسی که علاوه ازمنابع نفتی مزایاومحاسن بسیارزیاد دیگری راهم متضمن هست همانطورکه ملاحظه فرمودید حداکثر زمین اینجا مجموعا برای یک عامل ۹هزار کیلومتر مربع است وشماملاحظه بفرمائید که اگر ۹هزار کیلومترمربع یک قسمتش۳۰کیلومتر باشدیک قسمت دیگرش سیصدکیلومتر است بنابراین اگر که نسبت ۳۰۰کیلومترده برابر سی کیلومتر است اگر شما کمتر حساب بفرمائید که نسبت شش بیک باشد در حدود پنجاه کیلومتر درصد کیلومتر در همین حدودها مساحتش است و یک مساحت پنجاه کیلومتر درصد کیلومتر یک مساحت نسبتا خیلی کمی است از لحاظ منطقه نفتی و آن نگرانی که جنابعالی دارید بهیچوجه عملی نمی‌شود برای اینکه در حدود صد کیلومتر حداکثر ضلع آن مربع مستطیلی است که باو واگذار می‌شود منتهی در قسمت مرز از لحاظ ۹ هزار کیلومتر تغییری پیدا نمی‌شود و از لحاظ مستطیل چون ممکن است بصورت مربع مستطیل در قسمت هائی که مرزی است نتوان اراضی نفت را واگذار کرد بهمین جهت در آنجاها که مساحت را در نظر گرفته‌اند مساحت ۹ هزار کیلومتر است منتهی شکلش مربع مستطیل نیست شکلی است که با آن منطقه مرزی بتواند انطباق داشته باشد رئیس ـ آقای مهندس جفرودی پس می‌گیرید یا رأی بگیریم مهندس جفرودی ـ بنده چون این را خطرناک میدانم پس نمی‌گیرم رأی بگیرید. رئیس ـ آقای تیمورتاش موافقید؟ تیمورتاش ـ مخالفم رئیس ـ مجددا قرائت می‌شود و رأی گرفته می‌شود (مجددا بشرح سابق قرائت شد) رئیس ـ رأی گرفته می‌شود باین پیشنهاد آقایانی که موافقند قیام کنند (عده قلیلی قیام نمودند) تصویب نشد.
دیگر پیشنهادی نیست رأی گرفته می‌شود باین ماده. دکتر مشیر فاطمی ـ بنده قربان یک توضیحی راجع باین ماده می‌خواستم رئیس ـتوضیح نمیشودیا بعنوان موافق یابعنوان مخالف بایدصحبت کنید دکتر مشیر فاطمی ـ مخالفت وموافقتی نیست اینجا نوشته‌اند قیمت اعلام شده، می‌خواستم ببینم مأخذش چیست؟ رئیس ـ آقای مخبر مخبر (مشایخی)ـ قیمت اعلام شده درقرارداد فروش نفت مصوب سال ۱۳۳۳ که بتصویب مجلس شورای ملی رسیده ذکر شده که شرکتهای بازرگانی بایدبهای نفت رادرموقعی که استخراج میکنندوهمچنین نفت تصفیه شده درپالایشگاه راههائی برایش تعیین بکنندکه این عنوان قانونیش براساس تعیین بکنند که این عنوان قانونیش براساس مصوبات همان قرارداد فروش نفت بهای فروش شده است و اما این جمله در بند ط ازماده ۱۱ در موضوع بهاء اعلام شده درصفحه ۲۰ذکر شده است
رئیس ـ بسیارخوب، رأی گرفته می‌شود بماده ۸آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد ماده ۹ قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد) ماده ۹ـ شرایط زیر درکلیه موارد مذکور درمواد ۷و۸ بایستی رعایت شود: الف ـ هر شخصی که طبق مواد ۷و۸ باشرکت ملی نفت ایران قرارداد منعقدنماید بایددرطی دوره قرارداد مبلغی سالیانه بعنوان حق الارض برای تمام ناحیه موضوع قراردادبمیزانی که شرکت ملی نفت ایران با توجه بوسعت ناحیه و خصوصیات مناطق مورد اکتشاف واستخراج مخصوصا احتمالات پیدایش نفت وسهولت عرضه محصول ناحیه دربازارهای خارج تعیین خواهدنمود بشرکت ملی نفت ایران بپردازد قسمتی ازحق الارض که درهرمورد بتشخیص شرکت ملی نفت ایران تعیین می‌شود یکجا نقدا ازطرف عامل بشرکت ملی نفت ایران پرداخت وباقساط سالیانه بتوافق طرفین از محل حق الارض سالیانه مزبور کسر خواهدشد. عامل مجاز است حق الارض سالیانه رابانضمام اقساط سالیانه ومبلغی که یکجا پرداخت نموده جزء هزینه عملیات سازمان یادستگاه یا شخص منظور نماید تاموقعی که بدهی مالیاتی عامل درهردوره مالیاتی قبل ازاحتساب حق الارض معادل حق الارض شودیا ازآن تجاوزنماید. درهردوره مالیاتی که بدهی مالیاتی عامل معادل حق الارض شود یاازآن تجاوز نماید حق الارض بعنوان هزینه جاری عملیات تلقی نخواهدشد بلکه ازلحاظ مقررات ماده ۳۵ قانون مالیات بردرآمد ۱۳۲۸ درحکم پرداخت مشخص خواهدبود. تبصره ـ بمنظور تعیین سود ویژه مشمول مالیات هردوره مالیاتی زبانهای عملکرد دوره‌های مالیاتی قبل که از محل درآمدها جبران نشده ازسود ویژه جاری کسرخواهدشد. ب ـ شرکت ملی نفت ایران می‌تواندباشخصی که سازمان مشترک یا دستگاه مختلط راباشرکت ملی نفت ایران تشکیل می‌دهد موافقت نماید که بجای پرداخت حق الارض شخص مزبور تمامی یا قسمتی از هزینه‌های عملیات اکتشافی راتاکشف نفت بمیزان قابل صدور تجارتی اعم از سهم خودو سهم شرکت ملی نفت ایران بعهده بگیرد ولی دراین موارد شرکت ملی نفت ایران موظف خواهدبود که باتوجه بخصوصیات هرمورد مبلغی بعنوان حداقل درنظر گرفته وطرف راملزم بخرج آن بنماید. چنانچه عملیات اکتشاف انجام گردیده وازحداقل هزینه پیش بینی شده مبلغی اضافه باقی ماند شرکت ملی نفت ایران می‌تواند یانصف آن اضافه رابحساب دولت ایران ازطرف وصول کند ویاطرف راملزم نماید که تمامی اضافه مزبور رابرای هزینه‌های
+تفحص واکتشاف واستخراج آینده بمصرف برساند. ج ـ ازتاریخ تصویب این قانون شرکت نفت ملی ایران مکلف است پس ازتقسیم اراضی کشور وفلات قاره به بخشها بشرح مندرج درماده ۵بمنظور تأسیس سازمانهای مشترک بادستگاههای مختلط یاواگذاری عاملیت دریک یاچند بخش از اشخاص واجد صلاحیت بوسیله آگهی دعوت نماید که پیشنهادهای خودرادرظرف مهلت مقرر براساس طرح قرارداد نمونه‌ای که شرکت ملی نفط ایران طبق مصرحات این قانون تنظیم خواهدنمود بشرکت ملی ایران تسلیم نماید. دـ شرکت ملی نفط ایران موظف است برای هربخشی که آزاد اعلان می‌کند دفترچه مشخصاتی که موقعیت جغرافیائی ووضع عمومی زمین شناسی وسایر اطلاعات مربوطه درآن قیدشده باشد تهیه نموده وبانضمام قرارداد نمونه آنرا دراختیار پیشنهاددهندگان بگذارد. هـ پیشنهاددهندگان بایدضمن قبول تعهدات مندرج درطرح قرارداد نمونه میزان پذیره ومشارکتی راکه حاضر بقبول آن هستند تعیین وپیشنهاد خودرا درظرف مهلت مقرر بشرکت ملی نفط ایران تسلیم نمایند. شرکت ملی نفط ایران پس از بررسی پیشنهادهای واصله حداکثر درظرف مدت دوماه هرپیشنهادی راکه باتوجه بکلیه عوامل مربوطه بیشتر بصرفه وصلاح کشور تشخیص دهد انتخاب وموافقتنامه لازم را بشرح مذکور درماده ۲ تنظیم وامضاء خواهد نمود. تسلیم پیشنهاد هیچگونه حقی برای پیشنهاددهنده ایجاد نمی‌کند بشرکت ملی نفط ایران دررد وقبول کلیه یا بعضی از پیشنهادها آزاد است. وـ شرکت ملی نفط ایران موظف است درهریک ازموارد عامل راباقید شرائط مقتضی ملزم نماید که حداکثر کوشش رادرانجام تعهدات خود درمورد عملیات اکتشاف وتولید وبهره برداری نفت درمناطقی که دراختیار دارد بعمل آورده لازمه استفاده کامل رااز منابع مزبور رعایت کند. همچنین عامل بایستی متعهد شود که عملیات خود راباروش معمول صنعت نفت انطباق دهدو مخصوصا درمورد حفاظت ذخایر هیدروکاربوراز اصول صحیح فنی ومهندسی تبعیت نماید
زـ شرکت ملی نفت ایران نمی‌تواند با هیچ شخص قرارداد یا قراردادهائی منعقد نماید که بموجب آن شخص مزبور دریک موقع دربیش ازپنج بخش بعملیات موضوع این قانون مبادرت کند. هردوشخص یابیشتر که فعالیت اصلی آنها مربوط به صنعت نفط ویکی ازآنها مالک شصت در صد یا بیشتر از سهام دیگری باشد ویاهردو شرکت فرعی یک شرکت اصلی باشنددرحکم شخص واحد تلقی خواهند شد. رئیس ـ آقای مخبر توضیح دارید بفرمائید. مخبر (مشایخی)ـ دربندالف که درسطر ۱۲صفحه ۱۲است بعدازکلمه ‹‹ تعیین می‌شود›› این جمله حذف شده ‹‹ درتاریخ انعقاد این قرارداد›› بنابراین اضافه خواهدشد‹‹ درتاریخ انعقاد قرارداد›› وهمچنین درسطر۵ که جزء هزینه عملیات سازمان نوشته شده ‹‹ یک کلمه جاری اضافه خواهدشد ‹‹ جزء عملیات جاری سازمان›› رئیس ـ پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود (بشرح ذیل خوانده شد) پیشنهادمی نمایم تبصره ذیل تماده ۹اضافه شود.
تبصره ـ قیمت عادلانه اراضی واملاکی که مورد احتیاج شرکتهای اکتشاف واستخراج است درصورتیکه اراضی و املاک مزبور متعلق باشخاص باشد بایدقبل از تصرف بصاحبان آنها پرداخته بشود. دکتردادفر رئیس ـ آقای دکتر دادفر
دکتر دادفرـ مرادازپیشنهاد بنده این است که متأسفانه برای چندین بار بنده ناچارم عرض کنم وقتی یکی از سازمانهای دولتی یا بقصدعمران یاانتفاع میخواهدکاری درکشورانجام بدهد بحقوق اشخاص مطلقا توجه ندارد نظیر آن را بنده خدمت آقایان عرض کردم همین راه آهن است ماراه آهن کشیدیم بسیارخوشوقت هستیم، بسیارهم متشکریم اماتوجه نمی‌کنیم که مااگر یک راه می‌سازیم، ایستگاه می‌سازیم برطبق قانون مکلفیم پول زمینهای آنرا بپردازیم بعدآنجا راتصرف کنیم میگوئیم نه، چون راه آهن می‌سازیم مجازیم همه کاربکنیم درحالی که قبل ازاینکه پول بپردازیم نمی‌توانیم زمین راتصرف کنیم همانطورکه قبل ازاینکه پول بپردازیم وریل بخریم راه آهن نمی‌توانیم بسازیم قبل ازاینکه پول بپردازیم ولکوموتیو بخریم راه آهن نمی‌توانیم بسازیم ولی وقتی حق بیچاره‌ها ومظلومین است یک آقای مهندس دوربین را می‌گذارد ومی گوید خراب کن دیگر صاحب این زمین‌ها صاحب این باغات چطور خواهندشد منظور نیست ومعلوم نیست در اینجاهم موضوع عبارت است ازاینکه فردا شرکتهای اکتشاف ویااستخراج مثلاآمده‌اند می‌گویند در۱۲کیلومتری کرج نفتی هست ومامیخواهیم اینجا اکتشاف بکنیم یک خطی کشیده اندبطول دوکیلومتر دردوکیلومتر بنده می‌گویم دراین قانون بگوئید قیمت ملک اشخاص رابنرخ عادله بصاحبانش بدهند بعد تصرف کنندوالا باسابقه‌ای که درکشورماهست وقتی دولت ودستگاههای دولت ملکی را تصرف کنند استیفای حقوق مردم ممکن نیست دلیل، همان قانونی که چندروز قبل راحع به اعاده دعاوی درمجلس تصویب شد درسابق یک اراضی را وزارت جنگ تصرف کرده حالا ما قانون میگذرانیم برای حقوق مردم وبنده خیال می‌کنم که این پیشنهاد ضرر ندارد ومسلما شرکت ملی نفت حق مردم راخواهدپرداخت وحقی از مردم تضییع نمیشودولی بعقیده بنده اگر تصریح بشود بهتر است
رئیس ـ آقای مخبر
مخبر (مشایخی)ـ مطلبی که جناب آقای دکتردادفر توضیح دادند ازنظر اصول صددرصد صحیح ومنطقی است، حق مالکیت محترم است اماخواستم توجه جنابعالی راجلب کنم توجه آقایان راجلب کنم دربند (ک) ماده۱۱ این منظور تأمین شده می‌نویسد هرعاملی درحدوداحتیاجات عملیات صنعت نفت حق استفاده از اراضی وآب برطبق قوانین کشور خواهدداشت جمله ‹‹ برطبق قوانین کشوری›› را تکرارمیکنم منظورازطبق قوانین کشور همان چیزی است که مورد نظر جنابعالی است درتمام قوانین کشور وحتی درقانون فروش نفت درکنسرسیوم هم این موضوع پیش بینی شده است که اگر چنانچه قسمتی از اراضی برای بهره برداری ازصنعت نفت مورد استفاده عاملی واقع شد بایدبهای عادلانه آنراپرداخت کند وعملا هم می‌بینیم که شرکت ملی نفت ایران اراضی که لوله نفت ازخوزستان بتهران کشیده است بهایش راپرداخت کرده کمااینکه تهای آن قسمتی هم که ازخوزه انتخابیه بنده گذشته است پرداخت کرده‌اند پس بناء علیهذا دربند (ک) این مطلب قیدشده ومنظور جنابعالی را تأمین می‌کند رئیس ـ آقای دکتردادفر دکتر دادفرـ باتوضیحاتی که آقای مخبر دادندبنده پیشنهادم راپس می‌گیرم رئیس ـ آقایانی که باماده ۹موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شدماده ۱۰قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد)
ماده۱۰ـ شرکت ملی نفت ایران می‌تواند برای انجام عملیات تصفیه وحمل ونقل وفروش نفت درخارج کشورقرارداد هائی منعقدنماید که بموجب آن یک سازمان مشترک یادستگاه مختلط یاهرشخصی بدون تشکیل سازمان یادستگاه مزبور انجام عملیات مزبور رابرطبق شرائطی که درهرمورد به تشخیص شرکت ملی نفت ایران تعیین خواهد گردید بعهده بگیرد، مدت اصلی اینگونه قراردادها ازچهل سال تجاوز نخواهد نمود ولی مدت مزبور ممکن است بتقاضای عامل حداکثر تاسه دوره پنج ساله تمدید شود مشروط برآنکه عامل شرائط ومزایا و اوضاع تاریخ تمدید راقبول کند رئیس ـ آقای خلعتبری ارسلان خلعتبری ـ بدون تردید هرقراردادی که شرکت ملی نفت ایران طبق این ماده ۱۰منعقد کند باید باتصویب مجلس شورای ملی باشد (صحیح است) وآنوقت بامحرز شدن این اصل می‌خواستم عرض کنم که این ماده یکی ازموادخیلی مهم این قرارداد است، این اجازه است برای این که بنظربنده لوله‌های نفتی که ازداخل ایران بممالک دیگر کشیده می‌شود مشمول این اجازه خواهدبودواین لوله‌های نفتی یکی ازمهمترین مسائلی است که باامر نفت ارتباط دارد، خوب بیاددارم دراین کتابی که امریکائیها بعدازجنگ منتشر کردنددرزمان جنگ شرکت نفت سابق یک لوله نفتی می‌خواست بکشدبیاورد وبخانقین وتعدادببرد که همان تاب لاین ولی شرکتهای نفتی درامریکامخالفت کردند ویک کمیسیونی در وزارت کشور امریکا تشکیل شد ودرآن کمیسیون همین تورنبرگ که بایارن آمده بود درآن کمیسیون شرکت داشت وشرکتهای امریکائی مانع شدند ازاینکه آن کمک بشود بشرکت نفت سابق برای اینکه گفتند که شرکت نفت سابق دارای دومخرج می‌شود یکی بمدیترانه متصل می‌شود یکی هم بخلیج فارس، همینطورخط عربستان سعودی دراین خط عربستان سعودی دراطراف احداث آنها واهمیت آنها بسیارداستانها وصحبت‌ها وعملیات وفعالیتهابین شرکتهای نفتی درکشورها شده است این است که عبور یک لوله نفت یکی ازمسائلی است که خیلی اهمیت دارد حالا بنده می‌خواستم اینجا نظر دولت راجلب کنم که این لوله‌ها دریک وقت وزمانی ازلحاظ سیاسی مفیداست بااینکه بنده قراردادهائی رادرنظر بگیرند که منافع اقتصادی دربرداشته باشد که منافع اقتصادی دائمی فدای منافع سیاسی که مربوط بزمان حاضر است نشده باشد فقط این رامن باب تذکر عرض کردم
رئیس ـ آقای مخبر کمیسیون. مخبر (مشایخی) ـ مطلبی نیست که قابل جواب باشدبرای اینکه قطعا مصلحت ملت ایران همیشه درنظر گرفته می‌شود. رئیسـ رأی گرفته می‌شود بماده ۱۰آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب قیام نمودند) تصویب شدماده ۱۱قرائت می‌شود. (بشرح زیرخوانده شد)
ماده ۱۱ـ شرائط زیرباید در
+کلیه قراردادهائی که برطبق مواد۷ و۸ و۱۰ این قانون منعقد می‌گردد رعایت شود. الف ـ قرارداد ممکن است برای انجام یک یاچند رشته ازعملیات مذکور درماده یک تنظیم شود.
ب ـ هرگاه درشرائط ومزایا و اوضاعی که درحین عقدقرارداد یا درموقع تمدید آن موجود بوده وقرارداد برطبق آن تنظیم یا تمدید شده بعدا تغییراتی حاصل شود این تغییرات تأثیری در قرارداد چه در دوره اصلی وچه در دوره‌های تمدیدی آن نخواهد داشت. ج ـ عامل می‌تواند کلیه تأسیسات ثابت وغیر ثابت راکه برای حسن اجرای عملیات مجاز لازم بداند تهیه و بنا با نصب و از آن استفاده کند، عامل درطول مدت عملیات مادام که بتأسیسات مزبور احتیاج داشته باشد می‌تواند بدون هیچ گونه قید و شرطی آنها را در داخل ناحیه خود از نقطه‌ای به نقطه دیگر انتقال دهد ونیز می‌تواند تأسیسات جدید یا اضافی یا تعویضی راکه لازم تشخیص دهد تهیه وبنا یا نصب و از آن استفاده کند. دـ عامل مجاز خواهد بود مبلغی بعنوان هزینه استهلاک تأسیسات ثابتی که برای عملیات خود بهیه وبنا بانصب نموده جزو هزینه‌های جاری خود براساس تخمین عمر اقتصادی تأسیسات مربوطه که طبق اصول صحیح حسابداری ومهندسی احتساب می‌شود وباتوجه ببقیه مدت عملیات منظور نماید. درهرمورد شرکت ملی نفت ایران ترتیبات حسابداری لازم را با عامل تعیین خواهدنمود بطوری که حق مالکیت شرکت ملی نفت ایران نسبت بتأسیسات مزبور بنحو مطمئن تأمین شود ودرهر صورت درپایان مدت قرارداد کلیه تأسیساتی که بر طبق قرارداد بنایا نصب شده بدون هیچ قیدوشرطی ملک شرکت ملی نفت ایران خواهد بود هـ شرکت ملی نفت درهرقراردادی که منعقد می‌نماید بایستی اقلامی راکه عامل مجاز است جزو هزینه عملیات جاری خود منظور نماید تصریح کند تادراحتساب مالیات بردرآمدی که بعامل تعلق می‌گیرد هزینه‌های مزبور محسوب گردد.
علاوه بر حق الارض بشرح مذکور در (بندالف) ماده ۹ واستهلاک تأسیسات ثابت واقلام دیگری که بموجب ماده ۳۵ قانون مالیات بردرآمد ۱۳۲۸وتأیید آن ضمن ماده ۳۶قانون مالیات بردرآمد ۱۳۳۵ تعیین گردیده اقلام زیر نیز جزو هزینه عملیات جاری قابل احتساب خواهدبود: استهلاک سالیانه مبلغی که اربابت پذیره پرداخت شده بمیزان منصفانه هزینه حفر چاه هائی که نفت بمیزان تجارتی از آن تولید نشده هزینه انجام خدمات وغیره که برای انجام نقشه برداری زمینی وهوائی ودریائی ونیز برای حفر یاپاک کرده یاگود کردن یاتکمیل چاه‌ها یاتهیه مقدمات عملیات مزبور لزوم پیداکند ولی خرج تهیه تأسیسات سرمایه‌ای ترتیب استهلاک آن مقرر گردیده جزو هزینه عملیات جاری منظور نخواهدگردید.
وـ کلیه لوازمی که برای حسن جریان واداره عملیات صنعت نفت مورد احتیاج باشد بدون پروانه ورودی وبامعافیت ازهرگونه حقوق گمرکی وعوارض وسایر مالیاتها یاپرداختها بایران وارد خواهد شد اجناسی که برای استفاده ومصرف کارکنان عاملین مناسب باشد بدون لزوم هیچگونه پروانه ورودی ویا معافیت از مقررات هر نوع انحصار دولتی ولی باپرداخت حقوق گمرکی وسایر مالیات هائی که درموقع ورود معمولا بآن تعلق می‌گیرد وارد خواهدشد این قبیل اجناس فقط بکارکنان قابل فروش خواهدبود. درکلیه موارد عاملی که این اجناس راوارد می‌کند باید درتحصیل لوازم وحوائج موردمصرف خود نسبت به اشیائی که درایران ساخته ومهیا می‌شود رجحان قائل شود بااین قید که اشیاء مذکور بامقایسه آن بااشیاء مشابه خارجی باهمان شرایط مساعد ازلحاظ نوع جنس وقیمت وسهل الحصول بودن آن درموقع لزوم بمقادیر مورد نیاز وقابل مصرف بودن آن درموردی که برای آن منظورشده درایران بدست بیاید. عاملیتی که اجناس مزبور راوارد نمایندحق خواهندداشت آنهارابااطلاع شرکت ملی نفت ایران ولی بدون هیچگونه پروانه وبامعافیت ازحقوق صادراتی یا سایر مالیات هایا پرداختها مجددا صادر کنند مگر اشیائی که بملکیت ایران یاشرکت ملی نفت ایران درآمده باشد. تبصره ـ منظور از لوازم و اشیائی که ورود آن بشرح فوق مجاز است کلیه کالاها و لوازم و ادوات و افزار و ماشین آلات و قطعات یدکی است چه بصورت مواد خام چه موادی که در دست تهیه و چه موادی که ساخته و مهیای استفاده باشد.
ز ـ به استثنای مالیات بسر درآمد و وجوهی که بایستی بر طبق این قانون به شرکت ملی نفت ایران پرداخت و یا به بستانکار حساب آن شرکت گذاشته شود و عوارض گمرکی بنحو مقرر در این قانون و پرداخت به دولت ایران بابت مالیاتی که باید از حقوق کارکنان و یا از وجوه پرداختی به پیمانکاران یا نماینده‌ها بابت کارهائی که در ایران انجام داده‌اند کسر شود و عواض و حقوقی که باید براساس خالی از تبعیض در مقابل خدمات درخواست شده و یا خدماتی که بطور عموم برای عامه انجام می‌شود پرداخت شود و مالیاتها و حقوقی که شامل عموم و خالی از تبعیض باشد
(از قبیل حق تمبر اسناد و حق الثبت امور حقوقی و بازرگانی و حق الثبت اختراعات و تألیفات) عاملین ملزم به پرداخت هیچگونه وجهی به هیچ یک از مقامات دولتی اعم از مرکزی و محلی نخواهند بود و هیچ مالیاتی به صادرات نفت از طرف عامل و با پرداخت سود سهام از محل درآمد عملیات عامل تعلق نخواهد گرفت. هر عاملی موظف است نسبت به درآمد خالص خود برطبق قانون مالیات بر درآمد وقت مالیات بر درآمد بپردازد ولیکن نرخ مالیات بر درآمدی که عاملین باید طبق آن مالیات بر درآمد ایران را بپردازند از آنچه که در قانون مالیات بر درآمد مورخ ۱۳۳۵ مقرر شده تجاوز نخواهد کرد و نیز تعیین درآمد ویژه عاملین مشمول مقرراتی خواهد بود که از انچه بموجب ماده ۳۵ قانون مالیات بر درآمد ۱۳۲۸ و تایید آن طبق ماده ۳۶ قانون مالیات بر درآمد ۱۳۳۵ تصریح گردیده نامساعدتر نباشد. عاملین می‌توانند زیانهای عملیات خود را که از محل درآمد ویژه جبران نشده بشرحی که طبق اظهار نامه‌های مالیاتی سالهای مالی جاری و گذشته آنها منظور و مورد قبول واقع شده بسالهای بعد انتقال دهند ولی این انتقال بیش از ده سال از سالی که زیان مربوط به آن است مجاز نخواهد بود. در مواردی که به موجب این قانون اجازه عملیات به دو عامل یا بیشتر که فعالیت اصلی آنها اجرای عملیات صنعت نفت باشد داده شده باشد چنانچه یکی از عاملین مزبور اقلا نود درصد سهام دیگری را مالک باشد و یا همه آنها شرکتهای فرعی یک شرکت اصلی باشند می‌توانند درآمد و زیان خود را که از عملیاتی که بموجب این قانون به آنها واگذار شده ناشی شده باشد یک کاسه کرده و اظهار نامه مالیاتی مشترک بدهند ولیکن نمی‌توانند زیانهای حاصله از عملیات مزبور را در قبال درآمد حاصله از عملیاتی که بموجب قوانین دیگر به آنها واگذار شده باشد احتساب نمایند. هر شخصی که دارای شرائط فوق بوده و با شرکت ملی نفت ایران دستگاه مختلطی تأسیس نموده باشد می‌تواند بمنظور احتساب بدهی مالیاتی خود اظهار نامه مالیاتی مشترک بشرح مذکور فوق تسلیم کند ح ـ وجوهی که از بابت مالیات بر درآمد و پذیره و حق الارض به شرکت ملی نفت ایران یا دولت ایران پرداخت می‌شود به دلار امریکائی یا لیره انگلیسی یا هر پول رایج دیگری خواهد بود که شرکت ملی نفت ایران تعیین و در قرارداد تصریح نماید. هر عاملی می‌تواند وجوه حاصله از صدور نفت ایران را در حسابهای خود در خارج کشور نگاه دارد مگر قسمتی را که باید بمصرف انجام تعهدات خود در برابر دولت ایران یا شرکت ملی نفت ایران برساند کلیه پرداختهائی که باید از طرف هر عاملی در وجه دولت ایران یا شرکت ملی نفت ایران بعمل آید بجز پرداختهائی که قبلا در این ماده ذکر شده ونیز تمام پرداختهای دولت ایران یا شرکت ملی نفت ایران در وجه اشخاص به پول رایج ایران بعمل خواهد آمد بمنظور احتساب این پرداختها طریقه تسعیر ارز مربوطه در هر قرارداد بر طبق قوانین ارزی کشور تعیین خواهد شد عاملین از اتباع ایران و اتباع بیگانه می‌توانند وجوهی را که از خارج به ایران آورده و یا از عملیات مجاز خود در ایران بدست آورده باشند بخارج انتقال دهند بجز آنچه را که بایستی بدولت ایران یا شرکت ملی نفت ایران بپردازند.
ط ـ هر عاملی بهای اعلان شده نفت را با توجه به هر قسمتی که قبلا برای محل صدور مربوطه اعلان شده باشد منتشر خواهد نمود وعوائد ناویژه او معادل ارزش کلیه نفتی که صادر نموده براساس بهای اعلان شده و نیز آنمقدار نفتی که برای مصرف داخلی تحویل داده براساس بهای مطرح در بند (ی) این ماده تلقی خواهد شد ولی هرگونه تخفیفی که شرکت ملی نفت ایران تصویب نماید و هرمقدار نفتی که عامل در ضمن عملیات صنعت نفت بمصرف برساند جزو عواید مزبور بحساب مزبور محسوب نخواهد شد نفتی که هر عامل از چاههای موضوع عملیات خود تولید نماید در سر چاه بملکیت مشارالیه در می‌آید. ی ـ شرکت ملی نفت ایران موظف است هر عاملی را بنحوی که مقتضی بداند متعهد نماید که قسمت متناسبی از نفت مورد احتیاج مصرف داخلی را به بهای تمام شده باضافه حق العمل عادلانه‌ای تأمین نماید ولی هیچ عاملی مجبور نخواهد بود که نفت را بمقداری زائد بر آنچه از لحاظ فنی جائز است تولید کند و یا از حیث مقدار یا جنس نفتی که تحویل می‌دهد تعهداتی قبول کند که با تعهدات عاملین دیگری که در ایران بعملیات صنعت نفت اشتغال دارند نامتناسب باشد.
ک ـ هرعاملی در حدود احتیاجات عملیات صنعت نفت حق استفاده از اراضی آب برطبق قوانین کشورخواهد داشت. اراضی وآبهائی که بموجب این بندتحصیل شود ازحیث مالکیت و شرایط استهلاک مشمول مقررات مربوط به تأسیسات ثابت خواهد بود.
ل ـ در مواردی که برطبق مقررات این قانون شرکت با هرشخصی سازمان مشترک تأسیس می‌نماید مشارکت مزبور بایستی براساس تشکیل شرکتهائی از نوع سهامی و با مسئولیت محدود باشد.
م ـ عامل نمی‌تواند حقوقی را که بر اساس
+مقررات این قانون تحصیل و تعهداتی را که قبول نموده به دیگری واگذار کند مگر با موافقت قبلی شرکت ملی نفت ایران.
رئیس ـ آقای خلعتبری خلعتبری ـ قراردادهائی که شرکت ملی نفت با شرکتها و اشخاص دیگر منعقد کند از لحاظ حقوقی در زمره قراردادهای معلق است و منجز نیست یعنی موکول است به تصویب مجلس شورای ملی (صحیح است) ولی در این ماده دو مطلب را می‌خواستم عرض کنم بند ح ـ وجوهی که از بابت مالیات بر درآمد و پذیره حق ـ الارض به شرکت ملی نفت ایران یا دولت ایران پرداخت می‌شود به دلار امریکائی یا لیره انگلیسی یا هر پول رایج دیگری خواهد بود که شرکت ملی نفت ایران تعیین و در قرارداد تصریح نماید ارزش این قراردادها تحصیل ارز خارجی است از ممالکی که ارز بدست می‌آید اگر ارز محکم باشد مثل دلار در تمام ممالک قدرت خرید دارد یعنی تمام ممالک امروز سعی می‌کنند که ارز محکمی داشته باشند که مجبور نباشند از یک کشور معینی با شرائطی که آن کشور شرائط را معین و تحمیل می‌کند جنس بخرند بنابراین داشتن ارز محکم یکی از فوائدی است که اینگونه قراردادها برای کشورها ایجاد می‌کند حالا مثلا فرض بفرمائید مثال ارز غیر محکم را عرض می‌کنم آقایانی که از بازرگانان هستند بهتر میدانند بنده عقیده خودم را عرض می‌کنم بنده فکر می‌کنم که لیر ایطالیائی ارز محکم درمقابل دلارنیست نمیدانم درست می‌گویم یاخیر؟ فرانک فرانسه بعقیده خودم نیست اینهاراسایر ممالک جز عارز محکم حساب نمی‌کنند حالااینجا مابشرکت هاواشخاص بسته شدو آوردند درمجلس آنوقت ازلحاظ بحثش ماممکن است دچار محظوربشویم (بهبهانی ـ محظوری نداریم، چه محظوری ؟) (صحیح است) عرض کنم بنده خیلی دلم می‌خواهد هرکدارم از آقایان اعضاء کمیسیون بیایند توضیح بدهندوماراروشن کنند، فرض بفرمائید قراردادی بسته شدوآمد بمجلس حالااینجا که بشرکت ملی نفت اجازه می‌دهیم تصریح می‌کنیم که حق دارد یکی بدلار امریکائی یکی بلیره انگلیسی یکی یا بابهر نرخ یابهر پول رایج دیگری، این هرگونه پول رایج دیگری وقتیکه شرکت ملی نفت می‌رود صحبت بکند بااشخاص اگر اینطور مجازش نمی‌کردند و مسکوت بود، وظیفه خودش بودکه پول محکم برای مملکت تهیه کند یافرض بفرمائید بهتر ازاین نبود که بشرکت ملی نفت اجازه داده شده است راجع به نوع پول مذاکره معامله بکند؟ این فقط سؤالی است که خواستم جواب بدهند، دوم عامل نمی‌تواند حقوقی راکه براساس مقررات این قانون تحصیل وتعهداتی راکه قبول نموده بدیگری اگذار کند مگر باموافقت قبلی شرکت ملی نفت ایران، فرض بنده ازاین قانون، این است حالا اگر غیر ازاین است آقایان بفرمایند توضیح بدهند اینستکه شرکت ملی نفت عاملی تعیین می‌کند وآن عامل اولی بایدقراردادش بیایدبمجلس وتصویب بشود، اما آن عامل اگر خواست بدیگری واگذار کند بنده از این ماده این طور می‌فهمم که فقط موافقت شرکت ملی نفت لازم است درصورتیکه این ممکن است ازلحاظ سیاسی برای مملکت کارخطرناکی باشد (صحیح است) حالاجهاتش راعرض می‌کنم این شرکت نفت کویت اینها اول امتیازشان رایک اشخاص خیلی معمولی گرفتند وچندین سال این دروآن درزدند درآمریکا وانگلیس که بلکه کسی پیداشود امتیازشان رابخرد، خریدار هم پیدانشد و بعدازسالها نقل وانتقال بالاخره شرکتها بین هم معامله کردند تاباینصورت درآمد یعنی این شرکت بحرینی وشرکت کویت بانیصورت امروزی درآمد یا شرکت عربستان سعودی، این شرکت آرامکو اولش باینصورت نبوده است، اولش چندین شرکت بوده وشرکت دیگر آمریکائی درسال ۱۹۴۷پانصد میلیون دلارداده‌اند وحق اینها راخریده‌اند، این شرکت آرامکو که امروز اعضایش عضو کنسرسیوم ما هستند و شرکت مهمی است این مقدار زیادی از این سهام را از کمپانیهای دیگر خریده است تا به صورت امروز درآمده، آنوقت بین انگلیس و امریکا سر همین نفت عربستان سعودی در زمان جنگ و بعد از جنگ آنقدر مناقشه شد که کار نزدیک بود به قطع روابط بکشد برای اینکه انگلیسیها از امریکائیها پول می‌گرفتند و به عنوان کمک و مساعدت به دولت عربستان سعودی میداند شرکتهای امریکائی رفتند به دولتشان گفتند که هیچ مناسبت ندارد که پولش را شما بدهید و انگلیسیها اسنفاده سیاسی بکنند بنابراین این پول را خودتان بدهید به عربستان سعودی بنابراین خواستم عرض کنم از این مناقشات بین دول یا شرکتهای بزرگ پیش خواهد آمد آنوقت در این نقل و انتقالات یک مرتبه دیدید که سر شرکت سابق نفت پیدا شد که از لحاظ سیاسی مصلحت نیست یک وقت دیدید که سر یک شرکت دیگری پیدا شد که از لحاظ سیاسی بهیچوجه مصلحت نیست یک نقل و انتقالاتی ممکن است بشود که از لحاظ سیاسی صحیح نیست چون بنده با این لایحه موافق نیستم و رأی نمی‌دهم تقاضا می‌کنم اگر عرض بنده صحیح است یکی از اعضاء کمیسیون نفت پیشنهادی بدهند انتقال عامل به عامل دیگر جزء موادی بگذراند که باید بتصویب مجلس شورای ملی برسد.
رئیس ـ آقای دولت آبادی شما مخالفید؟ دولت آبادی ـ بنده با بیانات ایشان مخالفم با ماده موافقم.
رئیس ـ پس با ماده موافقید، بفرمائید. دولت آبادی ـ نکاتی که بنظر جناب آقای خلعتبری رسیده و متذکر شدند درست انچه بود که در کمیسیون مورد توجه قرار گرفت و آنچه که در کمیسیون تصویب شده است بهمین منظور بوده است یعنی ذکر نام دلار و لیره که چنانچه بیان فرمودید امروز محکمترین پول دنیا است برای همین بود که ما شرکت ملی نفت را موظف کردیم که باین دو پول توجه داشته باشد نه اینکه آزادی بعدش ناظر بر اخلال در اصل باشد این را تذکر می‌دهیم برای اینکه آقا متوجه باشید ما خواسته‌ایم که شرکت ملی نفت را که در واقع نماینده دولت است موظف کرده باشیم که بهترین پول را برای معامله ولو با اشخاصی باشد که پول دلار یا لیره مستقیما نداشته باشند برای ما تأمین کنند این را مخصوصا اینجا ما قید کردیم نه اینکه آزادی بعدی مخل اصل اولی است بلکه ما درنظر داشتیم حتی الامکان بتوانند با رعایت مصلحت و منظوری که عرض کردم مصلحت ملت ایران از بهترین پول استفاده کنند و اختیاری که به شرکت ملی نفت داده می‌شود مزاحم اصل اولی نیست اما قسمت دوم در آن قسمت که میفرمائید موافقت شرکت ملی نفت باز اینهم بهمین منظور گذاشته شده است که چون شرکت نفت در تمام این قانون ما در قانون نفت که داریم، یعنی دولت ایران، یعنی نماینده ملت ایران یعنی قوه عاملیتی که ملت به دولت داده است و مجلس بدولت می‌دهد نماینده اوشرکت ملی نفت است، جهات استحسانی بسیاری هم داشته است که بنده نمی‌خواهم اینجا توضیح بدهم که چرا شرکت ملی نفت گذاشته شده است محظوراتی که شما بآن اشاره کردید برای شرکت ملی نفت مسلما کمتر بود زیرا یک فرد معامله گر است در عین حالیکه نماینده است، در اینجا که گذاشته شده است با موافقت قبلی برای این است که توهم معامله هم پیش نیاید یعنی اگر یک عاملی بخواهد معامله با دیگری بکند اول باید موافقت قبلی را بدست بیاورد و چون ما توجه به این مطلب داشتیم در همه جای شرکت ملی نفت یعنی نماینده صالح وارد، مطمئن، مطلع دولت ایران یعنی خواسته‌ایم این را شرط قرار بدهیم که توجه داشته باشند که چیزی برخلاف مصلحت مملکت ایران نشود، در یکی دیگر از موادی که خوانده شد و تصویب شد این مطلب را ما قید کردیم که اساسا چه شرائطی برای معاملات لازم هست بنابراین اگر یک موردی پیش بیاید که چنین صحبتی بشود مخالف است با ماده دیگری که بنظرم ماده ۵ بود که اینجا قید شده بود و شرائطی قید کرده بودیم برای معامله با افراد و صلاحیتشان که آنهائی که معامله تجاری با ما دارند حق دارند طرف قرارداد قرار گیرند بنابراین شرکت ملی نفت هیچ عاملی نمی‌تواند اختیارات قانونی بدست آورده باشد با عدم رعایت جزئی از این قانون که در آن ماده قید شده است
(خلعتبری ـ یعنی مجلس باید تصویب کند) در ماده چهارم است: نظر آقا تأمین شده است (دکتر شفیع امین ـ با تصویب مجلس باید باشد). رئیس ـ آقای مهندس هدایت. مهندس هدایتـ دراین ماده بعضی مطالب بودکه بنده استدعا می‌کنم آقای مخبرکمیسیون توضیحاتی بفرمایند که این مطلب روشن بشود یکی موضوع مشارکت است و عامل که انجام کار را بعهده می‌گیرد این مطلب در این لایحه زیاد روشن نیست که وجوهی که دولت ایران و یا شرکت ملی نفت در این مشارکتها بابت سهم الشرکه باید بپردازد ازکجا تحصیل می‌شود؟ البته یک موادی هست در اینجا یک پذیره است، یکی حق الارض است یکی هم مالیات است که در یک مورد پذیره گرفته می‌شود و در موارد دیگر حق الارض و بعد هم از آن بابت مالیات بنده استدعا می‌کنم این را توضیح بفرمائید که این پول از کجا خواهد آمد چون این مساحت باین وسعت که باید اکتشاف بشود و استخراج بشود و در هر کدام از آنها شرکت ملی نفت حداقل سی درصد وبعد ممکن است پنجاه درصد و یا بیشتر شریک باشد این پول را از کجا خواهد آورد و خواهد داد این یک مطلب بسیار مهمی است که در این لایحه ذکری از آن نشده است و حتی ذکر شده است که از بابت پذیره و حق الارض و مالیات می‌تواند سهم مشارکت خودش را در هر مورد بپردازد این یک مطلبی است که اینجا بنظر بنده یک خرده گنگ آمد تمنی دارم آقای مخبر کمیسیون یک قدری توضیح بفرمائید که بنده روشن بشوم مطلب دوم راجع به سیستم مالیات بود که باز هم بنده تمنا دارم توضیحات بیشتری بفرمایند بعد هم اتفاقا بنده راجع بقسمت (م) چون آنچه که از لحاظ ما مهم است آن شخص است بنده در آن کمیسیون ۴ نفری که آقای وزیر دارائی تشریف داشتند عرض کردم که شخص را معین بفرمائید که خلاف قانون اساسی هم نیست و موافقت فرمودید که بتصویب مجلس شورای ملی باشد بنابراین اگر شخصی بخواهد عوض بشود این را استدعا می‌کنم موافقت بفرمائید همان طوری که اصلش را قبول فرمودید فرعش را هم قبول بفرمائید
رئیس ـ آقای مخبر
+مخبر (مشایخی)ـ عرض می‌شود قسمتی راکه جناب آقای خلعتبری فرمودند جناب آقای دولت آبادی رئیس محترم کمیسیون نفت که تمام سعی و جدیت را درتهیه این لایحه نموده‌اند این قسمت راروشن کردند ودیگر بنده درآن موضوع توضیح عرض نمی‌کنم اما آنچه مورد توجه جنابعالی واقع شده بسیار مطلب حساسی است وازاین نقطه نظر روشن شدن آن که مورد توجه شما واقع شده است حائز کمال اهمیت است مادراین لایحه از طرق مختلف وجوهی اخذ خواهیم کرد ۱ـ هرشرکتی که براساس سهم شرکت ملی نفت ایران کمتر ازپنجاه درصدباشد که باز تذکر می‌دهم که درهیچ مورد سهم شرکت ملی نفت ایران کمتراز۳۰ درصدنمی‌تواندباشد دو جزء سهم خواهیم داشت یکی از موارد سهم الشرکه ازسی الی پنجاه است ویکی سهم الشرکه از۵۰ببالااست دردرجه اول هرکس که تقاضای عاملیت بکند بنحو مشارکت یا بهرنحوی از انحاء باید در مواردیکه مبنا روی سی درصد است درمورد شرکت باید یک وجهی بعنوان سرقفلی (چندنفرازنمایندگان ـ پذیره) بعنوان پذیره پرداخت کند، علاوه برپولی که بعنوان پذیره خواهدپرداخت در هرسال مبالغی بعنوان حق الارض برای هر کیلومتر خواهد پرداخت این رقم فوق العاده قابل توجه است و بنحوی که کارشناسان شرکت ملی نفت ایران توضیح دادند این مبلغ که بعنوان حق الارض دریافت میشودحداقلش از۱۰دلار تا۱۵۰دلار درممالک نفت خیز مانند ونزوئلا در هرکیلومتر خواهد بود، ما۱۵۰۰کیلومتر مربع مساحت کشورمان است
(دکتربیناـ یک میلیون وششصدهزارکیلو متر) معذرت می‌خواهم یک میلیون وششصدوپنجاه هزاروحداقل دوثلث آن منابع نفت خیز داریم بنابراین توجه بفرمائید که وجهی که بعنوان حق الارض می‌توانیم دریافت کنیم بالقوه مبلغ قابل توجهی خواهدبود وهمین وجوهی که بعنوان سرقفلی گرفته می‌شود این موضوع درکمیسیون صحبت شد که آیا وجوهی که بعنوان پذیره وحق الارض دریافت می‌کنیم منحصرا درراه صنعت نفت شرکت ملی نفت ایران جزء سرمایه بگذارد یاحق داشته باشد برای سایر مصالح مربوطه کشور وامورتولیدی مصرف کند؟ مطلب قابل توجهی است البته این قانون موضوع مشارکت فصل مؤثر وبزرگش است وباید توجه داشته باشیم که مااگر بتوانیم درتمام حوزه‌های نفت خیز شرکت کنیم با عاملینی که باما مشارکت میکنندبعدهم بالاخره نتیجه عملیات اکتشافی این باشد که درتمام جاها بنفت برسیم درآمدخیلی سرشاری خواهیم داشت، این مطلبی است که خیلی قابل توجه است وآن این است که فعلا دربسیاری ازنقاط عملیات اکتشافی شروع می‌شود ومااگر بخواهیم مشارکت بکنیم بایدسهم بدهیم وممکن است درنتیجه عملیات اکتشافی بنفت نرسیم بدیهی است اگر بنفت رسیدیم مشارکت درآن محل صددرصد بنفع ملت ایران است، اما ممکن است در نتیجه عملیات اکتشافی بنفت نرسیم از این جهت است که در اینجا این ماده طوری تنظیم شده که شرکت ملی نفت ایران در مواردیکه مقتضی بداند شرکت نمایدآن مواردکجاست؟ آن جائی است که بطور مسلم بنفت رسیده است درآن صورت آن وجوهی که بعنوان پذیره یابعنوان حق الارض دریافت می‌کنیم برای سرمایه سهم الشرکه دولت ایران بمصرف خواهدرسید بدیهی است اگر چنانچه در موردی احتمال رسیدن بنفت کمتر باشد نفع ملت ایران در این است که این وجوهی که بعنوان پذیره و حق الارض می‌گیریم از آن استقاده دیگر بکنیم چه استفاده‌ای؟ برای امور کشاورزی، برای امور صنعتی برای بهبود اوضاع مملکت، همان چیزهائی که جناب آقای ارسلان خلعتبری فرمودند اینجا مخیر هستیم که بتوانیم ازاین وجوه برای آن منظوراستفاده بکنیم، بنابراین درموارد مشارکت دردرجه اول سرمایه ازآن راه است وبعلاوه یک ماده دیگری داریم وآن بند (ب) ماده ۹ است که درآن می‌گوید شرکت ملی نفت ایران می‌تواندباشخصی که سازمان مشترک یادستگاه مختلط راباشرکت ملی نفت ایران تشکیل می‌دهد موافقت نماید که بجای پرداخت تمامی یاقسمتی از هزینه‌های عملیات اکتشافی راتاکشف نفت بمیزان قابل صدور تجارتی اعم از سهم خود و سهم شرکت ملی نفت ایران بعهده بگیرد توجه فرمودید جناب آقای مهندس تا اینجا گفتیم اگر چنانچه از پذیره و حق الارض وجوهی عاید شد استفاده کنیم یک وقت شرکت ملی نفت تشخیص می‌دهد که اصولادراین موضوع کلیه هزینه هارابگذارد بعهده عمل، بنابراین من جمیع الجهات رعایت احتیاطت لازمه شده اماراجع بمالیات، موضوع مالیات یک بحث حساسی است اینجا چنددقیقه قبل صحبت از اصل پنجاه پنجاه شدفیفتی فیفتی (یکی ازنمایندگان ـ چی آقا؟)پنجاه درپنجاه
رئیس ـ همان پنجاه درپنجاه بگوئید این کلمات چیست؟ مخبر (مشایخی)ـ صحبت از پنجاه در پنجاه شد آقایان نمایندگان محترم در قراردادیکه با کنسرسیوم منعقدشده است بعدازتعیین سود ویژه اولا آنچه که عاید کشورایران میشودبمیزان ۵/۱۲ درصدازعین محصول رامی‌تواند شرکت ملی نفت دریافت کند یا براساس بهای اعلام شده ۵/۱۲ درصد را قیمت بکند و بعد روی مأخذ ۵۰ در۵۰سود حاصله بین کنسرسیوم وشرکت ملی نفت ایران تقسیم می‌شود وآنچه بمیزان ۱۲/۵ درصد پرداخت می‌شود ازآن کسرخواهدشد پس روی قرارداد کنسرسیوم مادارای پنجاه درصدنیستیم حالا ببینیم براساس این لایحه ماچه خواهیم داشت وازچه محل می‌توانیم کسب کنیم. آقایان بنده عرض می‌کنم که این لایحه بزرگترین خدمتی است که دولت ازنقطه نظرتأمین منافع ملت ایران کرده وانشاءالله امیدوارهستیم که این لایحه بمرحله اجرادربیایدزیرا دراساس این لایحه دراساس مشارکت ۵۰در۵۰سودماکه درقرارداد باکنسرسیوم پنجاه درپنجاه بوده به صدی ۷۵خواهدرسید اماراجع به مالیات بردرآمدکه صحبت فرمودند ازسودحاصله ازسهمی که ازنفت پیداکند مطابق قانون مالیات بر در آمد سال ۱۳۲۸ که حداکثر مالیات پنجاه درصد خواهد بود پنجاه درصدبعنوان مالیات خواهدپرداخت این کاملاباقانون مالیات بر درآمد مطابق خواهد بود و کاملا عادلانه است
رئیس ـ چهارنفر دیگر دراین ماده اجازه صحبت خواسته‌اند آقای عمیدی نوری، آقای صدرزاده، دونفردیگر، آقای بهبهانی ۵ ـ تقدیم یک فقره طرح قانونی بوسیله آقای بهبهانی بهبهانی ـ یک طرحی است بامضاء عده‌ای از آقایان نمایندگان راجع بنان تهران تقدیم مقام ریاست می‌شود ۶ـ تعیین موقع و دستور جلسه بعدـ
ختم جلسه رئیس ـ بدهید بجریان گذاشته می‌شود جلسه روز پنج شنبه خواهد بود دستور دنباله لایحه نفت.
(مجلس یکساعت ویکربع بعدازظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی
رضاحکمت