مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ بهمن ۱۳۲۴ نشست ۱۸۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویبنامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات- اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آئین‌نامه‌ها - بخش نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
سال اول - شماره ۲۹۰ مدیر: سیدمحمد هاشمی نماینده مجلس شورای ملی - ۳شنبه ۲۰ آذر ماه ۱۳۲۴
دوره چهاردهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۱۴۶۵
مذاکرات مجلس
جلسه ۱۸۴
صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه هیجدهم بهمن ماه ۱۳۲۴ نشست ۱۸۴
مجلس بیست دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای ملک مدنی نایب رئیس تشکیل گردید.
فهرست مطالب:
- ۱ - تصویب صورت مجلس
- ۲ - بیانات قبل از دستور آقایان فیروزآبادی، اردلان و محمدطباطبائی (کامبخش و کشاورز توده‌ای‌هایی که در باکو دوره آشوب و جداسازی دیده بودند نیز به نمایندگان درباره آذربایجان توهین کردند و نایب رئیس از نشست بیرون رفت)
- ۳ - تعطیل جلسه
- قرائت صورت مجلس
۱- قرائت صورت مجلس
صورت مجلس روز دوشنبه اول بهمن ماه را آقای هاشمی (منشی) بشرح زیر قرائت نمودند.
مجلس یک ربع ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای ملک مدنی نایب رئیس تشکیل و صورت مجلس قبل خوانده و تصویب شد.
غائبین با اجازه- آقایان: بیات- دکتر طاهری- ملایری- بهبهانی- تهرانی- حاذقی- اعتمادی- لنکرانی
غائبین بی اجازه- آقایان: خلیل دشتی- خاکباز- نقابت- کفائی- آصف- امیرابراهیمی- مقدم- تیمورتاش- بوشهری- سید ضیاءالدین طباطبائی- جواد مسعودی- سیف پور- دکتر عبده- مسعودی- دهقان- رفیعی- ایرج اسکندری- مهندس پناهی- دکتر آقایان- دکتر کیان- آرادشس آوانسیان- مراد آریه
دیرآمدگان با اجازه- آقایان: جلیلی- کاظمی- حسن اکبر
دیرآمدگان بی اجازه- آقایان: صمصام- گرگانی- فداکار- شریعت زاده- حکمت- عدل- پوررضا- قشقائی-
بدواً نسبت به مرخصی آقای خاکباز که در جلسه پیش مطرح شده بود اخذ رأی شده تصویب گردید. سپس دوازده فقره گزارش از کمیسیون عرایض و مرخصی راجع به مرخصی آقایان، صمصام- ثقه الاسلامی- دکتر آقایان- امینی- نبوی- ساسان- مسعودی- منصف- سلطانی- بهادری- شهاب فردوس- و حاذقی قرائت و نسبت به هر یک جداگانه رأی گرفته و مرخصی آقای دکتر آقایان رد و بقیه تصویب شد.
پس از آن طرح قانونی که از طرف جمعی از آقایان نمایندگان دائر به پرداخت حقوق و هزینه وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاه‌های دولتی و سایر اعتبارات منظور در بودجه کل کشور بابت دی ماه ۱۳۲۴ مشتمل بر ماده واحده و یک تبصره به قید فوریت پیشنهاد شده بود با حضور آقای معاون وزارت دارائی مطرح فوریت آن پس از قدری مذاکره تصویب و در اصل طرح پیشنهادی آقای مجد ضیائی به عنوان تبصره پیشنهادی مشعر به پرداخت اضافه حقوق و ترفیع قانونی کارمندان و خدمتگزاران در سال جاری تقدیم نمودند و مورد موافقت واقع شد.
آقای نبوی دو تبصره اول راجع به عوارض صدی سه شهرداری‌ها و دوم در خصوص حقوق ورثه یوسف هزاره‌ای، پیشنهاد نمودند که پس از مختصر مذاکره قسمت اول استرداد و تبصره ثانوی که مشابه آن از طرف آقای امیرتیمور و چند نفر دیگر از آقایان نمایندگان دایر به استرداد یا تعویض املاک خاندان مرحوم صولت السلطنه هزاره‌ای پیشنهاد شده بود از طرف آقای معاون وزارت دارائی موافقت و نسبت به آن به عنوان تبصره سوم اخذ رأی شده تصویب گردید.
آقای اردلان تبصره‌ای دایر به درج کلیه تصویب نامه‌های صادره از هیئت وزیران در روزنامه رسیم پیشنهاد و آقای صادقی استثناء تصویب نامه‌هایی را که جنبه سری دارد به آن اضافه نموده و پس از مذاکرات لازمه نسبت به تبصره پیشنهادی آقای اردلان رأی گرفته تصویب نشد. نسبت به ماده واحده طرح پیشنهادی به ضمیمه تبصره‌ها با ورقه اخذ رأی شده به اکثریت ۷۹ رأی از ۸۴ نفر نمایندگان حاضر تصویب گردید.
در این موقع (یک ساعت بعد از ظهر) آقای ملک مدنی نایب رئیس صندلی ریاست را ترک و آقای رئیس جلوس نمودند.
ورقه اعلام جرمی از طرف آقای دکتر مصدق بر علیه آقای بدر قرائت و به کمیسیون عرایض مراجعه شد.
آقای رئیس گزارش شرفیابی خود را حضور همایونی و نظر ملوکانه دائر به استعفاء هیئت دولت و استعلام تمایل مجلس و تعیین نامزد نخست وزیر را باستحضار مجلس رسانیدند.
آقای دکتر مصدق مختصری به مناسبت استعفاء دولت حکیمی و اظهار نظر در تشکیل دولت جدید بیان نموده و جلسه آینده در صورت لزوم روز چهارشنبه سوم بهمن ماه مقرر و مجلس یک ساعت و ده دقیقه بعد از ظهر ختم شد.
نایب رئیس- آقای مجد ضیائی در صورت جلسه نظری دارید؟ بفرمایید.
مجد ضیائی- خواستم عرض کنم منظور از اضافات که در تبصره دو تصویب شد اضافه اعتبار کارگزینی وزارتخانه‌ها از حق مقام و مزایا شامل این تبصره بوده بطوریکه در تبصره قید شده عبارت بودجه پیش‌بینی شد ه ۱۳۲۴ که تقدیم کمیسیون بودجه شده تصریح دارد مخصوصاً حق مقام و مزایا را که مورد احتیاج جمعی بوده و انتظار پرداخت آنرا داشتند شامل است و عمده منظور هم از این تبصره این قسمت هم بوده که در پرداخت اشکالی نشود برای قید در صورت جلسه عرض کردم که به حسابداری‌ها دستور بدهند در آتیه اشکال ننمایند.
نایب رئیس- آقای دولت آبادی در صورت جلسه‌است؟
دولت آبادی- عرض بنده هم در همین موضوعی بود که آقای مجد ضیائی توضیح دادند دیگر بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس- آقای اردلان در صورت جلسه‌است؟
اردلان- بله عرض بنده در صورت جلسه‌است.
نایب رئیس- بفرمائید.
اردلان- بنده یک تذکری در صورت جلسه دارم و تا حدی که مذاکره در اطراف صورت جلسه اجازه بدهد خیلی مختصر عرض خواهم کرد. بطوری که آقای هاشمی نماینده محترم قرائت فرمودند در جلسه گذشته که متأسفانه هیجده روز قبل بد بنده پیشنهادی کردم که تصویب نامه‌های هیئت وزیران در روزنامه رسمی درج شود نماینده محترم آقای هاشمی تشریف آوردند و فرموند که در قانون چهارم مهر ماه ۱۳۲۳ این موضوع تصریح شده و دنبال فرمایشات آقای هاشمی جناب آقای ملک مدنی نایب رئیس قبل از اینکه به پیشنهاد بنده رأی بگیرند بیانی فرمودند که بنده عین آنرا از روی صورت مجلس برای آقایان می‌خوانم: آقای نایب رئیس- بدواً رأی می‌گیریم. پیشنهاد آقای اردلان- من که گفتم آقایان اعتراض دارند عرض کردم ضرورت ندارد چون نظر آقای اردلان تأمین است مطابق قانونی که درباره تأسیس روزنامه رسمی گذراندیم و این در واقع تکراری است که می‌شود حالا اگر آقایان موافقت می‌فرمایند با قید به اینکه این هست … بنده خواستم به عرض آقای نایب رئیس محترم برسانم که فردای آن روز بنده به اداره قوانین مراجعه کردم در قانون چهارم مهر ماه به هیچوجه اسمی از تصویب نامه برده نشده‌است. بنابراین جای تردید نیست وقتی نمایندگان مجلس حاضر می‌شوند به مطلبی رأی بدهند یا رأی ندهند وقتی رئیس مجلس می‌فرمایند که این لازم نیست رأی داده شود و مکرر است حتماً کسی حاضر نمی‌شود رأی بدهد برای اینکه رأی مکرر است این است که حق قانونی بنده که یک نفر وکیل هستم طبعاً از بین می‌رود و بنده یقین دارم جناب آقای ملک مدنی هم هیچ نظر خاصی در این خصوص نداشتند. ایشان هم روی همان فرمایشی که آقای هاشمی فرمودند این بیان را فرمودند و این فرمایش ایشان و فرمایش آقای هاشمی در رأیی که مجلس داد تأثیر کرد و این حق بنده ازم ساقط شده‌است اینکه بنده نسبت به این صورت جلسه اعتراض م کنم که این در صورت مجلس بماند و چون مذاکره بیش از این در صورت جلسه مقتضی نیست با تطبیق نظامنامه در موقع خودش این موضوع را مفصلاً عرض خواهم کرد.
نایب رئیس- آقای دکتر معظمی و آقای هاشمی هر دو این موضوع را تذکر دادند که خاطر آقایان هست در آن قانونی که برای روزنامه رسمی گذشت این نظریه تأمین شده‌است (اردلان- نیست آقا) بنده هم در پیرو اظهارات این دو نفر آقایان این نظر را دادم و حالا هم البته اگر نظری داشته باشید، در جلسات بعد تأمین می‌شود. آقای هاشمی.
هاشمی- بنده در این موضوع بخصوص به جناب آقای اردلان حق می‌دهم بنده اشتباه کردم. اشتباه بنده هم ناشی از دو موضوع بود یکی اینکه قانون چهارم مهر ماه تصریح کرده‌است مجله دادگستری عیناً نقل شود و به صورت روزنامه رسمی در بیاید و مقرراتی که سابقاً نسبت به مجله دادگستری بوده‌است عیناً تصریح داشته‌است که تصویبنامه‌ها باید در مجله چاپ بشود. این یک علت اشتباه بود، علت دوم هم تفسیری بود که هیئت رئیسه بلافاصله بعد از وضع این قانون از آن کرد و ضمن مراسلات عدیده و رأی‌های متعدد و تصویبنامه‌های دولت را شامل این موضوع دانست که بیاید در روزنامه رسمی چاپ بشود و تقریباً استمرار و عمل بر این بوده‌است و حتی مطالبه می‌شده‌است که ندادن تصویبنامه‌ها تخلف از قانون است. این دو موضوع موجب این شد که برای بنده و آقای دکتر معظمی و جناب آقای ملک مدنی به این صورت تثبیت شده بود که در اصل قانون هم هست این است که به موقعت خودش بجا می‌دانم پیشنهادی بفرمائید باز بوسیله رأی مجلس تأیید بشود.
اردلان- متشکرم.
نایب رئیس- آقای شهاب
شهاب فردوس- بنده راجع به آن فرمایشی که آقای مجد فرمودند و راجع به حق مقام تذکری دادند فرمودید اصلاح می‌شود خواستم از مقام ریاست خواهش بکنم که این تذکر ایشان را باید به دولت ابلاغ کنید چون حق مقام قضات را نیز نپرداخته‌اند. به عنوان اینکه اضافه و ترفیعات شامل این نیست و اینکه تنها در صورت مجلس قید کنیم و به دولت نگوییم کافی نیست خواهش می‌کنیم در ضمن آن یک دوازدهم به دولت ابلاغ بکنند که این حق مقامی که برای قضات هست شامل این است و بدهند (صحیح است)
نایب رئیس – نظر جنابعالی وارد است و ابلاغ می‌کنیم (صحیح است) در صورت جلسه دیگر مخالفی نیست ولی چون عده کافی برای رأی نیست اگر موافقت می فرمائید تصویب صورت جلسه را به موقعی موکول کنیم که عده برای رأی کافی باشد (صحیح است) آقای فیروزآبادی قبل از دستور فرمایشی دارید بفرمائید.
- بیانات قبل از دستور آقایان فیروزآبادی و اردلان و محمد طباطبائی
۴- بیانات قبل از دستور آقایان فیروزآبادی و اردلان و محمد طباطبائی
فیروزآبادی- عرض می‌شود خدا را شاهد می‌گیرم در این مجلس که شرفیابی پیدا کردم غرضی نداشتم و ندارم بجز اصلاح مملکت (صحیح است) (امینی- شکی نیست) مثل اینه همه آقایان هم همین عقیده را داشته و دارند و هیچ عقده نداشتم مگر کارهایی بکنم که موافق مذهب اسلام باشد (صحیح است) چون عقیده‌ام این است که با قانون مذهب اسلام می‌شود همه دنیا را راحت باشند (صحیح است) سایر قوانین را که نگاه می‌کنیم می‌بینیم که امروز یک چیزهایی در آن‌ها هست که نمی‌شود آسایش تمام بشر را تهیه کرد (صحیح است) دیگر اینکه خدا شاهد است من بشر را دوست دارم به هر لباسی، به هر دینی و به هر طریقی که باشد من بشردوستم بشر را دوست دارم و دلم می‌خواهد بشر در هر لباسی هست راحت داشته باشد آسایش داشته باشد و از تمام نعمات الهی برخوردا بشود این عقیده بنده‌است و کار من هم در همین زمینه‌است مدرسه می‌سازم، مریضخانه ساختم کارهای دیگر. حالا باشد چرا، برای اینکه بشر را دوست داشته‌ام و دارم (صحیح است) و خیلی متأسفم که در یک زمانه واقع شده‌ایم که جنگ دنیا را فراگرفته بود و الحمدالله که حالا خاتمه پیدا کرده‌است و امیدواریم دیگر این جنگ‌ها دیگر در دنیا ایجاد نشود و امیدواریم در سایه امنیت و عدالت تمام افراد بشر راحت باشند (یک نفر از نمایندگان- انشاءالله) و این انتظارات را هم ما از دُوَل متفقه خودمان داریم چون هر چه توانستیم به آن‌ها خدمت کردیم (صحیح است) و این مملکت ما پل فیروزی و پیروزی آن‌ها نامیده شد (صحیح است) و از مملکت ما استفاده کاملی کرده‌اند حال ما انتظار داشتیم و داریم که قدردانی آن‌ها این باشد که ما را هم این‌ها راحت بکنند حواس ما خیلی پریشان شده‌است و مختل شده‌است و بواسطه بعضی پیش آمدها در مملکت، ما نمی دانیم در دنیا این رسم است که هر کس خدمتی به کسی بکند به یک امیدی نتیجه به عکس باید ببرد یا خیر؟ نتیجه‌ای که آن‌ها می‌خواهند ما می‌خواهیم. آن‌ها می‌خواهند راحت باشند، خوش باشند ما هم همین آرزو را داریم و داشتیم و ما هم کاری خدا شاهد است به عقیده بنده ما کاری نکردیم که به ضرر یک نفر از دُوَل متفقه باشد (صحیح است) بلکه هر کاری کردمی به عقیده خودمان به نفع آن‌ها می‌کردیم (صحیح است) کاری می‌کردیم که این‌ها خیال نکنند که ما طرفداری از یک طرف می‌کنیم کاری می‌کردیم که درست با آن‌ها به مساوات رفتار کنیم در طرز عمل خودمان حالا نمی دانم شاید به جهت بعضی‌ها سوء استفاده‌ای شده و از چه نظر بوده بنده هیچوقت بر خلاف منافع متفقین و بر خلاف سیاست مساوی در نظر قرار دادن آن‌ها کاری نکردیم و بعد هم کاری نخواهیم کرد و امیدواریم که آن‌ها هم حق ما را منظور بدارند و این جنگی را که لااقل سی میلیون نفوس در این جنگ تلف شد به جهتی حفظ حقوق دُوَل و ملل ضعیفه بر طبق گفتارشان بشود چون همه اش به ما می‌گفتند که بعضی دُوَل می‌خواستند به دُوَل ضعیف زور بگویند. ما می‌خواستیم زور نگویند و این جنگ را برپا کردیم و این دفاع را کردیم بر علیه زور. گویا ما انتظار این قولشان را داریم ما انتظار داریم آن معاهده‌ای که با ما کردند و در تهران سه دولت معاهده بستند روی آن معاهده کاملاً رفتار بکنند تا ما بلکه تمام دنیا را ممنون خودشان قرار بدهند (صحیح است) و بدانند که دُوَل متفقه معاهداتشان روی حقیقت است روی صورت و بدون سیرت نیست روی حقیقت است. همه مان انتظار داشتیم و داریم و امیدواریم که آن‌ها هم برخلاف این رفتاری نکنند بلکه انشاءالله جنگ دیگری در دنیا برپا نشود و نوع بشر راحت باشند و همه خوش بگذرانند (انشاءالله) و عرض دیگری هم نسبت به مملکت خودمان دارم از دولت وقت و از ادارات دولت. از کارکن‌های دولت ما انتظار داریم هر چند آن‌ها هم از ما انتظاراتی داشتند و دارند. خب، حالا ذیحقشان می دانیم اما آن‌ها هم که سر کار هستند مالیه دولت ایران را نباید بگذارند به غارت برود نگذارند به چپاول برود همین مالیه‌ای بود که در عرض بیست سال این مملکت را از آن بی چیزی و فقر و پریشانی بجایی رساند که در سال ۴۰۰ میلیون عایدات پیدا کرد (تیمورتاش- اما به چه خون جگری؟) بله، تقریباً بیست و چهار پنج کارخانه بزرگ ساخته شد در ا ین مملکت، بانک‌ها پر پول شد، بناهای عالی ساخته شد چه شد که همان پول حالا داده می‌شود و گرفته می‌شود و هیچکار صورت نمی‌گیرد؟ این را باید یک فکری کرد چون اگر به همین منوال باشد اسباب زحمت خودمان، آقایان رؤسا و وزراء و تمام مملکت خواهد شد آخر ببینید کارخانه نوشهر (حاذقی- بهشهر) بنده رفتم گفتند روزی ۸۰ هزار متر قوه تولید دارد ۸۰ هزار متر! کارخانه‌های دیگر هم به همین طریق حالا می‌بینیم که پنج متر چیت مان را کسی نمی‌بیند مگر در بازارهای دیگر. آخر چرا اینطور می‌شود؟ پنبه نداریم، زغال سنگ نداریم، آدم نداریم، چرا اینطور می‌شود؟ آخر این را آقایان در نظر بگیرند در اطراف این فکر بکنند فقط این یکی می گویند سالی چند میلیون ضرر می‌دهد و جاهای دیگر هم به همین طریق. امیدواریم این دولت حالیه، این دولتی که در رأس او شخص مقتدری برقرار شده‌است بتواند کارهایی بکند که جبران مافات بشود (انشاءالله) کاری بشود که اسباب ناامیدی ما از بعضی ترتیبات نشود، زیاده از این جسارت نمی‌کنم و عرضی نمی‌کنم امیدوارم دُوَل متفقه کاملاً حقوق ما را در نظر داشته باشند (صحیح است – احسنت)
نایب رئیس- آقای اردلان
اردلان- بنده با اجازه آقایان خواستم دو کلمه راجع به موضوع فترت در جلسات گذشته صحبت کردم و باز هم عرض بکنم و گمان می‌کنم که موضوعش قابل توجه آقایان باشد. پس از اینکه بنده در آنروز صحبتی کردم البته یک انعکاسی در خارج پیدا کرد و عده‌ای از آقایان با بنده در این خصوص صحبت کردند. بنده از آقایانی که با نظر بنده و تمدید دوره چهاردهم موافقت کردند عرضی نمی‌کنم برای اینکه همین نظر خودم بود فقط از آقایانی که از نظر تنقید آمدند با من صحبت کردند این عرض را می نم که قضیه یک قدری روشن بشود یکی از قضات دادگستری که بنده به درستی و شرافت و حُسن عمل او ایمان دارم، این آمد و بنده را ملاقات کرد و گفت همینقدر که بنده شنیدم شما راجع به تمدید دوره مجلس صحبت کردید من رفتم روزنامه رسمی را بدست آوردم و عین مطالب شما را خواندم برای اینکه درست بفهمم استدلال شما چه بود و حالا هم آمدم به شما بگویم که شاید فقط همان ۱۲۰ نفر نمایندگان مجلس باشند که از این عقیده شما راضی و خشنود و پشتیبان باشند و از تمام پانزده میلیون اهالی کشور ایران حتی یک نفر نیست که با این عقیده موافق باشد (صحیح است) بنده خیلی تشکر کردم از این صراحت این قاضی دانشمند و گفتم بسیار خوب خیلی ممنونم ولی خود جنابعالی که یکی از قضات شریف این مملکت هستید برای فترت چه فکری کرده‌اید؟ یک قدری دستش را به صورتش کشید و قریب یک ربع معطل شد و بعد گفت خیلی عذر می‌خواهم می‌روم در این خصوص مطالعه می‌کنم و الآن ۲۰ روز است که رفته مطالعه بکند و بیاید راه پیدا بکند. البته ایراد گرفتن خیلی آسان است همینطور همه آن‌هایی که صحبت کردند با بنده و تنقید کردند راه نشان ندادند این راه حل پیدا کردم کار مشکلی است ولی ایراد گرفتن خیلی آسان است. بنده الآن هر کدام از این آقایان را که بخواهند می‌آورم در جلوی تابلوی کمال الملک که بهترین نقاش‌های کشور ایران است خیلی ایراد هم می‌توانم بگیرم اما اگر قلم دستم بدهند یک چوب کبریت بخواهم بکشم نمی‌توانم بکشم. بنابراین تنها تنقید راه حل ایجاد نمی‌کند اشخاص عالم اشخاص فکور علاقمند به این مملکت باید راه نشان بدهند. بنده می‌گویم فکر اردلان بسیار فکر سخیف غلطی است نباید دوره تمدید بشود ولی مملکت را نباید انداخت به هرج و مرج. یک اشخاص دیگر آمدند با بنده صحبت کردند اشخاصی که با بنده صحبت کردند گفتند که از اصل ششم قانون اساسی چنانچه جناب آقای دکتر مصدق هم در روزنامه اطلاعات دیشب اشاره فرمودند می‌شود استفاده کرد. اولاً بقدری من با این فکر مخالف هستم که اصلاً هیچ جور نمی توام خودم را حاضر بکنم که صحبتش را بکنم در یک موقعی که در یکی از نقاط مملکت ما می‌آیند مجلس تشکیل می‌دهند ما بیاییم در تهران مجلس تهران تشکیل دهیم. این به هیچوجه صحیح نیست من که به هیچوجه زیر این بار نمی‌روم زیرا مجلس که در تهران تشکیل شود ممکن نیست قبول کنیم (صحیح است) اگر این مجلس شورای ملی یک حرفی می‌زند که باید در ایران قابل قبول باشد برای این است که بنده که کُرد هستم در آن هستم، آقای صدر قاضی هم که کُرد می‌باشند درآن هست (صحیح است) نماینده گیلان هم در آن هست (صدر قاضی- نماینده غیر کُرد هم فرستاده‌اند این را هم بگوئید – محیط را سرنیزه فرستاده‌است) (زنگ رئیس)
اردلان- آقای صدر قاضی این از موضوع بحث بنده خارج است اجازه بدهید بنده وارد مطلب شوم به هر صورت بنده این فکر را بقدری مضرّ به حال مملکت می دانم که خدای من هم شاهد است بهیچوجه حاضر نیستم این را تحمل بکنم (صحیح است) (ساسان- این بر خلاف اصول است) حالا بنده عرض می‌کنم که اتفاقاً دیشب بنده منزل کاری نداشتم و نشستم قانون اساسی را از اول تا آخر هی مرور کردم. مطالعه کردم دیدم این پیشنهاد بر خلاف نص صریح قانون اساسی است (صحیح است) در قانون اساسی اگر یک حق خاصی برای نمایندگان تهران قائل شده‌اند آن موقعی است که مجلس سنا وجود داشته باشد و بدون مجلس سنا محال است این تصمیم بکلی بر خلاف قانون اساسی است (سید طباطبائی- مطرح نیست این موضوع که مطرح نیست و قابل بحث هم نمی‌باشد)
نایب رئیس- آقای طباطبائی صحبت نفرمائید
اردلان- بنابراین بنده این را از روی دلیل قانون اساسی، از روی احساسات نبود. از روی دلیل قانون این را مخالف می‌دانستم (صحیح است) آمدند و گفتند آقا این چه حرفی است شما می‌خواهید خودتان وکیل ی باشید، گفتم شما چه نظری دارید گفتند انتخابات را شروع کنید گفتم که شروع انتخابات بایستی با فرمان شاه باشد، فرمان صادر شود. استاندار و حاکم محل باید اعلام صادر کنند. چگونه در نقاط آذربایجان و زنجان نماینده دولت انتخابات را شروع کنند؟ این چه حرفی است می‌زنید؟ این حرف مرا که شنید ساکت شد. به ایشان گفتم اگر نظر اصلاحی دارید بدهید و صرف اینکه من از مجلس چهارده خیری ندیده‌ام و وکیلش را دوست ندارم نباید تنقید بکنید. روزنامه کیهان یکی از روزنامه‌های خیلی خوب است من خیلی عقیده دارم به خواندنش. روزنامه آهن، روزنامه جبهه که از روزنامه‌های خوبند در سرمقاله شان همه از تمدید دوره چهارده تنقید کرده بودند ولی هیچکدام راه حلی نشان نداده بودند که ما چه بکنیم. انتخابات را که نمی‌شود شروع بکنیم وجود فترت هم که بلای مزمنی است ممکن است استقلال مملکت ما را از بین ببرد. اگر ما تمدید بکنیم چه عیبی دارد حالا البته یک سوء تفاهمی حاصل شده بود که بعضی‌ها تصور کرده بودند که بنده در اینجا گفته‌ام که مجلس شورای ملی را برای دو سال تمدید بکنیم ابداً بنده همچو حرفی را نزده بودم و هیچوقت هم همچو حرفی را نخواهم زد قانونی را ما گذرانده‌ایم و بطور صریح هم گفته‌ایم که هر وقت خانه ما خالی از اغیار شد ما انتخابات را شروع می‌کنیم آن قانون به قوت خودش باقی خواهد بود و وقتی که شروع شد نصف بعلاوه یک از نمایندگان از تمام نقاط در مراکز حاضر شدند ما با کمال میل می‌بوسیم می‌دهیم به دست آقایان ولی مملکت را فترت درش ایجاد نمی‌کنیم. من برا ی اینکه عقیده‌ام را بگویم یک طرحی تهیه کرده‌ام و برای اینکه در صورت جلسه هم بماند. اجازه بدهید من این طرح را بخوانم (جمعی از نمایندگان- بفرمائید) اگر آقایان حاضر هستند که به آن رأی می‌دهند و اگر هم حاضر نیستند بنده به وظیفه خودم عمل کرده‌ام. مجلس شورای ملی- نظر به اینکه با وضع کنونی کشور انتخابات دوره پانزدهم به فوریت میسر نیست و نظر به اینکه ایجاد فترت ممکن است در این موقع مخاطرات جبران ناپذیری برای مملکت ایجاد نماید نظر به اینکه اصل هفتم متمم قانون اساسی تصریح دارد که اساس مشروطیت تعطیل بردار نیست و نظر به اینکه در اصل چهل و دوم متمم قانون اساسی ذکری از تکالیف و وظایف نمایندگان در موقع فترت بعمل آمده و هم چنین نظر به اینکه تمدید دوره قانونگذاری هیچ کجای قانون اساسی منع نشده بعلاوه در یک دوره نیز عملاً مجلس شورای ملی تمدید شده و هم چنین نظر به اینکه در تمام ادوار گذشته مجلس شورای ملی هیچوقت عمل تمدید دوره دوم تنقید را و یا غیرقانونی ندانسته ماده واحده زیر را به قید دو فوریت پیشنهاد و درخواست تصویب آن را می‌نمایم
ماده واحده – مادام که نصف بعلاوه یک از نمایندگان منتخبه دوره پانزدهم در تهران حضور نیافته‌اند دوره قانون گذرای مجلس چهارده تمدید می‌شود همین که نصف بعلاوه یک نمایندگان دوره پانزدهم در تهران حاضر شدند مجلس چهاردهم خاتمه خواهد یافت.
دکتر رادمنش- خدا به داد ملت ایران برسد
اردلان- عرض کنم بنده آن روز هم عرض کردم امروز هم تکرار می‌کنم که ابداً نمی‌گویم که شما این حرف را قبول کنید شما بیائید راه بهتر نشان بدهید من به شما تسلیم می‌شوم ولی مملکت را نباید در خطر هرج و مرج انداخت و تسلیم حوادث کرد خطرناک است (کامبخش- راه بهتر را در موقعش نشان دادیم) از اوایل مشروطیت تا بحال بسا اتفاق افتاده که در مملکت فترت بوده، دو ماه، سه ماه، شش ماه، ولی وضعیت ملل وضعیت حاضر نبود. شما بیائید قضیه را روشن بکنید چه راه حلی برای مملکت در نظر می‌گیرید من یکی اول تسلیم می‌شوم ولی اینطور مملکت را بلاتکلیف گذاشتن والله صلاح نیست.
نایب رئیس- برای اطلاع آقایان عرض می‌کنم که این طرح آقای اردلان مطرح نیست زیرا ایشان به عنوان نطق قبل از دستور صحبت کردند و طرح وقتی مطرح و مورد بحث واقع می‌شود که تشریفات مقدماتی آن بعمل آید یعنی آن ترتیبی که در آئین نامه تصریح شده عده کافی امضاء کرده باشند و جزء دستور قرار بگیرد بنابراین اظهارات ایشان در واقع از نقطه نظر عقاید شخسی خودشان بود و نطق قبل از دستور بود. آقای طباطبائی بفرمائید.
سید محمد طباطبائی- بنده اگر مجلس شورای ملی دو هفته دچار وقفه و تعطیل نبود زوتر از امروز اما حالا که بیشتر از دو هفته‌است که مجلس نیست در اولین جلسه اغتنام فرصت می‌کنم که احساسات ملت صلح جو و مسالمت جوی ایران را راجع به جریان اخیر شورای امنیت ملل برای اولین مرتبه در مجلس شورای ملی بسهم خودم اعلام بکنم. بطوری که آقایان مستحضر هستید مملکت و ملت ایران پس از بیشتر از چهار سال رنج فراوان و تحمل مصائب و ضوائد تاریخ دچار حوادث ناگواری شد که بالاخره ناگزیر و ناچار است دست استعات و استقاثه بسوی ملل و دُوَل بزرگ و کوچک دنیا از طرف ملت ایران دراز شد. تظلم ملت ایران خوشبختانه مورد توجه دنیا واقع شد. بنده در این موقع باید از شایستگی و برازندگی هیئت نمایندگی خودمان در لندن و مخصوصاً از شخص شخیص جناب آقای تقی زاده اظهار تشکر بکنم (صحیح است) آقای تقی زاده بعد از چهل سال صرف عمر در آزادی طلبی و مشروطه خواهی و زحمت در راه علم و فضیلت البته می‌بایستی همین شایستگی را از خود نشانی بدهند (صحیح است) این قبیل افراد این قبیل عناصر ذخیره‌های مهم و بزرگی هستند برای ملت‌ها (صحیح است) من عادتم در روزنامه، تا وقتی که روزنامه نویس بودم و در دوره هائی که در مجلس بوده‌ام آقایان می دانند تمجید و تحسین از اشخاص نبوده و نیست اما حالا فردی که باعث حفظ آبرو و حیثیت یک ملت و مملکت است باید ازش تقدیر کرد، باید تحسین کرد، باید اظهار تشکر کرد، (صحیح است) بعد از جناب آقای تقی زاده از سایر هیئت نمایندگی ایران منجمله آقای سهیلی که در این موقع به درد ایران خوردند من در سهم خودم اظهار تشکر می‌کنم. از ملت متمدن و آزادیخواه انگلستان و از وزیر برازنده و شایسته امور خارجه انگلستان در این موقع مهم که دنیا بنظر آزمایش و محک و امتحان به شورای امنیت ملل نگاه می‌کرد ما جز این صراحت گفتار و صمیمیت و صداقت انتظار نداشتیم (صحیح است) من با کمال صمیمیت به نام ملت ایران از آقای بوین اظهار تشکر می‌کنم (صحیح است) (کام بخش- بنام ملت ایران نکنید بنام خودتان بکنید) مانعی ندارد شما هم از آقای ویشنسکی بنام خودتان تشکر کنید.
دکتر رادمنش- ما از هیچکس تشکر نمی‌کنیم ما نوکر کسی نیستیم.
دکتر کشاورز- ملت ایران خودش زنده‌است و آزاد، تشکر کنیم؟! ما از این حرف‌ها نفرت داریم.
ایرج اسکندری- حالا از کمپانی نفت هم تشکر کنید (خنده نمایندگان- زنگ نایب رئیس)
سید محمد طباطبائی- آقای بوین مورد تشکر من است چرا برای اینکه با کمال صراحت و شرافت اعتراف کرد به اینکه ملت ایران سهم مهم و بزرگ در موفقیت دُوَل بزرگ و پرزور عالم دارد (صحیح است) بنده از وزیر خارجه‌ای که حق ملتی را که امروز فقط گناهش این است که مظلوم است، تصدیق می‌کند انصاف بخرج می‌دهد از هر ملتی که باشد من از او باید تشکر کنم (صحیح است) همانطوری که از اظهارات بدوی آقای ویشینسکی ملت ایران گله مند بود، ما منتظر نبودیم که با کمال صمیمیت با کمال وفاداری و خلوص هر چه داشت نثار قدوم قشون‌های نیرومند و پرزور شوروی بکنیم و بعد با کمال تأسف گفته شود که دولت ایران، مملکت ایران روسیه را تهدید می‌کند. ما انتظار نداشتیم که یک همچو شوخی با ما بشود (صحیح است) حالا که اظهار عواطف می‌کنند، اظهار محبت می‌کنند، البته از زمامداران محترم شوروی هم کمال تشکر را داریم و امیدواریم که با همین احساسات، با همین نیت با ما رفتار بکنند (صحیح است) من عرض کردم این تهمت‌ها و افتراهای ناروا که بر خلاف انصاف به ملت و مملکت ایران زده شد قلوب ایرانیان را جریحه دار کرده‌است (صحیح است) در این مملکت نه فاشیستی هست، نه دیکتاتوری هست، نه استبدادی هست.
دکتر رادمنش- همه اش آزادی است
سید محمد طباطبائی- البته آزادی است
دکتر رادمنش- برای شما
محمد طباطبائی- برای من!
دکتر رادمنش- آزادی برای مردم ایران نیست. مردم ایران جز گرسنگی چیزی ندارند. (همهمه نمایندگان – زنگ رئیس) اینجا می گوئید آزادی توی خیابان ببینید مردم چه جور آزادی دارند.
محمد طباطبائی- آقای دکتر رادمنش عرض می‌کنم شما یک قبرستانی را پیدا بکنید در تمام دنیا در تمام تاریخ که در پایتخت آن قبرستان....
کام بخش- چهل تا روزنامه یکدفعه توقیف شد.
محمد طباطبائی- روزنامه‌ای در بیاید و عکس یک نفر متجاسر را چاپ بکند تبریک و تهنیت بگوید، چرا؟ برای آنکه خوب آذربایجان را از مملکت ما جدا کرده.
کام بخش- آذربایجان جدا نشده این طور نیست. شما جدا می‌کنید. آذربایجان جدا نمی‌شود. آقای رئیس این پرووکاسیون‌ها Provocations را جلوگیری کنید. این‌ها نیست، این‌ها نقشه تازه دارند این‌ها اینطور می‌کنند و می‌خواهند که بین ماها را بهم بزنند.
دکتر کشاورز- در موقعی که افق سیاست ما روشن شده‌است این حرف‌ها بر خلاف مصالح مملکت است.
کام بخش- به کوری چشم شما آذربایجان جدا نمی‌شود (همهمه – زنگ رئیس)
نایب رئیس- شما هم آقای کام بخش بر خلاف نزاکت صحبت نکنید.
سید محمد طباطبائی- من می‌خواهم آذربایجان را جدا کنم؟
کام بخش- شما می‌خواهید آذربایجان را تجزیه کنید.
نایب رئیس- آقای طباطبائی خواهش می‌کنم که صحبت خودتان را بفرمائید مجلس را متشنج نکنید.
دشتی- آزادی نطق را تأمین کنید. ناطق باید آزاد باشد بتواند صحبت کند.
دکتر کشاورز- اینجا الآن دستور گرفت بیاید صحبت کند.
هاشمی- اگر کسی اعتراضی دارد بعد بیاید فرمایشش را بکند.
سید محمد طباطبائی- آقایان مدعی آزادی هستید، طرفدار آزادی هستید...
ایرج اسکندری- خوشمزه اش همین است که شما آزادیخواه هستید.
سید محمد طباطبائی- البته کار روزگار بجائی رسیده‌است. حضرت اقدس واِلا که من مرتجعم شما آزادیخواه هستید.
نایب رئیس- آقای طباطبائی ساکت باشید
سید محمد طباطبائی- شما آقا آنجا را ساکت بفرمائید.
نایب رئیس- خواهشم می‌کنم آقایان صحبت نفرمایند. هر فرمایشی دارند یادداشت بفرمایند بعداً جواب را اینجا بفرمایند.
سید محمد طباطبائی- البته اینطور حرف‌ها این قبیل اظهارات مال هر کس نیست مثل من آدمی می‌خواهد....
ایرج اسکندری- این را می‌دانستیم.
سید محمد طباطبائی- چرا که تمام مردم شاهد من هستند، شاهد زندگی من هستند که من با مقامات خارجی آشنائی ندارم (صحیح است) خود خارجی‌ها شاهد شرافت من هستند که این چیزهائی که می‌گویم راست است (صحیح است) من در تمام مدت عمرم یک دفعه سفارت انگلیس را دیده‌ام. مطبوعات را دعوت کرده بودند من هم یک دفعه رفتم. خانه پیروزی شان هم چند دفعه دعوت کردند من نرفتم. این است که من با کمال صراحت می‌توانم حرفم را بزنم (صحیح است) من یک روزی همانجا گفتم چیزی که...
جمال امامی- با کمال تأسف
سید محمد طباطبائی- اسباب تأسف؟ اسباب حیرت من است. این است که یک ملتی خودش حاضر بشود به خودش تهمت بزند (صحیح است) من که اشاره کردم برای این است که خوب خارجی‌ها از گفتن و تهمت زدن به یک ملت ضعیفی که این جا دیکتاتوری است، این جا استبداد است، همه مردم می دانند که می‌خواهند چه نتیجه‌ای بگیرند من دو فرض می‌کنم یکی اینکه این‌ها راست می گویند، اول این فرض است. اما من که ایرانی هستم می دانم که آن‌ها چرا این راست را می گویند من چرا تصدیق بکنم من چرا به آن‌ها فرصت بدهم دوم اینکه خلاف واقع است دروغ است (صحیح است) آخر این دیکتاتور، این استبداد کجا است. این شاه‌است که مثل بره با شما می‌ایستد و صحبت می‌کند این شاه دیکتاتور است؟ یا آقای سید محمد صادق رئیس مجلس دیکتاتور است (زنگ رئیس) این کجا است، این استبداد کجا است، از همه این قوا گذشته برسد به مجلس، توی این مجلس مستبد و دیکتاتور کیست؟ آقای فیروزآبادی دیکتاتور است؟
قبادیان- شاه حقیقتاً به تمام معنی آزادیخواه‌است.
نایب رئیس- آقای قبادیان خواهش می‌کنم حرف نزنید.
قبادیان- من عقیده‌ام را می‌گویم.
سید محمد طباطبائی- آخر ما ناسلامتی اسممان ایرانی است. با باید که مصالح خودمان را، حیثیت خودمان را، منافع خودمان را رعایت بکنیم. آخر اینجا هر شکل حکومتی بخواهیم ما باید بخواهیم به خارجی‌ها چه مربوط است؟ (صحیح است)
دکتر کشاورز- ملت باید بخواهد نه شما.
سید محمد طباطبائی- بخدا مردم به شما می خندند با این حرفهای تان.
دکتر کشاورز- مردم شما را می‌شناسند، ما را هم می‌شناسند آقای طباطبائی
ایرج اسکندری- آقا من اخطار نظامنامه‌ای دارم.
پروین گنابادی- نماینده قلابی شما هستید این دستوری است که از آقا گرفتید.
سید محمد طباطبائی- من که نه اسمی از شما بردم نه به شما نگاه کردم و نه صحبتی از شما کردم...
دکتر کشاورز- شما برخلاف منافع ملت ایران صحبت می‌کنید.
سید محمد طباطبائی- آخر خودتان هوش داشته باشید من که می‌گویم خارجی‌ها، شما چرا داد می‌زنید؟
دکتر کشاورز- برای آنکه سیاست خارجی را خراب می‌کنید.
- تعطیل جلسه
۳- تعطیل جلسه
(در اینموقع چند نفر از نمایندگان از جلسه خارج می‌شدند)
کام بخش- آقای سید ضیاءالدین فرار نکنید.
صفوی- این حرف‌ها را چرا می‌زنید آقا (همهمه نمایندگان)
سیدضیاءالدین طباطبائی- کجا فرار می‌کنم اجازه بدهید حرف بزنم. شما که نمی‌گذارید حرف بزنند.
کام بخش- حرف مال کسی است که حق حرف زدن داشته باشد آقای جلیلی فرار نکنید بنشینید.
دکتر رادمنش- خائن – دزد
سید ضیاءالدین طباطبائی- چرا توهین می‌کنید ما کجا می‌رفتیم چرا نمی‌گذارید حرف بزنند. آقای رئیس شما رئیس هستید؟ (صدای زنگ)
نایب رئیس- من به شما اخطار می‌کنم آقای دکتر کشاورز. شما اجازه خواستید حرف بزنید چرا نمی‌گذارید حرف بزنند.
کام بخش- چرا مجلس را از اکثریت می‌اندازید.
(دراینموقع آقای جمال امامی خواستند جلسه را ترک کنند)
کامبخش- آقای جمال امامی بروید بنشینید.
جمال امامی – بنده نمی‌نشینم از شما هم ترسی ندارم از ارباب شما هم نمی‌ترسم (همهمه و قیل و قال نمایندگان)
(در اینموقع (نیم ساعت بعد از ظهر) آقای نایب رئیس جلسه را ترک و مجلس تعطیل شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی
ملک مدنی