مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ آذر (قوس) ۱۳۰۱ نشست ۱۸۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
جلسه ۱۸۶
صورت مشروح مجلس یوم یکشنبه هیجدهم قوس ۱۳۰۱ مطابق بیستم ربیع‌الثانی ۱۳۴۱
مجلس دو ساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید. (صورت مجلس یوم شنبه هفدهم برج قوس را آقای امیرناصر قرائت نمودند)
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده را در صورت مجلس غایب بی اجازه نوشته‌اند در صورتیکه بنده مریض بوده‌ام عریضه هم به مقام محترم ریاست عرض کرده‌ام.
رئیس- دیگر ایرادی نیست؟ (گفته شد خیر)
رئیس- صورت مجلس تصویب شد. آقای تدین (اجازه)
تدین- در چند ماه قبل پس از اصرار زیادی که به وزیر پست و تلگراف شد در باب اینکه قراردادهای تلگرافی که بین دولت ایران و انگلستان منعقد شده است به تصویب مجلس شورا رسیده است باید بیاورند به مجلس شورای ملی تا رأی مجلس در آن خصوص معلوم شود.
بالاخره گویا آن قراردادها را به مجلس فرستاده‌اند و به کمیسیون فواید عامه رجوع شده است و چند ماه است که متصل گفته می‌شود ولی تاکنون راپُرتی در این خصوص از کمیسیون فواید عامه تقدیم مجلس نشده است.
بنابراین خواستم از آقای رئیس کمیسیون فواید عامه سئوال کنم که علت تعویق این راپُرت چه بوده است؟ به جهت اینکه به عقیده بنده علاوه بر اینکه این قراردادها چون به تصویب مجلس شورای ملی نرسیده است رسمیت ندارد (صحیح است) اگر به این شکل هم که فعلاً هست ادامه پیدا کند یک ضررهای فاحشی برای وزارت پست و تلگراف پیش می‌آید بنابراین خواستم ببینم علت تعویق چیست؟
رئیس- آقای نجات (اجازه)
آقا میرزا محمد نجات- بنده راجع به دستور عرض داشتم.
رئیس- آقای رئیس‌التجار (اجازه)
رئیس‌التجار- راپُرت‌هایی که آقای تدین بیان فرمودند دو سه روز قبل از چهاردهم میزان که کمیسیون‌ها تجدید می‌شد به کمیسیون فواید عامه آمده است و خاطر آقایان هم مستحضر است که تجدید کمیسیون بواسطه آن گفتگوهائی که در بین بود چند روزی عقب افتاد بعد از یک ماه که کمیسیون تشکیل شد این مراسلات درستی کاغذ سایر کمیسیون‌ها مخلوط شد و تا چندی در دفتر پیدا نشد تا سه روز قبل به کمیسیون آوردند و قرار دادند که در این چند روزه نظر بکنند و راپُرتش را به مجلس تقدیم دارند.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده دو مطلب خواستم عرض کنم اول راجع به عمل ارزاق در صورتی که دولت مبالغی در سال متحمل می‌شود که ارزاق تهران را فراوان کند که اسباب زحمت برای اهالی تهران فراهم نشود بنده می‌بینم راپُرت تلگرافی که از شیروان رسیده است در آن راپُرت نوشته شده که حقیقتاً خیلی مایه تأسف است و همین قبیل مسائل تولید سوء نظریات می‌کند که جنس‌های خالصه که در شیروان داده است دولت به یکی از محترمین فروخته است و اهالی آن جا برای تصرف دادن جنس مانع شدند و شکایت می‌کنند و می‌گویند ما خودمان ده یک علاوه بر قیمتی که دولت فروخته حاضریم خریداری کنیم که اسباب تنگی برای ما در محل خودمان تولید نشود دولت از یک طرف در تهران مبالغی از خزانه مملکت برای ارزانی ارزاق صرف می‌کند و از یک طرف جنسی که در شیروان است به یک ثمن بخسی می‌فروشد و اسباب قحطی در آن جا فراهم می‌کند. می‌خواستم شرحی به دولت نوشته شود که تقاضای اهالی شیروان را بپذیرد و همان مبلغ ده یک علاوه را که قبول می‌کنند به آن‌ها بفروشند. مسئله دیگر راجع به کارهای داخلی مجلس بوده. چند نفر از آقایان در سه کمیسیون رسمی عضویت دارند به این جهت کمیسیون‌ها دیر تشکیل می‌شود و اکثریت پیدا نمی‌کند و راپُرت‌های کمیسیون دیر صادر می‌شود.
مثلاً آقای حاج شیخ اسدالله در کمیسیون بودجه جدید و قدیم و کمیسیون عدلیه عضویت دارند. آقای سهام‌السلطان، آقای منتصرالملک، حاج نصیرالسلطنه در کمیسیون بودجه قدیم و جدید و خارجه عضویت دارند. آقای رئیس‌التجار در کمیسیون بودجه جدید و قدیم و کمیسیون فواید عامه عضویت دارند. بنابراین خوب است از یکی از آن کمیسیون‌ها استعفا بدهند تا دیگری به جای آن‌ها انتخاب شود که هم اسباب تعویق کار ما نشود که مطالب زودتر بگذرد و هم بر خلاف نظامنامه رفتار نشده باشد (صحیح است)
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- اگر آقایان فراموش نفرموده باشند دیروز در پایان جلسه بنده عرض کردم سه وزارتخانه بر فعالیت شان افزوده‌اند که اسم هم بردم باز امروز یکی از دلایل فعالیت وزارت پست و تلگراف به دست بنده آمده است حالت مردم بدبخت یک قدری معلوم شد که چه چیز است این است که بنده بر خودم حتم دانستم در قسمت اول مجلس یک قدری از صدمات مردم را به آقایان تذکر بدهم و یک قدری هم فعالیت وزارتخانه‌های فعال خودمان را در نظر داشته باشیم که چقدر برای خیر مردم فعالیت می‌کنند و فعالیت شان به چه قسم است. از کرمان تلگرافی کرده‌اند یازده کپیه دارای دو صفحه که حالا به عرض آقایان می رسانم تا بعد معلوم شود فعالیت یعنی چه.
مقام منیع ریاست وزراء عظام.
یازده کپیه- مجلس مقدس شورای ملی شیدالله ارکانه - وزارت جلیله مالیه- وزارت جلیله عدلیه- آقایان مؤیدالاسلام، آصف‌الممالک- رفعت‌الدوله- آقا میرزا شهاب‌الدین- عدل‌السلطنه- وکلای محترم دارالخلافه- وکلای محترم آذربایجان - وکلای محترم خراسان- (روی این سه قسمت اخیر را که کپیه به نمایندگان مجلس است خط محو نشده است و بعد چون دیده‌اند اول تلگراف نوشته شده یازده کپیه آن وقت رسانده‌اند) کلنل فرامرز خان رئیس مالیات غیر مستقیم به بهانه اینکه سررشته قنوات ملکی شما سادات ستم رسیده از اراضی خرجند نرماشیر متعلقه به دولت می‌گذرد به ماها فشار آورده که مبلغی به عنوان قیمت اراضی که زیر چاه‌های قنوات مذکور افتاده است از فدویان با خود دارد در حالی که اگر دولت مشوق رنجبران در زراعت شود و قاعده بدهم که حکم عمومی ملل عالم است ملغی می‌شد و یا خدمتگذاران سابق دولت بواسطه پود داشتن ماها تسلیم در حفر چاه‌ها نشده بودند (تا این جا نمی دانم پود داشتن یعنی چه است)
رفعت‌الدوله- بلی پود داشتن یعنی چاه قدیم
سلیمان میرزا- بلی حالا تاریخش را دقت بفرمائید. تازه قیمت اراضی زیر چاه‌ها که منتهی یک چه می‌شود صد تومان بیش نمی‌شد در این دو روزه کلنل مذکور یادداشتی به مقام ایالت جلیله برخلاف قوانین تمام دنیا عرض و تقاضا کرده است مبلغ ۹ هزار تومان و خورده‌ای به حساب بانک از یک مشت سادات معروض آنهم در این تنگ دستی و عدم تجارت و زراعت مطالبه فرمایند ایالت جلیله هم حکم فرمودند تا روز شنبه ۱۹ شهر ربیع الآخر این وجه را بپردازند (باز یک جمله‌ای است نمی‌توانم بخوانم بلی با بمی .....)
آقا سید فاضل- بمی است مقصود اهل بم است که بعد از سال‌ها
رفعت‌الدوله- نه خیر بلی است
سلیمان میرزا- بلی (از بس تلگرافات را خوش خط می‌نویسند باید در سر یک کلمه بلی یا بمی اینهمه صحبت شود و اختلافات نظر حاصل گردد) بلی بعد از سال‌ها قانونی بودن مملکت و دائر بودن عدلیه قانونی یک نفر رئیس اداره به دفاع خود اینطور حکم می‌کند. چون اقدام و تذکر برخلاف قوانین و پرداخت چنین وجه از حوصله ما خارج خواهد بود این است که به آن مقامات عالیه تظلم می‌کنم که ا ین عملیات صرف استبداد و پشت با زدن به مرجع تظلمات عمومی است.
استدعا است به کلنل مذکور حکم فرمایند و تلگرافی مخابره شود که اگر حرف حسابی دارد رسماً به محکمه ریاست عدلیه به حکم قانون عرض حال داده در محاکمه هر که محکوم شود حکم عدلیه به موقع اجراء گذارده شود چون ایام مهلت قلیل است استدعای به موقع فوری از این اقدام قانون شکن را داریم. امضاء افخم السلطنه - نصرت الملک- آصف نظام)
هر کس هست کاری به آن نداریم فقط در استطام اداره می‌خواهم صحبت کنم. اولاً یک خلاف قانونی که نسبت به یک مشت مردم شده و تعدیاتی به آن‌ها کرده‌اند و آن‌ها به مجلس ملتجی شدند و تظلم کردند و می‌گویند تا نوزدهم ربیع‌الثانی ضرب العجل کرده‌اند و شما قبل از نوزدهم فکری برای ما بکنید آن وقت این تلگراف را تلگراف خانه دیشب می رساند.
ارباب کیخسرو- تاریخ اصل تلگراف چه روزی است؟
سلیمان میرزا- در صورتی که تاریخ اصل یعنی تاریخ مخابره سیزدهم است این خودش یک فعالیتی است که تلگراف در سیزدهم مخابره شده است دیشب می رسانند بعد از آنکه ضرب‌العجل بگذرد بعد تلگرافخانه محترم چون خیلی فعالند از برای اینکه غفلتشان مخفی بماند در تاریخ تلگراف دست می‌برند و چون دو صفحه است دقت نمی‌کنند که گیر می‌افتند صفحه اول را هفدهم می‌کنند یعنی تاریخ اصل را هفدهم می‌نویسند اما صفحه دوم را فراموش می‌کنند و تاریخش همان سیزدهم است غافل از آنکه وکلاء سایر تلگرافاتشان را نگهداشته‌اند و فرضاً هم این اشتباه را نکرده بودند می‌توانند نمرات را بدست بیاورند. باز دو تلگراف دیگر این جا روی تریبون است که یکی آن‌ها در شب سیزدهم قوس است و نمره ترتیبش یکصد و بیست و چهار است و این تلگرافی که خواندم نمرده ترتیبش صد و بیست و پنج است. توجه بفرمائید، آیا در این مدت چند روز فقط یک تلگراف شده است؟ تلگراف شانزدهم قوس را هم دارم که نمره اش صد و پنجاه و شش است و گویا تلگراف هفدهم قوس رجعت قهقرائی کرد و نمره اش صد و بیست و پنج شده است. این محقق است با این اسنادی که این جا رو بروی من است تلگرافی که شده است تلگرافخانه محترم تلگراف این شخص را که به مجلس ملتجی شده با یازده کپیه به تمام وزارتخانه‌ها و تمام وکلاء پنج روز در تلگرافخانه توقیف می‌کنند یا خیر؟ حسن ظن داشته باشیم که آنقدر گذاشته‌اند در یک گوشه و از بس اداره منظم و مرتب است پس از پنج روز که آن بیچاره ملتجی شده در زیر فشار مانده و پول را از او می‌گیرند و آنوقت می رسانند معلوم می‌شود تنها غفلت نبوده است بلکه کاغذسازی است که تاریخ تلگراف را عوض می‌کنند و می‌نویسند هفدهم در صورتی که در صفحه بعدش فراموش کرده و همان سیزدهم باقی مانده است و آنوقت گیر می‌افتند و عرض کردم که تلگراف پانزدهم یا شانزدهم قوس نمره اش یکصد و پنجاه و شش است و این تلگراف هفدهم نمره اش یکصد و پنجاه و پنج شده است. نمره همیشه رو به بالا می‌رود یا رو به پائین؟ خیلی اسباب خوشوقتی است تلگرافخانه‌ای که مرکز عمده و محل امرار مردم و از وسائل اولیه تجارت است از حیث برات و سایر ترتیبات یک چنین فعالیتی بخرج می‌دهد آیا من بعد دیگر مردم به قسم تجارتشان اداره شود؟ آیا متظلمین بدبخت وقتی که به مجلس و به ریاست وزراء و وزارت عدلیه و داخله و مالیه تلگراف می‌کنند جایشان این باشد که تلگراف را اینقدر نگاه بدارند که موعد بگذرد و متظلمین گرفتار فشار بشوند؟ آیا می‌توان گفت مردم می‌توانند در این مملکت تجارت کنند و چطور مطمئن باشند که تلگرافشان مخابره می‌شود؟ این از دو حال بیرون نیست یا تلگرافخانه این تلگراف را به امر وزیر یا به امر شخص بالاتر توقیف کرده است که این تلگراف را ندهند تا وقت بگذرد یا اینکه اینقدر بی ترتیب است که اداره تلگراف نظم ندارد و یک کسی که در تلگرافش ضرب‌العجل کرده است و می‌گوید تا نوزدهم مرا می‌کشند و من روز سیزدهم به شما خبر می‌دهم که یک علاجی بکنید آنوقت آن تلگراف را می‌گذارند روز بیستم که او را کشتند آنوقت تلگراف را می‌دهند دست طرف در صورتیکه مرجع آن وکلای مجلس و ریاست وزراء باشد این است که من می‌خواهم مطابق قانون اساسی تقاضا کنم کمیسیون تحقیق تشکیل شود (اگر مجلس موافقت کند) که بروند و تفتیش کنند ببینند این وزارتخانه که محل اعتماد و تجارت مردم است چرا این کار را کرده است و به مجلس راپُرت بدهند که آیا به امر وزیر بوده است یا از غفلت اجزا بوده است و این چه ترتیبی است که تاریخ نامه را عوض کنند آیا دیگر اعتمادی باقی می‌ماند که مطالب او را هم دست نبرده باشند و عوض نکرده باشند این است که بنده تقاضا می‌کنم برای اینکه حقیقت امر معین شود کمیسیون تحقیقی از مجلس معین شده و برود رسیدگی کند شاید در تلگرافخانه محترم از این خلاف کاری‌ها (که یکی از آن‌ها بر سبیل اتفاق به دست بنده آمده است) خیلی باشد و آیا تلگرافات مردم می‌رسد و خسارت‌های مالی و تجارتی به آن‌ها وارد می‌شود یا خیر؟ دیگر بسته به نظر مجلس است که این کمیسیون تحقیق را انتخاب بفرمایند یا نه.
رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا- بنده اجازه نخواستم شاید راجع به دیروز است.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده خواستم یک مطلبی عرض کنم و ناچارم عرض کنم اولاً در نظامنامه سئوال وکیل از وکیل نداشتیم و ثانیاً امورات آقایان نمایندگان راجع به کمیسیون و غیره به مقام ریاست و هیئت رئیسه است بنده نمی‌دانستم که ما باید مفتش یا تهمت زننده به همدیگر باشیم این‌ها بسته به نظر مقام ریاست است و بیان کردن در مجلس معنی ندارد ... باید حفظ نظامنامه و نزاکت بشود ...
رئیس- راجع به چه مطلب است؟
آقا سید یعقوب- راجع به فرمایش آقای حائری‌زاده که فرمودند بعضی از آقایان در سه کمیسیون هستند خواستم عرض کنم این‌ها مسائلی است که متعلق به مقام ریاست است اگر در نظامنامه همچو چیزی ذکر شده بود مقام محترم ریاست از همه بیشتر اطلاع داشتید و با اینکه اظهار داشتند که سهام‌السلطان و حاج شیخ اسدالله در سه کمیسیون هستند بنده در این موضوع وارد نمی‌شوم چون حقایق بر مقام ریاست معلوم است خواستم تذکر بدهم که ما متوجه نظامنامه می‌باشیم و مقامات خودمان را نسبت به نظامنامه حفظ می‌کنیم.
رئیس- در بیست روز قبل توسط اداره به آقایان تذکر دادم ولی اعتنائی نکردند هر وقت خواستند رعایت نظامنامه را بکنند خود بنده هم می‌توانم رعایت نظامنامه را بکنم به شرط آنکه دیگران هم رعایت کنند. آقای فتح‌الدوله (اجازه)
فتح‌الدوله- بنده ندانستم که مقصود شاهزاده سلیمان میرزا چیست. بالاخره در پایان یک سلسله مذاکرات که فرمودند تقاضای یک کمیسیون تحقیق کردند (همهمه بین نمایندگان)
توجه کنید آقایان. شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند یک تلگرافی از کرمان آمده است که تاریخ اصل این تلگراف شانزدهم قوس است.
میرزا شهاب‌الدین- شانزدهم نیست سیزدهم قوس است.
فتح‌الدوله- اینجا شانزدهم است.
حاج میرزا مرتضی- توی آن قلم رفته است.
فتح‌الدوله- تاریخ اصل آن تلگراف قوس است.
تدین- صفحه بعد را بخوانید سیزدهم قوس است.
فتح‌الدوله- عمده صفحه اول است (همهمه) توجه بفرمائید آقا شما هم به نوبت خودتان حرف بزنید حالا نوبت بنده است من باید حرف خودم را بزنم تاریخ اصل تلگراف ۱۶ قوس است و تاریخ وصول آن هفدهم قوس و خود شاهزاده فرمودند دیشب این تلگراف به من رسیده است این دیر نشده است تقلب و تزویری نشده است که حضرت والا تقاضای کمیسیون تحقیق کردند بعلاوه در این تاریخ جزئی ممکن است فلان ثبات اشتباه کرده باشد این مسئله تقصیر وزیر پست و تلگراف نیست بلکه تقصیر همان ثبات و یا ضباط است یا فلان رونویس اشتباه کرده است این مطلب آنقدر مهم نیست که قابل تقاضای کمیسیون تحقیق باشد یک تلگرافی ۱۶ قوس مخابره شده است هفدهم قوس رسیده این مسئله به عقیده بنده محتاج به یک سلسله مذاکرات مفصل نبود.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- من خیلی تعجب می‌کنم که آقایان توجه نمی‌کنند بعد اعتراض می‌کنند شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند که در روز سیزدهم یک تلگراف دیگری موجود است که نمره ۱۲۴ دارد و این تلگراف نمره اش ۱۲۵ است در این چند روزه یک تلگراف شده است من یک کپیه از این تلگراف از آقا میرزا شهاب‌الدین گرفتم اگر آقای فتح‌الدوله دقت بفرمایند می‌بینند عدد ۳ که با جوهر بنفش نو شده است با جوهر آبی شش کرده‌اند و در صفحه دوم فراموش کرده‌اند که درست کنند در این جا تقریباً یک کاغذسازی شده است. شاهزاده سلیمان میرزا تقاضا کردند یک کمیسیون تحقیقی تشکیل شود که به این مطلب رسیدگی کنند ببینند تقلب شده است یا نه؟ آیا وزراء معصوم هستند؟
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده در این مذاکراتی که راجع به تلگراف می‌شود عرضی ندارم البته یک قضیه که اسباب سوء ظن می‌شود باید رسیدگی کرد تا مطلب کشف شود و هر کس هم تقلب کرده باشد مجازات شود. بنده نسبت به آن فرمایشی که آقای حائری‌زاده فرمودند که بنده در سه کمیسیون هستم اولاً بنده خبر نداشتم و نمی دانم آیا حقیقت دارد و می‌توان آن را به کمیسیون اطلاق کرد که بنده از یک کمیسیون استعفا بدهم این مطلب را مجلس باید حل کند برای اینکه بنده عضو کمیسیون سابق بوده‌ام و مطابق نظامنامه مدت کمیسیون بودجه سابق منقضی شده بعد در سیزدهم میزان تجدید انتخابات شد و بنده را برای عضویت کمیسیون بودجه جدید انتخاب کردند این ایراد بر بنده وارد نیست بر منتخبین وارد است مطابق نظامنامه با اینکه به کمیسیون بودجه قدیم حق داده شد اگر یک قضایایی باشد که راجع به بودجه آن سال مطرح باشد و ناقص باشد کمیسیون بودجه قدیم که دوره اش منقضی شد باید رسیدگی کند حالا اگر مجلس شورای ملی این کمیسیون را در واقع در کمیسیون می داند البته بنده از یکی از آن‌ها استعفا می‌دهم و از خدا می‌خواهم که از هر دو استعفا بدهم ولی اگر کمیسیون نیست و عملیاتی که این کمیسیون می‌کند موقتی و بطور فوق العاده است آنوقت نمی‌شود تصدیق کرد که بنده عضو ۳ کمیسیون هستم و این مطلب منحصر به بنده نیست یک جمعی هستند که مبتلا به این قضیه هستند و اگر می‌فرمایند ۳ کمیسیون است بنده از کمیسیون قدیم استعفا خواهم داد و عضویت کمیسیون بودجه جدید را می‌پذیرم اما اگر اعضای کمیسیون این ترتیب برایشان اتفاق افتاد آنوقت نظامنامه را چطور باید اصلاح کرد. اگر هر آینه اموراتی بطور فوق العاده به کمیسیون بودجه قدیم رجوع شود در حالتی که همه اعضای آن استعفا داده باشند آنوقت این نظامنامه در موقع عمل تولید اشکال می‌کند پس اعضای کمیسیون بودجه جدید نمی‌توانند از عضویت آن کمیسیون استعفا بدهند و عملیاتی که می‌کند فوق العاده است نه اینکه بگوئیم کمیسیون بودجه که حالا مجلس انتخاب کرده است دوره انتخاب او هم حالا است حالا با همه اشکالات که ممکن است تشکیل شود اگر مجلس شورای ملی تصدیق کند با اینکه دوره کمیسیون بودجه قدیم منفصل شده است مشمول نظامنامه می‌شود و حکم کمیسیون را دارد من الآن استعفا می‌دهم.
رئیس- آقای سردار مفخم (اجازه)
سردار مفخم- آقای تدین چون از بنده سئوال فرمودند این است که بنده بطور اختصار عرض می‌کنم توضیحی که آقای رئیس‌التجار دادند همه اش این علتی که فرمودند بوده است که بنده عرض می‌کنم. نظر به مسئولیتی که وزراء دارند پیشنهاداتی که به مجلس تقدیم می‌کنند بایستی دارای یک مقدمه باشد و اظهار عقیده کرده باشد و در این موضوع شرحی را که وزیر نوشته است در واقع یک مراسله‌ای است و اظهار عقیده نکرده چون وزیر اظهار عقیده نکرده و در این مدت در کمیسیون حاظر نشده‌اند توضیحات دهند بنده نمی دانم کمیسیون چطور می‌تواند این مراسلات را رسمیت بدهد و در کمیسیون مطرح بکند. اگر اجازه می‌دهید آن کاغذی را که از طرف وزیر در این خصوص رسیده است بنده قرائت کنم و به عرض برسانم اگر چنانچه کافی می دانند کمیسیون مطرح مذاکره قرار بدهند و اگر کافی نیست وزیر باید مطابق قانون پیشنهادی تقدیم مجلس کند و نظریه خود را بطور مقدمه اظهار نماید آنوقت کمیسیون می‌تواند عقیده خودش را اظهار نموده به عرض مجلس برساند و اگر آقای رئیس اجازه می‌دهند مراسله خوانده شود.
رئیس- مربوط به اجازه مجلس است. آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- بنده عرض می‌کنم هر کس دقت نکند مطلب را همین طور بیرون می‌آورد بنده دو ساعت این جا حرف زدم که تلگرافخانه در تلگراف قلم برده‌اند و به مجلس تظلم کرده‌اند و گفته‌اند تا نوزدهم ربیع‌الآخر به ما مهلت داده شده امروز نمی دانم چندم ماه است. (یکی از نمایندگان- بیستم)
شب بیستم ربیع‌الآخر که موعد منقضی شده است تلگراف را به طرف داده‌اند این اعمالی است که شش روز یا هفت روز تلگراف را در تلگرافخانه بدون هیچ دلیل توقیف کردند و به مجلس و وکلای مجلس نرساندند دیگر اینکه در تلگراف مردم قلم برده‌اند.
باید در وزارتخانه دولت و هیئت دولت امنیت باشد مردم اسرارشان به آن جاها رجوع می‌کنند اگر آنقدر در آن‌ها اعتماد نباشد مردم دیگر چگونه امورات شان را به آن‌ها رجوع می‌کنند. فرض کنید اشتباه هم کرده باشند یا در تاریخ آن قلم برده باشند پس دیگر به چه چیز باید اعتماد کرد؟ فردا که برای من تلگراف می‌کنند به چه چیز باید اعتماد کنم که حقیقتاً این مطلب طرف من است به عقیده بنده مداخله کردن در تلگرافات مردم یک تقصیر بزرگی است و چون مجلس حق تفتیش و تحقیق در هر امری از امور مملکتی دارد بنده از مجلس تقاضا کردم کمیسیون تحقیقی معین کند که این مطلب را تعقیب کند زیرا که در تلگرافات وکلای آذربایجان از این نظایر زیاد است وقتی می‌بینیم تلگرافخانه نظم ندارد و به میل وزیر است تلگراف هر کس را می‌خواهد می دهد و هر کس را که نمی‌خواهد نمی دهد، تلگرافی به اسم بنده و وکلای آذربایجان است شش روز در تلگرافخانه می‌ماند تا موقع آن بگذرد تجار به این ترتیبات و این تلگرافخانه چطور می‌توانند تجارت کنند؟ آقای فتح الله بیرون رفتند که حرف‌های مرا نشنوند به نظرشان هم تقصیری نیست اگر ایشان درجه رحمانیتشان آنقدر غلبه دارد که هیچ چیز را نمی‌توانند تقصیر فرض کنند و همه چیز را می‌بخشند با این ترتیب مملکت اداره نمی‌شود. وقتی تلگراف وکیل مجلس از تعرض مصون نباشد و برخلاف قانون اساسی تلگراف را نگاه دارند دیگر تاجر بدبخت و رعیت فلک زده به کجا فریاد بزنند من حق دارم و بلند فریاد می‌زنم که این تلگرافخانه نیست این اداره مملکت نیست، تلگرافات وکلاء را که شش روز نرسانند و دیر برسانند تلگرافات سایر مردم معلوم است حالشان چیست. بنده حق دارم این حرف را بزنم و به تمام دنیا اعلام می‌کنم این تلگرافخانه منظم نیست و ادله آن هم اسنادش است که در این جا هست اگر یک کمیسیون تحقیقی باشد معین می‌شود که تلگرافات وکلای آذربایجان و غالب تلگرافات وکلای اقلیت و هیئت مؤتلفه چه حسابی دارد و اگر یک کمیسیون تحقیقی باشد بنده نشان می‌دهم روزنامه‌هائی که به اسم بنده می‌رسد حالش چه چیز است و اسناد خود را هم ارائه خواهم داد وقتی که بنده یک نفر وکیل مجلس هستم و تلگراف بنده حالش این باشد پس برای سایرین فریادرس نمی‌باشد تازه یکی از وکلای مجلس می‌گوید تقصیری نکرده است یک تلگراف سیزدهم را هیجدهم آورده است این بزرگترین تقصیر است. به عقیده بنده که برخلاف قانون اساسی تلگرافات را دیر می رسانند این هم سندش پس اگر یک کمیسیون تحقیقی باشد بسیاری از این اسناد و کاغذها در روزنامه‌ها را بنده به آن کمیسیون می‌دهم تا حال مردم معلوم شود که در این مملکت از حیث کاغذ و تلگراف و جراید با آن‌ها چه نوع رفتار می‌شود و جراید را در نقاط مختلفه توقیف می‌کنند و نمی رسانند. (یکی از نمایندگان- پیشنهاد کنید)
سلیمان میرزا- پیشنهاد چطور است اگر می فرمائید کتبی باشد الآن می‌نویسم که یک کمیسیونی معین شود و تحقیق کند ببیند حال مردم و تجارت مملکت که باید توسط تلگراف بشود از چه قرار است و این هم یکی از اسنادش بود که خواندم و اگر به نظر بعضی‌ها مهم نیست به نظر بنده خیلی مهم است و باید تحقیق شود.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- مدافعه آقای فتح‌الدوله بیشتر بر سوء ظن انسان می‌افزاید زیرا اگر چیزی نیست و اداره تلگرافخانه واقعاً منظم است چه مانعی دارد از اینکه ۴ نفر بروند رسیدگی کنند بعد بیایند بگویند هیچ چیزی نبود و کاملاً منظم است ولی حالا که شما مدافعه می‌کنید بیشتر تولید سوءظن می‌کنید بنده هم از تلگرافخانه اطلاعات دارم که یک قسمتش را در ده ماه قبل به عرض رساندم مگر در همین تلگرافخانه نبود که تلگراف مستشارالملک به مجلس کرده بود ضبط کردند و به مجلس ندادند تا اینکه سوادش را در بغداد طبع کرد به این جا فرستاد؟ مگر در همین مملکت نبود که وکیل را بدون تقصیر و محاکمه تبعید کردند و قریب ۲ سال است در ولایات غربت زندگانی می‌کند؟
این‌ها را کهی کرد، همین وزیر است و همان اشخاص و همان کلنل‌ها اگر واقعاً مطمئن هستید چه عیبی دارد، بروند رسیدگی کنند این بد حرفی است؟ بد تقاضائی است؟ عجب در این است که در یک مواقعی تا ما یک حرفی می‌زنیم فوراً تصور می‌کنند مقصود ما این است که به دولت حمله کنیم و کابینه را ساقط کنیم! نه اینطور نیست و بنده هم اینطور نبودم و از اول مجلس تا بحال بی طرفی و بی غرضی خود را به همه آقایان ثابت کردم و من در عین اینکه با دولت و رئیس الوزرای حاضر مخالف بودم و هستم و از نقطه نظر اقلیت با هر چیزی که دولت پیشنهاد می‌کند باید مخالفت بکنم معذلک مخالفت نکردم و خود شما در این مجلس دیدید که من طرفدار عقیده خودم بودم و در عین اینکه مخالف با حکومت و دولت حاضر بودم به هر قانونی که موافق مصالح مملکت یافتم رأی داده‌ام و مدافعه کردم. تمام رفقای من اینطور بودند.
تا وقتی یک حرفی می‌زنیم از نقطه نظر اشتراک عقیده است همه وکیل هستیم، مسئول مملکت می‌باشیم از نقطه نظر مصالح مملکتی فرق بین اقلیت و اکثریت نیست اگر یک روزی بگوئیم وزیر پست و تلگراف فلان خلاف را کرده است نباید به صرف اینکه اکثریت پشتیبان حکومت است پا روی حق گذاشت. آقایان وظیفه اکثریت است که نگذارد دیگری استیضاح کند و خودش اصلاح کند اکثریتی که می‌خواهد زمام مملکت در دستش باشد و پشتیبان یک حکومتی باشد باید خودش جلوگیری از اجحاف و تعدیات کند و نگذارد صدای اقلیت در آید بنابراین علاوه بر این تقاضا بنده اسناد دیگری ارائه می‌دهم. در چندی قبل با ۱۵ شانزده نفر از نمایندگان پیشنهادی کردیم و تقدیم به مقام ریاست نمودیم بعد دیگر نفهمیدیم چطور شد پیشنهاد ما راجع به عدلیه بود که تقاضا کردیم کمیسیون تحقیقی معین شود بروند در اجرای عدلیه ببینند احکامی که موقوف‌الاجراء مانده چقدر است و علت توقیف آن‌ها چیست؟ اگر بنده فردا یا امروز تقاضا کنم مجلس کمیسیون تحقیقی انتخاب کند بفرستد به مالیه و صندوق خزانه مالیه را تفتیش کنند ببینند چه اجحافاتی، چه تعدیات و هرج و مرج هائی در آن جا تولید شده است می گوئید این حرف‌ها را نباید زد و این اهمیت ندارد. بنابراین مطابق قانون اساسی این تقاضا را می‌کنم. شما قبول نمی‌کنید نکنید ولی ما به وظایف خود عمل کرده و ایفای وظیفه می‌کنیم. البته رأی با آن هائی است که از حیث عده زیادتر هستند ولی نمی‌توانند بگویند شما حق ندارید یا این‌ها جزئی است و اهمیت ندارد. دعوائی نداریم اختلاف عقیده که نباید موجب خصومت بشود. مطابق قانون اساسی پیشنهاد می‌کنم یک کمیسیون تحقیقی برای رسیدگی به امور تلگرافخانه، یک کمیسیون تحقیقی برای رسیدگی به امور اداره اجرای عدلیه و احکامی که موقوف الاجراء مانده و یک کمیسیون برای امور مالیه معین شود و اسناد راجعه به آن‌ها در پشت این تریبون خوانده شود تا مردم حق را تمیز بدهند آنوقت لازم نیست که بنده بگویم وقتی که مردم از حقایق مطلع شدند و دانستند که من به وظیفه عمل می‌کنم دیگر باکی بر من نیست منتها اگر بیش از این قدرت داشته باشم (لاتکلف الله نفساً الاوسعها) اگر واقعاً مطمئن هستید که چیزی نیست بپذیرید و با شوق و شعف این کمیسیون‌ها را قبول کنید و اگر می دانید چیزی است از نقطه نظر مسئولیت باید خودتان بر ما تقدم بجوئید پس ما در این جا آمده‌ایم چکار کنیم و چه کرده‌ایم؟ برای این مملکت چه اندازه از حیف و میل یا تعدیات حکام جلوگیری کرده‌ایم؟ امروزه با دوره فترت چه فرقی دارد؟ دوره فترت هم همینطور هرج و مرج بود حکام، وزراء هر چه می‌خواستند می کردند بنده اسنادی دارم و هر روزی که برای استیضاح حاضر شوند عرض خواهم کرد نهایت اگر هم مغلوب شوم از مغلوبیت نمی‌ترسم نتیجه مبارزات یا غالبیت است یا مغلوبیت البته ما عدداً قلیل هستیم و در موقع رأی مغلوبیم ولی به صرف مغلوبیت ما نباید دست از وظیفه خودمان برداریم بنده اسناد دارم آقای وزیر پست و تلگراف سه هزار تومان مخارج مسافرت رُم را گرفته است سندش در دست من است و حواله به مالیه شده است و معلوم نیست چرا طفره می‌روند. اگر چه نظامنامه می‌گوید تا یک ماه باید جواب بدهند این آدم ماهی هفتاد و پنج تومان به عنوان حقوق معلمی از تلگرافخانه می‌گیرد و سندش را هم دارم در صورتی که معلمی هم نمی‌کند و آن معلم بدبخت که نان ندارد و جان می‌کند باید تعطیل و گرو کند شش ماه هفت ماه حقوقش عقب بیفتد. خیلی چیزهای دیگر هست که بنده اسنادش را دارم به صرف این که اکثریت پشتیبان این حکومت است نباید وزر و وبال هر حکومتی را بعهده خودش بگیرد و خودش نباید بگذارد اینطور بشود. (بعضی گفتند صحیح است)
آقا سید یعقوب- (با صدای بلند) وکیل که از وکیل استیضاح نمی‌کند. پشت تریبون استیضاح کنید تا ما هم جواب بدهیم اکثریت همه همراه هستند.
ملک‌الشعراء- همین تدین برای قرارداد کنفرانس داده (همهمه و داد و فریاد بین نمایندگان)
در این موقع آقای رئیس از مجلس خارج و نمایندگان نیز با داد و فریاد و همهمه خارج گردیدند و دیگر مجلس تشکیل نشد)
رئیس مجلس- مؤتمن‌الملک