مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ آذر ۱۲۸۹ نشست ۱۸۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۱۸ آذر ۱۲۸۹ نشست ۱۸۷
صورت مذاکرات روز شنبه ۷ شهر ذیحجه ۱۳۲۸
مجلس دو ساعت قبل از غروب در تحت ریاست آقای ذکاءالملک تشکیل شده صورت جلسه قبل را آقای معاضدالملک قرائت نمودند.
(غائبین جلسه قبل) آقای ممتازالدوله. آقای میرزا اسدالله خان. آقای سپهدار اعظم. آقای سردار اسعد. بدون اجازه. دکتر اسمعیل خان. دهخدا. آقای سیدحسین کزاری. دکتر حیدرمیرزا. با اجازه غائب بودند.
شیبانی. طباطبائی. دکتر علیخان. حاج شیخ‌الرئیس. بهجت. در وقت مقرره حاضر نشده.
حاج محمد کریمخان قشقائی مریض بودند.
رئیس- در باب صورت مجلس ملاحظاتی هست بفرمائید.
دکتر علیخان- راپورت کمیسیون تفتیش صحیه که چند روز قبل تقدیم شد در مجلس خوانده شد و بنا شد راپورت به وزارت داخله رجوع شود و زودتر
به مجلس پیشنهاد کنند که در باب آن مبلغی که از برای فرانتینه‌های طرف شمال کمیسیون پیشنهاد کرده بود که خیلی خیلی اهمیت دارد رأی وزارت داخله هم معلوم شود و تا حال چند روز است معطل شده است و آن روز عرض کردم که تعویق این کار مضر است و خیلی ضرر دارد و لازم است که خیلی تأکید شود در این باب که زودتر اقدام شود و اگر تأخیر شود به عقیده بنده پاسخ فایده ندارد برای این که آنقدر وقتی باول بهار نمانده است و یقیناً اگر از حال شروع نکنند آن نتیجه کاملی که در اول بهار باید حاصل شود بدست نخواهد آمد.
رئیس- فرستادیم بوزارت داخله تأکید هم می‌کنم که زودتر پیشنهاد کنند.
راپورت کمیسیون تفتیش امر نان که صورت آن در جلسات قرائت و در ضمن مذاکرات درج شده و رجوع به کمیسیون بودجه شده بود با راپورت کمیسیون بودجه در این خصوص از قرار ذیل قرائت شد- کمیسیون در روز شنبه دویم شهر ذیحجةالحرام در تحت ریاست آقای میرزا مرتضی قلیخان متعهد گردید در خصوص راپورت کمیسیون تفتیش امر نان و تقاضای وزارت جلیله داخله در ؟ شش هزار خروار گندم برای نصف خوراک هشت ماهه طهران و تخفیف دادن قیمت گندم دیوانی را از گندم میدان مذاکراتی شد بالاخره اخذ رأی و باکثریت بدواً تصویب شد که وزارت مالیه شش هزار خروار گندم را از هر محلی که صلاح می‌دانند تهیه نمایند و دقت کنند نه گران وارد بشود ثانیاً کمیسیون رأی می‌دهد که دولت محض ملاحظه حال عموم مبلغ ۳۶ هزار تومان از قیمت گندم دیوانی نسبت به نرخ متداول تخفیف دهد مشروط بر اینکه وزارت داخله ترتیب صحیحی در باب نان بدهد که این تخفیف قیمت به عموم فایده برساند در باب باقی مطالب راپورت کمیسیون تفتیش امر نان چون راجع بکمیسیون بودجه نبود مذاکره نشد و مربوط به رأی مجلس مقدس است.
ادیب‌التجار- بنده در اینخصوص عرضی ندارم در صورت مجلس عرض دارم که آقای رئیس‌الوزراء وعده دادند که روز شنبه وزیر علوم را معرفی کنند در صورت مجلس قید نشده بود و می‌خواستم بپرسم که بنا بود روز شنبه تشریف بیاورند اطلاع داده‌اند تشریف خواهند آورد که وزیر علوم را معرفی کنند یا خیر.
رئیس- اطلاع داده‌اند.
ادیب التجار- پس مجدداً باید از آقای رئیس‌الوزراء استیضاح کنم.
افتخار الواعظین- بنده در باب امر گندم می‌خواستم عرض کنم که این یکی از مسائلی است که می‌بایست به آن خیلی اهمیت داد بجهة اینکه وقتی که اسباب تنگی باشد برای مردم و اسباب اشکال نان فراهم باشد ممکن است که اسباب خیلی گرفتاری ما را برای اولیاء امور فراهم آورد و فراهم کردن این شش هزار خروار گندم را صلاح می‌دانم که دولت به هر قسمی که صلاح می‌داند فراهم نماید و در باب این که مجلس رأی بدهد که مبلغ ۳۶ هزار تومان از قیمت متداول تخفیف دهد خیلی صحیح است ولی مشروط به دو شرط یکی اینکه قیمت نان در تحت نظر دولت باشد و یکی اینکه معلوم باشد نان را بچه قیمت خواهند فروخت و قیمت عادله میدان هم معلوم باشد ولی قیمت نان در دست خودش و به تسعیر خودش باشد آن وقت صحیح می‌دانم که از قیمت گندم دیوانی چیزی کاسته شود والا در صورتی که نرخ گندم آزاد باشد و قیمت نان دست خبازها باشد که هیچ معلوم نباشد که به چه قیمت و به چه شکلی نان را می‌فروشند در این صورت مطلقاً تصویب کردن کسر قیمت این ۳۶ هزار خروار گندم یک فایده خواهد داشت و آن اینست که ما یک ضرری به دولت می‌زنیم و برای خبازها یک منفعتی فراهم می‌کنیم وقتی مفید است کاستن قیمت گندم دولت که نرخ دست دولت باشد و خبازها مجبور باشند که نان را به همان قیمتی که دولت معین کرده است بفروشند والا ضرر فاحشی بدولت زده می‌شود و فایده به حال عموم نخواهد بخشید و در این باب باز عرض اولی خودم را تکرار می‌کنم که این یک مسئله بسیار مهمی است که می‌تواند برای ما همه قسم اسباب اشکال را فراهم کند پس لازم می‌دانم کمیسیون تفتیش امر نان به تقاضای وزارت داخله هفته یک مرتبه دایر و رسیدگی نموده نظر داشته باشند که آقایان جنسی را که دولت تعهد می‌کند می‌تواند وارد کند و آمدن برف را بهانه قرار نخواهد داد و این شش هزار خروار را تهیه می‌کند یا نمی‌کند غرض این است که در عملیات نظر داشته باشند والا خیلی اسباب زحمت برای ما فراهم خواهد آمد.
رئیس- در این دو فقره راپورتی که خوانده شد متوجه می‌کنم خاطر آقایان را که در سه مطلب باید مذاکره کرد و رأی بگیریم یکی در آن دو فقره که در راپورت کمیسیون بودجه است که تهیه شش هزار خروار گندم و (۳۶) هزار تومان تخفیف قیمت گندم و یکی در خصوص فقره آخری راپورت کمیسیون تفتیش است که روزی صد و پنجاه خرورار گندم اجازه داده شود که از اول قوس وزارت داخله از انبار دولتی به خبازها بدهد این سه فقره است که باید مذاکره کرد و رأی داد و پاره چیزهای دیگر است که رأی دادن و مذاکره کردن ندارد پس در این سه فقره باید مذاکره کنیم در باب تهیه شش هزار خروار کسر گندم و ۳۶ هزار تومان تخفیف قیمت و در باب اینکه روزی یکصد و پنجاه خرورار گندم بدولت اجازه داده شود که بخبازها بدهند.
ارباب کیخسرو- خیلی لازم بود در این موقع وزیر مالیه و وزیر داخله یا لااقل معاونین آنها در اینجا حاضر باشند تا مذاکرات با حضور آنها شده از مذاکرات نتیجه حاصل شود مثلاً در دو جلسه قبل که در باب بلدیه با حضور وزرا مذاکراتی بمیان آمده آنچه استنباط شد تقریبا بلیده منفصل است پس لازم بود وزیر داخله یا معاونشان در اینجا حاضر باشند و جواب بگویند که آیا تدارک این جنس بعد از انفصال بلدیه بتوسط که می‌شود و کدام اداره مسئول این مسلئه خواهد بود تا دانسته و فهمیده و مطمئناً در اینجا رأی داده شود- نکته مهم دیگر که لازم است عرض کنم البته نظر آقایان نمایندگان هست که در سنه ماضیه آقای حاج وکیل‌الرعایا در مجلس متقبل شدند برای رفع تنگی غله در طهران بیست هزار خروار گندم وارد خواهند کرد پس از آنکه کمیسیون به جهت تفتیش مالیه از طرف مجلس انتخاب شد. که بنده هم یکی از اعضای آن کمیسیون بودم و بعد از سه جلسه حضور در آن کمیسیون استعفا دادم آنچه در آن سه جلسه بر بنده مکشوف شد بعلاوه آنکه حاج وکیل‌الرعایا مبلغی از وجه اعانه را مذکور می‌داشت به جهت تدارک آن بیست هزار خروار جنس برداشت کرده است و نیز مبلغی وجه نقد بجهة همان مقصود از وزرات مالیه گرفته است که جملتان تقریباً نود هزار تومان چیزی بالا می‌شود وقتی که در کمیسیون تفتیش در مقابل این وجه از حاج وکیل‌الرعایا سئوال می‌شد حساب آن کجا است جواب می‌دادند که سه هزار خروار بیشتر وارد طهران نشده و هفده هزار خروار در محل است بعد از ورود بقیه حساب می‌دهند- در وقتیکه بنده در کمیسیون قوانین مالیه از معاون وزارت مالیه در حساب اعانه حاج وکیل‌الرعایا در ضمن حساب اعانه چهل هزار تومان قلمداد کرده است که برای تهیه جنس پرداخته است و در صورتی که معلوم شود آنوجه در محل جنس باشد از حساب اعانه تقریباً (۱۲) هزار یا (۱۴) هزار تومان حاج وکیل‌الرعایا طلبکار نمی‌شود- در این صورت لازم بود وزیر مالیه یا معاونشان حضور داشته باشند معین شود آیا حساب گندم پارسال که آنهمه وجه دولت در حال تنگی در آن محل توقیف شده بکجا رسیده و آن بقیه جنس چه شده بمرکز رسیده یا هنوز در محل است- والا چگونه می‌شود هر وقتی ما باسم رعایت حال عموم یک چیزی تصویب کنیم و ندانیم بچه مصرف رسیده و چه نتیجه به حال عموم و چه رعایتی به حال فقرا و بیچاره‌گان شده است و آیا آن رعایتی که منظور بوده مفید حال عموم و اسباب رفاهیت آنها شده است یا خیر یا به هر قسمی که صلاح می‌دانند از زنجان یا سایر جاها وارد می‌کنند و اما در باب جنس حاج وکیل‌الرعایا چون وظیفه ما نبود در آن کار وارد نشده تفتیش و رسیدگی نکردیم از این جهت اطلاعی ندارم.
دکتر حیدرمیرزا- بنده هم موافقم ولی در باب تخفیف قیمت اینطوریکه عرض می‌کنم عقیده دارم در باب گندمی که دولت می‌دهد این جنس را یا از انبار می‌دهد یا از کمپانی خواهد داد در هر حال خوب است به جای این تخفیف قرار بگذارند که گندم را بوجاری بکنند که آن ده یک که تقریباً ۳۶ هزار تومان است عوض کسر خاک قرار بدهند و گندم بوجاری کرده بدهند که هم مردم نان خوب بخورند و هم تخفیف داده شده باشد و طوری نباشد که معلوم شود که در (۳۶) هزار تومان که دولت تخفیف داده است (۸) هزار خرورار یا [۱۲] هزار خروار خاک در انبار داخل کرده‌اند.
ادیب‌التجار- در اینجا یک تکلیف بزرگی که کمیسیون تفتیش از مجلس شورای ملی خواسته است رأی دادن در ۳۶ هزار تومان ضرر گندم است ما در وجوه جزئی صد تومان و پنجاه تومان یک ساعت و دو ساعت وقت مجلس را تلف می‌کنیم بهتر اینست که در این وجه کلی که کمیسیون تفتیش پیشنهاد کرده است قدری تأمل کنید که
مسئله ضرری که پارسال متحمل شده‌اید و هنوز نمی‌دنید که چقدر است و از قراری که از آقایان شنیده‌ام می‌گویند معادل ۱۸ هزار تومان که از وزارت مالیه گرفته شده است به جهت این گندم هنوز تسویه نشده است و بعد از این هم نمی‌دانم که تسویه خواهد شد کمیسیون تفتیش مالیه هم هنوز نتوانسته است که حل این مشکل را نماید و این مسئله پارسال یک سابقۀ شده است بجهة اینکه هر سال در موقع برف و زمستان گفتگوئی که وظیفه بلدیه است در مجلس شورای ملی بشود این از کجاست این از اینجا است که بعضی وزراء گوش بحرف نمایندگان ندادند والا در اول خرمن نمایندگان داد زدند و بوزیر داخله سابق گفتند که گندم و قوت مردم را از مال دولت حاضر کنند تا چند ماه از موقع خرمن گذاشته بانواع مختلفه گفتند در این مجلس که اقدامات مجدانه کردهایم و می‌کنیم که آقایان را ساکت کنند بعد از آن هم مجلس شورای ملی ناچار می‌شود به جهت آسایش مردم کمیسیون تفتیش نان انتخاب کند و بدبختانه هر چه اقدام شده از پارسال و امسال همه صرفه دیگران است اینهم از ناچاری است که این ۳۶ هزار تومان را امروز از شما می‌خواهند چرا می‌خوانند برای اینکه امروز ناچار رأی می‌دهیم اگر من بگویم رأی ندهید این ۳۶ هزار تومان را می‌دانم برای ملت اسباب زحمت است و اگر بگویم ۳۶ هزار تومان را رأی بدهید والله خودم متحیرم که چطور بگویم رأی بدهید در صورتیکه دولت خودش گندم دارد جو دارد در طهران بقدر خوراک طهران موجود دارد همچنین در قزوین و ساوه و سایر جاهای دیگر بنده نمی‌دانم با کی طرف بشویم هر چه گفتیم اقدام نکردند تا اینکه حالا که برف آمد ناچار شویم که این ۳۶ هزار تومان را که بخواهند شما مضطر شوید تصویب کنید بنده که یک نفر از نمایندگانم تکلیف خود را نمی‌دانم برای اینکه یا نانوا خواهد خورد یا عمر و زید باید یک شکلی بکنید که اگر وزیر مسئول دارید از از او بخواهید که ما را مطمئن کند (من باید این را بگویم اگر نگویم خیانت کرده‌ام) روز اولی که من وارد کمیسیون تفتیش شده می‌پرسم که چرا گندمیرا که بنا بود حاضر کنند در این مدت حاضر نکردهاند نماینده خزانه می‌گویند که ما از وزارت داخله مساعدت خواستیم مساعدت نکردند دوسیه را خواستیم آن وقت دوسیه را حاضر کرده فوری مساعدتهای وزارت داخله را می‌نماید که تلگراف می‌آید از قزوین پنج هزار خروار گندم تهیه نکردهاند از مال دولت و تکلیف می‌خواهند که غله دولت را بیاورند طهران و از وزارت داخله فوری تکلیف می‌خواهند که در هوای تابستان حمل کنند وزارت داخله هم جواب می‌نویسند بلی عقیده وزارت داخله هم همین است که این جنس فوری وارد طهران شده بالاخره معلوم می‌شود که پنجاه روز است که باز اینکار را نکردهاند بنده نمی‌دانم برای چه بوده است آیا ضدیتی میان وزارتخانه‌ها است یا یک فکر دیگری می‌کنند امروز اگر گفتگوی مجلس مقدس شورایملی را در باب عمل این ۳۶ هزار تومان و عمل گندم خواهید کرد که مذاکره کنید والا به کار دیگر مشغول شوید و یک حل و عقدی در اینکار بکنید که این پولی را که از مال ملت می‌هید ملت بخورد نه نانواباشی و نانوا و بنده این را سربسته عرض کردم.
منتصرالسلطان- بنده استدعا می‌کنم چون این دو راپورت است از هم تفکیک بکنند یک فقره‌اش راجع به پول است و اعتبار ۳۶ هزار تومان دفاع آن وظیفه بنده نیست وظیفه مخبر کمیسیون بودجه است و یک فقره‌اش اینست که اگر بخواهند دلایل اینکه این گندم بچه دلیل لازم است و برای چه ما باید روزی یکصد و پنجاه خروار گندم بدهیم و مذاکرات راجع به امر نان طهران و حدود طهران آن وظیفه بنده است که دفاع کنم که مخبر کمیسیون تفتیش امر نان هستم مستدعی هستم که اگر بخواهید این امر تسویه شود و تا آخر جلسه وقت را تمام نکنیم این دو فقره را از هم تفکیک کنیم یا اجازه بدهید هر دو را مخبر کمیسیون بودجه بیایند دفاع کنند چون بنده باید به وظیفه خودم عمل کنم دفاع کلی بر عهده بنده نیست.
رئیس- عرض کردم که دو فقره راپورت داده شده است یکی از کمیسیون تفتیش امر نان و یکی از کمیسیون بودجه یکی مسئله شش هزار خروار گندم یکی مسئله ۳۶ هزار تومان تفاوت قیمت در این دو باب باید مذاکره کرد و رأی گرفت آن مطالبی که در راپورت کمیسیون تفتیش گندم است پنج فقره است که ذکر شده است دو فقره‌اش همین است که در راپورت کمیسیون بودجه هم ذکر شده و دو فقره‌اش قابل رأی گرفتن نیست در باب اینستکه تفتیش باید باشد یا نه؟ این معین است که رأی نمی‌خواهد فقط در فقره سیم است که روزی یکصد و پنجاه خروار گندم باید تسلیم خبازها بشود در این سه فقره باید مذاکره کنیم اول در باب ششهزار خروار کسر گندم مذاکره می‌کنیم.
حاج شیخ اسدالله- دو فقره است که کمیسیون بودجه اینجا راپورت داده است بنده در این دو فقره عرض دارم اگر ما خواسته باشیم تصویب کنیم این ۳۶ هزار تومان را یک وزیر در اینجا نیست که تقبل بکند مسئولیت این کار را و انجام اینکار را قبول بکند ولی این عرض را می‌کنم در باب آن شش هزار خروار که آن را بنده لازم می‌دانم که هر چه زودتر باید تهیه کرد و در مرکز طهران حاضر کنند اما در خصوص ۳۶ هزار تومان که کمیسیون بودجه تصویب کرده از برای بنده یک اشتباهی حاصل شده است که همچو تصور شده است در این خصوص از برای عموم خلق طهران گویا یک ملاحظه شده است که یک نفعی به آنها برسد ولی این گویا اشتباه شده است آن روزی که بنده در کمیسیون بودجه بودم مذاکراتی که می‌کردند در این باب این نبود و مقصود نفع آنها نبود گفتگو می‌کردند در اینکه خرواری یکتومان تفاوت قیمت جنس دیوانی با جنسیکه در میدان فروخته می‌شود بخبازها داده شود برای چه برای اینکه جنس دیوانی یک تفاوت قیمتی خودش دارد که جنسش بد است نه اینکه قیمت نان به واسطه این تفاوت قیمت فرق کند والا میزان قیمت نان نرخ عادله است دیگر نمی‌دانم چه چه چیز تصویب می‌کنند یا رأی می‌دهند قیمتی را که بفروش می‌رسد می‌سنجند و نان هم بقیمت گندم میزانش بسته می‌شود آیا این خرواری یک تومان که کسر می‌شود از این جنس دولتی این نفعش بحال مردم می‌رسد یا نه بنده عرض می‌کنم می‌گویند تفاوت قیمت اصل جنس دارد بنده هم تصور می‌کنم که این یک راه تقلبی است که به دست انباردارها می‌دهیم که یک تقلبی در جنس دیوانی بکنند آخر جنس دولتی از دو حال بیرون نیست یا جنسی است که کمپانی خالصجات باید بدهد اما آن جنسی را که کمپانی می‌دهد از بابت خالصجات است چرا باید نان مرغوب باشد که خرواری یک تومان به تفاوت قیمت بفروشیم این را نمی‌فهمم برای چیست یعنی آقای کمپانی تو هم تقلب بکن و همچنین آن جنسی را هم که از ولایات می‌گیرند آنرا هم مباشر خوب است مواظب شود و نگذارد تقلب بکنند جنس مرغوب هم بدهند پس مقصود از این خرواری یک تومان که کسر می‌کنند از جنس دیوانی اشتباه نشود نفعش به جیب دیگران می‌رود نفعش مفید بحال عموم مردم نیست نفعش بکیسه خبازها یا بفرمایش آقای ادیب‌التجار به کیسه دیگران می‌رود در حالتیکه از قراری که مذاکره می‌شود رسم طهران اینست که قیمت گندمی که در میدان فروخته می‌شود خبازها می‌روند در خانه‌ها خرواری یک تومان و دو تومان علاوه پول می‌دهند و می‌خرند و جنس دیوانی را باید یک تومان کسر کنیم بآنها بدهیم در حالتی که نفعش به عموم مردم نمی‌رسد و دیگران فایده این را می‌برند به این جهت بنده به کلی مخالف هستم و تصویب نمی‌کنم.
سلیمان میرزا- مطلب تا تجزیه نشود به مطلب نخواهیم رسید آقای رئیس که فرمودند فقط در تصویب شش هزار خروار باید گفتگو شود بنابراین بنده فقط قسمت اول اعتراضات آقای آقاشیخ اسدالله را جواب عرض می‌کنم و مابقی را پس از گذشتن این جواب خواهم عرض کرد و خارج از این موضوع مذاکره نخواهم کرد دولت از قراریکه وزارت داخله و حکومت طهران حساب کرده‌اند تا اول خرمن ۷۲ هزار خروار گندم لازم دارد و این ۷۲ هزار خروار گندم را تصور کرده‌اند که اگر ۳۶ هزار خروارش را تهیه بکنند در طهران اختیار نرخ نان دست آنها است و اهالی طهران دچار عسرت نخواهند شد از برای تهیه این ۳۶ هزار خروار حساب کرده‌اند آن جنسی را که دولت دارد ۴۴ هزار خروار پس از آنکه کاملاً دقت شد آنچه مطمئناً می‌توانم حمل کنیمن چون که وسائل حمل و نقل کاملی نداریم اگر بتوانیم با این وسایل حمل و نقل ناقص که داریم در اینمدت حمل بکنیم که سی تای آن را دولت می‌تواند تهیه کند مابقی آن ۱۴ هزار خروار بعضی اشکالات دارد از آن جمله شش هزار خروار آن متعلق به آن مردآباد است که هنوز تکلیفش معلوم نیست و از این قسم اشکالات است پس از رفع آن اشکال معلوم نیست که ۱۴ هزار خرورار باقی است یا کمتر آنچه محقق‌الوقوع است از آن ۳۰ هزار خروار ۱۴ هزار خروار آن را به طهران آورده‌اند مابقی را هم قرار دادش را گذاشته‌اند که از جمله پنجهزار خروارش مال قزوین است کنتراتش گذاشته شده که متدرجاً بترتیبی که دولت قرار داده است خواهد رسید پس باین حساب شش هزار خرواری که دولت تصور کرده است از برای راحتی و رفاه و آسایش اهالی در این مدت کسر دارد این ششهزار خروار را تقاضا می‌کنند که مجلس یک اعتباری به آنها بدهد که اگر نتوانستند آن ۱۴ هزار خروار را عملش را تمام کنند یعنی اشکالات مثل مردآباد اگر تمام نشد دولت آن شش هزار خروار را از جیب خودش بخرد و وارد کند حالا بعضی از اشکالات پیش می‌آید که عجالتاً ما نمی‌توانیم بگوئیم مثلاً در ضمن عمل به طوری که آقای ارباب گفتند احتمال دارد آقای حاج وکیل‌الرعایا باز داوطلب شوند که این
شش هزار خروار را تهیه ببینند و باز پولی بگیرند و مثل عمل پارسال که ششماه یا بیشتر یا کمتر می‌گذرد که باید کمیسیون تفتیش صورتش را بدهند نداده‌اند و یکسال هم بگذرد گندمی را که به دولت فروخته باشند تحویل نداده باشند این وظیفه مباشر و یا هیئت وزراء است گویا وظیفه ما نیست که مذاکره کنیم پس از ما یک اعتباری خواسته‌اند که اجازه به آنها بدهیم که این کسر ۳۶ هزار خروار را تهیه بکنند ما باید یا آن اعتبار را بدهیم یا ندهیم آنکه گذشت آن وقت برویم بر سر آن ۳۶ هزار تومان که کمیسیون بودجه راپورت داده است.
حاج سید ابراهیم- می‌خواهم عرض کنم که این کمیسیون این خرواری یک تومان را که برای تفاوت قیمت تصویب کرده است که از مال دولت بدهند به جهت آن مطلبی که آقای حاج شیخ اسدالله گفتند نیست بلکه اسباب ترقی جنس می‌شود و اگر آن ۱۷ هزار خروار حالش معلوم شود بهتر می‌توانیم رأی بگیریم.
معین‌الرعایا- بنده نظر باهمیتی که برای عمل نان می‌دهم صحیح می‌دانم که اجازه خرید این شش هزار خروار گندم داده شود و به خبازها همان طوریکه جمع زده‌اند هشت ماه داده شود و همچنین ۳۶ هزار تومان را تصویب می‌کنیم که یک اعتباری به وزارت مالیه داده شود که در یک موقعی که لازم باشد که در حقیقت ضرر خبازها می‌شود تفاوت بدهند الا اینکه وزارت داخله این مذاکره که در مجلس می‌شود باید مجلس را مطمئن بکند که عمل نان را یک شکلی در ظرف این شش ماه ترتیب بدهد که اسباب آسایش عموم باشد حالا اگر وزارت داخله این اطمینان را می‌دهد بعبارت آخری مسئولیت این کار را به عهده بگیرد و مجلس را مطمئن کند که در ظرف این هشت ماه حال مردم در رفاه باشد به این ترتیب اگر باشد می‌شود رأی داد والا اگر اینطور نباشد بنده هم نمی‌توانم رأی بدهم.
وکیل‌التجار- بنده خیلی میل دارم در اینکه همیشه هر چه در اینجا گفته می‌شود از روی حساب باشد عرض می‌کنم اینکه گفته می‌شود که شش هزار خروار گندم افزوده شود به گندم دولت و باید تهیه شود که جمعاً ۳۶ هزار خروار باشد آیا اگر این را ما گفتیم به خبازها بدهند از قرار روزی یکصد و پنجاه خروار اولاً خبازها اگر نخواستند قبول کنند این گندم چه خواهد شد و اگر گندم تنزل کرد و ارزان شد آنوقت قیمت گندم دولت هم تنزل خواهد کرد یا اینکه بهمین قیمتی که امروز دولت می‌خرد آنها پول خواهند داد باید اینها را فهمید که در آخر سال یک مقداری گندم دولت در انبار نماند و مبلغی ضرر دولت نشود و این را هم باید فهمید که این ۳۶ هزار تومان که ضرر دولت می‌شود این را دولت چرا باید بدهد در صورتی که دولت این ضرر را می‌دهد نرخ گندم تا سر خرمن چه خواهد بود و درست باید حساب کرد تا سر خرمن چقدر کسر دارد این شش هزار خروار که تقاضا می‌کند غرضشان اینست که مجلس یک اعتباری به آنها بدهد چون از بعضی محلهای دولتی کسر شده است یعنی بلاتکلیف مانده است از قبیل مردآباد و غیره یا اینکه واقعاً اینمقدار کسر دارند و این مقدار را می‌خواهند دیگر اینکه این ۳۶ هزار تومان را که دولت ضرر می‌کند اگر گندم آمد بخرواری هشت تومان رسید نانرا نانوا چه قیمت خواهد فروخت آیا در مقابل این خرواری یک تومان ضرر دولت تفاوت قیمتی از برای نان حاصل می‌شود و فایده‌ای از برای عموم اهالی متصور است یا خیر فقط از گندم دولت کاسته می‌شود تمام این مطالب باید روی کاغذ بیاید و معلوم شود ما بدانیم که اگر کسر دارد خوراک شهر شش هزار خروار بگوئیم آنقدر گندم دولت تهیه کند نه اینکه ندانسته بگوئیم شش هزار خروار گندم کسر دارد آن وقت احتمال دارد باز حاج وکیل‌الرعایا دو مرتبه داوطلب شوند که من وارد می‌کنم و مثل گندم سابق شود باز یک پولی بگیرند و حسابش نامعلوم باشد باید این دو فقره معلوم باشد که اولاً چقدر گندم کسر داریم ثانیاً اینکه در مقابل ضرر دولت نرخ نان تا سر خرمن به چه میزان خواهد بود گمان می‌کنم تا این دو مطلب به خوبی تشریح نشود نتوانیم رأی بدهیم.
سلیمان میرزا- گمان می‌کنم آقای وکیل‌التجار توجه نفرمودند به عرض اولی بنده که این راپورت دارای دو جمله است و آقای رئیس هم فرمودند که این دارای دو جمله است بنابراین بنده هیچ جواب این شش هزار خروار را نخواهم گفت به جهت اینکه خارج از موضوع است فقط در این ۳۶ هزار خروار عرض می‌کنم بطوری که فرمودند مطلب از روی عدد باشد از برای هشت ماه تا اول خرمن از قرار ماهی ۹ هزار خروار گندم که روزی ۳۰۰ خروار باشد ۷۲ هزار خروار گندم لازم است ۹ هشتا ۷۲ می‌شود دولت تصور کرده است که این ۷۲ هزار خروار را طوری تهیه بکند که اسباب اطمینان عموم باشد تصور کرده است نصف این مقدار که ۳۶هزار خروار است در انبار خودش از برای اطمینان موجود کند که اگر محتکرین جنسی را در انبار نگاه دارند اسباب اشکال و سختی بشود و مثل سال گذشته اسباب زحمت فراهم نیاید حالا اینکه فرمودند دولت یک شرایطی اینجا معین کند که حتماً خباز باید روزی صد و پنجاه خروار گندم از دولت قبول کند یا اینکه در فلان نرخ حتماً از دولت بخرند این هر دو غیر متصور است به جهت اینکه دولت و ماها آرزویمان اینست که دولت همیشه سه برابر آنچه گندم لازم است داشته باشد که مردم به رفاهیت زندگی کنند و چون ما نمی‌دانیم این آرزوی ما صورت واقع خواهد داشت یا خیر بنابراین احتیاطاً گفتیم ۳۶ هزار خروار گندم داشته باشیم تا مردم را محتکرین از گرسنگی نکشتند حالا نمی‌توانیم دولت را مجبور کنیم که بفلان قیمت بفروشند گندم خودشان را در سال گذشته در نظرم هست که دولت گندم در ۱۹ تومان وارد می‌کرد و ۱۴ تومان می‌فروخت اینجا ملاحظه صرفه در نظر نیست می‌خواهیم ۳۶ هزار خروار گندم تهیه داشته باشیم از برای امنیت و رفاهیت رعایا و اگر یک ضرری بدولت برسد نفعی که منظور می‌دارد همان استقرار امنیت و رفاهیت رعایا است چنانچه در سال گذشته حاج وکیل‌الرعایا قرار شد ۲۰ هزار خروار همینطور وارد کنند و سه هزار خروار آنرا وارد کند و سه هزار خروار آن را وارد کرد از آن قیمتی که از برای دولت وارد شده بود ارزانتر دولت به خباز داده بجهة آسایش مردم در آنجا نظر دولت در وارد کردن گندم غیر از نظر یک تاجری است و اینکه می‌فرمائید قیمت گندم دولت را قبل دولت معین می‌کند این یک چیزی است که نه دولت می‌تواند قبلاً تعیین کند بجهة اینکه نرخ گندم بسته است به زیاد و کمی و عرضه داشتن گندم هر روز یک میزانی خواهد داشت که قبلاً نمی‌شود تعیین کرد اگر امروز گندم زیاد وارد شد بالطبع ارزان می‌شود اگر کم وارد شد بالطبع قیمتش بالا می‌رود و ما آرزویمان اینست که گندم ارزان باشد در صورتی که گندم ارزان شد مسلماً دیگر خبازها نمی‌آیند گندم از دولت گران‌تر بخرند و اگر ما این ۳۶ هزار خروار را تسمیر نکنیم گمان می‌کنم در زمستان یا اول بهار که گندم کم است دولت مجبور شود که این گندم را وارد کند و اگر حالا هم دولت این را وارد کرد گمان نمی‌کنم که محتاج باین باشد که این گندم را فوری به فروش برساند و گمان می‌کنم که اگر این گندم در انبار باشد مفید باشد.
وکیل‌التجار- گویا عرض بنده را درست ملتفت نشده‌اند بنده عرض نکردم که قیمت گندمی که دولت وارد می‌کند تا آخر سال معین باشد عرض کردم هر قیمتی که گندم در میدان وارد می‌شود قرار بگذارند صد و پنجاه خروار هم که از دولت می‌گیرند به همان قیمت گندم میدان به آنها داده شود و ثانیاً هم عرض کردم که مثلا گندم میدان هشت تومان قیمت دارد و شما گندم دولت را ؟ قیمت می‌گذراند و خرواری یک تومان ۳۶ هزار تومان تفاوت پیدا می‌شود این یک تومان در اصل قیمت نان هم تفاوت حاصل می‌کند یا خیر و صرفه اهالی و فقرا می‌شود یا اینکه به کیسه خباز و غیره می‌رود بنده اینطور عرض کردم و هیچ نگفتم که حتماً و حکماً قیمت گندم مثلاً شش تومان باشد تا اول خرمن بنده از خدا می‌خواهم قیمت جنس شش تومان شود لکن می‌خواهم بدانم وقتی که قیمت جنس شش تومان شد و قیمت جنس دولت را پنج تومان می‌گذارند این تفاوت به فقرا برسد و این روزی یکصد و پنجاه تومان را از قیمت نان کسر بکنند این را بنده عرض کردم و عرض دیگری نکردم.
سلیمان میرزا- در خصوص تفاوت قیمت خرواری یکتومان چنانچه در اول چیزی عرض نکردم باز هم عرض نخواهم کرد به جهت اینکه از موضوع خارج است ولی در خصوص شش هزار خروار که می‌فرمایند قرار بگذارند روزی یکصد و پنجاه خروار را دولت بخبازها بدهد عرض می‌کنم دولت امروز گندمش را نمی‌خواهد بفروشد والا هر وقت بخواهد بفروشد و گندمش را یکتومان کمتر داد محققاً خباز نخواهد گذاشت گندم ارزان را و برود
گندم گران بخرد و اینجا مجلس در یک فصلی رأی بدهد که این یکصد و پنجاه خروار گندم دولت را خرواری یک تومان ارزانتر بفروشند آن وقت چیزی که ارزانتر است اول او را خواهند خرید مگر وقتی که آن چیز ارزانتر مساوی نباشد یا چیز گران در خوبی آن وقت رو بگران خواهد رفت.
معاضدالملک- بنده با راپورت کمیسیون موافقم و گمان می‌کنم که مجلس هم تصویب بکند هم مسئله ۳۶ هزار تومان تفاوت قیمت را هم شش هزار خروار که رفاهیت حال عموم را رعایت کرده باشد و مساعدت احوال فقرا هم شده باشد ولی ما وجود وزیر داخله را اینجا لازم می‌دانیم که در مجلس شورای ملی تعهد کند که رائی که مجلس شورای ملی می‌دهد به موقع اجرا بگ ذارد و عمل بکند والا امضاء کمیسیون امروز در مقابل مجلس دفاع می‌کنند مسئولیتی در مقابل مجلس ندارند و نباید هم دفاع کنند خود وزیر داخله باید حاضر باشند که مجلس را اطمینان بدهند که مسئولیت کامل در مقابل مجلس به عهده بگیرند و تعهد بکنند که با وجودی که مجلس با آن اینطور مساعدت خواهد کرد در عهده می‌گیرند که بعد از این اسباب آسایش مردم را از بابت نان فراهم خواهند کرد یا خیر مثل وزرای سابق می‌آیند قبول می‌کنند و می‌روند عمل نمی‌کنند.
فهیم‌الملک- بنده با این فرمایش آقای معاضدالملک موافقم در خصوص این که وزیر داخله باید حاضر باشد و توضیحاتی که در این بابا لازم است بدهد مخصوصاً در این قسمتی که مطرح است در باب تهیه شش هزار خروار که ببینم این را حتماً لازم دارند یا خیر اینرا که کمیسیون تصویب کرده است باین نظر است که روزی یکصد و پنجاه خروار گندم بخبازخانه بدهند و از اول قوس تا حالا که چند روز است گذشته محتاج نبوده‌اند به اینکه روزی یکصد و پنجاه خروار غله از انبار بخبازخانه کمک شود از اول قوس کمک کرده‌اند تقریباً کافی بوده است یعنی بعد از آنکه تفتیش در گندم میدان کرده‌اند در تقسیم بخبازها و بعد هم همین ترتیبی که گفته شد عمل خواهد شد و بنده بطوری که تحقیق کرده‌ام از خبازها و غیر می‌گویند که اگر ۲۵ هزار خروار جنس دولت در نبار حاضر داشته باشد محتاج به هیچ تهیه دیگری نیست و می‌توانند تا موقع خرمن آتیه گندم را در این شهر به یک نرخ معین بفروشند و عمل نان هم سهل باشد و دولت مجبور نباشد ۳۶ هزار خروار گندم تهیه به‌بینند حالا از طرف وزارت مالیه کسی نیست که توضیح بدهد که این یک صد و پنجاه خروار را هر روز به خبازها داده‌اند یا خیر اگر چه بنده تقریباً اطلاع دارم که چند نفر هستند و مخصوصاً اصرار دارند که روزی یکصد و پنجاه خروار از دولت بگیرند لکن وزارت مالیه امتناع دارد از دادن و حتی‌الامکان قدری مسامحه کرده است و مقصود آنها اینست که همان ترتیبی را که در گندم پارسال کرده‌اند در گندم امسال معمول دارند و دیگر در اینجا مذاکره شد در اینکه گندم پارسال را بچه قسم عمل کرده‌اند کمیسیون تحقیقات صحیحی که بتواند راپورت بدهد تا به حال بدست نیاورده است و از این جهت هم تا به حال نتوانسته است راپورت بدهد بجهت اینکه یک حساب درهم مغشوشی است که هزار جور احتمالات در آن می‌توان داد آنچه محقق است اینست که ۲۴ هزار و سیصد و پنجاه تومان از بابت این گندم پول داده شده است و کلیتاً ده هزار تومان به وزارت مالیه تحویل شده و مابقی معلوم نیست کجا رفته است یک اثریکه از آن باقی است همان جمع شدن گندم است در بعضی نقاط که امسال جمع شدند که کاری بکنند قیمت گندم را قدری بالا ببرند حالا باید بدانیم که این شش هزار خروار را هم برای همین مصرف می‌خواهند یا برای رفاهیت مردم حالا اینجا نوشته‌اند که یک اعتباری دولت می‌واهد اینجا صریحاً بنویسند که چه قسم تهیه می‌خواهند بنمایند فقط شش هزار خروار گندم می‌خواهند تهیه کنند و این را هم از گندمهای اطراف طهران می‌خواهند تهیه نمایند یا اینکه می‌فرستند از خارج می‌خواهند بفرستند بیاورند این را وزارت مالیه خوب بود بطور وضوح بنویسد که دولت این شش هزار خروار گندم را از خارج تهیه خواهد کرد و تهیه‌اش از برای دولت به خوبی ممکن است یا خیر به عقیده بنده تا این توضیحات بخوبی داده نشود نتوانیم رأی بدهیم.
ارباب کیخسرو- بنده نمی‌دانم دولت عبارت از آنست که فقط به محوطه طهران نظر داشته باشد یا باید به تمام جاهای دیگر ایران هم نظر داشته باشد که باید مجلس وقت خودش را صرف کند از برای نان طهران و آن وقت که باید دولت اقدامات خودش را بکند نمی‌کند و اسباب زحمت می‌شود در اینجا مکرر از وزیر داخله هر عصر سئوال شد و جوابهائی که دادند اقدام شده است و می‌شود می‌خواستم بدانم بعد از آنکه آن جوابها را دادند مسئول کی هستند این عرض اول بنده است فقره دویم اینست که تا وزراء حاضر نباشند و توضیحات و اطمینان کامل در این باب به ما ندهند ما نمی‌توانیم رأی بدهیم خصوصاً در باب آن ۱۷ هزار خروار جنس تهیه سال قبل که معلوم نیست در کجا است بنده که یک نفر نماینده هستم باید بدانم که حساب آن چه شده است و به کجا رفته است باید درست وکلا بدانند چقدر پول از طرف دولت گرفته شده است چقدر جنس تحویل دولت شده است بقیه جنس در کجا مانده است نه اینکه یک مبلغی باید تصویب کنیم و ندانیم چه خواهد شد حساب سال گذشته همین طور باقی است حساب اسمال هم برود روی آن و تا ابدا مطلع نباشیم که چه شده است ما مکرر در اینجا امتحان کردهایم مثلاً یک مالیاتی وضع کردهایم و وضع کردن او آسان است لکن نمی‌دانیم پول آن بکجا می‌رود و در کجا جمع می‌شود و بچه مصرف می‌رسد و چه افاقه برای عموم حاصل می‌شود اینها را نمی‌دانیم حالا دیگر باید قول صریح که محل اطمینان ما باشد بما بدهند که به فلان مصرف می‌سد و آسایس عموم حاصل می‌شود تا ما بتوانیم رأی بدهیم.
رئیس- در این خصوص مذاکره به قدر لزوم شد حالا یکربع تنفس است مجلس به جهت تنفس متفرق شد مجدداً جلسه تشکیل شد.
آقا میرزا مرتضی قلیخان- طرحیست که به مجلس مقدس پیشنهاد شده است خوانده می‌شود به عبارت ذیل قرائت نمودند، اهمیت معاونین وزراء و لزوم تعیین تکالیف و اندازه مسئولیت آنها را از امور واضحه و تا هنوز قانونی که تکالیف آنها را در وزارتخانه و در مجلس شورای ملی معین نماید وضع نشده- لهذا چند ماده مناسب مقتضای حال و احتیاج پیشنهاد مجلس شورای ملی می‌نماید.
مادۀ (۱)- لزوم وجود معاون وزیر را در هر یک از وزارتخانه‌ها اکثریت آراء هیئت وزرا معین می‌نماید. مادۀ (۲)- نصب معاون هر وزیر بعد از تعیین خود او موقوف به تصویب رئیس الوزراء است. مادۀ (۳)- معاونی را که وزیری تعیین کرده در غیر موقع استعفای خود او عزل نمی‌تواند کرد مگر با ثبوت تقصیری که موجب عزل است. مادۀ (۴)- معاون وزیر را باید رئیس‌الوزرا با خود وزیر پس از تعیین در مجلس شورای ملی شفاها معرفی نماید. مادۀ (۵)- با وجود وزرا در وزارت معاونین حق دخول در شور مجلس شورای ملی و مشاوره وزرا داشته لکن حق رأی ندارند. مادۀ (۶)- معاونین وزرا سئوالات مجلس را می‌توانند جواب داد لکن با وجود وزیر مورد استیضاح واقع نمی‌شوند. مادۀ [۷]- در اوقاف انفصال هیئت وزرا معاونی در تمام امور راجعه به وزیر قائم مقام آنها بوده صاحب رأی در مشاوره وزارتی و در مقابل مجلس مورد سئوال و استیضاح می‌شوند. مادۀ (۸)- هرگاه یکی از وزراء منفصل یا زیاده از سه روز در سفر و یا مریض باشد معاون او در تمام امور راجعه بوزیر قائم مقام او و صاحب رأی در مشاوره وزرا و در مقابل مجلس مورد استیضاح می‌شود. مادۀ (۹)- معاونی که مسئولیت شعبه مخصوصی از امور یک وزارتخانه رسماً بعهده او محول شده در امور راجعه به آن شعبه رأی او مثل وزیر مناط اعتبار و در مقابل مجلس شورای ملی مورد سئوال و استیضاح می‌شود. مادۀ (۱۰)- هیئت وزراء یا یک وزیر بعد از تغییر مجبور بقبول معاون سابق نبوده حق دارد به ترتیب مذکور در مادۀ ۲ معاون دیگر اختیار کند. مادۀ (۱۱)- در موقعی که وزیر و معاون وزارتخانه به سببی موجود نباشند مدیر کل آن وزارتخانه با تعیین وزیر قائم مقام او بوده تکالیف و مسئولیت وزیر به عهده او تعلق می‌گیرد (لسان الحکماء) و آقا شیخ ابراهیم و ۱۵ نفر دیگر از نمایندگان.
رئیس- این طرح را باید بکمیسیون مبتکرات رجوع کرد بعد از آنکه از کمیسیون مبتکرات برگشت آن وقت در قابل توجه بودن آن رأی می‌گیریم و نیز آقای میرزا مرتضی قلیخان تلگراف انجمن ایالتی آذربایجان را از قرار ذیل قرائت نمود توسط حضرات مبعوئین محترم آذربایجان مقام مقدس دار الشورای کبری شیدالله تعالی ارکانه کیبه هیئت جلیله کابینه وزراء ادامت شوکتهم از جمله مسائل ضروریه برای رفررم دوایر و نقشه انتظام امور همانا مسئله جلب مستشار از مراکز لازمه است که آرائ صائبه مبعوثین محترم مجلس مقدس وجوب آن را تصدیق فرموده ولی یا از تبدلات مصادر امور و یا عدم مساعدت وقت این امر مهم صورت انجام نیافته و در بوته تعویق مانده است خاصه در این موقع که تمام انتظار وطن وظن غالب قاطبه ملت به هیئت جلیله کابینه حاضره است که با کف کفایت
و سایر تجربیات ایشان امور مملکت اصلاح و وسایل ترمیم و تکامل از هر جهت فراهم آید که من جمله ضرورت جلب مستشار قابل توجه وزرای عظام می‌باشد و این خادمان وطن محض اغتنام وقت و نیل به ضروریات اصلاح امور مملکت این مسئله را یادآوری و خاطرنشان آن حوزه مقدس می‌نمائیم و امید انجاح آنرا از هیئت محترمه کابینه وزرا دامت شوکتهم داریم (انجمن ایالتی آذربایجان).
رئیس- حضور آقای رئیس الوزراء را در اینجا مقتنم می‌شمارم در اینکه عرض کنم که هر چه زودتر در این مسئله اقدام بفرمایند.
حاج آقا- بنده در باب مستشارها اگر اجازه بفرمائید عرضی دارم پیشنهادیکه در باب مستشارها که بعد از مدتی انتظار در پروگرام کابینه اول و بعد در پروگرام کابینه سابق هم بود و به مجلس آمد و رأی هم گرفته شد ولی متأسفانه قریب دو ماه و نیم یا سه ماه است که این پیشنهاد از مجلس گذشته است و هیچ اثری در وجود خارجی از آن بروز نکرده است با اینکه با شدت استیضاح کردیم و لزوم وجود مستشارها را در ولایات باندازه‌ای حس کردیم و هر کسی که یک مقداری از اوضاع مملکت خبر دارد شدت لزوم آوردن اینها را تصدیق کرده است و تصور می‌کنم که هیچ امر مهمی در کابینه وزرا مهمتر از این نبوده و نیست و نخواهد بود به جهت اینکه هر روزه هر امری را که برای ادارات تصور بکنند یا راجع بترقی اداره است یا راجع به اصلاح خرابیها و تکمیل نواقص آن و هیچکدامش را ما می‌دانیم با ترتیب امروزه و با این اشخاص نمی‌توانیم انجام بدهیم با وجود این فقط و فقط حرف کابینه وزراء چه آن کابینه و چه کابینه امروزه همین بود که کارهای لازم زیاد اسباب این شده است که اینکار بتأخیر افتاده است با اینکه من هیچوقت نمی‌توانم تصدیق کنم دیگران هم همینطور که کاری بزرگتر و مطلبی عظیم‌تر و نافع‌تر بجهت اصلاح ادارات که امروزه واقعاً در مقام شرح خرابی آنها هر چه انسان بواهد بیان کند که چطور خراب است و چقدر مفاسد دارد از بس زیاد است متهیج می‌شود در مقام بیانش که هیچ کدام آن را نمی‌تواند بیان کند گنگ و گم می‌شود که کدام نواقص را ؟ و تعاقب کند با وجود این باز بعضی مطالب را در هیئت وزراء بر اینکار مقدم می‌دارند و یک کاری نمی‌کنند که اقلا یک کسی بیاید اینجا و باینکار رسیدگی کند و این نواقص را تکمیل نماید و بنده خوهش می‌کنم از حضرت رئیس‌الوزراء و گمان می‌کنم تمام نمایندگان همراه هستند و بلکه تمام ملت هم با من همعقیده هستند بجهت اینکه این چیزی را که الان در اینجا خوانده‌اند شاهد بزرگی است برای بنده» که از همه کارها دست بکشند و در اینکار اقدام بکنند که ما بدانیم تا چند وقت مستشارهای ما خواهند آمد این یک مطلب و مطلب دیگر که لازم می‌دانم عرض کنم اینستکه بحضرت رئیس چند وقت قبل از این چندین مرتبه عرض کردم ولی نمی‌دانم بهیئت وزراء ابلاغ شده یا نشده که بعضی مطالب که بنده و همچنین چند نفر از وکلاء محترم داشتیم که لازم بود در حضور هیئت نمایندگان مذاکره شود و یک استیضاحی هم در خصوص بودجه کرده بودم که تقریباً ۳۵ روز است که از وقت آن گذشته است خواهش می‌کنم یکوقتی را آقای رئیس‌الوزراء معین نمایند و با هیئت وزراء تشریف بیاورند اینجا که آن مذاکرات که در مسائل اساسی است به عمل بیایند و جواب بدهند.
رئیس- آقای معاضدالملک سئوالی داشتید از وزارت داخله بفرمائید.
معاضدالملک- نظر باهمیت اوضاع فارس چند وقت قبل از این مجلس شورای ملی هیئتی را معین نمود برای اصلاح این کار بوزارت داخله فرستاد که تفتیش در آن خصوص نموده راپورت مشورح و مفصلی در این باب به مجلس شورای ملی تقدیم نمایند مدتی است که آن هیئت مأمور شده‌اند و هنوز راپورت مشروحخ مفصلی که معلوم کند وضع حالیه فارس را به مجلس شورای ملی تقدیم نکردهاند از وزارت داخله سؤال می‌کنم اقداماتی که در باب فارس کرده‌اند توضیحاً بفرمایند که خاطر نمایندگان مسبوق بشود.
وزیر داخله- در آن هیئتی که معین شده مذاکرات شده است چطور شده است که به عرض مجلس نرسیده است کاملاً در آنجا مذاکرات بعمل آمده و یک اردوئی هم از طرف وزارت جنگ مین شده است فاتح‌الملک رئیس آن اردو است و حرکت کرده است ایالت فارس هم معین از راه دزفول حرکت کرده است و شاید برای دو سه روز دیگر خبر ورودش از دزفول برسد این اقدامات بنقد قید شده است و این اردو هم خواهد رفت و آن تفصیلی را که خواستند بعد بعرض خواهد رسید.
حاج سیدابراهیم- چون سؤالی را که کردند از دو جهت بود یکی از وزارت داخله و یکی از نتیجه اقدامات کمیسیون از اینجهت بنده لازم دانستم چون از اعضاء آن کمیسیون هستم چند کلمه عرض کنم- بنا شد چهار فوج برود فارس یکی فوج جلالی اصفهان است که تلگراف شده است و تهیه دیده‌اند که تا رسیدن فاتح‌الملک مهیا باشند و دو فوج همدان را هم چند روز است ضیاءالملک تلگراف کرده است که با سه عراده توپ تهیه کرده است و حرکت می‌دهد و چهار روزه بقم می‌رسد و حاج فاتح‌الملک هم با یک فوج قزوین و دویست و پنجاه نفر سوار تقریباً و سه عراده توپ که دیروز در حضرت عبدالعظیم سان دیدند و ما با جمعی از آقایان دیگر در آنجا بودیم حرکت کردند و در واقع خیلی باید از وزارت جنگ تشکر کرد که اسباب و لوازم اینها را از حیث قورخانه و اسلحه و لباس و غیره به خوبی تهیه کرده بودند از حیث قشون اینها که بروند دیگر اهالی فارس نگرانی نواهند داشت و امیدواریم که برفتن اینها تمام آن صفحات منظم شده و برای ما هم نگرانی از این حیث نباشد حکومت هم هینطوری که آقای وزیر داخله فرمودند چهار روز است از کرمانشاه حرکت کرده است و دو روز دیگر بدزفول وارد می‌شود و از آنجا تا بوشهر هم پنج روز می‌رود که تقریبا تا هفت روز دیگر وارد بوشهر می‌شود و اقداماتی هم که آقای وزیر داخله در بوشهر کرده‌اند در باب انتظام طرق و شوارع در واقع تا یک اندازه از سابق بهتر شده است و گمانم اینست که تا رسیدن حکومت به بوشهر کلیتاً رفع نگرانی ما از صفحه جنوب شده باشد فقط یک مطلبی مذاکره‌اش هم شده و آن آوردن مستخدمین است که شعب آنها به تمام اطراف از حیث امنیه و غیره برود و آنرا هم نگرانی نداریم باز منتظریم که درباره آوردن آنها اقدام بشود و بگذرد و اینکه کمیسیون کتباً راپورت اقدامات خودش را بمجلس نداد برای این بود که منتظر بود نظام‌السلطنه تا چند روز دیگر وارد خاک فارس بشود و این چهار فوج هم بهم ملحق بشوند که با با یک امنیت و جلوه وارد شوند و همچنین اقدام هیئت وزرا را در خصوص مستخدمین خارجه از برای امنیه معلوم و نتیجه عملیاتشان معلوم شود و این را هم لازم است عرض کنم که اداره امنیه فعلاً در شیراز دائر است و موسی خان رئیس امنیه آنجا است که از صاحب منصبانی است که در قزاقخانه بوده است و بسیار زحمت کشیده است و شخص صحیح کافی است پنجاه نفر را همراه داشته و قدری هم از آنجا گرفته است مختصر اینست که مستشارهای خارجی جلب شود و به کلی رفع نگرانی از هر جهت بشود حالا باید منتظر شد به‌بینیم نتیجه اقدامات هیئت وزرا در باب جلب مستخدمین خارجی برای ادارات امنیه و غیره چه خواهد شد.
رئیس- آقای بهجت سئوالی دارند از وزارت داخله بفرمائید.
بهجت- بنده تقریباً (۱۵) (۱۶) سئوال کردم که تاکنون نمی‌دانم بچه علت تعویق فاتاده بود علی‌العجاله چیزیکه مهمتر است از حضرت والا وزیر داخله سئوال می‌کنم که در خصوص عربستان راپورت آنجا را البته ملاحظه فرموده‌اند که طایفه سگوند و دیرک‌وند آمده‌اند اطراف شوشتر و تمام دهات‌های سمت شرقی را چاپیده‌اند و مخصوصاً دهات بختیاری را هم تماماً چاپیده‌اند و تقریباً از آب شوشتر هم عبور کرده‌اند و خسارت کلی در آنجا وارد آورده‌اند این یک مسئله و مسئله دیگر که خیلی اهمیت دارد مسئله نظمیه است که گویا سپهدار اعظم در آن وقت وزیر داخله بودند رئیس نظمیه آنجا را آقا میرزا ابوالقاسم خان برادر آقای معین‌الرعایا نماینده آذربایجان معین نمودند رفتند وارد عربستان شدند و مطابق بودجه هم ۶۰ نفر اجزاء برای نظمیه گرفتند بعد از تغییر وزارت گویا انحصار پیدا کرده بود بمالیات ادارات ثلث و چون مالیات ادارات ثلث در آنجا برقرار نشده بود از نظمیه مرکزی تلگراف شده بود بآنجا که نظمیه عربستان را موقوف کنند بر اینکه دخل معینی ندارد بعد باز یک تلگرافی از طرف اداره امنیه شده بود که نظمیه را تبدیل کنید به امنیه و باز یک تلگرافی شده بود از معاون وزارت داخله که نظمیه به همانطور برقرار باشد و یک تلگرافی هم از رئیس نظمیه آنجا رسیده است که عینش موجود است که از برای نرسیدن حقوقش مجبور شده است و آمده است به اصفهان این است یک مسئله و مسئله دیگر هم مسئله امنیه است که آنجا برقرار شده است و همچنین در خصوص ساینر مطالبی که بطول و تفصیل لازم نیست عرض کنم چه اقدامی فرموده‌اند و یکی هم لازم است عرض کنم که حاج فخرالملک آمده است به اصفهان و کتباً اذن مرخصی خواسته‌اند و بطور نزاکت اگر عرض کنم می‌خواهند استعفا بنمایند اگر ایشان استعفا کنند چه خواهد شد آیا حکومتی برای آنجا معین می‌شود یا اینکه نواقص که در کار ایشان هست مرتفع می‌شود که تکلیف ایشان معلوم باشد.
وزیر داخله- در خصوص اوضاع عربستان اینکه فرمودند صحیح است این چند روزه بعضی راپورتها رسیده است و از خود فخرالملک هم تلگرافی
داشتیم که وضع آنجا خوب نیست طایفه سگوند و بعضی‌ها اسباب اغتشاش شده‌اند و باید برای عربستان یک اردوی منظم خیلی صحیح با یک سردار کافی درستی فرستاده شود که کاملاً آن صفحه را امنیت بدهد در هیئت وزرا هم فعلاً مشغول همین مذاکره هستیم اگر چه حکومت بروجرد و لرستان این چند روزه خواهد رفت ولی گمان من اینست که مفید نشود باید همانطوری که عرض کردم یک عده قشونی برای نظم آنجا برود مشغول هستم ان‌شاءالله به زودی انجام خواهد شد در مسئله نظمیه و امنیه آنجا این مسئله از سابق بوده است و از این بابت اطلاح صحیحی ندارم ولی کلیتاً برای نظمیه و امنیه آنجا مطابق آن مذاکره‌ای که در مجلس خصوصی کردم مأمور صحیحی برای آنجا خواهم فرستاد که آنجاها را هم امن کند و راه آنجا یعنی خرم‌آباد هم باز بشود.
بهجت- چون حضرت اشرف والا آقای وزیر اخله بخوبی مسبوق هستند دیگر زحمت نمی‌دهم که راه خرم‌آباد هم مغشوش است معلوم می‌شود که خاطر مبارکشان از این باب متذکر و مسبوق است با این جهت دیگر تصدیعشان نمی‌دهم و امیدوارم بزودی اقدام و انجام بدهند ولی یک سئوالی می‌کنم از اقای وزیر پست و تلگراف در خصوص پست بین خرم‌آباد و شوشتر و دزفول که این پست در معنی وصل می‌کرده است هم تجارت داخلی و هم خارجی عربستان را به طهران از طریق نزدیک و این پست یک چندی به واسطه ناامنی آنجا تعطیل شد ولی بعد خود طوایف سگوند و دیرک‌وند حاضر شدند که کاری به پست نداشته باشندکه دائر باشد ولی یک چیز خیلی عجیب و غریبی شنیده‌ام و آن اینکه در دزفول مکاتب پستی را که می‌دهند پستخانه علاوه بر قیمت تمبر مخارج یک نفر قاصد را که از دزفول بخرم‌آباد می‌رود فوق‌العاده از تجار می‌گیرد حالا ما اگر خواسته باشیم پست آنجا را تعطیل کنیم در واقع تعطیل یک تجارت معظمی را کردهایم برای اینکه این رشته متصل است یعنی از محمره و شوشتر و دزفول گرفته وصل می‌کند به نهاوند و بروجرد و عراق و راه نزدیک است که نمی‌شود تعطیل کرد از این جهت آن مخارجی که گرفته می‌شود استدعا دارم از آقای وزیر پست و تلگراف که چون قانونیت ندارد یک ترتیبی بدهند که دیگر اضافه بر قیمت تمبر از اهالی آنجا گرفته نشود.
وزیر پست- یک چیزی بعنوان قاصدی می‌گرفتند ولی بنده صریحاً نوشتم نگیرند و دیگر نمی‌گیرند چیزی که هست عجالة امانات قبول نمی‌شود فقط مکاتب را قبول می‌کنند بعد درباره امانات هم قراری داده خواهد شد.
بهجت- مقصود اهالی هم همین بوده که این پست دائر باشد کاری بگرفتن امانات ندارد و حالا که اقدام فرموده‌اند عرضی ندارم.
رئیس- آقای رئیس الوزرائ فرمایشی داشتید بفرمائید.
رئیس‌الوزراء- بنده عرضی نداشتم جز معرفی وزیر علوم که وعده کرده بودم روز شنبه معین و معرفی کنم جناب آقای حکیم‌الملک را به وزارت علوم با جماعتی که فعلاً هست یعنی چند اداره که امروز متفقاً یک هیئت وزارتخانه است که فواید عامه و معاون و اوقاف و علوم باشد معرفی می‌کنم.
رئیس- خیلی باید تشکر کنیم از تعیین آقای حکیم‌الملک پست وزارت علوم بعد از یک مدتی که این وزارتخانه از وزیر خالی بوده است و امیدواریم که در دوره وزارت ایشان ترقیاتی را که از حیث معارف برای این مملکت منتظریم حاصل شود.
سلیمان میرزا- بنده می‌خواستم عرض کنم که ما قبل از تنفس مشغول بودیم به دستور مجلس و آن عمل نان بود که گمان می‌کنم خیلی مهم است برای اینکه امنیت و رفاهیت عمومی را نشان می‌دهد مذاکرات هم در آن به عقیده من بقدر کافی بعمل آمد فقط بیک اشکالی برخوردیم که مانع شد و تنفس شد و آن اخطار قانونی نمایندگان بود که اظهار شد که باید با حضور زیر داخله این مطلب بگذرد و فعلاً هم که آقای وزیر داخله تشریف دارند خوب است این مطلب را تمام کنیم هر چند که اشکال دیگری هم دارم و آن اینست که هفده نفر از نمایندگان گویا غیبت کرده‌اند و مجلس را از رسمیت انداخته‌اند و مجلس را معطل کرده‌اند و در صورتی که در این تنگی روزی هفتصد تومان مخارج مجلس می‌شود نمی‌دانم آقایان کار مهمی دارند که از این کار اهمیتش بیشتر است که مجلس را از رسمیت انداخته‌اند و اینکاری را هک فریضه و ذمه ایشان است و قبول کرده‌اند معوق گذاشته و ۱۷ نفر در یک روز غیبت کرده‌اند «شاید کمتر باشد چون بنده در خارج اینطور شنیدم که امروز ۱۷ نفر غیبت کرده‌اند» در هر صورت هر قدر هستند تقاضا می‌کنم که اسامی آنها خوانده شود و در صورت مجلس نوشته شود تا اینکه مردم بدانند کیها مجلس امروز را تعطیل کرده‌اند و فحش را بطور عموم ندهند یکقدری هم بطور خصوصی فحش بدهند و فرق باشد مابین کسانیکه حاضر شده‌اند و کسانی که غیبت کرده‌اند.
رئیس- در خصوص مسئله‌ای که در دستور و مقداری هم مذاکره بعمل آمده چون هم وقت گذشته است و هم این که مطالب بعضی نواقص و موانعی داشت که فعلاً باید رفع شود اینستکه امروز دیگر داخل در مذاکره آن نمی‌شویم اما در خصوص اسامی غائبین خوانده می‌شود.
حاج شیخ اسدالله- عرض می‌کنم که ما یک کمیسیونی معین کردیم برای تفسیر یک ماده از قانون اساسی اگر چه متأسفانه هر چه کمیسیون می‌شود هیچ نتیجه‌ای از آن بمجلس نمی‌آید مثلاً کمیسیون پروگرام مدتی است تشکیل شده و هر چه اصرار می‌کنیم راپورتی از آن به مجلس نمی‌آید کمیسیون تفسیر هم همینطور با اینکه می‌بینند که هر روزه دچار این مشکلات هستیم و در محظورات می‌‌افتم برای داخل شدن در مذاکرات و اخذ رأی هنوز راپورت تفسیر آن یک ماده را که از قانون اساسی بآنجا رجوع شد راپورت نداده‌اند از اینجهة بنده استدعا می‌کنم که زودتر راپورت تفسیر این ماده را بمجلس راپورت بدهند که رأی مجلس هم در این باب معلوم شود و بیش از این وقت مجلس و ملت تضییع و تلف نشود.
رئیس- در خصوص این که می‌فرمائید هر چه کمیسیون تشکیل می‌شود کار نمی‌کند و نتیجه‌ای از آنها بمجلس نمی‌آید این را بنده رد می‌کنم کمیسیونها تمام کار می‌کنند برای اینکه اینکارها که به مجلس می‌آید و می‌گذرد تمام نتیجه کمیسیونها است و اگر بنا بشود کمیسیونها کار نکنند که مجلس هیچ کار ندارد ولی در خصوص این کمیسیون تفسیر که می‌فرمائید تصدیق می‌کنم که تا اندازه‌ای تأخیر شده است آنهم اگر چه علت دارد به جهت اینکه اعضاء کمیسیون تفسیر در کمیسیونهای دیگر مشغول کار هستند و هر کدام از آنها در کمیسیونهای متعدد عضویت دارد و باینواسطه است که تا اندازه‌ای به تعویق افتاده است و تابحال راپورت نداده‌اند معذلک از اعضاء آن کمیسیون استدعا می‌کنم که این مسئله را بر سایر کارها مقدم بدارند و زودتر راپورت آنرا بدهند برای اینکه در واقع جریان امور مجلس تا یک اندازه موقوف براپورت آن کمیسیون است.
مشیرالدوله- در باب این که فرمودند کمیسیونها کار نمی‌کنند بنده هم تکذیب می‌کنم که کمیسیونها کار خودشانرا می‌کنند و اینست که کمیسیون تفسیر تاکنون راپورت نداده است به جهت اینست که که این کمیسیون اعضاء آن مرکب است از اعضائی که در دو یا سه یا چهار کمیسیون دائمی و فوق‌العاده عضویت دارند و غالباً روزهائی که مجلس نیست اوقات آنها صرف آن کمیسیونها می‌شود و در باب کمیسیون پروگرام بنده چنانچه سابق هه عرض کردم باز تکرار می‌کنم مشغول هستند و نزدیک است به نتیجه برسدو عجالتاً آن قسمتی که راجع بعدلیه است و تمام شده است ممکن است بیاورند بمجلس و سایر قسمتها بماند تا اینکه یک مرتبه راپورت داده شود و در باب کمیسیون تفسیر هم چون یکی از اعضاء کمیسیون آقای حاج میرزا زین‌العابدین هستند و این اوقات کسالت دارند و وجود ایشان خیلی لازم است از اینجهة کمیسیون منتظر است کسالت ایشان رفع شود که در اینخصوص راپورت بدهد مذاکرات هم در اینخصوص بقدر کافی بعمل آمده و تا اندازهؤای نتیجه حاصل شده است فقط یک جلسه لازم است که ایشان حاضر شوند و کمیسیون منعقد شود در این باب رأی بدهد و راپورت آن به مجلس مقدس پیشنهاد شود.
ادیب‌التجار- چون مذاکرات یک قدری درهم و برهم شده است اگر یک قدری خارج از موضوع هم باشد عذر می‌خواهم- چندین ماه بود که ما بجهة نداشتن وزیر علوم انتظار داشتیم و چشم ما بدر مجلس بود که کی آقای رئیس‌الوزرا وزیر علوم را اینجا معرفی می‌کنند حالا که به آرزو رسیدیم در اول ساعتی که ایشان را به ما معرفی کرده‌اند عرض می‌کنم که مجلس به اسم تنها قناعت ندارد برای اینکه تمام بدبختی‌هائی که ما در این مملکت داشتیم از این جهت بود و تا امروز وزارت علوم و معارف قبول بوده و اسم بلارسم ولی حالا استدعا دارم که این اسم علی‌الرسم بشود- ۳۰ کرور ملت ایران چشمشان را دوخته‌اند بمعارف مملکت که معارف در مملکت
ایشان ترقی بکند از اینجهة باز تکرار می‌کنم که باسم تنها اکتفا نکنند کاری بکند که این اسم مع‌الرسم بشود که از آن روزی که ایشان بوزارت علوم و معارف نشستند وزیر علوم و معارف باشند.
رئیس- در باب اهمیت وزارت علوم و معارف هر چه گفته شود صحیح است امیدوارم این وزیر علومی که معین شده است موافق میل ملت و مجلس رفتار بکنند و کاری بنمایند که معارف در مملکت ترقی کند از بابت اینکه وزارت معارف نداشتیم و مخارجاتیکه فرمودند نمی‌توانیم تصدیق کنیم همه کس تصدیق دارد که به واسطه نداشتن ادارات صحیح این انقلابات در مملکت شده است اگر ادارات ما خوب بوده و کار می‌کردند البته این انقلابات نمی‌شود ولی چنانچه امیدواریم که تمام ادارات ما ان‌شاءالله اصلاح شود منتظریم که با اقدامات این وزیر جدید اداره معارف هم به خوبی منظم شود و چنانکه باید ترقی نمایند حالا اسامی غائبین امروز که تقاضا شد خوانده شود حاضر شده است خوانده می‌شود.
آقای معاضدالملک از قرار ذیل اسامی غائبین را قرائت نموده حاج وکیل‌الرعایا «سپهدار اعظم» سردار اسعد «مستشارالدوله» ممتاز الدوله میرزا اسدالله خان (غایب)- آقا میرزا رضاخان نائینی حاج میرزا زین‌العابدین قمی حاج امام جمعه (مریض) حاج شیخ اسدالله آقای دهخدا هم تشریف نیاورده‌اند ایشان هم مریض هستند.
دکتر امیرخان- چون آقای وزیر داخله تشریف دارند وقت را غنیمت می‌شمارم که فرمایش آقای دکتر علیخان را که در اول مجلس فرمودند در باب قرانتینه‌ها یادآوری نمایم که یک راپورتی از کمیسیون تفتیش صحیه نوشته شد و در مجلس قرائت شد و قرار شد که فرستاده شود بوزارت داخله تا رأی وزارت داخله هم در این خصوص معلوم شود و زودتر بمجلس بیاید اینست که حالا استدعا می‌کنم از آقای وزیر داخله که اهتمامی بفرمایند که زودتر این مطلب را بمجلس پیشنهاد نمایند برای اینکه اینمطلب خیلی اهمیت دارد.
وزیر داخله- ان‌شاءالله اطاعت می‌کنم عجالة مشغول مذاکره هستیم تا اندازه‌ای هم خودشان اطلاع دارند که مشغول مذاکره هستیم و بزودی نتیجه حاصل شده صورت مسئله به مجلس مقدس پیشنهاد خواهد شد.
معززالملک- بنده می‌خواستم یادآوری کنم جوابی را که در دو جلسه قبل هیئت وزرای محترم از اظهار بنده فرمودند در باب انفصال بلدیه که وعده داده بودند یک اصلاحی در باب بلدیه بکنند و قرار دادند که در جلسه آتیه آن جلسه یک پیشنهادی در اینخصوص به مجلس مقدس بنمایند و عرض می‌کنم که خوب است وزار یمحترم فراموش نکنند این وعده‌هائی را که می‌دهند و اینگونه مسائلی را که اسباب انزنجار قلوب مردم را فراهم می‌کنند زودتر در اصلاح آنها اقدام بکنند اگر چه شنیدم اعضاء بلدیه استعفا کرده‌اند ولی بصرف استعفا این معایب رفع نمی‌شود باید در مقام اصلاح امور آن برآمد که رفع این تنفریکه حاصل شده است بشود برای اینکه کلیتاً از قراری که شنیده‌ام که بعضی تصرفاتی که از شعبات بلدیه شده است یک نتایج خیلی بدی خواهد داشت و هنوز که بطور بدی نشده است باید جلوگیری شود.
وزیر پست- هیئت وزرا مشغول هستند که برای بلدیه یک چیزی بیاورند پیشنهاد کنند و اگر یک اندازه تأخیر شده است در جلسه آتیه پیشنهاد خواهد شد.
متین‌السلطنه- در ضمن اداراتی که در تحت ریاست وزارت علوم داخل در حوزه مسئولیت هستند انطباعات است و همچو تصور می‌کنم که آقای رئیس‌الوزرا فراموش کردند آنرا اسم ببرند متمنی هستم که بفرمایند که انطباعات هم جزء ادارات این وزارتخانه است و آقای وزیر علوم مسئول جریان امور آن خواهند بود یا خیر.
رئیس‌الوزرا- این مطلب مسلم است و بنده از اینجهة محتاج ندانستم به اینکه جزء بدهم عرض کردم که جناب آقای حکیم‌الملک را بوزارت علوم به اضمائمی که هست و در زمان وزارت جناب صنیع‌الدوله جزء آن بوده است معرفی می‌نمایم و البته انطباعات هم جزء وزارت علوم بوده است و همانطور که فرمودند اشتباه شده است که از آن اسم برده شود ولی البته جزء وزارت علوم خواهد بود.
آقا شیخ رضا- عرایض بنده راجع بکمیسیون تفسیر است چون اعضاء کمیسیون تفسیر است چون اعضاء کمیسیون تفسیر یکی آنها مریضند و نمی‌توانند هم در مجلس و هم در کمیسیون حاضر شوند یکی دو تای دیگر هم که حاضر نمی‌شوند و دو تای دیگر هم که در کمیسیون خارجه حاضر می‌شوند برای اینکه کارهای آن کمیسیون زیاد است و کم اتفاق می‌افتد که وقت پیدا بکنند و در این کمیسیون حاضر شوند به این جهت عرض می‌کنم که مجلس باید ملاحظه کند که در آتیه اعضا را بی‌پروا کسانی که کار نمی‌کنند و حاضر نمی‌شوند انتخاب نکنند و اگر چه حالا موقع نیست و وقت گذشته است ولی می‌خواستم عرض کنم که خوب است مجلس هفتمی برای این کمیسیون انتخاب کند که با آن سه نفری که می‌توانند حاضر شوند حاضر شود که اکثریت حاصل شود و زودتر راپورت آن بمجلس داده شود.
رئیس- چون روز سه‌شنبه عبداضحی است بنابراین مجلس تعطیل خواهد بود و جلسه آتیه روز پنجشنبه است دستور آن جلسه شور در بقیه قانون دیوان محاسبات بقیه دستور امروز است.
ادیب‌التجار- چون صحبت از بلدیه شد و آقای معززالملک در دو جلسه اقدام و درا ین جلسه در این خصوص مذاکره و سئوال کردند می‌خواستم عرض کنم آن طرحی را که بنده در اینخصوص پیشنهاد کرده‌ام و طبع و تودیع هم شده است جزء دستور آتیه بگذارند که بمجلس بیاید.
رئیس- آن باید بیاید به مجلس و در قابل توجه بودنش رأی گرفته شود در جلسه آتیه در قابل توجه بودنش رأی می‌گیریم.
حاج عزالممالک- انتخاب آن یک نفری را که آقا شیخ رضا اظهار کردند خوب است جزء دستور جلسه آتیه بگذارند که کمیسون تفسیر می‌تواند راپورت بدهند برای اینکه قانون عمومی تقریباً پنجاه ماده‌اش از مجلس گذشته است و برای یک ماده معوق مانده است واگر این یک نفر انتخاب شود که در دو جلسه دیگر در باب آن یک ماده هم اخذ رأی شده و قانون محاسبات عمومی از مجلس بگذرد خیلی بجا خواهد بود.
(مجلس یک ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد)