مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ امرداد (اسد) ۱۳۰۱ نشست ۱۲۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ امرداد (اسد) ۱۳۰۱ نشست ۱۲۴
صورت مشروح مجلس یوم چهارشنبه پانزدهم ذی حجه ۱۳۴۰ مطابق هفدهم اسد ۱۳۰۱
مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید
صورت مجلس یوم شانزدهم اسد را آقای امیر ناصر قرائت نمودند
رئیس ـ گویا نسبت به صورت مجلس ایرادی نباشد؟ آقای تدین
(اجازه)
تدین ـ این طور که در خاطر بنده هست مسئله امتیاز نفط شمال جزء دستور نبود فقط قرائت آن مراسله جزء دستور بود و در صورت مجلس کلمه امتیاز نفط نوشته نشده است
رئیس ـ بله همین طور است قرائت آن مراسله جزء دستور بود و باید اصلاح شود دیگر ایرادی نیست
(اظهاری نشد)
رئیس ـ صورت جلسه با این یک فقره اصلاح تصویب شد بالفعل ماده ششم قانون شهریه‌ها مطرح است
(ماده ششم به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ششم ـ اعضاء متقاعد وزارت خانه‌ها که حقوق آنها جزو کتابچه شهریه قلمداد شده باید از آنجا خارج و در جزو بودجه خو وزارتخانه‌ها پیشنهاد و مورد تصویب شود
پس از گذشتن قانون استخدام تمام متقاعدین مشمول آن قانون خواهند بود
مخبر ـ قبل از مذاکره لازم است یک توضیحی عرض کنم پیشنهاداتی که در جلسه قبل قابل توجه شده بود در کمیسیون مطرح مذاکره شد و این راپورت که در حقیقت اصلاحی است در زمینه پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا تقدیم شد ولی در طبع مقدمه آن اشتباهی شد (یک ماده دیگر برای تصویب به مجلس پیشنهاد می‌شود) این مسئله زائد است و چنین ماده نیست و این ماده همان ماده هشت است که دیروز در مجلس تصویب شد و محتاج به ماده دیگر نیست
رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله
(اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ لازم است بنده توضیحی راجع به راپورت کمیسیون بودجه عرض کنم در جلسه قبل نسبت به حقوق اعضاء و اشخاصی که به نام حقوق تقاعد شهریه دریافت می‌نمایند مذاکره شد و پیشنهادی هم در این موضوع شد که قابل توجه گردید و آن پیشنهاد این بود اشخاصی که به نام حقوق تقاعد شهریه می‌گیرند
باید از این قانون مستثنی باشند ولی بنده با این پیشنهاد مخالف بودم و این پیشنهاد در کمیسیون مطرح ولی قابل توجه نشد و کمیسیون به ان رأی نداد و پس از آنکه آن پیشنهاد در کمیسیون تصویب نشد این پیشنهاد قابل توجه و به مجلس تقدیم شد و چون یک قسمت زیاد از اقلام کتابچه شهریه راجع به اشخاسی است که به نام حقوق تقاعد شهریه می‌گیرند در حقیقت بعضی از آنها هم طوری هستند که حقاً باید حقوق تقاعد به آنها داده شود که تقریباً شصت یا هفتاد سال با کمال درستی خدمت کرده‌اند و حالا پیر شده‌اند مثل میرزا اسحق خان که اغلب آقایان هم او را می‌شناسند و تمام عمر خود را در راه خدمت به دولت با کمال راستی صرف کرده و حالا پیرو معمر شده البته باید حتماً باو حقوق تقاعد داده شود و امثال او زیاد هستند مثل معتمدالممالک و غیره ولی اشخاص دیگری هم در این کتابچه اسم برده شده که به نام تقاعد شهریه می‌گیرند و دولتهای گذشته در باره آنها یک نظریاتی داشته و چون خواسته‌اند بهانه داشته باشند که به آنها شهریه بدهند این اسم را روی آن گذاشته‌اند و عقیده بنده این است لفظ حقوق تقاعد بی مورد و در باره آنها اعمال می‌شود و باید گفت به آنها شهریه داده می‌شود بهرجت اینها با هم مخلوط شده همین طور در وزارتخانه‌ها اشخاصی هستند که بنام حقوق تقاعد و شهریه می‌گیرند وبعضی از آنها حقیقتاً مستحق گرفتن هستند ولی بعضی‌ها استحقاق ندارند و چون اینها با هم مخلوط شده بود کمیسیون پیشنهاد کرد اشخاصی که بنام حقوق تقاعدشهریه می ـ گیرند از این کتابچه خارج و حقوق آنها در جزو بودجه همان وزارت خانه هائی که در آنجا سابقه دارند منظور شود و ضمناً کمیسیون در نظر داشت که این مواد شامل حال آنها هم بشود زیرا اشخاصی که حقوق تقاعد می‌گیرند نسبت به حقوق آنها هنوز میزان صحیحی اتخاذ نشده و بطور مختلف حقوق به آنها داده شده است.
مثلاً یک اشخاصی هستند در صورتی که در آخر مدت چهل یا پنجاه تومان حقوق داشته‌اند حالا صد تومان حقوق تقاعد می ـ گیرند و این منطق نیست و نمی‌توان تصدیق کرد آن حقوق تقاعدی است. علی ای حال چون یک میزان ثابتی نسبت به حقوق این اشخاص در نظر گرفته شده وچون بعضی از آنها از روی یک نظریات خصوصی به نام حقوق تقاعد شهریه می گرفته‌اند لذا کمیسیون در نظر گرفت موادی که راجع به شهریه از مجلس می‌گذرد باید شامل حال عموم شهریه بگیرها باشد اعم از این که از ادارات شهریه بگیرند یا جزء کتابچه شهریه اسامی آنها نوشته شده و شهریه می‌گیرند. یک نظر کمیسیون هم این بود که چون اشخاصی در جزو شهریه بگیرها هستند که حقیقتاً مستحق و پریشانند و مجلس مجبور است به جهت خاطر آنها هم شده زود تر قانون استخدام را بگذراند و چون یکی دو جلسه دیگر شور اول آن بیشتر مذاکره لازم ندارد و شور دوم آن هم چندان معطلی ندارد و شاید در ظرف دو هفته دیگر از مجلس بگذرد و بهر جهت ده پانزده روز یا یک ماده دیگر چندان اهمیت ندارد که ما برای این مدت راجع به متقاعدین معتقد به یک اصلی شویم و هیچ دلیل هم نمی‌توان برای آن اقامه کرد.
بنابراین نظر کمیسیون این بود که تا گذشتن قانون استخدام کلیه موادی که راجع به شهریه از مجلس می‌گذرد بایستی شامل حال عموم شهریه بگیرها باشد و چون قدری عبارت این لایحه در هم نوشته شده بود. این بود که توضیح عرض کردم.
نصرت الدوله مخبر کمیسیون بودجه ـ بنده خیلی تعجب می‌کنم از اظهارات آقای حاج شیخ اسدالله به جهت این که ایشان که عضو کمیسیون هستند در کمیسیون هم مخالف بودند ولی در مقابل اکثریت مغلوب شدند و این نظر فقط نظر یک نفر ایشان که مخالف بودند می‌باشد.
محمد هاشم میرزا ـ نظر ایشان تنها نیست بنده هم با عقیده ایشان موافق بودم.
مخبر ـ صحیح است. شما هم نسبت به عقیده ایشان رأی دادید باز هم عرض می‌کنم کمیسیون کاملاً سعی در حفظ اصول می‌نمایند پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا که قابل توجه شد از نقطه نظر حفظ اصول بود. چون حقوق تقاعد را با شهریه مرادق کردن خلاف حفظ اصول است. شما می‌خواهید بگوئید که ما متقاعد واقعی نداریم بسیار خوب منهم حرفی ندارم کمیسیون بودجه هم این ماده را به این ترتیب نوشته که اعضاء متقاعد وزارتخانه‌ها که حقوق آنها جزو کتابچه شهریه قلمداد شده باید از آنجا خارج و در جزو بودجه خود وزارتخانه پیشنهاد و مورد تصویب شود. چرا نوشته مورد تصویب شود.
برای این که مثلاً وقتی وزارت خارجه بودجه وزارت خارجه را به مجلس فرستاد و صورت متقاعدین وزارت خانه اش را جزو بودجه اسم برده بود. آن وقت آقایان در آن کاملاً مدافه می‌نمایند اگر دیدند فلان شخص که حقوق تقاعد می‌گیرند مثلاً دو سال بیشتر خدمت نکرده یا این که آخرین حقوقش صد تومان بوده و حالا سیصد تومان حقوق تقاعد می‌گیرد.
البته روشن می‌کنند ولی چون عقیده مجلس و کمیسیون مجلس به حفظ اصول است مخلوط کردن شهریه و حقوق تقاعد حقیقتاً در یک مجلس قانون گذار و در یک لایحه قانونی خلاف حفظ اصول است و نباید حقوق تقاعد بگیرد و شهریه بگیر را هم دوش کنیم.
به علاوه بودجه وزارت خانه‌ها مثل شهریه نیست که یک مرتبه بطور کلی تصویب شود جزء جزء آن به مجلس می‌آید و مجلس در آن رسیدگی خواهد کرد اگر مستحق گرفتن حقوق تقاعد بودند تصویب و الا رو خواهیم کرد.
این بود عقیده کمیسیون و به این ملاحظه این ماده را پیشنهاد و به مجلس تقدیم نمود. و اگر آقایان موافقت بفرمایند این ماده تصویب شود نتیجه اش این می‌شود که وزارت خانه هائی که هنوز بودجه آنها به مجلس نیامده حقوق اعضائی را که حقوق تقاعدی دارند از کتابچه شهریه خارج و در لیست تقاعدین خودشان به مجلس بفرستند اگر کمیسیون آنها را تصدیق کرد یعنی خدمت آنها با گرفتن حقوق تقاعد صدق کرد تصویب و به مجلس تقدیم می‌کند و پس از تصویب مجلس تمام آن حقوق را بدون این که مربوط به شهریه‌ها باشد با مواد قانون شهریه در باره آنها شامل شود دریافت خواهند داشت تا این که قانون استخدام از مجلس بگذرد وقتی که قانون استخدام گذشت شامل همه خواهد بود. این بود نظریه کمیسیون و با این نظریه این پیشنهاد تقدیم مجلس می‌شود
رئیس ـ آقای حاج میرزا محمد علی دولت آبادی
(اجازه)
حاج میرزا علی محمد ـ اولاً بنده موافقم با فرمایش آقای حاج شیخ اسدالله که فرمودند بایستی این قانون شامل تمام اشخاصی باشد که به عنوان تقاعد چیزی دریافت می‌نمایند و نظر بنده هم این است که این عبارتی که در این جا نوشته شده ارباب حقوقی را که به عنوان تقاعد حقوق دریافت می‌نمایند از این کتابچه خارج می‌کند و جزو وزارت خانه‌ها می‌کند به این معنی آن نظریه را که کمیسیون نسبت به حقوق متقاعدین داشته است نسخ می‌کند و بنده با این مسئله مخالفم.
ثانیاً تذکر می‌دهم اعضاء و مخبر محترم کمیسیون بودجه را که تقریباًٌ صدی هشتاد از این اقلام که در کتابچه شهریه نوشته شده است شهریه‌های متقاعدین است منتهی به اسم شهریه نوشته شده و اغلب این اسامی اسامی اشخاصی است که مدتها در ادارات خدمت کرده‌اند حالا یا به خود آنها یا به ورثه آنها حقوق تقاعد داده می‌شود از این کتابچه خارج و جزو بودجه وزارتخانه‌ها بشود باید صد هشتاد این شهریه‌ها را از این کتابچه خارج و جزو بودجه وزارتخانه‌ها بیاورند و این ترتیب عملی نیست و به عقیده بنده بایستی رأی‌هایی که در این باب داده شده شامل حال آنها هم بشود و اگر می‌خواهند آنها را از عنوان شهریه خارج کنند بسیار خوب بگویید از کتابچه شهریه خارج شود و به عنوان دیگری جزو بودجه وزارتخانه بشود ولی باید این مواد شامل آنها هم باشد.
مخبر - برای این که این اشتباه ادامه پیدا نکند باید عرض کنم که ما در موقع مذاکره هر قسم الفاظ و لغاتی که دلمان می‌خواهد می‌گوییم اگر آقا حقوق تقاعد اجزای ادارات را می‌گویند بنده قول می‌دهم صد پنج بلکه صد چهار هم اسامی آنها در این کتابچه نباشد ولی بقیه حقوق‌های تقاعدی حقوق‌هایی است که از نقطه نظر رعایت و استحقاق برای بعضی‌ها معین شده و حقیقتاً معنی حقیقی شهریه همین است که درباره یک عده از رجال نمره اول مملکت معین شده و این حقوق تقاعد نیست متقاعد کسی را می‌گویند که به واسطه زیادی سن و پیری نتواند کار کند و این شخص عمر خود را در ادارات و در خدمات دولتی صرف کرده باشد این قبیل اشخاص را متقاعد می‌گویند و گرنه مثلاً در یک کتابچه شهریه که واعظان هم حقوق دارند روضه‌خوان هم حقوق دارد مجاهد و امثال آنها هم حقوق دارند چه مناسبت دارد مثلاً میرزا اسحق خان را که حقیقت شصت سال به مملکت خدمت کرده و پیر شده او را هم جزو اینها نوشت و از حقوق او که حقیقتاً تقاعدات کسر کرد به هر جهت این قبیل اشخاص که استحقاق گرفتن حقوق تقاعد دارند باید از این کتابچه خارج و در جزء بودجه وزارخانه که در آنجا سابقه دارند نوشته شود.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا - از هشت ماه قبل که راجع به مسئله شهریه‌ها در مجلس مذاکره شد ابتدا بنا بود یک اصل صحیح بلاتبعیض در این باب اتخاذ شود یا به فردافرد شهریه بگیرها رسیدگی شود و یک تصمیم صحیحی نسبت به عموم شهریه‌ها گرفته شود و کم کم رأی بدهیم بعد قرار شد تمام شهریه‌های وزارتخانه‌ها هم جزو این صورت بیاید و البته خاطر همه آقایان هست که راجع به حقوق متقاعدین وزارت خارجه رأی داده شد که از بودجه وزارت خارجه خارج و جزو کتابچه شهریه‌ها بشود بعد آقای نصرت‌الدوله دفاع کردند و گفتند خوب است هر یک از آنها به وزارتخانه‌های خودش برگردد و از همانجا پرداخته شود این مذاکره که شد گفتیم اگر این مذاکره که شد گفتیم اگر این کار را بکنیم احتمال دارد قوانینی که در این موضوع می‌گذرد شامل آنها نشود گفتند خیر شما هر قراری درباره شهریه‌ها دادید درباره آنها نشود گفتند خیر شما هر قراردادی درباره آنها هم معمول و مجری خواهد شد و گفتند مقصود ما این است که در جزو بودجه وزارتخانه‌های خودشان صورت داده شود که سهل‌الوصول‌تر باشد در حقیقت ما را گول زدند و برای این که شهریه‌های خودشان را تمام بگیرند این کار را کردند مثلاً برای یک نفر که چهل پنجاه سال پدرش شش ماه در وزارتخانه خدمت کرده یا یک نفر تاجرباشیخکه قوم و خویشیخبا یک نفر از نمایندگان سیاسی داشته چهار پنج هزار تومان شهریه قرار داده‌اند بنده خوب خاطرم هست که همان موقع که معاون وزارت خارجه به جهت دفاع به مجلس آمده بود چون خودش هم جزو متقاعدین بود دفاع نکرده و اما معنایی که شاهزاده نصرت‌الدوله راجع به تقاعد فرمودند فرانسه نیست که بنده ندانم و معنی آن به خوبی معلوم است متقاعد یعنی کسی که مدت مدیدی خدمت کرده پیر شده در خانه نشسته و نمی‌تواند خدمت کند حقوقی که به او داده می‌شود حقوق تقاعدات و اگر هم معنی غیر از این دارد خوب است بفرمایند که بنده هم مطلع شوم به هر جهت تمام کتابچه را ما قلم به قلم دیده‌ایم شاید یکی دو نفر مثل میرزا اسحق خان جزو آن صورت باشد و الا باقی دیگر شهریه است که به اسم حقوق تقاعد پرداخته می‌شود و تقریباً ماهی هشت هزار تومان به دولت ضرر وارد می‌آید.
چرا باید تبعیض شود همان طور که آقای حاج میرزا علی‌محمد فرمودند در ادارات که سابق پرسنل نبوده تا سوابق خدمات اعضا را ضبط نمایند فقط وزارت خارجه است که از سنه (۱۲۴۳) تأسیس و وضع اداری آن تا اندازه‌ای مرتب بوده ولی سایر وزارتخانه‌ها شاید پیش از ده سال نباشد که به دسیپلین و وضع جدید آشنا شده‌اند و دائره پرسنل تأسیس شده است. حالا نظر به این که مستخدمین ادارات تمامشان در وزارت خارجه خدمت نکرده‌اند و اسمشان و سوابق خدمتشان در دفتر پرسنل ثبت نشده به این جهت بدبخت شده‌اند و باید اسمشان در این کتابچه نوشته شده و از حقوق آنها کسر شود لیکن اعضای وزارت خارجه چون پرسنل در وزارتخانه آنها بوده باید تمام حقوق خود را بدون دیناری کسر بگیرند بنده به این عقیده به هیچ‌وجه قائل نیستم و عقیده‌ام این است که هیچ تبعیض نشود و کلیه وزارتخانه‌ها که حقوق تقاعدی دارند بدون این که تبعیض شود هر چند نفری را که حقیقتاً استحقاق گرفتن حقوق تقاعدی دارند به مجلس پیشنهاد کنند که فلان شخص سی سال یا چهل سال به راستی و درستی خدمت کرده و باید فلان قدر به او حقوق تقاعدی داده شود و ما هم در یک جلسه در آن مداقه کرده اگر استحقاق داشته به آنها رأی می‌دهیم که به آن عده معدود ظلم نشده باشد ولی نسبت به بقیه در این کتابچه هر تصمیمی گرفته شده باید راجع به عموم باشد. اما این که شاهزاده نصرت‌الدوله فرمودند فقط بنده و حاج شیخ اسدالله در کمیسیون مخالف بودیم این طور نیست تقریباً ده نفر در کمیسیون بودجه بودیم چند نفر دارای این عقیده بودیم و مخالفت کردیم و ممکن است از سایر رفقای ما که در آنجا بودند سؤال شود. به هر جهت البته رأی اکثریت مجلس مطاع است رأی گرفته می‌شود اگر به عقیده ایشان اکثریت مجلس رأی داد اما فراموش کرده‌ایم و اگر به عقیده ما اکثریت حاصل شد، ایشان فراموش نموده‌اند و از دیشب تاکنون هم عقیده ما فرق نکرده است. مقصود ما این بود که تبعیض نشود. ترتیب صد یا دویست قلم در این کتابچه هست که استحقاق گرفتن حقوق تقاعد دارند ولی اعضای وزارت خارجه که پرسنل داشته‌اند و مدت خدمت و سابقه آنها معلوم است ولی سایرین خیر حالا برای این که آنها پرسنل داشته‌اند تمام حقوقشان را و سایرین از حقوقشان کسر شود دور از انصاف است.
رئیس - آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل - بنده مخالفم
رئیس - آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب - بنده هم مخالفم
رئیس - آقای زنجانی چطور؟
آقا شیخ ابراهیم زنجانی - بنده موافقم
رئیس - بفرمایید.
زنجانی - حقوقی که در این مملکت به اشخاص داده می‌شود اساسش دو چیز است.
یکی به خدمت است و یکی آن که کار نمی‌کند و حقوق می‌برد حقوق بدون خدمت منحصر است به تقاعد و غیر از تقاعد هیچ راه ندارد و حالا در ایران این طریقه معمول نیست شاید به ملاحظاتی باشد در ممالک دیگر هم به فقرا کمک می‌کنند اما نه به اسم شهریه دارالعجز و دارالایتام دارند هر کس فقیر است او را می‌برند آنجا کفالت مخارج او را می‌کنند نه این که برای هر کدام یک مقداری شهریه معین کنند. حالا اینجا این طور است چه عرض کنم.
به هر حال حقوق تقاعد یک مسئله اساسی است و نباید متقاعدین را جزو مفت‌خوران که فلان کس و فلان خانم است داخل نمود اینها اشخاصی محترمی هستند خدمت کرده‌اند عمرشان را صرف خدمت به دولت کرده‌اند و باید حقوق تقاعدی به آنها بدهند اما این که می‌فرمایند حقوق تقاعدی بی‌ترتیب بوده.
مگر قانون استخدام داشته‌ایم که می‌فرمایید بی‌ترتیب بوده همین قدر دانسته‌اند چون خدمت کرده است و عمرش را در خدمت به دولت به سر برده نباید او را به کلی رها کرد برود در خانه‌اش بنشیند و تلف شود لیکن یک ترتیبی در کار نبوده است که در چه سن و پس از چند سال باید متقاعد بشود یا وقتی متقاعد شد چه قدر از حقوقش به او داده شود اینها معمول نبود لیکن این را می‌دانستند کسی که زحمت کشیده عمر خود را در خدمت به سر برد و حالا دیگر نمی‌تواند کار کند یا به واسطه مرض یا به واسطه پیری باید در خانه‌اش بنشیند و حقوقی به او بدهند منتهی نظریاتی هم در کار بوده است مثلاً یکی را خواسته‌اند تمام حقوقی که در آخر مدت خدمت می‌گرفته است به او بدهند یا بعضی را اضافه کرده‌اند و به عکس بعضی را کسر کرده‌اند حالا من به اینها کاری ندارم ولی بعضی‌ها هستند که هنوز وقت تقاعد آنها نشده است و از وزیر تقاضا کرده‌اند حقوق تقاعد برای آنها قرار بدهد در صورتی که سنش هم مقتضی نیست با این قسم تقاعد بنده مخالف هستم باز یک قسمت اشخاصی هستند مثل حاکم فلان جا و غیره و از برای آنها پانصد تومان شهریه قرار داده‌اند.
آیا این حقوق تقاعد است؟ اینها آیا مدتها خدمت کرده‌اند و پیر شده‌اند که حالا باید حاضر بگیرند و بخورند؟ پس اگر در وزارتخانه‌ها کسی نیست که داخل متقاعدین باشد یعنی هنوز خدمتش منقضی نشده یا سنش اقتضای گرفتن حقوق تقاعد را ندارد مربوط به این مسئله نیست ولی اگر متقاعد حقیقی است باید اسمش از کتابچه شهریه خارج و در جزو بودجه همان وزارتخانه منظور شود آن وقت صورت متقاعدین را که اینجا آوردند اگر وزیر توانست از آن دفاع کند یعنی گفت فلان کس متقاعد است به جهت این که سی سال خدمت کرده است یا این که ضعیف و مریض است و چون قانون استخدام نداشتیم صلاح دانستیم حقوق تقاعدی به او داده شود البته جای انکار نیست و در همانجا اگر حقوقش کم است زیاد بشود و اگر زیاد است کم بشود به علاوه اینجا ذکر نکرده‌اند همان طوری که در وزارتخانه‌ها نوشته شده است داده شود بلکه نوشته‌اند بعد تصویب شود و وقتی اینجا آمد ما می‌توانیم تصویب کنیم تومانی چهار قران کسر شود یا تمامش داده شود ولی در هر صورت باید آنها به اسم متقاعدین در بودجه وزارتخانه‌ها به مجلس بیاید و تصویب شود نه این که در جزو شهریه‌ها باشد اما این که می‌فرمایند اغلب اشخاصی که اسامی شان در کتابچه شهریه است جزء متقاعدین هستند خیر. این طور نیست زیرا در کتابچه یک قسمت زن و یک قسمت جوان و یک قسمت وراث هستند و می‌گویند وقتی کار داریم نمی‌گیریم و وقتی کار نداریم می‌گیریم و الا اگر وزیر کسی را جزء متقاعدین دانست و توانست از او دفاع کند یعنی گفت خیلی زحمت کشیده است من او را حق می‌دهم جزء متقاعدین نوشته شود باید اسم او را از کتابچه شهریه خارج کرد و در جزء بودجه وزارتخانه‌ها آورد اما اگر کسی هست که بیست سال بیشتر ندارد و به اسم حقوق تقاعد پول می‌گیرد در صورتی که خدمت نکرده است البته اسم او را نباید از این کتابچه شهریه خارج نمود زیرا متقاعد نیست و فردا وزیر از او نمی‌تواند دفاع کند بنابراین این ماده بسیار خوبی است و متقاعدین باید در جزء بودجه وزارتخانه‌ها به مجلس بیاید و نباید اسم شخص را که شصت سال خدمت کرده است و حقوق تقاعدی به او داده می‌شود در ردیف فقرا و ضعفاء توان قرار بدهند پس حقوق تقاعدین یک مسئله سیاسی است و در ممالک خارجه هم شهریه نیست و فقط حقوق تقاعدی است ولی اگر فقرائی در آنجا هستند آنها دارالمجزه و دارالایتام و غیره دارند اما کسانی که خدمت کرده‌اند آنها موضوعشان علی حده است و داخل در متقاعدین هستند پس این ماده بسیار خوب است و باید اسم متقاعدین را که در کتابچه شهریه نوشته شده است از آنجا خارج کرد و در جزء بودجه وزارتخانه‌ها منظور داشت و در آنجا اگر حقوق آنها زیاد است کسر کنند یا اگر کم است زیاد کنند و بعد صورت آنها را به مجلس بیاورند و مجلس هر طور صلاح می داند تصویب نماید
رئیس ـ چون جمعی از آقایان اجازه خواسته‌اند گمان نمی‌کنم باین زودی خانه پیدا کند و از آن طرف هم آقای رئیس الوزراء بعضی اظهارات فوری دارند اگر مخالفی نباشد این مذاکرات بماند برای بعد از اظهارات ایشان
رئیس الوزراء - چون دیروز در مجلس راجع به کمپانی آمریکائی که نماینده آن در طهران است مذاکراتی شده و گفته شده است کاغذی از طرف آن کمپانی به مجلس رسیده است بنده می‌خواستم تقاضا کنم آن کاغذ در مجلس قرائت شود و چیزی بر آقایان مکتوم نماند ولی امروز دیدم ترجمه در روزنامه ایران آزاد نوشته شده است در این صورت تقاضای بنده بی مورد است ولی همین قدر عرض می‌کنم تا کنون مذاکرات دردو کمپانی آمریکائی در جریان بوده است فعلاً‌پیشنهادهای قطعی هر دو کمپانی را ما درست داریم لیکن قبل از آنکه پیشنهاد قطعی دولت راجع به این امتیاز به مجلس بیاید از آقای رئیس مجلس تقاضا می‌نمایم یک کمیسیون شش نفری انتخاب بکنید که در مطالعات با دولت شرکت داشته باشد و کمک کند و بعد پیشنهاد قطعی دولت به مجلس تقدیم شود
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله
(اجازه)
حاج شیخ اسدالله - در جلسه دیروز این جا گفته شد کاغذی از طرف نماینده کمپانی آمریکائی راجع به امتیاز نفط شمال به مجلس رسیده است و آقای رئیس هم فرمودند کاغذی آمده است ترجمه می‌شود و در جلسه بعد قرائت می‌شود حالا اگر ترجمه شده دلیلی برای قرائت می‌شود حالا اگر ترجمه شده دلیلی برای قرائت آن نمی‌بینم ولی بنا بود امروز در این زمینه صحبت بشود و بنده هم تقاضا کردم هیئت دولت هم حاضر باشد و حالا بنده به نوبه خودم نظریات خودم را عرض خواهم کرد.
البته دولت وتمام نمایندگان ملت تصدیق می‌فرمایند یکی از قضایا و اموری که اگر از روی دقت و بصیرت در آن اقدام شود سبب سعادت این مملکت خواهد بود و برعکس اگر یک جزئی غفلت و تسامحی در این امر بشود ممکن است از آن بابت ضررهای اقتصادی و سیاسی برای این مملکت روی دهد.
همین مسئله امتیاز نفط خواهد بود پس هر چه نمایندگان محترم در این باب تحقیق و دقت نمائید و بفوریت با کمال دقت پیشنهاد هائی که از طرف کمپانی‌های آمریکائی شده است رسیدگی کرده و نظریات خودش را به مجلس تقدیم نماید خیلی به مورد است
زیرا ممکن است در تأخیر این امر مشکلاتی تولید شود و محظوراتی پیش بیاید که موقع استفاده از بین برود و چون مذاکره در این امتیاز تقریباً نه ماه یا ده ماه طول کشیده است و همین قسم بلاتکلیف مانده است و نمایندگان ملت که یکی از آنها بنده هستم کاملاً از وضع جریان این امتیاز بی خبر بوده‌ایم و حق هم داشتند در این باب نگرانی باشند.
چون این امر خیلی طول کشیده است و ممکن است تأخیرش اسباب اشکالاتی بشود این بود که در این جا مطرح مذاکره شد و بعضی آقایان اظهار داشتند بایستی در مجلس مذاکره شود بنده هم همین عقیده را داشتم که بایستی در مجلس با حضور هیئت دولت مذاکره شود و بنده نسبت به سهم خودم از آقای رئیس الوزراء تشکر می‌کنم که فرمودند پیشنهادهای هر دو کمپانی حاضر حاضر است و به دولت رسیده است.
ولی چون برای امعان نظر در آن پیشنهادها تقاضای انتخاب یک کمیسیونی از مقام ریاست نمودند که قبلاً به کمک و همراهی آنها در این باب مذاکراتی بشود و یک تصمیم قطعی اتخاذ نمایند.
بنده عقیده‌ام این است که دولت هیچ محتاج کمیسیون نسبت و خودش باید در اطراف پیشنهادهای این دو کمپانی امعان نظر فرموده یعنی وظیفه دولت است که هر چه به نظرش می‌رسد به مجلس پیشنهاد کند البته وقتی پیشنهادات دولت به مجلس آمد و تصمیم دولت معلوم شد در صورتی که موافق صلاح باشد مجلس هم موافقت خواهد کرد ولی قبل از هر چیز به این دولت خودش یک تصمیمی اتخاذ کند و باید بدون مشارکت مجلس اقداماتی نموده نظریه خودش را به مجلس کند.
زیرا بنده معتقدم هر چه زودتر این کار خاتمه پیدا کند و اگر بنا شد یک کمیسیون در مجلس انتخاب شود که با دولت شرکت نماید تصور می‌کنم خیلی طول بکشد و دولت هم در تحت تأثیر نظر نمایندگان نتواند تصمیمی اتخاذ کند ولی وقتی دولت خودش مستقیماً اتخاذ نماید و نظریه خودش را به مجلس پیشنهاد کند و بنده به این کمیسیون معتقد نیستم و آنرا سلب تأخیر کار می دانم عقیده بنده است که دولت خودش در این باب رسیدگی کرده پیشنهاد خودش را به مجلس تقدیم نماید وقتی که به مجلس آمد در کمیسیون مربوطه مطرح و به مجلس راپورت خواهد داد
رئیس ـ آقای کازرانی
(اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی ـ یگانه وسیله امیدواری ما همین طور که فرمودند امروز نفط شمال است و امیدواریم بسیاری از خرابی‌های خودمان را به وسیله همین نفت شمال اصلاح کنیم
آقای رئیس الوزراء از مقام ریاست تقاضای انتخاب یک کمیسیون شش نفری نمودند. اولاً این شش نفری که انتخاب می‌شوند با دولت در رسیدگی به پیشنهادهای این دو کمپانی شرکت کنند رأی آنها تأثیری ندارد و آراء سایر نمایندگان بجای خود باقی است پس وجود آنها چه نتایجی دارد؟ یک متخصصینی هم در مجلس سراغ نداریم که نظریه تخصص شان دولت خواسته باشد از معلومات آنه استفاده کند. به علاوه کمیسیون خارجه و کمیسیون فوائد عامه هم هست و ممکن است دولت با آنها مذاکراتی که لازم می داند بنماید از طرف دیگر اگر کمیسیون شش نفری انتخاب شود اسباب بطور کار می‌شود و عقیده بنده این است دولت با اختیاراتی که دارد مشغول رسیدگی به پیشنهادات این دو کمپانی بشوند و نتیجه قطعی خودشان هر چه زودتر به مجلس تقدیم نمایند.
رئیس ـ آقای سلیمان میرزا
سلیمان میرزا ـ عرضی ندارم
رئیس ـ آقای اقبال السلطان
(اجازه)
اقبال السلطان ـ بنده خیلی متأسفم از این که آقای حاج شیخ اسدالله فرمایشی فرمودند که برخلاف اصل سی و چهارم قانون اساسی است. آقای رئیس الوزراء از مقام ریاست مجلس تقاضا کردند یک کمیسیون شش نفری انتخاب نمایند که با دولت در رسیدگی به پیشنهادات این دو کمپانی شرکت نماید و یک تصمیمی نسبت به آنها اتخاذ کند و آقای حاج شیخ اسدالله اظهار نمودند این کمیسیون لازم نیست ولی بر عکس عقیده بنده آن است که به موجب اصل سی و چهارم قانون اساسی آقای رئیس الوزراء حق دارند تقاضای چنین کمیسیونی بکنند و آقای رئیس مجلس هم حق دارند آن کمیسیون را انتخاب نمایند
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
(اجازه)
آقا سید یعقوب ـ بنده موافقم با شاهزاده اقبال السلطان و تعجب می‌کنم از آقای حاج شیخ اسدالله در صورتی که قانون اساسی صریحاً این حق را به دولت داده است.
رئیس ـ آقای نجات
(اجازه)
آقا میرزا محمد نجات ـ آقای رئیس الوزراء یک تقاضائی می‌فرمایند که سابقه هم دارد و مکرر دولتهای وقت تقاضای انتخاب کمیسیون از مجلس نموده‌اند بلی کمیسیون فوائد عامه و کمیسیون خارجه هم هست و دولت هر کدام از آنها را مقتضی بداند ممکن است مسائل شان را در این کمیسیون‌ها مطرح نمایند. اما حالا که می‌فرمایند یک کمیسیون شش نفری انتخاب شود البته باید این کمیسیون را تشکیل دهد و در آنجا مسائل راجع به دو کمپانی طرح شود. گذشته از این به کمیسیون اختیار تامی داده نمی‌شود و بعد از آن که مسئله در کمیسیون مطرح شد و تصمیمی اتخاذ نمود راپورت خودش را به مجلس می‌آورد.
رئیس ـ آقای رئیس التجار
رئیس التجار ـ بنده موافقم
رئیس ـ آقای شیخ العراقین زاده چطور
شیخ العراقین زاده ـ بنده مخالفم
رئیس ـ بفرمائید
شیخ العراقین زاده ـ به عقیده بنده آقای حاج شیخ اسدالله نخواستند یک حقی را از دولت سلب کنند و قانون اساسی هم این حق را از دولت سلب کنند و قانون اساسی هم این حق را به دولت داده است که در هر موقع آمد لازم می داند تقاضای انتخاب کمیسیون رسیدگی را از مقام ریاست بنماید ولی معذالک و به مجلس است برای مجلس
بعضی از نمایندگان - این طور نیست.
شیخ‌العراقین‌زاده - و کمیسیون باید از طرف مجلس انتخاب شود.
رئیس‌الوزرا - نباید انتخاب شود.
شیخ‌العراقین‌زاده - اساسی و چهارم قانون اساسی این است.
رئیس - مجلس می‌تواند بر حسب لزوم شخصاً یا به خواهش ده نفر از اعضای مجلس یا وزیری اجلاس محرمانه بدون حضور روزنامه‌نویس و تماشاچی یا انجمنی محرمانه مرکب از عده منتخبی از اعضاء مجلس تشکیل بدهد که سایر اعضای مجلس حق حضور در آن نداشته باشند. اینجا اجلاس محرمانه تقاضا نشده است و اینجا قید می‌کند که رئیس مجلس می‌تواند عده‌ای برای اجلاس محرمانه تعیین کند و این کمیسیون فقط برای کمک با دولت است که دولت بتواند نظریه صحیح اتخاذ کند و پیشنهاد خودش را به مجلس تقدیم نماید و برای این قبیل مسائل دو کمیسیون در مجلس است یکی کمیسیون خارجه و یکی کمیسیون فوائد عامه و دولت می‌تواند با شرکت آنها پیشنهادی به مجلس تقدیم نماید بنابراین دیگر لازم نیست یک کمیسیون دیگری از مجلس انتخاب شود زیرا آن کمیسیون همان طور که آقای حاج شیخ‌اسدالله فرمودند ممکن است سلب به طور کار شود و عقیده بنده این است که این کمیسیون لازم نیست و دولت باید هر چه زودتر نظریه خود را به مجلس پیشنهاد کند که در مجلس شورای ملی مطرح شود.
رئیس - آقای آصف‌الممالک (اجازه)
آصف‌الممالک - بنده گمان می‌کنم مقصود آقای حاج شیخ‌اسدالله این نبود که تشکیل کمیسیون مخالف با قانون اساسی است ولی قصد ایشان این بود که کمیسیون اسباب تعویق کار است و الا مطابق قانون اساسی آقای رئیس‌الوزرا حق تقاضای انتخاب کمیسیون از مجلس را دارند و آقای رئیس هم می‌توانند تعیین نمایند.
رئیس - آقای فتح‌الدوله (اجازه)
فتح‌الدوله - مطابق اصل سی و چهارم قانون اساسی آقای رئیس‌الوزرا می‌تواند از مقام ریاست تقاضای انتخاب کمیسیون بنماید ولی اگر این کمیسیون از طرف مجلس انتخاب شود به عقیده بنده اسباب تعویق کار می‌شود بنابراین بنده مخالف با انتخاب این کمیسیون از طرف مجلس هستم ولی اگر مقام ریاست یک عده را برحسب تقاضای دولت تعیین فرمایند من مخالف نیستم.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا - عرض می‌کنم که مطابق قانون اساسی این کمیسیون تقاضا شده است و سابقه هم دارد ولی آقای حاج شیخ‌اسدالله از دولت تقاضا می‌نمایند انتخاب این کمیسیون را نخواهند منتهی اگر آقای رئیس‌الوزرا صلاح نمی‌دانند تقاضای ایشان را قبول نمایند قبول نکنند ولی آنچه بنده فهمیدم مقصود آقای رئیس‌الوزرا هم این نبود که از طرف مجلس انتخاب شود بلکه مقصودشان این بود آقای رئیس انتخاب نمایند.
رئیس - گمان می‌کنم باید به این مسئله خاتمه داده شود و برحسب همان ماده که قرائت شد آقای رئیس‌الوزرا می‌توانند تقاضای انتخاب کمیسیونی بنمایند و بنده هم حق دارم معین کنم و این که به مجلس مراجعه شد فقط به مناسبت مذاکراتی بود که دیروز در مجلس شد و محض این که آقایان مطلع باشند پیشنهادات هر دو کمپانی رسیده است مذاکره شد حالا این کمیسیون معین می‌شود که در آنجا مشورت بشود بعد به طور رسمی به مجلس می‌آید و به کمیسیون‌هایی که باید برود رجوع می‌شود گویا این مسئله ختم باشد.
آقای محمدهاشم میرزا - راجع به ماده ششم اظهاری دارید.
محمدهاشم میرزا - پیشنهاد کرده‌ام دیگر عرضی ندارم.
رئیس‌الوزرا - بنده چون می‌خواهم بروم آقای منصورالسلطنه را به معاونت وزارت عدلیه معرفی می‌نمایم.
رئیس - آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل - بنده خیلی تعجب می‌کنم از این که آقایانی که موافقند با راپورت کمیسیون بودجه اظهار مخالفت می‌کنند... اساساً هیچ کس مخالف این مسئله نیست اشخاصی که عمرشان در خدمت به دولت صرف کرده‌اند دولت به آنها حقوق بدهد ولی گفتگوی ما در مسئله دیگر است اساس و فلسفه شهریه‌ها هم در کمیسیون قدمت خدمت بود و مسئله فقر را ما رد کردیم و این مواد هفتگانه پیشنهاد کردیم و رکن رکین تصویب حقوق خدمت است و پس حالا چه شهریه باشد چه انتظار خدمت و حالا که ما شهریه‌ها را تصویب کردیم می‌خواهند آن اساس را از بین ببرند ولی حقوق تقاعد در محل خودش به جا است ما صحبت از اشخاص می‌کنیم که امروزه از دولت حقوق می‌گیرند یا به عنوان خدمت یا به عنوان قدمت و یا به عنوان فقر و چنانچه ما از این اشخاص در وزارت فوائد عامه و پست هم داریم و اگر چه بنده در کمیسیون بودجه هم صحبت کرده‌ایم و گفته‌ایم که وزارت فوائد عامه اصلاً مشکوک است و معلوم نیست وزارتخانه است یا نه آن وقت در این وزارتخانه که چند سال بیش نیست تأسیس شده اشخاص متقاعد داریم مثلاً عدلیه که اداره جدید تأسیس و هشت سال بیشتر نیست تأسیس شده چهار هزار تومان حقوق تقاعد دارد. در اینجا خلط مبحث می‌شود زیرا می‌بینم از ابتدای امر که مسئله شهریه‌ها مطرح شد این طور قرار بود که تمام شهریه‌بگیرهای وزارتخانه‌ها اعم از وزارت خارجه و عدلیه و فوائد عامه همه یک کاسه بشود و هر قراری راجع به شهریه‌ها داده می‌شود تمام به یک منوال باشد و از تمام آنها به یک عنوان صحبت می‌شد ولی بعد بعضی صحبت کردند برای این که بودجه مرتب باشد خوب است شهریه‌بگیرهای وزارتخانه‌ها بروند و از اداره خودشان شهریه خودشان را بگیرند ما هم چندان اهمیت ندادیم و حرفی نزدیم و طوری گفتند که معلوم بود تصویب خواهد شد. شهریه‌بگیر هر وزارتخانه از همان محل وزارتخانه خودش حقوق بگیرد ولی هر قراری راجع به شهریه‌ها داده شود شامل آنها هم باشد. حالا بعد از این که ما این قانون هفت ماده را گذرانده‌ایم تازه آقایان پیشنهادهایی می‌کنند مثل این که پیشنهادی هم شاهزاده سلیمان میرزا کرده‌اند ولی آنهایی که رأی دادند یقین داشتند چون حقوق اغلب اجزاء وزارتخانه‌ها به عنوان تقاعد نیست داخل در این مواد خواهند بود و بعد که انشاءالله الرحمن قانون استخدام از مجلس گذشت و تمیز اشخاص داده شد معلوم شد در وزارتخانه‌ها چند نفر اشخاص هستند که به آنها باید حقوق تقاعد داده شود حقوق تقاعدی برای آنها تصویب خواهد شد و چیزی هم از آنها کسر نخواهد شد لیکن عجالتاً آنچه شهریه‌بگیر است از قبیل حکام وعاظ و شاهزاده و ارباب خدمت و غیره و بالاخره متقاعدین لفظی که معلوم نیست اظهارشان صدق است یا نه همه مشمول این مواد باید باشند عقیده شخص خود بنده این است و سایر آقایان هم همین عقیده را دارند.
رئیس - رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات
حاج نصیرالسلطنه - اجازه می‌فرمایید توضیحی عرض کنم زیرا آقای حاج شیخ اسدالله فرمایشیخفرمودند که کمیسیون بودجه ناچار است دفاع کند.
رئیس - رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس - معلوم می‌شود کافی است و پیشنهاد آقای محمدهاشم میرزا قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم این مواد به طور کلی بدون استثنا اجرا شود. نسبت به متقاعدین هر گاه دولت مقتضی بداند پیشنهاد مخصوص تقدیم نماید.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا - مذاکراتی که شد به طوری که آقایان مذاکره فرمودند اگر در حق متقاعدین به معنی حقیقی رفتار شود هیچ مخالفی ندارد و بنده هم رأی می‌دهم منتهی در هر وزارتخانه پنجاه یا شصت یا هفتاد نفر متقاعد است و باید دولت صورت آنها را بدهد که در هر وزارتخانه چند نفر متقاعد هست و دلائل تقاعد آنها را هم ذکر کند که مثلاً فلان کس هشتاد سال خدمت کرده و فلان قدر باید حقوق تقاعد بگیرد. آن وقت بنده رأی خواهم داد.
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای محمدهاشم میرزا. آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد پیشنهاد دیگری از طرف آقای آقامیرزا ابراهیم قمی رسیده است. قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس مقدس بنده پیشنهاد می‌کنم شهریه‌هایی که از بابت حقوق تقاعدی درباره مستخدمین دولت برقرار شده تمام پرداخته شود لیکن پس از گذشتن قانون استخدام مشمول مواد قانون مزبور خواهد بود (ابراهیم قمی)
رئیس - توضیح بدهید
آقا میرزا ابراهیم قمی - فعلاً چون معلوم نیست متقاعدین حقیقی کی‌ها هستند. عقیده بنده این است حقوق آنها را هم مثل شهریه بپردازند بعد از گذشتن قانون استخدام آن وقت مشمول آن قانون بشود و بنده عقیده ندارم که به وزارتخانه‌ها برگردانند.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله - همین مطلب ما به الاختلاف است. خوب بود آقایان از اول رأی بدهند که تمام شهریه قطع شود تا همه آسوده شوند بنده عرض کردم اغلب شهریه‌ها بیشتر به نام حقوق تقاعد داده می‌شود و هیچ کس منکر این مسئله نیست چنانچه در تمام دنیا هم همین اصل مجری و معمول می‌دارند. زیرا انصافاً وجداناً و قانوناً باید به متقاعد حقوق داد بنده عرض می‌کنم صورتی که در کنار شهریه هست مستحق واقعی نیستند شما می‌فرمایید هستند. بنده عقیده‌ام این است تا موقعی که قانون استخدام نگذرد از کلیه شهریه‌ها تومانی چهار تومان کسر شود تا بعد مصادیق آن معلوم شود.
رئیس - آقای حاج نصیرالسلطنه
(اجازه)
حاج نصیر السلطنه ـ اگر اجازه بفرمائید در موقعی که وقت بدست بنده آمده است در زمینه فرمایشاتی که آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند در ضمن بیانات خودم نظریات کمیسیون را هم به عرض برسانم این که می‌فرمایند نظریات آقایان این بوده است البته در هر قضیه هم مخالف هست و هم موافق منتهی آنروزی که در کمیسیون بودجه این جلسه تشکیل شد عده حضار یازده نفر بودند و آقایان آقا سید فاضل آقای حاج شیخ اسدالله و صدر الاسلام و محمد هاشم میرزا در آن میان مخالف بودند و در نتیجه مذاکرات زیادی که به عمل آمد بالاخره آقای نصرت الدوله پیشنهادی کردند و آقایان آشتیانی. منتصرالملک. امیر ناصر عماد السلطنه طباطبائی موافق بودند. حتی آقای رئیس التجار هم که در آن موقع غیبت فرموده بوده‌اند کتباً نظریات خود را نوشته و فرستادند که با پیشنهاد آقای نصرت الدوله موافقم. بنده هم که شخصاً موافق بودم روی هم رفته از یازده نفر اعضای کمیسیون چهار نفر مخالف و مابقی موافق بودند و این تعبیری را که آقای حاج شیخ اسدالله می‌فرمایند نظریاتی بود که خودشان و رفقایشان داشتند ولی سایر رفقای بنده که تبادل افکار با آنها کرده‌ایم هیچ این نظر را نداشتند تمام مقصود نقطه نظر این بود که بنا بر پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا تمام شهریه اجزاء وزارت خانه‌ها برگشت کند به وزارت خانه‌های خودشان و تا موقعی که قانون استخدام از مجلس شورای ملی نگذشته حقوق آنها موافق معمول پرداخته شود و بعد از آن که قانون استخدام از مجلس گذشته مطابق مقررات قانون مزبور رفتار شود. این نظری بود که در آنجا بیان شد و شاید آقایان موافقین هم که بنده موافقشان را حالا عرض کردم عرض بنده را انکار و تکذیب نفرمائید. مقصود حمله شخص محترم آقای حاج شیخ اسدالله نیست بلکه فقط خواستم خاطر مبارک شان را متذکر شوم که مقصود کمیسیون این بود. راجع باصل مطالب هم همین طور است که مذاکره نه مقصود اینبود که شهریه متقاعدین در بودجه وزارتخانه‌ها منظور شود تا موقعی که قانون استخدام از مجلس می‌گذرد
رئیس ـ رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای آقا میرزا ابراهیم قمی آقایانی که پیشنهاد ایشان را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد. پیشنهاد دیگری است از طرف آقای منتصرالملک قرائت می‌شود
(آقای منتصرالملک پیشنهاد خودشان را بضمون ذیل قرائت نمودند بنده پیشنهاد می‌کنم متقاعدین وزارتخانه‌ها که فعلاً در جزء بودجه وزارت خانه‌ها پیشنهاد شده و به تصویب کمیسیون رسیده است از مواد هشت گانه مستثنی باشد یعنی تمام پرداخته شود تا قانون استخدام بگذرد و مشمول قانون مزبور شوند ولی حقوقاتی که در کتابچه شهریه است مشمول مواد باشد.
منتصرالملک
رئیس ـ آقای منتصرالملک
(اجازه)
منتصرالملک بنده چون خودم عضو کمیسیون بودجه هستم و از این مذاکرات و اختلافاتی که بین آقایان شده کاملاً مستحضرم عرض می‌کنم که اکثریت اعضاء کمیسیون بودجه به این ماده که از طرف کمیسیون پیشنهاد شده است رأی داد و یکی از رأی دهندگان هم خود بنده بودم و مخالفت کلی بین نظریه آقایان تصور نمی‌کنم باشد آقایانی که نظر دارند کلیه حقوق متقاعدین مشمول این ماده هفت گانه شود تصور می‌فرمایند فردا قسمت اعظم این شهریه به عنوان حقوق تقاعدی به بودجه وزارتخانه‌ها شود آن وقت این ترتیبی که مجلس داده است که تومانی چهار قران کسر شود شامل آنها نمی‌شود و از حقوق آنها تومانی چهار قران کسر نخواهد شد و به عنوان حقوق تقاعد تمام می‌گیرند و فقط چند نفر معدودی باقی می‌مانند که از حقوق آنها کسر خواهد شد بنابراین بنده این طور پیشنهاد کرده‌ام چون آقایان مستحضرند که اگر وزراء می‌دانستند که اشخاصی که حالا در دفتر شهریه منظور است جزء متقاعدین رسمی وزارتخانه هستند البته در جزو بودجه وزارتخانه‌های خودشان پیشنهاد می‌کردند چنانچه وزارت عدلیه و وزارت فوائد عامه و خارجه متقاعدین وزارتخانه‌های خود را در بودجه‌های خود پیشنهاد نموده‌اند اعم از این که این حقوق بر طبق یک ترتیب قانونی داده شده باشد ولی از طرف دیگر یک حقوق هم در دوره‌های مجلس در باره یک عده در کمیسیون بودجه و مجلس تصویب شده و از برای یک عده دیگر هم دولتهای وقت از نقطه نظر مصلحت حقوقی برقرار کرده و در کتابچه شهریه آنها ثبت کرده‌اند پس اگر پیشنهاد بنده تصویب شود چندان ضرری به دولت وارد نمی‌آید و امید است قانونی استخدام هم تا یکی دو ماه دیگر از مجلس بگذرد و تکلیف همه معلوم شود به علاوه الان هم پول نقدی حاضر نیست که فوراً به این متقاعدین داده شود بنابراین بنده تصور می‌کنم خوب است طرفین موافقت بفرمایند متقاعدینی که حقوق آنها در بودجه وزارت خانه‌ها معین شده و کمیسیون بودجه هم رأی داده است فعلاً آنها را از مشمول این مواد هفتگانه موقتاً مستثنی بدارند تا وقتی که قانون استخدام از مجلس بگذرد ولی اگر در جزء شهریه‌ها اشخاصی هستند که به عنوان حقوق تقاعدی چیزی دریافت می‌کنند به همین حال باقی باشد و مشمول این مواد باشند.
رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا
(اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ بنده نفهمیدم چرا باید تبعیض بشود هر که اسمش در دفتر شهریه آمده تومانی چهار قران کسر شود و کسانی که در وزارتخانه‌ها می‌گیرند کسر نشود.
به علاوه بنده هر چه تصور می‌کنم نمی‌فهمم در این ده بیست روز که قانون استخدام از مجلس گذشت چه ضرری متوجه مملکت خواهد شد اگر دو هزار یا پنج هزار تومان کمتر یا زیادتر بگیرند و نمی دانم چرا این مطلب به نظر آقایان این قدر مهم آمده است بعضی از آقایان با اساس شهریه مخالف بودند خیلی زحمت کشیدیم تا قبول کردند حالا چرا در جزئیاتش این طور اصرار می‌کنید؟ چون عقیده من این است که این پیشنهاد موضوع ندارد ولی منطق است لذا بنده مخالفم و عقیده‌ام این است که به هیچ وجه تبعیض را نباید قائل شد زیرا اگر حقوق اشخاص که بعنوان تقاعد دریافت بنمایند برگردد به وزارتخانه‌ها تمام زحماتی که ما کشیده این به هدر می‌رود و مسئله آشنائی و خصوصیت به میان می‌آید و در نتیجه ششماه وقت کمیسیون و مجلس را تلف کرده به مقصود هم نرسیده‌ایم
رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله
(اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ چون آقای حاج نصیرالسلطنه فرمایشی فرمودند بنده مجبورم دفاع کنم و بعد داخل در اصل موضوع شوم یک قسمت از مذاکرات کمیسیون بودجه را شاهزاده نصرت الدوله فرمودند و یک قسمت پیشنهادی بود که شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند و رد شد بنده تبصره را می‌خوانم تا ملاحظه فرمائید اصل ماده چیست
رئیس ـ چاپ شده لازم بخواندن نیست
حاج شیخ اسدالله ـ بسیار خوب مقصود این است که شاهزاده سلیمان میرزا در جلسه گذشته پیشنهاد نمودند مادام که قانون استخدام نگذشته حقوق تقاعدی و وظایف تمام پراخته شود و از طرف کمیسیون رد شد
(خطاب به آقای حاج نصیرالسلطنه) اگر غیر از این است بفرمائید غیر از این است آن وقت پیشنهاد شد حقوق کلیه اشخاصی که به عنوان تقاعد در این کتابچه نوشته شده جزء جزء بودجه وزارت خانه‌ها شود و در جزو بودجه آنها پیشنهاد شود و بعد مجلس تصویب کند و الا اگر بنا بود تمام پرداخته شود همان پیشنهادی بود که شاهزاده ـ سلیمان میرزا کردند و کمیسیون رد کرد در این صورت بنده کدام خلاف واقع را عرض کردم که به بنده حمله می‌کنید؟
رئیس ـ شما در موضوع به پیشنهاد آقای منتصرالملک اجازه خواستید ولی مطلبی را که اظهار نمودید خارج از موضوع بود
حاج شیخ اسدالله ـ موضوع مذاکرات این بود که تا قانون استخدام نگذشته تمام پرداخته شود بنده عرض کردم سابقاً نظر بعضی این بود و در کمیسیون رد شد و نیز عرض کردم باید تمام حقوق متقاعدین این کتابچۀ شهریه مشمول این مواد باشد و این استثنائی که قائل می‌شویم خوب نیست و باید تمام شهریه‌ها یکی باشد
رئیس رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای منتصرالملک آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد به پیشنهاد آقای امین الشریعه در حقیقت راجع به حذف است قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم تا قانون استخدام نوشته نشده است از تمام تومانی چهار قران کسر شود.
پس از وضع قانون استخدام آن وقت تفکیک شود متقاعدین از غیر متقاعدین و از حقوق متقاعدین پس از تشخیص چیزی کسر نشود.
رئیس ـ (خطاب به امین الشریعه) اگر ماده حذف شود در واقع این مقصود جنابعالی حاصل خواهد شد. پس دیگر لازم نیست رأی بگیریم.
مخبرـ ماده ششم پیشنهاد هفت ماده که آقایان پیشنهاد کرده‌اند همین مقصود را تقریباً تأمین کرده و برای این که باز یک اشکالات و سوء تفاهمی نشود بنده توضیحی عرض می‌کنم.
اختلاف نظر مابین آن ماده کمیسیون که حالا پیشنهاد شده این است که مقصود از پیشنهاد کمیسیون این است حقوق متقاعدین را از این جا خارج و بودجه‌های وزارت خانه‌ها بشود بعد مورد تصویب واقع شود. نه این که به طور مطلق هر کس به اسم حقوق تقاعد یک شهریه گرفته یا می‌گیرد تومانی چهار قران کسر شود ما نخواستیم این طور بگوئیم یا خواستیم بگوئیم حقوق متقاعدین از کتابچه شهریه خارج شود و وقتی خارج شد دو مسئله شامل آنها خواهد بود. یکی این که مواد مربوطه به شهریه‌ها شامل آنها نخواهد شد. و دیگر این که وقتی در جزو بودجه وزارت خانه‌ها به کمیسیون بودجه آمد کمیسیون بودجه در آنها فور و رسیدگی می‌کند اگر صحیح بود تصویب و به مجلس
پیشنهاد می‌کند و اگر مجلس تصویب کرد آن وقت حقوق است و به آنها باید داده شود و مثل آن پنجاه تومان یا صد تومانی خواهد بود که به فلان رئیس دائره با مدیر وزارت خانه داده می‌شود یعنی مطابق قانون کلی بودجه رفتار خواهد شد
رئیس ـ باید به ماده ششم رأی بگیریم.
آقا میرزا محمد نجات ـ بنده یک سؤالی دارم.
رئیس ـ بفرمائید
آقا میرزا محمد نجات ـ در این ماده این طور می‌نویسد که اجزاء متقاعد وزارت خانه‌ها که در کتابچه اسم برده شده است از این کتابچه خارج شود و بعد به تصویب برسد.
بنده می‌خواستم سؤال کنم در بین این که اسامی اشخاص را از کتابچه خارج می – کنند تا این که قانون استخدام از مجلس بگذرد و بعد حقوق آنها تصویب شود و در این بین حال آنها چه خواهد بود
(یک نفر از نمایندگان ـ پرداخته می‌شود)
نجات ـ ولی اینجا چیزی قید نشده که پرداخته می‌شود خوب است توضیحی داده شود تا رفع اشکال بنده بشود
مخبر ـ اگر یک بودجه به مجلس آمد و مورد تصویب واقع شد برای این است که بعد پرداخته شود مثلاً حقوق متقاعدین وزارت خارجه می‌رود جزء بودجه خارجه و بعد به مجلس می‌آید اگر مجلس تصویب کرد البته باید پرداخته شود
نجات در این مدت که هنوز تصویب نشده چه حالی خواهد داشت؟ آیا در این مدت مشمول این مواد هفت گانه خواهد بود یا نه.
رئیس ـ (خطاب به آقای نجات) بدون اجازه که نمی‌شود حرف زد. در این پیشنهاد گمان نمی‌کنم بتوان رأی گرفت (خطاب به آقای امین الشریعه) در صورت حذف ماده ششم گویا مقصود جناب عالی حاصل می‌شود.
امین الشریعه ـ بلی
رئیس ـ رأی می‌گیریم به ماده ششم به ترتیبی که دیروز از کمیسیون راپورت داده شده و قرائت می‌شود.
ماده ششم ـ اعضاء متقاعد وزارت خانه‌ها که حقوق آنها جزو کتابچه شهریه قلمداد شده باید از آنجا خارج و در جزو بودجه خود وزارت خانه پیشنهاد و مورد تصویب شود پس از گذشتن قانون استخدام تمام متقاعدین مشمول آن قانون خواهد بود.
رئیس ـ رأی می‌گیریم به این ماده آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد. بالطبع پیشنهاد آقای تدین هم از بین می‌رود
رئیس ـ راجع به ماده هفتم یک قسمتی را دیروز رأی دادید و حالا باید از لفظ ابتداء تا انتها که دیروز قابل توجه شد رأی گرفته شود.
سلیمان میرزا ـ بنده یک سئوالی دارم ماده ششم راپورت کمیسیون رد شد. ولی به پیشنهاد بنده و سایر آقایان که رأی گرفته نشده است چون یک عده اشخاصی که در آن موقع رأی داده‌اند به پیشنهاد خودشان رأی بدهند و شاید خواسته‌اند به آن پیشنهاد که دیروز قابل توجه دانسته رأی بدهند.
رئیس ـ اگر می‌خواهید دوباره پیشنهاد کنید.
حاج شیخ اسدالله به پیشنهاد اول رأی گرفته شود
رئیس ـ (خطاب به شاهزاده سلیمان میرزا) توضیح بدهید تا رأی بگیریم
سلیمان میرزا ـ دیروز وقتی پیشنهاد می‌کردم اگر آقایان در نظر داشته باشند در ضمن توضیحاتی که از بنده خواستند یادآوری کردم و عرض کردم که آقایان باید یکی از دو کار را بکنند یا اینکه چون این لایحه راجع به شهریه است و به هیچ وجه مسئله حقوق تقاعد در بین نیست اصلاً هیچ ماده راجع به حقوق تقاعد ننویسند یا اگر خواستیم بنویسیم آنچه در همه جا معمول است و انصاف و عدالت هم به آن حکم می‌کند باید او را منظور داشت یعنی کسی در مقابل خدمت حقوق می‌گیرد یا ورثه کسی که در راه آزادی کشته شده و یا اشخاصی که در راه ملت و در راه فداکاری شهید شده‌اند در هیچ جای دنیا مرسوم نیست از این قبیل اشخاص هم تومانی چهار قران کسر شود و عقیده بنده این بود که یکسره قائل شویم که در این کتابچه شهریه حقوق تقاعد نیست و اگر این را قبول کنید تمام مواد راجع به تقاعد از بین می‌رود و آقا این که آقایان می‌فرمایند در لغت تقاعد یک اشکالی است اگر قرار شود حقوق تقاعد بدون کسر داده شود آن وقت کسانی هم که حقوق تقاعد در باره آنها صدق نمی‌کند تمام دریافت می‌دارند بنده عرض می‌کنم اگر ما بخواهیم این قبیل احتمالات را بدهیم
ممکن است قانون انتخابات را هم ننویسم به جهت این که ممکن است اشخاصی از روی دسایس وکیل شوند و وکالت آنها به طرز قانونی و از روی واقع نباشد و همین طور ممکن است در قانونی احتمال اعمال دسیسه بدهیم و حال این که این طور نیست
ما باید حتی الامکان نظارت داشته باشیم و سعی کنیم که از دسیسه جلوگیری شود. مثلاً ممکن است فرض شود کسی که سه روز وزیر شد مطابق تصویب نامه ثلث حقوق وزارت او را به او بدهند و او را جزو متقاعدین فرض کنند خوب ما برای همین اینجا نشسته‌ایم که نگذاریم این قبیل وسائل و ترتیبات واقع شود
پس این قبیل احتمالات در هر چیز حتی مهم ترین چیزها حکم فرماست بنابراین بندۀ طرفدار این هستم که حقوق تقاعدی تمام پرداخته شود باز هم تکرار می‌کنم تصور نشود بنده میل دارم تمام اقلام کتابچه شهریه پرداخته شود.
خیر بلکه من از جمله کسانی هستم که عقیده به کسر دارم ولی از آن طرف نمی‌پسندم هر کس متقاعد واقعی و حقیقی است حقوق را در مقابل خدمت گرفته یک شاهی از او کسر شود.
رئیس ـ آقای محمدهاشم میرزا
(اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ عرض کردم در این خصوص هزار گفتگو شده و هزار صغری و کبری چیده شده. بنده خیلی میل داشتم شاهزاده در کمیسیون بودجه تشریف داشتند و پنجاه یا صد نفر اشخاص را که لازم است حقوق تقاعد بگیرند از کتابچه شهریه با بودجه وزارت خانه‌ها معین کنند که ما هم بفهمیم اینها باید حقوق تقاعد بگیرند و رأی بدهیم.
بنده مکرر ادله خود را عرض کرده‌ام و ادلۀ ما این طور نبود که حضرت والا بفرمایند احتمال دسیسه است خیر حضرت والا فراموش کرده‌اند ما فقط نگفتیم احتمال می‌رود اسباب زحمت بشود که این دلیل را تعقیب کردند و باقی ادله ما را مسکوت عنه گذاشتند.
بنده عرض می‌کنم اگر می دانند عده هستند که باید حقوق تقاعد بگیرند آنها را خارج نویس کنند بنده هم کاملاً موافقم و در اینجا دو مرتبه پیشنهاد کردم که برای سال آینده باید یک فکری کرد و یک کمیسیون هشت نفری تقاضا کردم ولی آن پیشنهاد را رد کردند حالا هم عرض می‌کنم با اطمینانی که به شاهزاده سلیمان میرزا داریم در این موضوع هر چه را که ایشان معین کردند و فرمودند باید حقوق تقاعد بگیرند ما هم رأی می‌دهم ولی نمی‌شود بواسطه چند نفر صحیحی العمل به دویست نفر حقوق داده آخر تصور بفرمائید چهل روز یک کسی وزیر شده است یک سیم حقوقش را در حق خودش برقرار کرده است در کدام مملکت است از وحشی و متمدن که این را حقوق تقاعد بگویند
رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا که در جلسه گذشته قابل توجه شده بود
کازرونی ـ تجزیه بفرمایند
آقا سید فاضل ـ رد شد دیگر نمی‌شود رأی گرفت
رئیس ـ کی رد شد گمان می‌کنم چون مدتی است در مجلس تشریف دارید چند دقیقه مجلس تعطیل شود بهتر است
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس ـ در پیشنهاد آقای سلیمان میرزا نمی‌توانیم رأی بگیریم زیرا ماده ششم راپورت کمیسیون رد شد و باید قبل از مطلب اصلی رأی گرفته شود بالفعل را که گرفته می‌شود در باره ماده ششم پیشنهاد اولیه است که چند نفر از آقایان امضاء کرده بودند
(به مضمون آنی قرائت شد)
ماده ششم ـ شهریه هائی که به عنوان حقوق تقاعدی یا انتظار خدمت در باره مستخدمین دولت برقرار شده پس از گذشت قانون استخدام مشمول مواد قانون مزبور خواهد بود
آقا سید فاضل ـ عبارت (قبل از گذشتن قانون استخدام) کافی نیست باید نوشته شود (تا گذشتن قانون استخدام)
رئیس ـ این در صورتی است که پیشنهاد کنندگان همه قبول کنند
محمدهاشم میرزا ـ همه قبول دارند
رئیس ـ در صورتی که این پیشنهاد قبول شود این اصلاح را باید تمام آن بیست نفر که امضاء کرده‌اند قبول بنمائید
رئیس التجار ـ یک دفعه دیگر قرائت شود.
(مجدداً قرائت شد)
رئیس ـ رأی باید بگیریم به این ماده
مخبر ـ بنده می‌خواستم توضیحی عرض کنم و آقایان را متوجه کنم با این که اگر به این ماده رأی بدهند حکم می‌کنند که اعضاء متقاعد وزارتخانه‌ها اعم از این که در این ادارات فنی تلگراف خانه باشند که سی چهل سال به یک ترتیب منظمی خدمت کرده‌اند یا در ادارات دیگر از حقوق آنها هم تومانی چهار قران کسر شود
رئیس التجار ـ ما راجع به شهریه حرف می‌زدیم.
رئیس ـ چون مذاکرات را کافی دانسته‌اند دیگر نمی‌شود مذاکره نمود. آقایانی که ماده ششم را به ترتیبی که قرائت شد تصویب می‌کنند قیام بفرمایند
(عده قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد
محمدهاشم میرزا ـ در این موضوع سؤالی دارم اجازه می‌فرمایند عرض کنم.
رئیس ـ بفرمائید
محمد هاشم میرزا ـ آن پیشنهاد که رد شد این ماده هم که رد شد حالا آنها چه حالی خواهند داشت و کسر تومانی چهار قران شامل حال آنها خواهد شد یا خیر؟
رئیس ـ این یک چیزی است که در خارج باید حل کنید.
حالا باید به ماده هفتم رأی بگیریم عرض کردم یک قسمت آن را که دیروز رأی دادیم. حالا باید در قسمت دوم رأی گرفته شود
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده هفتم - ابتدا اجزای مواد فوق از روزی است که قانون بودجه موقتی در مجلس تصویب و پرداخت شهریه‌ها موقوف به تصویب مجدد گردیده
رئیس - آقای عمادالسلطنه خراسانی
عمادالسلطنه - چون بودجه برای یک سال است بنده تصور می‌کنم که ابتدای پرداخت این شهریه‌ها هم از اول حمل باشد و اگر تاریخ را از اول حمل معین کنیم تا آخر حوت هیچ اشکالی ندارد و بهتر است.
رئیس - آقای سدیدالملک (اجازه)
سدیدالملک - بنده عرض می‌کنم در صورتی که ماده شش رد شد در این پیشنهاد به عنوان ماده هفت نباید رأی گرفت.
رئیس - ماده هفتم سابق است بعد ماده‌بندی می‌شود. آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی - اصلاً قانون شامل ماقبل خودش نمی‌شود بنده گمان می‌کنم از روزی که این قانون تصویب می‌شود باید شروع به دادن شهریه بشود نهایت به طوری که رأی داده شده برای مدت یک سال
رئیس - آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا - موافقم
رئیس - رأی می‌گیریم به این ماده که بعد ماده ششم خواهد شد. از لفظ ابتدا تا لفظ انتها آقایانی که این ماده را تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد. تبصره که رأی داده شده ماده هشتم خواهد شد و آن پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا که دیروز رأی قطعی داده شد راجع به الغای شهریه‌هایی که در زمان فترت داده شده ماده نه می‌شود.
محمدهاشم میرزا - تقاضا کرده بودیم ماده اول شود.
رئیس - در هر صورت ماده‌بندی خواهد شد مقصود این است که این قانون نه ماده خواهد شد. مذاکرات در کلیات است.
آقای تدین (اجازه)
تدین - یک ماده بنده پیشنهاد کرده بودم که در جلسه گذشته قابل توجه شد در راپورتی که کمیسیون داده است. هیچ اثری از آن نمی‌بینم و خودم هم چون در کمیسیون نبودم اطلاع ندارم فراموش شده است یا یک نظریات دیگری راجع به آن بوده خوب است توضیح بفرمایید بنده قانع شوم.
مخبر - آن پیشنهاد که قابل توجه بنده بود فراموش نشده و در کمیسیون مطرح شد ولی چون مطابق بود تقریباً با یکی از موادی که در پیشنهاد نوشته شده و جزو مواد شده بود. لذا پیشنهاد آقای تدین کنار گذارده شد.
رئیس - راجع به کدام پیشنهاد است.
تدین - پیشنهادی که دیروز عرض کردم راجع بود به شهریه‌هایی که قبلاً مجلس تصویب نموده و بنده در این پیشنهاد کمیسیون هیچ ماده نمی‌بینم که در این خصوص نوشته شده باشد.
حاج نصیرالسلطنه - در تبصره است که رأی داده شد و جزو مواد می‌شود.
رئیس - مذاکرات در کلیات است. حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده - راجع به تصویب شهریه‌ها آقای گروسی فرمودند برای حفظ مملکت است و نظر فقر و غنا و سایر نظریات نیست. در صورتی که بنده می‌بینم این شهریه‌ها برای حفظ حکومت‌های وقت بود و دیده شده هر حکومتی برای حفظ خود حق‌السکوت به مردم داده و دلیلش هم این است که این شهریه‌ها فقط در تهران برقرار شده است و در ولایات هیچ شهریه برقرار نشده است پس برای مصالح خود و دفاع از خودشان بوده که شهریه برقرار کرده‌اند و به مملکت تحمیل شده و من خیال می‌کنم اگر در دفتر شهریه خوب دقت کنیم می‌بینیم آنها را به پنج طبقه بیشتر نمی‌شود تقسیم کرد آنهایی که متقاعدین هستند که باید مطابق قانون استخدام به آنها رفتار شود و لازم نیست در این دفتر اسمی از آنها برده شود یک دسته هم آقازاده یا شاهزاده‌هایی هستند که مخارج تحصیل می‌گیرند این هم ناصحیح است و نباید جزو این کتابچه باشد باید جزو بودجه وزارت معارف باشد و بعد یک کسانی که لایق هستند و از امتحان خوب از عهده برآمده‌اند باید مخارج تحصیل آنها را داد نه فقط به اشخاصی داده شود که نظر خاصی نسبت به آنها ملحوظ شود یک دسته کسانی هستند که خدماتی به راه آزادی کرده‌اند و گمان می‌کنم عده آنها خیلی محدود باشد یعنی یک قسمت آنها از بین رفته و عده دیگر هم که باقی هستند به پنجاه نقر نمی‌رسد. یک عده را هم اسم فقرا و ضعفا روی آنها گذارده و شهریه داده‌اند این هم یک چیز ناصحیحی است.
اگر چه دولت مکلف است فقرا و ضعفای مملکت را نگاهداری کند ولی این را اختصاص به تهران نباید داد و باید دولت دارالعجز و دارالمساکین در تمام نقاط مملکت دایر کند و از عموم فقرا نگاهداری کند و به عقیده بنده شهریه به نام فقیر و ضعیف دادن غیر از این که عده مفت‌خوار زیاد کند نتیجه دیگری ندارد.
به علاوه وقتی قسمت اعظم این دفتر را ملاحظه می‌کنم می‌بینم طفیل‌هایی بوده‌اند که هر روز اسباب زحمت حکومت‌های وقت بوده‌اند مثل این که در زمان استبداد هم معمول بوده و شهریه می‌داده‌اند پس همین طور که امین‌السلطان به خیلی از اشخاص شهریه می‌داده است خوب است آقایان وزرا هم اگر می‌خواهند عده هوچی آنها را هو نکند و حکومتشان دوام داشته باشد یا اگر وکلا می‌خواهند وقتی از مجلس بیرون می‌روند مورد حمله واقع نشوند از جیب مبارک خودشان بدهند و از جیب خلیفه چیزی بخشیدن خیلی ناصحیح است پس اگر ما هم خیال داریم از خزانه مملکت برای کسی شهریه قرار دهیم خوب است از کیسه خودمان به آنها حقوق بدهیم یک جمله دیگری خواستم عرض کنم و آن این است که دولت خودش حقوق از ۵۰ تومان به بالا تومانی ۵ قران کسر کرده و ما آنچه را که دولت کسر کرده باید بیشتر کسر کنیم و قائل به فرع زائد بر اصل شده‌ایم دولت تومانی ۵ قران داده و ما تومانی ۶ قران تصویب کرده‌ایم و این یک چیز ناصحیحی است. پس اگر ما بتوانیم تومانی هفت قران و ده شاهی کسر کنیم یک خدمتی به این مملکت کرده‌ایم نه این که دولت تومانی پنج قران می‌داده و ما بگوییم تومانی شش قران بدهد.
این خارج از وظیفه و تکلیف ما است و این تومانی چهار قران که کسر کرده‌اند اگر از مفت‌خوارها بوده که باید هیچ ندهند و اگر هم مال متقاعدین بوده و کسانی که این شهریه‌ها از برای مخارج تحصیلشان معین شده این یک ظلم فاحشیخاست. مثل ورثه منشی‌زاده که هفت نفر بوده‌اند و اگر تومانی چهار قران از حقوق آنها کسر شود و این یک ظلمی است. بنده که نفهمیدم و نمی‌دانم این اصل را از روی چه ترتیبی قرار داده‌اند.
بنابراین بنده با این ترتیب دفتر شهریه مخالفم و عقیده دارم تقسیم کنم عده را که راجع به حقوق تقاعدی است رجوع به قانون استخدام شود که عنقریب از مجلس می‌گذرد و شامل آنها شود و آن قسمتی که راجع به مخارج تحصیل است ضمیمه بودجه معارف شود و یک عده قلیلی هم که در راه آزادی خدمت کرده و کشته شده‌اند و برای وراث آنها وظیفه برقرار شده است یا خودشان ناقص شده‌اند و وظیفه برای آنها قرار شده است باید حقوقشان داده شود ولی مابقی را بنده زائد می‌دانم.
رئیس - راجع به تبصره که گفته شد رأی گرفته شده تذکری داده شد و بعد سؤال شد معلوم شد رأی قطعی داده نشده و در جلسه گذشته فقط قابل توجه شده است.
این مذاکرات توقیف می‌شود تا تبصره قرائت شود و رأی بگیریم.
(به شرح ذیل قرائت شد)
تبصره - شهریه‌هایی که به تصویب مجلس شورای ملی قبل از این تاریخ رسیده است مشمول مواد این قانون نخواهد بود.
رئیس - در این ماده که مخالفی نیست. اظهاری نشد.
رأی می‌گیریم به این تبصره که ماده نه می‌شود آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد مذاکرات در کلیات اعاده می‌شود. آقای گروسی مخالفند
حاج شیخ محمدحسن گروسی - خیر موافقم
رئیس - بفرمایید.
حاج شیخ محمدحسن - کلام در این است که مالیه مملکت باید صرف مایحتاج مملکت شود. همه آقایان این نظر را تصدیق دارند. فقط در تشخیص آن فرق است.
بعضی از آقایان می‌فرمایند شاید حکومت وقت برای حفظ خودشان از تزلزل یک حقوقاتی تصویب کرده‌اند و گاهی گفته می‌شود.
بعضی از آقایان که می‌گویند باید یک پولی داده شود باید از جیب خود بدهند بنده عرض می‌کنم اگر فی‌الحقیقت حفظ مملکت بسته به ایت شد که هیأت دولت تزلزل پیدا نکند باید از مالیه این مملکت صرف این راه بشود و همین طور حفظ وکلا اگر از نقطه‌نظر حفظ مصالح مملکت باشد باید از مالیه مملکت برای حفظ خودشان بدهند پس دولت هم باشد. چون بنده حفظ دولت را از نقطه‌نظر مصالح مملکت می‌دانم با این نقطه‌نظر موافقم پیشنهاد هم می‌کنم که مبلغی داده شود.
رئیس - مذاکرات کافی است؟
رأی می‌گیریم به قانون شهریه‌ها که مشتمل بر نه ماده است و در هر یک علیحده رأی گرفتیم و تصویب شد.
آقایانی که کلیه این قانون را تصویب می‌کنند ورقه سفید و آقایانی که تصویب نمی‌کنند ورقه کبود خواهند داد.
محمدهاشم میرزا - بنده در رأی عرضی دارم.
رئیس - بفرمایید.
محمدهاشم میرزا - تصور می‌کنم چون مبلغی در بین نیست و این یک موادی است راجع به مالیه مثل سایر قوانین مالیه باید قیام و قعود رأی داده شود.
رئیس - آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا - بالاخره چون مالیه باید این پول داده شود و می‌شود باید همه بدانند کی این بودجه را به مملکت تحمیل کرده و باید اسامی موافقین و مخالفین در صورت مشروح بماند و در هر حال اگر آقایان بفرمایند بایستی با قیام و قعود رأی گرفته شود آن وقت بنده با پنج نفر تقاضا می‌کنم با ورقه رأی گرفته شود.
محمدهاشم میرزا - مقصود بنده حفظ نظامنامه بود اگر عرض بنده وارد است که بنده هم با شاهزاده سلیمان میرزا موافقم و رأی‌دهندگان معلوم شود بهتر است.
رئیس - چون تاکنون راجع به این مسائل در مجلس مذاکره نشده حالا برای این که اشکال رفع شود خوب است پیشنهاد کنند با ورقه رأی گرفته شود.
(بعضی نمایندگان - همه موافقند)
رئیس - چون در نظامنامه هم نوشته است در جایی که تقاضای وجه داده می‌شود با ورقه رأی می‌گیریند دیگر ننوشته است وجه معین در هر حال با ورقه رأی می‌گیریم.
(پیشنهاد آقای سلیمان میرزا و سایر آقایان به مضمون ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس
امضاءکنندگان ذیل تقاضا می‌کنیم با ورقه رأی گرفته شود.
سلیمان محسن - مساوات – سیدالمحققین - ابوالقاسم فیوضات - ناظم‌العلما - امین‌التجار – معتمدالتجار
در این موقع اخذ آرا به عمل آمده آقایان منتصرالملک و امیر ناصر اوراق را تعداد نموده نتیجه به قرار ذیل حاصل گردید.
عده حضار (۶۹) ورقه سفید علامت قبول (۴۵) ورقه کبود علامت رد (۱۴) امتناع (۱۰)
رئیس - از شصت و نه نفر نمایندگان حاضر به اکثریت ۴۵ رأی تصویب شد
حاج میرزا عبدالوهاب - شصت و دو نفر برای رأی کافی نیست.
رئیس - شصت و نه نفر نه شصت و دو نفر و شصت و شش نفر برای رأی کافی است.
(اسامی قبول‌کنندگان)
آقایان آقا سید فاضل - سالار معظم - رفعت‌الدوله - غضنفر خان - عمادالسلطنه طباطبایی - امین‌التجار - شیخ العراقین‌زاده فتح‌الدوله - حاج شیخ محمدحسن - آقا میرزا محمدصادق طباطبایی - نصیرالسلطنه - اختتام‌الدوله - جلیل‌الملک - آقا سید محمدتقی طباطبایی - رکن‌الدوله - منتصرالملک - حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی - صدرایی - عمیدالممالک – نصیر دیوان - شیخ‌الاسلام ملایری - آقای آشتیانی - آقای عمادالسلطنه خراسانی - حاج شیخ اسدالله محلاتی - آقای مدرس - آقا میرزاابراهیم قمی - بیان‌الدوله - لسان‌الملک - ملک‌آرایی - وقارالملک - اقبال‌السلطان - صدرالاسلام - ناظم دفتر - بیان‌الملک - ملک‌الشعرا - آقا سید یعقوب - حاج میرزا تقی خان - آصف‌الممالک - آقای تنکابنی - رئیس‌التجار - امیر ناصر - قوام‌الدوله - نصرت‌الدوله - حسن خان بلوچ
(اسامی ردکنندگان)
حاج میرزا اسدالله خان - آقای زنجانی - آقای تدین - ناظم‌العلما - سلیمان میرزا - معتمدالتجار - مستشارالسلطنه - آقای میرزا علی کازرونی - دکتر لقمان - حاج سیدالمحققین - حاج میرزا عبدالوهاب - حائری‌زاده - معتمدالسلطنه - بهاء‌الملک.
رئیس - آقای شیخ‌الاسلام از وزیر عدلیه یک سؤالی داشتند.
شیخ‌الاسلام اصفهانی - محض این که سوءتفاهم نشود و اگر هم سوءتفاهمی شده است رفع شود عرض می‌کنم که بنده مخالف با وزارت عدلیه نیستم و وزارت عدلیه را از مهمترین وزارتخانه‌ها می‌دانم و این تأسیسات فعلی وزارت عدلیه را هم اساساً ناقص می‌دانم و به عقیده بنده باید اقلاً ادارات و دوائر وزارت عدلیه ایران پنج برابر این باشد فقط نگرانی بنده در سه مسئله است که به عرض آقایان می‌رسانم مسئله اول این است که بنده معتقد به این محاکم قد و نیم قد نیستم تمیز استیناف ابتدایی. صلحه و این بقرنجی که تازه پیدا شده صلحه ناحیه بنده معتقدم که دو قسم محکمه برای مملکت ما کافی است یک قسمت محکمه که به محاکمه متداعیین رسیدگی کند یک قسمت هم محکمه که به شکایت متداعیین نسبت به قاضی و حکم رسیدگی کند و این بدیهی است که غیر از این دو قسمت محکمه دیگری لازم نداریم برای این که محاکمه یا نسبت به مداعیین است و یا نسبت به قاضی و حکم در صدرالاسلام زمان خلفای راشدین هم همین قسم بود از پای تخت اسلامی برای تمام ایالات و ولایات قاضی معین می‌کردند با حقوق از بیت‌المال و اگر کسی شکایت از یک نفر قاضی می‌کرد رسیدگی به آن امر از وظایف مختصه خلیفه بود و قاضی از هر کجا بود احضار می‌شد و قاضی و مدعی را احضار می‌کرد با حضور جمعی از کبار صحابه می‌نشیند تماشاچی هم پست و بلند را می‌گرفت و مشغول محاکمه می‌شدند آن وقت اگر قاضی خلاف کرده بود او را سیاست می‌کردند و اگر مدعی خلاف کرده بود او را به سیاست می‌رساندند یک مسئله دیگر که به نظر بنده هست این است که تمام مقدمات و مؤخرات و تأسیسات همه صحیح است و چنانچه عرض کردم کم است.
آقا سید یعقوب - سؤالتان را بفرمایید
شیخ‌الاسلام - (خطاب به آقای رئیس) این چه وضعی است نمی‌گذارند آدم حرف بزند اگر این طور است عرض نکنم.
رئیس - بفرمایید.
شیخ‌الاسلام - عرض کردم تمام کم است ولی بنده عقیده دارم رسیدگی به دعوی را کسی باید بکند که آن شروط و اوصافی را که پیغمبر در حق قاضی معین کرده آن شخص دارا باشد اعم از این که ادعا یک قران باشد یا صد قران باشد یا یک کرور ولی در بقیه چیزها بنده موافقت دارم و کمال میل را دارم که روز به روز دو اثر عدلیه بسیط‌تر و منظم‌تر بشود مطلب سوم که در نظر بنده است این است که این مواد مدونه که برای عدلیه نوشته شده است خلاف شرع خیلی دارد و به طوری که گفته شد برای احدی محل انکار نیست و خوب است این مواد را که به قول بعضی تعبیناً و به قول یک نفر شبهتاً برخلاف شرع است بیرون بیاورند و از نظر مجلس بگذرانند تا قانونیت پیدا کند بنده دیگر هم اشکالی به وزارت عدلیه ندارم و اگر این سه مسئله مرتب شود بنده اول مرید و مخلص وزارت عدلیه هستم حالا سؤال بنده از آقای وزیر عدلیه راجع به ماده (۱۴۸) همین مواد مدونه که نوشته شده است غیر از موارد ماده (۱۴۵) در امور شرعیه در صورتی که متداعیین بدواً تراضی به رسیدگی محاکم عدلیه بنمایند محکمه رسیدگی خواهد کرد والا به محضر شرع ارجاع خواهد کرد و سؤال بنده راجع است به این ماده ولی محض این که تصور نشود چنانچه در اول اشاره کردم که بنده از عقاید اولیه خودم منصرف شده‌ام یک جزیی توضیح می‌دهم و آن این است که در سابق عقیده بنده با وزیر عدلیه در باب این مواد مدونه مختلف بوده و عرض کردم (این کتابچه‌ها) و وزیر عدلیه فرمودند (این قانون مقدس) می‌خواهم عرض کنم که این کتابچه‌ها برای این که امروز هم اینها قانون نیست برای این که از مجلس نگذشته و مطابق چندین اصل از اصول و متمم قانون اساسی قانون باید از مجلس بگذرد و تمام خون‌های پاک در این هفده سال برای قانون اساسی ریخته شد مرحوم ناصرالدین شاه مظفرالدین شاه محمدعلی شاه هیچ کدام حرفی نداشتند که قانون برای معارف و عدلیه و سایر وزارتخانه‌ها بنویسند تمام گفتگو و اشکال بر سر قانون اساسی بود که مملکت مشروطه را تصریح می‌کند سلطنت مستقله را به سلطنت مشروطه تبدیل می‌کند و مطابق قانون اساسی قانون باید از مجلس بگذرد به دلخواه نیست و هر قانونی که بر خلاف قانون اساسی وضع می‌شود و بیهوده است و به موجب اصل دوم قانون اساسی هر قانونی که مخالف با قواعد مقدسه اسلام باشد قانونیت ندارد.
همان ایام که بنده یک سؤالی از آقای وزیر عدلیه کردم رفته بودند در نزد اسلامی که فلانی از وزیر عدلیه سئوال کرد و خانه تو را خراب کرد بعضی دویدند نزد آقای میرزا علی‌محمد خان که هنوز هم بنده خدمتشان نرسیده‌ام گفتند فلانی حمایت از اسلامی کرد. بعضی به بنده گفتند این حرف‌ها با محیط سازش ندارد ولی بنده کاملاً در نتیجه آن سؤال به مقصود خود رسیدم زیرا خواستم بر کسانی که در شبهه هستند واضح شود که این مواد من حیث‌المجموع مخالف با قوانین مقدسه اسلام است بلکه تصرف در ملک دیگری بدون مجوز شرعی بدترین چیزها است و برخلاف تمام مذهب است ولی آقایان این عمل را کردند و در بالای همین کرسی نطق گفتند، به واسطه این قانون کردیم و به دلالت این قانون کردیم و در صورت مجلس اظهارات آقای وزیر عدلیه با یک آب و تابی نوشته شد و همین جا خوانده شد خلاصه این عرایض کردم که معلوم شود به عقیده خودم باقی هستم تا این که چون راجع به ماده (۱۴۸) از وزیر عدلیه سؤال کردم این را قانون می‌دانم ولی چون این ماده (۱۴۸) با اصل ۷۱ قانون اساسی که می‌گوید (دیوان عدالت عظمی و محاکم عدلیه مرجع تظلمات عمومی است و قضاوت در امور شرعیه با عدول مجتهدین است) مطابق است این است که بنده مورد سؤال خودم قرار دادم و از آقای وزیر که تشریف ندارند معلوم می‌شود از معاونشان باید سؤال کرد این است که سؤال می‌کنم آیا این ماده قانون تا امروز به موقع اجرا گذاشته شده است یا خیر؟ و در صورتی که به موقع اجراء گذارده نشده باشد آیا در نظر دارند که به موقع اجرا گذارند یا در نظر ندارند؟ در صورتی که در نظر ندارند به موقع اجرا بگذارند آیا یک دلیل قانونی برای این اختیار خودشان دارند یا ندارند؟ چون ابتدا که بنده این سؤال را از آقای وزیر عدلیه کرده بودم در جواب یک شرحی به مقام ریاست نوشته بودند که امروز از آمدن به مجلس معذورم و جواب سؤال فلانی را کتباً فرستادم و آن این است که در آخر این قانون دولت وقت نوشته است که این ماده (۱۴۸) و شش ماده بعد از او را فعلاً موقوف‌الاجرا بگذارید تا محاکم تشکیل شود.
در صورتی که چنین چیزی نیست و این اختیار را دولت ندارد اگر قانون است چه شده است که باید تمام این هزار ماده که معلوم نیست از کجا آمده و با قضات اسلام مخلوط شده باید مجزی شود و این هفت ماده که ما را قدمی به طرف اسلامیت می‌برد باید از بین ببرد در همین حال چندین بار به جهت وزیر عدلیه نوشته شد که تشریف بیاورند و جواب بنده را بدهند و تشریف نیاوردند باز تکرار می‌کنیم اگر این مواد را تا امروز به موقع اجراء بگذارده‌اند خیال دارند به این زودی به موقع اجرا بگذارند یا خیر؟ و در صورتیکه خیال ندارد به موقع اجرا گذارند آیا یک وکیل قانونی برای این اختیاری که به جهت خودشان فرض کرده‌اند دارند یا خیر.
رئیس- با اینکه چند نفر از آقایان آمدند باز عده کافی نیست.
جلسه آینده روز یک شنبه سه ساعت و نیم به ظهر دستور اولاً بقیه شور اول در قانون استخدام ثانیاً لایحه تقدیم چراغ برق به حضرت معصومه سلام الله علیها.
ثالثاً لایحه راجع باماالحکماء رابعاً به انضمام ایر فور ببرد.
مستشار السلطنه- بنده چند قبل سئوالی راجع با اقدامات شاهزاده عضدالسلطان کرده بودم خواهش دارم او را هم جزء دستور قرار دهید و امر بفرمائید که هیئت دولت زودتر برای جواب حاضر شوند.
رئیس- سؤال را نمی‌شود جزء دستور قرار داد بوزراء هم چند مرتبه نوشته شده است.
آقا میرزا محمد صادق طباطبائی- قانونی ممیزی هم که خیلی مورد احتیاج دولت و مردم است از کمیسیون گذشته و حاضر است اگر صلاح می دانید جزء دستور گذاشته شود.
رئیس- ممکن است قبل از تنفس چند ماده از قانون استخدام و بعد از تنفس چند ماده از قانون ممیزی مطرح شود
(جلسه یک ساعت و نیم بعد از ظهر ختم شد)
مؤثمن الملک