مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۳۲۹ نشست ۱۲۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیونها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۷۷۱
۴شنبه ۲۳ اسفند ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۲۶
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۱۲۶
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنج‌شنبه ۱۷ اسفند ۱۳۲۹ نشست ۱۲۶
فهرست مطالب:
- ۱- تصویب صورت مجلس
- ۲- بیانات آقای رئیس دایر به ابراز تاسف از قتل مرحوم رزم‌آرا
- ۳- بیانات قبل از دستور - آقایان: اردلان - صدر میرحسینی - حائری‌زاده - آشتیانی‌زاده
- ۴- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس ساعت ده و چهل دقیقه صبح بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
- تصویب صورت مجلس
(۱-تصویب صورت مجلس)
رئیس - صورت غائبین جلسهءپیش قرائت می‌شود (اسامی غائبین بشرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه - آقایان:دکتر مصباح زاده غلامحسین امیری قراگزلو - لطفعلی معدل - ابولفضل حاذقی - دکتر محمد مصدق - جمال امامی - طباطبائی دکتر سید علی شایگان
غائبین بی اجازه، آقایان:محمود محمودی - عباس قبادیان - محمد تقی برومند - محمد علی نصرتیان - ابوالقاسم امینی - حسن اکبر - عبدالوهاب اقبال - علی محمد دهقان - صمد سودآور - محمد ذوالفقاری
دیر آمدگان با اجازه - آقایان:عبدالرحمن فرامرزی - حاج آقارضارفیع - ثقةالسلامی
رئیس - نسبت بصورت مجلس نظری نیست؟ آقای اردلان
اردلان - عرض کنم که این صورت جلسه را الان ببنده دادند و بنده در صورت جلسهءقبل ارقام مفصلی عرض کردم که مجال نبود برای بنده تصحیح بکنم چون ممکن است در ارقامی که عرض کردم اختلافی باشد بنا بر این اجازه بفرمائید که پس از ملاحظه کردن اگر اختلافی بود باداره تند نویسی بدهم
رئیس - بسیار خوب، آقای بهادری
بهادری - در جلسهءگذشته راجع باین افسران یادداشتی تقدیم مقام ریاست کردم باز امروز ببنده مراجعه کردند استدعا می‌کنم که مقام ریاست اقدامی بفرمایند یک کمیسیونی بشود رسیدگی بکنندچون شب عید است تکلیف کار آقایان معلوم شود
رئیس - در این قسمت اقدامی شده‌است دیگر نظری نسبت بصورت مجلس نیست؟آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر - بنده عرضی می‌خواستم بکنم دیدم جایش غیر از صورت جلسه جائی نیست نظر مبارک هست که در نظام نانه هم هست که نمایندگانی انتخاب می‌شوند از شعبه‌ها برای تعیین کمیسیونها در شعبه سه ما دو نماینده انتخاب کردیم این دو نفر رفته‌اند بیست و سه نفر در آن شعبه عده نمایندگان هستند سه نفر کاندید برای کمیسیون بودجه بوده‌اند و بیش از سه نفر هم نبوده‌اند آقای شوشتری آقای دکتر شایگان و بنده و این آقایان رفته‌اند آنجا از ۲۳نفر عضو شعبه سه یک نفر هم جزو کمیسیون بودجه نیست بنده خودم را عرض نمی‌کنم اما آقای شوشتری یا یکی دیگر خوبست باشد این روش علط است مراد قانون گذار در این است که از هر شعبه‌ای نماینده‌ای که تعیین می‌شود با نظر اعضاء آن شعبه عمل بکند (صحیح است)غیر از این اگر شده باشد قابل تبعیت نیست (صحیح است)
رئیس - کمیسیون کارهایش را تنظیم می‌کند اگر چیزی هم باشد خود کمیسیون در نظر می‌گیرد و در جلسه آینده کمیسیونها انتخاب می‌شود دیگر نظری نسبت بصورت مجلس نیست؟(اظهاری نشد)صورت مجلس تصویب می‌شود
- بیانات آقای رئیس دائر با بابر از تاسف از قتل مرحوم رزم آرا
(۲- بیانات آقای رئیس دائر با بابر از تاسف از قتل مرحوم رزم آرا)
رئیس - خاطر آقایان نمایندگان محترم از واقعه ناگوار دیروز قتل مرحوم مغفور رزم آرا نخست وزیر مطلع شده‌است یقین دارم نمام آقایان از این عمل زشت که ترور باشد کمال انزجار را دارند (صحیح است صحیح است)تآسف و تآثر خود و نمایندگان را در این حادثه اظهار می‌دارم و از درگاه خداوند می‌خواهم ه روح آنمرحوم را غریق رحمت خود فرماید (انشاءالله)
- بیانات قبل از دستور - آقایان:اردلان - صدر میر حسینی - حائری زاده و آشتیانی زاده
(۳- بیانات قبل از دستور - آقایان:اردلان - صدر میر حسینی - حائری زاده و آشتیانی زاده)
رئیس - آقای اردلان
اردلان - چنانکه مقام محترم ریاست متذکر شدند در یک واقعه‌ای نخست وزیر مابدرود حیات گفت بنده شخصاً معتقدم که نسبت بکلیه افرادیکه در کشور مسئولیت دارند و مسئولیت قبول می‌کنند بعد از مرگ آنها هم باید صحبت شود اگر خدمتگزار مملکت بودند خدمات آنها گفته شود که تشویق خدمتگذار باشد و اگر خدای نکرده به مملکت خیانت کرده‌اند خیانت آنها گفته شود چیزی که هست این مطلب که کدام مستخدم عالی مقام دولت در ایام تصدی خودش بمملکت خدمت کرده یا خیانت مستلزم رسیدگی دقیق باید باشد یعنی هر کس اظهار عقیده می‌کند باید عقیده او متکی بمدارک باشد بنابراین در دنیای حاضر که هزاران رموز سیاسی در کارهست باید فرصت داد تا رسیدگی بعمل آید که فلان مستخدم بخدمات خودش صادقانه خدمت کرده یا صادقانه خدمت نکرده‌است در این مورد یا در تمام موارد بنده معتقد هستم یکایک افراد مملکت برای تشویق خدمتگزاران و برای تنبیه بد کاران باید رسیدگی دقیق یکنند و اگر خدمتگذار خدمت کرده خدمت او را بجامعه بگویند و اگر خدمتگذار نبود او را بجامعه معرفی کنند که خدمتگذاران همیشه تشویق بشوند و آنهائی که از راه راست منحرف می‌شوند در مقابل افراد دیگر تنبیه بشوند بنابراین قضاوت این را بآتیه مامی توانیم واگذار کنیم مطلبی که بنده می‌خواستم عرض کنم این است که پس از اینکه نخست وزیری از بین رفت باید دولت جدید بوجود بیاید یک نخست وزیری باید دولتی را که تشکیل می‌دهد بمجلس شورای ملی معرفی بنماید قبل از اینکه این موضوع تمایل و عقیده خودم را بعرض برسانم باید دو سه کلمه مقدمة عرض بکنم و آن این است که از روزیکه اعلیحضرت همایون محمد رضا شاه پهلوی بر سریر سلطنت جلوس فرموده‌اند و هر وقت که افراد عامه متوجه یک مسئله‌ای بوده‌اند اعلیحضرت همایون شاهنشاهی توجه به افکار نمایندگان مجلس شورای ملی که همان نماینده ملت ایران هستند فرموده‌اند خوشبختانه در ظرف این مدت چند سال دیده نشد که یک اختلافی بین افکار مجلس شورای ملی و نظر اعلیحضرت همایونی بوجود بیاید بنابراین در این صورت من معتقدم وقتی که یک چنین سابقه روشن و مبرهنی هست این سنت قدیمی که قریب چهل سال است در مشروطیت ایران پابر جا و قرار بوده‌است این هم باید بر قرار بماند (صحیح است) یعنی اعلیحضرت همایون شاهنشاهی تمایل نمایندگان مجلسین را بخواهند و پس از اینکه تمایل نمایندان مجلسین معین شد شخصی که مورد اعتماد مجلسین قرار گرفت از طرف اعلیحضرت همایون شاهنشاهی فرمان نخست وزیری او صادر شود.
مجلس سنا که یکی از مجلسین است نصف اعضای او را شخصاً شخص اعلیحضرت همایونی انتخاب فرمودند چنانکه عرض کردم مجلس شورای ملی هم بامقتضیات وقت و توجهی که همواره بافکار عامه داشته‌است البته شخص صلاحیتداری را مورد اعتماد قرار خواهد داد اینست که بنده بیش از این در این خصوص لازم نمی دانم عرضی بکنم. همین قدر از مقام ریاست مجلس شورای ملی استدعا می‌کنم که این سنتی که در این سه دوره که دوره چهاردهم و پانزدهم و شانزدهم باشد که بنده نمایندگی داشته‌ام همیشه مجری و معمول بوده‌است د رآتیه هم معمول و مجری باشد نمایندگان مجلس شورای ملی تمایل خودشان را نسبت بشخصی که در نظر دارند بعرض اعلیحضرت همایونی برسانند و سپس فرمان ملوکانه نسبت بنخست وزیری آن شخص صادر شود و من امیدوارم دولتی که معرفی بشود اول سطر برنامه او استرداد لایحه نشر اسکناس باشد من در جلسه قبل در این خصوص مشروحاً عرض کردم که مستخدمین دولت را اینجا دارند بیخود بد نام می‌کنند آنها را می‌خواهند سپر قرار بدهند و می گویند که باعث این لایحه اینست که حقوق مستخدمین دولت باید پرداخت بشود یک ارقامی رامن اینجا خواندم از کالاهای انحصاری که دولت روزانه بفروش می رساند مثلآ آردی که دولت هر روز بنانوا می‌دهد هر روز غروب بغروب پولش را خود دولت می‌گیرد. قند و قماش و سیگار وتوتون اینهائیکه بعاملین خودش می‌دهد اینها چیزهائی نیست که بروند اینجا خواندم یکی دو رقم عایدات دخانیات و عایدات گمرک بود که کافی بود که تنها با آندورقم عیدی حقوق تمام مستخدمین پرداخت بشود یعنی دو رقم عایدی آنها از این بابت در ماه ۳۵ میلیون تومان که جمعش دوماهه ۷۰ میلیون تومان می‌شود و این مبلغ برای حقوق بهمن و اسفند کافی بود چنانکه خود دولت هم در مصاحبه‌ای که با مخبرین جراید کرد گفت برای بهمن و اسفند من ۷۰ میلیون تومان احتیاج بپول دارم، یکی از همکاران محترم آقای دکتر معظمی تذکر دادند چیزهای دیگرهم هست البته نسبت در آمد آن قابل هم هست من عرض کردم که فقط باین دورقم اکتفا کردم برای این که هر کسی می‌رود از دکان اینها را می‌خرد پول می‌دهد، سیگاررا ممکن است آقایان بروند در دکان سیگار بخرند چک بدهند؟ اینها اجناسی است که با پول نقد خریداری می‌شود و همین پولها برای پرداخت حقوق مستخدمین کافی است و حالا اگر این را خواسته باشند بهانه کنند حقوق ندهند بمستخدمین و ما نمایندگان را مجبور که چنین لایحه‌ای را بر خلاف بنیهء مالی خودمان رای بدهیم بنظر بنده این صحیح نیست این است که بنده امیدوارم دولتی که بمجلس می‌آید در سر لوحهء پروگرام و مرام خودش استرداد این لایحه نشر اسکناس را قرار بدهد ولی آن تبصرهای که آقایان پیشنهاد فرمودند که جمع آوری اسکناسهای درشت هزار ریالی و پانصد ریالی بود آن یکی از کارهای فوری ولازمی استکه برای بهبود وضع اقتصادی کشور ما ضرورت دارد (صحیح است)و همه نمایندگان محترم باکمال میل باین لایحه راَی خواهند داد دیروز هم بنده در هئیت نظارت اندوخته اسکناس که افتخار عضویت آنجا را دارم بمدیر کل بانک گفتم که شما می‌توانید مقداری کسکوک نقره بدهید ایشان گفتند کمتر مردم رغبت نشان می‌دهند گفتم که هر کس برای شماچک آورد یک کیسه ۲۵۰ تومانی باو بدهید و این رواج پیدا می‌کند و آن شخص وقتی که دید حمل و نقل آن برایش مشکل است این را می‌گذارد بحساب بانک و چک می‌کشد این کاری است که همه دنیا کرده‌اند. شما اگر ارزی دارید در خارجه این ارزتان را می‌توانید از هندوستان یا جای دیگر که فروشندهء نقره هستند بخرید مسکوک کنید رواج بدهید این یک چیزی بوده‌است که همیشه عمل می شده‌است چنانکه در جلسهء قبل هم مفصل عرض کردم و دردسر نمی‌خواهم بدهم ما دیدیم مقدار زیادی اسکناس که بعد از شهریور منتشر کرده‌ایم پشتوانه اش لیره تضمین شده بطلا بود. معهذا ما دیدیم که سیر صعودی قیمت‌ها با نشر اسکناس توام بود بنابراین بدون جهت بیک عده مستخدمین بیچاره که با یک حقوق خیلی کمی زندگانی می‌کنند و حقوق آنها تکافوی معیشتشان را نمی‌کند ما نباید بیایئم بدون جهت زندگی شان را گران بکنیم حقوق شان را که نمی‌شود زیاد کنیم پس نباید کاری کنیم که خدای نکرده آنها از راه راست منحرف بشوند اینکار بصلاح مملکت نیست و امروز باید مملکت ما یک سیاست اقتصادی اتخاذ بکند که تاَمین مالی است بوجود بیاید که این اسکناسهای حاضر هم که دردست مردم است بر گردد و در دست دولت باشد و بگردش بیفتد و سیاست و اقتصاد در حال حاضر اینها دو چیز تواَمی هستند و امیدوارم که مجلس و نمایندگان محترم بشخصی ابراز تمایل بفرمایند که لااقل وزیر دارائیش یک فردی باشد که نسبت به امور اقتصادی بینائی داشته باشد اگر که ما یک وزیر دارائی بعقیده بنده خیلی خسیسی داشته باشیم خوب است صفت خسیس خیلی صفت بدی است ولی برای یک وزیر دارائی یک مملکتی یکی از محسنات او است (صحیح است) اینکه وزیر دارائی بیاید بعد از آنکه بودجه را می‌دهد بمجلس بعد هم لایحه خرج بدهد این صحیح نیست ما باید یک وزیر دارائی بتمام معنی داشته باشیم که برای یک قران پول مثل این که تخم چشمش را می‌خواهند در بیاورند اینطور خسیس باشد و پول مملکت بهتر بشود و بودجه مملکت تاَمین گردد (قاسم فولادوند - خود جنایعالی را معرفی می‌کنیم) بنده تشکر می‌کنم اگر مجلس شورای ملی یک وقتی نظبر ببنده دید که من یک قران بیخود خرج نخواهم کرد، اما مطلبی را که بنده می‌خواستم عرض کنم که نطق قبل از دستور این روزها اجازه اش خیلی مشکل شده‌است، یک نامه‌ای از کردستان به بنده رسیده که بنده خواستم استدعا کنم از آقایان که اجازه بفرمایند دو کلمه راجع به آن عرض کنم در تمام شهرستانها یک کمیسیونهائی بنام کمیسیون‌های عمران تشکیل شده‌است در کردستان هم تشکیل شده‌است یکی از آقایان اعضاء کمیسیون آنجا که آقای نصرت الله صادق وزیری است کاغذی نوشته و گفته که ما سالها امیدواری داشتیم که این راه کرمانشاه به آذربایجان که از کردستان می‌گذرد و موجب آبادی سنندج و تمام کردستان و سقز و بانه می‌شود این راه ساخته بشود متآسفانه باز آمدند و دیدند و حالا می‌بینیم که چندی است وقفه‌ای در کار هست من امیدوارم که دولت آینده جزو برنامه خودش این کار را بگذارد که شروع باین کار بکنند و بیش از این عرضی ندارم.
رئیس - آقای صدر میر حسینی بفرمائید
صدر میرحسینی - عرایض بنده امروز در اطراف ملخ و هجومی است که ملخ به نقاط جنوبی ایران مخصوصاًکرمان کرده‌است که می‌خواستم خاطر آقایان نمایندگان محترم را مخصوصاً آقایانی که علاقه بجنوب دارند توصیه کنم (جمعی از نمایندگان همه دارند) آقای وزیر کشاورزی با قید دو فوریت لایحه‌ای بمجلس آوردند و اعتبار کافی برای دفع ملخ بتصویب رسانیدند و مکرر آمدند پشت تریبون و اظهار کردند که ما برای مبارزه با ملخ از هر جهت حاضر و مهیا هستیم و هیچ نگرانی برای بروز ملخ در نقاطی که ملخ وارد شده‌است نیست تلگرافهائی از کرمان و جیرفت و میناب و سایر نقاط جنوب رسیده‌است و این طور انتشار دارد که وجود ملخ بقدری زیاد شده‌است که از حد نصاب خارج شده و گویا آن طوریکه وزیر کشاورزی وعده داده بودند که مجهز نبودند و پوره ملخ بیرون آمده و شروع بخوردن حاصل کرده و صدی صد ملت ایران و مخصوصاًنواحی جنوب درمقابل یک عمل انجام شده‌ای قرار گرفته‌اند و بجای مبارزه باملخ یک مشت پرونده و اسناد خرج می‌آورند وتحویل می‌دهند (نریمان - پولها صرف دو پا می‌شود) سه روز قبل که خودشان بکرمان رفته‌اند نمایندگان کرمان بایشان تلگرافاًاطلاع داده‌اند که اگر بخواهند مانند ادوار گذشته ملت ایران را در مقابل عمل انجام شده‌ای قرار بدهند و بجای دفع ملخ و مبارزه باملخ پرونده تهیه کنند و تحویل بدهند بدانند که شدیداً مورد تعقیب قرار خواهند گرفت آقای وزیر کشاورزی مکرر آمدند پشت همن تریبون و طی اظهاراتی که کردند (بهادری - حالا وزیر نیستند پولها را دادند اتوموبیل خریدند) چه خریدند؟ بهادری- پولها را اتوموبیل سواری خریدند صدر میر حسینی - بایستی شخص آقای وزیر کشاورزی که مسئول این پیش آمد است مورد تعقیب قرار بگیرد و بعلاوه من از مقام ریاست استدعا می‌کنم و تلگرافهائی که رسیده حضورشان تقدیم می‌دارم و تقاضا دارم که به اینها رسیدگی فرمایند و بدانند که مسئله ملخ مسئله حیاتی است و یک مسئله ساده‌ای نیست بقدری ملخ هجوم آورده‌است باطراف جنوب که مهم روزه ۲۰ تا ۳۰ تلگراف از نواحی جنوب و جاهای دیگر می‌رسد که ملخ آمده و مشغول خوردن و خرابی است و عملاً قریب در حقیقت نصف از کشور دچار آفت می‌شود و در آینده کشور دچار قحطی خواهد شد و خواهید دید که بایستی از آرژانتین و سایر نقاط دنیا گندم خریداری کنید و بیاورید و آقایانی که فکر کی کردندکه وزارت کشاورزی مجهز است یقین داشته باشند که وزارت کشاورزی آن طوریکه باید مجهز نیست و مخصوصاً آقایان نمایندگان محترم جنوب بایستی در این خصوص یک جدیت بیشتری مبذول دارند که ملت ایران در مقابل عمل انجام شده‌ای قرار نگیرد موضوع دیگری که می‌خواستم نظر آقایان نمایندگان محترم را به آن موضوع متوجه سازم موضوع انتخاب کمیسیونهاست در بعضی کمیسیونها یک تبعیضاتی می‌شود یک عده‌ای حالا خوب یا بد اکثریت حاصل می‌کنند مخصوصاً کمیسیون بودجه سال گذشته بطوریکه همه آقایان نمایندگان مشاهده فرمودند یک تبعیضاتی در عمل بودجه انجام شد برای اینکه یکی از نمایندگان شهرستانها در کمیسیون بودجه شرکت نداشت (عده‌ای از نمایندگان - صحیح است) این بر همه نمایندگان شهرستانها لازم است که قبلاً توافق حاصل کنند که لااقل از هراستانی یک نفر درکمیسیون بودجه عضویت حاصل کند که قضیهء عمران و آبادی فرهنگ و بهداری و راهسازی استانها بحال وقفه در نیاید و دچار بیچارگی نشود همه استانهای ایران احتیاج بفرهنگ دارد احتیاج به بهداری دارد نه احتیاج به راه سازی دارد می‌بینیم که یک استان یا یک شهرستان کوچک استثنائاً همه چیز دارد و همه چیز برایش تهیه شده ولی برای سایر استانها از روی عدلت و انصاف عملی انجام نشده‌است و همه آقایان نمایندگان بایستی در این خصوص یک توجه مخصوص مبذول بفرمایند و یک توافقی حاصل بکنند که از هر استانی لااقل یک نفر در کمیسیون‌های بودجه، راه، بهداری و فرهنگ که مورد علاقه عموم نمایندگان است عضویت پیدا کنند تا شهرستانهایشان بصورت آبادی در بیاید نه اینکه هر روز بگویند که ما فرهنگ نداریم این عمل شایسته توجه‌است عرایض دیگری هم داشتم که چون وقت نیست نمی‌توانم عرض کنم و می‌گذارم برای جلسه ء دیگر
رئیس - آقای حائری زاده
حائری زاده - بنده باید عرایضم را مختصر بکنم چون رفیق محترم بنده آقای آشتیانی زاده می‌خواهند چند دقیقه صحبت کنند باین جهةخیلی مختصر عرض می‌کنم هر روزی دنیا یک حکمی دارد دیروز شرقیها بر دنیا فرمانفرما بودند مملکت ایران مملکت یونان و مصر اینها از قدیم دارای تمدن خیلی روشنی هستند و طرز حکومت واداره ممبکت را بدنیا نشان دادند پس از اسلام قوانین مقدس اسلام که عالیترین قوانین است تمدنها را تحت الشعاع قرار داد و سالها امپراطوری اسلام فرمانفرمای جهان متمدن بود اگرچه از محور اصلی خودش بعد از خلفا خارج شد ولی عظمت آن قوانین سالیان درازی در دنیا فرمانفرمائی می‌کرد اخیراً مرکز علم و تمدن اروپا و غرب شد و اینها مقدرات ملل ضعیف و ملل شرقی را بین خودشان معلوم می‌کردند خوشبختانه این جنگ اخیر آن طومار را دارد بهم می‌پیچد شرقیها بیدار و برای مطالبه حقوق حقهءخودشان حاضر شدند ولی اروپائیها میل ندارند دست از ملل شرق بردارند برادرهای مراکشی ماچیزی جز استقلال خود نمی‌خواهند (عده‌ای از نمایندگان - صحیح است اینها حرفی ندارند گویند اروپائیها در کار ما دخالت نکنند ما خودمان مملکتمان را اداره می‌کنیم من خیلی متآسفم یک دولتی که روابط فرهنگی زیاد و قدیمی با ما داشته و هیچوقت روابط خصومت آمیزی باما نداشته آن ملت فرانسه که در داخله خودش بسیار برای آزادی کوشش می‌کند ولی برای مراکشی‌ها از هر ظالمی مستبد ترو مزاحم تر است و مساجد آنجا آبادیهای آنجا هدف گلولهای قوای فرانسه واقع شده و مردم آنجا هدف بی سلاح صلح دوست مراکش پایمال قشون مزاحم و موذی فرانسه شده‌اند و عالم شرق باید با هم همدردی داشته باشد و ما باید اظهارات نفرت از این عمل بکنیم و اگر عملیات دیگری هم لازم شد برای جلوگیری از این حق کشی فرانسویها در مراکش باید دولتی که بر حسب تمایل مجلس شورای ملی روی کار خواهد آمد در این موضوع یک اقدام اساسی بکند (صحیح است) موضوع دیگر موضوع کشمیر است که همسایه ما است انگلیسیها از هندوستان و پاکستان رفتند ولی در آنجا تخم نفاق فساد پاشیدند و اسباب زحمت درست کرده‌اند یک ملت مسلمان صلح دوست و نجیب و شریفی که کشمیری‌ها باشد مدتی است که مورد کشمکش و مزاحمت واقع شده‌اند بانتریک خارحی‌ها، برادران شرقی ما اگر خارجی‌ها انگشت نکنند باهم کنار می‌آیند (صحیح است)با هم حل می‌کنند (صحیح است)ما باید طرفدار صلح جهان باشیم برای این که اگر صلحی باشد شرق می‌تواند آباد بشود و تمدنش را جلو ببرد و ما باید اظهار نفرت از این عملیاتی که غربی‌ها علیه شرقیها مخصوصاً مراکش می‌کنند بکنیم که در آتیه یک آزادی و استقلالی شرقیها خودشان بدست خودشان ایجاد بکنند و از زیر فشار آنها خارج بشوند موضوع‌های دیگری را می‌خواستم صحبت بکنم که چون حالا وقت مقتضی نبود و آقای آشتیانی زاده می‌خواهند صحبت بکنند بنده صرف نظر می‌کنم.
رئیس - آقای آشتیانی زاده بفرمائید
آشتیانی زاده - بطور تحقیق حفظ رژیم سلطنت برای وضعیت مملکت ایران و هیکل جغرافیائی ما لازم و واجب است و اگر ما امروز معتقد بحفظ این رژیم هستیم نه از نظر وجوب ولزومی است که وضعیت دنیا و لزوم استقرار یک چنین رژیمی در ایران واجب و مسلم است پس ما وظیفه اولیه مان عبارت از این است که این رژیم را حفظ کنیم آنطوری که ممکن است و اولین قدم برای حصول امکان حفظ این رژیم این است که تعیین مسئولیت، تعیین مسئول و سپردن زمام مملکت بدست ملت ایران و مجلس شورای ملی باشد (صحیح است) رفیق محترم بنده جناب مکی در جلسهء خصوصی اشاره باین موضوع کردند و بنده هم چون معتقدم به فرمایش ایشان دراین مورد اینجا این مطلب را مطرح می‌کنم و معتقدم که مجلس بایستی باتمام قوا و تا حد امکان سعی بکند که مسئول مملکت را خودش تعیین کند (صحیح است) چونکه شخص شاه منزه‌است، و مسئول نیست و چه بسا ممکن است دستخوش امیال برادران و خواهران خودش واقع بشود و ما این را همه دیده‌ایم و سنجیده‌ایم و تجربه کرده‌ایم چنانچه در مدت این ۴ که کم و بیش یکسال و نیمش تقریبا دو یال بلکه ۳ سالش شخص اعلیحضرت همایونی، شخص شاه مستقیماً نخست وزیر را تعیین کرده مملکت از هر جهت دچار اشکال و بدبختی شده‌است (نریمان - خارجی‌ها هم استفاده می‌کنند)و ازآنروزی که اختیار مملکت بدست یک شخص غیر مسئول تری مانند مرحوم هژیر افتاد و آن مفاسد در مملکت ایجاد شد که هنوز ما نتایج آنرا در نظر داریم و روزی نیست که یکی از اعمال آن مرحوم و نقشه‌های آنروز ما را دچار اشکال تازه‌ای نکند که همان روز می‌گفتیم و می‌دانستیم که شخص شاه چون یک مرد بی غرض و منزهی است مسلماً دستخوش امیال و انتریکهای اطرافیان خودش واقع می‌شود و نمی‌تواند خودش مطابق منافع ملت که منافع او است دست بیک اقدام مؤثری بزند. پس بنابراین مجلس شورای ملی است که بیش از این نگذارد که مجلس شورای ملی مملکت، ملت، وضعیت اقتصادی، وضعیت اجتماعی، وضعیت سیاسی این مملکت دچار خطر و مهلکه شود ما بایستی حتی المقدور سعی بکنیم که اختیار این مملکت را خودمان در دست بگیریم، شخص شاه یک مقام غیر مسئولی است. احترام وتعظیم او برتمام ما واجب و مسلم است و بایستی غیر مسئول بماند و نبایستی اشخاص باو غرض پیدا بکنند چون اگر مسئول شد مسلماً درکارها مداخله می‌کند و مداخلات او موجب غرض می‌شود بین طبقات و افراد و دیگر اینکه بنده شنیدم که آقای خلیل فهیمی مسئول هیئت دولت شده‌اند مطابق اصول (مکی - نمی‌تواند مسئولیت قبول کند) مطابق اصول پارلمانی و رژیم مملکت ماکه یک رژیم پارلمانی است وقتی که یک رئیس دولتی فوت کرد، فوت از استعفاء بالاتر است استعفا یعنی طلب عفو کردن، یعنی بنده ناتوانم، وقتی که فوت کرداز استعفا بالاتر است، بنابراین دولت اتوماتیکمان خود بخود ساقط است و وجود ندارد و شخص آقای فهیمی که مورد احترام منهم هستند حق ندارند وجهاًمن الوجوه در امور مملکت مداخله بکند (صحیح است) و همچنین بنده شنیدم که امروز وزراء در وزارتخانه‌ها حضور پیدا کرده‌اند.(بعضی از نمایندگان - وزارتخانه‌ها تعطیل است) پس در این قسمت و در این مورد امیدوارم که این دفعه مجلس حفظ شخصیت و حفظ وظیفه خودش را بکند.(مکی - وزراء رفته‌اند کیفهایشان را از وزارتخانه‌ها بر دارند بروند چون می دانند دیگر وزیر نمی‌شوند) و مانع بشود باینکه خدای نکرده باز روی تعیین نحست وزیر دیگری در این مملکت موجب بشود. اما راجع بعد و طریقه اظهار تمایل قیاس مملکت ایران بامملکت فرانسه بنده شنیدم که باین سولوسیون و باین نتیجه رسیده‌اند که یک شخص یا سه نفر را شخص شخیص اعلیحضرت تعیین بفرمایند و مجلسین بین این سه نفر یکی را انتخاب بکند (نریمان - این صحیح نیست) این هم باز مطابق مزاج مملکت ماووضع پارلمانی مانیست برای اینکه ما احزاب نداریم وقتی که احزاب نیست چطور می‌شود سه نفر را تعیین بکنند و مجلس یک نفر را انتخاب بکند؟ اگر مجلس رد بکند آن اشخاص را که مسلماًموهن است برای مقام سلطنت و اگر مایل نباشد، آنها را نمی‌تواند قبول بکند، اگر قبول بکند بر خلاف میل خودش باز همین آش است و همین کاسه و این قضیه دور پیدا می‌کند اصلاًچه داعی دارد که مجلس شورای ملی اینکار را بکند؟ بگذارید این سنتی که ۴۵ سال است در این مملکت جریان دارد ادامه پیدا بکند. این بصرفه شخص شاه و بصرفه مملکت ایران و بصرفه حفظ جغرافیائی و موقعیت این مملکت است. بنده دیگر عرضی ندارم و امیدوارم که آقای فهیمی هم در امور مملکت مداخله نکنند
- تعیین موقع دستور جلسه بعد - ختم جلسه
(۴- تعیین موقع دستور جلسهء بعد - ختم جلسه)
رئیس - چون بواسطه نبودن دولت کاری در دستور نداریم جلسه را تعطیل می‌کنیم جلسه آینده روز یکشنبه آقایان کمیسیونها را هم برای روز یکشنبه انتخاب بکنند. (سه ربع ساعت قبل از ظهر مجلس ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت