مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۲ نشست ۲۷۰

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری چهارم

تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۲ نشست ۲۷۰

جلسه ۲۷۰

صورت مشروح جلسه لیله دوشنبه ۱۷ ثور ۱۳۰۲ برابر ۲۰ رمضان‌المبارک ۱۳۴۱

مجلس سه ساعت و ربع از شب گذشته به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید

صورت مجلس لیله شنبه ۱۵ ثور را آقای امیر ناصر قرائت نمودند

رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب- آقای حاج امین‌التجار مریض هستند به مقام ریاست هم عرض شده دیگر اینکه راجع به پیشنهاد آقای اقبال‌السلطان هم بنده در جلسه قبل مخالفت کردم حالا مفصل نوشته نشده. خوب بود لااقل بطور اجمال توضیح می‌دادند که فلانکس مخالفت کرد.

رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)

مستشارالسلطنه- بنده پس از تصویب صورت مجلس عرض دارم.

رئیس- نسبت به صورت مجلس غیر از ایراد آقای آقا سید یعقوب دیگر ایرادی نیست؟

(گفته شد خیر)

رئیس- چند فقره تقاضای مرخصی رسیده است. یک فقره تقاضای مرخصی آقای آقا سید فاضل است از ۲۱ ثور الی آخر جوزا کمیسیون هم تصویب کرده باید رأی گرفته شود. آقای ارباب کیخسرو (اجازه)

ارباب کیخسرو- بنده حقیقتاً از این اجازه نامه‌ها که متواتر به مجلس می‌آید خیلی تعجب می‌کنم. اگر بنا است که یک عده از آقایان تا آخر جوزا اجازه بگیرند خوب است مجلس بطور کلی تعطیل نماید. چون آخر جوزا دوره منقضی می‌شود از آقایان اجازه می‌گیرند و می‌روند و مثل جلسه گذشته که دیدیم عده کافی نبود در صورتی که در هر جلسه باید کلی کار کرد ولی متأسفانه آن هائی که حاضر می‌شوند بواسطه عدم حضور یک عده از نمایندگان لابد هستند بروند راحت کنند و جلسه دیگر می‌آیند از این جهت بنده مخالفم با هرگونه اجازه نامه که بعد از این به مجلس بیاید واِلا اگر می‌خواهند قرار بگذارند یکدفعه مجلس تعطیل شود.

رئیس- رأی می‌گیریم به مرخصی آقای آقا سید فاضل از ۲۱ ثور الی آخر جوزا. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- تصویب نشد. تقاضای مرخصی آقای صدرالاسلام.

صدرالاسلام- بنده پس می‌گیرم

رئیس- تقاضای مرخصی آقای سعادت که مریض هستند از ۳ ثور الی ۱۸ جوزا یک ماه و نیم است. آقای ارباب کیخسرو (اجازه)

ارباب کیخسرو- البته مریض را نمی‌شود مانع شد ولی برای علاجش هم نمی‌شود مدتی معین کرد که تا کی بهبودی حاصل نماید و بیاید. بنابراین به این ترتیب اجازه داده شود تا موقعی که بهبودی حاصل نمایند و حاضر شوند.

حاج میرزا مرتضی مخبر کمیسیون عرایض- چون حضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا در موقعی که اجازه نامه‌ها به مجلس می‌آید می‌فرمودند باید ابتداء و انتهاء مرخصی معلوم باشد ولی برای مریض هم ممکن است حدی را که طبیب معین می‌کند یا خودش تصور می‌کند تا فلان مدت بهبودی حاصل می‌نماید معین نمود از این جهت یک ماه و نیم مرخصی را کمیسیون تجویز کرد و دیگر بسته به نظر آقایان است.

رئیس- بعلاوه سابقه هم نداشته که مرخصی بدون مدت باشد. رأی می‌گیریم به مرخصی آقای سعادت از ۳ ثور الی ۱۸ جوزا یک ماه و نیم. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(جمع کثیری قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد.

وزیر فواید عامه- جواب یک فقره از سئوالی را که چند شب قبل آقای محمد ولی میرزا نمودند تهیه کرده‌ام اگر اجازه می‌فرمایند عرض کنم.

رئیس- بفرمائید

وزیر فواید عامه- در بین سئوالاتی که چند شب قبل فرمودند یک فقره اش راجع بود به پولی که در تبریز از وجه اعانه به اداره راه آهن داده‌اند چون این پول در زمان بنده نبوده و پریشب درست از کم و کیف اطلاع نداشتم لذا لازم بود تحقیقاتی نموده و اطلاع کامل حاصل کنم. در زمان آقای حاج محتشم‌السلطنه کمیسیونی در تبریز منعقد شد برای جمع آوری اعانه و یک پولی در آن کمیسیون بوده از آن پول ۱۶۹۲۰ تومان و کسری داده‌اند به مامانف نام روسی که آنوقت رئیس راه آهن بوده به این عنوان که پانصد هزار تومان به او بدهند ۲۵۰ هزار تومان هم می‌گفتند ولی خیر. پانصد هزار تومان می‌خواست که به او بدهند در مدت یک سال و یک سال هم حق استرداد داشته باشد و بعد از ۲ سال اگر پول را نداد راه آهن مال پول دهندگان باشد یک همچو کاری کرده‌اند و از آن پانصد هزار تومان ۱۶۹۲۰۰ تومان پرداخته‌اند و از این ۱۶۹۲۰۰ هزار و کسری تومان ۵۶۶۰۰ تومانش را ادراه راه آهن از بابت قیمت جنسی که روس‌ها داشته‌اند و واگذار کرده‌اند به حکومت و کرایه جنس و غیره حساب کرده و برداشته‌اند و ۱۱۱۶۰۰ تومان پول به اداره راه آهن رسیده است که آن‌ها هم خرج کرده‌اند و طلبکار زیاد داشته‌اند خودشان داده‌اند خودشان هم خرج کرده‌اند مختصر ۱۱۱۶۰۰ تومان از وجه اعانه که در تبریز جمع شده بود با اطلاع حکومت همان وقت و کمیسیونی که بوده به اداره راه آهن یعنی مامانف داده‌اند ولی نه در زمان بنده بوده و نه بترنسنیکی که بعد از آن رئیس راه آهن شده داده شده است.

رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)

مستشارالسلطنه- بنده قبل از ورود به دستور عرایضی داشتم اگر اجازه بفرمائید عرض کنم.

رئیس- بفرمائید

مستشارالسلطنه- این دفعه سوم است که بنده لازم دانستم یک نظریه مهمی که دو سال است در مجلس شورای ملی منعکس شده و عملیاتی هم کرده‌اند به عرض مجلس رسانده و تذکر آن را هم وظیفه وجدانی و وکالتی خود می دانم و آن مسئله نفت است که از نقاط بعیده هم مراسلات عدیده سیده و حقیقتاً می‌تواند مورد تشکر مجلس شورای ملی بشود که از نقاط دور دست اظهار تشکر می‌کنند و استدعا می‌نمایند که این مسئله زودتر خاتمه پیدا نموده و مجلس شورای ملی تصمیم قطعی خود را در این خصوص انعقاد نمایند مثلاً از بروجرد و نواحی لرستان قریب ۱۲ فقره کاغذ از علماء و سایر آقایان رسیده است و پرسش کرده‌اند که این مسئله مهم در مجلس شورای ملی چرا معوق مانده است؟ بنده هم به همین نظر دو سه مرتبه در مجلس تذکر دادم و از کمیسیون محترم تقاضا کردم راپُرت این مسئله را به عرض مجلس شورای ملی برسانند و زودتر تصمیم قطعی اتخاذ نمایند و گمان می‌کنم اغلب آقایان یعنی هیئت جامعه مجلس شورای ملی به این مسئله خیلی علاقمند هستند ولی علت تأخیرش را بنده نفهمیدم چه بوده و علت اینکه کمیسیون محترم نتوانسته است این قضیه را حل نماید چه بوده است و چرا دولت نتوانسته است این امر را یکسره نماید در هر صورت استرحاماً از کمیسیون استدعا و پرسش می‌کنم علت را در مجلس شورای ملی بفرمایند که نقیصه اش در کجا است و چرا ناتمام مانده و چرا نتیجه اش را به عرض مجلس نمی‌رسانند خاتمتاً هم از مقام محترم ریاست تقاضا می‌نمایم که آیا در قانون داخلی مجلس حدودی برای کمیسیون‌ها هست یا نه؟ اگر هست تا چه اندازه است؟ مثلاً آیا کمیسیون می‌تواند چندین مرتبه جلساتش را تشکیل ندهد؟ و آیا اعضاء آن کمیسیون مسئولیت دارند یا نه؟ و آیا در موقعی که یک کمیسیون مهمی مثل کمیسیون نفت نتواند در عرض چند ماه و چندین هفته وظیفه‌ای که در عهده گرفته و در محضر مجلس و ملت قبول کرده این کار را فیصل بدهد و هنوز خاتمه نداده آیا مجلس شورای ملی می‌تواند در این امر بی علاقه بماند؟ بنده چون این را یکی از وظائف وکالتی خود می دانم این است که استدعا دارم اگر کمیسیون محظوری دارد به مجلس عرض کند و مجلس شورای ملی نظر به اهمیت مسئله تصمیم قطعی اتخاذ نماید.

رئیس- آقای رئیس کمیسیون باید جواب بدهند (حاضر نبودند)

رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)

ارباب کیخسرو- همان قسمتی که آقای مستشارالسلطنه فرمودند کمیسیون جلسه تشکیل نشد ولی اخیراً در چند روز قبل جلسه تشکیل شد و پنج ساعت هم طول کشید البته تصدیق می فرمائید که مسائل هر قدر مهمتر باشد باید بیشتر در آن مداقه کرد و بنده در سهم خودم هیچوقت غفلت نکرده و همیشه حاضر بوده‌ام و باید به آقایانی که گاهی تأخیر کرده‌اند تذکر داده شود که آن‌ها هم حاضر شوند و بنده مخصوصاً از رئیس کمیسیون استدعا می‌کنم که روز جلسه را معین نمایند تا بقیه اعضاء هم حاضر شوند چون روز تشکیل کمیسیون هنوز معین نشده است.

رئیس- (خطاب به مستشارالسلطنه)- نسبت به کمیسیون‌های دائمی در نظامنامه یک ماده هست که باید دو ماه به دو ماه راپُرت عملیات خودشان را به مجلس بدهند ولی نسبت به کمیسیون‌های مخصوص چیزی در نظامنامه ذکر نشده حالا اگر مجلس ببیند کمیسیون کار نمی‌کند ممکن است همان لایحه که در کمیسیون مانده است به مجلس علنی جلب نماید غیر از این چاره نیست

(جمعی از نمایندگان- صحیح است)

رئیس- بودجه مملکتی مطرح است. در جلسه سابق که در کلیات مذاکره بود گفته شد مذاکرات کافی است حالا باید ردی گرفته شود که شور در کلیات آخر کافی است یا خیر. آقایانی که مذاکرات در کلیات را کافی می دانند قیام نمایند

(اکثر نمایندگان قیام نمودند)

رئیس- اکثریت است باید رأی گرفته شود به کلیه بودجه مملکتی که مشتمل بر ۹ ماده است به مبلغ ۲۲۵۹۲۴۴۰ تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد. (در این موقع اخذ رأی به عمل آمد آقایان منتصرالملک و امیر ناصر استخراج نموده و به طریق ذیل نتیجه حاصل شد)

عده حضار ۷۴ ورقه سفید علامت قبول ۳۸ ورقه آبی علامت رد نداشت، امتناع ۳۶

رئیس- عده حضار ۷۴، به اکثریت (۳۸ رأی) تصویب شد. بودجه مجلس مطرح است. ماده اول به شرح ذیل قرائت شد:

برای مخارج ۱۲ ماهه سنه تنگوزئیل ۳۸۱۳۸۲ تومان

رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)

حاج شیخ اسدالله- بنده اجازه نخواستم

رئیس- آقای آقا میرزا علی کازرونی (اجازه)

(حاضر نبودند)

رئیس- معلوم می‌شود مخالفی نیست. رأی می‌گیریم به ماده اول. آقایانی که ماده اول را تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(عده کثیری قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. بنده از آقایان عذر می‌خواهم یک اشتباهی شد بایستی به ضمیمه رأی بگیریم ماده اول که قرائت شد باید مراجعه کرد به ضمیمه رأی می‌گیریم به فقره ماده اول به مبلغ دویست هزار و دویست تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(جمع کثیری قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. قسمت (۲) ماده اول ۲۷۶۴۲ تومان حقوق اعضاء و اجراء اداره تقنینیه. مخالفتی ندارند؟ آقای مستشارالسلطنه (اجازه)

مستشارالسلطنه- این نظر مخالفتی که بنده در قسمت سوم دارم در قسمت دوم هم هست به ملاحظه اینکه نمی دانم مختصر اضافه که بر حقوق اعضاء و اجزاء تقنینیه و همچنین اعضاء و اجراء مباشرت شده از روی میزان تومان بشمار بوده با آنکه بطور ادخل بوده است و از آنجائی که عدالت همیشه مطمع نظر مجلس شورای ملی است خوب است آقای مخبر محترم کمیسیون توضیح بدهند که علاوه کردن حقوق از روی تومان شمار بوده یا خیر؟ اگر ادخل بوده است که بنده عدالتی منظور نمی‌بینم و معتقدم که علاوه را از روی تومان شمار بدهند چه پیشخدمت باشد چه پیشخدمت نباشد چه منشی اول یا هر که باشد باید متساوی منظور بدارند که همه مساوی باشند و بی عدالتی نشده باشد.

آقا میرزا شهاب مخبر کمیسیون- گمان می‌کنم آقای مستشارالسلطنه جلسه قبل تشریف داشتند این موضوعی که فعلاً اسباب اشکال برای ایشان شده است کاملاً در آن بحث شده است حقوقی که برای اعضاء ادارات معین شده است مطابق است با قانون استخدام کشوری. این حقوقی که برای اعضاء و اجزاء اداره مباشرت تقنینیه قرار داده شده مطابق همان استخدام کشوری است بلکه به ملاحظه اینکه قانون استخدام مجلس هنوز از مجلس نگذشته است یک مبلغی هم کمتر از قانون استخدام کشوری منظور شده و گمان می‌کنم در این موضوع اعتراضی وارد نباشد.

رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)

ارباب کیخسرو- البته اگر آقایان فرصت کرده بودند و قانون استخدام اداری مجلس را گذرانده بودند کاملاً رفع شبه شان می‌شد اگر آقای مستشارالسلطنه قانون استخدام اداری مجلس را که پیشنهاد شده و هنوز نگذشته تطبیق کنند با قانون استخدام کشوری درجات آن را خواهند دید که در قانون استخدام کشوری ۹ درجه منظور شده و در قانون استخدام مجلس ۷ درجه بیشتر گنجایش نداشته و اگر قانون استخدام اداری مجلس و ۷ درجه که در آن قائل شده‌اند با آن ۹ درجه که در قانون استخدام کشوری منظور شده مقایسه شود خیلی در حقوق ملاحظه شده است این مأخذی که حالا گرفته شده بهیچوجه با قانون استخدام مطابقه نمی‌کند و خیلی کمتر است و عجالتاً این حقوق پیشنهاد شده و در هیئت رئیسه قرار شد موقعی که قانون استخدام مجلس می‌گذرد آنوقت اگر تفاوتی داشته باشد آن تفاوت منظور خواهد شد ضمناً یک چیزی راجع به مستخدمین جزء فرمودند راجع به مستخدمین جزء هم یک فصل نهمی به آن ۸ فصل قانون استخدام منضم شده که آن هم از نظر آقایان می‌گذرد و استدعا می‌کنم چون چیزی به آخر دوره مجلس باقی نمانده برای اینکه اجزاء و مستخدمین اداری مجلس هم از قانون استخدام بی بهره نباشند بعد از آنکه این بودجه گذشت استدعا می‌نمایم آقایان توجه فرمایند قانون استخدام مجلس هم تکلیفش معین شود که بطور کلی تمام تکالیف اعضاء از روی آن قانون معین باشد.

رئیس- چون دیگر مخالفتی نیست رأی می‌گیریم به قسمت دوم ماده اول به مبلغ ۲۷۶۶۴۲ تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(اکثر قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. قسمت سوم به شرح ذیل خوانده شد

اعضاء و اجزاء مباشرت ۳۲۴۸۴ تومان.

رئیس- رأی می‌گیریم به این قسمت. آقایانی که تصدیق می‌کنند قیام فرمایند

(اغلب قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. قسمت چهارم آقای امیر ناصر به شرح آتی خواندند

مصارف ماهیانه و سالیانه ۲۱۰۵۶ تومان

رئیس- مخالفی ندارد؟

(گفته شد خیر)

رئیس- رأی می‌گیریم به این قسمت. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(اغلب قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. رأی می‌گیریم به ماده اول به مبلغ ۲۸۱۳۸۲ تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(عده کثیری قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. ماده دوم برای مصارف فوق العاده مجلس ۱۱۸۵۰ تومان

رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)

سهام‌‎السلطان- بنده در دو قسمت از این دو ماده که یکی راجع به تهیه نواقص اثاثیه است و یک قسمت راجع به تعمیرات عمارت قدیم و جدید است عرضی دارم و عقیده‌ام این است که چون عمارات جدید او جرایم خریداری شده مخارج اثاثیه هم از جرایم داده شود که بر بودجه مملکتی تحمیل نشده باشد به این معنی که چون این مخارج مربوط به عمارت است و عمارات از جرایم خریداری شده وجوهی هم که بابت اثاثیه عمارت و غیره داده می‌شود از همان جرایم داده شود.

رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب- بنده گمان می‌کردم تمام نمایندگان تصدیق بفرمایند که یکی از بهترین کارهای مجلس شورای ملی خرید همین عمارت است و ما نخواستیم نمایش بدهیم خدمات نمایندگان محترم را و یکی از مهمترین کارها همین بود که عمارت بهارستان که بکلی خراب و ویرانه شده بود تعمیر و عمارت جدیدی هم خریده و به عمارت بهارستان اضافه کردند البته این عمارت برای دولت و ملت ایران است جائی نمی‌رود شما دعا کنید همیشه از این پول‌ها در بیاید و به نظارت مجلس شورای ملی به مصرف رسیده و برای ملت عمارت بخرد مثل اینکه امسال خرید و تعمیرش کرد و اثاثیه اش را مرتب کرد و واقعاً یک عمارت باشکوهی است و این قدم بزرگی است که ملت ایران برداشته و این عمارت را خریده است بعلاوه این وجوه جرائم هم جزو مالیه دولت است این عمارت هم مال دولت است هر چه خرج می‌شود مال دولت است و ضرری ندارد.اما اینکه آقای سهام السلطان می‌فرمایند هر چه مخارج بود از جرائم بدهند جرائم یک امر اعتباری است و لازم نیست که حتماً وجود خارجی پیدا کند. چطور ما می‌توانیم یک مخارج محققی را به یک عواید غیر محققی محول کنیم ما چه می دانیم چه مبلغی جرائم جمع می‌شود که مخارج را منوط به آن جرائم می‌کنند. البته اگر جرائم هم پیدا شود به مصارف ملی خواهد رسید و دور ریخته نمی‌شود.

رئیس- مذاکرات کافی است؟

(جمعی گفتند کافی است)

رئیس- رأی می‌گیریم به ماده دوم. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. ماده سوم. (به شرح ذیل قرائت شد)

برای حقوق و مخارج (۱۲) ماهه ۳۱۸۱۶۰ تومان

رئیس- قسمت اول- حقوق کارکنان مطبعه (۸۴) نفر ۱۸۲۱۶تومان

رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب- بنده مخالف نیستم لیکن می‌خواهم شرحی از خدماتی که مطبعه نسبت به عواید دولت کرده و منافعی که به دولت رسانده است آقای ارباب کیخسرو بفرمایند تا معلوم شود چقدر به عواید دولت کمک شده است.

رئیس- رأی می‌گیریم به قسمت اول ماده سوم به مبلغ هیجده هزار و دویست و شانزده تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اکثریت نمایندگان قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. قسمت دوم به مصارف و اثاثیه (۱۳۶۰۰) تومان. مخالفی ندارد؟

مستشارالسلطنه- بنده سئوالی دارم.

رئیس- بفرمائید.

مستشارالسلطنه- خواستم تحقیق نمایم آقای ارباب کیخسرو سابق بر این نظریاتی راجع به توسعه مطبعه داشتند حتی بیاناتی فرمودند که خیلی امیدبخش بود به این معنی که به مطبعه توسعه داده شود و حوائج مراجعه کنندگان و دولت را انجام بدهد حتی در نظر داشتند برای تکمیل لوازم مطبعه به خارجه هم سفارشاتی بدهند خواستم ببینم آیا از این بابت هم چیزی در بودجه منظور شده یا نه؟

ارباب کیخسرو- نظر به اینکه غالب نمایندگان از کیفیت مستحضرند نمی‌خواهم وارد در جزئیات شوم همینقدر عرض می‌کنم از روزی که مطبعه مجلس دائر شده است بطوری که توانسته است برای کار مجلس و دولت در ابراز خدمت مضایقه نکرده است حتی در سال گذشته عایدات مطبعه و باغ بهارستان تقریباً شش هزار و هفتصد و پنجاه تومان پیش بینی شده ولی بواسطه یک ترتیباتی که ما در نظر داشتیم عایداتش بالغ بر سیزده هزار و سیصد و هفتاد و هشت تومان گردید و تقریباً در مقابل آنچه که پیش بینی شده بود عایدی داشت. ولی امیدواری که اداره مباشرت مجلس دارد و یا تهیه هائی که خواهد دید و یک شرحی هم در همین زمینه به عرض مجلس خواهد رسانید امیدوارم مطبعه بتواند بعدها تمام خرج مجلس را از خودش بیرون آورد.

رئیس- رأی می‌گیریم به قسمت دوم از ماده سوم به مبلغ سیزده هزار و ششصد تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اکثر نمایندگان قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. رأی می‌گیریم به ماده سوم. آقایانی که مجموع ماده سوم را تصویب می‌نمایند قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. ماده چهارم (آقای امیر ناصر به مضمون ذیل قرائت نمودند)

ماده چهارم- مجلس شورای ملی به اداره مباشرت مجلس اجازه می‌دهد که عواید مطبعه مجلس و باغ بهارستان را جزء جمع محاسبات مجلس محسوب دارد.

رئیس- لفظ اداره مباشرت تبدیل می‌شود به مباشرین. رأی گرفته می‌شود به این ماده. آقایانی که ماده چهارم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اکثر برخاستند)

رئیس- تصویب شد. در کلیات مخالفی نیست؟

(اظهاری نشد)

رئیس- چون مخالفی نیست رأی گرفته می‌شود به بودجه مجلس به مبلغ سیصد و چهل و پنج هزار و چهل و هشت تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد.

(اخذ آراء به عمل آمده آقایان منتصرالملک و امیر ناصر استخراج نموده نتیجه به قرار ذیل حاصل گردید)

عده حضار ۷۲، ورقه سفید علامت قبول ۶۳، ورقه آبی علامت رد: ندارد.

رئیس- عده حضار ۷۲ به اکثریت شصت و سه رأی تصویب شد. راجع به بودجه مملکتی آقای آقا سید یعقوب ایرادی به بنده کرده‌اند قرائت می‌شود. (به مضمون ذیل قرائت شد)

مقام محترم ریاست-

خاطر مبارک مستحضر است که دو نفر از نمایندگان اکثریت که عبارت از آقای میرزا شهاب و آقای پور رضا باشند هنوز تکلیف آن‌ها را مجلس معین نکرده است از این نقطه نظر تصور می‌کنم در رأی به بودجه محل شبهه باشد.

رئیس- عجالتاً چند دقیقه تنفس می‌شود. (در این موقع جلسه تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)

رئیس- راپُرت کمیسیون بودجه راجع به مخارج احضار سواران بختیاری قرائت می‌شود (آقای منتصرالملک به مضمون ذیل قرائت نمودند)

ماده واحده- برای پرداخت مخارج احضار سوار بختیاری مأمور خراسان که مأموریت آن‌ها موقوف گردید دولت مجاز است که مبلغ ۸ هزار تومان از بابت مالیات سنه گذشته ایل بختیاری حواله و پرداخت نماید.

رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب- عرضی ندارم

رئیس- مخالفی نیست؟ (گفتند خیر)

رئیس- رأی گرفته می‌شود. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد.

(اخذ استخراج آراء به ع مل آمد نتیجه به قرار ذیل حاصل شد)

عده حضار ۶۷، ورقه سفید علامت قبول ۳۹

رئیس- به اکثریت ۳۹ رأی تصویب شد. لایحه راجع به روشنائی مطرح است. راجع به ایرادی که آقای آقا سید یعقوب نسبت به بودجه مملکتی کردند پس از مطالعه بر بنده معلوم شد که ایرادشان وارد نیست برای اینکه اشکالی که ایشان کردند می‌شود تفکیک کرد به دو قسمت. قسمت اول که راجع به آقای پور رضا باشد بهیچوجه قابل تردید نیست و اگر ایشان مراجعه به ماده شش نظامنامه بنمایند برایشان هم معلوم خواهد شد که آقای پور رضا در هر صورت حق رأی دادن را دارند و در وکالت ایشان تردیدی نیست و اگر هم تردیدی باشد با ارجاع به ماده شش نظامنامه آن تردید رفع خواهد شد.در باب آقای آقا میرزا شهاب‌الدین هم بنده داخل مذاکرات نمی‌شوم و شاید برای بنده اشکالی نباشد اما فرضاً اشکال ایشان وارد باشد معذلک در این رأی اکثریت حاصل شد. چون عده حضار ۷۴ نفر بوده ۳۸ نفر رأی دادند اگر آقای آقا میرزا شهاب‌الدین را از عده حضار موضع کنیم الباقی هفتاد و سه و رأی ایشان را هم وقتی از ۳۸ رأی موضوع کنیم می‌شود ۳۷ و در ۳۷ نسبت به هفتاد و سه اکثریت حاصل است.

(ماده اول از راپُرت کمیسیون بودجه قدیم راجع به بقیه مصرف روشنائی اماکن متبرکه) (به مضمون ذیل قرائت شد)

ماده اول- مجلس شورای ملی مبلغ بیست و چهار هزار و هشتصد و نه تومان و ۳ قران (که شش هزار و چهار صد و هشتاد و یک تومان و چهار قران آن در دوم حوت سنه ماضیه به تصویب مجلس رسیده است) و مقدار پانصد و سی و شش خروار و ده من گندم و ششصد و چهل و چهار خروار و چهل و هشت من جو و سیصد و شصت و سه خروار و شصت و دو من کاه و چهل و چهار خروار و بیست و چهار من بوقربلده استرآباد شلتوک بابت مصارف روشنائی اماکن مقدسه و مقابر مختلفه در ایالات و ولایات و مصارف تعزیه داری در نقاط مختلفه و عوض بهره و عوض مال‌الاجاره و غیر هم موافق پیشنهاد دولت که ضمیمه است از بابت سنه ماضیه ایت ئیل به وزارت مالیه اعتبار می‌دهد که مطابق صورت مصوبه قوی ئیل و معمول به سنواتی پس از ملاحظه مدرک و اسناد صحیحه تأدیه و پرداخت نماید.

رئیس- آنچه که در سابق تصویب شده بود نقد شش هزار و چهار صد و هشتاد و یک تومان و ۴ قران و جنس هم ۵۰ خروار گندم و ۵۰ خروار جو رأی داده شد. از این صورت موضوع بشود؟ آقای مخبر چه می‌فرمایند؟

اقبال السلطان- بلی باید آن جنس هم موضوع بشود.

رئیس- پس ماده اول نقدش ۱۸۳۲۷ تومان و ۹ قران است. گندم ۴۸۶ خروار و ده من، جو پانصد و نود و چهار خروار و ۴۸ من، کاه ۳۶۳ خروار و ۶۲ من، شلتوک ۴۴ خروار و ۲۴ من (خطاب به مخبر)- آقا سیصد و کسری هم باید اضافه شود یا جزء همین مبلغ است؟

مخبر- جزء همین مبلغ است.

رئیس- آقای نجات (اجازه)

نجات- بنده عرضی ندارم

رئیس- آقای وکیل‌الملک (اجازه)

وکیل‌الملک- بنده راجع به حقوق یمین‌الدوله عرض داشتم.

رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)

مستشارالسلطنه- بنده موافقم

رئیس- مخالفی نیست؟

آقا سید یعقوب- بنده مخالفم

رئیس- بفرمائید

آقا سید یعقوب- معلوم است بنده نمی‌توانم مخالفت با یک پولی که به فقراء داده می‌شود بکنم ولی خواستم سئوال کنم که آقای مخبر تحقیق کرده‌اند مأمور ایصال این وجه کی است و به توسط کی به مصرف می‌رسد؟ چون در کمیسیون هم مذاکره شد که بعضی از این محل‌ها اساساً وجود خارجی ندارد خوب است توضیح بدهند که مأمور ایصال این جنس و نقد کی است و آیا به اسناد و مدارک آن‌ها رسیدگی خواهد شد یا نه؟

اقبال‌السلطان- مأمور ایصال محققاً وزارت مالیه است و در این تردیدی نیست و اگر ماده را ملاحظه بفرمایید خواهید دید که نوشته شده است پس از دین تدارک صحیحه و اسناد و باید تأدیه شود و البته آن اشخاصی که می‌گیرند باید اسناد ارائه دهند واِلا داده نمی‌شود.

رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)

ارباب کیخسرو- بنده یک سئوالی از آقای مخبر داشتم و چون این مخارج که این جا منظور داشته‌اند متعلق به سال گذشته است آیا از محل هذه السنه پرداخته خواهد شد یا از محل سال گذشته چون در آن پیشنهاد راجع به سواران بختیاری دیدم متذکر شده بودند از بابت مالیات سنه ایت ئیل و در این جا ذکر شده به این جهت بنده ملتفت نشدم محل پرداخت را از عایدات سنه ایت ئیل قرار می‌دهند یا از عایدات هذه السنه پرداخته خواهد شد؟

اقبال‌السلطان- ترتیب این است که مخارج هر سال را از عایدات همان سال می‌دهند و ناچار این وجوه را هم از بابت بقایای مالیات سنه ایت ئیل خواهند پرداخت.

رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)

معتمدالسلطنه- چون این راپُرت طبع و توزیع نشده خواستم عرض کنم مقرر بفرمائید یکمرتبه دیگر قرائت شود.

رئیس- راپُرت سابق طبع و توزیع شده. آقایان ملاحظه فرموده‌اند معهذا مجدداً قرائت می‌شود. (آقای امیر ناصر مجدداً قرائت نمودند)

رئیس- از این مقدار موضوع می‌شود پنجاه خروار جو و مبلغ شش هزار و چهار صد و هشتاد و یک تومان و چهار قران نقد که چندی قبل مجلس تصویب کرد. مخالفی نیست؟ آقای دست‌غیب (اجازه)

دست‌غیب- موافقم

جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است

رئیس- رأی می‌گیریم به ماده اولی. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(اغلب نمایندگان قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. ماده دوم (به مضمون ذیل قرائت شد)

ماده دوم- وزارت مالیه مجاز است مبلغ سیصد و شصت تومان از بابت مصارف مقبره مرحوم حجت‌الاسلام آقا میرزا محمد طباطبائی که جزو مبلغ فوق است تأدیه و پرداخت نماید.

اقبال‌السلطان- اجازه می فرمائید؟

رئیس- بفرمائید

اقبال‌السلطان- چون در جزء ماده اول نوشته شده است مطابق صورت مصوبه قوی ئیل و این مبلغ سیصد و شصت تومان مصارف مقبره مرحوم حجت‌الاسلام آقای آقا میرزا سید محمد مصوبه آن سال نبوده است ممکن بود وزارت مالیه اشکالی کند. لهذا این ماده دوم را به این مناسبت اضافه کردیم که رفع اشکال شود.

رئیس- در این قسمت مخالفی هست؟ آقای معتمدالسلطنه (اجازه)

معتمدالسلطنه- بنده موافقم

رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب- عرضی ندارم

رئیس- مخالفی نیست؟

(اظهاری نشد)

یک نفر لازم است برای رأی که عده کافی باشد (پس از چند دقیقه تأمل آقای سدیدالملک وارد شدند)

رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده دوم. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(اغلب قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. نسبت به کلیات مخالفی نیست؟ آقای حائری‌زاده (اجازه)

حائری‌زاده- بنده راجع به این دفتری که طبع و توزیع شده می‌خواستم عرض کنم راجع به سایر نقاط که اطلاع صحیحی ندارم راجع به یزد دو قسم نوشته شده که اصلاً وجود خارجی ندارد. مثلاً در نمره ۱۰۰ نوشته شده صرف روشنائی مدرسه اسلامی به تولیت سید محمد ۶۰۰ تومان به آن مدرسه کمک کندن در یزد نداریم و اگر این مبلغ را به مصارف همان محل تخصیص بدهند بنده موافق می‌شوم واِلا با این صورت که ممکن است امنای مالیه در هر محلی یک سند خرج درست کنند بفرستند در صورتی که بعضی از محلس‌ها صورت خارجی نداشته‌اند بنده مخالفم و عقیده دارم یک ماده ضمیمه شود که آن اقلامی که صورت خارجی ندارد صرف معارف همان محل شود.

مخبر- عرض کردم این محل هائی که نوشته شده محل پرداخت است و اگر یک محلی پیدا بشود که وجود خارجی نداشته باشد به آن‌ها ابداً چیزی داده نخواهد شد.

رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب- بنده خواستم به آقای حائری‌زاده تذکر بدهم که صحبت هائی که در مجلس می‌شود از حدود قانون نباید خارج باشد ما نمی‌توانیم برخلاف قانون اساسی رفتار کنیم (الوقوف علی حب مایوفقهااهلها) هر چیزی که وقف است باید به مصارف معینه همان محل برسد و راجع به مسئله اسناد و نوشتجات هم اگر راپُرت را ملاحظه بفرمائید می‌بینید نوشته است اگر مدرک نداشته باشد دولت نمی‌دهد.

رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)

مستشارالسلطنه- موافقم (جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است)

حائری‌زاده- بنده باید توضیح بدهم

رئیس- به چه؟

حائری‌زاده- عرض بنده را آقای آقا سید یعقوب به چیز دیگر تعبیر کردند.

رئیس- بفرمائید

حائری‌زاده- ایشان فرمودند پول وقف باید به مصرف خودش برسد من نگفتم موقوفات به مصرف خودش نرسد ولی این پول از خزانه مملکت داده می‌شود در صورتی که همچو مدرسه‌ای وجود ندارد.حالا فرض بفرمائید وقف باشد وقتی همچو مدرسه‌ای وجود خارجی نداشته باشد باید در بریات مطلقه صرف شود بنابراین هیچ چیز هم بهتر از معارف نیست و باید صرف معارف مملکت بشود.

رئیس- رأی می‌گیریم به کلیه لایحه. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند داد. (اخذ و استخراج آراء به عمل آمده نتیجه به ترتیب ذیل حاصل گردید)

عده حضار ۶۶، ورقه سفید علامت قبول ۴۵، ورقه آبی علامت رد (ندارد)

رئیس- عده حضار ۶۶ به اکثریت ۴۵ رأی تصویب شد. پیشنهادی از طرف چند نفر از آقایان رسیده قرائت و به کمیسیون مبتکرات ارسال می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)

نظر به شکایاتی که اهالی تویسرکان و نهاوند در موضوع انتخابات دارند برای رفع اختلاف امضاء کنندگان ذیل تقاضا می نمائیم که دو نفر نماینده ولایات ثلاث به طریق ذیل معلوم شوند. ملایر یک نفر- تویسرکان و نهاوندن یک نفر. امضاء: عبدالوهاب و جمعی دیگر

حاج میرزا عبدالوهاب- اجازه می‌دهید در این موضوع توضیح بدهم ....

رئیس- در هر صورت به کمیسیون مبتکرات مراجعه می‌شود ممکن است پس از آنکه به مجلس آمد آن وقت اگر اظهاراتی دارید بفرمائید. جلسه آتیه هم شب جمعه ۲۴ خواهد بود.

(بعضی از نمایندگان- خوب است شب شنبه را معین بفرمائید)

رئیس- بسیار خوب، موضوع مذاکرات شب شنبه اولا ...

حاج شیخ اسدالله- بنده با شب شنبه مخالفم

رئیس- بفرمائید

حاج شیخ اسدالله- پس از آنکه شب ۲۳ و لیالی احیا و قدر منقضی شد چون کارهای عمده در مجلس است جهت ندارد که ما جلسه را به تأخیر بیندازیم.

رئیس- نسبت به شب جمعه مخالفی نیست؟ (جمعی گفتند شب شنبه بهتر است)

رئیس- از طرف دولت‌های وقت در سابق چند فقره لوایح راجع به تقاضای وجه به مجلس تقدیم و به کمیسیون بودجه مراجعه شده کمیسیون بودجه نسبت به بعضی آن‌ها رأی منفی داده و رد کرده است و بعضی‌ها را اینطور معتقد بوده که دولت با در نظر گرفتن مفاد قانون استخدام باید ترتیبی برای آن‌ها بدهد. در هر صورت مجلس باید تکلیف این لوایح را معین کند. راپُرت کلی که به کمیسیون بودجه داده طبع و توزیع شده این راپُرت را جزء دستور شب جمعه خواهیم گذاشت.

(بعضی از نمایندگان- شب شنبه باشد بهتر است)

رئیس- عده برای رأی گرفتن کافی نیست و چون شب جمعه بر شب شنبه مقدم است بنده شب جمعه را اعلام کردم چیز دیگری هم نداریم جز قانون شورای دولتی. آقای سهام‌السلطان (اجازه)

سهام‌السلطان- در چندی قبل بنا بود قانون ممیزی جزء دستور شود. آقای مخبر کمیسیون هم یک روز تقاضا کردند که جزء دستور شود که در کمیسیون یک جلسه مذاکره نمایند از آن وقت تابحال چند روز گذشته و بر فرض اینکه مذاکره نکرده باشند باز وقت باقی است که آقایان ملاحظه نمایند استدعا می‌کنم جزء دستور شب جمعه بشود.

رئیس- لایحه قانون ممیزی هنوز حاضر نیست. چند فقره از کمیسیون‌ها را که هنوز معین نکرده‌اید هر چه لایحه نسبت به آن کمیسیون‌ها به مجلس آمده است متوقف مانده است تا آن کمیسیون را معین ننمائید آن لوایح متوقف خواهد بود.

سهام‌السلطان- کمیسیون قوانین معین شده.

رئیس- می دانم ولی لایحه ممیزی در کمیسیون قوانین مالیه اشکالی پیدا کرده شاید برای چهار پنج روز دیگر حاضر شود. مثلاً لوایح زیادی نسبت به فواید عامه را انتخاب نفرموده‌اید در جلسه آتیه هم کمیسیون فواید عامه و هم عدلیه را باید انتخاب فرمائید بعضی لوایح هم در سابق از طرف وزارت معارف رسیده است ولی کمیسیون هم از قرار معلوم تشکیل نمی‌شود و آقای نایب رئیس کمیسیون هم شکایت دارند که بعضی از اعضاء حاضر نمی‌شوند و از طرف وزارت خارجه هم اتصالاً رقعه جاتی می‌نویسند و تعیین تکلیف این لوایح را می‌خواهند.

اقبال‌السلطان مخبر کمیسیون بودجه قدیم- اخیراً چند جلسه برای تشکیل کمیسیون بودجه قدیم خبر کردیم که بعضی از آقایان تشریف بیاورند و اکثریت حاصل نشد. صورت غائبین را فرستادیم.

رئیس- آقای نایب رئیس خودشان شکایت نکردند. بنده سئوال کردم در جواب بنده گفتند چون بعضی حاضر نمی‌شوند کمیسیون منعقد نمی‌شود.

شیخ‌الاسلام اصفهانی- خوب است اسامی اعضائی که حاضر نشده‌اند خوانده شود.

رئیس- عجالتاً به آقایان اطلاع داده می‌شود اگر حاضر نشدند اسامی شان قرائت می‌شود.

(مجلس تقریباً شش ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد.)

رئیس مجلس- مؤتمن‌الملک